41213 กฎหมายว่าด้วยทรัพย์สิน(Property Law)

41213 กฎหมายวา่ ดว้ ยทรพั ยส์ นิ (Property Law) หนว่ ยที่ 1 ความหมาย ประเภท และความสมั พนั ธข์ องทรพั ยส์ นิ 1. คำว่ำ “ทรัพย์” และ “ทรัพย์สิน” มีควำมหมำยแตกต่ำงกัน กล่ำวคือ ทรัพย์สินนั้นมี ควำมหมำยกวำ้ งกวำ่ และครอบคลมุ ถงึ ทรัพยด์ ว้ ย ทรัพยจ์ งึ เป็ นสว่ นหนง่ึ ของทรัพยส์ นิ 2. ทรัพยส์ นิ อำจแบง่ ออกไดเ้ ป็ นหลำยประเภท ทัง้ น้ีขนึ้ อยกู่ ับจะใชเ้ กณฑใ์ ดเป็ นหลักในกำร แบง่ แตก่ ำรแบง่ ประเภททสี่ ำคญั คอื กำรแบง่ เป็ นสงั หำรมิ ทรัพย์ และอสงั หำรมิ ทรัพย์ 3. ทรัพยส์ นิ นัน้ โดยเฉพำะตัวทรัพยอ์ ำจมคี วำมสมั พันธเ์ กยี่ วขอ้ งกับทรัพยอ์ นื่ ๆ ในลักษณะที่ เป็ นสว่ นควบ อปุ กรณ์ หรอื ดอกผลของทรัพยอ์ นื่ 1.1 ความหมายและประเภทของทรพั ยส์ นิ 1. ทรัพยห์ มำยถงึ วตั ถทุ ม่ี รี ปู รำ่ ง มตี ัวตนในสภำพธรรมชำติ สำมำรถจับตอ้ งสมั ผัสได ้ 2. ทรัพยส์ นิ หมำยถงึ ทรัพยแ์ ละวตั ถไุ มม่ รี ปู รำ่ ง ซงึ่ อำจมรี ำคำและอำจถอื เอำได ้ 3. ทรัพยส์ นิ อำจแบง่ ออกเป็ นประเภท ทัง้ นี้ขน้ึ อยกู่ ับกำรทจี่ ะยดึ เกณฑใ์ ดเป็ นตัวแบง่ ทรัพยส์ นิ เหลำ่ นัน้ 4. อสังหำรมิ ทรัพย์ หมำยถงึ ทด่ี นิ ทรัพยท์ ต่ี ดิ อยกู่ ับทด่ี นิ เป็ นกำรถำวร ทรัพยท์ ป่ี ระกอบเป็ น อันเดียวกับเน้ือที่ดนิ และรวมทัง้ ทรัพย์สทิ ธทิ ี่เก่ียวกับที่ดนิ หรือทรัพย์ท่ีตดิ อยู่กับที่ดนิ หรือ ประกอบเป็ นอนั เดยี วกบั ทด่ี นิ นัน้ 5. สังหำรมิ ทรัพย์ หมำยถงึ ทรัพยส์ นิ อืน่ ทีไ่ ม่ใช่อสังหำรมิ ทรัพย์ และหมำยรวมถงึ สทิ ธอิ ัน เกยี่ วกับทรัพยส์ นิ ทท่ี เี่ ป็ นสงั หำรมิ ทรัพยน์ ัน้ ดว้ ย 6. ทรัพยแ์ บง่ ได ้ คอื ทรัพยท์ แี่ บง่ ออกจำกกนั เป็ นสว่ นๆ แลว้ ยงั คงรปู บรบิ รู ณ์ดังเชน่ ทรัพยเ์ ดมิ 7. ทรัพยแ์ บง่ ไมไ่ ด ้ คอื ทรัพยท์ ไี่ มอ่ ำจแบง่ แยกออกจำกกนั โดยใหค้ งภำวะเดมิ ของทรัพยแ์ ละ หมำยรวมถงึ ทรัพยท์ มี่ กี ฎหมำยกำหนดวำ่ แบง่ ไมไ่ ดด้ ว้ ย 8. ทรัพย์นอกพำณิชย์ คือทรัพย์สนิ ท่ีไม่อำจถือเอำได ้ และโอนแก่กันมไิ ด ้ โดยชอบดว้ ย กฎหมำย 9. ทรัพยใ์ นพำณชิ ย์ คอื ทรัพยส์ นิ ทสี่ ำมำรถซอ้ื ขำยกนั ไดโ้ ดยชอบดว้ ยกฎหมำย 1.1.1 ความหมายของทรพั ยแ์ ละทรพั ยส์ นิ สง่ิ ทเ่ี ป็ นวตั ถทุ ม่ี รี ปู รำ่ ง และพจิ ำรณำวำ่ เป็ น “ทรัพย”์ หรอื ไม่ หนังสอื ปำกกำ แว่นตำ นำฬกิ ำ สรอ้ ยคอ บำ้ น โต๊ะ เกำ้ อี้ ศำลำ รถยนต์ จักรยำน เสอื้ รองเทำ้ ตน้ ไม ้ แกว้ น้ำ รม่ กระถำง กระป๋ อง ตะกรำ้ ถังขยะ วตั ถทุ มี่ รี ปู รำ่ งดังทยี่ กตัวอยำ่ งมำเป็ น “ทรัพย”์ ทัง้ หมดเพรำะเป็ นวตั ถุทมี่ รี ูปรำ่ ง อำจมรี ำคำ และถอื เอำได ้ วตั ถทุ ไี่ มม่ รี ปู รำ่ ง และเหตผุ ลวำ่ ทำไมแตล่ ะตัวอยำ่ งเป็ น “ทรัพยส์ นิ ” แตไ่ มเ่ ป็ น “ทรัพย”์ วัตถุไม่มรี ูปร่ำง เชน่ ลขิ สทิ ธ์ สทิ ธบิ ัตร เครอ่ื งหมำยกำรคำ้ สทิ ธกิ ำรเช่ำ สทิ ธใิ นชอื่ เสยี ง กำรคำ้ (Goods Will) สทิ ธใิ นกำรใชส้ อื่ และสูตรในกำรกระกอบกำรคำ้ (Franchise) สทิ ธจิ ำนำ สทิ ธจิ ำนอง สทิ ธเิ รยี กรอ้ งใหช้ ำระหนี้ ตัวอยำ่ งทยี่ กมำเป็ น “ทรัพยส์ นิ ” เพรำะ (เป็ นวตั ถ)ุ ไมม่ รี ปู รำ่ ง ซงึ่ อำจมรี ำคำและอำจถอื เอำ ได ้ 1.1.2 ประเภทของทรพั ยส์ นิ นยิ ำมของ “อสงั หำรมิ ทรัพย”์ นัน้ ประกอบดว้ ยทรัพยป์ ระเภทใดบำ้ ง อสงั หำรมิ ทรัพยป์ ระกอบดว้ ย (1) ทด่ี นิ ตวั อยำ่ งเชน่ ทด่ี นิ มโี ฉนด ทดี่ นิ มี น.ส. 3 และสทิ ธภิ ำระจำยอมบนทดี่ นิ เป็ นตน้ (2) ทรัพยอ์ นั ตดิ อยกู่ ับทดี่ นิ อยำ่ งถำวร ตัวอยำ่ งเชน่ บำ้ น ตน้ มะขำม สะพำน (3) ทรัพยท์ ปี่ ระกอบเป็ นอนั เดยี วกบั ทดี่ นิ ตวั อยำ่ งเชน่ เนอื้ ดนิ แร่ ธำตใุ นดนิ

2 (4) ทรัพยส์ ทิ ธอิ ันเกย่ี วกับท่ดี นิ ตัวอยำ่ งเชน่ กรรมสทิ ธใิ์ นทด่ี นิ สทิ ธคิ รอบครอง ในทดี่ นิ น.ส. 3 และสทิ ธภิ ำระจำยอมบนทด่ี นิ เป็ นตน้ ยกตัวอยำ่ ง “ทรัพยท์ แี่ บง่ ได”้ และ “ทรัพยท์ แี่ บง่ ไมไ่ ด”้ ทรัพยท์ แ่ี บ่งไดค้ อื ขำ้ วสำร น้ำตำล ขนมปัง กะปิ น้ำปลำ เชอื ก น้ำ เงนิ ตรำ น้ำมัน ทด่ี นิ สว่ นทรัพยท์ ่แี บ่งไม่ได ้ คอื รถยนต์ จักรยำน ร่ม หนังสอื ปำกกำ แว่นตำ นำฬกิ ำขอ้ มอื รองเทำ้ ชอ้ นสอ้ ม กำงเกง อธบิ ำยควำมหมำยของ “ทรัพยน์ อกพำณชิ ย”์ และยกตวั อยำ่ งทรัพยน์ อกพำณชิ ย์ ทรัพยน์ อกพำณชิ ยค์ อื ทรัพยท์ ไ่ี ม่อำจถอื เอำไดโ้ ดยสภำพ และรวมทัง้ ทรัพยท์ โ่ี อนแกก่ ัน มไิ ดโ้ ดยชอบดว้ ยกฎหมำย ตัวอยำ่ งทรัพยท์ ไี่ มอ่ ำจถอื เอำได ้ เชน่ กอ้ นเมฆ ทดี่ นิ บนดวงจันทร์ และทรัพยท์ โ่ี อนแกก่ ัน มไิ ดเ้ ชน่ ปืนเถอื่ น ยำบำ้ ทส่ี ำธำรณสมบัตขิ องแผน่ ดนิ 1.2 ความสมั พนั ธข์ องทรพั ยส์ นิ 1. ส่วนควบ คือ ส่วนซึง่ โดยสภำพแห่งทรัพย์หรือโดยจำรีตประเพณีแห่งทอ้ งถ่ินเป็ น สำระสำคัญในควำมเป็ นอยูข่ องทรัพยน์ ัน้ และไมอ่ ำจแยกจำกกันไดน้ อกจำกจะทำลำย ทำใหบ้ บุ สลำย หรอื ทำใหท้ รัพยน์ ัน้ เปลยี่ นแปลงรปู ทรงหรอื สภำพไป เจำ้ ของทรัพยย์ อ่ มมกี รรมสทิ ธใ์ิ นสว่ น ควบของทรัพยน์ ัน้ 2. อปุ กรณ์ คอื สังหำรมิ ทรัพยซ์ ง่ึ โดยปกตนิ ยิ มเฉพำะถน่ิ หรอื โดยเจตนำชัดแจง้ ของทรัพยท์ ี่ เป็ นประธำน เป็ นของใชป้ ระจำอยูก่ ับทรัพยท์ เี่ ป็ นประธำนเป็ นอำจณิ เพอื่ ประโยชน์แกก่ ำรจัดดแู ล ใชส้ อย หรอื รักษำทรัพยท์ เี่ ป็ นประธำน และเจำ้ ของทรัพยไ์ ดน้ ำมำสทู่ รัพยท์ เ่ี ป็ นประธำนโดยกำร นำมำตดิ ตอ่ หรอื ปรับเขำ้ ไว ้ หรอื ทำโดยประกำรอนื่ ใดในฐำนะเป็ นของใชป้ ระกอบกับทรัพยท์ เ่ี ป็ น ประธำนนัน้ อุปกรณ์ทีแ่ ยกออกจำกทรัพยท์ ีเ่ ป็ นประธำนเป็ นกำรชั่วครำวก็ยังไม่ขำดจำกกำรเป็ น อปุ กรณ์ของทรัพยท์ เี่ ป็ นประธำนนัน้ อปุ กรณ์ยอ่ มตกตดิ ไปกับทรัพยท์ เี่ ป็ นประธำนเวน้ แตจ่ ะมกี ำร กำหนดไวเ้ ป็ นอยำ่ งอนื่ 3. ดอกผลธรรมดำ คอื สง่ิ ทเ่ี กดิ ขนึ้ ตำมธรรมชำตขิ องทรัพย์ ซงึ่ ไดม้ ำจำกตัวทรัพยโ์ ดยกำรมี หรอื ใชท้ รัพยน์ ัน้ ตำมปกตนิ ยิ ม และสำมำรถถอื เอำไดเ้ มอื่ ขำดจำกทรัพยน์ ัน้ 4. ดอกผลนติ นิ ัย คอื ทรัพยห์ รอื ประโยชน์อยำ่ งอน่ื ทไ่ี ดม้ ำเป็ นครัง้ ครำวแกเ่ จำ้ ทรัพยจ์ ำกผอู ้ นื่ เพอ่ื กำรทไ่ี ดใ้ ชท้ รัพยน์ ัน้ และสำมำรถคำนวณและถอื เอำไดเ้ ป็ นรำยวนั หรอื ตำมระยะเวลำทกี่ ำหนด ไว ้ 1.2.1 สว่ นควบของทรพั ย์ ทรัพยอ์ ย่ำงหนงึ่ นั้นสำมำรถเป็ นส่วนควบของทรัพยอ์ กี อย่ำงหนึ่งหรือไม่ และทรัพยน์ ัน้ ๆ ประกอบดว้ ย สว่ นควบอะไรบำ้ ง ตวั อยำ่ งของทรัพยท์ มี่ ลี กั ษณะเป็ นสว่ นควบ ตำมมำตรำ 144 (1) เข็มนำฬกิ ำเป็ นสว่ นควบของนำฬกิ ำ (2) หนิ เป็ นสว่ นควบกบั พน้ื คอนกรตี ของบำ้ น (3) เสน้ ดำ้ ยเป็ นสว่ นควบกับเสอ้ื (4) ขำโตะ๊ เป็ นสว่ นควบของโตะ๊ (5) หฟู ังโทรศพั ทเ์ ป็ นสว่ นควบของเครอ่ื งโทรศพั ท์ กรณีบำ้ น เรอื น อำคำร หรอื สังหำรมิ ทรัพยอ์ น่ื ทป่ี ลกู อยบู่ นทดี่ นิ และไมต่ กเป็ นสว่ นควบกับ ทดี่ นิ นัน้ ตวั อยำ่ งของอสงั หำรมิ ทรัพยท์ เี่ ขำ้ ขอ้ ยกเวน้ ตำมมำตรำ 146 ไมต่ กเป็ นสว่ นของทด่ี นิ (1) บำ้ นทป่ี ลกู บนทด่ี นิ เชำ่ (2) บำ้ นทป่ี ลกู บนทดี่ นิ ทที่ ผ่ี ปู ้ ลกู มสี ทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ (3) ตกึ แถวทป่ี ลกู บนทด่ี นิ เชำ่ (4) ตน้ ทเุ รยี นทปี่ ลกู ในทเ่ี ชำ่ เพอื่ ทำสวน (5) ถนนทสี่ รำ้ งโดยไดร้ ับควำมยนิ ยอมจำกเจำ้ ของทดี่ นิ

3 มาตรา 144 สว่ นควบของทรัพย์ หมำยควำมวำ่ สว่ นซง่ึ โดย สภำพแหง่ ทรัพย์ หรอื โดย จำรตี ประเพณแี หง่ ทอ้ งถน่ิ เป็ นสำระสำคญั ในควำมเป็ นอยขู่ องทรัพยน์ ัน้ และไมอ่ ำจแยกจำกกันได ้ นอกจำกจะ ทำลำย ทำใหบ้ บุ สลำย หรอื ทำใหท้ รัพยน์ ัน้ เปลย่ี นแปลงรปู ทรงหรอื สภำพไป เจำ้ ของทรัพยย์ อ่ มมกี รรมสทิ ธใิ์ นสว่ นควบของทรัพยน์ ัน้ มาตรา 145 ไมย้ นื ตน้ เป็ นสว่ นควบกับทดี่ นิ ทไี่ มน้ ัน้ ขน้ึ อยู่ ไมล้ ม้ ลกุ หรอื ธัญชำตอิ ันจะเก็บ เกยี่ วรวงผลไดค้ รำวหนงึ่ หรอื หลำยครำวตอ่ ปีไมเ่ ป็ นสว่ นควบกับทดี่ นิ มาตรา 146 ทรัพยซ์ งึ่ ตดิ กบั ทด่ี นิ หรอื ตดิ กับโรงเรอื นเพยี งชว่ั ครำว ไมถ่ อื วำ่ เป็ นสว่ นควบกบั ทดี่ นิ หรอื โรงเรอื นนัน้ ควำมขอ้ นี้ใหใ้ ชบ้ ังคับ แกโ่ รงเรอื นหรอื สง่ิ ปลูกสรำ้ งอยำ่ งอน่ื ซง่ึ ผมู ้ สี ทิ ธใิ น ทดี่ นิ ของผอู ้ นื่ ใช ้ สทิ ธนิ ัน้ ปลกู สรำ้ งไวใ้ นทดี่ นิ นัน้ ดว้ ย 1.2.2 อปุ กรณ์ของทรพั ย์ สงั หำรมิ ทรัพยร์ อบตวั วำ่ สงิ่ ใดเป็ นอปุ กรณ์ของทรัพยใ์ ด ตัวอยำ่ งสงั หำรมิ ทรัพยท์ เ่ี ป็ นอปุ กรณข์ องทรัพยป์ ระธำน - เครอื่ งมอื ซอ่ มรถยนตเ์ ป็ นอปุ กรณ์ของเครอื่ งยนต์ - ลำโพงเป็ นอปุ กรณ์ของเครอ่ื งกระจำยเสยี ง - เตำเป็ นอปุ กรณ์ของครัว - ลกู กญุ แจเป็ นอปุ กรณ์ของแมก่ ญุ แจ - กลอนเป็ นประตบู ำ้ นเป็ นอปุ กรณข์ องบำ้ น ก. ทำสัญญำซอ้ื รถยนตค์ ันหนงึ่ จำก ข. โดยมไิ ดม้ ขี อ้ ตกลงเกยี่ วกับเคร่ืองเสยี งทตี่ ดิ ตัง้ อยู่ ในรถคันดังกลำ่ ว เมอ่ื ถงึ กำหนดเวลำสง่ มอบ ข. จะถอดเครอ่ื งเสยี งนัน้ ออกก่อนสง่ มอบรถยนตค์ ัน ดงั กลำ่ ว แต่ ก. ไมย่ นิ ยอมโดยอำ้ งวำ่ เครอื่ งเสยี งตดิ ตงั้ อยใู่ นรถยนตย์ อ่ มเป็ นอปุ กรณ์ของรถยนต์ ข. จงึ ตอ้ งสง่ มอบเครอื่ งเสยี งนัน้ ใหแ้ กต่ นดว้ ย ดงั นใ้ี หว้ นิ จิ ฉัยวำ่ ขอ้ อำ้ งของ ก. รับฟังไดห้ รอื ไม่ เพรำะ เหตใุ ด ตำม ปพพ. มำตรำ 147 อปุ กรณ์หมำยควำมวำ่ สังหำรมิ ทรัพยซ์ งึ่ โดยปกตนิ ยิ มเฉพำะถน่ิ หรือโดยเจตนำชัดแจง้ ของเจำ้ ของทรัพย์ที่เป็ นประธำน เป็ นของใชป้ ระจำอยู่กับทรัพย์ท่ีเป็ น ประธำนเป็ นอำจณิ เพอ่ื ประโยชนแ์ กก่ ำรจัดกำร ดูแล ใชส้ อย หรอื รักษำทรัพยท์ เี่ ป็ นประธำน และ เจำ้ ของทรัพยไ์ ดน้ ำมำสทู่ รัพยท์ เี่ ป็ นประธำน โดยกำรนำตดิ ตอ่ หรอื ปรับเขำ้ ไว ้ หรอื ทำโดยประกำร อนื่ ใดในฐำนะเป็ นของใชป้ ระกอบทรัพยท์ เ่ี ป็ นประธำนนัน้ อปุ กรณท์ แ่ี ยกออกจำกทรัพยท์ เี่ ป็ นประธำนเป็ นกำรชว่ั ครำว ก็ยังไมข่ ำดจำกกำรเป็ นอปุ กรณี ของทรัพยท์ เ่ี ป็ นประธำนนัน้ อปุ กรณย์ อ่ มตกตดิ ไปกบั ทรัพยท์ เ่ี ป็ นประธำนเวน้ แตจ่ ะมกี ำรกำหนดไวเ้ ป็ นอยำ่ งอนื่ ตำมปัญหำเครอื่ งเสยี งทต่ี ดิ ตัง้ อยใู่ นรถคันดังกลำ่ ว แมจ้ ะเป็ นของใชป้ ระจำอยใู่ นรถยนตน์ ัน้ แต่ก็เป็ นเพยี งทรัพยท์ ม่ี ไี วเ้ พอื่ ประโยชน์แกเ่ จำ้ ของรถยนต์มใิ ชเ่ พอ่ื ประโยชน์แกก่ ำรทจ่ี ะจัด ดแู ล ใชส้ อย หรือรักษำรถยนตน์ ัน้ เคร่ืองเสยี งท่ีตดิ ตัง้ อยู่ในรถยนตจ์ งึ มใิ ช่อุปกรณ์ของรถยนต์ ตำม บทบัญญัตแิ หง่ ป.พ.พ. มำตรำ 147 วรรคแรก ดังกล่ำว เครอ่ื งเสยี งมใิ ชอ่ ุปกรณ์ของรถยนตจ์ งึ ไม่ ตกตดิ ไปกับรถยนต์ ตำมมำตรำ 147 วรรคสำม ดงั กลำ่ ว ข. จงึ ไมต่ อ้ งสง่ มอบเครอ่ื งเสยี งนัน้ ให ้ ก. ฉะนัน้ ขอ้ อำ้ งของ ก. จงึ รับฟังไมไ่ ดต้ ำมเหตผุ ลดังกลำ่ ว มาตรา 147 อปุ กรณ์ หมำยควำมวำ่ สังหำรมิ ทรัพยซ์ ง่ึ โดย ปกตนิ ยิ มเฉพำะถน่ิ หรอื โดย เจตนำชัดแจง้ ของเจำ้ ของทรัพยท์ เี่ ป็ น ประธำนเป็ นของใชป้ ระจำอย่กู ับทรัพยท์ เ่ี ป็ นประธำนเป็ น อำจณิ เพอ่ื ประโยชน์แกก่ ำรจัดดแู ล ใชส้ อย หรอื รักษำทรัพยท์ เ่ี ป็ นประธำน และ เจำ้ ของทรัพยไ์ ด ้ นำมำสทู่ รัพยท์ เี่ ป็ นประธำนโดยกำรนำมำตดิ ตอ่ หรอื ปรับเขำ้ ไว ้ หรอื ทำโดยประกำรอนื่ ใดในฐำนะ เป็ นของใชป้ ระกอบกบั ทรัพยท์ เี่ ป็ นประธำนนัน้ อปุ กรณ์ทแี่ ยกออกจำกทรัพยท์ เี่ ป็ นประธำนเป็ นกำรชว่ั ครำวก็ ยงั ไมข่ ำดจำกกำรเป็ นอปุ กรณ์ ของทรัพยท์ เ่ี ป็ นประธำนนัน้ อปุ กรณ์ยอ่ มตกตดิ ไปกับทรัพยท์ เี่ ป็ นประธำน เวน้ แตจ่ ะมกี ำร กำหนดไวเ้ ป็ นอยำ่ งอนื่ 1.2.3 ดอกผลของทรพั ย์ ทรัพยใ์ ดเป็ น “ดอกผลธรรมดำ” ของทรัพยใ์ ด ดอกผลธรรมดำ คอื

4 - ลกู มะพรำ้ วเป็ นดอกผลของตน้ มะพรำ้ ว - ลกู กระตำ่ ยเป็ นดอกผลของกระตำ่ ยตัวเมยี - ดอกกลว้ ยไมเ้ ป็ นดอกผลของตน้ กลว้ ยไม ้ - ผลแตงโมเป็ นดอกผลของตน้ แตงโม - ขอแกะเป็ นดอกผลของแกะ ทรัพยใ์ ดเป็ น “ดอกผลนติ นิ ัย” ของทรัพยใ์ ด ดอกผลนติ นิ ัย คอื - คำ่ เชำ่ - ดอกเบย้ี – เงนิ ปันผลหนุ ้ – คำ่ หนำ้ ดนิ – คำ่ ผำ่ นทำง เป็ นตน้ มาตรา 148 ดอกผลของทรัพย์ ไดแ้ ก่ ดอกผลธรรมดาและ ดอกผลนติ นิ ยั ดอกผล ธรรมดำ หมำยควำมวำ่ สง่ิ ทเี่ กดิ ขน้ึ ตำมธรรมชำตขิ อง ทรัพยซ์ งึ่ ไดม้ ำจำกตัวทรัพย์ โดยกำรมหี รอื ใชท้ รัพยน์ ัน้ ตำมปกตนิ ยิ ม และสำมำรถถอื เอำไดเ้ มอ่ื ขำดจำกทรัพยน์ ัน้ ดอกผลนติ นิ ัย หมำยควำมวำ่ ทรัพยห์ รอื ประโยชนอ์ ยำ่ งอน่ื ท่ี ไดม้ ำเป็ นครัง้ ครำวแกเ่ จำ้ ของ ทรัพยจ์ ำกผูอ้ น่ื เพอื่ กำรทไ่ี ดใ้ ชท้ รัพยน์ ัน้ และสำมำรถคำนวณและถอื เอำไดเ้ ป็ นรำยวันหรอื ตำม ระยะเวลำที่ กำหนดไว ้ แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยที่ 1 1. ควำมแตกต่ำงระหว่ำงควำมหมำยของคำว่ำ “ทรัพย”์ และ “ทรัพย์สนิ ” คือ ทรัพย์ตอ้ งมี ตวั ตน แตท่ รัพยส์ นิ อำจมคี ัวตนหรอื ไมม่ กี ็ได ้ 2. สงิ่ ทเ่ี ป็ นทรัพยส์ นิ แตไ่ มเ่ ป็ นทรัพยไ์ ดแ้ ก่ ลขิ สทิ ธ์ิ และ สทิ ธบิ ตั ร 3. ทรัพย์สนิ ที่จัดว่ำเป็ นอสังหำรมิ ทรัพยไ์ ดแ้ ก่ ตน้ มะพรำ้ วทป่ี ลูกในสวน และ สทิ ธเิ ก็บกนิ (พวกเอกสำรแสดงสทิ ธใิ นทด่ี นิ ตน้ ขำ้ วทปี่ ลกู ในนำ และดนิ ทถี่ ูกเคลอ่ื นยำ้ ยเพอ่ื ไปถมที่ อำกำศ ธำตทุ อี่ ยเู่ หนอื พนื้ ดนิ ไมใ่ ชอ่ สงั หำรมิ ทรัพย)์ 4. ทรัพยส์ นิ ตอ่ ไปนเ้ี ป็ นสงั หำรมิ ทรัพย์ สทิ ธบิ ัตรในกำรประดษิ ฐห์ นุ่ ยนต์ สทิ ธจิ ำนำ (อำกำศท่ี พัด ไปม ำ น้ ำทะ เลในทอ้ งทะ เล ดินใต ท้ อ้ งน้ ำ ส ถำนีรถ ไฟใต ด้ ิน ไม่ใช่ท รั พย์สินท่ีเป็ น อสงั หำรมิ ทรัพย์ ) 5. ทรัพยส์ นิ นอกพำณชิ ยไ์ ดแ้ ก่ ยำบำ้ ทว่ี ัด (ปื น ดอกไมไ้ ฟ น้ำยำเคมี ไมถ่ อื วำ่ เป็ นทรัพยส์ นิ นอกพำณชิ ย)์ 6. ทรัพยข์ องรถยนตท์ ไี่ มเ่ ป็ นสว่ นควบกบั รถยนตไ์ ดแ้ ก่ ยำงอะไหล่ ลอ้ อะไหล่ (กันชน ไฟทำ้ ย กระจกมองขำ้ ง เครอื่ งยนต์ จัดเป็ นสว่ นควบของรถยนต)์ 7. สงิ่ ปลูกสรำ้ งที่ทำขน้ึ ที่ไม่ตกเป็ นส่วนควบกับที่ดินไดแ้ ก่ บำ้ นที่ปลูกอยู่บนที่ดินเช่ำ (สะพำน เรอื นครัวทปี่ ลกู แยกจำกตัวบำ้ น รัว้ บำ้ น ยงุ ้ ขำ้ ว จะตกเป็ นสว่ นควบกบั ทดี่ นิ ) 8. ทรัพยท์ ีใ่ ชป้ ระจำอยู่ในบำ้ นท่ีจัดเป็ นอุปกรณ์ของบำ้ นไดแ้ ก่ กลอนประตู ขอสับหนำ้ ต่ำง (หนำ้ ตำ่ ง ฝำกนั้ หอ้ ง พัดลม และหลังคำโรงครัว ไมใ่ ชอ่ ปุ กรณข์ องบำ้ น) 9. ทรัพยท์ จี่ ัดวำ่ เป็ นดอกผลธรรมดำคอื ขนแกะทต่ี ัดจำกตัวแกะ ลกู สนุ ัข 10.ทรัพยส์ นิ ทถ่ี อื วำ่ เป็ นดอกผลนติ นิ ัยคอื คำ่ เชำ่ นำทจ่ี ำ่ ยเป็ นขำ้ วเปลอื ก ลกู ของสนุ ัขตัวผทู ้ ไี่ ด ้ จำกกำรเอำไปเป็ นพอ่ พันธุ์ หนว่ ยที่ 2 สภาพของทรพั ยส์ ทิ ธแิ ละบคุ คลสทิ ธิ 1. ทรัพยส์ ทิ ธเิ ป็ นสทิ ธขิ องบคุ คลทมี่ อี ยเู่ หนอื ทรัพยส์ นิ โดยมวี ตั ถแุ หง่ สทิ ธเิ ป็ นทรัพยส์ นิ 2. ทรัพยส์ ทิ ธมิ อี ยู่หลำยชนดิ เท่ำทป่ี รำกฏโดยกำรบัญญัตไิ วใ้ น บรรพ 4 ประมวลกฎหมำย แพ่งและพำณิชย์ มตี ัวอย่ำงเชน่ กรรมสทิ ธิ์ สทิ ธคิ รอบครอง สทิ ธอิ ำศัย ภำระจำยอม สทิ ธเิ หนือ พน้ื ดนิ สทิ ธเิ ก็บกนิ และภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพย์ 3. กำรทรงทรัพยส์ ทิ ธหิ รอื กำรแสดงออกซงึ่ กำรมที รัพยส์ ทิ ธนิ ัน้ กฎหมำยเห็นเป็ นเรอ่ื งสำคัญ บำงกรณจี งึ กำหนดใหแ้ สดงออกทำงทะเบยี นใหช้ ดั เจน 4. ทรัพย์สทิ ธอิ ำจระงับสนิ้ ไปโดยผลแห่งกำรแสดงเจตนำ โดยผลของกฎหมำย และโดย สภำพธรรมชำติ

5 2.1 บอ่ เกดิ และความหมายของทรพั ยส์ ทิ ธแิ ละบคุ คลสทิ ธิ 1. ทรัพยส์ ทิ ธเิ ป็ นสทิ ธขิ องบคุ คลทม่ี อี ยเู่ หนือทรัพยส์ นิ โดยมวี ัตถแุ หง่ สทิ ธเิ ป็ นทรัพยส์ นิ สว่ น บคุ คลสทิ ธเิ ป็ นสทิ ธขิ องบคุ คลทมี่ อี ยเู่ หนอื บคุ คลทต่ี นมนี ติ สิ มั พันธด์ ว้ ย โดยมวี ตั ถแุ หง่ สทิ ธเิ ป็ นกำร กระทำกำร หรอื งดเวน้ กระทำกำร 2. ทรัพยส์ ทิ ธสิ ำมำรถก่อตัง้ ขนึ้ แต่โดยอำศัยอำนำจแห่งนติ บิ ัญญัตขิ องกฎหมำยเท่ำนัน้ แต่ บคุ คลสทิ ธอิ ำจกอ่ ตัง้ ขน้ึ โดยนติ กิ รรมสัญญำหรอื โดยนติ เิ หตุ หรอื โดยบัญญัตแิ หง่ กฎหมำยอน่ื ๆ ก็ ได ้ 2.1.1 ความหมายของทรพั ยส์ ทิ ธแิ ละบคุ คลสทิ ธิ ทรัพยสทิ ธแิ ละบคุ คลสทิ ธมิ คี วำมหมำยแตกตำ่ งกันอยำ่ งไร ทรัพยส์ ทิ ธแิ ละบคุ คลสทิ ธมิ คี วำมหมำยแตกตำ่ งกันดังนี้ 1) ทรัพยสทิ ธเิ ป็ นสทิ ธทิ ่ีมอี ยู่เหนือทรัพยส์ นิ เป็ นวัตถุแห่งสทิ ธิ ตำมมำตรำ 1336 ส่วน บคุ คลสทิ ธเิ ป็ นสทิ ธทิ ม่ี อี ยเู่ หนือบุคคลโดยมวี ตั ถุแหง่ สทิ ธเิ ป็ นกำรกระทำงดเวน้ กำรกระทำสง่ มอบ ทรัพยส์ นิ มำตรำ 194 2) ทรัพยสทิ ธโิ ดยปกตสิ ำมำรถใชอ้ ำนำจ แห่งสทิ ธยิ ันต่อบุคคลไดท้ ั่วไปเรียกวำ่ สทิ ธิ เด็ดขำด สว่ นบคุ คลสทิ ธโิ ดยปกตเิ ป็ นสทิ ธเิ รยี กรอ้ งไดเ้ ฉพำะบคุ คลผูเ้ ป็ นลูกหนี้แหง่ สทิ ธจิ งึ เป็ น สทิ ธสิ มั พัทธ์ 3) ทรัพยสทิ ธเิ ป็ นสทิ ธเิ หนอื ทรัพย์ ผทู ้ รงสทิ ธจิ งึ สำมำรถไดด้ ว้ ยตนเองโดยตรงไมจ่ ำตอ้ ง ขอใชส้ ทิ ธนิ ัน้ ๆ ผำ่ นทำงศำล สว่ นบคุ คลสทิ ธทิ ตี่ อ้ งใชบ้ งั คบั บคุ คลอกี บคุ คลหนง่ึ กำรใชส้ ทิ ธจิ งึ ตอ้ ง ใชส้ ทิ ธผิ ำ่ นทำงศำลทมี่ อี ำนำจวนิ จิ ฉัย 4) ปกติทรัพยสิทธิท่ีมีแต่อำยุควำมไดส้ ิทธิ (ยกเวน้ ภำระจำยอม ภำระติดพันใน อสงั หำรมิ ทรัพยท์ จี่ ะสน้ิ ไปเมอื่ ใชส้ ทิ ธ)ิ แตบ่ คุ คลสทิ ธไิ มม่ อี ำยคุ วำมเสยี สทิ ธมิ แี ตเ่ มอื่ ผทู ้ รงสทิ ธไิ ม่ ใชส้ ทิ ธทิ ำงศำลภำยในในกำหนดก็จะเสยี สทิ ธเิ รียกวำ่ สทิ ธเิ รยี กรอ้ งขำดอำยุควำม ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 193/9 5) ทรัพยสทิ ธสิ ำมำรถกอ่ ตงั้ ไดด้ ว้ ยอำศัยอำนำจตำมกฎหมำย ป.พ.พ. มำตรำ 1298 สว่ น บคุ คลสทิ ธสิ ำมำรถกอ่ ตงั้ ไดด้ ว้ ยอำศัยนติ กิ รรมหรอื นติ เิ หตุ หรอื โดยบทบัญญัตขิ องกฎหมำย กำรศกึ ษำเรอื่ งทรัพยสทิ ธแิ ละบคุ คลสทิ ธใิ หป้ ระโยชนอ์ ยำ่ งไรบำ้ ง กำรศกึ ษำเรื่องทรัพยสทิ ธแิ ละบุคคลสทิ ธทิ ำใหเ้ กดิ ประโยชน์แก่ผูท้ ำกำรศกึ ษำสอง ประกำรคอื (1) เกดิ ควำมเขำ้ ใจควำมสมั พันธร์ ะหวำ่ งกฎหมำยลักษณะหนแี้ ละกฎหมำยลักษณะทรัพย์ (2) ทำใหเ้ กดิ ประโยชนใ์ นกำรพจิ ำรณำเพอื่ นำไปฟ้องรอ้ งคดตี อ่ ศำลเป็ นตน้ วำ่ - ถำ้ ฟ้ องในฐำนะเป็ นเจำ้ ของทรัพยสทิ ธิ โจทกต์ อ้ งเป็ นผทู ้ รงทรัพยส์ ทิ ธนิ ัน้ แต่หำก ฟ้องโดยอำศัยมลู บคุ คลสทิ ธเิ ป็ นสภำพขอ้ หำตอ้ งอำศัยกำรทโ่ี จทกเ์ ป็ นคสู่ ญั ญำ จงึ จะทำใหโ้ จทก็ ทัง้ สองกรณเี ป็ นโจทกท์ ชี่ อบดว้ ยกฎหมำย - อำยุควำมฟ้ องรอ้ ง ถำ้ หำกฟ้ องโดยอำศัยมูลทรัพยส์ ทิ ธติ ำมปกตไิ ม่มกี ำหนดอำยุ ควำม แตห่ ำกฟ้ องโดยอำศัยมลู บคุ คลสทิ ธจิ ะตอ้ งดำเนนิ กำรในกำหนดอำยุควำมของบุคคลสทิ ธิ ประเภทนัน้ ๆ 2.1.2 บอ่ เกดิ ของทรพั ยส์ ทิ ธแิ ละบคุ คลสทิ ธิ บอ่ เกดิ แหง่ ทรัพยสทิ ธมิ อี ะไรบำ้ ง ทรัพยสทิ ธมิ บี อ่ เกดิ ทำงเดยี ว คอื โดยอำนำจของกฎหมำยตำ่ งๆ ทไี่ ดบ้ ัญญัตกิ ำรกอ่ ตัง้ ไว ้ แลว้ ซง่ึ อำนำจดังกล่ำวอำจเห็นไดใ้ นประมวลกฎหมำยแพ่งและพำณิชยห์ รือกฎหมำยเฉพำะอนื่ เชน่ พระรำชบัญญัตลิ ขิ สทิ ธ์ิ พ.ศ. 2537 พระรำชบัญญัตสิ ทิ ธบิ ัตร พ.ศ. 2522 พระรำชบัญญัติ เครอ่ื งหมำยกำรคำ้ พ.ศ. 2534 บอ่ เกดิ แหง่ บคุ คลสทิ ธมิ อี รไรบำ้ ง บคุ คลสทิ ธมิ บี อ่ เกดิ ไดห้ ลำยทำงเป็ นตน้ วำ่ 1) โดยอำศัยนิตกิ รรมหรือสัญญำ จำก ป.พ.พ. มำตรำ 149 กงึ มำตรำ 181 และมำตรำ 354 ถงึ มำตรำ 368

6 2) โดยมลู ละเมดิ จำก ป.พ.พ. มำตรำ 420 3) โดยมลู จัดงำนนอกสง่ั จำก ป.พ.พ. มำตรำ 395 ถงึ มำตรำ 405 4) โดยมลู ลำภมคิ วรได ้ จำก ป.พ.พ. มำตรำ 406 ถงึ มำตรำ 419 หรอื 5) โดยบทบัญญัตอิ น่ื ๆ ของกฎหมำยเชน่ ป.พ.พ. มำตรำ 1461 สทิ ธทิ จ่ี ะไดร้ ับอปุ กำระ เลย้ี งดู มำตรำ 1564 สทิ ธทิ จ่ี ะไดร้ ับกำรอปุ กำระดำ้ นกำรศกึ ษำตำมสมควร 2.2 ประเภทของทรพั ยส์ ทิ ธิ 1. ทรัพยส์ ทิ ธอ์ิ ำจแบง่ ไดเ้ ป็ นสองประเภทใหญๆ่ คอื ทรัพยส์ ทิ ธปิ ระเภทกรรมสทิ ธแ์ิ ละทรัพย์ สทิ ธปิ ระเภทตดั ทอนกรรมสทิ ธิ์ 2. ทรัพยส์ ทิ ธปิ ระเภทกรรมสทิ ธแ์ิ บง่ ไดเ้ ป็ น 5 ชนดิ คอื กรรมสทิ ธิ์ สทิ ธคิ รอบครอง ลขิ สทิ ธิ์ สทิ ธบิ ัตร และเครอ่ื งหมำยกำรคำ้ 3. ทรัพยส์ ทิ ธป์ิ ระเภทตัดทอนกรรมสทิ ธแ์ิ บ่งไดเ้ ป็ น 9 ชนิด คอื ภำระจำยอม สทิ ธอิ ำศัยใน โรงเรียน สทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ สทิ ธเิ ก็บกนิ ภำระตดิ พันในอสังหำรมิ ทรัพย์ สทิ ธจิ ำนอง สทิ ธจิ ำนำ สทิ ธยิ ดึ หน่วงและบรุ มิ สทิ ธิ 2.2.1 ทรพั ยส์ ทิ ธปิ ระเภทกรรมสทิ ธ์ิ ทรัพยสทิ ธปิ ระเภทกรรมสทิ ธมิ์ กี ช่ี นดิ ทรัพยสทิ ธปิ ระเภทกรรมสทิ ธติ์ ำมกฎหมำยอำจมอี ยู่ 5 ชนดิ คอื 1. กรรมสทิ ธ์ิ ป.พ.พ. มำตรำ 1336 2. สทิ ธคิ รอบครอง ป.พ.พ. มำตรำ 1367 3. ลขิ สทิ ธ์ิ พ.ร.บ. ลขิ สทิ ธ์ พ.ศ. 2537 4. สทิ ธบิ ัตร พ.ร.บ. สทิ ธบิ ัตร พ.ศ. 2537 5. เครอื่ งหมำยกำรคำ้ พ.ร.บ. เครอ่ื งหมำยกำรคำ้ พ.ศ. 2534 2.2.2 ทรพั ยสทิ ธปิ ระเภทตดั ทอนกรรมสทิ ธ์ิ ทรัพยส์ นิ ประเภทตดั ทอนกรรมสทิ ธม์ิ อี ะไรบำ้ ง ทรัพยส์ นิ ประเภทตัดทอนกรรมสทิ ธม์ิ ดี ังนี้ 1. ภำระจำยอม 2. สทิ ธอิ ำศยั ในโรงเรอื น 3. สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ 4. สทิ ธเิ ก็บเงนิ 5. ภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพย์ 6. สทิ ธจิ ำนอง 7. สทิ ธจิ ำนำ 8. สทิ ธยิ ดึ หน่วง 9. บรุ มิ สทิ ธิ 2.3 การทรงทรพั ยส์ ทิ ธแิ ละการสน้ิ ไปของทรพั ยส์ ทิ ธิ 1. กำรแสดงออกซง่ึ ทรงทรัพยส์ ทิ ธิ เพอ่ื ใหบ้ คุ คลอน่ื รูถ้ งึ กำรมอี ยขู่ องทรัพยส์ ทิ ธแิ ละบคุ คลผู ้ ทรงสทิ ธิ ซงึ่ กอ่ ใหเ้ กดิ หนำ้ ทที่ จ่ี ะตอ้ งงดเวน้ ไมเ่ ขำ้ ใจไปรบกวนขดั ทรัพยส์ นิ นัน้ 2. กำรทรงทรัพยส์ ทิ ธแิ บง่ ออกเป็ น 2 วธิ ี คอื โดยทำงทะเบยี น โดยกำรครอบครอง 3. บุคคลเท่ำนั้นท่สี ำมำรถเป็ นผูท้ รงทรัพยส์ ทิ ธิ แต่ทรัพยด์ ว้ ยกันเองไม่ว่ำทรัพยน์ ัน้ จะเป็ น สง่ิ มชี วี ติ หรอื ไม่ ก็ไมส่ ำมำรถอยใู่ นฐำนะเป็ นผทู ้ รงทรัพยส์ ทิ ธไิ ด ้ 4. ทรัพยส์ ทิ ธยิ อ่ มสน้ิ สภำพไปได ้ 3 ทำงคอื สน้ิ ไปโดยสภำพแหง่ ธรรมชำตขิ องทรัพยส์ ทิ ธนิ ัน้ สนิ้ ไปโดยผลแหง่ เจตนำและสน้ิ ไปโดยผลของกฎหมำยเป็ นเหตใุ หผ้ ทู ้ รงสทิ ธไิ มส่ ำมำรถอำ้ งทรัพย์ สทิ ธเิ ป็ นประโยชนแ์ กต่ นไดอ้ กี ตอ่ ไป 2.3.1 ลกั ษณะทว่ั ไปของการเป็ นผทู้ รงทรพั ยสทิ ธิ

7 กำรแสดงออกซงึ่ กำรทรงทรัพยสทิ ธแิ บง่ ออกเป็ นกวี่ ธิ ี และกำรทก่ี ฎหมำยกำหนดใหก้ ำร ซอ้ื ขำยอสงั หำรมิ ทรัพยต์ อ้ งทำเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นนัน้ เป็ นกำรควบคมุ ในทำงใด สำมำรถแบ่งออกได ้ 2 วธิ ี คือแสดงออกโดยกำรครอบครองและแสดงออกโดยทำง ทะเบยี น อนง่ึ กำรซอื้ ขำยอสังหำรมิ ทรัพยน์ ัน้ กฎหมำยกำหนดใหต้ อ้ งทำตำมแบบของนติ กิ รรมท่ี กำหนดไว ้ ดังปรำกฏในประมวลกฎหมำยแพ่งและพำณิชย์ มำตรำ 456 วรรคแรก และเป็ นกำร ควบคมุ ในทำงเปิดเผย 2.3.2 การทรงทรพั ยส์ ทิ ธใิ นสงั หารมิ ทรพั ย์ กำรแสดงออกซง่ึ กำรทรงทรัพยสทิ ธใิ นสงั หำรมิ ทรัพยน์ ัน้ โดยท่ัวไปแลว้ จะแสดงออกโดย กำรครอบครอง แตม่ สี งั หำรมิ ทรัพยบ์ ำงชนดิ ทตี่ อ้ งกำรแสดงออกโดยทำงทะเบยี น สงั หำรมิ ทรัพย์ เหลำ่ นัน้ ไดแ้ กอ่ ะไรบำ้ ง สงั หำรมิ ทรัพยท์ ก่ี ฎหมำยกำหนดกำรแสดงออกซงึ่ กำรทรงทรัพยสทิ ธทิ ำงทะเบยี น ไดแ้ ก่ เรอื กำป่ัน เรอื มรี ะวำงตงั้ แตห่ กตันขน้ึ ไป เรอื กลไฟ หรอื เรอื ยนตม์ รี ะวำงตัง้ แตห่ ำ้ ตันขนึ้ ไป แพ สัตว์ พำหนะ เครอื่ งจักรบำงชนดิ และพวกทรัพยส์ นิ ไมม่ รี ปู รำ้ ง 2.3.3 การทรงทรพั ยส์ ทิ ธใิ นอสงั หารมิ ทรพั ย์ อสังหำรมิ ทรัพยน์ ัน้ โดยหลักแลว้ ตอ้ งแสดงออกซง่ึ กำรทรงทรัพยสทิ ธโิ ดยทำงทะเบยี น หำกไมแ่ สดงออกทำงทะเบยี น ผลทำงกฎหมำยจะเป็ นอยำ่ งไร อสงั หำรมิ ทรัพยน์ ัน้ หำกไมแ่ สดงออกทำงทะเบยี น จะไมม่ ผี ลเป็ นทรัพยส์ ทิ ธทิ ใ่ี ชย้ ันไดแ้ ก่ บคุ คลทั่วไป นอกจำกนัน้ ยังอำจเสยี สทิ ธแิ กผ่ สู ้ จุ รติ ได ้ ใน ป.พ.พ. มนี ติ กิ รรมใดบำ้ งทที่ ำใหบ้ คุ คลไดม้ ำซง่ึ ทรัพยสทิ ธอิ ยำ่ งใดอยำ่ งหนง่ึ นติ กิ รรมซอื้ ขำยแลกเปลย่ี น ใหเ้ ชำ่ ทรัพย์ เชำ่ ซอื้ ยมื จำ้ งทำของ จำนอง จำนำ ประณี ประนอมยอมควำม ต๋ัวเงนิ และนิตกิ รรมอน่ื ๆ ที่คู่กรณีตกลงกันและมีผลทำใหบ้ ุคคลไดม้ ำซง่ึ ทรัพยสทิ ธอิ ยำ่ งใดอยำ่ งหนงึ่ เชน่ กำรเลน่ แชรเ์ ปียหวย เป็ นตน้ กำรเพกิ ถอนทะเบยี นตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1300 นัน้ มขี อ้ ยกเวน้ อยำ่ งไรบำ้ ง มขี อ้ ยกเวน้ วำ่ จะตอ้ สบู ้ คุ คลภำยนอกผสู ้ จุ รติ และเสยี คำ่ ตอบแทนไมไ่ ด ้ 2.3.4 การสนิ้ ไปของทรพั ยส์ ทิ ธิ กำรทที่ รัพยส์ นิ สนิ้ ไปโดยสภำพธรรมชำตนิ ัน้ ทำใหท้ รัพยสทิ ธสิ นิ้ ไปไดอ้ ยำ่ งไร กำรทจี่ ะมที รัพยสทิ ธขิ นึ้ มำได ้ จะตอ้ งมตี ัวทรัพยส์ นิ ขน้ึ มำกอ่ น ดังนัน้ หำกทรัพยส์ นิ สญู สนิ้ ไปทรัพย สทิ ธจิ งึ ตอ้ งสญู สนิ้ ตำม ไปดว้ ยเชน่ แก๊สระเหยออกไปในอำกำศยอ่ มทำใหก้ รรมสทิ ธใิ์ น แกส๊ นัน้ สน้ิ ไปดว้ ย เจตนำของบคุ คลทำใหท้ รัพยสทิ ธสิ นิ้ ไปไดอ้ ยำ่ งไร ทรัพยสทิ ธจิ ะสน้ิ ไปหรือไม่จะตอ้ งดูว่ำบทบัญญัตขิ องกฎหมำยกำหนดใหค้ ู่กรณีแสดง เจตนำเลกิ หรอื ระงับทรัพยสทิ ธนิ ัน้ ๆ ไดห้ รอื ไม่ เชน่ ภำระจำยอม คสู่ ัญญำอำจตกลงเลกิ กันไดเ้ ป็ น ตน้ กำรทท่ี รัพยสทิ ธสิ น้ิ ไปโดยผลของกฎหมำยนัน้ มหี ลกั เกณฑอ์ ยำ่ งไรบำ้ ง กำรทท่ี รัพยสทิ ธสิ น้ิ ไป จะตอ้ งแลว้ แตช่ นดิ ทรัพยสทิ ธิ เพรำะกฎหมำยบัญญัตไิ วแ้ ตกตำ่ ง กันตำมประเภทของกฎหมำย แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยที่ 2 1. สทิ ธขิ องบคุ คลทมี่ เี หนอื ทรัพยส์ นิ เรยี กวำ่ ทรัพยส์ ทิ ธิ 2. สทิ ธทิ ม่ี วี ตั ถแุ หง่ สทิ ธเิ ป็ นทรัพยส์ นิ เรยี กวำ่ ทรัพยส์ ทิ ธิ 3. สทิ ธสิ มั พันธเ์ ป็ นสทิ ธทิ นี่ ักกฎหมำยใชเ้ รยี กสทิ ธิ บคุ คลสทิ ธิ 4. นักกฎหมำยเยอรมนั เรยี กบคุ คลสทิ ธวิ ำ่ สทิ ธสิ มั พัทธ์

8 5. สง่ิ ของ ไมใ่ ชว่ ตั ถแุ หง่ หนี้ (กำรกระทำ กำรสง่ มอบ กำรงดเวน้ กระทำ เป็ นวตั ถแุ หง่ หน)ี้ 6. กำรไดท้ รัพยส์ ทิ ธทิ ไ่ี มต่ อ้ งจดทะเบยี นไดแ้ ก่ ลขิ สทิ ธ์ิ 7. จำ้ งแรงงำนทท่ี ำขนึ้ บนอสงั หำรมิ ทรัพย์ ไมใ่ ชบ้ รุ มิ สทิ ธพิ เิ ศษเหนอื อสงั หำรมิ ทรัพย์ 8. คำ่ แรงงำนเพอื่ กสกิ รรม ไมใ่ ชบ่ รุ มิ สทิ ธพิ เิ ศษเหนอื สงั หำรมิ ทรัพย์ 9. คำ่ ปลงศพ เป็ นบรุ มิ สทิ ธสิ ำมัญ 10.คำ่ จำ้ งเสมยี นทำงำนในบรษิ ัทมบี รุ มิ สทิ ธิ ทย่ี ังคำ้ งจ่ำยถอยหลัง 4 เดอื นไมเ่ กนิ 100,000 บำท 11.บรุ มิ สทิ ธคิ ำ่ อปุ โภคประจำวนั มี คำ้ งชำระอยถู่ อยหลงั ไป 6 เดอื น 12.บรุ มิ สทิ ธใิ นผพู ้ ักอำศัยในโรงแรมมเี หนอื เครอื่ งเดนิ ทำงของผอู ้ ำศัย 13.กำรกอ่ ตัง้ ทรัพยส์ ทิ ธทิ ำไดโ้ ดย อำศยั อำนำจของกฎหมำย 14.เชำ้ ซอ้ื บำ้ น ไมถ่ อื เป็ นทรัพยส์ ทิ ธิ (ภำระจำยอม สทิ ธอิ ำศยั สทิ ธเิ ก็บกนิ ถอื เป็ นทรัพยส์ ทิ ธ)ิ 15.สทิ ธเิ ก็บกนิ มไี ดใ้ น ทรัพยส์ นิ ทกุ ชนดิ 16.สทิ ธบิ ัตร เป็ นทรัพยส์ นิ ประเภทกรรมสทิ ธิ์ 17.ทรัพยสทิ ธปิ ระเภทตดั ทอนกรรมสทิ ธิ์ ไดแ้ ก่ สทิ ธยิ ดึ หน่วง 18.ทรัพยส์ ทิ ธใิ นทรัพยส์ นิ ของผอู ้ นื่ คอื ภำระจำยอม 19.สังหำรมิ ทรัพยท์ ไ่ี มต่ อ้ งจดทะเบยี นกำรไดม้ ำคอื เครอ่ื งบนิ (เรอื กำป่ัน เรอื นแพ สัตวพ์ ำหะ นะ ตอ้ งจดทะเบยี น) หนว่ ยที่ 3 กรรมสทิ ธแ์ิ ละกรรมสทิ ธร์ิ วม 1. กรรมสทิ ธเ์ิ ป็ นสทิ ธทิ ไี่ ดม้ ำตำมกฎหมำย (de jure) กล่ำวคอื กฎหมำยบัญญัตริ ับรองให ้ บุคคลมอี ำนำจอยู่เหนือทรัพยส์ นิ ฉะนัน้ อำนำจแห่งกรรมสทิ ธิ์ เจำ้ ของทรัพยส์ นิ จงึ มสี ทิ ธใิ ชส้ อย จำหน่ำยไดด้ อกผล ตดิ ตำมเอำคนื และขดั ขวำงมใิ หผ้ อู ้ น่ื สอดเขำ้ เกย่ี วขอ้ งกับทรัพยส์ นิ ของตนโดย มชิ อบดว้ ยกฎหมำย นอกจำก นก้ี ฎหมำยยังบัญญัตใิ หเ้ จำ้ ของทด่ี นิ มแี ดนกรรมสทิ ธิ์ รวมทัง้ บัญญัติ ใหเ้ จำ้ ของอสงั หำรมิ ทรัพยม์ สี ทิ ธขิ จัดเหตเุ ดอื ดรอ้ นรำคำญดว้ ย 2. กรรมสทิ ธร์ิ วม เป็ นเร่อื งของบุคคลหลำยคนต่ำงก็เป็ นเจำ้ ของทรัพยส์ นิ อันเดยี วกัน โดย เจำ้ ของทุกคนต่ำงก็เป็ นเจำ้ ของทุกสว่ นของทรัพยส์ นิ อันเดียวกันนั้น เจำ้ ของรวมทุกคนต่ำงก็มี อำนำจในฐำนะของกรรมสทิ ธเิ์ ชน่ เดยี วกัน แตจ่ ะตอ้ งใชส้ ทิ ธไิ มข่ ดั แยง้ ตอ่ เจำ้ ของรวมคนอนื่ ฉะนัน้ กฎหมำยจงึ ตอ้ งบญั ญัตสิ ทิ ธแิ ละหนำ้ ทข่ี องเจำ้ ของรวมไวเ้ ป็ นกำรเฉพำะ 3.1 กรรมสทิ ธ์ิ 1. กรรมสทิ ธมิ์ ลี ักษณะสำคัญ 7 ประกำร คอื เป็ นสทิ ธทิ กี่ ฎหมำยใหอ้ ำนำจบุคคลมอี ย่เู หนือ ทรัพยส์ นิ เป็ นทปี่ ระชมุ แหง่ สทิ ธทิ ัง้ ปวง เป็ นทรัพยส์ ทิ ธชิ์ นดิ หนง่ึ ทมี่ อี ำนำจเหนอื กวำ่ ทรัพยส์ นิ อน่ื ๆ เป็ นสทิ ธทิ ม่ี ตี ัวทรัพยเ์ ป็ นวัตถุแหง่ สทิ ธิ เป็ นสทิ ธเิ ด็ดขำด เป็ นสทิ ธทิ กี่ ่อใหเ้ กดิ อำนำจหวงกันไว ้ โดยเฉพำะ และเป็ นสทิ ธถิ ำวร กฎหมำยบญั ญตั ริ ับรองใหเ้ จำ้ ของทรัพยส์ นิ มสี ทิ ธพิ น้ื ฐำน 5 ประกำร คอื สทิ ธใิ ชส้ อย จำหน่ำย ไดด้ อกผลตดิ ตำมเอำคนื และขัดขวำงมใิ หผ้ ูอ้ นื่ สอดเขำ้ เกยี่ วขอ้ งกับ ทรัพยส์ นิ ของตน โดยมชิ อบดว้ ยกฎหมำย 2. เจำ้ ของทดี่ นิ ยอ่ มมแี ดนกรรมสทิ ธิ์ บนพนื้ ดนิ เหนือพน้ พนื้ ดนิ และใตพ้ นื้ ดนิ นัน้ นอกจำกนี้ กำรใชส้ ทิ ธิท่ีเป็ นเหตุใหเ้ จำ้ ของอสังหำริมทรัพย์ไดร้ ับควำมเสียหำยที่เกิดควรคำดคิด หรือ คำดหมำยไดว้ ำ่ จะเป็ น ไปตำมปกตแิ ละเหตอุ ันควร ในเมอ่ื เอำตำแหน่งทอ่ี ยแู่ หง่ ทรัพยน์ ัน้ มำคำนงึ ประกอบ เจำ้ ของอสงั หำรมิ ทรัพยน์ ัน้ มสี ทิ ธทิ จ่ี ะปฏบิ ัตกิ ำรเพอื่ ยังควำมเสยี หำยหรอื เดอื ดรอ้ นนัน้ ให ้ สน้ิ ไป 3.1.1 อานาจแหง่ กรรมสทิ ธิ์ ทองบรรจพุ ระเครอื่ งไวใ้ นเจดยี บ์ รรจกุ ระดกู ของบรรพบรุ ษุ ซง่ึ ตงั้ อยบู่ รเิ วณอโุ บสถวดั ทุก ปีลกู หลำนก็จะไปเคำรพกรำบไหวโ้ ดยตลอดมำเป็ นเวลำกวำ่ 10 ปี ภำยหลังวัดจะสรำ้ งอโุ บสถใหม่

9 ทำงวดั จงึ เคลอื่ นยำ้ ยเจดยี อ์ อกจำกบรเิ วณอโุ บสถและเจำะเอพระเครอ่ื งไปเก็บไว ้ทองทรำบเรอ่ื งจงึ ไปขอคนื แตก่ รรมกำรวดั อำ้ งวำ่ หมดอำยคุ วำมเรยี กคนื แลว้ ดังน้ีใหว้ นิ จิ ฉัยวำ่ ขอ้ อำ้ งของกรรมกำร วดั รับฟังไดห้ รอื ไมเ่ พรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1336 ภำยในบังคับแห่งกฎหมำย เจำ้ ของทรัพยส์ นิ มสี ทิ ธใิ ชส้ อย และจำหน่ำยทรัพยส์ นิ ของตนและไดด้ อกผลแหง่ ทรัพยส์ นิ นัน้ กับทัง้ มสี ทิ ธติ ดิ ตำมและเอำคนื ซงึ่ ทรัพยส์ นิ ของตนจำกบคุ คลผไู ้ มม่ สี ทิ ธจิ ะยดึ ถอื ไวแ้ ละมสี ทิ ธขิ ดั ขวำงมใิ หผ้ อู ้ นื่ สอดเขำ้ เกย่ี วขอ้ งกับ ทรัพยส์ นิ นัน้ โดยชอบดว้ ยกฎหมำย ตำมปัญหำ ทองบรรจุพระเครอื่ งไวใ้ นเจดยี บ์ รรจุกระดูกของบรรพบุรุษซงึ่ ตัง้ อยู่บรเิ วณ อโุ บสถของวดั ทุกปี ลกู หลำนก็ไปเคำรพกรำบไหวโ้ ดยตลอดมำเป็ นเวลำกวำ่ 10 ปี แลว้ เห็นไดว้ ำ่ ทองไม่มเี จตนำสละละทง้ิ พระเครื่องซง่ึ บรรจุไวใ้ นเจดยี ด์ ังกลำ่ วแตป่ ระกำรใด เชน่ น้ี พระเคร่อื ง ดังกลำ่ วยังเป็ นกรรมสทิ ธขิ์ องทองอยเู่ มอ่ื ทำงวัดเคลอ่ื นยำ้ ยเจดยี น์ ัน้ ออกไปจำกพระอุโบสถและ เจำะเอำพระเครอื่ งนัน้ ไปเก็บไว ้ ทองทรำบเรอ่ื งจงึ ไปขอคนื แตท่ ำงกรรมกำรวัดอำ้ งว่ำหมดอำยุ ควำมเรียกคนื แลว้ เช่นน้ีเป็ นขอ้ อำ้ งท่ีมชิ อบดว้ ยกฎหมำย เพรำะจำ้ ของกรรมสทิ ธย์ิ ่อมมสี ทิ ธิ ตดิ ตำมและเอำคนื ซง่ึ ทรัพยส์ นิ ของตนจำกบคุ คลผไู ้ มม่ สี ทิ ธจิ ะยดึ ถอื ไวต้ ำม ป.พ.พ. มำตรำ 1336 ดังกลำ่ ว ทัง้ นมี้ สี ทิ ธติ ดิ ตำมเอำคนื โดยอำนำจแหง่ เจำ้ ของกรรมสทิ ธดิ์ ังกลำ่ วไมม่ กี ำหนดอำยคุ วำม ฉะนัน้ ขอ้ อำ้ งของกรมกำรวดั จงึ รับฟังไมไ่ ดต้ ำมเหตผุ ลดงั กลำ่ ว ก. ไดย้ ักยอกกำไลหยกโบรำณของ ข. ไปขำยให ้ ค. ซงึ่ เป็ นพ่อคำ้ ขำยของเกำ่ ในรำคำ 200,000 บำท โดย ค.ไม่ทรำบวำ่ เป็ นของท่ียักยอกมำและไดข้ ำยตอ่ ใหก้ ับบุคคลอน่ื ไปโดยไม่ ทรำบชอ่ื ในรำคำ 300,000 บำท เมอ่ื ข. ทรำบเรอื่ งจงึ แจง้ ให ้ ค.สง่ มอบเงนิ กำไร 100,000 บำท ใหแ้ กต่ นมฉิ ะนัน้ จะฟ้องรอ้ งดำเนนิ คดี ดังน้ี ใหว้ นิ จิ ฉัยวำ่ ข. มสี ทิ ธจิ ะเรยี กเงนิ กำไรดังกลำ่ วจำก ค. ไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1336 ภำยในบังคับแห่งกฎหมำย เจำ้ ของทรัพยส์ นิ มสี ทิ ธใิ ชส้ อย และจำหน่ำยทรัพยส์ นิ ของตน และไดด้ อกผลแห่งทรัพยส์ นิ นัน้ กับทัง้ มสี ทิ ธติ ดิ ตำมและเอำคนื ซงึ่ ทรัพยส์ นิ ของตนจำกบคุ คลผไู ้ มม่ สี ทิ ธจิ ะยดึ ถอื ไว ้ และมสี ทิ ธขิ ดั ขวำงมใิ หผ้ อู ้ นื่ สอดเขำ้ เกย่ี วขอ้ งกับ ทรัพยส์ นิ นัน้ โดยมชิ อบดว้ ยกฎหมำย ตำมปัญหำ ค.พอ่ คำ้ ขำยของเกำ่ รับซอ้ื กำไลหยกโบรำณจำก ก.โดยไมท่ รำบวำ่ เป็ นของ ท่ี ก.ยกั ยอกมำจำก ข. และ ค. ไดข้ ำยกำไลหยกนัน้ ใหแ้ กบ่ คุ คลอนื่ โดยไมท่ รำบชอื่ ค.ไดก้ ำไรจำก กำรนหี้ นง่ึ แสนบำท เมอื่ ข.เจำ้ ของทแี่ ทจ้ รงิ ทรำบเรอื่ งจงึ เรยี กให ้ ค. สง่ มอบเงนิ กำไรดังกลำ่ วคนื ใหแ้ กต่ นนัน้ ข.ในฐำนะเจำ้ ของทรัพยม์ สี ทิ ธติ ดิ ตำมและเอำคนื ทรัพยส์ นิ ของตน ซงึ่ ก็คอื กำไลหยก ดังกล่ำวจำกผูไ้ ม่มีสทิ ธจิ ะยดึ ถอื ไวต้ ำมมำตรำ 1336 ดังกล่ำว บุคคลทีย่ ดึ ถือกำไลหยกซง่ึ เป็ น ทรัพย์สนิ ของ ข.ไวก้ ็คือบุคคลที่ไม่ทรำบชือ่ ซงึ่ ไดซ้ อื้ ไปจำก ค.ดังน้ี ค.จงึ มใิ ช่บุคคลที่ยดึ ถือ ทรัพยส์ นิ ของ ข. ไว ้ แม ้ ค.จะไดก้ ำไรจำกกำรขำยทรัพยส์ นิ ของ ข. แต่ ค. ไดท้ ำกำรโดยสจุ รติ จงึ ไมต่ อ้ งรับผดิ ตอ่ ข. แตป่ ระกำรใด ฉะนั้น ข. จงึ มีสทิ ธติ ดิ ตำมเอำคนื กำไลหยกของตนจำกบุคคลผูไ้ ม่ทรำบชอื่ ซง่ึ ยดึ ถือ ทรัพยส์ นิ ไวเ้ ทำ่ นัน้ หำทจ่ี ะมสี ทิ ธทิ จ่ี ะเรยี กเงนิ กำไรดงั กลำ่ วจำก ค. ไดไ้ ม่ 3.1.2 แดนกรรมสทิ ธแ์ิ ละสทิ ธขิ จดั เหตเุ ดอื ดรอ้ นราคาญ เทียนกับธปู มบี ำ้ นอยู่ตดิ กัน และหลังคำบำ้ นบำงส่วนของเทยี นยนื่ ล้ำเขำ้ ไปในเขตท่ดี นิ ของธปู เทยี นซอ้ื ทดี่ นิ พรอ้ มบำ้ นหลงั นมี้ ำจำกเจำ้ ของเดมิ และอยอู่ ำศยั มำเป็ นเวลำ 8 ปีแลว้ โดยธปู ก็รเู ้ รอื่ งกำรลกุ ล้ำดงั กลำ่ วมำโดยตลอด แตก่ ็มไิ ดว้ ำ่ กลำ่ วประกำรใด ตอ่ มำเทยี นกับธปู มเี รอื่ งผดิ ใจ กนั ธปู จงึ เรยี กใหเ้ ทยี นรอ้ื ถอนหลงั คำสว่ นทยี่ น่ื ล้ำออกไป แตเ่ ทยี นตอ่ สวู ้ ำ่ หลงั คำบำ้ นของตนยนื่ ไป ในอำกำศไมเ่ กยี่ วกับทรัพยส์ นิ ของธปู และถำ้ ผดิ ธปู ก็เห็นมำเป็ นเวลำกวำ่ 8 ปีแลว้ คดเี ป็ นอันขำด อำยคุ วำม ดงั น้ี ใหว้ นิ จิ ฉัยวำ่ ขอ้ ตอ่ สขู ้ องเทยี นรับฟังไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1335 แดนกรรมสทิ ธท์ิ ่ดี นิ นั้นกนิ ทัง้ เหนือพน้ พน้ื ดนิ และใตพ้ ้ืนดนิ ดว้ ย มำตรำ 1336 เจำ้ ของทรัพยส์ นิ มสี ทิ ธขิ ดั ขวำงมใิ หผ้ อู ้ น่ื สอดเขำ้ เกยี่ วขอ้ งกับทรัพยส์ นิ นัน้ โดย มชิ อบดว้ ยกฎหมำย ตำมปัญหำ หลังคำบำ้ นบำงสว่ นของเทยี นทย่ี นื่ ล้ำเขำ้ ไปในเขตทด่ี นิ ของธปู จงึ เป็ นกำรรกุ ล้ำแดนกรรมสทิ ธท์ิ ด่ี นิ ของธูปในเขตเหนือพืน้ ดนิ ตำมมำตรำ 1335 ดังกล่ำว ธูปในฐำนะเจำ้ ของ ทรัพยส์ นิ จงึ มสี ทิ ธขิ ดั ขวำงมใิ หผ้ อู ้ นื่ สอดเขำ้ เกย่ี วขอ้ งกับทรัพยส์ นิ นัน้ โดยมชิ อบดว้ ยกฎหมำย ตำม

10 มำตรำ 1336 ทัง้ น้สี ทิ ธขิ องเจำ้ ของกรรมสทิ ธติ์ ำมมำตรำ 1336 นัน้ ไมอ่ ยใู่ นบังคับของบทบัญญัติ แหง่ กฎหมำยวำ่ ดว้ ยอำยคุ วำม ฉะนัน้ ขอ้ ตอ่ สขู ้ องเทยี นจงึ รับฟังไมไ่ ด ้ ตำมเหตผุ ลดังกลำ่ ว บำ้ นของแดงมที ำงออกทำงเดยี วคอื ดำ้ นทตี่ ดิ กับถนนของเทศบำล ไมม่ ที ำงออกทำงอน่ื เพรำะดำ้ นอนื่ มที ด่ี นิ ผอู ้ นื่ ลอ้ มอยู่ ตอ่ มำเทศบำลไดส้ รำ้ งสะพำนลอยขำ้ มถนนโดยมที ำงขนึ้ ดำ้ นหนง่ึ กดี ขวำงทำงเขำ้ ออกบำ้ นของนำยแดง จนนำยแดงไมส่ ำมำรถเขำ้ ออกได ้ นอกจำกตอ้ งปืนขำ้ มรำว สะพำนดังกลำ่ วดว้ ยควำมยำกลำบำก นำยแดงจงึ รอ้ งเรยี นใหเ้ ทศบำลรอ้ื ทำงขน้ึ สะพำนลอยนัน้ เสยี แตเ่ ทศบำลไมย่ นิ ยอมโดยอำ้ งวำ่ ทำงเทศบำลสรำ้ งทำงขน้ึ สะพำนลอยบนทำงเทำ่ สำธำรณะมไิ ดร้ ุก ล้ำทดี่ นิ ของนำยแดงแตป่ ระกำรใด อกี ทัง้ เทศบำลไดก้ ระทำโดยสจุ รติ เพอ่ื สำธำรณะประโยชน์จงึ ไม่ อำจรอ้ื ถอนไดด้ ังน้ี ใหว้ นิ จิ ฉัยวำ่ นำยแดงจะมขี อ้ ตอ่ สอู ้ ยำ่ งใดหรอื ไม่ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1337 บุคคลใดใชส้ ทิ ธขิ องตนเป็ นเหตุใหเ้ จำ้ ของอสังหำรมิ ทรัพย์ ไดร้ ับควำมเสยี หำยหรอื เดอื ดรอ้ นเกนิ ทคี่ วรคดิ หรอื คำดหมำยไดว้ ำ่ จะเป็ นไปตำมปกตแิ ละเหตุอัน ควร เมื่อเอำสภำพและตำแหน่งที่อยู่แห่งทรัพย์นั้นมำคำนึงประกอบไซร ้ ท่ำนว่ำเจำ้ ของ อสังหำรมิ ทรัพยม์ สี ทิ ธปิ ฏบิ ัตกิ ำรเพ่ือยังควำมเสยี หำยหรือเดอื ดรอ้ นนัน้ ใหส้ น้ิ ไป ทัง้ นี้ไม่ลบลำ้ ง สทิ ธทิ จี่ ะเรยี กเอำคำ่ ตอบแทน ตำมปั ญหำ เทศบำลไดส้ รำ้ งสะพำนลอยขำ้ มถนนโดยมีทำงขนึ้ ลงดำ้ นหน่ึงกีดขวำง ทำงเขำ้ ออกบำ้ นของนำยแดง จนนำยแดงไม่สำมำรถเขำ้ ออกไดน้ อกจำกตอ้ งปีนขำ้ มรำวสะพำน ดังกล่ำวดว้ ยควำมยำกรำบำก ดังนี้เห็นไดว้ ำ่ กำรกระทำของเทศบำลเป็ นเหตุใหน้ ำยแดงซง่ึ เป็ น เจำ้ ของอสังหำรมิ ทรัพยไ์ ดร้ ับควำมเสยี หำยและเดือดรอ้ นเกนิ ที่ควรคดิ หรอื คำดหมำยไดว้ ่ำจะ เป็ นไปตำมปกตแิ ละเหตอุ ันควรแลว้ นำยแดงเจำ้ ของอสังหำรมิ ทรัพยจ์ งึ มสี ทิ ธปิ ฏบิ ัตกิ ำรเพอ่ื ยัง ควำมเสยี หำยหรอื เดอื ดรอ้ นใหส้ นิ้ ไป ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1337 ดังกลำ่ ว อนง่ึ มำตรำ 1337 นัน้ ใช ้ บังคับแก่บุคคลท่ัวไปรวมทั้งเทศบำลดว้ ย แมเ้ ทศบำลจะไดก้ ระทำโดยสุจริตเพื่อสำธำรณะ ประโยชนก์ ็ไมม่ กี ฎหมำยใดใหอ้ ำนำจเทศบำลทจี่ ะไมต่ อ้ งปฏบิ ัตติ ำมมำตรำ 1337 ดังนี้นำยแดงจงึ มขี อ้ ต่อสเู ้ ทศบำลโดยยก ป.พ.พ. มำตรำ 1337 ดังกลำ่ วขนึ้ เป็ นขอ้ ตอ่สู ้ เพอื่ ใหเ้ ทศบำลรอ้ื ถอนทำงขน้ึ สะพำนนัน้ ออกไปได ้ 3.2 กรรมสทิ ธริ์ วม 1. กรรมสทิ ธริ์ วมเป็ นเรอื่ งของบคุ คลหลำยคนถอื กรรมสทิ ธร์ิ วมกันในทรัพยส์ นิ อันเดยี วกัน และ ทุกคนเป็ นเจำ้ ของทุกส่วนของทรัพยส์ นิ นั้นรวมกัน โดยลักษณะดังกล่ำว กฎหมำยจงึ กำหนดให ้ เจำ้ ของรวมมสี ว่ นตำมขอ้ สันนษิ ฐำนของกฎหมำย มสี ทิ ธจิ ัดกำรทรัพยส์ นิ ตอ่ สบู ้ คุ คลภำยนอกใช ้ ทรัพยส์ นิ และไดซ้ ง่ึ ดอกผลจำหน่ำยหรอื กอ่ ภำระตดิ พัน รวมทัง้ มหี นำ้ ทอ่ี อกคำ่ ใชจ้ ำ่ ยตำมสว่ น 2. เจำ้ ของมสี ทิ ธเิ รยี กใหแ้ บง่ ทรัพยน์ ัน้ ได ้ โดยแบง่ ทรัพยน์ ัน้ เองระหวำ่ งเจำ้ ของรวม หรอื ขำย ทรัพยส์ นิ แลว้ เอำเงนิ ทขี่ ำยไดแ้ บง่ กัน โดยเจำ้ ของรวมคนหนงึ่ ๆ ตอ้ งรับผดิ ชอบตำมสว่ นของตน เช่นเดียวกับผูข้ ำยในทรัพยส์ นิ ซง่ึ เจำ้ ของรวมคนอนื่ ๆไดร้ ับไปในกำรแบ่งนั้น รวมทัง้ ตอ้ งรับผดิ รว่ มกันตอ่ บคุ คลภำยนอกในหน้อี ันเกย่ี วกับทรัพยส์ นิ รวม และรับผดิ ตอ่ เจำ้ ของรวมคนอน่ื ในหน้ีซงึ่ เกดิ จำกกำรเป็ นเจำ้ ของรวมดว้ ย 3.2.1 ลกั ษณะและผลของกรรมสทิ ธร์ิ วม เอก โท และ ตรเี ป็ นเจำ้ ของโรงแรมเล็กๆ แหง่ หนงึ่ ร่วมกันโดยเอกเป็ นเจำ้ ของ 1 สว่ น โท 2 ส่วน และตรี 3 สว่ น เอกกับโทมคี วำมเห็นร่วมกันวำ่ ตอ้ งปรับปรุงโรงแรมใหม่โดยเปลยี่ นจำก ระบบพัดลมเป็ นระบบเครอ่ื งปรับอำกำศ เพอื่ ยกระดับโรงแรมและเพมิ่ ค่ำเช่ำหอ้ งใหส้ งู ขนึ้ แต่ตรี คัดคำ้ น โดยอำ้ งวำ่ ตนเป็ นหนุ ้ สว่ นใหญ่ เมอ่ื ตนไมเ่ ห็นดว้ ย หำกเอกกับโทดำเนนิ กำรกันไปเอง ยอ่ ม เป็ นกำรกระทำทไี่ มช่ อบดว้ ยกฎหมำย ดงั นี้ ใหว้ นิ จิ ฉัยวำ่ ขอ้ อำ้ งของตรรี ับฟังไดห้ รอื ไม่ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1358 วรรคสำม ในเร่ืองกำรจัดกำรอันเป็ นสำระสำคัญ ท่ำนว่ำ ขอ้ ตกลงกันโดยคะแนนขำ้ งมำกแห่งเจำ้ ของรวมและคะแนนขำ้ งมำกนั้น ตอ้ งมีส่วนไม่ต่ำกว่ำ ครง่ึ หนงึ่ แหง่ คำ่ ทรัพยส์ นิ ตำมปัญหำกำรปรับปรงุ โรงแรมใหมโ่ ดยเปลยี่ นจำกระบบพัดลมเป็ นระบบเครอื่ งปรับอำกำศ นัน้ เป็ นกำรจัดกำรทรัพยส์ นิ โดยวธิ ที ตี่ ่ำงไปจำกกำรจัดกำรธรรมดำจงึ เป็ นเรอื่ งของกำรจัดกำรอัน เป็ นสำระสำคัญ ตำมมำตรำ 1358 วรรคสำมดังกลำ่ ว กำหนดใหต้ อ้ งตกลงกันโดยคะแนนเสยี งขำ้ ง

11 มำกของเจำ้ ของรวมและคะแนนขำ้ งมำกนัน้ ตอ้ งมสี ว่ นไมต่ ำ่ กวำ่ ครงึ่ หนงึ่ แหง่ คำ่ ทรัพยส์ นิ เมอ่ื เอก กับโทมคี วำมเห็นร่วมกันจงึ นับเป็ นเสยี งขำ้ งมำกของเจำ้ ของรวม และมสี ว่ นของควำมเป็ นเจำ้ ของ รวมกนั ได ้ 3 สว่ น ซงึ่ เป็ นครง่ึ หนงึ่ ของทรัพยส์ นิ ทัง้ หมด จงึ มสี ว่ นไมต่ ำ่ กวำ่ ครงึ่ แหง่ มลู คำ่ ทรัพยส์ นิ ตำมมำตรำ 1358 วรรคสำมดังกลำ่ วแลว้ เอกกับโคจงึ ดำเนนิ กำรในเรอื่ งจัดกำรอันเป็ นสำระสำคัญ ดงั กลำ่ วไดโ้ ดยชอบดว้ ยกฎหมำย ฉะนัน้ ขอ้ อำ้ งของตรจี งึ รับฟังไมไ่ ด ้ กำรทเี่ อกกับโท ตกลงกันยอ่ มเป็ นคะแนนขำ้ งมำกแหง่ เจำ้ ของรวม และคะแนนขำ้ งมำกนัน้ มสี ว่ นไมต่ ่ำกวำ่ ครง่ึ หนงึ่ แห่งค่ำทรัพยส์ นิ ตำมมำตรำ 1358 วรรคสำมแลว้ เด่นกับดังเป็ นเจำ้ ของรถบรรทกุ คันหนง่ึ ร่วมกันโดยเด่นถอื กรรมสทิ ธิ์ 2 ใน 3 และดังถอื กรรมสทิ ธ์ิ 1 ใน 3 ทัง้ สองตกลงกันวำ่ ใครจะเอำไปใชเ้ มอื่ ใดก็ไก ้ แต่ขอใหบ้ อกกันใหร้ ูล้ ว่ งหนำ้ และจะไมใ่ ชซ้ ้ำกัน ปรำกฏวำ่ ในระหวำ่ งทเ่ี ดน่ นำไปใชห้ นง่ึ เดอื นนัน้ ตอ้ งจ่ำยคำ่ ซอ่ มเครอ่ื งยนตไ์ ป 30,000 บำท และค่ำน้ำมันเชื้อเพลงิ 12,000 บำท เด่นจึงเรียกใหด้ ังออกค่ำใชจ้ ่ำยค่ำซ่อม เครอื่ งยนตแ์ ละคำ่ น้ำมันเชอื้ เพลงิ ดังกลำ่ ว คนละครงึ่ ดงั นใ้ี หว้ นิ จิ ฉัยวำ่ ดงั จะมขี อ้ ตอ่ สเู ้ พยี งใด ตำม ป.พ.พ.มำตรำ 1362 เจำ้ ของรวมคนหนงึ่ ๆ จำตอ้ งชว่ ยเจำ้ ของรวมคนอน่ื ๆตำมสว่ น ของตนในกำรออกคำ่ จัดกำร คำ่ ภำษีอำกร และคำ่ รักษำ กบั ทัง้ คำ่ ใชท้ รัพยส์ นิ รวมกันดว้ ย ตำมปัญหำ เดน่ กับดังเป็ นเจำ้ ของรถรถบรรทุกคันหนงึ่ รว่ มกัน โดยเดน่ ถอื กรรมสทิ ธิ์ 2 ใน 3 และดงั ถอื กรรมสทิ ธิ์ 1 ใน 3 ปรำกฏวำ่ ในระหวำ่ งทเี่ ดน่ นำไปใชเ้ ป็ นเวลำ 1 เดอื นนัน้ ตอ้ งจ่ำยคำ่ ซอ่ มเครอื่ งยนตไ์ ป 30,000 บำท คำ่ ซอ่ มเครอ่ื งยนตด์ งั กลำ่ วเป็ นคำ่ รักษำทรัพยส์ นิ ดังตอ้ งชว่ ยออก 1 ใน 3 ตำมสว่ นของตน ตำมมำตรำ 1362 ดังกลำ่ วนัน้ คอื 10,000 บำท สำหรับคำ่ น้ำมันเชอื้ เพลงิ มใิ ชท่ รัพยส์ นิ รวมกัน แตเ่ ป็ นคำ่ ใชจ้ ำ่ ยทรัพยเ์ ป็ นสว่ นตัว ดังจงึ ไมม่ หี นำ้ ทตี่ อ้ งชว่ ยออกคำ่ ทรัพยใ์ ช ้ ทรัพยส์ นิ เป็ นกำรสว่ นตวั แตอ่ ยำ่ งใด ฉะนั้น ดังจึงมีขอ้ ต่อสูโ้ ดยออกค่ำใชจ้ ่ำยเฉพำะค่ำซ่อมเคร่ืองยนต์ อันเป็ นค่ำรักษำ ทรัพยส์ นิ ตำมตำมสว่ นของตนเทำ่ นัน้ 3.2.2 การแบง่ ทรพั ยส์ นิ อนั เป็ นกรรมสทิ ธร์ิ วม นกกับแมวซอ้ื ทดี่ นิ หนำ้ กวำ้ ง 6 เมตร ยำวตลอดแนวเพ่อื ทำถนนเขำ้ ทีด่ นิ ของแต่ละคน โดยถอื กรรมสทิ ธค์ิ นละครงึ่ ตอ่ มำนกตอ้ งกำรปรับปรงุ ถนนจำกดนิ ลกู รังเป็ นคอนกรตี แตแ่ มวคัดคำ้ น โดยอำ้ งเหตวุ ำ่ เป็ นกำรสนิ้ เปลอื งและเกนิ ควำมจำเป็ น หำกจะทำก็ขอใหน้ กออกคำ่ ใชจ้ ำ่ ยแตเ่ พยี ง ฝ่ ำยเดยี วนกโกรธมำกจงึ เรยี กใหแ้ บง่ ถนนคนละครงึ่ คอื แบ่งตำมหนำ้ กวำ้ คนละ 3 เมตรเพอื่ จะได ้ ถนนคอนกรตี ในสว่ นของตนดังน้ี ใหว้ นิ จิ ฉัยวำ่ ขอ้ เรียกรอ้ งใหแ้ บง่ ถนนคนละครง่ึ ของนกรับฟังได ้ หรอื ไมเ่ พรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1363 วรรคแรก เจำ้ ของรวมคนหนง่ึ ๆ มสี ทิ ธเิ รยี กใหแ้ บง่ ทรัพยส์ นิ ได ้ เวน้ แตจ่ ะมนี ติ กิ รรมขดั อยู่ หรอื ถำ้ วตั ถทุ ป่ี ระสงคท์ เี่ ป็ นเจำ้ ของรวมกันนัน้ มลี ักษณะเป็ นกำรถำวร ก็ เรยี กใหแ้ บง่ ไมไ่ ด ้ ตำมปัญหำนกกับแมวซอื้ ทด่ี นิ หนำ้ กวำ้ ง 6 เมตรยำวตลอดแนวเพอื่ ทำถนนเขำ้ ท่ดี นิ ของแต่ละคน โดยถือกรรมสทิ ธคิ์ นละครง่ึ เช่นน้ีเห็นไดว้ ่ำวัตถุประสงค์ท่ีเป็ นเจำ้ ของถนน รวมกนั นัน้ มลี กั ษณะเป็ นกำรถำวร นกจงึ เรยี กใหแ้ บง่ ถนนคนละครงึ่ ตำมหนำ้ กวำ้ งคนละ 3 เมตร เพอ่ื จะไดท้ ำถนนคอนกรตี เฉพำะสว่ นของตนไมไ่ ดเ้ ป็ นกำรขดั ตอ่ บทบัญญัตแิ หง่ ป.พ.พ. มำตรำ 1363 วรรคแรกดงั กลำ่ ว ฉะนัน้ ขอ้ เรยี กรอ้ งใหแ้ บง่ ถนนคนละครง่ึ ของนกจงึ รับฟังไม่ไดเ้ พรำะวัตถุประสงคข์ องกำร เป็ นเจำ้ ของรวมกนั นัน้ มลี ักษณะเป็ นกำรถำวรตอ้ งหำ้ มตำมมำตรำ 1363 วรรคแรก หนงึ่ สอง และสำม เป็ นเจำ้ ของโคฝงู หนงึ่ ร่วมกันโดยแตล่ ะคนถอื กรรมสทิ ธเ์ิ ทำ่ กัน ตอ่ มำ ทัง้ สำมคนตกลงแบง่ โคกันตำมสว่ นคนละ 100 ตัว แตป่ รำกฏวำ่ โคสว่ นของสำมทไ่ี ดร้ ับแบง่ ไปนัน้ ตำยทัง้ หมดเพรำะป่ วยเป็ นโรครำ้ ยอยกู่ อ่ นแลว้ ตอ้ งทำลำยซำกทัง้ หมด ในสว่ นทโี่ คตำยทัง้ หมดนัน้ คดิ เป็ นเงนิ 600,000 บำท สำมจงึ เรียกใหห้ นึ่งและสองชดใชค้ ่ำเสยี หำยใหต้ นคนละ 300,000 บำท เชน่ นี้ ใหว้ นิ จิ ฉัยวำ่ หนง่ึ และสองจะมขี อ้ ตอ่ สเู ้ พยี งใด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1366 เจำ้ ของรวมคนหนงึ่ ๆ ตอ้ งรับผดิ ตำมสว่ นของตนเชน่ เดยี วกับ ผขู ้ ำยในทรัพยส์ นิ ซงึ่ เจำ้ ของรวมคนอนื่ ๆ ไดร้ ับไปในกำรแบง่ ตำมปัญหำ หนงึ่ สอง และสำม เป็ นเจำ้ ของโคฝูงหนง่ึ ร่วมกันโดยแต่ละคนถอื กรรมสทิ ธิ์ เทำ่ กันภำยหลงั กำรแบง่ ทรัพยส์ นิ ปรำกฏวำ่ โคสว่ นของสำมทไ่ี ดร้ ับแบง่ ไปตำมทัง้ หมด เพรำะป่ วย

12 เป็ นโรครำ้ ยอยู่ก่อนแลว้ เช่นนี้ หนึ่ง สองตอ้ งรับผิดในควำมชำรุดบกพร่อง ตำมส่วนของตน เชน่ เดยี วกับผูข้ ำย ตำมมำตรำ 1366 ดังกล่ำว เมอ่ื โคทีส่ ่วนของสำมท่ีตำยทัง้ หมด คดิ เป็ นเงนิ 600,000 บำท แตล่ ะคนจะตอ้ งรับผดิ ชอบตำมสว่ นคอื คนละ 200,000 บำท สำมจงึ เรยี กใหห้ นง่ึ และสอง ชดใชค้ ำ่ เสยี หำยใหต้ นได ้ คนละ 200,000 บำท ฉะนัน้ หนงึ่ และสองจงึ มขี อ้ ตอ่ สวู ้ ำ่ จะตอ้ งรับผดิ ตำมสว่ นของตนคอื คนละ 200,000 บำท มใิ ช่ 300,000 บำท ตำมทส่ี ำมเรยี กรอ้ ง แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยท่ี 3 1. สัตวเ์ ลย้ี งของ ก. ถกู ขโมยบอ่ ยๆ ก. จงึ นำมำฆำ่ เป็ นอำหำรกนิ เสยี ทัง้ หมด เชน่ น้ี เป็ นสทิ ธิ ตำม สทิ ธจิ ำหน่ำย ของเจำ้ ของทรัพย์ 2. แดนกรรมสทิ ธม์ิ ไี ดเ้ ฉพำะกับทรัพยส์ นิ ประเภท ทด่ี นิ เทำ่ นัน้ 3. บทบัญญัตเิ รอื่ งเหตุเดอื ดรอ้ นรำคำญ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1337 นัน้ มงุ่ คมุ ้ ครอง เจำ้ ของ อสงั หำรมิ ทรัพย์ มาตรา 1337 บคุ คลใดใชส้ ทิ ธขิ องตนเป็ นเหตใุ หเ้ จำ้ ของอสังหำรมิ ทรัพย์ ไดร้ ับควำมเสยี หำย หรอื เดอื ดรอ้ นเกนิ ทคี่ วรคดิ หรอื คำดหมำยไดว้ ำ่ จะเป็ นไป ตำมปกติ และเหตอุ นั ควรในเมอื่ เอำสภำพ และตำแหน่งทอี่ ยแู่ หง่ ทรัพยส์ นิ นัน้ มำ คำนงึ ประกอบไซร ้ ท่ำนวำ่ เจำ้ ของอสงั หำรมิ ทรัพยม์ สี ทิ ธจิ ะ ปฏบิ ัตกิ ำรเพอ่ื ยัง ควำมเสยี หำยหรอื เดอื ดรอ้ นนัน้ ใหส้ น้ิ ไป ทัง้ นี้ไมล่ บลำ้ งสทิ ธทิ จ่ี ะเรยี กเอำค่ำ ทดแทน 4. ผกู ้ อ่ เหตเุ ดอื ดรอ้ นรำคำญ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1337 นัน้ จะเป็ น บคุ คลใดก็ได ้ 5. เจำ้ ของรวมคนหนงึ่ จะอำ้ งภำระจำยอมโดยอำยคุ วำมขน้ึ ยันเจำ้ ของรวมคนอนื่ ไม่ไดเ้ พรำะ เจำ้ ของรวมทกุ คนยอ่ มเป็ นเจำ้ ของทกุ สว่ นของทรัพยส์ นิ นัน้ 6. เจำ้ ของรวมคนหนง่ึ ๆ จะทำกำรเพอ่ื รักษำทรัพยส์ นิ กระทำไดเ้ สมอ 7. ก. กับ ข. เป็ นเจำ้ ของรถยนตค์ ันหน่ึงรวมกันโดย ก. ถือกรรมสทิ ธิ์ 2 ส่วน และ ข. ถือ กรรมสทิ ธิ์ 1 สว่ น ทัง้ สองตกลงผลัดกันใชต้ ำมควำมจำเป็ นในระหวำ่ งที่ ก. นำรถไปใช ้ 1 เดอื น ตอ้ งจำ่ ยคำ่ น้ำมันไป 3,000 บำท เชน่ นี้ ก. จะเรยี กให ้ ข. ชว่ ยจ่ำยคำ่ น้ำมันนัน้ ไมไ่ ด ้ เพรำะมใิ ชค่ ำ่ ใชท้ รัพยส์ นิ เพอ่ื ประโยชนร์ วมกัน 8. สทิ ธเิ รยี กใหแ้ บง่ ทรัพยส์ นิ อันเป็ นกรรมสทิ ธริ์ วมนัน้ จะตัดโดยนติ กิ รรม ไดค้ รำวละไมเ่ กนิ 10 ปี 9. กำรแบง่ ทรัพยส์ นิ อันเป็ นกรรมสทิ ธริ์ วม โดยกำรตกลงกันเองนัน้ จะตอ้ งใชค้ ะแนนเสยี งของ จำนวนเจำ้ ของรวมทัง้ หมดเห็นชอบ 10.ถำ้ เจำ้ ของรวมตอ้ งรับผดิ ร่วมกันตอ้ บุคคลภำยนอกในหนอี้ ันเกย่ี วกับทรัพยส์ นิ รวม ในเวลำ แบง่ กำรจะเรยี กใหเ้ อำทรัพยส์ นิ รวมนัน้ ชำระหนี้เสยี กอ่ น กฎหมำยกำหนดใหเ้ ป็ นสทิ ธขิ อง เจำ้ ของ รวมดว้ ยกันเอง 11.ลักษณะของกรรมสทิ ธ์ิ เป็ นสทิ ธทิ กี่ ฎหมำยใหอ้ ำนำจบคุ คลมอี ยเู่ หนอื ทรัพยส์ นิ 12.ก. ใหส้ ทิ ธอิ ำศัยแก่ ข. ในโรงเรือนของตนเอง เช่นน้ี เป็ นสทิ ธติ ำม สทิ ธจิ ำหน่ำย ของ เจำ้ ของทรัพยส์ นิ 13.แดนกรรมสทิ ธค์ิ รอบคลมุ พน้ื ทบี่ รเิ วณ บนพน้ื ดนิ เหนอื พน้ พน้ื ดนิ ใตพ้ น้ื ดนิ 14.เจำ้ ของรวมคนใดจะอำ้ งอำยคุ วำมครอบครองปรปักษ์ขน้ึ ยันเจำ้ ของรวมคนอน่ื ไมไ่ ด ้ เวน้ แต่ ในกรณี เจำ้ ของรวมไดแ้ ยกกำรครอบครองกันเป็ นสดั สว่ นแลว้ 15.ในเรอื่ งกำรจัดกำรตำมธรรมดำ เจำ้ ของรวมคนหนงึ่ ๆ จะกระทำไดห้ ำกเจำ้ ของรวมฝ่ ำยขำ้ ง มำกเห็นชอบ 16.ก. กับ ข. เป็ นเจำ้ ของบำ้ นหลังหน่ึงรวมกัน โดย ก. ถือกรรมสทิ ธิ์ 1 ส่วน และ ข. ถือ กรรมสทิ ธิ์ 2 สว่ น ก. ตกลงให ้ ข. ครอบครองบำ้ นนัน้ แตฝ่ ่ ำยเดยี ว ตอ่ มำ ข. ไดจ้ ำ่ ยคำ่ ซอ่ มบำ้ นไป 30,000 บำท เชน่ นี้ ข. จะเรยี กให ้ ก. ชว่ ยจำ่ ยคำ่ ซอ่ มดังกลำ่ ว ได ้ จำนวน 10,000 บำท ตำมสว่ น เพรำะเป็ นคำ่ รักษำทรัพยส์ นิ 17.ถงึ แมว้ ำ่ วัตถุประสงคท์ เี่ ป็ นเจำ้ ของรวมกันนัน้ มลี ักษณะเป็ นกำรถำวร เจำ้ ของรวมคนหนงึ่ ๆ จะเรยี กใหแ้ บง่ ทรัพยส์ นิ นัน้ ไมไ่ ดโ้ ดยเด็ดขำด

13 18.กำรแบง่ ทรัพยส์ นิ อันเป็ นกรรมสทิ ธร์ิ วม โดยกำรตกลงกันนัน้ จะตอ้ งเป็ นไปตำมสดั สว่ นกำร ถอื กรรมสทิ ธหิ์ รอื ไม่ คาตอบ อำจแบง่ กันตำ่ งไปไดต้ ำมแตข่ อ้ ตกลงของเจำ้ ของรวม 19.เจำ้ ของรวมตอ้ งรับผดิ ชอบตำมสว่ นของตน ในทรัพยส์ นิ ซงึ่ เจำ้ ของรวมคนอน่ื ๆไดร้ ับไปใน กำรแบง่ เชน่ เดยี วกับ ผขู ้ ำย หนว่ ยที่ 4 การไดม้ าซงึ่ กรรมสทิ ธ์ิ 1. กำรไดม้ ำซงึ่ กรรมสทิ ธน์ิ ัน้ อำจไดม้ ำโดยหลักสว่ นควบ ตำมหลักทว่ี ำ่ เจำ้ ของทรัพยย์ ่อมมี กรรมสทิ ธใ์ิ นสว่ นควบของทรัพยน์ ัน้ ซงึ่ มที ัง้ กำรไดก้ รรมสทิ ธมิ์ ำในกรณีสว่ นควบของทด่ี นิ และใน กรณีสว่ นควบของสงั หำรมิ ทรัพย์ 2. กำรเขำ้ ถอื อสงั หำรมิ ทรัพยไ์ มม่ เี จำ้ ของหรอื ของตกหำยในบำงกรณี อำจเป็ นเหตใุ หไ้ ดม้ ำซง่ึ กรรมสทิ ธไ์ิ ดร้ วมทัง้ กำรเป็ นผรู ้ ับโอนโดยสจุ รติ หำกเขำ้ ขอ้ ยกเวน้ หลักผรู ้ ับโอนไมม่ สี ทิ ธดิ กี วำ่ ผโู ้ อน ก็อำจเป็ นเหตใุ หไ้ ดม้ ำซง่ึ กรรมสทิ ธเิ์ ชน่ เดยี วกนั 4.1 การไดม้ าโดยหลกั สว่ นควบ 1. กำรไดม้ ำซง่ึ กรรมสทิ ธใ์ิ นกรณีสว่ นควบของทดี่ นิ นัน้ อำจมไี ด ้ 6 กรณี คอื กรณีทงี่ อกรมิ ตลง่ิ กรณีสรำ้ งโรงเรอื นในทด่ี นิ ของผอู ้ น่ื กรณีสรำ้ งโรงเรือนรุกล้ำเขำ้ ไปในทด่ี นิ ของผูอ้ นื่ กรณีผเู ้ ป็ น เจำ้ ของที่ดนิ โดยมีเงอ่ื นไขสรำ้ งโรงเรอื น กรณีกำรก่อสรำ้ งและเพำะปลูกในที่ดนิ และกรณีเอำ สมั ภำระของผอู ้ น่ื มำปลกู หรอื สรำ้ งในทดี่ นิ ของตนเอง 2. กำรไดม้ ำซงึ่ กรรมสทิ ธใิ์ นกรณีสว่ นควบของสังหำรมิ ทรัพย์ อำจมไี ด ้ 2 กรณี คอื กรณีเอำ สงั หำรมิ ทรัพยข์ องบคุ คลหลำยคนมำรวมกันและกรณีใชส้ มั ภำระของบคุ คลอนื่ ทำสงิ่ ใดขน้ึ ใหม่ 4.1.1 การไดม้ าในกรณีสว่ นควบของทดี่ นิ แดงมที ด่ี นิ มโี ฉนดแปลงหนงึ่ อยู่ตดิ กับแม่น้ำ ต่อมำเกดิ ดนิ ทับถมกันจนเป็ นทดี่ อนกลำง แมน่ ้ำนัน้ และดนิ ทต่ี นื้ เขนิ งอกเขำ้ มำจนจรดทด่ี นิ ของแดง เป็ นเน้อื ทปี่ ระมำณ 50 ตำรำงวำ แดงจงึ เขำ้ ครอบครองทำกนิ ในท่ดี นิ นัน้ เมอ่ื ทำงรำชกำรทรำบเร่ืองจงึ ยื่นคำขำดใหแ้ ดงออกจำกที่ดนิ ดงั กลำ่ วมฉิ ะนัน้ จะฟ้องรอ้ งดำเนนิ คดี ดงั นี้ ใหว้ นิ จิ ฉัยวำ่ แดงจะมขี อ้ ตอ่ สเู ้ พยี งใด ตำม ป.พ.พ.มำตรำ 1308 ทด่ี นิ แปลงใดเกดิ ทง่ี อกรมิ ตลง่ิ ทงี่ อกย่อมเป็ นทรัพยส์ นิ ของ ทดี่ นิ แปลงนัน้ มำตรำ 1309 เกำะทเ่ี กดิ ในทะเลสำบ หรอื ในเขตน่ำนน้ำของประเทศก็ดี และทอ้ งน้ำทเ่ี ขนิ ขน้ึ ก็ดี เป็ นทรัพยส์ นิ ของแผน่ ดนิ ตำมปัญหำทดี่ อนทเ่ี กดิ ขน้ึ กลำงแมน่ ้ำและดนิ ตน้ื เขนิ งอกเขำ้ มำจนจรดทดี่ นิ ของแดงเป็ น เนื้อท่ีแปะมำณ 50 ตำรำงวำนั้น ย่อมมสี ภำพเป็ นเกำะหรือทอ้ งน้ำตืน้ เขนิ อันเป็ นทรัพยส์ นิ ของ แผ่นดนิ ตำมมำตรำ 1309 มใิ ช่ท่ีงอกรมิ ตลงิ่ อันจะตกเป็ นกรรมสทิ ธข์ิ องเจำ้ ของทดี่ นิ รมิ ตลง่ิ นั้น ตำมมำตรำ 1308 เพรำะทง่ี อกรมิ ตลงิ่ จะตอ้ งเป็ นทงี่ อกออกจำกตลงิ่ ไปในแมน่ ้ำ มใิ ชง่ อกจำกทด่ี อน กลำงแมน่ ้ำเขำ้ หำตลง่ิ ฉะนัน้ แดงไม่มขี อ้ ต่อสูก้ ับทำงรำชกำร และตอ้ งออกจำกที่ดนิ ดังกล่ำวเพรำะที่ดนิ นัน้ มี สภำพเป็ นทรัพยส์ นิ ของแผน่ ดนิ มใิ ชท่ งี่ อกรมิ ตลงิ่ เสอื สรำ้ งบำ้ นหลังหน่ึง แต่ไดท้ ำถังสว้ มซเี มนตร์ ุกล้ำเขำ้ ไปฝังอยู่ในทีด่ นิ ของชำ้ ง โดย เขำ้ ใจวำ่ อยใู่ นเขตทดี่ นิ ของตน เมอื่ มกี ำรรังวัดตรวจสอบเขตจงึ ทรำบขอ้ เท็จจรงิ ดังกลำ่ ว เสอื จงึ เสนอเงนิ ตอบแทนแก่ชำ้ งเป็ นค่ำท่ีดนิ แต่ชำ้ งไม่ยอมและยนื ยันใหเ้ สอื รื้อถอนออกไป ดังน้ีให ้ วนิ จิ ฉัยวำ่ เสอื จะไดร้ ับกำรคมุ ้ ครองตำมกฎหมำยอยำ่ งใด หรอื ไม่ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1312 วรรคหนงึ่ บคุ คลใดสรำ้ งโรงเรอื นรกุ ล้ำเขำ้ ไปในทดี่ นิ ของผอู ้ นื่ โดยสจุ รติ ไซรท้ ่ำนวำ่ บุคคลนัน้ เป็ นเจำ้ ของโรงเรอื นทส่ี รำ้ งขน้ึ แต่ตอ้ งเสยี เงนิ ใหแ้ กเ่ จำ้ ของทด่ี นิ เป็ นคำ่ ใชท้ ดี่ นิ นัน้ และจดทะเบยี นเป็ นภำระจำยอม ตำมปัญหำเสอื ทำถังสว้ มซเี มนตร์ กุ ล้ำเขำ้ ไปฝังอยใู่ นทด่ี นิ ของชำ้ งโดยเขำ้ ใจวำ่ อยใู่ นเขต ทดี่ นิ ของตนแต่ถังสว้ มซเี มนตม์ ใิ ชโ่ รงเรอื นและอยนู่ อกโรงเรอื นไมเ่ ป็ นสว่ นหนง่ึ ของโรงเรอื น แม ้

14 เสอื จะกระทำโดยสจิ รติ ก็ไมไ่ ดร้ ับกำรคมุ ้ ครองตำมมำตรำ 1312 วรรคหนงึ่ ดังกลำ่ ว แมเ้ สอื จะเสนอ เงนิ ตอบแทนแกช่ ำ้ งเป็ นคำ่ ใชท้ ด่ี นิ แตช่ ำ้ งไมย่ อม เสอื ก็ตอ้ งรอ้ื ถอนถังสว้ มซเี มนตน์ ัน้ ออกไป ฉะนัน้ เสอื จงึ ไมร่ ับกำรคมุ ้ ครองตำมมำตรำ 1312 วรรค 1 แตป่ ระกำรใด 4.1.2 การไดม้ าในกรณีสว่ นควบของสงั หารมิ ทรพั ย์ จำปี เชำ่ ซอ้ื รถยนตค์ ันหนงึ่ ซงึ่ ไมม่ ตี ัวถังจำกจำปำ และจำปีไดว้ ำ่ จำ้ งตอ่ ตัวถังรถขน้ึ เพอ่ื ใช ้ ในกำรขนส่งของ ต่อมำจำปี และจำปำตกลงเลกิ สัญญำเช่ำซอ้ื ต่อกันใหถ้ ือว่ำเช่ำซอ้ื เป็ นค่ำเช่ำ รถยนตน์ ัน้ แตไ่ มไ่ ดต้ กลงกันในเรอ่ื งตัวถังรถดังกลำ่ ว เมอ่ื จำปำมำรับมอบรถยนตน์ ัน้ คนื จำปีไดย้ น่ื ขอ้ เรียกรอ้ งใหจ้ ำปำรื้อตัวถังรถซงึ่ ต่อเตมิ ขน้ึ นั้นคืนแก่ตน ดังนี้ใหว้ นิ ิจฉัยว่ำจำปำจะมีขอ้ ต่อสู ้ อยำ่ งไร ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1316 บัญญัตวิ ำ่ “ถำ้ อสังหำรมิ ทรัพยข์ องบคุ คลหลำยคนมำรวมเขำ้ กันจนเป็ นส่วนควบหรือแบ่งแยกไม่ไดไ้ ซรท้ ่ำนว่ำบุคคลเหล่ำนั้นเป็ นเจำ้ ของรวมแห่งทรัพย์ท่ี รวมเขำ้ กนั แตล่ ะคนมสี ว่ น ตำมคำ่ แหง่ ทรัพยข์ องตนในเวลำทร่ี วมเขำ้ กับทรัพยอ์ นื่ ” ถำ้ ทรัพยอ์ ันหนง่ึ อำจถอื ไดว้ ำ่ เป็ นทรัพยป์ ระธำนไซร ้ ท่ำนวำ่ เจำ้ ของทรัพยน์ ัน้ เป็ นเจำ้ ของ ทรัพยท์ รี่ วมเขำ้ กันแตผ่ เู ้ ดยี ว แตต่ อ้ งใชค้ ำ่ แหง่ ทรัพยอ์ น่ื ๆ ใหแ้ กเ่ จำ้ ของทรัพยน์ ัน้ ๆ ตำมปัญหำ จำปี เชำ่ ซอื้ รถยนตค์ ันหนงึ่ ซง่ึ ไมม่ ตี ัวถังจำกจำปำ และจำปี ไดว้ ำ่ จำ้ งตอ่ ตัวถัง รถขน้ึ เพอ่ื ใชใ้ นกำรขนสง่ ของ เชน่ น้จี งึ เป็ นกำรเอำสังหำรมิ ทรัพยข์ องบคุ คลหลำยคนมำรวมเขำ้ กัน จนเป็ นส่วนควบ หรือแบ่งแยกไม่ได ้ แต่ตัวรถยนต์ของจำปำถือไดว้ ่ำเป็ นทรัพย์ประธำน จำปำ เจำ้ ของตวั รถยนตจ์ งึ เป็ นเจำ้ ของตัวถังทรี่ วมเขำ้ ดว้ ยกันแตผ่ เู ้ ดยี ว แตต่ อ้ งใชค้ ำ่ แหง่ ทรัพยอ์ น่ื ใหแ้ ก่ เจำ้ ของทรัพยน์ ัน้ ตำมมำตรำ 1316 วรรค สองดังกลำ่ ว ฉะนัน้ จำปำจงึ มขี อ้ ตอ่ สทู ้ จี่ ะไมต่ อ้ งรอื้ ตัวถังซงึ่ ตอ่ เตมิ ขน้ึ นัน้ คนื แตต่ อ้ งชดใชค้ ำ่ ใชจ้ ่ำยใน กำรตอ่ ตวั ถังรถยนตน์ ัน้ แกจ่ ำปี เงนิ ถอื วสิ ำสะขณะทท่ี องไมอ่ ยู่ นำไมส้ กั ทองไปแกะสลักเป็ นทับหลังนำรำยณ์บรรทมสนิ ธุ์ และนำไปตงั้ แสดงในงำนนทิ รรศกำร ทองทรำบเรอื่ งจงึ ตำมทวงคนื โดยยนิ ดจี ะชำระคำ่ แกะสลักให ้ ตำมมูลค่ำจรงิ คอื 20,000 บำท เงนิ ไม่ยอมคนื แต่ยนิ ดีชำระค่ำไมส้ ักที่ไดแ้ กะสลักแลว้ ใหต้ ำม มลู คำ่ จรงิ คอื 19,990 บำท ดงั นัน้ ใหว้ นิ จิ ฉัยวำ่ เงนิ กับทองใครมสี ทิ ธใิ นงำนไมแ้ กะสลกั นัน้ ดกี วำ่ กัน ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1317 บุคคลใดใชส้ ัมภำระของบุคคลอนื่ ทำส่งใดขน้ึ ใหม่เจำ้ ของ สัมภำระเป็ นเจำ้ ของสงิ่ นัน้ โดยมติ อ้ งคำนงึ วำ่ สัมภำระนัน้ จะกลับคนื ตำมเดมิ ไดห้ รอื ไม่ แตต่ อ้ งใช ้ คำ่ แรงงำน แตถ่ ำ้ แรงงำนเกนิ กวำ่ คำ่ สมั ภำระทใ่ี ชน้ ัน้ มำก ผกู ้ ระทำเป็ นเจำ้ ของทรัพยท์ ท่ี ำขน้ึ แตต่ อ้ งใช ้ คำ่ สมั ภำระ ตำมปัญหำ เงนิ ใชไ้ มส้ ักซงึ่ เป็ นสัมภำระของทองทำสงิ่ ใหม่ขน้ึ คอื แกะสลักเป็ นทับหลัง นำรำยณ์ บรรทมสนิ ธุ์ โดยคำ่ แกะสลักหรอื แรงงำนนัน้ มมี ลู คำ่ เกนิ กวำ่ คำ่ สมั ภำระเพยี ง 10 บำท ซงึ่ ถือไดว้ ่ำเกนิ กว่ำเพียงเล็ก นอ้ ยเท่ำนั้น ค่ำแรงงำนมไิ ดเ้ กนิ กว่ำค่ำสัมภำระมำก จงึ ไม่ตอ้ งดว้ ย ขอ้ ยกเวน้ ตำมมำตรำ 1317 วรรคสอง ฉะนัน้ เจำ้ ของสมั ภำระจงึ เป็ นเจำ้ ของสงิ่ นัน้ ตำมมำตรำ 1317 ดงั นัน้ ทองจงึ มสี ทิ ธใิ นงำนไมแ้ กะสลกั นัน้ ดกี วำ่ เงนิ 4.2 การไดม้ าซง่ึ ทรพั ยส์ นิ ไมม่ เี จา้ ของและการรบั โอนโดยสจุ รติ 1. กำรไดม้ ำซง่ึ ทรัพยส์ นิ ไมม่ เี จำ้ ของนัน้ กรณีสังหำรมิ ทรัพยไ์ ม่มเี จำ้ ของบคุ คลอำจไดม้ ำซงึ่ กรรมสทิ ธโิ์ ดยกำรเขำ้ ถอื เอำ สำหรับกรณีทรัพยส์ นิ ทไี่ ม่มผี ูค้ รอบครอง อำจไดก้ รรมสทิ ธใิ์ นกรณี เดยี วคอื ผเู ้ ก็บไดซ้ ง่ึ ทรัพยส์ นิ หำยแลว้ ผมู ้ สี ทิ ธจิ ะรับทรัพยส์ นิ มไิ ดเ้ รยี กเอำภำยในหนงึ่ ปีนับแตว่ นั ท่ี เก็บได ้ 2. กำรไดม้ ำโดยกำรรับโอนโดยสุจริตนั้น เป็ นกำรไดม้ ำโดยพฤตกิ ำรณ์พิเศษอันเป็ นกำร คุม้ ครองบุคคล ภำยนอกผูร้ ับโอนโดยสจุ รติ ซง่ึ มกี รณีสำคัญๆ คอื กรณีบุคคลหลำยคนเรยี กเอำ สงั หำรมิ ทรัพยเ์ ดยี วกัน โดยอำศัยหลักกรรมสทิ ธต์ิ ำ่ งกัน กรณีไดท้ รัพยส์ นิ จำกกำรขำยทอดตลำด ตำมคำสง่ั ศำลหรอื เจำ้ พนักงำนพทิ ักษ์ทรัพยใ์ นคดลี ม้ ละลำย กรณีสทิ ธขิ องบคุ คลผไู ้ ดเ้ งนิ ตรำและ กรณีซอ้ื ทรัพยส์ นิ ในกำรขำยทอดตลำดในทอ้ ง ตลำดหรอื จำกพอ่ คำ้ ซง่ึ ขำยของชนดิ นัน้ 4.2.1 กำรไดม้ ำซง่ึ ทรัพยส์ นิ ไมม่ เี จำ้ ของ

15 สมชำยทะเลำะกับแฟนสำวและโกรธทแ่ี ฟนสำวคนื แหวนทองซง่ึ ตนใหเ้ ป็ นของขวัญจงึ ขวำ้ งแหวนทองนัน้ ทงิ้ ไปในกองขยะแลว้ จำกไป สมศรเี ห็นเหตุกำรณ์จงึ เขำ้ ไปคน้ หำจนพบแหวน ทองนัน้ สดุ สวยอยใู่ นเหตุกำรณ์ดว้ ยเห็นว่ำแหวนนัน้ สวยมำกจงึ ขอซอ้ื สมศรเี กรงวำ่ เก็บไวอ้ ำจมี ปัญหำยุ่งยำกจงึ ขำยแหวนทองนัน้ ใหส้ ดุ สวยไป ในวันรุ่งขนึ้ สมชำยนกึ เสยี ดำยแหวนทองนั้นจงึ กลับมำหำทเ่ี ดมิ และทรำบควำมจรงิ วำ่ สดุ สวยเป็ นคนรับซอื้ แหวนนัน้ ไป สมชำยจงึ ตำมไปทวงแหวน คนื จำกสดุ สวย ดังนใ้ี หว้ นิ จิ ฉัยวำ่ สดุ สวยจะมขี อ้ ตอ่ สอู ้ ยำ่ งไรหรอื ไม่ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1319 ถำ้ เจำ้ ของสงั หำรมิ ทรัพยเ์ ลกิ ครอบครองทรัพยด์ ว้ ยเจตนำสละ กรรมสทิ ธไิ์ ซร ้ ทำ่ นวำ่ สงั หำรมิ ทรัพยน์ ัน้ ไมม่ เี จำ้ ของ มำตรำ 1318 บุคคลอำจไดม้ ำซงึ่ กรรมสทิ ธแ์ิ ห่งสังหำรมิ ทรัพยอ์ ันไม่มเี จำ้ ของโดยเขำ้ ถอื เอำ เวน้ แต่กำรเขำ้ ถอื เอำตอ้ งหำ้ มดว้ ยกฎหมำย หรือฝ่ ำฝื นสทิ ธขิ องบุคคลอน่ื ท่ีจะเขำ้ ถือเอำ สงั หำรมิ ทรัพยน์ ัน้ ตำมปัญหำ สมชำยทะเลำะกับแฟนสำวและโกรธที่แฟนสำวคนื แหวนทองซงึ่ ตนใหเ้ ป็ น ของขวัญจงึ ขวำ้ งแหวนทองนัน้ ทงิ้ ไปในกองขยะ ถอื ไดว้ ำ่ สมชำยไดเ้ ลกิ ครอบครองสังหำรมิ ทรัพย์ ดว้ ยเจตนำสละกรรมสทิ ธแ์ิ ลว้ แหวนทองนั้นจงึ เป็ นสังหำรมิ ทรัพย์ท่ีไม่มเี จำ้ ของตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1319 ดงั กลำ่ ว สมศรเี ขำ้ ไปคน้ หำจนพบแหวนทองนัน้ จงึ ถอื ไดว้ ำ่ สมศรไี ดม้ ำซง่ึ กรรมสทิ ธแ์ิ หง่ แหวนทอง นัน้ ซง่ึ เป็ นสังหำรมิ ทรัพยอ์ ันไมม่ เี จำ้ ของ โดยเขำ้ ถอื เอำ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1318 ดังกลำ่ ว สดุ สวยเป็ นผรู ้ ับซอ้ื แหวนทองนัน้ จำกสมศรผี เู ้ ป็ นเจำ้ ของกรรมสทิ ธิ์ สดุ สวยจงึ ไดก้ รรมสทิ ธใ์ิ นแหวน ทองนัน้ โดยชอบ ฉะนัน้ สดุ สวยจงึ มขี อ้ ตอ่ สตู ้ ำมหลักกฎหมำยดงั กลำ่ ว กรณีโบรำณวตั ถุตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1325 วรรคสองตำ่ งกับกรณีสังหำรมิ ทรัพยม์ คี ำ่ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1328 ในประเด็นสำคญั อยำ่ งไร กรณีโบรำณวตั ถตุ ำม ป.พ.พ. มำตรำ 1325 วรรคสองตำ่ งกับกรณีสังหำรมิ ทรัพยม์ คี ำ่ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1328 ในประเด็นสำคญั 5 ประกำร ดงั ตอ่ ไปน้ี (1) โบรำณวตั ถตุ ำม ป.พ.พ. มำตรำ 1325 วรรคสอง นัน้ จะเป็ นสังหำรมิ ทรัพยม์ คี ำ่ หรอื ไม่ ก็ไดแ้ ตต่ อ้ งเป็ นโบรำณวัตถุ ในทำงกลับกัน สงั หำรมิ ทรัพยม์ คี ำ่ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1328 นัน้ จะ เป็ นโบรำณวตั ถหุ รอื ไมก่ ็ได ้ แตต่ อ้ งเป็ นสงั หำรมิ ทรัพยม์ คี ำ่ (2) โบรำณวัตถุตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1325 วรรคสองนั้น จะตอ้ งเป็ นทรัพย์สนิ หำย แต่ สงั หำรมิ ทรัพยม์ คี ำ่ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1328 นัน้ จะตอ้ งเป็ นทรัพยท์ ซี่ อ่ นหรอื ฝังไวเ้ ท่ำนัน้ หำก เป็ นทรัพยท์ ต่ี กหลน่ อยโู่ ดยไมไ่ ดซ้ อ่ นหรอื ฝังไว ้ ไมเ่ ป็ นสงั หำรมิ ทรัพยม์ คี ำ่ ตำมมำตรำ 1328 (3) โบรำณวตั ถุตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1325 วรรคสองนัน้ โดยพฤตกิ ำรณ์อันมผี อู ้ ำ้ งวำ่ เป็ น เจำ้ ของได ้ แต่สังหำรมิ ทรัพยม์ คี ่ำตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1328 นัน้ โดยพฤตกิ ำรณ์ตอ้ งไม่มผี ูใ้ ด สำมำรถอำ้ งวำ่ เป็ นเจำ้ ของได ้ (4) โบรำณวัตถุตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1325 วรรคสองนัน้ กรรมสทิ ธจ์ิ ะตกเป็ นของแผน่ ดนิ ตอ่ เมอื่ ตอ้ งรอใหพ้ น้ 1 ปี ตำมมำตรำ 1325 วรรคแรกเสยี ก่อน นั่นคอื ผมู ้ สี ทิ ธจ์ิ ะรับทรัพยส์ นิ นั้น มไิ ดเ้ รยี กเอำภำยใน 1 ปี นับแตว่ ันทเี่ ก็บได ้ กรรมสทิ ธใ์ิ นโบรำณวตั ถุนัน้ จงึ จะตกเป็ นของแผน่ ดนิ แตส่ ังหำรมิ ทรัพยม์ คี ำ่ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1328 นัน้ กรรมสทิ ธต์ิ กเป็ นของแผ่นดนิ ในทันทที ม่ี ผี ู ้ เก็บได ้ ไมต่ อ้ งรอใหพ้ น้ 1 ปี ดังเชน่ ในกรณตี ำมมำตรำ 1325 วรรคสอง (5) โบรำณวัตถุตำมมำตรำ 1325 วรรคสองนัน้ ผูเ้ ก็บไดม้ สี ทิ ธจิ์ ะไดร้ ับรำงวัลรอ้ ยละ 10 (หรอื 1 ใน 10) แหง่ คำ่ ทรัพยส์ นิ นัน้ แตส่ งั หำรมิ ทรัพยม์ คี ำ่ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1328 นัน้ ผเู ้ ก็บได ้ มสี ทิ ธทิ จี่ ะไดร้ ับรำงวลั 1 ใน 3 แหง่ คำ่ ทรัพยส์ นิ นัน้ 4.2.2 กำรไดม้ ำโดยกำรรับโอนโดยสจุ รติ ก. ตกลงขำยเงนิ ตรำสมัยรัชกำรท่ี 5 ใหก้ ับ ค. โดยนัดชำระรำคำและสง่ มอบในวันรุ่งขน้ึ แตย่ ังไมท่ ันไดส้ ง่ มอบ ข. ซง่ึ เป็ นบตุ รของ ก. เขำ้ ใจวำ่ อยำ่ งไรเสยี ก. ก็ตอ้ งยกเงนิ ตรำนัน้ ใหเ้ ป็ น มรดกตกทอดแกต่ น ข. จงึ ถอื วสิ ำสะนำเงนิ ตรำนัน้ ไปขำยให ้ ง. โดย ง. รับซอื้ ไวด้ ว้ ยควำมสจุ รติ และไดช้ ำระรำคำพรอ้ มทัง้ รับมอบเงนิ ตรำนัน้ ไวเ้ รียบรอ้ ย เมอื่ ค. ทรำบเรือ่ งจงึ ตดิ ตำมทวงถำม เงนิ ตรำนั้นคืนจำก ง. แต่ ง. ไม่ยนิ ยอมโดยอำ้ งว่ำทรัพย์ที่ตนซื้อไวเ้ ป็ นเงินตรำอีกทั้งตนได ้

16 ครอบครองไวแ้ ลว้ จงึ ไดร้ ับกำรคมุ ้ ครองตำมกฎหมำยดงั นี้ ใหท้ ำ่ นวนิ จิ ฉัยวำ่ ขอ้ อำ้ งของ ง. รับฟังได ้ หรอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1303 วรรค 1 ถำ้ บคุ คลหลำยคนเรยี กเอำสงั หำรมิ ทรัพยเ์ ดยี วกัน โดย อำศัยหลกั กรรมสทิ ธต์ิ ำ่ งกันไซร ้ ทำ่ นวำ่ ทรัพยส์ นิ นัน้ ตกอยใู่ นครอบครองของบคุ คลใด บคุ คลนัน้ มี สทิ ธยิ งิ่ กวำ่ บคุ คลอน่ื ๆ แตต่ อ้ งไดท้ รัพยน์ ัน้ มำโดยมคี ำ่ ตอบแทนและไดก้ ำรครอบครองโดยสจุ รติ มำตรำ 1331 สทิ ธขิ องบคุ คล ผไู ้ ดเ้ งนิ ตรำมำโดยสจุ รติ นัน้ ทำ่ นวำ่ มเิ สยี ไปถงึ แมภ้ ำยหลัง จะพสิ จู นไ์ ดว้ ำ่ เงนิ นัน้ มใิ ชข่ องบคุ คลซง่ึ ไดโ้ อนใหม้ ำ ตำมปัญหำ ก. ตกลงขำยเงนิ ตรำสมยั รัชกำรท่ี 5 ใหก้ ับ ค. แมจ้ ะยังไมไ่ ดช้ ำระรำคำและสง่ มอบกรรมสทิ ธใิ์ นเงนิ ตรำนัน้ ก็โอนไปยัง ค. นับแต่ตกลงซอ้ื ขำยแลว้ ในเรอื่ งนี้กรณีกำรชำระรำคำ และกำรสง่ มอบเป็ นเพยี งวัตถุแหง่ หน้ี ไมเ่ กย่ี วกับกำรโอนกรรมสทิ ธใิ์ นทรัพยส์ นิ แตป่ ระกำรใด สว่ น กำรที่ ข. ถอื วสิ ำสะนำเงนิ ตรำนัน้ ไปขำยใหก้ ับ ง. แม ้ ง. จะไดค้ รอบครองเงนิ ตรำนัน้ ไวโ้ ดยสจุ รติ และมคี ำ่ ตอบแทน แต่ ง. มไิ ดซ้ อื้ เงนิ ตรำนัน้ จำกบคุ คลคนเดยี วกบั ทข่ี ำยให ้ ค. หำกเป็ นกำรซอื้ จำก ข. ซงึ่ เป็ นบคุ คลทไ่ี มม่ อี ำนำจจะขำยให ้ ฉะนัน้ ง. จะอำ้ งกำรครอบครอง โดยอำศัยหลักกรรมสทิ ธิ์ ตำ่ งกันตำมมำตรำ 1303 วรรค 1 ขน้ึ ตอ่ สกู ้ ับ ค. หำไดไ้ ม่ อกี ทัง้ เงนิ ตรำตำมปัญหำดังกล่ำว เป็ นเงนิ ตรำสมัยรัชกำรท่ี 5 ซง่ึ เป็ นเงนิ ตรำทยี่ กเลกิ ไป แลว้ มใิ ชเ่ งนิ ตรำทใี่ ชช้ ำระหน้ีไดต้ ำมกฎหมำย ฉะนัน้ ง. จงึ ไมไ่ ดร้ ับกำรคมุ ้ ครองตำมมำตรำ 1331 ดังกลำ่ ว ดังนัน้ ขอ้ อำ้ งของ ง. จงึ รับฟังไมไ่ ดต้ ำมเหตผุ ลดังกลำ่ ว ทวนซอื้ ชำ้ งเชอื กหนงึ่ จำกกำรขำยทอดตลำดในกำรบังคับคดตี ำมคำพพิ ำกษำของศำล ทองเจำ้ ของทแ่ี ทจ้ รงิ เห็นวำ่ เป็ นกำรขำยทอดตลำดทมี่ ชิ อบ จงึ ยนื่ คำรอ้ งขอใหศ้ ำลเพกิ ถอนกำร ขำยทอดตลำดนั้น และคดอี ยู่ระหวำ่ งกำรพจิ ำรณำคดขี องศำล ทวนไดจ้ ดทะเบยี นโอนขำยชำ้ ง ดังกล่ำวใหแ้ ก่แทน โดยแทนรับโอนไวโ้ ดยสุจริต ต่อมำศำลพิพำกษำใหเ้ พิกถอนกำรขำย ทอดตลำดนัน้ ทองจงึ เรยี กใหแ้ ทนสง่ มอบชำ้ งดังกลำ่ วคนื แกต่ น แตแ่ ทนตอ่ สวู ้ ำ่ ตนรับโอนมำจำก ทวนผซู ้ อื้ ทรัพยส์ นิ มำจำกกำรขำยทอดตลำด และตนเป็ นผรู ้ ับโอนโดยสจุ รติ เสยี คำ่ ตอบแทน และ จดทะเบยี นโดยสจุ รติ แลว้ ยอ่ มไดร้ ับกำรคมุ ้ ครองตำมกฎหมำย ดังน้ี ใหท้ ่ำนวนิ จิ ฉัยวำ่ ขอ้ ตอ่ สขู ้ อง แทนรับฟังไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1330 สทิ ธขิ องบคุ คลผซู ้ อื้ ทรัพยส์ นิ โดยสจุ รติ ในกำรขำยทอดตลำด ตำมคำส่ังศำลหรือคำส่ังเจำ้ พนักงำนรักษำทรัพย์ในคดีลม้ ละลำยนั้น ท่ำนว่ำมิเสียไป ถึงแม ้ ภำยหลังจะพสิ จู นไ์ ดว้ ำ่ ทรัพยน์ ัน้ มใิ ชท่ รัพยข์ องจำเลย หรอื ลกู หนโ้ี ดยคำพพิ ำกษำหรอื ผลู ้ ม้ ละลำย ตำมปัญหำ ทวนซอื้ ชำ้ งเชอื กหนงึ่ จำกกำรขำยทอดตลำดในกำรบังคับคดตี ำมคำพพิ ำกษำ ของศำล แต่ต่อมำศำลไดพ้ ิพำกษำใหเ้ พิกถอนกำรขำยทอดตลำดนั้น จึงถือว่ำไม่มีกำรขำย ทอดตลำดชำ้ งดังกลำ่ ว และไมม่ กี ำรจดทะเบยี นสทิ ธแิ ละนติ กิ รรมกำรโอนกรรมสทิ ธใ์ิ นชำ้ งนัน้ แก่ ทวนแตป่ ระกำรใด ทวนจงึ ไมไ่ ดร้ ับกำรคมุ ้ ครองตำมมำตรำ 1330 เมอื่ ทวนผโู ้ อนไมม่ สี ทิ ธใิ นชำ้ งนัน้ ดว้ ย ตำมหลักผรู ้ ับโอนไม่มสี ทิ ธดิ กี วำ่ ผโู ้ อน แทนจงึ ตอ้ งสง่ มอบชำ้ งดังกลำ่ วคนื แก่ทองเจำ้ ของท่ี แทจ้ รงิ ฉะนัน้ ขอ้ ตอ่ สขู ้ องแทนจงึ รับฟังไมไ่ ด ้ ตำมเหตผุ ลดงั กลำ่ ว บริษั ท ก. ไดร้ ับอนุญำตจำกทำงรำชกำรใหป้ ระกอบธุรกจิ ซอื้ ขำยแลกเปลยี่ นรถยนต์ บรษิ ัท ก. ไดซ้ อื้ รถยนตค์ ันหนง่ึ จำกนำยแดงซง่ึ นำมำขำย ณ ทท่ี ำกำรของบรษิ ัท แตแ่ ทท้ จี่ รงิ แลว้ รถยนตค์ ันดังกลำ่ วเป็ นของบรษิ ัท ข. ซงึ่ ประกอบธรุ กจิ ซอ้ื ขำยแลกเปลย่ี นรถยนตเ์ ชน่ เดยี วกัน แต่ รถยนตค์ ันดังกล่ำวถูกคนรำ้ ยฉอ้ โกงไป เมอื่ 3 ปี ก่อน บรษิ ัท ข. ทรำบเรอื่ งจงึ ไดท้ วงรถยนตค์ ัน ดังกลำ่ วคนื จำกบรษิ ัท ก. ดงั นใ้ี หว้ นิ จิ ฉัยวำ่ บรษิ ัท ก. จะมขี อ้ ตอ่ สอู ้ ยำ่ งไร หรอื ไม่ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1332 บุคคลผูซ้ อ้ื ทรัพยส์ นิ มำโดยสจุ รติ ในกำรขำยทอดตลำด หรอื ในทำงทอ้ งตลำด หรือจำกพ่อคำ้ ซงึ่ ขำยของชนดิ นั้นไม่จำตอ้ งคืนแก่เจำ้ ของทแ่ี ทจ้ รงิ เวน้ แต่ เจำ้ ของจะชดใชร้ ำคำทซ่ี อ้ื มำ ตำมปัญหำ บรษิ ัท ก. ไดซ้ อ้ื รถยนตค์ ันหน่งึ จำกนำยแดงซงึ่ นำมำขำย ณ ทท่ี ำกำรของ บรษิ ัท ดังน้ีบรษิ ัท ก. จงึ มใิ ช่ผูซ้ อ้ื ทรัพยส์ นิ มำจำกกำรขำยทอดตลำด หรอื ในทอ้ งตลำดและไม่ ปรำกฏวำ่ นำยแดงเป็ นพ่อคำ้ ซงึ่ ขำยของชนดิ นัน้ แต่ประกำรใด บรษิ ัท ก. จงึ ไมม่ สี ทิ ธทิ จ่ี ะยดึ ถอื รถยนตค์ ันดงั กลำ่ วไว ้ ตำมมำตรำ 1332 ดังกลำ่ ว บรษิ ัท ก. ตอ้ งคนื รถยนตค์ ันดังกลำ่ วใหแ้ กบ่ รษิ ัท ข. เจำ้ ของทแ่ี ทจ้ รงิ โดยไมไ่ ดร้ ับกำรคมุ ้ ครองในสว่ นของรำคำทซี่ อ้ื มำแตป่ ระกำรใด

17 ฉะนัน้ บรษิ ัท ก. จงึ ไมม่ ขี อ้ ตอ่ สแู ้ ตป่ ระกำรใด ตำมนัยสำคญั แหง่ มำตรำ 1332 ดังกลำ่ ว แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยที่ 4 1. บคุ คลใดสรำ้ งโรงเรอื นในทดี่ นิ ของบคุ คลอน่ื โดยสจุ รติ กฎหมำยบัญญัตใิ หผ้ ใู ้ ดเป็ นเจำ้ ของ โรงเรอื น คาตอบ เจำ้ ของทดี่ นิ 2. บุคคลใดสรำ้ งโรงเรือนในท่ีดนิ ของผูอ้ น่ื โดยสุจรติ กฎหมำยบัญญัตใิ หเ้ จำ้ ของท่ีดนิ เป็ น เจำ้ ของโรงเรอื นแต่จะตอ้ งชดใชใ้ หแ้ ก่เจำ้ ของโรงเรอื น โดยชดใชค้ ่ำที่ดนิ เพยี งทเ่ี พม่ิ ขนึ้ เพรำะ สรำ้ งโรงเรอื นนัน้ 3. กรณใี ดกฎหมำยบัญญัตใิ หจ้ ดทะเบยี นสทิ ธเิ ป็ นภำระจำยอมได ้ คาตอบ สรำ้ งโรงเรอื นรกุ ล้ำ เขำ้ ไปในทด่ี นิ ของผอู ้ น่ื โดยสจุ รติ 4. กำรจดทะเบยี นภำระจำยอมในกรณสี รำ้ งโรงเรอื นรกุ ล้ำเขำ้ ไปในทด่ี นิ ของผอู ้ น่ื โดยสจุ รติ นัน้ กฎหมำยบัญญัตใิ หเ้ จำ้ ของทด่ี นิ จะเรยี กใหเ้ พกิ ถอนไดใ้ นกรณี โรงเรอื นนัน้ สลำยไปแลว้ 5. กรณีผเู ้ ป็ นเจำ้ ของทด่ี นิ โดยมเี งอื่ นไข สรำ้ งโรงเรอื นในทด่ี นิ นัน้ และภำยหลังทด่ี นิ ตกเป็ น ของบคุ คลอนื่ ตำมเงอื่ นไข กฎหมำยใหน้ ำบทบัญญตั ใิ นเรอื่ งใดมำใชบ้ ังคบั คาตอบ ลำภมคิ วรได ้ 6. กรณีผเู ้ ป็ นเจำ้ ของทด่ี นิ โดยมเี งอื่ นไข สรำ้ งโรงเรอื นในทดี่ นิ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1313 นัน้ ขอ้ ทเ่ี ป็ นเงอ่ื นไขดงั กลำ่ วคอื เจำ้ ของทด่ี นิ จะตอ้ งโอนทดี่ นิ นัน้ คนื แกเ่ จำ้ ของเดมิ หรอื บคุ คลอน่ื 7. กรณีสังหำรมิ ทรัพย์มำรวมเขำ้ กันจนเป็ นส่วนควบโดยไม่มีทรัพย์ประธำน ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1316 วรรคแรกนัน้ ใครเป็ นเจำ้ ของทรัพยท์ รี่ วมเขำ้ ดว้ ยกัน คาตอบ แต่ละคนมสี ว่ นเป็ น เจำ้ ของตำมคำ่ แหง่ ทรัพยข์ องตน 8. บคุ คลใดใชส้ มั ภำระของบคุ คลอน่ื ทำสงิ่ ใดขนึ้ ใหมต่ ำม ป.พ.พ. มำตรำ 1317 วรรคแรกนัน้ ใครเป็ นเจำ้ ของสมั ภำระ คาตอบ เจำ้ ของสมั ภำระ 9. ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1318 บคุ คลอำจไดม้ ำซง่ึ กรรมสทิ ธแิ์ ห่งสังหำรมิ ทรัพยไ์ ม่มเี จำ้ ของ โดยวธิ ใี ด คาตอบ กำรแสดงเจตนำยดึ ถอื 10.สัตวป์ ่ ำที่คนจับไดน้ ั้น ถำ้ มันกลับคนื อสิ ระและเจำ้ ของไม่ตดิ ตำมภำยในเวลำ โดยพลัน กฎหมำยบญั ญตั ใิ หเ้ ป็ นสตั วป์ ่ ำไมม่ เี จำ้ ของ 11.ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1323 (3) บุคคลเก็บไดซ้ งึ่ ทรัพยส์ นิ หำย ตอ้ งส่งมอบทรัพยน์ ัน้ แก่ พนักงำนเจำ้ หนท้ี ่ี ภำยในเวลำภำยใน 3 วนั 12.กรณีบคุ คลหลำยคนเรยี กเอำสงั หำรมิ ทรัพยเ์ ดยี วกันโดยอำศัยหลักกรรมสทิ ธติ์ ำ่ งกัน ในกำร วนิ จิ ฉัยวำ่ ใครจะมสี ทิ ธดิ กี วำ่ กนั นัน้ กฎหมำยยดึ หลกั กำรครอบครองเป็ นเกณฑ์ 13.สทิ ธขิ องบุคคลผไู ้ ดม้ ำซงึ่ ทรัพยส์ นิ โดยมคี ่ำตอบแทนและโดยสจุ รติ นัน้ ไมเ่ สยี ไป แมว้ ำ่ ผู ้ โอนใหจ้ ะไดท้ รัพย์ สนิ นัน้ มำโดยนติ กิ รรมทม่ี ลี กั ษณะ โมฆยี ะ 14.กรณอี สงั หำรมิ ทรัพยม์ ำรวมเขำ้ กันจนเป็ นสว่ นควบโดยมที รัพยป์ ระธำนตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1316 วรรคสองนัน้ ใครเป็ นเจำ้ ของทรัพยท์ ร่ี วมเขำ้ ดว้ ยกนั คาตอบ เจำ้ ของทรัพยป์ ระธำน 15.บคุ คลใดใชส้ มั ภำระของบคุ คลอน่ื ทำสงิ่ ใดขนึ้ ใหมก่ ฎหมำยใหผ้ ทู ้ ำเป็ นเจำ้ ของทรัพยท์ ที่ ำ ขน้ึ ในกรณี คำ่ แรงเกนิ กวำ่ คำ่ สมั ภำระนัน้ มำก 16.สงั หำรมิ ทรัพยอ์ ำจมสี ภำพเป็ นทรัพยไ์ มม่ เี จำ้ ของไดต้ ำม ป.พ.พ. มำตรำ 1319 หำกเจำ้ ของ ไดก้ ระทำกำร เลกิ กำรครอบครองโดยเจตนำสละกรรมสทิ ธิ์ 17.ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1320 วรรค สำม สัตวป์ ่ ำซงึ่ เล้ยี งเชอื่ งแลว้ จะกลำยเป็ นสัตวไ์ ม่มี เจำ้ ของหำก มันทงิ้ ทไี่ ป 18.ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1323 (2) บุคคลเก็บไดซ้ งึ่ ทรัพยส์ นิ หำยตอ้ งแจง้ แก่ผูม้ ีสทิ ธจิ ะรับ ทรัพยส์ นิ นัน้ ภำยในเวลำ โดยมชิ กั ชำ้ 19.กรณีบคุ คลหลำยคนเรยี กเอำสงั หำรมิ ทรัพยเ์ ดยี วกันโดยอำศัยหลักกรรมสทิ ธติ์ ำ่ งกันนัน้ ไม่ ใชบ้ ังคบั กบั กรณี ทรัพยส์ นิ หำย 20.ผซู ้ อ้ื ทรัพยส์ นิ จำกกำรขำยทอดตลำดในทอ้ งตลำดหรอื จำกพ่อคำ้ ซง่ึ ขำยของชนดิ นัน้ ศำล ฎกี ำไดต้ คี วำม “ผซู ้ อ้ื ” ใหห้ มำยควำมรวมถงึ “ผเู ้ ชำ่ ซอื้ ” ดว้ ย

18 หนว่ ยที่ 5 การใชส้ ทิ ธแิ ละขอ้ จากดั ในการใชส้ ทิ ธิ 1. บคุ คลแมจ้ ะมสี ทิ ธแิ ละสำมำรถใชส้ ทิ ธติ ำมทกี่ ฎหมำยรับรอง และคมุ ้ ครองใหซ้ ง่ึ กอ่ ใหเ้ กดิ หนำ้ ทแี่ กบ่ คุ คลคลอนื่ ทจี่ ะตอ้ งไมล่ ะเมดิ หรอื กำ้ วลว่ งในสทิ ธขิ องตนก็ตำม แตก่ ็มขี อ้ จำกัดในกำรใช ้ สทิ ธติ ำมหลักทั่ว ไปคอื ตอ้ งใชส้ ทิ ธโิ ดยสจุ รติ และไมท่ ำควำมเสยี หำยแกผ่ อู ้ น่ื และยังมขี อ้ จำกดั ใน กำรใชส้ ทิ ธเิ ฉพำะกรณีตำมทกี่ ฎหมำยหรอื หรอื ขอ้ ตกลงในนติ กิ รรมสญั ญำจำกดั กำรใชส้ ทิ ธิ 2. ขอ้ จำกัดในกำรใชส้ ทิ ธขิ องเจำ้ ของอสงั หำรมิ ทรัพย์ เป็ นขอ้ จำกัดในกำรใชส้ ทิ ธขิ องเจำ้ ของ สทิ ธเิ ฉพำะกรณีซงึ่ ประมวลกฎหมำยแพ่งและพำณิชย์บัญญัตจิ ำกัดกำรใชส้ ทิ ธขิ องเจำ้ ของ อสงั หำรมิ ทรัพย์ หรอื เจำ้ ของทดี่ นิ ไวเ้ พอ่ื ประโยชน์ซงึ่ กันและกันของเจำ้ ของทด่ี นิ ทมี่ เี ขตตดิ ตอ่ กัน หรอื เพอื่ ประโยชนแ์ กบ่ คุ คลท่ัวไป หรอื สำธำรณประโยชน์ 5.1 การใชส้ ทิ ธแิ ละขอ้ จากดั ในการใชส้ ทิ ธโิ ดยทว่ั ไป 1. สทิ ธหิ มำยถงึ อำนำจหรือประโยชน์ทบี่ ุคคลมอี ยู่โดยกฎหมำยรับรอง และคุม้ ครองใหซ้ งึ่ เจำ้ ของสทิ ธยิ อ่ มมอี ำนำจหรอื มคี วำมสำมำรถทจ่ี ะใชส้ ทิ ธขิ องตน หรอื กระทำกำรตำ่ งๆ ไดภ้ ำยใน ของเขตทก่ี ฎหมำยรับรองไว ้ 2. เจำ้ ของสิทธิหรือผูท้ รงสทิ ธิ แมจ้ ะมีอำนำจในกำรใชส้ ิทธิของตนโดยสุจริต มีควำม รับผดิ ชอบต่อบุคคลอน่ื ไม่ทำควำมเสยี หำยใหแ้ ก่บุคคลอน่ื แมจ้ ะไม่มีกฎหมำยหรือขอ้ สัญญำ กำหนดหำ้ มไวโ้ ดยเฉพำะก็ตำม ซงึ่ เป็ นขอ้ จำกัดในกำรใชส้ ทิ ธติ ำมหลักทั่วไป นอกจำกน้ีเจำ้ ของ สทิ ธหิ รอื ผทู ้ รงสทิ ธอิ ำจถูกกฎหมำยหรอื ขอ้ ตกลงในนติ กิ รรมสัญญำจำกัดกำรใชส้ ทิ ธขิ องตนก็ได ้ ซงึ่ เป็ นขอ้ จำกดั ในกำรใชส้ ทิ ธเิ ฉพำะกรณี 5.1.1 สทิ ธแิ ละการใชส้ ทิ ธิ สทิ ธติ ำมกฎหมำยหมำยควำมวำ่ อยำ่ งไร สทิ ธติ ำมกฎหมำย (Legal Rights) หมำยถงึ อำนำจหรือประโยชน์อันบุคคลมอี ยู่โดย กฎหมำยรับรองและคมุ ้ ครองใหซ้ งึ่ ไมห่ มำยรวมถงึ สทิ ธอิ นื่ ๆ ทไ่ี มม่ คี ำ่ บังคับทำงกฎหมำย เชน่ สทิ ธิ ทำงศลี ธรรม สทิ ธทิ ำงธรรมชำตหิ รอื สทิ ธมิ นุษยธรรม แตถ่ ำ้ มกี ฎหมำยบัญญัตริ ับรองสทิ ธดิ ังกลำ่ ว ไวส้ ทิ ธนิ ัน้ ก็กลำยเป็ นสทิ ธติ ำมกฎหมำย สทิ ธิตำมกฎหมำยอำจแยกเป็ นสทิ ธทิ ่ีเกี่ยวกับสภำพบุคคลประกำรหนึ่ง และสทิ ธทิ ี่ เกย่ี วกับทรัพยส์ นิ อกี ประกำรหนง่ึ 5.1.2 ขอ้ จากดั ในการใชส้ ทิ ธิ หลักกฎหมำยทั่วไปท่ีว่ำ “ผูท้ ี่ใชส้ ทิ ธขิ องตน ย่อมไม่ทำควำมเสยี หำยแก่บุคคลอื่น” หมำยควำมวำ่ อยำ่ งไร และมบี ัญญตั ไิ วใ้ นกฎหมำยไทยหรอื ไมอ่ ยำ่ งไร “ผทู ้ ใ่ี ชส้ ทิ ธขิ องตน ยอ่ มไมท่ ำควำมเสยี หำยแกบ่ คุ คลอน่ื ” ซง่ึ เป็ นหลกั กฎหมำยท่ัวไปตำม สภุ ำษิตโรมันนัน้ หมำยควำมวำ่ แมเ้ จำ้ ของสทิ ธจิ ะมอี ำนำจในกำรใชส้ ทิ ธติ ำมกฎหมำยของตนไดแ้ ก่ กำรใชส้ ทิ ธนิ ัน้ ก็อำจกระทบตอ่ สทิ ธขิ องเจำ้ ของสทิ ธคิ นอน่ื ไดเ้ ชน่ กัน ดังนัน้ เจำ้ ของสทิ ธหิ รอื ผใู ้ ช ้ สทิ ธจิ งึ ตอ้ งใชส้ ทิ ธโิ ดยมคี วำมรับผดิ ชอบทจ่ี ะไมก่ ำ้ วลว่ งสทิ ธขิ องบคุ คลอน่ื หรอื ทำควำมเสยี หำย ใหแ้ กบ่ คุ คลอน่ื แมจ้ ะไมม่ กี ฎหมำยหรอื ขอ้ ตกลงในนติ กิ รรมและสญั ญำกำหนดหำ้ มไวก้ ็ตำม ป.พ.พ. ไดน้ ำหลักกฎหมำยทั่วไปดังกลำ่ วมำบัญญัตไิ วใ้ นมำตรำ 5 และมำตรำ 421 ดังน้ี “มำตรำ 5 ในกรณีใชส้ ทิ ธแิ ห่งตนก็ดี ในกำรชำระหน้ีก็ดี บุคคลทุกคนตอ้ งกระทำโดย สจุ รติ ” “มำตรำ 421 กำรใชส้ ทิ ธซิ งึ่ มแี ต่จะใหเ้ กดิ เสยี หำยแก่บุคคลอนื่ นั้น ท่ำนว่ำเป็ นกำรอันมิ ชอบดว้ ยกฎหมำย” 5.2 ขอ้ จากกั ในการใชส้ ทิ ธขิ องเจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ย์ 1. ขอ้ จำกัดแห่งเจำ้ ของอสังหำรมิ ทรัพย์ซง่ึ กฎหมำยกำหนดไวน้ ั้นไม่ตอ้ งจดทะเบียน แต่ ตอ้ งกำรถอนหรอื แกไ้ ขหยอ่ นลงตอ้ งทำนติ กิ รรมเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นกับพนักงำนเจำ้ หนำ้ ที่ สำหรับขอ้ จำกดั ซงึ่ กำหนดไวส้ ำหรับสำธำรณะประโยชน์ กฎหมำยนัน้ หำ้ มมใิ หถ้ อนหรอื แกใ้ หห้ ยอ่ น ลงทัง้ สนิ้

19 2. ทำเลทตี่ ัง้ ของทด่ี นิ สงู หรอื ตำ่ ตำมธรรมชำติ เป็ นทม่ี ำของขอ้ จำกัดสทิ ธทิ ที่ ำใหเ้ จำ้ ของทด่ี นิ ตำ่ จำ ตอ้ งรับน้ำซง่ึ ไหลตำมธรรมดำหรอื ไหลเพรำะกำรระบำยน้ำนัน้ จำกทดี่ นิ สงู มำในทดี่ นิ ของตน และเจำ้ ของท่ี ดนิ รมิ ทำงน้ำจะชกั น้ำเอำไวเ้ กนิ ควำมจำเป็ นแกต่ นจนเป็ นเหตเุ สอื่ มเสยี แกท่ ด่ี นิ แปลง อนื่ ซงึ่ อยตู่ ำมทำงน้ำนัน้ มไิ ด ้ 3. เจำ้ ของทดี่ นิ ซงึ่ มแี นวเขตทด่ี นิ ตดิ ตอ่ กับทด่ี นิ แปลงอน่ื อำจมปี ัญหำเกยี่ วกับกำรใชส้ ทิ ธใิ น ทด่ี นิ ตำมหลกั กรรมสทิ ธแ์ิ ละแดนกรรมสทิ ธ์ิ กฎหมำยจงึ จำกดั สทิ ธขิ องเจำ้ ของกรรมสทิ ธไิ์ วบ้ ำ้ งบำง ประกำรโดยกำ หนดไวอ้ ย่ำงชัดเจน หรอื กำหนดไวเ้ ป็ นขอ้ สันนษิ ฐำนของกฎหมำยเพอื่ ประโยชน์ ร่วมกันของเจำ้ ของท่ีดนิ ตดิ ต่อกันทัง้ สองฝ่ ำย และเพ่ือขจัดปั ญหำขอ้ ขัดแยง้ หรือขอ้ พิพำท เกยี่ วกบั กำรใชส้ ทิ ธใิ นทด่ี นิ ของเจำ้ ของทดี่ นิ ตดิ ตอ่ กนั นัน้ 4. ทด่ี นิ แปลงหนง่ึ อำจถูกทด่ี นิ แปลงอน่ื ลอ้ มอยจู่ นไมม่ ที ำงออกถงึ ทำงสำธำรณะได ้ กฎหมำย จงึ ใหส้ ทิ ธแิ ก่เจำ้ ของที่ดนิ แปลงท่ีถูกลอ้ มผ่ำนทีด่ นิ ซงึ่ ลอ้ มอยู่ไปสูท่ ำงสำธำรณะไดต้ ำมควำม จำเป็ นซงึ่ เจำ้ ของทด่ี นิ แปลงทถ่ี กู ลอ้ มตอ้ งใชค้ ำ่ ทดแทนใหแ้ กเ่ จำ้ ของทดี่ นิ แปลงทเี่ ปิดทำงจำเป็ น เพอื่ ควำมเสยี หำยอันเกดิ จำกเหตุนัน้ ถำ้ ไมม่ ที ำงออกเพรำะเกดิ จำกควำมแบ่งแยกหรอื แบง่ โอน ทด่ี นิ ซงึ่ เดมิ มที ำงออกอย่แู ลว้ นัน้ แปลงทไ่ี ม่มที ำงออกเพรำะเหตุดังกล่ำวมสี ทิ ธเิ รยี กเอำทำงจำ เป็ นไดเ้ ฉพำะบนทด่ี นิ แปลงทไี่ ดแ้ บง่ แยกหรอื แบง่ โอนกันเท่ำนัน้ และไมต่ อ้ งเสยี คำ่ ทดแทนแตจ่ ะ เรยี กเอำทำงเดนิ จำกทดี่ นิ แปลงอน่ื ไมไ่ ด ้ 5. บคุ คลทั่วไปก็อำจเขำ้ ไปใชป้ ระโยชนใ์ นทด่ี นิ ของบคุ คลอน่ื ได ้ ถำ้ เจำ้ ของไมไ่ ดก้ ัน้ และมไิ ด ้ หวงหำ้ มตำมทก่ี ฎหมำยกำหนดไว ้ หรอื ในกรณีมปี ระเพณีแหง่ ทอ้ งถน่ิ ใหท้ ำไดแ้ ละเจำ้ ของไมห่ ำ้ ม เฉพำะกำรเขำ้ ไปใชป้ ระโยชนบ์ ำงประกำร ทัง้ นเ้ี พอ่ื ใหท้ ด่ี นิ ทเ่ี จำ้ ของมไิ ดท้ ำประโยชนแ์ ละมไิ ดห้ ำ้ ม เกดิ ประโยชนแ์ กบ่ คุ คลอนื่ บำ้ งตำมสมควร 5.2.1 การจดทะเบยี นถอนหรอื เปลย่ี นแปลงขอ้ จากดั เอกและโทเป็ นเจำ้ ของทด่ี นิ ตดิ กันตกลงทำนติ กิ รรมเป็ นหนังสอื หำ้ มมใิ หค้ ่สู ญั ญำขดุ บ่อ สระหลุมรับน้ำโสโครก ในระยะสองเมตรจำกแนวเขตท่ีดนิ ตำมบทบัญญัตแิ ห่ง ป.พ.พ. มำตรำ 1342 วรรคหนงึ่ ต่อมำเอกตอ้ งกำรเลยี้ งปลำแรดเพอื่ ขำยในชว่ งเศรษฐกจิ ตกต่ำ จงึ ขดุ บอ่ ขนำด ใหญห่ ำ่ งจำกแนวเขตทด่ี นิ ตดิ กับทด่ี นิ ของโทเพยี งหนง่ึ เมตร โทจงึ วำ่ เอกทำผดิ สญั ญำแตเ่ อกอำ้ ง วำ่ สัญญำนัน้ เป็ นโมฆะใชบ้ ังคับกันไมไ่ ด ้ เพรำะกำรทำนติ กิ รรมเชน่ นัน้ ตอ้ งทำเป็ นหนังสอื และจด ทะเบยี นกับพนักงำนเจำ้ หนำ้ ท่ี จงึ จะมผี ลสมบรู ณ์ใชบ้ ังคับกันได ้ ใหว้ นิ จิ ฉัยวำ่ ขอ้ อำ้ งของเอกชอบ ดว้ ยกฎหมำยหรอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ป.พ.พ. มำตรำ 1338 วรรคหนงึ่ บัญญัตวิ ำ่ “ขอ้ จำกัดสทิ ธแิ ห่งเจำ้ ของอสังหำรมิ ทรัพยซ์ งึ่ กฎหมำยกำหนดไว ้ ท่ำนวำ่ ไม่จำตอ้ งจด ทะเบยี น” กรณีตำมปัญหำเป็ นเร่ืองกำรขดุ บ่อสระ หลุมรับน้ำโสโครก หรอื หลมุ รับป๋ ยุ หรอื ขยะมูล ฝอยซึ่งมำตรำ 1342 วรรคหน่ึง กำหนดว่ำจะขุดในระยะสองเมตรจำกแนวเขตท่ีดินไม่ได ้ บทบัญญัตใิ นมำตรำดังกลำ่ วจงึ เป็ นขอ้ จำกัดสทิ ธแิ ห่งเจำ้ ของอสังหำรมิ ทรัพยซ์ งึ่ กฎหมำยกำหนด ไวจ้ งึ ไม่จำตอ้ งจดทะเบยี นตำมมำตรำ 1338 วรรคหนงึ่ แตถ่ ำ้ จะถอนหรอื แกข้ อ้ จำกัดตำมมำตรำ 1342 ใหห้ ยอ่ นลงนัน้ จะตอ้ งทำนติ กิ รรมเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นกับพนักงำนเจำ้ หนำ้ ท่ี จะทำ นติ กิ รรมตกลงกันเองไมไ่ ดต้ ำมมำตรำ 1338 วรรคหนง่ึ ขอ้ ตกลงของเอกและโททไี่ ดท้ ำนติ กิ รรม เป็ นหนังสอื หำ้ มมใิ หค้ ู่สัญญำขดุ บ่อสระ หลุมรับน้ำโสโครกนับเป็ นขอ้ ตกลงซง่ึ เป็ นขอ้ จำกัดสทิ ธิ ของเจำ้ ของกรรมสทิ ธิ์ ท่ี ป.พ.พ. กำหนดไวอ้ ย่ำงชัดเจนแลว้ จงึ ไมต่ อ้ งจดทะเบยี นดังนัน้ ขอ้ อำ้ ง ของเอกทอ่ี ำ้ งวำ่ “สัญญำนัน้ เป็ นโมฆะใชบ้ ังคับกันไมไ่ ด ้ เพรำะกำรทำนติ กิ รรมเชน่ นัน้ ตอ้ งทำเป็ น หนังสอื และจดทะเบยี นกบั พนักงำนเจำ้ หนำ้ ทจี่ งึ จะมผี ลสมบรู ณใ์ ชบ้ ังคับกันได”้ นัน้ จงึ เป็ นขอ้ อำ้ งที่ ไมช่ อบดว้ ยกฎหมำยตำมมำตรำ 1338 และมำตรำ 1342 ดังกลำ่ ว 5.2.2 ขอ้ จากดั เกยี่ วกบั การรบั นา้ ตามสภาพทางธรรมชาตขิ องทด่ี นิ เสรเี จำ้ ของทด่ี นิ สงู ไดร้ ะบำยน้ำจำกบอ่ เลย้ี งปลำชอ่ นของตนลงสทู่ ดี่ นิ ของสทิ ธซิ ง่ึ อยู่ต่ำ กวำ่ สทิ ธใิ นฐำนะเพอื่ นบำ้ นจงึ แจง้ ใหเ้ สรที รำบวำ่ ไมม่ สี ทิ ธริ ะบำยน้ำนัน้ ลงมำทดี่ นิ ของตน แตเ่ สรี กับอำ้ งวำ่ สทิ ธเิ ป็ นเจำ้ ของทด่ี นิ ต่ำจำตอ้ งรับน้ำทไ่ี หลเพรำะกำรระบำยจำกทด่ี นิ สงู มำในทด่ี นิ ของ

20 ตน และสทิ ธกิ ็ไมไ่ ดร้ ับควำมเสยี หำยเพรำะกำรระบำยน้ำนัน้ แต่อยำ่ งใด สทิ ธจิ งึ ไมม่ สี ทิ ธหิ ำ้ มมใิ ห ้ ตนระบำยน้ำนัน้ จำกทด่ี นิ ของตน ใหว้ นิ จิ ฉัยขอ้ อำ้ งของเสรชี อบดว้ ยกฎหมำยหรอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ป.พ.พ. มำตรำ 1340 วรรคหนง่ึ บญั ญตั วิ ำ่ “เจำ้ ของทด่ี นิ จำตอ้ งรับน้ำซงึ่ ไหลเพรำะระบำยจำกทดี่ นิ สงู ลงมำในทด่ี นิ ของตนถำ้ กอ่ นที่ จะระบำย นัน้ น้ำไดไ้ หลเขำ้ มำในทด่ี นิ ของตนตำมธรรมดำอยแู่ ลว้ ” ตำมปัญหำเป็ นกรณีท่ีเสรเี จำ้ ของทด่ี นิ สูงไดร้ ะบำยน้ำจำกบอ่ เลย้ี งปลำชอ่ นของตนลงสู่ ทดี่ นิ ของสทิ ธซิ ง่ึ อยตู่ ำ่ กวำ่ ไมใ่ ชก่ ำรระบำยน้ำตำมธรรมชำตเิ ชน่ น้ำฝนซงึ่ กอ่ นทจ่ี ะระบำยน้ำ น้ำได ้ ไหลเขำ้ มำในทดี่ นิ ของสทิ ธซิ งึ่ อยตู่ ำ่ กวำ่ ตำมธรรมดำอยแู่ ลว้ ตำมหลักกฎหมำยในมำตรำ 1340 ซง่ึ เป็ นขอ้ จำกัดสทิ ธขิ องเจำ้ ของทดี่ นิ ต่ำทจ่ี ำตอ้ งยอมรับน้ำนัน้ กำรระบำยน้ำเชน่ น้ีจงึ เป็ นกำรกระทำ โดยไมม่ สี ทิ ธติ ำมกฎหมำย แมส้ ทิ ธจิ ะมไิ ดร้ ับควำมเสยี หำยเพรำะกำรระบำยน้ำก็ตำม แตส่ ทิ ธยิ อ่ มมี สทิ ธทิ จี่ ะหำ้ ม หรอื ฟ้องรอ้ งมใิ หเ้ สรรี ะบำยน้ำจำกบอ่ เลย้ี งปลำชอ่ นลงสทู่ ดี่ นิ ของตนในฐำนะเจำ้ ของ กรรมสทิ ธใ์ิ นทดี่ นิ ตำมมำตรำ 1336 ขอ้ อำ้ งของเสรจี งึ เป็ นขอ้ อำ้ งทไ่ี มช่ อบตำมกฎหมำย 5.2.3 ขอ้ จากดั เพอื่ ประโยชนแ์ ห่งเจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ยห์ รอื เจา้ ของทด่ี นิ ตดิ ตอ่ กนั ยง่ิ และยอดเป็ นเจำ้ ของทด่ี นิ ตดิ ต่อกัน ไดร้ ่วมกันปลกู ตน้ ตะโกโดยทำเป็ นรัว้ ตน้ ไมต้ ำม แนวเขตทด่ี นิ เพอ่ื ใชเ้ ป็ นแนวแบ่งเขตทด่ี นิ ทัง้ สองแปลงตำมแนวหลักเขตของกรมทดี่ นิ ตอ่ มำยง่ิ ตอ้ งกำรจะตัดรัว้ ตน้ ไมด้ ังกลำ่ วเพรำะตน้ ตะโกไดข้ ยำยแนวรุกล้ำเขำ้ ไปในเขตทด่ี นิ ของตนโดยจะ กอ่ กำแพงเป็ นแนวเขตแทนและขอใหย้ อดรว่ มออกคำ่ ใชจ้ ำ่ ยในกำรตัดรัว้ ตน้ ไมแ้ ละกำรกอ่ กำแพง ดว้ ย แต่ยอดไม่ยอมใหต้ ัดโดยอำ้ งวำ่ ตน้ ตะโกนัน้ นอกจำกจะใชเ้ ป็ นรัว้ และยังใชเ้ ป็ นหลักเขตอกี ดว้ ย ใหว้ นิ จิ ฉัยวำ่ ยงิ่ มสี ทิ ธติ ดั ตน้ ตะโกโดยใหย้ อดร่วมออกคำ่ ใชจ้ ำ่ ยและกอ่ กำแพงหรอื ไม่ เพรำะ เหตใุ ด ป.พ.พ. วำงหลกั ไวว้ ำ่ “เมอื่ รัว้ ตน้ ไม ้ หรอื คูซง่ึ มไิ ดใ้ ชเ้ ป็ นรำงระบำยน้ำเป็ นของเจำ้ ของทด่ี นิ ทัง้ สองขำ้ งรวมกัน ท่ำนวำ่ เจำ้ ของขำ้ งใดขำ้ งหนงึ่ มสี ทิ ธทิ จี่ ะตัดรัว้ ตน้ ไมห้ รอื ถนนคูนัน้ ไดถ้ งึ แนวเขตทดี่ นิ ของตน แต่ ตอ้ งกอ่ กำแพง หรอื ทำรัว้ ตำมแนวเขตนัน้ ” มำตรำ 1345 “เจำ้ ของแตล่ ะฝ่ ำยจะตอ้ งกำรใหข้ ดุ หรอื ตัดตน้ ไมก้ ็ได ้ คำ่ ใชจ้ ่ำยในกำรนัน้ ตอ้ งเสยี เท่ำกัน ทัง้ สองฝ่ ำยแต่ถำ้ เจำ้ ของอกี ฝ่ ำยหนงึ่ สละสทิ ธใิ นตน้ ไมน้ ัน้ ไซรฝ้ ่ ำยทตี่ อ้ งกำรขดุ หรอื ตัดตอ้ งเสยี ค่ำใชจ้ ่ำยฝ่ ำยเดยี ว ถำ้ ตน้ ไมน้ ัน้ เป็ นหลักเขตและจะหำหลักเขตอนื่ ไม่เหมำะเหมอื น ท่ำนวำ่ ฝ่ ำย หนง่ึ ฝ่ ำยใดจะตอ้ งกำรใหข้ ดุ หรอื ตดั ไมไ่ ด”้ มำตรำ 1346 วรรคสอง กรณีตำมปัญหำเมอื่ ตน้ ตะโกซงึ่ อยู่บนแนวเขตทดี่ นิ เป็ นของยงิ่ และยอดเจำ้ ของทดี่ นิ ทัง้ สองขำ้ งรว่ มกันโดยเจตนำปลกู เพอ่ื ใชเ้ ป็ นรัว้ ตน้ ไมแ้ บง่ เขตทดี่ นิ ตำมแนวหลักเขตของกรมทดี่ นิ ยงิ่ ซง่ึ เป็ นเจำ้ ของร่วมฝ่ ำยหนงึ่ จะขดุ หรอื ตัดตน้ ตะโกซงึ่ ใชเ้ ป็ นรัว้ ตน้ ไมน้ ัน้ ไดถ้ งึ แนวเขตทดี่ นิ ของตน แต่ตอ้ งกอ่ กำแพงหรอื ทำรัว้ ตำมแนวเขตทดี่ นิ นัน้ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1345 ยอดจะไมย่ อมใหต้ ัด ไมไ่ ดเ้ พรำะเป็ นขอ้ จำกัดกรรมสทิ ธอ์ิ กี ทัง้ รัว้ ตน้ ตะโกไมใ่ ชห่ ลักเขตตำมมำตรำ 1346 วรรคสอง แม ้ จะมเี จตนำปลูกเพอ่ื ใหเ้ ป็ นเครอื่ งหมำยแบ่งเขตทดี่ นิ ก็ตำมเพรำะมหี ลักเขตของกรมท่ีดนิ อย่แู ลว้ สำหรับค่ำใชจ้ ่ำยในกำรตัดตน้ ตะโกนัน้ หำกยอดตอ้ งกำรตน้ ตะโกซงึ่ ตนเป็ นเจำ้ ของร่วมดว้ ยนั้น ยอดก็ตองเสยี คำ่ ใชจ้ ำ่ ยในกำรตัดรว่ มเทำ่ กนั ทัง้ สองฝ่ ำย แตถ่ ำ้ ยอดสละสทิ ธใิ นตน้ ตะโก ยงิ่ ซงึ่ เป็ น ฝ่ ำยตอ้ งกำรตัดก็ตอ้ งเสยี คำ่ ใชจ้ ำ่ ยฝ่ ำยเดยี ว มำตรำ 1346 วรรคสอง และตอ้ งเสยี คำ่ ใชจ้ ่ำยในกำร กอ่ กำแพงตำมแนวเขตนัน้ แตเ่ พยี งผเู ้ ดยี วตำมมำตรำ 1345 ดว้ ยเชน่ กัน ฟ้ ำไดข้ ออนุญำตเดอื นเจำ้ ของที่ดนิ ตดิ ต่อกันเพ่อื เขำ้ ไปวำงบันไดตดิ ตัง้ กันสำดและรำง น้ำฝนของตนซง่ึ อยใู่ กลแ้ นวเขตทด่ี นิ และขอวำงทอ่ ระบำยน้ำผำ่ นทด่ี นิ ของเดอื นไปสทู่ ำงระบำยน้ำ สำธำรณะดว้ ยเพรำะไม่มีทำงอ่นื ท่ีจะระบำยออกสู่ทำงระบำยสำธำรณะได ้ โดยฟ้ ำยนิ ดีจ่ำยค่ำ ทดแทนตำมทเี่ ดอื นจะเสนอมำ แตเ่ ดอื นไมย่ อมใหฟ้ ้ำเขำ้ ไปในทด่ี นิ ของตนเพอื่ ตดิ ตัง้ กันสำดและ รำงน้ำฝน และบอกฟ้ ำว่ำหำกเสนอค่ำทดแทนในกำรวำงท่อระบำยน้ำใหต้ ำมสมควรแก่ควำม เสยี หำยของตนแลว้ จะอนุญำตใหท้ ำไดต้ ำมทต่ี อ้ งกำรทัง้ หมด ดังนี้ใหว้ นิ จิ ฉัยวำ่ ฟ้ ำมสี ทิ ธกิ ระทำ กำรดงั กลำ่ วหรอื ไม่ ป.พ.พ. วำงหลกั ไวว้ ำ่

21 “มำตรำ 1351 เจำ้ ของที่ดนิ เมอื่ บอกล่วงหนำ้ ตำมสมควรแลว้ อำจใชท้ ่ีดนิ ตดิ ต่อเพยี งท่ี จำเป็ นในกำรปลกู สรำ้ งหรอื ซอ่ มแซมรัว้ กำแพง หรอื โรงเรอื น ตรงหรอื ใกลแ้ นวเขตของตนแตจ่ ะเขำ้ ไปในโรงเรอื นทอี่ ยขู่ องเพอ่ื นบำ้ นขำ้ งเคยี งไมไ่ ด ้ เวน้ แตไ่ ดร้ ับคำยนิ ยอม” มำตรำ 1351 วรรคหนง่ึ “ท่ำนว่ำเจำ้ ของท่ีดนิ ไดร้ ับค่ำทดแทนตำมสมควรแลว้ ตอ้ งยอมใหผ้ ูอ้ ่ืนวำงท่อน้ำ ท่อ ระบำยน้ำ สำยไฟฟ้ำหรอื สงิ่ อน่ื ซงึ่ คลำ้ ยกันผำ่ นทด่ี นิ ของตน เพอ่ื ประโยชน์แกท่ ดี่ นิ ตดิ ตอ่ ซงึ่ ถำ้ ไม่ ยอมใหผ้ ำ่ นก็ไมม่ ที ำงจะวำงท่อได ้ หรอื ถำ้ จะวำงไดก้ ็เปลอื งเงนิ มำกเกนิ ควร แต่เจำ้ ของทดี่ นิ อำจ ยกเอำประโยชนข์ องตนขนึ้ พจิ ำรณำดว้ ย” มำตรำ 1352 วรรคหนงึ่ กรณีตำมปัญหำ เมอื่ ฟ้ ำไดข้ ออนุญำตเดอื นแลว้ ฟ้ ำย่อมมสี ทิ ธเิ ขำ้ ไปใชท้ ด่ี นิ ของเดอื น เพอ่ื วำงบนั ใดตดิ ตงั้ กนั สำดและรำงน้ำฝน แมเ้ ดอื นจะไมอ่ นุญำตก็ไมม่ คี วำมผดิ ทัง้ ทำงแพง่ และทำง อำญำเป็ นกำรเขำ้ ไปเพยี งทจี่ ำเป็ นในกำรตดิ ตัง้ กันสำดและรำงน้ำฝนตำมมำตรำ 1351 วรรคหนงึ่ ซงึ่ เป็ นบทจำกัดสทิ ธขิ องเจำ้ ของกรรมสทิ ธิ์ สว่ นกำรวำงท่อระบำยน้ำนัน้ แมจ้ ะเป็ นขอ้ จำกัดสทิ ธิ ของเจำ้ ของทด่ี นิ ตำมมำตรำ 1352 เชน่ เดยี วกันก็ตำม แตฟ่ ้ ำตอ้ งเป็ นฝ่ ำยเสนอคำ่ ทดแทนใหเ้ ดอื น และจะวำงท่อระบำยน้ำไดเ้ มอื่ เดอื นไดร้ ับค่ำตอบแทนตำมสมควรแลว้ ตำมมำตรำ 1352 วรรคหนง่ึ เทำ่ นัน้ 5.2.4 ขอ้ จากดั เกย่ี วกบั ทางจาเป็ นกบั การใชท้ ด่ี นิ เพอ่ื ประโยชนแ์ กบ่ คุ คลทว่ั ไป สดุ ใจมที ดี่ นิ สองแปลง แปลงแรกตดิ ทำงสำธำรณะ แปลงทสี่ องอยหู่ ลังทดี่ นิ แปลงแรกไม่ ตดิ ทำงสำธำรณะ สดุ ใจใหส้ ดุ ทำงเชำ่ ทดี่ นิ แปลงทสี่ องโดยใหส้ ดุ ทำงใชท้ ด่ี นิ แปลงแรกผำ่ นๆไปสู่ ทำงสำธำรณะได ้ ตอ่ มำสดุ ใจไดใ้ หช้ อบจติ เชำ่ ทด่ี นิ แปลงแรกเพอื่ สรำ้ งหอ้ งแถว ชอบจติ ไดส้ รำ้ ง หอ้ งแถวบนทีด่ นิ แปลงแรกเต็มพน้ื ที่จนทำใหส้ ุดทำงไม่สำมำรถผ่ำนท่ีดนิ แปลงแรกออกสทู่ ำง สำธำรณะได ้ ใหว้ นิ จิ วำ่ สดุ ทำงจะฟ้องขอใหเ้ ปิดทำงจำเป็ นไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ป.พ.พ. มำตรำ 1349 วรรคหนงึ่ บัญญัตวิ ำ่ “ทดี่ นิ แปลงใดทม่ี ที ด่ี นิ แปลงอนื่ ลอ้ มอยจู่ นไมม่ ี ทำงออกถงึ ทำงสำธำรณะไดไ้ ซร ้ ท่ำนวำ่ เจำ้ ของท่ีดนิ แปลงนั้นจะผ่ำนท่ีดนิ ซง่ึ ลอ้ มอยู่ไปสู่ทำง สำธำรณะได”้ กรณีตำมปัญหำผทู ้ จี่ ะไดส้ ทิ ธใิ ชท้ ำงจำเป็ นผำ่ นทด่ี นิ แปลงอนื่ ซง่ึ ลอ้ มทด่ี นิ ของตนจนไมม่ ี ทำงออกถงึ ทำงสำธำรณะไดต้ ำมมำตรำ 1349 นัน้ ตอ้ งเป็ นเจำ้ ของทด่ี นิ ซงึ่ ถูกลอ้ มอยตู่ ำมแนวคำ พพิ ำกษำฎกี ำท่ี 2196/2514 หำกเป็ นเพยี งเจำ้ ของโรงเรอื นหรอื ผเู ้ ชำ่ ทด่ี นิ แมจ้ ะถูกทด่ี นิ อน่ื ลอ้ ม อยู่ก็ไม่มสี ทิ ธฟิ ้ องรอ้ งหรือเรียกรอ้ งทำงจำเป็ น ดังนั้นสุดทางผูเ้ ป็ นผูเ้ ชำ่ จงึ ฟ้ องขอใหเ้ ปิดทำง จำเป็ นไมไ่ ด ้ อกี ทัง้ กำรเรยี กรอ้ งใหเ้ ปิดทำงจำเป็ นนัน้ ตอ้ งเป็ นทดี่ นิ ต่ำงแปลงต่ำงเจำ้ ของกัน (คำ พพิ ำกษำฎกี ำที่ 517/2509) แตก่ รณีนี้แมจ้ ะเป็ นทดี่ นิ ตำ่ งแปลงกัน แตต่ ำ่ งก็เป็ นทดี่ นิ ของเจำ้ ของ เดยี วกนั จะเรยี กรอ้ งเอำจำกบคุ คลอน่ื ซง่ึ ไมใ่ ชเ่ จำ้ ของกรรมสทิ ธใ์ิ นทด่ี นิ ก็ไมไ่ ด ้ เพรำะบทบัญญัตใิ น มำตรำ 1349 เป็ นขอ้ จำกัดสทิ ธขิ องเจำ้ ของกรรมสทิ ธนิ์ ั่นเอง แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยท่ี 5 1. บคุ คลสทิ ธิ เป็ นสทิ ธทิ เ่ี กยี่ วกบั ทรัพยส์ นิ 2. กำรใชส้ ทิ ธซิ ง่ึ มแี ตจ่ ะใหเ้ กดิ เสยี หำยแก่บุคคลอน่ื นัน้ ประมวลกฎหมำยแพ่งและพำณิชย์ บญั ญตั วิ ำ่ เป็ นกำรกระทำท่ี ไมช่ อบดว้ ยกฎหมำย 3. กำรนำงำนอันมลี ขิ สทิ ธข์ิ องผูอ้ นื่ ไปจัดพมิ พเ์ ผยแพร่โดยไมไ่ ดร้ ับอนุญำตเป็ นกำรกระทำที่ ไมม่ สี ทิ ธกิ ระทำ 4. ขอ้ จำกัดสทิ ธแิ หง่ เจำ้ ของอสงั หำรมิ ทรัพยซ์ ง่ึ กฎหมำยกำหนดไวน้ ัน้ จะถอนหรอื แกใ้ หห้ ยอ่ น ลง ไดโ้ ดยทำเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นกับพนักงำนเจำ้ หนำ้ ท่ี 5. เอกและโทเป็ นเจำ้ ของทด่ี นิ ตดิ ตอ่ กนั เอกไดถ้ มทดี่ นิ ของตนใหส้ งู ขน้ึ เพอ่ื ไมใ่ หน้ ้ำทว่ มทดี่ นิ ของตนเมอ่ื ฝนตกน้ำจงึ ไหลจำกทด่ี นิ ของเอกลงสทู่ ดี่ นิ ของโท โทจงึ ทำคันดนิ กัน้ ไวไ้ มใ่ หน้ ้ำไหล ท่วมทดี่ นิ ของตนเอกอำ้ งวำ่ โทไม่มสี ทิ ธทิ ำเชน่ นั้น เพรำะโทเป็ นเจำ้ ของท่ีดนิ ต่ำจงึ ตอ้ งรับน้ำซง่ึ ไหลจำกทดี่ นิ สงู ตำมกฎหมำยกรณีน้ีโทตอ้ งเปิดทำงระบำยน้ำใหเ้ อกตำมขอ้ อำ้ งดังกลำ่ วหรือไม่ เพรำะเหตใุ ด คาตอบ ไมต่ อ้ งเปิด เพรำะทดี่ นิ ของเอกไมใ่ ชท่ ด่ี นิ สงู ตำมธรรมชำติ

22 6. ถำ้ เอกตอ้ งกำรขดุ ร่องเพอื่ วำงท่อระบำยน้ำลกึ หนง่ึ เมตร เอกตอ้ งขดุ หำ่ งจำกแนวเขตทดี่ นิ อยำ่ งนอ้ ย หำ้ สบิ เซนตรเิ มตร 7. หนง่ึ และสองเจำ้ ของทดี่ นิ ตดิ ตอ่ กันไดร้ ่วมกันขดุ คูเป็ นแนวเขตทด่ี นิ ถำ้ หนง่ึ ตอ้ งกำรถมคู เพรำะเกรงวำ่ จะเป็ นอันตรำยแกบ่ ตุ รของตน หนง่ึ มสี ทิ ธทิ ำไดห้ รอื ไม่ คาตอบ ไดแ้ ตต่ อ้ งถมถงึ แนว เขตของตนเทำ่ นัน้ และตอ้ งทำรัว้ ตำมแนวเขตทดี่ นิ 8. เจำ้ ของทดี่ นิ จะตัดรำกไม ้ กง่ิ ไม ้ ซงึ่ รุกล้ำเขำ้ มำจำกที่ดนิ ตดิ ต่อกันและเอำไวเ้ สยี เลยได ้ หรอื ไม่ คาตอบ ไดโ้ ดยไมต่ อ้ งบอกกลำ่ วเฉพำะรำกไม ้ แตก่ ง่ิ ไมต้ อ้ งบอกกลำ่ ว ถำ้ ไมต่ ัดจงึ ตัดเอำ เสยี ได ้ 9. เทพไดแ้ บง่ แยกทด่ี นิ แปลงหนงึ่ ของตน ซงึ่ อยตู่ ดิ กบั ทำงสำธำรณะออกเป็ น 10 แปลง ทใี่ ห ้ ทดี่ นิ แปลงท่แี บ่งแยกแปลงหน่ึงที่ หนู เป็ นผูซ้ อื้ ไม่มที ำงออกสู่ทำงสำธำรณะได ้ เพรำะถูกท่ีดนิ แปลงอนื่ อกี 9 แปลงท่ีเกดิ จำกกำรแบ่งท่ีดนิ ปิ ดลอ้ ม หนูจะขอใหเ้ จำ้ ของท่ีดนิ แปลงที่แบ่งแยก แปลงใดแปลงหนงึ่ เปิดทำงจำเป็ นใหไ้ ดห้ รอื ไม่ อย่ำงไร และตอ้ งเสยี คำ่ ทดแทนหรอื ไม่ คาตอบ ไดโ้ ดยไมต่ อ้ งเสยี คำ่ ทดแทนใดๆ 10.แคบเป็ นเจำ้ ของทด่ี นิ แปลงใหญแ่ ปลงหนงึ่ โดยไมไ่ ดก้ ัน้ รัว้ และไมไ่ ดท้ ำประโยชนแ์ ตอ่ ยำ่ ง ใด ฉวยจะพำฝงู ววั ของตนเขำ้ ไปเลย้ี งกนิ หญำ้ กนิ น้ำในทดี่ นิ ของแคบไดห้ รอื ไม่ คาตอบ ได ้ เพรำะ เป็ นขอ้ จำกดั ในกำรใชส้ ทิ ธิ แตแ่ คบยอ่ มหำ้ มไดเ้ สมอ 11.บคุ คลสทิ ธิ ไมใ่ ชส่ ทิ ธเิ กย่ี วกบั สภำพบคุ คล 12.ประมวลกฎหมำยแพ่งและพำณิชยม์ ำตรำ 5 บัญญัตหิ ลักทั่วไปในกำรใชส้ ทิ ธิ และในกำร ชำระหนไ้ี วใ้ หก้ ระทำโดยสจุ รติ 13.กำรผลติ ไขเ่ ค็มทจ่ี ังหวัดเชยี งใหม่โดยใชช้ อ่ื วำ่ “ไขเ่ ค็มไชยำ” ในขณะทย่ี ังไมม่ กี ฎหมำย ทรัพยส์ นิ ทำงปัญญำเกย่ี วกับสง่ิ บ่งชที้ ำงภูมศิ ำสตร์ เป็ นกำรกระทำท่ี มสี ทิ ธกิ ระทำโดยชอบดว้ ย กฎหมำย 14.ขอ้ จำกัดสทิ ธแิ หง่ เจำ้ ของอสังหำรมิ ทรัพยซ์ ง่ึ กำหนดไวเ้ พอ่ื สำธำรณะประโยชน์นัน้ จะถอน หรอื แกไ้ ขใหห้ ยอ่ นลงไดห้ รอื ไม่ คาตอบ ไมไ่ ด ้ เวน้ แตจ่ ะออกเป็ นกฎหมำย 15.เสรเี จำ้ ของทดี่ นิ ตำ่ ไดท้ ำคนั ดนิ ปิดกนั้ มใิ หน้ ้ำซง่ึ ไหลตำมธรรมดำจำกทดี่ นิ ของอำนำจซงึ่ อยู่ สูงกว่ำลงสู่ที่ดนิ ของตน จนทำใหน้ ้ำท่วมท่ีดนิ ของอำนำจ กรณีนี้เสรีมีสทิ ธกิ ระทำดังกล่ำวได ้ หรอื ไม่ คาตอบ ไมม่ สี ทิ ธิ เพรำะเป็ นทด่ี นิ สงู ตำ่ ตำมธรรมชำติ 16.ยมิ้ ตอ้ งกำรขดุ หลมุ สว้ มลกึ 2.20 เมตร ยมิ้ ตอ้ งขดุ หำ่ งจำกแนวเขตท่ี กวำ่ 2 เมตร 17.กบและเขียดเป็ นเจำ้ ของรัว้ ตน้ ไมท้ ัง้ สองขำ้ งร่วมกัน กบจะตัดรัว้ ตน้ ไมน้ ั้นโดยเขยี ดไม่ อนุญำตไดห้ รอื ไม่ คำตอบ ตัดไดแ้ ตต่ อ้ งตัดถงึ แนวเขตทดี่ นิ ของตนเท่ำนัน้ ละกอ่ สรำ้ งกำแพงหรอื ทำรัว้ ตำมแนวเขตนัน้ 18.ฟ้ำและดนิ เป็ นเจำ้ ของทดี่ นิ ตดิ กัน ตำ่ งก็ปลกู มะมว่ งในทด่ี นิ ของตน แตก่ ง่ิ ตน้ มะมว่ งของฟ้ำ รุกล้ำเขำ้ ไปในท่ีดนิ ของดนิ เกอื บทุกตน้ ทำใหผ้ ลมะม่วงหล่นลงในท่ีดนิ ของดนิ จำนวนมำก ผล มะมว่ งทหี่ ลน่ นัน้ เป็ นของใคร คาตอบ เป็ นของดนิ เวน้ แตจ่ ะพสิ จู นไ์ ดว้ ำ่ หลน่ จำกตน้ ของตน 19.นอ้ ยสรำ้ งบำ้ นพักอำศัยบนทด่ี นิ ตำบอด ซงึ่ ไมม่ ที ำงออกสทู่ ำงสำธำรณะซงึ่ เป็ นทดี่ นิ ทน่ี อ้ ย เชำ่ จำกนดิ นอ้ ยจะขอผำ่ นทดี่ นิ แปลงทล่ี อ้ มอยไู่ ปสทู่ ำงสำธำรณะไดห้ รอื ไม่ คาตอบ ไมไ่ ด ้ เพรำะ นอ้ ยไมใ่ ชเ่ จำ้ ของทดี่ นิ 20.ยอดจะเขำ้ ไปในทดี่ นิ ของยงิ่ ซง่ึ เป็ นทปี่ ่ ำเพอ่ื เก็บผลไมป้ ่ ำ และเห็ดทข่ี นึ้ โดยธรรมชำตไิ ด ้ หรอื ไม่ คาตอบ ได ้ ถำ้ มจี ำรตี ประเพณแี หง่ ทอ้ งถน่ิ ใหท้ ำได ้ และ ยงิ่ ไมห่ ำ้ ม หนว่ ยท่ี 6 สทิ ธคิ รอบครอง 1. ลทิ ธคิ รอบครองเป็ นทรัพยส์ ทิ ธชิ นดิ หนงึ่ ซงึ่ ไดม้ ำตำมขอ้ เท็จจรงิ (de facto) ตำ่ งกับสทิ ธิ อนื่ ๆ ซงึ่ ตอ้ งไดม้ ำตำมกฎหมำย (de jure) สทิ ธคิ รอบครองจงึ อำจไดม้ ำโดยกำรยดึ ถอื ดว้ ยเจตนำ ยดึ ถอื เพอ่ื ตน โดยไมต่ อ้ งคำนงึ วำ่ จะไดม้ ำโดยชอบดว้ ยกฎหมำยหรอื ไม่ และอำจสน้ิ สดุ ลงเมอ่ื ขำด จำกกำรยดึ ถอื ดว้ ยเจตนำยดึ ถอื เพอื่ ตน

23 2. ผทู ้ รงสทิ ธคิ รอบครองมอี ำนำจเหนือทรัพยส์ นิ นั้นใกลเ้ คยี งเจำ้ ของกรรมสทิ ธ์ิ สำมำรถใช ้ ต่อสูห้ รือยกขนึ้ ยันแก่บุคคลท่ัวไปไดโ้ ดยไม่จำกัด เวน้ แต่เจำ้ ของกรรมสทิ ธ์เิ ท่ำนั้น และกำร ครอบครองโดยปรปักษ์อำจเป็ นเหตใุ หไ้ ดม้ ำซง่ึ กรรมสทิ ธใิ์ นทรัพยส์ นิ นัน้ ได ้ 6.1 ลกั ษณะ การไดม้ าและการสน้ิ สดุ ซงึ่ สทิ ธคิ รอบครอง 1. สทิ ธคิ รอบครองเป็ นทรัพยส์ ทิ ธชิ นดิ หนง่ึ ทไ่ี ดม้ ำตำมขอ้ เท็จจรงิ อำจมไี ดท้ ัง้ สังหำรมิ ทรัพย์ และอสงั หำรมิ ทรัพย์ เป็ นสทิ ธทิ ม่ี อี ยไู่ ดต้ รำบเท่ำทค่ี รอบครองและอำจอยไู่ ดโ้ ดยลำพังหรอื แทรก อยู่ในสทิ ธอิ ืน่ ๆ ก็ได ้ และผูท้ รงสทิ ธอิ ำจเป็ นเจำ้ ของหรือมไิ ดเ้ ป็ นเจำ้ ของทรัพยส์ นิ ก็ได ้ เหตุท่ี กฎหมำยรับรองสทิ ธคิ รอบครอง ก็เพอ่ื กำรรักษำควำมสงบเรยี บรอ้ ยของบำ้ นเมอื ง เป็ นประโยชน์ใน กำรใชบ้ ังคับกฎหมำย และกำรใชป้ ระโยชน์ในทำงเศรษฐกิจ นอกจำกน้ีสทิ ธิครอบครองยัง เกยี่ วขอ้ งกับหลกั เกณฑท์ ำงกฎหมำย ทัง้ ในทำงแพง่ และใน ทำงอำญำ 2. สทิ ธคิ รอบครองอำจไดม้ ำโดยกำรยดึ ถือดว้ ยตนเอง ผูอ้ น่ื ยดึ ถือไวใ้ หห้ รอื ไดม้ ำโดยกำร เปลยี่ นลกั ษณะแหง่ กำรยดึ ถอื ก็ได ้และสทิ ธคิ รอบครองอำจสน้ิ สดุ ไปโดยกำรถกู แยง่ กำรครอบครอง กำรสละเจตนำครอบครอง หรอื กำรโอนกำรครอบครองก็ได ้ 6.1.1 ลกั ษณะของสทิ ธคิ รอบครอง สทิ ธคิ รอบครองมลี ักษณะสำคญั อยำ่ งไร สทิ ธคิ รอบครองมลี กั ษณะสำคัญ 7 ประกำรดังตอ่ ไปน้ี 1) สทิ ธคิ รอบครองเป็ นทรัพยส์ นิ ชนดิ หนงึ่ 2) สทิ ธคิ รอบครองเป็ นสทิ ธทิ ไี่ ดม้ ำตำมขอ้ เท็จจรงิ 3) สทิ ธคิ รอบครองอำจมไี ดท้ ัง้ ในสงั หำรมิ ทรัพยแ์ ละอสงั หำรมิ ทรัพย์ 4) สทิ ธคิ รอบครองมอี ยไู่ ดต้ รำบเทำ่ ทคี่ รอบครอง 5) สทิ ธคิ รอบครองเป็ นสทิ ธทิ อ่ี ำจอยไู่ ดโ้ ดยลำพัง 6) สทิ ธคิ รอบครองอำจแทรกอยใู่ นกรรมสทิ ธ์ิ บคุ คลสทิ ธิ และทรัพยส์ นิ อน่ื ๆ ได ้ 7) สทิ ธคิ รอบครองมไี ดท้ ัง้ กรณีผทู ้ รงสทิ ธเิ ป็ นเจำ้ ของ และมไิ ดเ้ ป็ นเจำ้ ของทรัพยส์ นิ ยกตังอยำ่ ง ขอ้ สนั นษิ ฐำนของกฎหมำยทเี่ ป็ นประโยชนแ์ กผ่ คู ้ รอบครอง มำ 5 กรณี (1) บคุ คลใดยดึ ถอื ทรัพยส์ นิ ไวใ้ หส้ ันนษิ ฐำนไวก้ ่อนวำ่ บุคคลนัน้ ยดึ ถอื เพอ่ื ตน (ตำม ป. พ.พ. มำตรำ 1366) (2) ผคู ้ รอบครองนัน้ ใหส้ นั นษิ ฐำนไวก้ อ่ นวำ่ ครอบครองโดยสจุ รติ โดยควำมสงบ และโดย เปิดเผย (ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1370) (3) ถำ้ พสิ จู นไ์ ดว้ ำ่ บคุ คลใดครองทรัพยส์ นิ เดยี วกันสองครำวใหส้ นั นษิ ฐำนไวก้ อ่ นวำ่ บคุ คล นัน้ ไดค้ รอบครองตดิ ตอ่ กันตลอดเวลำ (ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1371) (4) สทิ ธทิ ผี่ คู ้ รอบครองใชใ้ นทรัพยส์ นิ ทค่ี รอบครองนัน้ ใหส้ นั นษิ ฐำนไวก้ อ่ นวำ่ เป็ นสทิ ธทิ ี่ ผคู ้ รอบครองมตี ำมกฎหมำย (ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1371) (5) ดอกผลของตน้ ไมท้ ห่ี ลน่ ตำมธรรมดำลงในทดี่ นิ แปลงใด ใหส้ นั นษิ ฐำนไวก้ อ่ นวำ่ เป็ น ดอกผลของทด่ี นิ แปลงนัน้ (ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1348) เขำ้ ไปในอสงั หำรมิ ทรัพยข์ องตนเอง อำจเป็ นควำมผดิ ฐำนบกุ รุก ตำม ปอ.มำตรำ 362 ได ้ หรอื ไม่ กำรเขำ้ ไปในอสงั หำรมิ ทรัพยข์ องตนเองก็อำจเป็ นควำมผดิ ฐำนบกุ รกุ ตำม ปอ.มำตรำ 362 ไดด้ งั กรณตี อ่ ไปน้ี 1) ในกรณีทเี่ จำ้ ของอสังหำรมิ ทรัพยไ์ ดส้ ง่ มอบกำรครอบครองใหผ้ อู ้ นื่ เชำ่ หรอื อำศัยแลว้ เขำ้ ไปรบกวนกำรครอบครองของเขำ ก็เป็ นกำรผดิ บกุ รกุ ได ้ 2) กรณีอสังหำรมิ ทรัพยน์ ัน้ ถูกผอู ้ น่ื ครอบครองปรปักษ์จนไดก้ รรมสทิ ธแิ์ ลว้ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1382 แมท้ ดี่ นิ จะมชี อ่ื ปรำกฏเป็ นเจำ้ ของตำมเอกสำรแสดงกรรมสทิ ธิ์ แต่กำรบรุ ุกเขำ้ ไปใน อสงั หำรมิ ทรัพยน์ ัน้ ก็เป็ นกำรผดิ บกุ รกุ ได ้ 6.1.2 การไดม้ าและการสน้ิ สดุ ซงึ่ สทิ ธคิ รอบครอง แดงจำ้ งดำเขำ้ ไปครอบครองทดี่ นิ ทด่ี นิ มอื เปลำ่ แปลงหนงึ่ ทม่ี ผี ทู ้ อดทง้ิ ใหเ้ ป็ นทร่ี กรำ้ งวำ่ ง เปล่ำมำนำนแลว้ เพอื่ ทแ่ี ดงจะไดเ้ ขำ้ ไปทำกนิ ในภำยหลัง อกี ปี เศษตอ่ มำแดงจะเขำ้ ไปทำกนิ ใน

24 ทด่ี นิ แปลงดังกลำ่ วแตด่ ำไมย่ นิ ยอมโดยอำ้ งวำ่ ตนเป็ นผมู ้ สิ ทิ ธคิ รอบครองเพรำะสทิ ธคิ รอบครองนัน้ ตอ้ งยดึ ถอื ตำมควำมเป็ นจรงิ เมอ่ื แดงมไิ ดเ้ ป็ นผคู ้ รอบครองทแ่ี ทจ้ รงิ จงึ หำมสี ทิ ธคิ รอบครองไม่ และ ตนยนิ ดจี ะคนื เงนิ คำ่ จำ้ งทัง้ หมดให ้ ดงั นใี้ หว้ นิ จิ ฉัยวำ่ ขอ้ อำ้ งของดำรับฟังไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1368 บคุ คลอำจไดม้ ำซงึ่ สทิ ธคิ รอบครองโดยผอู ้ นื่ ยดึ ถอื ไวใ้ ห ้ ตำมปัญหำ แดงจำ้ งดำเขำ้ ไปครอบครองทดี่ นิ มอื เปลำ่ แปลงหนงึ่ ทม่ี ผี อู ้ น่ื ทอดทงิ้ ไวเ้ ป็ นท่ี รกรำ้ งวำ่ งเปล่ำมำเป็ นเวลำนำนแลว้ เพือ่ ทแี่ ดงจะไดเ้ ขำ้ ไปทำกนิ ในภำยหลังนัน้ เห็นไดว้ ำ่ ดำเขำ้ ยดึ ถอื โดยอำศัยสทิ ธขิ องแดงและเป็ นกำรยดึ ถอื แทนแดง ดำไมไ่ ดใ้ ชส้ ทิ ธคิ รอบครอง แดงจงึ เป็ นผู ้ ไดม้ ำซง่ึ สทิ ธคิ รอบครองโดยดำยดึ ถอื ไว ้ ตำมมำตรำ 1368 ดังกลำ่ ว โดยไมจ่ ำเป็ นตอ้ งครอบครอง ดว้ ยตนเองแตป่ ระกำรใด ฉะนัน้ ขอ้ อำ้ งของดำจงึ รับฟังไมไ่ ด ้ ชำตยิ อมออกจำกทดี่ นิ มอื เปล่ำของตนเพรำะหลงเชอ่ื คำบอกกล่ำวของของพนักงำนว่ำ ทดี่ นิ นัน้ เป็ นทสี่ ำธำรณะ ภำยหลัง 10 ปี เศษต่อมำ มกี ำรรังวัดสอบเขตทีด่ นิ ใหม่ ปรำกฎวำ่ ทด่ี นิ ดังกลำ่ วอยนู่ อกเขตพนื้ ทสี่ ำธำรณะ ดังน้ีใหว้ นิ จิ ฉัยวำ่ ชำตจิ ะเรยี กรอ้ งทดี่ นิ ดังกลำ่ วคนื ไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1377 ถำ้ ผคู ้ รอบครองสละเจตนำครอบครอง หรอื ไมย่ ดึ ถอื ทรัพยส์ นิ ตอ่ ไปไซร ้ กำรครอบครองยอ่ มสน้ิ สดุ ลง ถำ้ เหตอุ ันมสี ภำพเป็ นเหตชุ ่ัวครำวมมี ำขัดขวำงมใิ หผ้ คู ้ รอบครองถอื ทรัพยส์ นิ ไวไ้ ซร ้ ท่ำน วำ่ กำรครอบครองไมส่ น้ิ สดุ ตำมปัญหำกำรทช่ี ำตยิ อมออกจำกทด่ี นิ มอื เปลำ่ ของตนเพรำะหลงเชอื่ คำบอกกล่ำวของ เจำ้ พนักงำนท่ีดนิ นั้นเป็ นท่ีสำธำรณะ ภำยหลัง 10 ปี เศษต่อมำ มีกำรรังวัดสอบเขตท่ีดนิ ใหม่ ปรำกฏวำ่ ที่ดนิ ดังกล่ำวอยนู่ อกเขตที่สำธำรณะนัน้ เห็นไดว้ ่ำชำตยิ นิ ดอี อกจำกที่ดนิ ดังกล่ำวเป็ น เวลำถงึ 10 ปี เศษแลว้ ถอื ไม่ไดว้ ำ่ จะมเี หตอุ ันมสี ภำพเป็ นกำรชว่ั ครำวมำขัดขวำง มใิ หช้ ำตยิ ดึ ถอื ทรัพยส์ นิ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1377 วรรคสอง จงึ ถอื ไดว้ ำ่ ชำตสิ ละเจตนำครอบครองหรอื ไมย่ ดึ ถอื ที่ดนิ นั้นต่อไป กำรครอบครองของชำตจิ งึ สนิ้ สุดลงตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1377 วรรคหน่ึง คำ พพิ ำกษำฎกี ำที่ 2954/2523 ดังนัน้ ชำตจิ ะเรยี กรอ้ งทด่ี นิ ดังกลำ่ วคนื ไมไ่ ด ้ 6.2 ผลของลทิ ธคิ รอบครองและการครอบครองปรปกั ษ์ 1. ผทู ้ รงสทิ ธคิ รอบครองยอ่ มไดร้ ับประโยชนจ์ ำกขอ้ สนั นษิ ฐำนของกฎหมำย และมสี ทิ ธใิ นกำร ปลดเปล้ืองกำรรบกวนและกำรเอำคืนซงึ่ กำรครอบครอง มีขอ้ ต่อสูก้ ับผูม้ ีสทิ ธเิ อำทรัพย์คืน ตลอดจนมอี ำนำจในกำรโอนสทิ ธคิ รอบครองนัน้ 2. บคุ คลผคู ้ รอบครองทรัพยส์ นิ ของผอู ้ น่ื ไวโ้ ดยสงบ และโดยเปิดเผยดว้ ยเจตนำเป็ นเจำ้ ของ ถำ้ ไดค้ รอบครองตดิ ต่อกันตำมหลักเกณฑท์ ก่ี ฎหมำยกำหนด ผูค้ รอบครองย่อมไดก้ รรมสทิ ธใิ์ น ทรัพยส์ นิ นัน้ โดยกำรครอบครองปรปักษ์ 6.2.1 ผลของสทิ ธคิ รอบครอง ผคู ้ รอบครองทรัพยส์ นิ สองครำวตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1371 นัน้ จะไดร้ ับประโยชน์จำกขอ้ สนั นษิ ฐำนของกฎหมำย ก็ตอ่ เมอื่ ตอ้ งปรำกฏขอ้ เท็จจรงิ ประกำรใดเสยี กอ่ น ผคู ้ รอบครองทรัพยส์ นิ สองครำว ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1371 นัน้ จะไดร้ ับประโยชน์จำกขอ้ สนั นษิ ฐำนของกฎหมำย ตอ่ เมอื่ ตอ้ งปรำกฏขอ้ เท็จจรงิ 2 ประกำรดงั นี้ (1) ตอ้ งครอบครองทรัพยส์ นิ เดยี วกนั เทำ่ นัน้ หำกมใิ ชท่ รัพยส์ นิ เดยี วกัน จะอำ้ งประโยชน์ จำกขอ้ สนั นษิ ฐำน ตำมมำตรำ 1371 ไมไ่ ด ้ (2) ตอ้ งครอบครองทรัพย์สนิ นั้นสองครำว คือครำวแรกกับครำวหลัง จะทำใหไ้ ดร้ ับ ประโยชนใ์ น ชว่ งกลำง คอื กฎหมำยใหส้ ันนษิ ฐำนวำ่ ไดค้ รอบครองตดิ ตอ่ กันตลอดเวลำ หำกพสิ จู น์ ไดเ้ พยี งวำ่ ครอบครอง ครำวแรกหรือครำวหลังเพยี งครำวเดยี วเท่ำนัน้ ก็ไมไ่ ดร้ ับประโยชน์จำกขอ้ สนั นษิ ฐำน ตำมมำตรำ 1371 ดงั กลำ่ ว สทิ ธฟิ ้ องคดเี พื่อปลดเปลอ้ื งกำรรบกวนกำรครอบครองตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1374 วรรค สองแตกต่ำงกับสทิ ธทิ ่ีจะปฏบิ ัตกิ ำรเพ่ือยังควำมเสยี หำยหรือเดือดรอ้ นใหส้ นิ้ ไป ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1337 ในประเด็นสำคญั อยำ่ งไร

25 สทิ ธฟิ ้ องคดเี พือ่ ปลดเปลอื้ งกำรรบกวนกำรครอบครองตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1374 วรรค สอง ตำ่ งกับสทิ ธทิ จ่ี ะปฏบิ ัตกิ ำรเพอ่ื ยังควำมเสยี หำยหรอื เดอื ดรอ้ นใหส้ น้ิ ไป ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1337 ในประเด็นสำคัญคอื มำตรำ 1337 นัน้ มุ่งคุม้ ครองเจำ้ ของอสังหำรมิ ทรัพยห์ ำกเป็ นเพยี งผู ้ ครอบครองทีม่ ใิ ชเ่ จำ้ ของจะใชส้ ทิ ธติ ำมมำตรำ 1337 โดยลำพังไม่ได ้ แต่มำตรำ 1374 นัน้ มุ่ง คมุ ้ ครองผคู ้ รอบครองซงึ่ จะเป็ นเจำ้ ของหรอื ไมก่ ็ได ้ และสทิ ธติ ำมมำตรำ 1337 นัน้ อำจใชส้ ทิ ธไิ ด ้ โดยไมต่ อ้ งฟ้องรอ้ งในศำล แตส่ ทิ ธทิ จ่ี ะใหป้ ลดเปลอื้ งกำรรบกวนกำรครอบครองตำมมำตรำ 1374 จะตอ้ งฟ้องคดใี นศำลเทำ่ นัน้ นลิ กับหยกตำ่ งก็มที ดี่ นิ อยู่ตดิ ตอ่ กัน แตแ่ นวเขตทด่ี นิ ไมช่ ัดเจน ทัง้ สองต่ำงก็กันไมใ่ หอ้ กี ฝ่ ำยหนง่ึ เขำ้ เกย่ี วขอ้ งในทดี่ นิ พพิ ำท ซงึ่ เป็ นป่ ำกระถนิ อยบู่ รเิ วณแนวเขตทดี่ นิ ทต่ี ดิ ตอ่ กันนัน้ ตอ่ มำ หยกไดย้ ำ้ ยไปอยตู่ ำ่ งจังหวดั นลิ ไดโ้ อกำสจงึ เขำ้ ไปตดั ฟันป่ ำกระถนิ ออกและปลกุ โรงเรอื นอยอู่ ำศัย ในเขตทดี่ นิ พพิ ำทดัง กลำ่ ว โดยหยกไมท่ รำบเรอ่ื ง อกี ปีเศษตอ่ มำหยกจะขำยทดี่ นิ นัน้ จงึ ทรำบเรอื่ ง และใหเ้ จำ้ พนักงำนรังวัดสอบเขตปรำกฏวำ่ ท่ีดนิ ทเี่ คยพพิ ำทกันนัน้ อยูใ่ นเขตทด่ี นิ ของหยก และ โรงเรอื นของนลิ ทป่ี ลกู บนทีด่ นิ พพิ ำทนัน้ รุกล้ำเขำ้ ไปในเขตทีด่ นิ ของหยกทัง้ หลัง หยกจงึ ยนื่ คำ ขำดใหน้ ลิ รอ้ื ถอนโรงเรอื นดังกลำ่ วออกไปและสง่ มอบทด่ี นิ คนื ใหว้ นิ จิ ฉัยวำ่ นลิ จะมขี อ้ ตอ่ สอู ้ ยำ่ งไร หรอื ไม่ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1375 “ถำ้ ผูค้ รอบครองถูกแย่งกำรครอบครองโดยมชิ อบดว้ ย กฎหมำยไซร ้ ทำ่ นวำ่ ผคู ้ รอบครองมสี ทิ ธจิ ะไดค้ นื ซงึ่ กำรครอบครอง เวน้ แตอ่ กี ฝ่ ำยหนง่ึ มสี ทิ ธเิ หนือ ทรัพยส์ นิ ดกี วำ่ ซง่ึ จะเป็ นเหตใุ หเ้ รยี กคนื จำกผคู ้ รอบครองได ้ กำรฟ้องคดเี พอ่ื เอำคนื ซง่ึ กำรครอบครองนัน้ ท่ำนวำ่ ตอ้ งฟ้ องภำยในหนงึ่ ปีนับแตเ่ วลำถูก แยง่ กำรครอบครอง” ตำมปัญหำ นลิ กับหยกตำ่ งก็มที ด่ี นิ มอื เปลำ่ อยตู่ ดิ ตอ่ กันและพพิ ำทกนั ในทดี่ นิ แนวเขตสว่ น ทเี่ ป็ นป่ ำกระถนิ เมอื่ นลิ เขำ้ ไปตัดฟันป่ ำกระถนิ ออกและปลกู โรงเรอื นอยอู่ ำศัยในเขตทดี่ นิ ดังกลำ่ ว ยอ่ มถอื ไดว้ ำ่ เป็ นกำรแยง่ กำรครอบครอง ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1375 วรรคสอง เมอื่ หยกทรำบเรอ่ื ง ภำยหลังถูกแย่งกำรครอบครองเป็ นเวลำเกนิ หนึ่งปี หยกจงึ ไม่อำจฟ้ องเรียกคนื ซงึ่ ที่ดนิ พพิ ำท ดังกลำ่ วได ้ ฉะนัน้ นลิ จงึ มขี อ้ ตอ่ สตู ้ ำม ป.พ.พ. มำตรำ 1375 ดงั กลำ่ ว 6.2.2 การครอบครองปรปกั ษ์ ขนุนปลอมหนังสอื มอบอำนำจของบดิ ำไปจดทะเบียนขำยเรือนแพใหแ้ ก่ทุเรียน โดย ทุเรียนไม่ทรำบเขำ้ ใจวำ่ เป็ นกำรโอนโดยชอบ อกี 6 ปี ตอ่ มำ บดิ ำของขนุนทรำบเรื่องจงึ เรยี กให ้ ทุเรยี นสง่ มอบเรอื นแพนัน้ คนื แกต่ น มฉิ ะนัน้ จะฟ้ องรอ้ งดำเนนิ คดี ดังน้ใี หว้ นิ จิ ฉัยวำ่ ทุเรยี นจะมขี อ้ ตอ่ สอู ้ ยำ่ งไร หรอื ไม่ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1382 บคุ คลใดครอบครองทรัพยส์ นิ ผอู ้ นื่ ไวโ้ ดยควำมสงบ และโดย เปิดเผยดว้ ยเจตนำเป็ นเจำ้ ของ ถำ้ เป็ นอสงั หำรมิ ทรัพยไ์ ดค้ รอบครองตดิ ตอ่ กันเป็ นเวลำสบิ ปี ถำ้ เป็ น สงั หำรมิ ทรัพยไ์ ดค้ รอบครองตดิ ตอ่ กันเป็ นเวลำหำ้ ปีไซร ้ ทำ่ นวำ่ บคุ คลนัน้ ไดก้ รรมสทิ ธ์ิ ตำมปัญหำทเุ รยี นซอื้ เรอื นแพมำจำกขนุน และไดจ้ ดทะเบยี นโอนกันเรยี บรอ้ ย โดยทุเรยี น ไมท่ รำบวำ่ ขนุนปลอมหนังสอื มอบอำนำจของบดิ ำ เขำ้ ใจเ่ ป็ นกำรโอนโดยชอบ จงึ เห็นไดว้ ำ่ ทเุ รยี น กระทำโดยสุจรติ และไดค้ รอบครองเรอื นแพนั้นดว้ ยเจตนำเป็ นเจำ้ ของ และไม่ปรำกฏว่ำทุเรียน ครอบครองโดยไมส่ งบหรอื โดยไม่เปิดเผยแตป่ ระกำรใด แมเ้ รอื นแพนัน้ จะมใิ ชข่ องขนุนผขู ้ ำย แต่ เมอื่ ทเุ รยี นไดค้ รอบครองแทนผอู ้ นื่ แตไ่ ดค้ รอบครองโดยควำมสงบ และโดยเปิดเผยดว้ ยเจตนำเป็ น เจำ้ ของสำหรับเรือนแพซงึ่ เป็ นสังหำรมิ ทรัพย์ตดิ ต่อกันเป็ นระยะเวลำเกนิ หำ้ ปี ทุเรียนจึงได ้ กรรมสทิ ธิ์ ตำมมำตรำ 1382 ดังกลำ่ ว ฉะนัน้ ทเุ รยี นจงึ มขี อ้ ตอ่ สโู ้ ดยอำ้ งกำรครอบครองปรปักษ์ไดต้ ำมมำตรำ 1382 ดงั กลำ่ ว ธนเขำ้ ไปทำกนิ ในทดี่ นิ มโี ฉนดแปลงหนงึ่ ของเทพ โดยสำคัญผดิ วำ่ เป็ นทดี่ นิ ของตนเอง แทจ้ รงิ แลว้ ทดี่ นิ ของธนเป็ นอกี แปลงหนงึ่ ซงึ่ อยู่ใกลเ้ คยี งกัน 10 ปี เศษต่อมำ เทพทรำบเรอ่ื งจงึ เรยี กใหธ้ นออกจำกทด่ี นิ แปลงดังกล่ำว โดยอำ้ งวำ่ กำรครอบครองโดยสำคัญผดิ วำ่ เป็ นของตนเอง นัน้ เป็ นกำรครอบครองโดยไมร่ ูว้ ำ่ เป็ นของบคุ คลอน่ื แมจ้ ะครอบครองเป็ นเวลำนำนเทำ่ ใดก็ไมไ่ ด ้ กรรมสทิ ธิ์ ดังน้ี ใหว้ นิ จิ ฉัยวำ่ ขอ้ อำ้ งของเทพรับฟังไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด

26 ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1382 บคุ คลใดครอบครองทรัพยส์ นิ ของผูอ้ น่ื ไวโ้ ดยควำมสงบและ โดยเปิดเผยดว้ ยเจตนำเป็ นเจำ้ ของ ถำ้ เป็ นอสงั หำรมิ ทรัพยไ์ ดค้ รอบครองเป็ นเวลำตดิ ตอ่ กันเป็ นสบิ ปี ถำ้ เป็ นสงั หำรมิ ทรัพยไ์ ดค้ รอบครองตดิ ตอ่ กนั เป็ นเวลำหำ้ ปีไซร ้ ทำ่ นวำ่ บคุ คลนัน้ ไดก้ รรมสทิ ธิ์ ตำมปัญหำธนเขำ้ ไปครอบครองทด่ี นิ มโี ฉนดแปลงหน่ึงของเทพ โดยสำคัญผดิ ว่ำเป็ น ทด่ี นิ ของตนเองมำเป็ นเวลำ 10 ปีเศษแลว้ จงึ เห็นไดว้ ำ่ ธนเขำ้ ไปครอบครองทด่ี นิ ของผอู ้ นื่ โดยสงบ และโดยเปิดเผย ดว้ ยเจตนำเป็ นจำ้ ของเมอ่ื ครอบครองตดิ ตอ่ กันเป็ นเวลำสบิ ปี ธนยอ่ มไดก้ รรมสทิ ธิ์ โดยกำรครอบครองปรปักษ์ ตำมมำตรำ 1382 ดังกลำ่ ว กำรครอบครองปรปักษ์ตำมบทบัญญัตใิ น มำตรำ 1382 นัน้ ตอ้ งเป็ นกำรครอบครองทรัพยส์ นิ ของบคุ คลอน่ื แมส้ ำคัญผดิ วำ่ เป็ นของตนเอง ก็ ถอื วำ่ เป็ นของบคุ คลอน่ื อยนู่ ั่นเอง หำจำเป็ นตอ้ งครอบครองโดยรวู ้ ำ่ เป็ นของบคุ คลอน่ื ไม่ ฉะนัน้ ขอ้ อำ้ งของเทพจงึ รับฟังไมไ่ ด ้ ธนมขี อ้ ตอ่ สโู ้ ดยกำรครอบครองปรปักษ์ดังกลำ่ ว แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยที่ 6 1. สทิ ธทิ ไี่ มใ่ ชล่ ักษณะของสทิ ธคิ รอบครองไดแ้ ก่ สทิ ธทิ ไี่ ดม้ ำตำมกฎหมำย และ บคุ คลสทิ ธิ 2. สทิ ธคิ รอบครองทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั ควำมสมบรู ณ์ของนติ กิ รรมไดแ้ ก่ กำรใหส้ งั หำรมิ ทรัพย์ 3. กำรเปลย่ี นลักษณะแห่งกำรยดึ ถอื ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1381 นัน้ กำหนดใหท้ ำไดโ้ ดยวธิ ี บอกกลำ่ ว 4. กำรฟ้องคดเี พอ่ื เอำคนื ซงึ่ กำรครอบครองนัน้ ตอ้ งฟ้องภำยในระยะเวลำ 1 ปี นับแต่ถกู แย่ง กำรครอบครอง 5. ในเรอ่ื งกำรสละเจตนำครอบครองตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1377 นัน้ ไม่มแี บบของกำรแสดง เจตนำ 6. ป.พ.พ. มำตรำ 1370 ใหส้ ันนษิ ฐำนไวก้ ่อนวำ่ ผูค้ รอบครองไดค้ รอบครอง โดยสจุ รติ และ โดยสงบและเปิดเผย 7. ถำ้ ผคู ้ รอบครองถกู รบกวนกำรครอบครองทรัพยส์ นิ โดยมชิ อบ ผคู ้ รอบครองมสี ทิ ธจิ ะใหป้ ลด เปลอ้ื งกำรรบกวนนัน้ ได ้ และถำ้ เป็ นทน่ี ่ำวติ กวำ่ จะยงั มกี ำรรบกวนอกี ผคู ้ รอบครองมสี ทิ ธิ ขอตอ่ ศำล ใหส้ งั่ หำ้ ม 8. ถำ้ ผรู ้ ับโอนยดึ ถอื ทรัพยน์ ัน้ อยแู่ ลว้ กำรโอนไปซง่ึ กำรครอบครองจะตอ้ งกระทำ เพยี งแสดง เจตนำ 9. กำรครอบครองปรปักษ์จะกระทำไดก้ บั ทรัพยส์ นิ ประเภท ทรัพยส์ นิ ทม่ี กี รรมสทิ ธเิ์ ทำ่ นัน้ 10.กำรครอบครองปรปั กษ์แพที่อยู่อำศัยของผูอ้ ื่นโดยสำคัญผิดว่ำเป็ นของตนเอง ตอ้ ง ครอบครองมำเป็ นเวลำ นำน 5 ปี จงึ จะไดก้ รรมสทิ ธิ์ 11.สิท ธิค ร อ บค ร อ งท่ีเก่ีย วขอ้ งกับหลัก ฐ ำนแห่งสัญญำ ได แ้ ก่ สัญญำจ ะ ซ้ือ จ ะ ขำย อสงั หำรมิ ทรัพย์ 12.กำรบอกกลำ่ วเปลยี่ นเป็ นลักษณะแหง่ กำรยดึ ถอื ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1381 นัน้ ตอ้ งกระทำ โดยวธิ ี บอกกลำ่ วดว้ ยวำจำหรอื โดยปรยิ ำยกไ้ ด ้ 13.กรณีทม่ี นี ติ สิ ัมพันธต์ อ่ กันมำกอ่ น กำรบอกกล่ำวเปลย่ี นเจตนำแหง่ กำรยดึ ถอื เป็ นกำรแย่ง กำรครอบครองตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1375 แลว้ 14.กำรละทงิ้ ทรัพยส์ นิ เพรำะเหตุ ฝนตกหนักจนน้ำทว่ มเขำ้ ไปครอบครองไมไ่ ด ้ ยังไมถ่ อื วำ่ เป็ น กำรสละเจตนำครอบครอง 15.กรณีครอบครองทรัพยส์ นิ เดยี วกันสองครำว กฎหมำยใหส้ ันนษิ ฐำนไวก้ อ่ นวำ่ บุคคลนัน้ ได ้ ครอบครองตดิ ตอ่ กนั ตลอดเวลำนัน้ ครำวแรกกับครำวหลงั จะหำ่ งกนั เทำ่ ใดยังไมม่ กี ำหนดระยะเวลำ ในกรณนี ี้ 16.พฤตกิ รรมทถ่ี อื วำ่ เป็ นกำรรบกวนกำรครอบครองตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1374ไดแ้ ก่ (1) เขำ้ ทำรัว้ ในทค่ี รอบครองของผอู ้ นื่ (2) เขำ้ ไปกรดี ยำงในทค่ี รอบครองของผอู ้ นื่ (3) จอดแพอยใู่ นลำ คลองบังหนำ้ ทดี่ นิ ของผอู ้ น่ื (4) เอำพชื ผลเขำ้ ไปปลกู ในทค่ี รอบครองของผอู ้ นื่ 17.ถำ้ จะส่งมอบทรัพยส์ นิ คนื แก่บุคคลผูม้ สี ทิ ธเิ อำคนื นั้น ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1376 ใหน้ ำ บทบัญญัตใิ นเรอื่ ง ลำภมคิ วรได ้ มำใชบ้ งั คบั โดยอนุโลม 18.ทด่ี นิ มี น.ส. 3 จะครอบครองปรปักษ์ไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด คาตอบ ไมไ่ ด ้ เพรำะเจำ้ ของ มเี พยี งสทิ ธคิ รอบครอง

27 19.กรณีถกู แยง่ ครอบครองสงั หำรมิ ทรัพย์ และยน่ื ฟ้องตอ่ ศำลภำยใน 1 ปี แตก่ วำ่ จะไดก้ ลับคนื มำจรงิ ก็เวลำเลยไป 2 ปี เศษ แลว้ เชน่ นจี้ ะถอื วำ่ กำรครอบครองสะดดุ หยดุ ลงหรอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด คาตอบ ไมส่ ะดดุ หยดุ ลง เพรำะไดย้ น่ื ฟ้ องภำยใน 1 ปี หนว่ ยท่ี 7 ภาระจายอม 1. ภำระจำยอมเป็ นทรัพยสทิ ธชิ นดิ ทจ่ี ำกัดตัดตอนกรรมสทิ ธอิ์ ยำ่ งหนงึ่ ซงึ่ เป็ นเหตใุ หเ้ จำ้ ของ อสงั หำ รมิ ทรัพยต์ อ้ งรับกรรมหรอื งดเวน้ กำรใชส้ ทิ ธบิ ำงอยำ่ ง เพอ่ื ประโยชนแ์ กอ่ สังหำรมิ ทรัพยอ์ น่ื ภำระจำยอมนัน้ อำจไดม้ ำโดยผลของกฎหมำย โดยนติ กิ รรม และโดยอำยคุ วำม นอกจำกนี้ภำระจำ ยอมยงั มลี กั ษณะสำคญั แตกตำ่ งจำกสทิ ธอิ นื่ ๆ 2. เจำ้ ของสำมยทรัพย์ ไม่มสี ทิ ธทิ ำใหเ้ กดิ ภำระเพม่ิ ขน้ึ แกภ่ ำรยะทรัพย์ แต่มสี ทิ ธทิ ำกำรอัน จำเป็ นเพอื่ รักษำและใชส้ อยภำระจำยอม ในขณะทเ่ี จำ้ ของภำรยทรัพยก์ ็จะตอ้ งไมก่ ระทำกำรใด อัน เป็ นเหตใุ หป้ ระโยชน์ แหง่ ภำระจำยอมลดไปหรอื เสอ่ื มควำมสะดวก แตอ่ ำจเรยี กใหย้ ำ้ ยภำระจำยอม ไปยังสว่ นอน่ื ของทรัพยไ์ ด ้ 3. ภำระจำยอมอำจระงบั สน้ิ ไป โดยผลของกฎหมำย โดยนติ กิ รรม และโดยอำยคุ วำม 7.1 ความหมาย การไดม้ า และลกั ษณะของภาระจายอม 1. ภำระจำยอมเป็ นทรัพยส์ ทิ ธชิ นดิ ทจี่ ำกัดตัดทอนกรรมสทิ ธอิ์ ยำ่ งหนงึ่ อันเป็ นเหตใุ หเ้ จำ้ ของ อสงั หำ รมิ ทรัพยห์ นง่ึ ซงึ่ เรยี กวำ่ ภำรยทรัพยต์ อ้ งรับกรรมบำงอยำ่ งซงึ่ กระทบถงึ สทิ ธขิ องตน หรอื ตอ้ งงดเวน้ กำรใชส้ ทิ ธบิ ำงอยำ่ งอนั มอี ยใู่ นกรรมสทิ ธทิ์ รัพยส์ นิ นัน้ เพอ่ื ประโยชนแ์ กอ่ สังหำรมิ ทรัพย์ อนื่ ซง่ึ เรยี กวำ่ สำมยทรัพย์ 2. ภำระจำยอมอำจไดม้ ำโดย 3 ทำง ไดแ้ ก่ (1) โดยผลของกฎหมำยกลำ่ วคอื เป็ นกำรไดม้ ำ ตำมบทบัญญัตแิ ห่งกฎหมำย (2) โดยนติ กิ รรมกลำ่ วคอื เป็ นกำรไดม้ ำตำมเจตนำของคูก่ รณี และ (3) โดยอำยุควำมกล่ำวคอื เป็ นกำรไดม้ ำจำกกำรใชส้ ทิ ธโิ ดยสงบเปิดเผย และเจตนำไดภ้ ำระจำ ยอมตดิ ตอ่ กันเป็ นเวลำ 10 ปี 3. ภำระจำยอมมีลักษณะสำคัญ 5 ประกำร ไดแ้ ก่ (1) ภำระจำยอมย่อมตกติดไปกับ สำมยทรัพย์ (2) ภำระจำยอมยอ่ มตกตดิ ไปกบั ภำรยทรัพย์ (3) ภำระจำยอมยอ่ มมอี ยแู่ กท่ กุ สว่ นของ ภำรยทรัพยท์ แ่ี ยกออกไป (4) ภำระจำยอมยอ่ มมอี ยเู่ พอื่ ประโยชนแ์ กท่ กุ สว่ นของสำมยทรัพยท์ แี่ ยก ออกไป และ (5) ภำระจำยอมซง่ึ เจำ้ ของรวมแห่งสำมยทรัพยค์ นหนง่ึ ไดม้ ำหรือใชอ้ ยนู่ ัน้ มผี ลต่อ เจำ้ ของรวมทกุ คนโดยควำมหมำย กำรไดม้ ำ และลักษณะสำคัญของภำระจำยอมดังกลำ่ ว ภำระจำ ยอมจงึ มลี ักษณะทแี่ ตกตำ่ งกบั ทำงจำเป็ นและทรัพยส์ ทิ ธอ์ิ น่ื ๆ ในหลำยประกำร 7.1.1 ความหมายของภาระจายอม หลกั เกณฑอ์ นั เป็ นสำระสำคญั ของภำระจำยอมมอี ะไรบำ้ ง อธบิ ำยโดยสงั เขป หลกั เกณฑอ์ นั เป็ นสำระสำคญั ของภำระจำยอมนัน้ มี 3 ประกำรดงั ตอ่ ไปนี้ (1) ทรัพยส์ นิ ทเ่ี กย่ี วเน่ืองกับภำระจำยอมตอ้ งเป็ นอสังหำรมิ ทรัพยแ์ ละตอ้ งประกอบดว้ ย อสงั หำรมิ ทรัพยส์ องอสงั หำรมิ ทรัพยต์ ำ่ งเจำ้ ของกัน (2) เจำ้ ของอสังหำริมทรัพย์อันเป็ นภำรยทรัพย์ ตอ้ งรับกรรมบำงอย่ำงซง่ึ กระทบถึง ทรัพยส์ นิ ของตน หรอื ตอ้ งงดเวน้ กำรใชส้ ทิ ธบิ ำงอนั มอี ยใู่ นกรรมสทิ ธทิ์ รัพยส์ นิ นัน้ (3) ก ร ร ม ห รือ ข อ้ ง ด เ ว น้ ก ำ ร ใ ช ส้ ิท ธิดั ง ก ล่ำ ว จ ะ ต อ้ ง เ ป็ น ป ร ะ โ ย ช น์ โ ด ย ต ร ง แ ก่ อสงั หำรมิ ทรัพยอ์ น่ื อนั เป็ นสำมยทรัพยน์ ัน้ เจำ้ ของโคยนิ ยอมใหน้ ำโคไปไถนำใหแ้ กเ่ จำ้ ของนำไดใ้ นทกุ ฤดกู ำลทำนำ ดังน้ีเป็ นภำระ จำยอมไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด เ ป็ น ภ ำ ร ะ จ ำ ย อ ม ไ ม่ ไ ด ้ เ พ ร ำ ะ ภ ำ ร ะ จ ำ ย อ ม ต อ้ ง เ ป็ น ก ร ณี อ สั ง ห ำ ริม ท รั พ ย์ส อ ง อสงั หำรมิ ทรัพย์ แตโ่ ดเป็ นสงั หำรมิ ทรัพยม์ ใิ ชอ่ สงั หำรมิ ทรัพย์ กรณีนจ้ี งึ ไมใ่ ชเ่ ป็ นเรอ่ื งของเจำ้ ของ อสงั หำรมิ ทรัพยต์ อ้ งรับกรรม เพอ่ื ประโยชนแ์ กอ่ สงั หำรมิ ทรัพยอ์ น่ื ฉะนัน้ จงึ ไมใ่ ชภ่ ำระจำยอม

28 เจำ้ ของที่ดนิ แปลงหน่ึงยนิ ยอมใหเ้ จำ้ ของท่ดี นิ ขำ้ งเคยี งรวมทัง้ บรวิ ำรเขำ้ ไปจับปลำใน หนองน้ำซง่ึ อยใู่ นทด่ี นิ ของเจำ้ ของทดี่ นิ นัน้ ได ้ ดงั นัน้ เป็ นภำระจำยอมไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด เป็ นภำระจำยอมไมไ่ ด ้ เพรำะภำระจำยอมตอ้ งเป็ นประโยชนโ์ ดยตรงแกอ่ สังหำรมิ ทรัพยอ์ ัน เป็ นสำมยทรัพย์นั้น แต่กำรยินยอมใหเ้ ขำ้ ไปจับปลำในหนองน้ ำ เป็ นประโยชน์แก่เจำ้ ของ อสังหำรมิ ทรัพยซ์ ง่ึ เป็ นประโยชน์เฉพำะแกต่ ัวบคุ คล โดยไม่เกยี่ วกับอสังหำรมิ ทรัพยเ์ ลยฉะนัน้ จงึ เป็ นภำระจำยอมไมไ่ ด ้ 7.1.2 การไดม้ าซงึ่ ภาระจายอม ภำระจำยอมอำจไดม้ ำโดยทำงใดบำ้ ง ภำระจำยอมอำจไดม้ ำโดย 3 ทำงคอื (1) โดยผลของกฎหมำย (2) โดยนติ กิ รรม (3) โดยอำยคุ วำม ภำระจำยอมซงึ่ ไดม้ ำโดยนติ กิ รรมนัน้ หำกมไิ ดท้ ำเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นกับพนักงำน เจำ้ หนำ้ ทผ่ี ลจะเป็ นประกำรใด ภำระจำยอมซง่ึ ไดม้ ำโดยนติ กิ รรมนัน้ หำกมไิ ดท้ ำเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นกับพนักงำน เจำ้ หนำ้ ที่ จะมผี ลไมบ่ รบิ รู ณ์ในฐำนะเป็ นทรัพยส์ นิ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1299 วรรค 1 จงึ ไมต่ กตดิ ไปกับภำรยทรัพย์ และจะยกเป็ นขอ้ ต่อสกู ้ ับบคุ คลภำยนอกผรู ้ ับโอนภำรยทรัพยน์ ั้นไม่ไดค้ งมผี ล เรยี กรอ้ งบงั คบั กันไดใ้ นระหวำ่ ง คกู่ รณีเทำ่ นัน้ หนงึ่ เดนิ ผำ่ นทุง่ หญำ้ เลย้ี งสตั วส์ ำธำรณะเป็ นเวลำกวำ่ 10 ปีตดิ ตอ่ กันเชน่ นห้ี นงึ่ จะยกอำยุ ควำมขน้ึ อำ้ งสทิ ธทิ ำงภำระจำยอมไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1306 ท่ำนหำ้ มมใิ หย้ กอำยุควำมขนึ้ เป็ นขอ้ ต่อสกู ้ ับแผ่นดนิ ในเรอ่ื ง ทรัพยส์ นิ อนั เป็ นสำธำรณะสมบัตขิ องแผน่ ดนิ ตำมปัญหำ ทุ่งหญำ้ เลย้ี งสัตวส์ ำธำรณะ เป็ นทรัพยส์ นิ สำหรับพลเมอื งใชร้ ่วมกันย่อมเป็ น สำธำรณะสมบัตขิ องแผ่นดนิ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1304 (2) ฉะนัน้ หนง่ึ จงึ ตอ้ งหำ้ มมใิ หย้ กอำยุ ควำมขนึ้ เป็ นขอ้ ตอ่ สกู ้ ับแผน่ ดนิ ในเรอื่ งทรัพยส์ นิ อันเป็ นสำธำรณะสมบัตขิ องแผน่ ดนิ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1306 ดังกลำ่ ว ก. อำศัยเดนิ ผำ่ นทด่ี นิ ของ ข. มำเป็ นเวลำหลำยสบิ ปีแลว้ เชน่ นี้ ก. จะไดภ้ ำระจำยอมโดย อำยคุ วำมหรอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1401 ภำระจำยอมอำจไดม้ ำโดยอำยคุ วำมท่ำนใหน้ ำบทบัญญัตวิ ำ่ ดว้ ยอำยคุ วำมไดส้ ทิ ธิ อันกลำ่ วไวใ้ นสำธำรณะ 3 แหง่ บรรพหนมี้ ำใชบ้ งั คับโดยอนุโลม มำตรำ 1382 บคุ คลใดครอบครองทรัพยส์ นิ ของผอู ้ นื่ ไวโ้ ดยควำมสงบและโดยเปิดเผยดว้ ย เจตนำเป็ นเจำ้ ของ ถำ้ เป็ นอสงั หำรมิ ทรัพยไ์ ดค้ รอบครองตดิ ตอ่ กันเป็ นเวลำสบิ ปี ท่ำนวำ่ บคุ คลนัน้ ไดก้ รรมสทิ ธ์ิ ตำมปัญหำ ก. อำศัยเดนิ ผำ่ นทด่ี นิ ของ ข. จงึ เห็นไดว้ ำ่ ก. มไิ ดใ้ ชส้ ทิ ธโิ ดยปรปักษ์ตอ่ ข. ฉะนั้น แม ้ ก. จะเดนิ ผ่ำนที่ดนิ ของ ข. เป็ นเวลำนำนเท่ำใด ก็ไม่ไดส้ ทิ ธภิ ำระจำยอมตำมมำตรำ 1401 ประกอบมำตรำ 1382 แตป่ ระกำรใด ภำระจำยอมซึ่งไดม้ ำโดยอำยุควำมนั้น หำกมิไดไ้ ปจดทะเบียนจะยกเป็ นขอ้ ต่อสู ้ บคุ คลภำยนอกไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ภำระจำยอมซ่ึงไดม้ ำโดยอำยุควำมนั้น แมม้ ิไดน้ ำไปจดทะเบียนก็ยกเป็ นขอ้ ต่อสู ้ บุคคลภำยนอกไดไ้ ม่อยู่ในบังคับแห่ง ป.พ.พ. มำตรำ 1299 วรรคสอง ทั้งนี้เพรำะผูร้ ับโอน ภำรยทรัพยม์ ใิ ชเ่ ป็ นผไุ ้ ดส้ ทิ ธใิ นภำระจำยอมหำกแตภ่ ำระจำยอมทตี่ กตดิ ไปนัน้ เป็ นกำรรอนสทิ ธผิ รู ้ บั โอนตำม ป.พ.พ. มำตรำ 480 ฉะนัน้ ภำระจำยอมทไ่ี ดม้ ำโดยอำยคุ วำมจงึ ไมอ่ ยใู่ นบังคับของมำตรำ 1299 วรรคสอง ตำมทม่ี คี ำพพิ ำกษำฎกี ำที่ 800/2502 ไดว้ นิ จิ ฉัยไวเ้ ป็ นบรรทัดฐำน 7.1.3 ลกั ษณะของภาระจายอม ก. เจำ้ ของทด่ี นิ แปลงหนงึ่ จดทะเบยี นให ้ ข. เจำ้ ของทดี่ นิ แปลงขำ้ งเคยี งไดส้ ทิ ธทิ ำงภำระ จำยอมผำ่ นทด่ี นิ ของตน ตอ่ มำ ก.ไดจ้ ดทะเบยี นโอนขำยทด่ี นิ ภำรยทรัพยน์ ัน้ ใหแ้ ก่ ค. และ ข. ได ้

29 จดทะเบยี นสทิ ธเิ ก็บกนิ ในทด่ี นิ สำมทรัพยน์ ัน้ ใหแ้ ก่ ง. ดังน้ี ค. และ ง. ตอ้ งผกู พันตอ่ ภำระจำยอม หรอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1393 วรรคหน่ึง ถำ้ มิไดก้ ำหนดไวเ้ ป็ นอย่ำงอ่ืนในนิติกรรมอัน ก่อใหเ้ กดิ ภำระจำยอมไซร ้ ท่ำนว่ำภำระจำยอมย่อมตดิ ไปกับสำมยทรัพยไ์ ดจ้ ดทะเบียนซง่ึ ได ้ จำหน่ำย หรอื ตกไปในบังคบั แหง่ สทิ ธอิ น่ื ตำมปัญหำ ก. เจำ้ ของภำรยทรัพยไ์ ดจ้ ดทะเบยี นโอนขำยภำรยทรัพยน์ ัน้ ใหแ้ ก่ ค. ภำระจำ ยอมยอ่ ม ตกตดิ ไป กับภำรยทรัพย์ ฉะนัน้ ค. จงึ ตอ้ งผกู พันกับสทิ ธภิ ำระจำยอมนัน้ และ ข. ไดจ้ ด ทะเบยี นใหส้ ทิ ธเิ ก็บกนิ ในทด่ี นิ สำมยทรัพยน์ ัน้ แก่ ง. ภำระจำยอมยอ่ มตกตดิ ไปกับสำมยทรัพยซ์ ง่ึ ไดจ้ ำหน่ำยหรอื ตกไปในบงั คับของสทิ ธอิ น่ื ตำมมำตรำ 1393 วรรคหนงึ่ ดังกลำ่ ว ฉะนัน้ ง. จงึ เป็ นผูท้ รงสทิ ธภิ ำระจำยอมผ่ำนทำงในทดี่ นิ ของ ค. ไดท้ ัง้ ค. และ ง. ตอ้ ง ผกู พันตอ่ ภำระจำยอมนัน้ หนงึ่ จดทะเบยี นใหส้ องไดส้ ทิ ธภิ ำระจำยอมในกำรเดนิ ผำ่ นทนี่ ำของตนผำ่ นไปยังทนี่ ำของ สอง ต่อมำสองไดแ้ บ่งขำยทีน่ ำสว่ นหนง่ึ ของตนใหแ้ กส่ ำม ดังน้ีหน่ึงจะปฏเิ สธมใิ หส้ ำมผำ่ นท่ีนำ ของตนโดยอำ้ งวำ่ ตนใหส้ ทิ ธภิ ำระจำยอมแกส่ องมไิ ดใ้ หแ้ กส่ ำม ไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1395 ถำ้ มกี ำรแบง่ แยกสำมยทรัพยท์ ำ่ นวำ่ ภำระจำยอมยงั คงมอี ยเู่ พอื่ ประโยชนแ์ กท่ กุ สว่ นทแ่ี ยกออกนัน้ ตำมปัญหำ สองไดแ้ บ่งขำยท่ีนำสว่ นหนึง่ ของตนใหแ้ ก่สำมภำระจำยอมยังคงมอี ยู่เพ่ือ ประโยชน์แกส่ ำมยทรัพยท์ ุกสว่ นทแ่ี ยกออกไป ตำมมำตรำ 1395 ดังกล่ำว ฉะนัน้ ภำระจำยอมจงึ ยงั คงมอี ยเู่ พอื่ ประโยชนแ์ กท่ น่ี ำสว่ นทแ่ี บง่ แยกแกส่ ำมดว้ ย ขอ้ อำ้ งของหนงึ่ ทว่ี ำ่ ตนไดใ้ หส้ ทิ ธภิ ำระ จำยอมแก่สองมิไดใ้ หแ้ ก่สำมจึงรับฟั งไม่ไดเ้ พรำะภำระจำยอมย่อมมีอยู่เพ่ือประโยชน์แก่ อสงั หำรมิ ทรัพยม์ ใิ ชเ่ จำะจงเพอ่ื ประโยชน์แกบ่ คุ คลใด รวมทัง้ ภำระจำยอมยังคงมอี ยเู่ พอื่ ประโยชน์ แกท่ กุ สว่ นทแ่ี ยกออกไปนัน้ ตำมมำตรำ 1395 ดงั กลำ่ ว ฉะนัน้ หนงึ่ จงึ ปฏเิ สธมใิ หส้ ำมผำ่ นทนี่ ำของตนไมไ่ ด ้ ก. และ ข. เป็ นเจำ้ ของกรรมสทิ ธร์ิ วมในทดี่ นิ แปลงหนง่ึ ก. แตผ่ เู ้ ดยี วทใี่ ชส้ ทิ ธเิ ดนิ ผำ่ น ทด่ี นิ ของ ค. จนไดภ้ ำระจำยอมโดยอำยุควำม โดย ข. มไิ ดม้ สี ว่ นร่วมดว้ ยเลยเพรำะอย่อู ำศัยใน จังหวดั อน่ื ตอ่ มำ ข. ไดย้ ำ้ ยไปอยอู่ ำศัยในทดี่ นิ แปลงดังกล่ำว ดังนี้ ค. จะปฏเิ สธมใิ ห ้ ข. เดนิ ผำ่ น ทด่ี นิ ของตนไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ มำตรำ 1396 ภำระจำยอมซง่ึ เจำ้ ของรวมแห่งสำมยทรัพยค์ นหน่ึง ไดม้ ำหรอื ใชอ้ ยนู่ ัน้ ทำ่ นใหถ้ อื วำ่ เจำ้ ของรวมไดม้ ำหรอื ใชอ้ ยดู่ ว้ ยกันทกุ คน ตำมปัญหำ ก. และ ข. เป็ นเจำ้ ของกรรมสทิ ธร์ิ วมในทดี่ นิ แปลงหนงึ่ ก. แต่ผูเ้ ดยี วไดใ้ ช ้ สทิ ธเิ ดนิ ผำ่ นทด่ี นิ ของ ค. จนไดภ้ ำระจำยอมโดยอำยคุ วำมแม ้ ข. จะมไิ ดม้ สี ว่ นรว่ มดว้ ย แตภ่ ำระจำ ยอมซง่ึ เจำ้ ของรวมแหง่ สำมยทรัพยค์ นหนงึ่ ไดม้ ำหรอื ใชอ่ ยนู่ ัน้ ใหถ้ อื วำ่ เจำ้ ของรวมไดม้ ำหรอื ใชอ้ ยู่ ดว้ ยกันทกุ คน ฉะนัน้ ข. จงึ ไดส้ ทิ ธภิ ำระจำยอมนัน้ ดว้ ยตำมมำตรำ 1396 ดังกล่ำว ค. จงึ ปฏเิ สธมใิ ห ้ ข. เดนิ ผำ่ นทดี่ นิ ของตนไมไ่ ด ้ ภำระจำยอมตำ่ งกับทำงจำเป็ นในประเด็นใดบำ้ ง ภำระจำยอมตำ่ งกบั ทำงจำเป็ นในประเด็นทส่ี ำคญั 9 ประกำร ดงั ตอ่ ไปน้ี (1) ท รั พ ย์สิน อั น เ กี่ย ว กั บ ภ ำ ร ะ จ ำ ย อ ม ต อ้ ง ป ร ะ ก อ บ ด ว้ ย อ สั ง ห ำ ริม ท รั พ ย์ส อ ง อสงั หำรมิ ทรัพยแ์ ตท่ รัพยส์ นิ อนั เกย่ี วกบั ทำงจำเป็ นตอ้ งเป็ นทดี่ นิ เท่ำนัน้ ไมเ่ กยี่ วกับอสังหำรมิ ทรัพย์ อนื่ (2) ภำระจำยอมไมม่ ขี อ้ จำกัดวำ่ จะเป็ นกำรใชส้ ทิ ธปิ ระเภทใด แตท่ ำงจำเป็ นจำกัดเฉพำะ ในเรอื่ งทำงสญั จรเทำ่ นัน้ ประโยชนอ์ น่ื จะอำ้ งทำงจำเป็ นไมไ่ ด ้ (3) ในสว่ นของทำงภำระจำยอมไมจ่ ำตอ้ งถูกลอ้ มจนไมม่ ที ำงออก แตท่ ำงจำเป็ นนัน้ จำกัด เฉพำะกรณที ดี่ นิ ถกู ลอ้ มจนไมม่ ที ำงออกสทู่ ำงสำธำรณะไดเ้ ทำ่ นัน้ (4) ในสว่ นของทำงภำระจำยอมจะใชเ้ ป็ นทำงสัญจรไปสทู่ ใี่ ดก็ไดไ้ ม่มขี อ้ จำกัด แต่ทำง จำเป็ นนัน้ จำกดั เฉพำะกรณีผำ่ นทด่ี นิ ทลี่ อ้ มออกไปสทู่ ำงสำธำรณะเทำ่ นัน้ (5) ภำระจำยอมนัน้ ภำรยทรัพยก์ ับสำมยทรัพยไ์ มจ่ ำตอ้ งตัง้ อยตู่ ดิ ตอ่ กันเสมอไป แตท่ ำง จำเป็ นจะตอ้ งผำ่ นทดี่ นิ ทอ่ี ยตู่ ดิ ตอ่ กนั หรอื อยตู่ อ่ เนอ่ื งกบั ทด่ี นิ ทต่ี ดิ ตอ่ กันเ้ท้ ำ่ นัน้

30 (6) ภำระจำยอมเป็ นสทิ ธซิ งึ่ เจำ้ ของสำมยทรัพยจ์ ะไดใ้ ช ้ แต่ทำงจำเป็ นเป็ นขอ้ จำกัดสทิ ธิ ของเจำ้ ของทดี่ นิ ตำมควำมหมำยในมำตรำ 1338 (7) ภำระจำยอมอำจไดม้ ำโดยผลของกฎหมำยโดยนติ กิ รรม หรอื โดยอำยคุ วำม แต่ทำง จำเป็ นนัน้ เป็ นขอ้ จำกัดสทิ ธโิ ดยผลของกฎหมำยตำมมำตรำ 1349 และมำตรำ 1350 (8) ในเร่ืองค่ำตอบแทน ภำระจำยอมที่ไดม้ ำโดยผลของกฎหมำยอำจเสยี ค่ำทดแทน หรอื ไมก่ ็ไดแ้ ลว้ แตก่ รณี ภำระจำยอมทไี่ ดม้ ำโดยนติ กิ รรมขนึ้ อยกู่ ับควำมตกลงของคกู่ รณี สว่ นภำระ จำยอมทไ่ี ดม้ ำโดยอำยคุ วำมหำจำตอ้ งเสยี คำ่ ทดแทนไม่ แตท่ ำงจำเป็ นนัน้ มำตรำ 1349 วรรคทำ้ ย กำหนดใหต้ อ้ งชดใชค้ ำ่ ทดแทนเวน้ แตก่ รณีตำมมำตรำ 1350 กรณีเดยี วทไ่ี มจ่ ำตอ้ งเสยี คำ่ ทดแทน (9) ภำระจำยอมอำจสน้ิ ไปโดยผลของกฎหมำยโดยนติ กิ รรม หรอื โดยอำยคุ วำม แตท่ ำง จำเป็ นนัน้ จะสนิ้ ไปเมอ่ื หมดควำมจำเป็ นเทำ่ นัน้ ไมม่ กี รณีระงบั สนิ้ ไปดังเชน่ ภำระจำยอม 7.2 สทิ ธแิ ละหนา้ ทข่ี องเจา้ ของ สามยทรพั ยแ์ ละภารยทรพั ย์ 1. เจำ้ ของสำมยทรัพย์ไม่มสี ทิ ธทิ ำใหเ้ กดิ ภำระเพมิ่ ขน้ึ แก่ภำรยทรัพย์ แต่มสี ทิ ธทิ ำกำรอัน จำเป็ นเพอ่ื รักษำและใชส้ อยภำระจำยอม 2. เจำ้ ของภำรยทรัพยจ์ ะตอ้ งไมก่ ระทำกำรใดเป็ นเหตใุ หป้ ระโยชนแ์ หง่ ภำระจำยอมลดไปหรอื เสอื่ มควำมสะดวก แตอ่ ำจเรยี กใหย้ ำ้ ยภำระจำยอมไปยังสว่ นอนื่ ของทรัพยไ์ ด ้ 7.2.1 สทิ ธแิ ละหนา้ ทข่ี องเจา้ ของสามยทรพั ย์ กรณีเจำ้ ของสำมยทรัพย์ ไมม่ สี ทิ ธทิ ำกำรเปลย่ี นแปลงในภำรยทรัพยห์ รอื สำมยทรัพยซ์ ง่ึ ทำใหเ้ กดิ ภำระเพิ่มขนึ้ แก่ภำรยทรัพย์ ตำมมำตรำ 1388 กับกรณีควำมตอ้ งกำรแห่งเจำ้ ของ สำมยทรัพยเ์ ปลย่ี นแปลงไปไมใ่ หส้ ทิ ธแิ กเ่ จำ้ ของสำมยทรัพยท์ จี่ ะทำใหเ้ กดิ ภำระเพมิ่ ขนึ้ แกภ่ ำรยะ ทรัพย์ ตำมมำตรำ 1389 นัน้ แตกตำ่ งกันอยำ่ งไร กรณีหำ้ มทำใหเ้ กดิ ภำระเพมิ่ ขนึ้ แกภ่ ำรยทรัพย์ ตำมมำตรำ 1388 กับมำตรำ 1389 มคี วำม แตกตำ่ งกนั ดังตอ่ ไปน้ี กรณีตำม มำตรำ 1388 ภำระทเี่ พม่ิ ขนึ้ แกภ่ ำรยทรัพยน์ ัน้ เกดิ จำกกำรทเี่ จำ้ ของสำมยทรัพย์ กระทำกำรเปลย่ี นแปลงภำรยทรัพยห์ รอื สำมยทรัพย์ แต่กรณีตำมมำตรำ 1389 ภำระทเี่ พมิ่ ขนึ้ แก่ ภำรยทรัพยน์ ัน้ เกดิ จำกควำมตอ้ งกำรแหง่ เจำ้ ของสำมยทรัพยเ์ ปลย่ี นแปลงไป โดยมไิ ดก้ ระทำกำร เปลย่ี นแปลงใดๆ ในภำรยทรัพยห์ รอื ในสำมยทรัพยน์ ัน้ เลย ก. ไดภ้ ำระจำยอมโดยอำยุควำมเดนิ ผ่ำนที่ดนิ ของ ข. ซง่ึ มขี อบเขตทำงกวำ้ ง 2 เมตร ตอ่ มำ ก. จะทำกำรปรับปรุงเป็ นทำงคอนกรีตและขยำยทำงใหก้ วำ้ งเพม่ิ ขนึ้ เป็ น 3 เมตร เพอ่ื ให ้ สำมำรถนำรถเขำ้ ออกไดส้ ะดวกขนึ้ เชน่ น้ี ก. มสี ทิ ธกิ ระทำกำรไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1388 เจำ้ ของสำมยทรัพย์ไม่มีสทิ ธิทำกำรเปล่ียนแปลงใน ภำรยทรัพยห์ รอื ในสำมยทรัพยซ์ ง่ึ ทำใหเ้ กดิ ภำระเพมิ่ ขนึ้ แกภ่ ำรยทรัพย์ ตำมปัญหำ เดมิ ก. ไดภ้ ำระจำยอมโดยอำยคุ วำมเดนิ ผำ่ นทด่ี นิ ของ ข. ซง่ึ มขี อบเขตทำง กวำ้ ง 2 เมตร กำรที่ ก. จะทำกำรปรับปรงุ ทำงภำระจำยอมใหเ้ ป็ นทำงคอนกรตี นัน้ ไมเ่ ป็ นกำรทำให ้ เกดิ ภำระเพม่ิ ขน้ึ แกภ่ ำรยทรัพยแ์ ตป่ ระกำรใด แตก่ ำรท่ี ก. จะขยำยทำงใหก้ วำ้ งเพมิ่ ขน้ึ เป็ น 3 เมตร นัน้ ยอ่ มเป็ นกำรเปลยี่ นแปลงในภำรยทรัพย์ ซงึ่ ทำใหเ้ กดิ ภำระเพม่ิ ขนึ้ แกภ่ ำรยทรัพย์ ตอ้ งหำ้ มตำม มำตรำ 1388 ฉะนัน้ ก. มสี ทิ ธทิ ำกำรปรับปรุงทำงภำระจำยอมใหเ้ ป็ นทำงคอนกรตี ไดแ้ ตไ่ มม่ สี ทิ ธขิ ยำย ทำงใหก้ วำ้ งกวำ่ เดมิ เป็ นกำรตอ้ งหำ้ มตำมมำตรำ 1388 หนงึ่ ไดภ้ ำระจำยอมในกำรชกั น้ำจำกลำลำงของสองมำใชใ้ นทดี่ นิ ของตนตอ่ มำลำรำงน้ตี นื้ เขนิ น้ำไหลผำ่ นไมส่ ะดวก หนงึ่ จะเขำ้ ไปขดุ ลอกลำรำงใหน้ ้ำไหลผำ่ นไดส้ ะดวกเหมอื นเดมิ โดยไม่ ตอ้ ขอควำมยนิ ยอมจำกสองกอ่ นไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1391 วรรค 1 เจำ้ ของสำมยทรัพยม์ สี ทิ ธทิ ำกำรทุกอยำ่ งอันจำเป็ น เพื่อกำรรักษำและใชภ้ ำระจำยอม แต่ตอ้ งเสยี ค่ำใชจ้ ่ำยของตนในกำรน้ีเจำ้ ของสำมยทรัพยจ์ ะ กอ่ ใหเ้ กดิ ควำมเสยี หำยแกภ่ ำรยทรัพยไ์ ดก้ ็แตน่ อ้ ยทสี่ ดุ ตำมพฤตกิ ำรณ์ ตำมปั ญหำ หน่ึงไดภ้ ำระจำยอมในกำรชักน้ำจำกลำรำงของสองมำใชใ้ นที่ดนิ ของตน ตอ่ มำลำรำงตน้ื เขนิ น้ำไหลไมส่ ะดวก หนงึ่ ในฐำนะเจำ้ ของสำมยทรัพยจ์ งึ มสี ทิ ธทิ ำกำรทกุ อยำ่ งอัน จำเป็ นเพอื่ รักษำและใชภ้ ำระจำยอม ตำมมำตรำ 1391 วรรค 1 เชน่ นีห้ นง่ึ จงึ มสี ทิ ธติ ำมกฎหมำยท่ี

31 จะเขำ้ ไปขดุ ลอกลำรำงใหน้ ้ำไหลผ่ำนไดส้ ะดวกเหมอื นเดมิ โดยไม่ตอ้ งขอควำมยนิ ยอมจำกสอง กอ่ น แตป่ ระกำรใด ฉะนัน้ หนงึ่ จะเขำ้ ไปขดุ ลอกลำรำงใหน้ ้ำไหลสะดวกเหมอื นเดมิ ไดโ้ ดยไมต่ อ้ งไดร้ ับควำม ยนิ ยอมกอ่ นตำมมำตรำ 1391 วรรค 1 ดังกลำ่ ว 7.2.2 สทิ ธแิ ละหนา้ ทข่ี องเจา้ ของภารยทรพั ย์ ก. เจำ้ ของสำมยทรัพยไ์ ดก้ ่อสรำ้ งสะพำนเชอ่ื มตกึ 2 หลังของตน โดยสะพำนนัน้ คร่อม ทำงภำระจำยอมสงู จำกพน้ื 5 เมตร ไมก่ ดี ขวำงทำงเดนิ รถเขำ้ ออกของ ข.เจำ้ ของสำมยทรัพยเ์ ชน่ นี้ ข. จะเรยี กให ้ ก. รอื้ ถอนสะพำนนัน้ ออกไปไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1330 ท่ำนมใิ หเ้ จำ้ ของภำรยทรัพยป์ ระกอบกรรมใดๆ อันจะเป็ นเหตุ ใหป้ ระโยชนแ์ หง่ ภำระจำยอมลดไปหรอื เสอ่ื มควำมสะดวก ตำมปัญหำ ก. เจำ้ ของภำรยทรัพยไ์ ดส้ รำ้ งสะพำนเชอ่ื มตกึ 2 หลังของตน โดยสะพำนนัน้ คร่อมทำงภำระจำยอมสูงจำกพนื้ 5 เมตรเมอ่ื สะพำนนั้นไม่กดี ขวำงทำงเดนิ รถเขำ้ ออกของ ข. เจำ้ ของสำมยทรัพย์ กำรสรำ้ งสะพำนเชอ่ื มดังกล่ำวจงึ ไม่เป็ นเหตุใหป้ ระโยชน์แห่งภำระจำยอม ลดลงไปหรอื เสอ่ื มควำมสะดวก ไมต่ อ้ งหำ้ มตำมมำตรำ 1390 ดังกลำ่ ว ฉะนัน้ ข. จงึ เรยี กให ้ ก. รอ้ื สะพำนนัน้ ออกไปไมไ่ ด ้ ตำมเหตผุ ลดังกลำ่ ว เดมิ ทำงภำระจำยอมผำ่ นทำงทศิ ตะวนั ออกของทดี่ นิ ของ ก. แตต่ อ่ มำ ก. เรยี กใหย้ ำ้ ยทำง ภำระจำยอมไปทำงทศิ ตะวันตกของภำรยทรัพย์ โดยอำ้ งวำ่ จะทำให ้ ข. เจำ้ ของสำมยทรัพยผ์ ่ำน ทำงไดส้ ะดวก เพรำะระยะทำงใกลข้ นึ้ และ ก. ยนิ ยอมเสียค่ำใชจ้ ่ำยเอง แต่ตำมขอ้ เท็จจรงิ ระยะทำงเทำ่ เดมิ มไิ ดใ้ กลห้ รอื ไกลขนึ้ แตอ่ ยำ่ งใด เชน่ น้ี ข. จะคัดคำ้ นมใิ ห ้ ก. ยำ้ ยทำงภำระจำยอม นัน้ ไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1392 ถำ้ ภำระจำยอมแตะตอ้ งเพยี งสว่ นหนงึ่ แหง่ ภำรยทรัพย์ เจำ้ ของ ทรัพยน์ ัน้ อำจเรยี กใหย้ ำ้ ยไปยังสว่ นอนื่ ก็ได ้ แตต่ อ้ งแสดงไดว้ ำ่ กำรยำ้ ยนัน้ เป็ นประโยชนแ์ กต่ นและ รับเสยี คำ่ ใชจ้ ำ่ ย ทัง้ นตี้ อ้ งไมท่ ำใหค้ วำมสะดวกของเจำ้ ของสำมยทรัพยล์ ดนอ้ ยลง ตำมปัญหำ ก. เรียกใหย้ ำ้ ยทำงภำระจำยอมโดยอำ้ งวำ่ จะทำให ้ ข. เจำ้ ของสำมยทรัพย์ ผำ่ นทำงไดส้ ะดวก เพรำะระยะทำงใกลข้ นึ้ แม ้ ก. จะยนิ ยอมเสยี คำ่ ใชจ้ ่ำยเองแตส่ ทิ ธขิ องเจำ้ ของ สำมยทรัพยท์ จี่ ะยำ้ ยภำระจำยอมนัน้ ควำมสะดวกมำกขน้ึ ของเจำ้ ของสำมยทรัพยม์ ใิ ชเ่ หตผุ ลสำคัญ หำกแตห่ ลกั เกณฑใ์ นกำรยำ้ ยประกำรหนงึ่ ตอ้ งแสดงไดว้ ำ่ กำรยำ้ ยนัน้ เป็ นประโยชน์แกต่ น เมอื่ ขำด หลกั เกณฑด์ ังกลำ่ วสทิ ธกิ ำรเรยี กรอ้ งใหย้ ำ้ ยตำมมำตรำ 1392 จงึ ไมเ่ กดิ ขน้ึ ฉะนัน้ ข. จงึ คัดคำ้ นมใิ ห ้ ก. ยำ้ ยภำระจำยอมได ้ ตำมเหตผุ ลดงั กลำ่ ว 7.3 การระงบั สน้ิ ไปแหง่ ภาระจายอม 1. ภำระจำยอมอำจระงับสน้ิ ไปโดยผลของกฎหมำย ไดแ้ ก่ โดยภำรยทรัพยห์ รอื สำมยทรัพย์ สลำยไปทัง้ หมด โดยภำรยทรัพยห์ รอื สำมยทรัพยต์ กเป็ นของเจำ้ ของคนเดยี วกันในกรณีภำระจำ ยอมมไิ ดจ้ ดทะเบยี น และโดยภำระจำยอมหมดประโยชนแ์ กส่ ำมยทรัพย์ 2. ภำระจำยอมอำจระงับสน้ิ ไปโดยนติ กิ รรม ไดแ้ ก่ โดยกำหนดโดยระยะเวลำในนติ กิ รรม โดย ควำมตกลงของคู่กรณี โดยกำรแสดงเจตนำสละภำระจำยอม โดยกำรบอกเลกิ ควำมยนิ ยอม และ โดยกำรเรยี กใหพ้ น้ จำกภำระจำยอม 3. ภำระจำยอมอำจระงับสน้ิ ไปโดยอำยคุ วำม ไดแ้ ก่ กำรทมี่ ไิ ดใ้ ชภ้ ำระจำยอมนัน้ เป็ นระยะเวลำ 10 ปี ตดิ ตอ่ กัน 7.3.1 การระงบั สน้ิ ไปโดยผลของกฎหมาย ภำระจำยอมระงับสนิ้ ไปโดยผลของกฎหมำยมกี รณีตำมบทบัญญัตแิ หง่ ป.พ.พ. มำตรำ ใดบำ้ ง ภำระจำยอมระงับสิ้นไปโดยผลของกฎหมำย มีกรณีตำมบทบัญญัติแห่ง ป.พ.พ. ดงั ตอ่ ไปน้ี (4) ตำมมำตรำ 1397 กรณภี ำรยทรัพยห์ รอื สำมยทรัพยส์ ลำยไปทัง้ หมด (5) ตำมมำตรำ 1398 กรณีภำรยทรัพยแ์ ละสำมยทรัพยต์ กเป็ นของเจำ้ ของคนเดยี วกัน เฉพำะกรณภี ำระจำยอมซงึ่ มไิ ดจ้ ดทะเบยี น

32 (6) ตำมมำตรำ 1400 วรรค 1 กรณีภำระจำยอมหมดประโยชนแ์ กส่ ำมยทรัพย์ ถำ้ ภำรยทรัพยส์ ลำยไปเกอื บทัง้ หมด ยังเหลอื แตเ่ พยี งเล็กนอ้ ย แตก่ ็ไมเ่ ป็ นประโยชนอ์ ะไร กับสำมยทรัพยน์ ัน้ อกี เชน่ นี้ ภำระจำยอมจะระงับสน้ิ ไปตำมมำตรำ 1397 หรอื ไม่ กรณีภำรยทรัพย์สลำยไปเกือบทั้งหมด เม่ือสลำยไปยังไม่หมด แมย้ ังเหลืออยู่เพียง เล็กนอ้ ย ภำระจำยอมก็ยังไมส่ น้ิ ไปตำมมำตรำ 1397 แตเ่ มอื่ ภำรยทรัพยท์ เ่ี หลอื อยไู่ มเ่ ป็ นประโยชน์ อะไรกบั สำมยทรัพยอ์ กี ภำระจำยอมก็ยงั ไมส่ นิ้ ไป ตำมมำตรำ 1400 วรรค 1 ก. และ ข. เป็ นเจำ้ ของกรรมสทิ ธใิ์ นทด่ี นิ แปลงหนงึ่ ร่วมกัน และไดภ้ ำระจำยอมโดยอำยุ ควำมผำ่ นทด่ี นิ ของ ค. ตอ่ มำ ก. และ ข. ไดซ้ อื้ ทด่ี นิ ภำรยทรัพยข์ อง ค. มำเป็ นกรรมสทิ ธร์ิ ว่ มกันอกี ภำยหลัง ก. และ ข. ไดข้ ำยทดี่ นิ อันเป็ นสำมยทรัพยเ์ ดมิ ให ้ ง. เชน่ นี้ ง. จะอำ้ งภำระจำยอมเดนิ ผำ่ นทด่ี นิ ของ ก. และ ข. อนั เป็ นภำรยทรัพยเ์ ดมิ ไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1398 ถำ้ ภำรยทรัพยต์ กเป็ นเจำ้ ของคนเดยี วกัน ท่ำนวำ่ เจำ้ ของจะได ้ เพกิ ถอนกำรจดทะเบยี นก็ได ้ แต่ถำ้ ยังมไิ ดเ้ พกิ ถอนทะเบยี นไซร ้ ภำระจำยอมยังคงมอี ยู่ในสว่ น บคุ คลภำยนอก ตำมปัญหำ ก. และ ข. เป็ นเจำ้ ของกรรมสทิ ธใ์ิ นทด่ี นิ แปลงหนงึ่ รว่ มกันและไดภ้ ำระจำยอม โดยอำยคุ วำมผำ่ นทด่ี นิ ของ ค. ตอ่ มำ ก. และ ข. ไดซ้ อ้ื ทด่ี นิ ภำรยทรัพยข์ อง ค. มำเป็ นกรรมสทิ ธ์ิ รว่ มกนั อกี จงึ เทำ่ กบั ภำรยทรัพยแ์ ละสำมยทรัพยต์ กเป็ นเจำ้ ของคนเดยี วกัน ในเมอื่ เป็ นภำระจำยอม โดยอำยคุ วำมโดยมไิ ดจ้ ดทะเบยี น ภำระจำยอมยอ่ มระงบั สนิ้ ไปตำมมำตรำ 1398 ดังกลำ่ วเมอ่ื ภำระ จำยอมระงบั สน้ิ ไปแลว้ แม ้ ง.จะเป็ นบคุ คลภำยนอกผรู ้ ับโอนสำมยทรัพยเ์ ดมิ นัน้ ก็ไมท่ ำใหภ้ ำระจำ ยอมท่ีระงับสน้ิ ไปแลว้ กลับมขี น้ึ มำอกี แต่ประกำรใดเวน้ แต่จะก่อภำระจำยอมขน้ึ ใหม่ไม่เกย่ี วกับ ภำระจำยอมเดมิ ฉะนัน้ ง. จะอำ้ งภำระจำยอมเดนิ ผำ่ นทดี่ นิ ของ ก. และ ข. อันเป็ นภำรยทรัพยเ์ ดมิ ไมไ่ ด ้ หน่ึงไดร้ ับภำระจำยอมผ่ำนภำรยทรัพย์ของสองไปขำยของที่ตลำด ซ่ึงอยู่ติดกับ ภำรยทรัพยข์ องสองตอ่ มำตลำดถูกขำยกจิ กำรและเปลยี่ นไปเป็ นโรงงำนซง่ึ ลอ้ มรัว้ โดยรอบ ทำให ้ ทำงภำระจำยอมเดมิ กลำย เป็ นทำงตัน หนง่ึ ไม่ไดใ้ ชท้ ำงนัน้ อกี ต่อไป เช่นน้ี ภำระจำยอมนัน้ จะ สนิ้ สดุ ไปหรอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1400 ถำ้ ภำระจำยอมหมดประโยชนแ์ กส่ ำมยทรัพยไ์ ซร ้ ทำ่ นวำ่ ภำระ จำยอมนัน้ สน้ิ ไป.... ตำมปัญหำ หนงึ่ ไดภ้ ำระจำยอมผำ่ นภำรยทรัพยข์ องสองไปขำยของทต่ี ลำดซงึ่ ตัง้ อยตู่ ดิ กับภำรย ทรัพยข์ องสอง ต่อมำตลำดถูกขำยกจิ กำรและเปลยี่ นไปเป็ นโรงงำนซง่ึ ลอ้ มรัว้ โดยรอบ ทำใหท้ ำงภำระจำยอมเดมิ กลำยเป็ นทำงตัน หนงึ่ ไม่ไดใ้ ชท้ ำงนัน้ อกี ตอ่ ไป เชน่ นี้ เห็นไดว้ ำ่ ภำระ จำยอมนัน้ หมดประโยชนแ์ กส่ ำมยทรัพย์ ภำระจำยอมยอ่ มสน้ิ ไปตำมมำตรำ 1400 ดงั กลำ่ ว ฉะนัน้ ภำระจำยอมนัน้ ยอ่ มระงบั สนิ้ ไป ตำมเหตผุ ลดงั กลำ่ ว 7.3.2 การระงบั สน้ิ ไปโดยนติ กิ รรม มกี รณีใดบำ้ งทภี่ ำระจำยอมระงับสน้ิ ไปโดยนติ กิ รรม ภำระจำยอมระงับสนิ้ ไปโดยนติ กิ รรมนัน้ มี 5 กรณี ดังตอ่ ไปน้ี (1) กรณีพน้ กำหนดระยะเวลำในนติ กิ รรม (2) กรณีควำมตกลงระงบั ของเจำ้ ของภำรยทรัพยแ์ ละเจำ้ ของสำมยทรัพย์ (3) กรณีผทู ้ รงสทิ ธแิ สดงเจตนำสละภำระจำยอม (4) กรณีของเจำ้ ภำรยทรัพยบ์ อกเลกิ ภำระจำยอม (5) กรณเี จำ้ ของภำรยทรัพยเ์ รยี กใหพ้ น้ จำกภำระจำยอม หนงึ่ ตกลงดว้ ยวำจำใหส้ องชักน้ำจำกคนู ้ำของตนไปใชใ้ นทดี่ นิ ของสองได ้ โดยมกี ำหนด ระยะเวลำ 10 ปี เวลำผำ่ นไปเพยี ง 2 ปี หนง่ึ ก็ขำยทดี่ นิ อันเป็ นภำรยทรัพยข์ องตนใหแ้ กส่ ำม โดย สำมรอู ้ ยแู่ ลว้ วำ่ หนงึ่ กับสองมขี อ้ ตกลงเชน่ วำ่ นัน้ ดังน้ี สำมจะปฏเิ สธไมใ่ หส้ องชักน้ำจำกคนู ้ำภำระ จำยอมเดมิ ไดห้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1299 วรรค 1 ภำยในบงั คบั แหง่ บทบัญญัตใิ นประมวลกฎหมำยนห้ี รอื กฎหมำยอน่ื ท่ำนวำ่ ไดม้ ำโดยนติ กิ รรมซง่ึ อสงั หำรมิ ทรัพยห์ รอื ทรัพยสทิ ธหิ รอื ทรัพยส์ นิ อันเกยี่ วกับ อสงั หำรมิ ทรัพยน์ ัน้ ไมบ่ รบิ รู ณ์ เวน้ แตน่ ติ กิ รรมจะไดท้ ำเป็ นหนังสอื และไดจ้ ดทะเบยี นกำรไดม้ ำกับ พนักงำนเจำ้ หนำ้ ท่ี

33 ตำมปัญหำ หน่ึงกับสองตกลงก่อภำระจำยอมกันดว้ ยวำจำ มไิ ดท้ ำเป็ นหนังสอื และจด ทะเบยี นกำรไดม้ ำกับพนักงำนเจำ้ หนำ้ ท่ี ภำระจำยอมนั้นจงึ มผี ลไม่บรบิ ูรณ์ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1299 วรรค 1 ดังกลำ่ ว ซงึ่ ใชบ้ งั คบั ไดเ้ ฉพำะในระหวำ่ งคกู่ รณีจะยกเป็ นขอ้ ตอ่ สบู ้ คุ คลภำยนอกมไิ ด ้ เชน่ น้ี แมส้ ำมจะไดร้ อู ้ ยแู่ ลว้ วำ่ มภี ำระจำยอมเชน่ วำ่ นัน้ แตเ่ มอื่ สำมไมต่ กลงยนิ ยอมดว้ ย แมภ้ ำระจำ ยอมนัน้ ยังเหลอื เวลำอกี ถงึ 8 ปี ก็ชอบทสี่ องกับหนง่ึ จะวำ่ กลำ่ วกันเอง สองจะยกเอำสทิ ธภิ ำระจำ ยอมซงึ่ มไิ ดจ้ ดทะเบยี นขนึ้ เป็ นขอ้ ตอ่ สกู ้ บั สำมไมไ่ ด ้ ฉะนัน้ สำมจงึ ปฏเิ สธมใิ หส้ องชกั น้ำจำกคนู ้ำภำระจำยอมได ้ ตำมเหตผุ ลดงั กลำ่ ว ก. จดทะเบยี นให ้ ข. ไดภ้ ำระจำยอมผำ่ นทดี่ นิ ของตนได ้ ตอ่ มำ ก. ไดแ้ บง่ แยกภำรยทรัพย์ นัน้ โอนขำยให ้ ค. สว่ นหนง่ึ และ ง. สว่ นหนง่ึ ซงึ่ สว่ นทแ่ี บง่ แยกออกไปนัน้ อยนู่ อกขอบเขตของทำง ภำระจำยอม ค. และ ง. จงึ เรยี กใหท้ ดี่ นิ สว่ นของตนพน้ จำกภำระจำยอม เชน่ น้ี ข. จะคัดคำ้ นได ้ หรอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1354 ถำ้ มกี ำรแบง่ แยกภำรยทรัพย์ ท่ำนวำ่ ภำระจำยอมยังคงมอี ยู่ ยงั คงมอี ยแู่ กท่ กุ สว่ นทแ่ี ยกออก แตถ่ ำ้ ในสว่ นใดภำระจำยอมนัน้ ไมใ่ ชแ้ ละใชไ้ มไ่ ดต้ ำมรปู กำร ท่ำน วำ่ เจำ้ ของสว่ นนัน้ จะเรยี กใหพ้ น้ จำกภำระจำยอมก็ได ้ ตำมปั ญหำ ก. จดทะเบียนให ้ ข. ไดภ้ ำระจำยอมผ่ำนที่ดนิ ของตนได ้ ต่อมำ ก. ได ้ แบง่ แยกภำรยทรัพยน์ ัน้ โอนขำยให ้ ค. สว่ นหนง่ึ และ ง. สว่ นหนง่ึ ซงึ่ ในสว่ นทแ่ี บ่งแยกออกไปนัน้ อยู่นอกขอบเขตของทำงภำระจำยอม เชน่ นเ้ี ห็นวำ่ สว่ นของ ค. และ ง. ทแ่ี ยกออกไปนัน้ ภำระจำ ยอมยอ่ มไมใ่ ชแ้ ละใชไ้ มไ่ ดต้ ำมรปู กำร ค. และ ง. เจำ้ ของสว่ นทแี่ ยกออกไปนัน้ ยอ่ มเรยี กใหพ้ น้ จำก ภำระจำยอมได ้ ตำมมำตรำ 1394 ดังกลำ่ ว ฉะนัน้ ข. จะคัดคำ้ นไมไ่ ด ้ เพรำะ ค. และ ง. ใชส้ ทิ ธเิ รยี กใหพ้ น้ จำกภำระจำยอมไดโ้ ดย ชอบดว้ ยกฎหมำยดงั กลำ่ ว 7.3.3 การระงบั สนิ้ ไปโดยอายคุ วาม ก. ไดส้ ทิ ธภิ ำระจำยอมโดยจดทะเบยี นผ่ำนทำงในทดี่ นิ ของ ข. ต่อมำ ก. และ ข. ขัด ผลประโยชน์กันทำงธุรกจิ กำรคำ้ ข. ไดข้ ม่ ขู่คุกคำมจน ก. ตอ้ งยำ้ ยจำกสำมยทรัพยน์ ัน้ ไปอยู่ท่ี จังหวดั อน่ื เป็ นเวลำถงึ 10 ปี เมอ่ื ข. เจำ้ ของสำมยทรัพยเ์ สยี ชวี ติ แลว้ ก. จงึ กลับเขำ้ มำอยอู่ ำศัยใน สำมยทรัพยเ์ ดมิ นัน้ อกี และจะใชส้ ทิ ธภิ ำระจำยอมเดมิ ผำ่ นภำรยทรัพยน์ ัน้ ดังน้ีทำยำทของ ข. จะมี ขอ้ ตอ่ สหู ้ รอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1399 ภำระจำยอมนัน้ ถำ้ มไิ ดใ้ ช ้ 10 ปี ทำ่ นวำ่ ยอ่ มสนิ้ ไป ตำมปัญหำ ก. ไดส้ ทิ ธภิ ำระจำยอมโดยจดทะเบยี น ผำ่ นทำงในทดี่ นิ ของ ข. ตอ่ มำ ก. และ ข. ขดั ผลประโยชนก์ ันทำงธรุ กจิ กำรคำ้ ข. ไดข้ ม่ ขคู่ กุ คำมจน ก. ตอ้ งยำ้ ยไปอยจู่ ังหวดั อน่ื เป็ นเวลำ ถงึ 10 ปี เช่นน้ี ภำระจำยอมนั้นย่อมมไิ ดใ้ ชส้ บิ ปี ภำระจำยอมนั้นย่อมสนิ้ ไป ตำมมำตรำ 1399 ดังกลำ่ ว ไมว่ ่ำกำรที่มไิ ดใ้ ชน้ ัน้ จะเกดิ จำกสำเหตใุ ด เพรำะกฎหมำยพเิ ครำะหเ์ ฉพำะผลทีเ่ กดิ ขน้ึ เทำ่ นัน้ ฉะนั้น ทำยำทของ ข. จึงมีขอ้ ต่อสูภ้ ำระจำยอมนั้นระงับสนิ้ ไปแลว้ ตำมมำตรำ 1399 ดงั กลำ่ ว หนึ่งไดส้ ิทธิภำระจำยอมผ่ำนที่ดินของสองโดยอำยุควำม ต่อมำหน่ึงไดไ้ ปทำงำน ตำ่ งประเทศเป็ นเวลำถงึ 9 ปี แลว้ กับมำอยเู่ มอื งไทยและไดใ้ ชท้ ำงภำรยทรัพยน์ ัน้ อกี เพยี ง 6 เดอื น ก็กลับไปทำงำนตำ่ งประเทศอกี เป็ นเวลำ 2 ปี จงึ กลับมำอยอู่ ำศัยในสำมยทรัพยเ์ ดมิ นัน้ แตส่ องไม่ ยอมใหห้ นง่ึ ผำ่ นทด่ี นิ ของตนโดยอำ้ งวำ่ ภำระจำยอมระงบั สน้ิ ไปแลว้ เชน่ นห้ี นง่ึ จะมขี อ้ ตอ่ สอู ้ ยำ่ งไร ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1399 ภำระจำยอมนัน้ ถำ้ มไิ ดใ้ ชส้ บิ ปีทำ่ นวำ่ ยอ่ มสน้ิ ไป แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยท่ี 7 1. ทรัพยส์ นิ ทจ่ี ะตกอยภู่ ำยใตภ้ ำระจำยอมไดจ้ ะตอ้ งเป็ นทรัพยส์ นิ ประเภท อสงั หำรมิ ทรัพย์ 2. กำรใชส้ ทิ ธโิ ดยกำรขออำศัยอำจเป็ นเหตุใหไ้ ดม้ ำซงึ่ ภำระจำยอมโดยอำยุควำม ไม่ได ้ เพรำะมใิ ชเ่ ป็ นกำรใชส้ ทิ ธโิ ดยเจตนำจะไดภ้ ำระจำยอม 3. ในเรอ่ื งภำระจำยอมและทำงจำเป็ น อำจไดส้ ทิ ธทิ ัง้ ภำระจำยอมและทำงจำเป็ นในเสน้ ทำง เดยี วกันได ้

34 4. ปักเสำเดนิ สำยไฟในทำงภำระจำยอมเดมิ เป็ นกำรทำใหเ้ กดิ ภำระเพม่ิ ขน้ึ แกภ่ ำรยทรัพย์ 5. ภำระจำยอมในประเทศไทยคดที ข่ี นึ้ สศู่ ำลสว่ นใหญเ่ ป็ นเรอื่ งเกยี่ วกบั ทำงสญั จร 6. กรณีเจำ้ ของสำมยทรัพยต์ อ้ งเสยี คำ่ ใชจ้ ำ่ ยของตนเองในกำรซอ่ มแซมทไี่ ดท้ ำไปแลว้ หำก เจำ้ ของภำรยทรัพยไ์ ดร้ ับประโยชนด์ ว้ ย เจำ้ ของภำรยทรัพย์ ตอ้ งออกค่ำใชจ้ ่ำยดว้ ยตำมสว่ นแห่ง ประโยชน์ 7. ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1392 เจำ้ ของทรัพยอ์ ำจเรยี กใหย้ ำ้ ยภำระจำยอมไปยังสว่ นอนื่ ไดใ้ น กรณี ภำระจำยอมแตะตอ้ งเพยี งสว่ นหนง่ึ แหง่ ภำรยทรัพย์ 8. ถำ้ ภำรยทรัพยส์ ลำยไปทัง้ หมด ภำระจำยอมจะมผี ล สนิ้ ไปโดยผลของกฎหมำย 9. ถำ้ มกี ำรแบง่ แยกภำรยทรัพย์ ภำระจำยอมยงั คงมอี ยแู่ กท่ กุ สว่ นทแี่ ยกออกไป 10.ภำระจำยอมนั้นถำ้ ไม่ไดใ้ ชไ้ ปภำยในระยะเวลำเท่ำใดยอ่ มสนิ้ ไป คาตอบ ไม่มกี ำรสน้ิ ไป โดยไมใ่ ช ้ 11.ทรัพยส์ นิ ทเี่ ป็ นสำมยทรัพยไ์ ดจ้ ะตอ้ งเป็ นทรัพยส์ นิ เฉพำะอสงั หำรมิ ทรัพย์ 12.กำรไดภ้ ำระจำยอมโดยผลของกฎหมำยแลว้ ตอ่ มำอำจไดภ้ ำระจำยอมโดยอำยคุ วำมอกี ใน กรณีเดยี วกัน ได ้ หำกไดใ้ ชส้ ทิ ธโิ ดยครบหลกั เกณฑต์ ำมกฎหมำย 13.เรอ่ื งเกย่ี วกับภำระจำยอมและทำงจำเป็ น ภำระจำยอมไมจ่ ำกัดประเภทสทิ ธิ แตท่ ำงจำเป็ น จำกดั เฉพำะกรณีทำงสญั จร 14.ทำทำงภำระจำยอมเดมิ จำกโรยกรวดเป็ นเทคอนกรตี ไมเ่ ป็ นกำรทำใหเ้ กดิ ภำระเพมิ่ ขน้ึ แก่ ภำรยทรัพย์ 15.ภำระจำยอมเป็ นทรัพยสทิ ธชิ นดิ จำกัดตัดทอนกรรมสทิ ธิ์ 16.ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1391 เจำ้ ของสำมยทรัพยม์ สี ทิ ธทิ ำกำรทุกอย่ำงอันจำเป็ นเพอ่ื รักษำ และใชภ้ ำระจำยอม แตจ่ ะกอ่ ใหเ้ กดิ ควำมเสยี หำยแกภ่ ำรยทรัพย์ ไดก้ ็แตน่ อ้ ยทสี่ ดุ ตำมพฤตกิ ำรณ์ 17.ถำ้ ภำระจำยอมแตะตอ้ งเพยี งสว่ นหนงึ่ แหง่ ภำรยทรัพยน์ ัน้ อำจเรยี กใหย้ ำ้ ยไปยังสว่ นอน่ื ก็ได ้ แตต่ อ้ งแสดงไดว้ ำ่ กำรยำ้ ยนัน้ เป็ นประโยชนแ์ กต่ น 18.กรณีถำ้ มคี วำมเป็ นไปมที ำงใหก้ ลับใชภ้ ำระจำยอมได ้ ภำระจำยอมนัน้ อำจกลับมขี น้ึ อกี ได ้ นัน้ เป็ นกรณี ภำระจำยอมหมดประโยชนแ์ กส่ ำมยทรัพยโ์ ดยสน้ิ เชงิ 19.ภำระจำยอมทไ่ี ดจ้ ดทะเบยี นไวแ้ ลว้ ถำ้ ภำรยทรัพยแ์ ละสำมยทรัพยต์ กเป็ นของเจำ้ ของคน เดยี วกัน จะตอ้ งเพกิ ถอนกำรจดทะเบยี น มฉิ ะนัน้ ยงั คงมผี ลอยใู่ นสว่ นบคุ คลภำยนอก 20.กรณีไมไ่ ดใ้ ชภ้ ำระจำยอมเป็ นเวลำ 10 ปี ภำระจำยอมนัน้ ยอ่ มสน้ิ ไปทกุ กรณไี มม่ ขี อ้ ยกเวน้ หนว่ ยที่ 8 ทรพั ยส์ ทิ ธอิ นื่ ๆ 1. สทิ ธอิ ำศัย สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ สทิ ธเิ ก็บกนิ และภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพยเ์ ป็ นทรัพยส์ ทิ ธิ อั น เ กี่ย ว กั บ อ สั ง ห ำริม ท รั พ ย์ ที่ก ำ ห นด ใ ห บ้ ุค ค ล มีสิท ธิใช ไ้ ด ้ ห รือ ได ร้ ั บ ปร ะ โ ย ช น์ จ ำ ก อสังหำรมิ ทรัพยข์ องผูอ้ น่ื หรอื กล่ำวอกี นัยหนึ่งเป็ นทรัพยส์ ทิ ธทิ์ ีจ่ ำกัดตัดทอนสทิ ธข์ิ องเจำ้ ของ อสงั หำรมิ ทรัพยท์ อี่ ยภู่ ำยใตแ้ หง่ สทิ ธเิ หลำ่ น้ี 2. กำรไดม้ ำ กำรเปล่ยี นแปลง และกำรระงับสนิ้ ไปของทรัพยสทิ ธอิ นื่ ๆ นั้น จะตอ้ งทำเป็ น หนังสอื และจดทะเบยี นตอ่ พนักงำนเจำ้ หนำ้ ที่ 3. ทรัพยสทิ ธิอื่นๆนี้ อำจมีกำหนดเวลำหรือกำหนดตลอดชีวติ ของผูท้ รงสทิ ธหิ รือผุร้ ับ ประโยชนห์ รอื เจำ้ ของอสงั หำรมิ ทรัพยท์ อี่ ยภู่ ำยใตบ้ ังคับสทิ ธนิ ัน้ ๆ หรอื มกี ำหนดเวลำก็ได ้ 8.1 สทิ ธอิ าศยั 1. สทิ ธอิ ำศัยเป็ นทรัพยสทิ ธทิ ่ีกำหนดใหผ้ ูท้ รงสทิ ธิ และบุคคลในครอบครัวอยู่อำศัยใน โรงเรอื นของผอู ้ น่ื โดยไมต่ อ้ งเสยี คำ่ เชำ่ 2. กำรไดม้ ำ กำรเปลยี่ นแปลง และกำรระงับสนิ้ ไปของสทิ ธอิ ำศัยนัน้ จะตอ้ งทำเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นตอ่ พนักงำนเจำ้ หนำ้ ท่ี 3. สทิ ธอิ ำศัยเป็ นสทิ ธเิ ฉพำะตัวของผทู ้ รงสทิ ธิ จงึ ไมอ่ ำจโอนหรอื รับมรดกกนั ตอ่ ไปไมไ่ ด ้

35 4. สทิ ธิอำศัยอำจมีกำหนดเวลำหรือกำหนดตลอดชีวิตของผูท้ รงสทิ ธิอำศัย หรือไม่มี กำหนดเวลำก็ได ้ 8.1.1 ลกั ษณะของสทิ ธอิ าศยั ลกั ษณะของสทิ ธอิ ำศยั ทสี่ ำคญั มอี ยำ่ งไรบำ้ ง สทิ ธอิ าศยั มหี ลกั สาคญั ดงั ตอ่ ไปนี้ (1) สทิ ธอิ ำศัยเป็ นสทิ ธทิ ใ่ี หบ้ คุ คลใดมสี ทิ ธอิ ยู่อำศัยในโรงเรอื นของผอู ้ นื่ โดยไมเ่ สยี ค่ำ เชำ่ และมสี ทิ ธเิ ก็บดอกผลธรรมดำเพยี งเทำ่ ทจ่ี ำเป็ นแกค่ วำมตอ้ งกำรของครัวเรอื น (2) สทิ ธอิ ำศยั จะไดม้ ำโดยทำงนติ กิ รรมเทำ่ นัน้ และจะตอ้ งทำเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี น กำรไดม้ ำนัน้ ตอ่ พนักงำนเจำ้ หนำ้ ทจ่ี งึ จะมผี ลเป็ นทรัพยส์ ทิ ธใิ ชอ้ ำ้ งยนั บคุ คลท่ัวไปได ้ (3) สทิ ธอิ ำศัยเป็ นสทิ ธเิ ฉพำะตวั ของผทู ้ รงสทิ ธอิ ำศัยจงึ โอนกนั ไมไ่ ด ้ แมโ้ ดยทำงมรดก (4) สทิ ธอิ ำศัยอำจมีกำหนดเวลำหรอื ไม่ก็ได ้ และจะกำหนดตลอดชวี ติ ของผูท้ รงสทิ ธิ อำศัยก็ได ้ ก. ให ้ ข. อำศัยอยู่ในบำ้ นของตนโดยไม่ตอ้ งเสยี ค่ำเชำ่ บำ้ นมกี ำหนด 10 ปี และไดท้ ำ สญั ญำตอ่ กันไวเ้ ป็ นหนังสอื ตอ่ มำ ข. อยใู่ นบำ้ นของ ก. ได ้ 5 ปี ก. ยกบำ้ นนัน้ กับ ค. ค. ไมย่ อมให ้ ข. อยใู่ นบำ้ นนัน้ ตอ่ ไป ข. ก็ไมย่ อมออกจำกบำ้ นนัน้ โดยอำ้ งวำ่ ตำมสัญญำระหวำ่ งตนกับ ก. นัน้ ตน มีสทิ ธิอำศัยในบำ้ นน้ีอีกเป็ นเวลำ 5 ปี และ ค. รับโอนบำ้ นนั้นไปโดยไม่สุจริตและไม่เสีย คำ่ ตอบแทน ดังนรี้ ะหวำ่ ง ข. และ ค. ผใู ้ ดมสี ทิ ธใิ นบำ้ นดงั กลำ่ วนด้ี กี วำ่ กัน จำกอทุ ำหรณ์ ค. ผรู ้ ับโอนบำ้ นจำก ก. มสี ทิ ธดิ กี วำ่ ข. ผอู ้ ำศัยในบำ้ นหลังนัน้ สว่ น ข. นัน้ แมจ้ ะมสี ัญญำใหส้ ทิ ธอิ ำศัยระหวำ่ งตนกับ ก. แตส่ ัญญำดังกลำ่ วเป็ นเพยี งบคุ คลสทิ ธใิ ชอ้ ำ้ งยันได ้ ระหวำ่ งตนกับ ก. เทำ่ นัน้ เนอ่ื งจำกกำรไดม้ ำซง่ึ สทิ ธอิ ำศัยเป็ นกำรไดม้ ำซง่ึ ทรัพยส์ ทิ ธชิ นดิ หนง่ึ นัน้ จะตอ้ งทำเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นต่อพนักงำนเจำ้ หนำ้ ทจ่ี งึ จะบรบิ ูรณ์เป็ นทรัพยส์ ทิ ธิ แตก่ ำร ไดม้ ำซง่ึ ทรัพย์สทิ ธอิ ำศัยของ ข. นั้นเพียงแต่ทำเป็ นหนังสือแต่มไิ ดจ้ ดทะเบียนต่อพนักงำน เจำ้ หนำ้ ทจี่ งึ ไมอ่ ำจใชอ้ ำ้ งยนื ยนั ตอ่ ค. ซง่ึ เป็ นบคุ คลภำยนอกได ้ สำหรับขอ้ อำ้ งของ ข. ทว่ี ำ่ ค. ไม่ สุจริตก็ไม่ปรำกฏขอ้ เท็ จจ ริงว่ำ ค . ไม่สุจริต แต่ประก ำรใด และ ไม่มีกฎหมำยบัญญัติว่ำ บุคคลภำยนอกจะตอ้ งสจุ รติ หรอื ไม่ กำรท่ี ค. ไม่ไดเ้ สยี คำ่ ตอบแทนนัน้ ก็ไมม่ กี ฎหมำยบัญญัตวิ ำ่ บคุ คลภำยนอกจะตอ้ งเสยี ค่ำตอบแทนหรอื ไม่ ดังนัน้ ถำ้ ค. ไม่ตอ้ งกำรให ้ ข. อยใู่ นบำ้ นนัน้ ตอ่ ไป ค. ยอ่ มมสี ทิ ธใิ ห ้ ข. ออกจำกบำ้ นนัน้ ได ้ 8.1.2 ผลของสทิ ธอิ าศยั ผทู ้ รงสทิ ธอิ ำศัยมสี ทิ ธแิ ละหนำ้ ทอ่ี ยำ่ งไรบำ้ ง ผทู ้ รงสทิ ธอิ ำศัยมสี ทิ ธแิ ละหนำ้ ทด่ี งั ตอ่ ไปนี้ สทิ ธขิ องผทู ้ รงสทิ ธอิ ำศัย (1) อยอู่ ำศัยในโรงเรอื นของผอู ้ น่ื โดยไมต่ อ้ งเสยี คำ่ เชำ่ (2) เก็บดอกผลธรรมดำเพยี งเทำ่ ทจ่ี ำเป็ นแกค่ วำมตอ้ งกำรของครัวเรอื น หนำ้ ทขี่ องผทู ้ รงสทิ ธอิ ำศัย (1) ใชโ้ รงเรอื นตำมปกตปิ ระเพณีหรอื ทก่ี ำหนดไวใ้ นนติ กิ รรมกอ่ ตัง้ สทิ ธอิ ำศยั (2) สงวนโรงเรอื นอยำ่ งวญิ ญชู นจะพงึ สงวนทรัพยส์ นิ ของตน และบำรงุ รักษำและซอ่ มแซม เล็กนอ้ ย (3) ยอมใหผ้ อู ้ ำศยั หรอื ตวั แทนเขำ้ ตรวจดโู รงเรอื นเป็ นครัง้ ครำว (4) ไมด่ ัดแปลงตอ่ เตมิ โรงเรอื น (5) สง่ คนื โรงเรอื นใหผ้ ใู ้ หอ้ ำศัยเมอื่ สทิ ธอิ ำศยั ระงับสน้ิ ไป 8.1.3 การระงบั สน้ิ ไปซงึ่ สทิ ธอิ าศยั เหตขุ องกำรสน้ิ ไปซง่ึ สทิ ธอิ ำศยั มอี ยำ่ งไรบำ้ ง เหตขุ องกำรระงบั สน้ิ ไปซง่ึ สทิ ธอิ ำศยั 1) กำรระงบั สนิ้ ไปโดยผลแหง่ เจตนำ ซงึ่ แบง่ ออกเป็ น - เมอื่ สน้ิ ระยะเวลำทก่ี ำหนดไว ้ - เมอ่ื ผใู ้ หส้ ทิ ธอิ ำศยั บอกเลกิ สทิ ธอิ ำศัย

36 - เมอ่ื ผทู ้ รงสทิ ธสิ ละสทิ ธอิ ำศัย - เมอื่ คกู่ รณีทัง้ สองฝ่ ำยตกลงกันเลกิ สทิ ธอิ ำศยั 2) กำรระงบั สนิ้ ไปโดยผลแหง่ กฎหมำย ซง่ึ แบง่ ออกเป็ น - เมอ่ื ผทู ้ รงสทิ ธอิ ำศยั ตำย - เมอ่ื สทิ ธอิ ำศัยกับกรรมสทิ ธเิ์ กลอื่ นกลนื กนั 3) กำรระงับสน้ิ ไปโดยสภำพธรรมชำติ 8.2 สทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ 1. สทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ เป็ นทรัพยส์ ทิ ธทิ ก่ี ำหนดใหผ้ ูท้ รงสทิ ธเิ ป็ นเจำ้ ของโรงเรอื น สงิ่ ปลกู สรำ้ ง หรอื สงิ่ เพำะ ปลกู บนดนิ หรอื ใตด้ นิ ของผอู ้ น่ื โดยไมเ่ ป็ นสว่ นควบของเจำ้ ของทด่ี นิ นัน้ โดยจะเสยี คำ่ เชำ่ เป็ นกำรตอบแทนหรอื ไมก่ ็ได ้ 2. กำรไดม้ ำ กำรโอน กำรเปลย่ี นแปลงและกำรระงับสน้ิ ไปของสทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ นัน้ จะตอ้ งทำ เป็ น หนังสอื และจดทะเบยี นตอ่ พนักงำนเจำ้ หนำ้ ท่ี 3. สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ มใิ ชเ่ ป็ นสทิ ธเิ ฉพำะตวั ของผทู ้ รงสทิ ธิ จงึ อำจโอนหรอื รับมรดกกนั ตอ่ ไปได ้ 4. สทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ อำจมกี ำหนดเวลำหรอื กำหนดตลอดชวี ติ ของเจำ้ ของทดี่ นิ หรอื ของผทู ้ รง สทิ ธิ หรอื ไมม่ กี ำหนดเวลำก็ได ้ 8.2.1 ลกั ษณะของสทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ ลักษณะของสทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ ทสี่ ำคัญมอี ยำ่ งไรบำ้ ง สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ มลี ักษณะทสี่ ำคญั ดังตอ่ ไปน้ี (1) สทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ เป็ นสทิ ธใิ หบ้ คุ คลมสี ทิ ธเิ ป็ นเจำ้ ของโรงเรอื น สง่ิ ปลูกสรำ้ งหรอื สง่ิ เพำะปลกู ในทดี่ นิ ของผอู ้ นื่ โดยทรัพยส์ นิ เหลำ่ นัน้ ไมต่ กเป็ นสว่ นควบของเจำ้ ของทดี่ นิ โดยจะเสยี คำ่ เชำ่ หรอื ผลประโยชนต์ อบแทนหรอื ไมก่ ็ได ้ (2) สทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ นัน้ อำจไดม้ ำโดยทำงนติ กิ รรมและโดยทำงอนื่ นอกจำกนติ กิ รรม (3) สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ มใิ ชเ่ ป็ นสทิ ธเิ ฉพำะตัวของผทู ้ รงสทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ จงึ อำจโอนกันได ้ เสมอ (4) สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ อำจมกี ำหนดเวลำหรอื ไมก่ ็ได ้ และจะกำหนดเวลำไวต้ ลอดชวี ติ ของ เจำ้ ของทด่ี นิ หรอื ตลอดชวี ติ ของผทู ้ รงสทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ ก็ได ้ ก. อนุญำตให ้ ข. สรำ้ งบำ้ นในทดี่ นิ ของตนโดยทำสัญญำกันเป็ นหนังสอื ไวใ้ ห ้ ข. อยใู่ น ทดี่ นิ นัน้ ไดต้ ลอดชวี ติ ของ ข. ตอ่ มำ ก. ทำพนิ ัยกรรมยกทด่ี นิ นัน้ ให ้ ค. และ ก. ตำยลง ค. จงึ ฟ้อง ขับไล่ ข. ออกจำกทด่ี นิ ดังนี้ ข. จะไม่ยอมออกจำกทด่ี นิ นัน้ ไดห้ รอื ไม่ โดยอำ้ งวำ่ ตนมสี ทิ ธติ ำม สญั ญำตนกับ ก. ซงึ่ ค. ตอ้ งผกู พันดว้ ยเพรำะเป็ นผไู ้ ดร้ ับทด่ี นิ นัน้ จำก ก. จำกอทุ ำหรณ์ ข. จะไมย่ อมรอ้ื ถอนบำ้ นออกจำกทด่ี นิ ของ ค. ไมไ่ ด ้ เพรำะ ข. มสี ทิ ธเิ หนอื ทดี่ นิ ทไ่ี มบ่ รบิ รู ณ์ เป็ นทรัพยส์ ทิ ธิ แตเ่ ป็ นเพยี งบคุ คลสทิ ธริ ะหวำ่ ง ก. กับ ข. เท่ำนัน้ เนื่องจำกกำร ไดม้ ำซง่ึ สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ ของ ข. นัน้ มไิ ดจ้ ดทะเบยี นตอ่ พนักงำนเจำ้ หนำ้ ที่ จงึ มใิ ชท่ รัพยส์ ทิ ธทิ จี่ ะ ใชอ้ ำ้ งยันต่อ ค. ซง่ึ เป็ นบุคคลภำยนอก ค. จงึ ไม่ผูกพันโดยสทิ ธเิ หนือพื้นดนิ นั้น ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1299 วรรค 1 8.2.2 ผลของสทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ ผทู ้ รงสทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ มสี ทิ ธแิ ละหนำ้ ทอ่ี ยำ่ งไร ผทู ้ รงสทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ มสี ทิ ธแิ ละหนำ้ ทดี่ ังนี้ สทิ ธขิ องผทู ้ รงสทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ (1) เป็ นเจำ้ ของโรงเรอื น สงิ่ ปลกู สรำ้ ง หรอื สง่ิ เพรำะปลกู ในทดี่ นิ ของผอู ้ นื่ (2) โอนสทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ ใหแ้ กบ่ คุ คลอน่ื (3) รอ้ื ถอนโรงเรอื น สงิ่ ปลกู สรำ้ ง หรอื สง่ิ เพรำะปลกู เมอ่ื สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ ระงับสนิ้ ไป หนำ้ ทขี่ องผทู ้ รงสทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ (1) ชำระคำ่ เชำ่ ใหเ้ จำ้ ของทด่ี นิ (2) ปฏบิ ตั ติ ำมเงอ่ื นไขซง่ึ ระบไุ วใ้ นนติ กิ รรมกอ่ ตัง้ สทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ

37 (3) คนื ทด่ี นิ และรอื้ ถอนโรงเรอื น สง่ิ ปลกู สรำ้ ง และสงิ่ เพรำะปลกู เมอื่ สทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ ระงับ สนิ้ ไป 8.2.3 การระงบั สนิ้ ไปซง่ึ สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ เหตขุ องกำรสนิ้ ไปซง่ึ สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ มอี ยำ่ งไรบำ้ ง เหตขุ องกำรสนิ้ ไปซง่ึ สทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ กำรระงบั สน้ิ ไปโดยผลแหง่ เจตนำซง่ึ แบง่ ออกเป็ น ก. เมอ่ื สนิ้ ระยะเวลำทก่ี ำหนดไว ้ ข. เมอื่ มกี ำรบอกเลกิ สทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ ในกรณีทไ่ี มม่ กี ำหนดเวลำ ค. เมอ่ื เจำ้ ของทด่ี นิ บอกเลกิ สทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ เมอ่ื ผทู ้ รงสทิ ธไิ มป่ ฏบิ ัตติ ำมเงอื่ นไขหรอื ไม่ ชำระคำ่ เชำ่ สองปีตดิ ตอ่ กนั ง. เมอื่ ผทู ้ รงสทิ ธสิ ละสทิ ธเ์ิ หนอื พนื้ ดนิ จ. เมอ่ื คกู่ รณที ัง้ สองฝ่ ำยตกลงกันเลกิ สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ ฉ. เมอื่ เจำ้ ของทด่ี นิ ตำยในกรณีทส่ี ทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ กอ่ ตงั้ ขน้ึ ตลอดชวี ติ ของเจำ้ ของทดี่ นิ ช. เมอ่ื ผทู ้ รงสทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ ตำยในกรณีทส่ี ทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ กอ่ ตัง้ ขน้ึ ตลอดชวี ติ ของผู ้ ทรงสทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ ก. ให ้ ข. ปลกู บำ้ นในทด่ี นิ ของตนโดยมสี ทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ เป็ นเวลำ 10 ปี ตอ่ เมอื่ ข. อยใู่ น ทดี่ นิ นัน้ ได ้ 5 ปี เกดิ เพลงิ ไหมบ้ ำ้ นของ ข. หมดสน้ิ ข. จะปลกู สรำ้ งใหมใ่ นทดี่ นิ นัน้ ก. ไมย่ อม ดังน้ี ข. จะมสี ทิ ธปิ ลกู บำ้ นใหมห่ รอื ไม่ จำกอทุ ำหรณ์ ข. มสี ทิ ธปิ ลูกบำ้ นขน้ึ ใหมใ่ นทดี่ นิ ของ ก. เพรำะสทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ ของ ข. ในทดี่ นิ ของ ก. ไมส่ นิ้ ไป เพรำะสภำพบำ้ นซง่ึ เป็ นทรัพยส์ นิ ทตี่ นปลกู สรำ้ งลงสน้ิ ไปเพรำะมใิ ชท่ ดี่ นิ ทอ่ี ยภู่ ำยใตบ้ งั คบั สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ สน้ิ ไป และเป็ นไปตำมบทบญั ญัตมิ ำตรำ 1475 8.3 สทิ ธเิ ก็บกนิ 1. สทิ ธเิ ก็บกนิ เป็ นทรัพยส์ ทิ ธทิ กี่ ำหนดใหผ้ ทู ้ รงสทิ ธเิ ขำ้ ครอบครองใช ้ และถอื เอำประโยชน์ จำกอสงั หำรมิ ทรัพยข์ องผอู ้ นื่ 2. สทิ ธเิ ก็บกนิ เป็ นสทิ ธทิ ใี่ หผ้ ทู ้ รงสทิ ธใิ ช ้ หรอื ถอื เอำประโยชน์จำกอสังหำรมิ ทรัพยข์ องผอู ้ น่ื โดยไม่มขี อ้ จำกัดเจำ้ ของอสังหำรมิ ทรัพย์ กล่ำวคือผูใ้ หส้ ทิ ธจิ ะระบุจำกัดกำรใชห้ รือประโยชน์ เฉพำะอยำ่ งมไิ ด ้ 3. กำรไดม้ ำ กำรเปลยี่ นแปลง และกำรระงับสน้ิ ไปของสทิ ธเิ ก็บกนิ นัน้ จะตอ้ งทำเป็ นหนังสอื และ จดทะเบยี นตอ่ พนักงำนเจำ้ หนำ้ ท่ี 4. สทิ ธเิ ก็บกนิ เป็ นสทิ ธเิ ฉพำะตัวของผทู ้ รงสทิ ธิ จงึ ไมอ่ ำจโอนหรอื รับมรดกกนั ตอ่ ไปได ้ 5. สทิ ธเิ ก็บกนิ อำจมีกำหนดเวลำ หรือกำหนดตลอดชีวติ ของผูท้ รงสทิ ธิเก็บกินหรือไม่มี กำหนดเวลำก็ได ้ 8.3.1 ลกั ษณะของสทิ ธเิ ก็บกนิ ลักษณะของสทิ ธเิ ก็บกนิ ทสี่ ำคญั มอี ะไรบำ้ ง สทิ ธเิ ก็บกนิ มลี ักษณะสำคญั ดังตอ่ ไปนี้ (1) สทิ ธเิ ก็บกนิ เป็ นสทิ ธทิ ใ่ี หบ้ คุ คลมสี ทิ ธคิ รอบครอง ใชส้ อย และถอื เอำประโยชนจ์ ำกอ สังหำรมิ ทรัพยข์ องผูอ้ นื่ โดยจะเสยี ค่ำเชำ่ หรอื ผลประโยชน์ตอบแทน หรอื ไม่ก็ได ้ และโดยมไิ ด ้ ระบจุ ำกัดกำรใชห้ รอื ถอื เอำประโยชน์ (2) สทิ ธเิ ก็บกนิ นัน้ จะไดม้ ำก็แต่ทำงนติ กิ รรมเท่ำนัน้ และจะตอ้ งทำเป็ นหนังสอื และจด ทะเบยี นกำรไดม้ ำซงึ่ สทิ ธเิ ก็บกนิ ตอ่ พนักงำนเจำ้ หนำ้ ทเี่ พอ่ื ใหบ้ รบิ รู ณ์เป็ นทรัพยส์ ทิ ธทิ จี่ ะใชอ้ ำ้ งยัน แกบ่ คุ คลทั่วไปได ้ (3) สทิ ธเิ ก็บกนิ เป็ นสทิ ธเิ ฉพำะตัวของผทู ้ รงสทิ ธเิ ก็บกนิ จงึ ไมอ่ ำจทรงสทิ ธเิ ก็บกนิ กันได ้ แตก่ ็อำจมกี ำรโอนกำรใชส้ ทิ ธเิ ก็บกนิ กันได ้ เพรำะไมใ่ ชก่ ำรโอนถงึ สทิ ธเิ ก็บกนิ (4) สทิ ธเิ ก็บกนิ นัน้ อำจมกี ำหนดเวลำ หรอื ไมม่ กี ำหนดเวลำ หรอื กำหนดตลอดชวี ติ ของผู ้ ทรงสทิ ธเิ ก็บกนิ ก็ได ้

38 ก. เป็ นเจำ้ ของท่ีดนิ แปลงหน่ึงไดใ้ ห ้ ข. มสี ทิ ธเิ ก็บกนิ ในท่ีดนิ ของตนโดยทำนิตกิ รรม ถูกตอ้ งตำมกฎหมำยแต่ไม่ไดต้ กลงกันวำ่ จะให ้ ข. มสี ทิ ธเิ ก็บกนิ อยู่นำนเท่ำใด ภำยหลัง ก. ไม่ พอใจ ข. และไมต่ อ้ งกำรให ้ ข. อยใู่ นทด่ี นิ นัน้ อกี ตอ่ ไป ก. จะเรยี กทดี่ นิ นัน้ คนื ไดห้ รอื ไม่ จำกอุทำหรณ์ สทิ ธเิ ก็บกนิ ระหวำ่ ง ก. กับ ข. เป็ นสทิ ธเิ ก็บกนิ ทไ่ี ม่มกี ำหนดเวลำซงึ่ ป. พ.พ. มำตรำ 1418 วรรค 2 ใหส้ ันนิษฐำนไวก้ ่อนวำ่ สทิ ธเิ ก็บกนิ มอี ยู่ตลอดชวี ติ แห่งผูท้ รงสทิ ธิ ดงั นัน้ ตำมขอ้ สนั นษิ ฐำนของกฎหมำย ก. จะเรยี กทดี่ นิ นัน้ คนื ไมไ่ ดต้ รำบใดที่ ข.ยังมชี วี ติ อยู่ แตถ่ ำ้ มพี ฤตกิ ำรณ์แสดงใหเ้ ห็นเป็ นอย่ำงอน่ื เชน่ ใหส้ นิ้ สทิ ธไิ ปเมอื่ ก. ไมพ่ อใจและเรยี กเอำคนื ก. ก็ ยอ่ มไดส้ ทิ ธเิ รยี กทดี่ นิ คนื ได ้ 8.3.2 ผลของสทิ ธเิ ก็บกนิ สทิ ธแิ ละหนำ้ ทขี่ องผทู ้ รงสทิ ธเิ ก็บกนิ มอี ยำ่ งไรบำ้ ง ผทู ้ รงสทิ ธเิ ก็บกนิ มสี ทิ ธแิ ละหนำ้ ทดี่ งั ตอ่ ไปน้ี สทิ ธขิ องผทู้ รงสทิ ธเิ ก็บกนิ (1) ครอบครอง ใชส้ อย ถือเอำประโยชน์และจัดกำรอสังหำรมิ ทรัพยท์ ่อี ยู่ภำยใตบ้ ังคับ สทิ ธเิ ก็บกนิ (2) โอนกำรใชส้ ทิ ธเิ ก็บกนิ ใหบ้ คุ คลอนื่ เวน้ แตน่ ติ กิ รรมกอ่ ตงั้ สทิ ธเิ ก็บกนิ จะหำ้ ม หนา้ ทข่ี องผทู้ รงสทิ ธเิ ก็บกนิ 1) รักษำทรัพยส์ นิ ทอี่ ยภู่ ำยใตบ้ งั คบั สทิ ธเิ ก็บกนิ เสมอวญิ ญชู นรักษำทรัพยส์ นิ ของตนเอง 2) สงวนภำวะแห่งทรัพย์สนิ มิใหเ้ ปล่ียนไปในสำระสำคัญ และบำรุงรักษำปกตแิ ละ ซอ่ มแซมเล็กนอ้ ย 3) ออกคำ่ ใชจ้ ำ่ ยในกำรจัดกำรทรัพยส์ นิ 4) ประกันวนิ ำศภยั ทรัพยส์ นิ ทอ่ี ยภู่ ำยใตบ้ งั คบั สทิ ธเิ ก็บกนิ 5) สง่ ทรัพยส์ นิ คนื 8.3.3 การระงบั สนิ้ ไปซงึ่ สทิ ธเิ ก็บกนิ เหตขุ องกำรสนิ้ ไปซง่ึ สทิ ธเิ ก็บกนิ มอี ยำ่ งไรบำ้ ง เหตขุ องกำรสนิ้ ไปของสทิ ธเิ ก็บเงนิ (1) กำรระงบั สนิ้ ไปโดยผลแหง่ เจตนำ ซง่ึ แบง่ ออกเป็ น - เมอื่ สน้ิ ระยะเวลำทกี่ ำหนดไว ้ - เมอ่ื มกี ำรบอกเลกิ สทิ ธเิ ก็บกนิ ในกรณีทไี่ มม่ กี ำหนดระยะเวลำ - เมอ่ื ผทู ้ รงสทิ ธสิ ละสทิ ธเิ ก็บกนิ - เมอื่ คกู่ รณีทัง้ สองฝ่ ำยตกลงกันเลกิ สทิ ธเิ ก็บกนิ (2) กำรระงับสน้ิ ไปโดยผลแหง่ กฎหมำย - เมอื่ ผทู ้ รงสทิ ธติ ำย - เมอื่ สทิ ธเิ ก็บกนิ กบั กรรมสทิ ธเ์ิ กลอ่ื นกลนื กัน (3) กำรระงับสน้ิ ไปโดยสภำพธรรมชำติ ก. ทำพนิ ัยกรรมให ้ ข. มสี ทิ ธเิ ก็บกนิ ในที่ดนิ ของตนพรอ้ มบำ้ นทปี่ ลกู อยู่ในทีด่ นิ นัน้ เป็ น เวลำ 20 ปี ตอ่ มำเมอื่ ข. อยใู่ นทด่ี นิ นัน้ ได ้ 10 ปี บำ้ นนัน้ ถูกพำยพุ ัดพังหมด ดังนี้ ก. จะให ้ ข. ออก จำกทด่ี นิ ของตนโดยอำ้ งวำ่ สทิ ธเิ ก็บกนิ สนิ้ สดุ ลงแลว้ ไดห้ รอื ไม่ จำกอทุ ำหรณ์สทิ ธเิ ก็บกนิ ของ ข. ในทดี่ นิ ของ ก. ไมร่ ะงับสนิ้ ไป แมบ้ ำ้ นทป่ี ลกู สรำ้ งอยใู่ น ทดี่ นิ นัน้ จะสนิ้ สลำยไปก็ตำม ก. จะให ้ ข. ออกจำกทด่ี นิ ไมไ่ ด ้ เพรำะไมใ่ ชก่ รณีทต่ี ัง้ อสงั หำรมิ ทรัพย์ ทอี่ ยภู่ ำยใตบ้ ังคบั สทิ ธเิ ก็บกนิ คอื ทด่ี นิ สนิ้ สลำยไป 8.4 ภาระตดิ พนั ในอสงั หารมิ ทรพั ย์ 1. ภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพย์ เป็ นทรัพยสทิ ธทิ ก่ี ำหนดใหผ้ รู ้ ับประโยชนไ์ ดร้ ับชำระหนีจ้ ำ กอสงั หำ รมิ ทรัพยข์ องผอู ้ นื่ เป็ นครำวๆ ไป หรอื ไดใ้ ชห้ รอื ถอื เอำประโยชนจ์ ำกอสงั หำรมิ ทรัพยข์ อง ผอู ้ น่ื ตำมทรี่ ะบไุ ว ้ 2. ภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพยเ์ ป็ นภำระทเี่ กย่ี วกบั ตวั ทรัพยส์ นิ โดยตรง

39 3. กำรไดม้ ำ กำรเปลี่ยนแปลง และกำรระงับสนิ้ ไปของภำระตดิ พันในอสังหำรมิ ทรัพย์นั้น จะตอ้ งทำเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นตอ่ พนักงำนเจำ้ หนำ้ ท่ี 4. ภำระตดิ พันในอสังหำรมิ ทรัพยเ์ ฉพำะตัวของผรู ้ ับประโยชน์ จงึ ไมอ่ ำจโอนหรอื รับมรดกกัน ตอ่ ไปได ้ เวน้ แตจ่ ะมกี ำรระบไุ วเ้ ป็ นอยำ่ งอนื่ ในนติ กิ รรมกอ่ ตงั้ ภำระตดิ พัน 5. ภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพยอ์ ำจมกี ำหนดเวลำ หรอื กำหนดตลอดชวี ติ ของผรู ้ ับประโยชน์ หรอื ไมม่ กี ำหนดเวลำก็ได ้ 8.4.1 ลกั ษณะของภาระตดิ พนั ในอสงั หารมิ ทรพั ย์ ลักษณะของภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพยท์ สี่ ำคญั มอี ะไรบำ้ ง ภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพยม์ ลี ักษณะดงั ตอ่ ไปน้ี (1) ภำระตดิ พันในอสังหำรมิ ทรัพยเ์ ป็ นทรัพยสทิ ธิ ทที่ ำใหผ้ รู ้ ับประโยชน์ไดร้ ับชำระหนี้ จำก อสงั หำรมิ ทรัพยข์ องผอู ้ นื่ เป็ นครำวๆ ไป หรอื ไดใ้ ชแ้ ละถอื เอำประโยชน์จำกอสังหำรมิ ทรัพย์ ของผอู ้ นื่ ตำมทรี่ ะบไุ ด ้ (2) ภำระตดิ พันในอสังหำรมิ ทรัพยน์ ัน้ อำจไดม้ ำก็แต่โดยทำงนิตกิ รรมและโดยทำงอน่ื นอกจำกนติ กิ รรม (3) ภำระตดิ พันในอสังหำรมิ ทรัพยเ์ ป็ นสทิ ธเิ ฉพำะตัวของผรู ้ ับประโยชน์ตำมปกติ จงึ ไม่ อำจโอนหรือรับมรดกกันไดเ้ วน้ แต่จะระบุไวเ้ ป็ นอย่ำงอ่ืนในนิติกรรมก่อตั้งภำระติดพันใน อสงั หำรมิ ทรัพย์ ก. ให ้ ข. เดนิ ผ่ำนที่ดนิ ของตน เพ่ือไปทำนำในที่นำของ ข. ซงึ่ อยู่ถัดออกไปเฉพำะ ฤดูกำลทำนำเป็ นเวลำ 20 ปี เมอ่ื ทำสัญญำมำไดค้ รบ 10 ปี ข. ตำยลง ค. ซง่ึ เป็ นบุตรของ ข. จะ เขำ้ ไปทำนำในทดี่ นิ ของตน โดยเดนิ ผำ่ นทดี่ นิ ของ ก. แต่ ก. จะไมใ่ ห ้ ค. เดนิ ผำ่ นทดี่ นิ นัน้ ดังน้ี ก. จะมสี ทิ ธหิ ำ้ มไมใ่ ห ้ ค. เดนิ ผำ่ นทดี่ นิ นัน้ ไดห้ รอื ไม่ จำกอทุ ำหรณ์ ก. มสี ทิ ธหิ ำ้ ม ค. มใิ หเ้ ดนิ ผ่ำนทด่ี นิ ของตน เพรำะภำระตดิ พันดังกล่ำวน้ี ระงับสนิ้ ไปเมอื่ ข. ผรู ้ ับประโยชน์ตำย แม ้ ค. จะเป็ นผรู ้ ับมรดกจำก ข. ก็ตำม ค. ก็ไม่สำมำรถรับ มรดกภำระตดิ พันนัน้ ไดเ้ วน้ แตใ่ นนติ กิ รรมกอ่ ตงั้ ภำระตดิ พันระหวำ่ ง ก. กบั ข. จะระบไุ วว้ ำ่ ใหท้ ำยำท ของ ข. รับมรดกภำระตดิ พันนัน้ ได ้ ดงั ทบ่ี ญั ญัตไิ วใ้ นมำตรำ 1431 8.4.2 ผลของภาระตดิ พนั ในอสงั หารมิ ทรพั ย์ สทิ ธแิ ละหนำ้ ทขี่ องผรู ้ ับประโยชนใ์ นภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพยม์ อี ยำ่ งไรบำ้ ง สทิ ธแิ ละหนำ้ ทข่ี องผรู ้ ับประโยชนใ์ นภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพย์ สทิ ธขิ องผรู้ บั ประโยชน์ (1) ไดร้ ับประโยชนจ์ ำกอสังหำรมิ ทรัพยท์ อี่ ยภู่ ำยใตบ้ ังคับภำระตดิ พัน โดยไดร้ ับชำระหนี้ เป็ นครำวๆ จำกอสงั หำรมิ ทรัพย์ หรอื ไดใ้ ชห้ รอื ถอื เอำประโยชนจ์ ำกอสงั หำรมิ ทรัพยต์ ำมทร่ี ะบไุ ว ้ (2) ขอใหศ้ ำลตัง้ ผรู ้ ักษำทรัพย์ หรอื ใหเ้ อำอสงั หำรมิ ทรัพยอ์ อกขำยทอดตลำด (3) ทำกำรทกุ อยำ่ งเพอ่ื รักษำและใชอ้ สงั หำรมิ ทรัพยท์ อี่ ยภู่ ำยใตบ้ ังคบั ภำระตดิ พัน หนา้ ทข่ี องผรู้ บั ประโยชน์ 1) ปฏบิ ัตติ ำมเงอื่ นไขอันเป็ นสำระสำคัญทรี่ ะบไุ วใ้ นนติ กิ รรมกอ่ ตงั้ ภำระตดิ พัน 2) ไมท่ ำกำรเปลยี่ นแปลงอสงั หำรมิ ทรัพยท์ อี่ ยภู่ ำยใตบ้ ังคับภำระตดิ พัน 3) ไมท่ ำกำรอันเป็ นกำรเพม่ิ ภำระแกอ่ สงั หำรมิ ทรัพยท์ อ่ี ยภู่ ำยใตบ้ งั คับภำระตดิ พัน 4) หยดุ กระทำกำรซงึ่ เป็ นประโยชนจ์ ำกอสงั หำรมิ ทรัพยท์ อ่ี ยภู่ ำยใตบ้ ังคับภำระตดิ พันเมอื่ ภำระตดิ พันนัน้ ระงบั สน้ิ ไป 8.4.3 การระงบั สน้ิ ไปซงึ่ ภาระตดิ พนั ในอสงั หารมิ ทรพั ย์ เหตรุ ะงับสน้ิ ไปซงึ่ ภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพยม์ อี ยำ่ งไรบำ้ ง เหตขุ องกำรระงับสน้ิ ไปซง่ึ ภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพย์ 1) การระงบั สน้ิ ไปโดยผลแหง่ เจตนา ซง่ึ อาจแบง่ ออกเป็ น (ก) เมอ่ื สนิ้ ระยะเวลำทก่ี ำหนดไว ้ (ข) เมอ่ื มกี ำรยกเลกิ ภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพยใ์ นกรณีทไ่ี มม่ กี ำหนดระยะเวลำ

40 (ค) เม่ือเจำ้ ของทรัพย์สนิ บอกเลิกภำระตดิ พันในอสังหำริมทรัพย์ในกรณีที่ผูร้ ับ ประโยชนไ์ มป่ ฏบิ ตั ติ ำมเงอื่ นไข (ง) เมอื่ ผรู ้ ับประโยชนส์ ละภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพย์ (จ) เมอ่ื คกู่ รณีทัง้ สองฝ่ ำยตกลงเลกิ ภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพย์ (ฉ) เม่ือผูร้ ับประโยชน์ถึงแก่ควำมตำยในกรณีท่ีกำหนดเวลำไวต้ ลอดชีวติ ผูร้ ับ ประโยชน์ 2) การระงบั สน้ิ ไปโดยผลแหง่ กฎหมาย ซงึ่ อาจแบง่ ออกเป็ น (ก) เมอื่ ผรู ้ ับประโยชนถ์ งึ แกค่ วำมตำยในกรณที ไี่ มไ่ ดก้ ำหนดระยะเวลำเอำไว ้ (ข) เมอื่ ผรู ้ ับประโยชนข์ อใหศ้ ำลนำอสงั หำรมิ ทรัพยท์ อี่ ยภู่ ำยใตบ้ ังคับภำระตดิ พันออก ขำยทอดตลำดเพอ่ื ชำระหนท้ี ค่ี ำ้ งอยู่ (ค) เมอ่ื เจำ้ ของอสงั หำรมิ ทรัพยข์ องใหอ้ สงั หำรมิ ทรัพยน์ ัน้ พน้ จำกภำระตดิ พัน (ง) เมอ่ื ผรู ้ ับประโยชนม์ ไิ ดใ้ ชอ้ สงั หำรมิ ทรัพยน์ ัน้ เป็ นเวลำ 10 ปี (จ) เมอื่ ภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพยห์ มดประโยชนห์ รอื มปี ระโยชนน์ อ้ ยลง (ฉ) เมอ่ื ภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพยแ์ ละกรรมสทิ ธเิ์ กลอ่ื นกลนื กนั 3) การระงบั สน้ิ ไปโดยสภาพธรรมชาติ แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยที่ 8 1. บคุ คลอำจไดม้ ำซงึ่ ทรัพยส์ ทิ ธติ ำ่ งๆ ไดโ้ ดยทำง นติ กิ รรม และ ทำงอน่ื นอกจำกนติ กิ รรม 2. บคุ คลอำจไดม้ ำซงึ่ ทรัพยสทิ ธติ ่ำงๆ เชน่ สทิ ธอิ ำศัย สทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ สทิ ธเิ ก็บกนิ และ ภำระตดิ พันในอสงั หำรมิ ทรัพยโ์ ดยทำง นติ กิ รรม และ อำยคุ วำม 3. ทรัพยสทิ ธทิ เ่ี ป็ นทรัพยสทิ ธทิ จ่ี ำกัดตัดทอนอำนำจของกรรมสทิ ธไ์ิ ดม้ ำกทสี่ ดุ คอื สทิ ธเิ ก็บ กนิ 4. สทิ ธอิ ำศัย คอื สทิ ธทิ กี่ อ่ ใหเ้ กดิ ผลตอ่ ผทู ้ รงสทิ ธมิ สี ทิ ธอิ ยอู่ ำศัยในโรงเรอื นของผอู ้ นื่ โดย ไมต่ อ้ งเสยี คำ่ เชำ่ 5. ดำใหแ้ ดงอำศัยอยู่ในบำ้ นของตนโดยทำหนังสอื ระหวำ่ งกัน ต่อมำดำขำยทด่ี นิ นั้นใหข้ ำว ขำวจงึ ฟ้องขบั ไลแ่ ดง ดังนัน้ แดงจะมสี ทิ ธอิ ำศัยอยใู่ นบำ้ นนัน้ หรอื ไม่ คาตอบ แดงไมม่ สี ทิ ธอิ ำศัย เพรำะสทิ ธอิ ำศยั นัน้ ไมไ่ ดจ้ ดทะเบยี น จงึ ไมเ่ ป็ นทรัพยสทิ ธทิ จ่ี ะใชย้ นั กบั ขำวได ้ 6. สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ คอื สทิ ธทิ ก่ี อ่ ใหเ้ กดิ ผลตอ่ ผทู ้ รงสทิ ธมิ สี ทิ ธเิ ป็ นเจำ้ ของโรงเรอื น สง่ิ ปลกู สรำ้ ง หรอื สง่ิ เพำะปลกู ทอ่ี ยใู่ นทด่ี นิ ของผอู ้ นื่ 7. ขำวใหเ้ ขยี วปลกู บำ้ นอยใู่ นทด่ี นิ ของตนโดยทำสญั ญำกันเอง ตอ่ มำขำวขำยทด่ี นิ นัน้ ใหเ้ ขม้ ไปดงั นร้ี ะหวำ่ งเขยี วกบั เขม้ ใครจะมสี ทิ ธใิ นบำ้ นดกี วำ่ กนั คาตอบ เขม้ มสี ทิ ธดิ กี วำ่ เพรำะเขยี วมไิ ด ้ จดทะเบยี นสทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ สทิ ธขิ องเขยี วจงึ ไมผ่ กู พันเขม้ 8. สทิ ธเิ ก็บกนิ คอื สทิ ธทิ ก่ี อ่ ใหเ้ กดิ ผลอยำ่ งไรตอ่ ผทู ้ รงสทิ ธเิ ก็บกนิ คาตอบ ผทู ้ รงสทิ ธมิ สี ทิ ธิ ครอบครอง ใชส้ อย และถอื ประโยชนจ์ ำกอสงั หำรมิ ทรัพยข์ องผอู ้ น่ื 9. น้ำเงนิ ใหม้ ว่ งมสี ทิ ธเิ ก็บกนิ ในทสี่ วนของตน ตอ่ มำมว่ งโอนกำรใหส้ ทิ ธเิ ก็บกนิ ในทด่ี นิ นัน้ ให ้ ฟ้ำ ถำ้ ฟ้ำตดั ตน้ ไมใ้ นสวนไปทำฟืนขำยหมด ดังนัน้ น้ำเงนิ จะเรยี กใหใ้ ครรับผดิ ชอบ คาตอบ น้ำเงนิ ฟ้องมว่ งและฟ้ำใหร้ ับผดิ ชอบตอ่ ตนได ้ เพรำะเป็ นกรณที มี่ กี ฎหมำยบัญญัตไิ ว ้ 10.ภำระตดิ พันในอสังหำรมิ ทรัพย์คือทรัพย์สทิ ธทิ ี่ก่อใหเ้ กดิ ผลอย่ำงไรต่อผูร้ ับประโยชน์ คาตอบ ผรู ้ ับประโยชนม์ สี ทิ ธไิ ดร้ ับชำระหนเี้ ป็ นครำวๆ หรอื ไดใ้ ชแ้ ละถอื เอำประโยชนต์ ำมทร่ี ะบไุ ว ้ จำกอสงั หำรมิ ทรัพย์ 11.เหลอื งใหแ้ ดงเขำ้ ทำนำในทด่ี นิ ของตนเฉพำะฤดกู ำลทำนำ ตอ่ มำแดงใหด้ ำเขำ้ ไปทำนำใน ทน่ี ำนัน้ แทนตน ดังนัน้ ถำ้ ดำทำใหท้ นี่ ำนัน้ เสยี หำย เหลอื งจะเรยี กใหใ้ ครรับผดิ ตำมบทบัญญัตใิ น เร่ืองทรัพยส์ นิ ไดบ้ ำ้ ง คาตอบ เหลืองฟ้ องแดงใหร้ ับผดิ ชอบได ้ เพรำะแดงจะโอนภำระตดิ พัน ดังกลำ่ วใหด้ ำไมไ่ ด ้ 12.ขำวใหเ้ ขยี วมสี ทิ ธอิ ำศัยในบำ้ นของตนโดยทำพนิ ัยกรรมไว ้ เมอ่ื ขำวตำย เขยี วไดใ้ หเ้ ชำ่ บำ้ น หลังนัน้ ไป และเหลอื งไดเ้ ขำ้ ครอบครองทด่ี นิ ทม่ี บี ำ้ นนัน้ จนไดส้ ทิ ธิ เขยี วจะยังมสี ทิ ธอิ ำศัยในบำ้ น หลังนัน้ หรอื ไม่ คำตอบ เขยี วไม่มสี ทิ ธอิ ำศัยในบำ้ น เพรำะไมไ่ ดจ้ ดทะเบยี นสทิ ธอิ ำศัยจงึ ไม่อำจ อำ้ งยันในฐำนะทรัพยสทิ ธติ อ่ เหลอื งได ้

41 13.เขยี วใหข้ ำวปลกู บำ้ นอยใู นทด่ี นิ ของตนโดยทำเป็ นหนังสอื ระหวำ่ งกัน ตอ่ มำเขยี วขำยทดี่ นิ นัน้ ใหเ้ ขม้ ไปดังน้ีระหวำ่ งขำวกับเขม้ ใครจะมสี ทิ ธใิ นบำ้ นดกี วำ่ กัน คำตอบ เขม้ มสี ทิ ธดิ กี วำ่ เพรำะ ขำวมไิ ดจ้ ดทะเบยี นสทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ ของขำวจงึ ไมผ่ กู พันเขม้ หนว่ ยท่ี 9 การไดม้ าซง่ึ อสงั หารมิ ทรพั ยแ์ ละทรพั ยส์ นิ อนั เกย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรพั ย์ 1. กำรไดม้ ำซงึ่ อสังหำรมิ ทรัพยแ์ ละทรัพยส์ ทิ ธเิ กยี่ วกับอสังหำรมิ ทรัพย์ เป็ นกรณีท่ที ำใหผ้ ู ้ ไดม้ ำสำมำรถใชอ้ ำนำจแหง่ สทิ ธทิ ไ่ี ดม้ ำยกขนึ้ ต่อสกู ้ ับผอู ้ นื่ ดังนัน้ กฎหมำยจงึ จำเป็ นตอ้ งบัญญัติ หลักกำรแสดง ออกซง่ึ สทิ ธทิ ไี่ ดม้ ำนัน้ ใหช้ ดั เจน เพอื่ ประโยชน์ตอ่ ผไู ้ ดม้ ำ (ผทู ้ รงทรัพยส์ ทิ ธ)ิ แต่ อยำ่ งไรก็ดี กฎหมำยก็ยังใหค้ วำมคมุ ้ ครองสทิ ธขิ องบคุ คลภำยนอกทไ่ี ดท้ รัพยส์ ทิ ธนิ ัน้ มำโดยสจุ รติ และเสยี คำ่ ตอบแทน 2. กำรไดม้ ำซงึ่ อสังหำรมิ ทรัพยแ์ ละทรัพยส์ ทิ ธเิ กยี่ วกับอสงั หำรมิ ทรัพยน์ ัน้ ตำมกฎหมำยแบง่ ออกเป็ น 2 ทำง คอื กำรไดม้ ำโดยทำงนติ กิ รรม และกำรไดม้ ำโดยทำงอน่ื นอกจำกนติ กิ รรม 3. กำรไดม้ ำซง่ึ อสงั หำรมิ ทรัพยแ์ ละทรัพยส์ ทิ ธเิ กยี่ วกับอสังหำรมิ ทรัพยบ์ ำงกรณีอำจถูกเพกิ ถอนทะเบยี นไดท้ ัง้ นต้ี อ้ งเป็ นไปตำมหลกั กำรตำมทกี่ ฎหมำยกำหนดไว ้ 4. ทรัพย์สทิ ธอิ ันเกี่ยวกับอสังหำริมทรัพย์อำจเปลี่ยนแปลงระงับหรือกลับคืนมำได ้ ทั้งนี้ กฎหมำยกำหนดใหน้ ำหลักกำรทำงทะเบยี นดังบัญญัตไิ วใ้ น ป.พ.พ. มำตรำ 1299 และ มำตรำ 1300 มำใชโ้ ดยอนุโลม อนึ่ง สังหำรมิ ทรัพยท์ ่กี ฎหมำยกำหนดใหม้ กี ำรแสดงออกทำงทะเบยี น หำกมีกำรไดม้ ำหรือมีกำรเปลี่ยนแปลงหรือระงับ หรือกลับคืนก็ตอ้ งแสดงออกใหป้ รำกฏทำง ทะเบยี นเชน่ กนั 9.1 ก ารได้มาโด ย ท างนิติก รรมซ่ึงอสงั ห าริมท รพั ย์และ ท รพั ย์สิน อนั เก่ีย วก บั อสงั หารมิ ทรพั ย์ 1. กำรไดม้ ำซง่ึ อสงั หำรมิ ทรัพย์ หรอื ทรัพยส์ ทิ ธอิ ันเกยี่ วกับอสังหำรมิ ทรัพยโ์ ดยทำงนติ กิ รรม ตอ้ งดำเนนิ กำรจดทะเบยี นกำรไดม้ ำซงึ่ ทรัพยส์ ทิ ธนิ ัน้ ใหถ้ กู ตอ้ ง มฉิ ะนัน้ ไมบ่ รบิ รู ณเ์ ป็ นทรัพยส์ ทิ ธิ 2. กำรไดม้ ำโดยนติ กิ รรมซง่ึ อสงั หำรมิ ทรัพยห์ รอื ทรัพยส์ ทิ ธอิ นั เกยี่ วกับอสงั หำรมิ ทรัพย์ 9.1.1 หลกั เกณฑก์ ารไดม้ าโดยทางนติ กิ รรม ควำมในบทบญั ญตั มิ ำตรำ 1299 วรรคแรกตอนตน้ ทกี่ ลำ่ ววำ่ “ภำยในบังคบั แหง่ บทบัญญัติ ประมวลกฎหมำยนห้ี รอื กฎหมำยอนื่ ” หมำยควำมวำ่ อยำ่ งไร หมำยควำมว่ำ กรณีทจ่ี ะนำบทบัญญัตมิ ำตรำ 1299 วรรคแรกมำใช ้ ตอ้ งเป็ นประเด็นซงึ่ มไิ ดม้ บี ทบัญญัตใิ ดใน ป.พ.พ. หรอื บทบัญญัตใิ ดๆในกฎหมำยอน่ื บัญญัตถิ งึ กำรไดม้ ำโดยนติ กิ รรม ซง่ึ อสงั หำรมิ ทรัพยห์ รอื ทรัพยส์ ทิ ธอิ ันเกยี่ วกับอสงั หำรมิ ทรัพยน์ ัน้ ๆไวเ้ ป็ นกำรเฉพำะเจำะจงเท่ำนัน้ ดังนั้น หำกเป็ นกรณีซง่ึ มบี ทบัญญัตแิ หง่ กฎหมำยบัญญัตไิ วใ้ นประเด็นกำรไดม้ ำ ดังกล่ำวไวเ้ ป็ น กรณีเฉพำะเจำะจงแลว้ ตอ้ งเป็ นไปตำมบทบัญญัตเิ ฉพำะเจำะจงนัน้ ๆ กำหนดไว ้ เชน่ กรณีกำรซอื้ ขำย ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 456 บญั ญัตไิ วเ้ ป็ นกำรเฉพำะเจำะจงแลว้ ยอ่ มไมอ่ ำจนำมำตรำ 1299 ไป ใชบ้ ังคับแกก่ ำรซอื้ ขำยทรัพยส์ นิ ดังกลำ่ วได ้ กำรไดม้ ำซง่ึ อสงั หำรมิ ทรัพยห์ รอื ทรัพยส์ ทิ ธอิ ันเกย่ี วกับอสังหำรมิ ทรัพยโ์ ดยนติ กิ รรมตำม บทบัญญตั มิ ำตรำ 1299 วรรคแรกมกี รณีใดบำ้ ง กำรไดม้ ำโดยนิตกิ รรมซง่ึ อสังหำรมิ ทรัพย์และทรัพย์สทิ ธอิ ันเกี่ยวกับอสังหำริมทรัพย์ หมำยถงึ กรณที คี่ สู่ ญั ญำแสดงเจตนำผกู นติ สิ มั พันธเ์ พอ่ื กอ่ ทรัพยส์ ทิ ธขิ นึ้ เชน่ กรณีคสู่ ัญญำซง่ึ มนี ติ ิ สมั พันธก์ ันอยแู่ ตเ่ ดมิ แลว้ ฝ่ ำยหนง่ึ ซง่ึ มหี นำ้ ทชี่ ำระหน้ีอันเนื่องจำกอกี ฝ่ ำยหนงึ่ มสี ทิ ธเิ รยี กรอ้ ง แต่ ไมส่ ำมำรถชำระหนไี้ ด ้ ดงั นัน้ คสู่ ญั ญำดังกลำ่ วจงึ ทำควำมตกลงประนปี ระนอมยอมควำมกนั โดยให ้ ฝ่ ำยทมี่ หี นำ้ ทช่ี ำระหนโ้ี ดยยกทดี่ นิ ดใี ชห้ น้ใี หแ้ กฝ่ ่ ำยทเี่ ป็ นเจำ้ หน้ี เชน่ น้ี เป็ นกรณีกำรไดม้ ำโดยนติ ิ กรรมซง่ึ อสงั หำรมิ ทรัพย์ ตอ้ งดว้ ยมำตรำ 1299 วรรคแรก สมศักดใ์ิ ชห้ นี้เงนิ กูใ้ หส้ มบัตโิ ดยกำรยกทด่ี นิ มโี ฉนดแปลงหนงึ่ ใหแ้ ทนกำรชำระหนี้ตำม ประมวลกฎหมำยแพง่ และพำณชิ ย์ มำตรำ 321 หลังจำกทส่ี มบตั คิ รอบครองทดี่ นิ แปลงนมี้ ำได ้ 2 ปี

42 สมศกั ดเิ์ ห็นวำ่ รำคำทดี่ นิ แปลงนสี้ งู ขน้ึ มำกจงึ เรยี กทดี่ นิ แปลงนคี้ นื จำกสมบัตโิ ดยอำ้ งวำ่ กำรยกทด่ี นิ ใหแ้ ทนชำระหน้ีเงนิ กูน้ ั้นตกเป็ นโมฆะเพรำะไม่ไดท้ ำเป็ นหนังสอื และจดทะเบียนกำรไดม้ ำต่อ พนักงำนเจำ้ หนำ้ ท่ี ทำ่ นเห็นดว้ ยกับขอ้ อำ้ งของสมศกั ดหิ์ รอื ไม่ อยำ่ งไร กำรชำระหนอี้ ยำ่ งอน่ื แทนกำรชำระหนีท้ ไ่ี ดต้ กลงกันไวต้ ำมทบี่ ัญญัตใิ นประมวลกฎหมำย แพ่งและพำณิชยม์ ำตรำ 321 นัน้ ไม่ใชบ่ ทบัญญัตทิ ก่ี ำหนดใหอ้ ย่ใู นบังคับหรอื กำหนดใหต้ อ้ งทำ ตำมแบบซง่ึ หำกไมไ่ ดก้ ระทำกำรดังกลำ่ วจะทำใหม้ ผี ลเป็ นโมฆะดังนัน้ กำรทสี่ มศักดใ์ิ ชห้ นี้เงนิ กู ้ ใหแ้ ก่สมบัตโิ ดยกำรยกทด่ี นิ แปลงหนงึ่ ใหแ้ ทนกำรชำระหน้ีเงนิ กนู ้ ัน้ แมก้ ำรยกใหจ้ ะไม่ไดท้ ำเป็ น หนังสอื และจดทะเบียนกำรไดม้ ำต่อพนักงำนเจำ้ หนำ้ ท่ีก็ไม่ทำใหผ้ ลตกเป็ นโมฆะแตอ้ ย่ำงใด เพยี งแต่มผี ลใหก้ ำรไดม้ ำซงึ่ ทดี่ นิ แปลงนัน้ ไมบ่ รบิ ูรณ์ตำมหลักกฎหมำยทบี่ ัญญัตใิ นมำตรำ 1299 วรรคแรกเท่ำนัน้ ซงึ่ หมำยควำมวำ่ ยังไมอ่ ำจถอื หรอื ไม่อำจบังคับไดต้ ำมทรัพยส์ ทิ ธนิ ัน้ ๆเท่ำนัน้ แต่ กำรไดม้ ำซง่ึ ทดี่ นิ แปลงดังกลำ่ วนัน้ หำเสยี เปลำ่ ไม่ โดยยังมคี งมผี ลบังคับกันไดใ้ นระหวำ่ งคสู่ ญั ญำ ในฐำนะเป็ นบุคคลสทิ ธิ ในกรณีน้ีแมจ้ ะยังไม่ไดจ้ ดทะเบยี นกำรไดม้ ำใหบ้ รบิ ูรณ์ และสมบัติยัง ครอบครองไม่ถงึ 10 ปี ก็หำใชเ่ ป็ นกำรครอบครองโดยปรำศจำกสทิ ธไิ ม่ ดังนัน้ จงึ ไมเ่ ห็นดว้ ยกับ ขอ้ อำ้ งของสมศักดเ์ิ พรำะเป็ นขอ้ อำ้ งทไ่ี มช่ อบดว้ ยหลักกฎหมำย 9.1.2 ผลของการไดม้ าโดยทางนติ กิ รรมตามมาตรา 1299 วรรคแรก มำตรำ 1299 วรรคแรก บัญญัตวิ ำ่ กำรไดม้ ำซง่ึ อสังหำรมิ ทรัพยแ์ ละทรัพยส์ ทิ ธอิ ันเกย่ี วกับ อสงั หำรมิ ทรัพยโ์ ดยนติ กิ รรม “ไมบ่ รบิ รู ณ์” หมำยควำมวำ่ อยำ่ งไร หมำยควำมวำ่ นติ กิ รรมทที่ ำใหบ้ คุ คลไดม้ ำซงึ่ อสงั หำรมิ ทรัพย์ และทรัพยส์ ทิ ธอิ ันเกยี่ วกับ อสงั หำ รมิ ทรัพยน์ ัน้ ไมส่ ำมำรถทำใหผ้ ไู ้ ดม้ ำมที รัพยส์ ทิ ธทิ จ่ี ะใชเ้ พอ่ื ยกตอ่ สบู ้ คุ คลท่ัวไป หำกแต่ ใชบ้ ังคับกันไดใ้ นระหว่ำงคู่สัญญำในฐำนะเป็ นบุคคลสทิ ธิ หรือสทิ ธเิ หนือบุคคลที่เป็ นคู่สัญญำ เทำ่ นัน้ กำรไดม้ ำซง่ึ ทดี่ นิ มอื เปลำ่ โดยทำงนติ กิ รรม อยใู่ นบงั คับของบัญญตั มิ ำตรำ 1299 วรรคแรก หรอื ไม่ ที่ดนิ มอื เปล่ำ มบี ทบัญญัตใิ น ป.พ.พ. บัญญัตถิ งึ กำรไดม้ ำไวเ้ ป็ นกำรเฉพำะแลว้ โดย มำตรำ 1377 มำตรำ 1378 ดังนัน้ หำอยใู่ นบงั คับบทบัญญัตมิ ำตรำ 1299 แตป่ ระกำรใดไม่ 9.2 การไดม้ าโดยทางอนื่ นอกจากนติ กิ รรมซง่ึ อสงั หารมิ ทรพั ยแ์ ละทรพั ยส์ ทิ ธอิ นั เกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรพั ย์ 1. กำรไดม้ ำซงึ่ อสังหำรมิ ทรัพยห์ รอื ทรัพยส์ นิ อันเกย่ี วกับอสังหำรมิ ทรัพยโ์ ดยทำงอำยุควำม โดยกำรรับมรดก และโดยคำพพิ ำกษำของศำล เป็ นกำรไดท้ รัพยส์ ทิ ธใิ นทันทโ่ี ดยผลของกฎหมำย ไมต่ อ้ งนำไปจดทะเบยี น 2. หำกกำรไดม้ ำจำกขอ้ 1 ผไู ้ ดม้ ำ นำไปดำเนนิ กำรจดทะเบยี นใหถ้ ูกตอ้ ง กฎหมำยบัญญัตใิ ห ้ ผไู ้ ดม้ ำเชน่ วำ่ นัน้ สำมำรถยกกำรไดม้ ำ ของตนขน้ึ เป็ นขอ้ ต่อสกู ้ ับบคุ คลภำยนอกแมส้ จุ รติ และเสยี คำ่ ตอบแทนกบั ทัง้ ไดจ้ ดทะเบยี นสทิ ธนิ ัน้ มำโดยสจุ รติ ได ้ 9.2.1 การไดม้ าโดยทางอายคุ วาม กำรไดม้ ำซงึ่ อสังหำรมิ ทรัพยห์ รอื ทรัพยส์ ทิ ธเิ กย่ี วกับอสังหำรมิ ทรัพยโ์ ดยทำงอำยุควำม หมำยควำมอยำ่ งไร หมำยควำมวำ่ เมอ่ื บุคคลใดไดก้ ระทำขอ้ เท็จจรงิ อย่ำงใดอย่ำงหนง่ึ ตำมกำหนดเวลำที่ กฎหมำยเรยี กวำ่ อำยคุ วำม บคุ คลนัน้ ยอ่ มไดม้ ำซงึ่ ทรัพยส์ ทิ ธทิ ันทที ค่ี รบกำหนดเวลำทเ่ี รยี กวำ่ อำยุ ควำม เช่น กรณีอำยุควำมไดส้ ทิ ธติ ำมบทบัญญัตมิ ำตรำ 1382 ทำใหบ้ ุคคลนั้นไดก้ รรมสทิ ธใ์ิ น ทรัพยส์ นิ ทันที นำยโกง ครอบครองปรปักษ์ทมี่ กี รรมสทิ ธขิ์ องนำยกนั เป็ นเวลำ 11 ปี โดยมไิ ดจ้ ดทะเบยี น กำรไดก้ รรมสทิ ธิ์ เช่นน้ี หำกต่อมำนำยโกงถูกนำยกันฟ้ องขับไล่ ท่ำนเห็นว่ำตำมขอ้ เท็จจรงิ ท่ี ปรำกฏผใู ้ ดมสี ทิ ธใิ นทด่ี นิ ดกี วำ่ กัน นำยโกงมสี ทิ ธดิ กี วำ่ นำยกัน เพรำะทรัพยส์ ทิ ธซิ งึ่ นำยโกงไดม้ ำนัน้ เป็ นกำรไดม้ ำโดยทำง อนื่ นอกจำกนติ กิ รรมเมอ่ื ขอ้ เท็จจรงิ ชดั เจนวำ่ เป็ นกำรไดโ้ ดยกำรครอบครองปรปักษ์เทำ่ กับไดท้ รัพย์ สทิ ธนิ ัน้ ทันทแี ละใชย้ ันนำยกนั ไดท้ ันทเี ชน่ กัน

43 9.2.2 การไดม้ าโดยทางมรดก กรณีใดบำ้ งที่เป็ นกำรไดม้ ำซง่ึ อสังหำรมิ ทรัพย์ และทรัพยส์ ทิ ธเิ กยี่ วกับอสังหำรมิ ทรัพย์ โดยทำงมรดก คอื กำรไดร้ ับมรดกทัง้ ในฐำนะเป็ นทำยำทโดยธรรมประเภทญำตแิ ละกำรไดม้ ำซง่ึ มรดก โดยทำงพนิ ัยกรรม ทรัพยส์ ทิ ธปิ ระเภทใดบำ้ งทบี่ คุ คลไมอ่ ำจไดร้ ับมำโดยทำงมรดกไดเ้ ลย ทรัพย์สนิ ประเภทสทิ ธอิ ำศัย สทิ ธเิ ก็บกนิ และภำระตดิ พันในอสังหำรมิ ทรัพยต์ ำมนัยท่ี บัญญัตไิ วใ้ นมำตรำ 1404 มำตรำ 1418 และ 1431 ของประมวลกฎหมำยแพง่ และพำณชิ ย์ 9.2.3 การไดม้ าโดยคาพพิ ากษาของศาล กำรไดม้ ำซง่ึ อสงั หำรมิ ทรัพยห์ รอื ทรัพยสทิ ธเิ กย่ี วกบั อสงั หำรมิ ทรัพย์ โดยคำพพิ ำกษำของ ศำลในลกั ษณะใดทเ่ี รยี กวำ่ เป็ นกำรไดม้ ำโดยทำงอนื่ นอกจำกนติ กิ รรม หมำยถงึ กำรไดม้ ำซง่ึ อสังหำรมิ ทรัพย์ หรอื ทรัพยส์ ทิ ธอิ ันเกยี่ วกับอสังหำรมิ ทรัพยโ์ ดยคำ พพิ ำกษำชขี้ ำดตัดสนิ คดขี องศำลทค่ี ดดี ังกลำ่ วนัน้ มกี ำรสบื พยำน และศำลตัดสนิ คดโี ดยฟังจำก พยำนหลักฐำนทค่ี ู่ ควำมในคดนี ำสบื กำรไดม้ ำโดยคำพพิ ำกษำตำมยอมของศำล เรยี กวำ่ เป็ นกำรไดม้ ำโดยทำงอนื่ นอกจำกนติ ิ กรรมหรอื ไม่ ไมถ่ อื เป็ นกำรไดม้ ำโดยทำงอน่ื นอกจำกนติ กิ รรม แตเ่ ป็ นกำรไดม้ ำโดยทำงนติ กิ รรม ตำม คำพพิ ำกษำฎกี ำท่ี 9936/2539 9.2.4 ผลของการไดม้ าโดยทางอน่ื นอกจากนติ กิ รรม นำย ก. เป็ นเจำ้ ของทด่ี นิ มโี ฉนดแปลงหนง่ึ ไดม้ อบหมำยใหน้ ำย ข. ดแู ลแทน แตน่ ำย ข. ไดป้ ลอมใบมอบอำนำจโดยลงลำยมอื ชอ่ื นำย ก. เป็ นผมู ้ อบให ้ นำย ข. โอนขำยทดี่ นิ แปลงนัน้ และ นำย ข. ไดน้ ำทด่ี นิ แปลงนัน้ ไปโอนขำยใหแ้ ก่ นำย ค. ซง่ึ ซอื้ ไปโดยสจุ รติ ครัน้ นำย ก. ทรำบกำร กระทำดงั กลำ่ วของนำย ข. นำย ก. จงึ ไดฟ้ ้องขบั ไลน่ ำย ค. ออกไปจำกทด่ี นิ ดงั นี้ นำย ค. จะมขี อ้ ตอ่ สกู ้ บั นำย ก. อยำ่ งไร หลักกฎหมำยใน ป.พ.พ. มำตรำ 1299 วรรค 2 บัญญัตวิ ำ่ “กำรไดม้ ำซงึ่ อสังหำรมิ ทรัพย์ หรอื ทรัพยส์ ทิ ธอิ ันเกย่ี วกับอสงั หำรมิ ทรัพยโ์ ดยทำงอน่ื นอกจำกนติ กิ รรมสทิ ธข์ิ องผไู ้ ดม้ ำนัน้ ถำ้ ยัง มไิ ดจ้ ดทะเบยี น ทำ่ นวำ่ จะมกี ำรเปลย่ี นแปลงทำงทะเบยี นมไิ ด ้ และสทิ ธอิ ันยังมไิ ดจ้ ดทะเบยี นนัน้ มิ ใหย้ กขนึ้ เป็ นขอ้ ตู่สูบ้ ุคคลภำยนอกผูไ้ ดส้ ทิ ธมิ ำโดยเสยี ค่ำตอบแทนและโดยสุจรติ และไดจ้ ด ทะเบยี นสทิ ธโิ ดยสจุ รติ แลว้ ” หลักกฎหมำยท่ัวไปบัญญัตวิ ำ่ “ผรู ้ ับโอนยอ่ มไมม่ สี ทิ ธดิ กี วำ่ ผโู ้ อน” จำกบทบัญญัตขิ ำ้ งตน้ กำรใชม้ ำตรำ 1299 วรรค 2 บุคคลภำยนอกไดส้ ทิ ธมิ ำโดยเสยี คำ่ ตอบแทนโดยสจุ รติ และไดจ้ ดทะเบยี นสทิ ธโิ ดยสจุ รติ ตอ้ งเป็ นกำรไดไ้ ปโดยทำงทะเบยี นถกู ตอ้ ง ตำมกฎหมำย หำกเป็ นกำรไดอ้ สงั หำรมิ ทรัพยห์ รอื ทรัพยส์ ทิ ธอิ ันเกย่ี วกับอสังหำรมิ ทรัพยโ์ ดยทำง ทะเบยี นทไี่ มถ่ ูกตอ้ งจะอำศัยบทบัญญัตมิ ำตรำ 1299 วรรค 2 เพอ่ื ตอ่ สเู ้ จำ้ ของเดมิ ไมไ่ ด ้ กรณีจงึ ตอ้ งบังคับดว้ ยหลักกฎหมำยท่ัวไปวำ่ ผรู ้ ับโอนไมม่ สี ทิ ธดิ กี วำ่ ผโู ้ อน ดังนั้น นำย ค. ซอื้ มำจำกนำย ข. ซงึ่ ไม่ไดเ้ ป็ นเจำ้ ของกรรมสทิ ธใ์ิ นที่ดนิ เพรำะนำย ข. โดยขำยทด่ี นิ แปลงนัน้ กรณีจงึ ไมต่ อ้ งดว้ ยมำตรำ 1299 วรรค 2 ฉะนัน้ นำย ค. จงึ ไม่มขี อ้ ตอ่ สกู ้ ับ นำย ก. ผเู ้ ป็ นเจำ้ ของกรรมสทิ ธ์ิ นำย ก. ทำสญั ญำโอนขำยทดี่ นิ มโี ฉนดแปลงหนงึ่ ใหน้ ำย ข. โดยไมไ่ ดท้ ำเป็ นหนังสอื และ จดทะเบยี นตอ่ พนักงำนเจำ้ หนำ้ ท่ี แตไ่ ดส้ ง่ มอบทด่ี นิ ใหน้ ำย ข. เขำ้ ครอบครองทำกนิ ตลอดมำเป็ น เวลำ 13 ปี เศษแลว้ ในปี ที่ 13 น้ี นำย ก. ไดจ้ ดทะเบยี นทดี่ นิ แปลงนัน้ ใหแ้ กน่ ำย ค. โดยนำย ค. ตรวจสอบทะเบยี นเห็นวำ่ เป็ นชอื่ ของนำย ก. อยจู่ งึ รับซอื้ ไว ้ เมอ่ื นำย ข. ทรำบจงึ ฟ้องเพกิ ถอนกำร โอน ดังนี้ ระหวำ่ งนำย ข. และนำย ค. ใครเป็ นผมู ้ สี ทิ ธใิ นทด่ี นิ แปลงนัน้ ดกี วำ่ กนั หลักกฎหมำยใน ป.พ.พ. มำตรำ 1299 วรรค 2 บัญญัตวิ ำ่ “มผี ไู ้ ดม้ ำซง่ึ อสังหำรมิ ทรัพย์ หรอื ทรัพยส์ ทิ ธอิ นั เกยี่ วกับอสงั หำรมิ ทรัพยโ์ ดยทำงอน่ื นอกจำกทำงนติ กิ รรมสทิ ธขิ์ องผไู ้ ดม้ ำนัน้ ถำ้ ยังมไิ ดจ้ ดทะเบยี น ท่ำนวำ่ จะมกี ำรเปลยี่ นแปลงทำงทะเบยี นไมไ่ ดแ้ ละสทิ ธอิ ันยังมไิ ดจ้ ดทะเบยี น

44 นัน้ มใิ หย้ กขนึ้ เป็ นขอ้ ตอ่ สตู ้ อ่ บคุ คลภำยนอกผไู ้ ดส้ ทิ ธมิ ำโดยเสยี คำ่ ตอบแทนและโดยสจุ รติ และได ้ จดทะเบยี นโดยสจุ รติ แลว้ ” กำรครอบครองปรปักษ์เป็ นกำรไดก้ รรมสทิ ธใ์ิ นทดี่ นิ มโี ฉนดซงึ่ เป็ นอสังหำรมิ ทรัพยข์ อง ผูอ้ นื่ มำตำมควำมในบทบัญญัตมิ ำตรำ 1299 วรรค 2 แต่เมอื่ กำรไดม้ ำของนำย ข. ยังไม่ไดจ้ ด ทะเบยี นสทิ ธทิ ำใหก้ รรมสทิ ธข์ิ องนำย ข. ซงึ่ ยังไม่ไดท้ ำกำรจดทะเบยี นกำรไดม้ ำต่อพนักงำน เจำ้ หนำ้ ทนี่ ัน้ ไมส่ ำมำรถยกขนึ้ เป็ นขอ้ ตอ่ สกู ้ ับนำย ค. ซง่ึ เป็ นบคุ คลภำยนอกผไู ้ ดก้ รรมสทิ ธใ์ิ นทด่ี นิ มำโดยเสยี ค่ำตอบแทนและสุจรติ ทัง้ ยังไดจ้ ดทะเบยี นสทิ ธนิ ัน้ โดยสุจรติ จงึ ทำใหน้ ำย ค. มสี ทิ ธิ ดกี ว่ำนำย ข. ฉะนัน้ นำย ข. จงึ ไม่อำจต่อสูก้ ับ นำย ค. ได ้ จงึ มคี วำมเห็นว่ำระหวำ่ งนำย ข. กับ นำย ค. นำย ค. ยอ่ มเป็ นผมู ้ กี รรมสทิ ธใิ์ นทด่ี นิ ดกี วำ่ 9.3 ก า ร เ พิก ถ อ น ก า ร ไ ด้ม า ซ่ึง อ ส งั ห า ริม ท ร พั ย์แ ล ะ ท ร พั ย์สิท ธิอ นั เ กี่ย ว ก ับ อสงั หารมิ ทรพั ยท์ างทะเบยี น 1. กำรเพกิ ถอนกำรจดทะเบยี นเป็ นกำรแกป้ ัญหำกำรจดทะเบยี นใหแ้ ก่บคุ คลทอ่ี ำจเสยี เปรยี บ ในกำรโอนทำงทะเบยี นตำมกฎหมำยมำตรำ 1279 2. ผมู ้ สี ทิ ธเิ รยี กใหเ้ พกิ ถอนทะเบยี นไดต้ อ้ งเป็ นบุคคลผูอ้ ย่ใู นฐำนะอันจะใหจ้ ดทะเบยี นสทิ ธิ ของตนไดก้ อ่ นเทำ่ นัน้ 3. กำรเรยี กใหเ้ พกิ ถอนกำรจดทะเบยี นเป็ นคนละเรอื่ งกบั กำรรอ้ งขอเพกิ ถอนกำรฉอ้ ฉล 9.3.1 หลกั เกณฑก์ ารเพกิ ถอนการจดทะเบยี น หนง่ึ เป็ นผูจ้ ัดกำรมรดกไดน้ ำที่ดนิ มรดกแปลงหน่ึงซงึ่ กำลังมีปั ญหำขอ้ พพิ ำทกับสอง ทำยำทอกี คนหนง่ึ ของเจำ้ ของมรดกไปจดทะเบยี นขำยฝำกกับสำมเพอื่ นำเงนิ มำตอ่ สคู ้ ดกี ับสอง สามเห็นวำ่ คดนี ี้หนงึ่ มสี ทิ ธทิ จ่ี ะชนะควำมจงึ ไดร้ ับซอื้ ฝำกทดี่ นิ แปลงนัน้ ไว ้ แตต่ อ่ มำเมอื่ ศำลมคี ำ พพิ ำกษำปรำกฏวำ่ สองเป็ นฝ่ ำยชนะคดโี ดยศำลไดม้ คี ำพพิ ำกษำถงึ ทสี่ ดุ แลว้ ใหส้ องเป็ นทำยำทผู ้ มสี ทิ ธไิ ดร้ ับมรดกในทด่ี นิ แปลงดังกลำ่ วแตเ่ พยี งผเู ้ ดยี ว เมอ่ื สามทรำบเรอ่ื งจงึ แจง้ ใหห้ นงึ่ นำเงนิ มำ ไถท่ ด่ี นิ คนื ภำยในกำหนดระยะเวลำ ดังนใี้ หพ้ จิ ำรณำวำ่ สอง จะมขี อ้ ตอ่ สอู ้ ยำ่ งไรหรอื ไม่ ตำมปัญหำเมอ่ื หนง่ึ ผจู ้ ัดกำรมรดกนำทด่ี นิ มรดกแปลงทพ่ี พิ ำทกับสองไปจดทะเบยี นขำย ฝำกกับสำม และสำมเห็นวำ่ คดนี ห้ี นงึ่ มสี ทิ ธจิ ะชนะคดคี วำมจงึ รับซอื้ ฝำกไวเ้ ห็นไดว้ ำ่ สำมรูอ้ ยู่แลว้ วำ่ ทดี่ นิ ดังกลำ่ วอยรู่ ะหวำ่ งมขี อ้ พพิ ำท กำรจดทะเบยี นขำยฝำกของสำมจำกหนงึ่ จงึ เป็ นกำรกระทำ โดยไมส่ จุ รติ แมส้ องทำยำทของเจำ้ ของมรดกจะยังมกี รณีพพิ ำทอยใู่ นศำล ก็ถอื วำ่ สองเป็ นผอู ้ ยใู่ น ฐำนะอันจะเรยี กใหจ้ ดทะเบยี นสทิ ธไิ ดไ้ ดอ้ ยู่กอ่ นแลว้ เมอ่ื สำมกระทำกำรใดๆโดยไมส่ จุ รติ สองจงึ เรยี กใหเ้ พกิ ถอนกำรจดทะเบยี นขำยฝำกนัน้ ไดต้ ำมมำตรำ 1300 ดงั นัน้ สองมขี อ้ ตอ่ สโู ้ ดยเรยี กใหเ้ พกิ ถอนกำรจดทะเบยี นขำยฝำกได ้ นำยแดงทำสัญญำจะซอื้ จะขำยทน่ี ำกับนำยดำ และนำยดำผซู ้ อื้ จะไดว้ ำงมัดจำไวก้ ับนำย แดงดว้ ยเงนิ จำนวนหนงึ่ เพยี งแตร่ อจะไปโอนโฉนดเมอื่ สองฝ่ ำยวำ่ ง แตต่ อ่ มำนำยแดงไดน้ ำโฉนดท่ี นำแปลงดังกลำ่ วไปจดทะเบยี นโอนขำยใหน้ ำงสำวเขยี วโดยเสน่หำในควำมงำม เมอ่ื นำยดำทรำบ จงึ ฟ้ องศำลใหเ้ รยี กเพกิ ถอนกำรจดทะเบยี นโอนทนี่ ำแปลงนัน้ ระหวำ่ งนำยแดงกับนำงสำวเขยี ว แลว้ ใหน้ ำยแดงโอนทนี่ ำแปลงนัน้ ขำยใหก้ ับนำยดำตอ่ ไป ดงั น้ี ศำลควรจะตัดสนิ คดนี อ้ี ยำ่ งไร ตำมปัญหำ ถำ้ เป็ นศำลควรจะตัดสนิ ใหน้ ำยดำแพค้ ดี เพรำะนำยดำไม่มอี ำนำจฟ้ องคดี เนอ่ื งจำกผทู ้ เี่ พยี งทำสญั ญำจะซอื้ จะขำยและวำงเงนิ มดั จำนัน้ ไดแ้ ตเ่ พยี งบคุ คลสทิ ธติ ำมสญั ญำจะ ซอ้ื จะซอ้ื จะขำยยังไม่ได ้ ทรัพยสทิ ธิ จงึ ไม่ถือวำ่ เป็ นผูอ้ ยู่ในฐำนะอันจะจดทะเบยี นสทิ ธไิ ดก้ ่อน ดังนัน้ นำยดำจงึ ไมม่ อี ำนำจฟ้องคดใี หเ้ พกิ ถอนกำรจดทะเบยี นกำรโอนระหวำ่ งนำยแดงกับนำงสำว เขยี ว 9.3.2 การเรยี กใหเ้ พกิ ถอนทะเบยี นไดต้ ามมาตรา 1300 แตกตา่ งจากการใหเ้ พกิ ถอนการฉอ้ ฉลตาม ปอ. มาตรา 237 อธบิ ำยควำมแตกตำ่ งระหวำ่ งมำตรำ 1300 และมำตรำ 237 โดยสงั เขป มำตรำ 1300 เป็ นกรณีบุคคลใชส้ ิทธิฟ้ องศำลเพ่ือขอใหเ้ พิกถอนกำรจดทะเบียน ทรัพยสทิ ธเิ ป็ นทเ่ี สยี เปรยี บผอู ้ ยใู่ นฐำนะอนั จะใหจ้ ดทะเบยี นสทิ ธไิ ดก้ อ่ น

45 ส่วนมำตรำ 237 เป็ นกรณีเจำ้ หน้ีฟ้ องขอใหเ้ พกิ ถอนนิตกิ รรมที่ทำใหเ้ จำ้ หน้ีทัง้ หลำย เสยี เปรยี บ 9.4 การเปล่ียนแปลง การระงบั และก ารกลบั คืนมาซึ่งทรพั ย์สทิ ธิอนั เกี่ยวก บั อสงั หารมิ ทรพั ยท์ ม่ี กี ฎหมายกาหนดใหม้ ที ะเบยี น 1. กำรเปลย่ี นแปลง กำรระงับ กำรกลับคนื ซงึ่ ทรัพยส์ ทิ ธอิ ันเกย่ี วกับอสังหำรมิ ทรัพยโ์ ดยนติ ิ กรรมตอ้ งจดทะเบยี น มฉิ ะนัน้ ยกขน้ึ ยันบคุ คลท่ัวไปไมไ่ ด ้ 2. กำรเปลย่ี นแปลงกำรระงบั กำรกลับคนื ซงึ่ ทรัพยส์ ทิ ธอิ ันเกยี่ วกบั อสงั หำรมิ ทรัพยโ์ ดยทำงอนื่ นอกจำกนติ กิ รรม ถำ้ ยังไมจ่ ดทะเบยี นก็มผี ลจะเปลย่ี นแปลงทำงทะเบยี นไมไ่ ด ้ 3. กำรเปลย่ี นแปลง กำรระงับ กำรกลับคนื ซง่ึ ทรัพยส์ ทิ ธอิ ันเกย่ี วกับอสังหำรมิ ทรัพยโ์ ดยทำง อ่ืนนอก จำกนิตกิ รรม ถำ้ ยังไม่ไดจ้ ดทะเบียนจะใชย้ ันบุคคลภำยนอกผูร้ ับโอนโดยสุจรติ เสีย คำ่ ตอบแทนและจดทะเบยี นสทิ ธโิ ดยสจุ รติ มไิ ด ้ 4. ถำ้ มีกำรจดทะเบียนกำรเปล่ียนแปลง ระงับ และกลับคืนมำซง่ึ ทรัพย์สทิ ธอิ ันเก่ียวกับ อสงั หำรมิ ทรัพยเ์ ป็ นกำรเสยี เปรยี บแกผ่ อู ้ ยใู่ นฐำนะอันจะใหจ้ ดทะเบยี นกำรเปลยี่ นแปลง ระงับ และ กลับคืนมำไดอ้ ยู่ก่อนแลว้ ผูท้ ่ีอยู่ในฐำนะเช่นนั้นย่อมมีอำนำจใหเ้ พกิ ถอนกำรจดทะเบียนกำร เปลยี่ นแปลง กำรระงบั กำรกลบั มำได ้ เวน้ แตก่ ำรจดทะเบยี นเปลย่ี นแปลง ระงับ และกลับคนื มำนัน้ ไดก้ ระทำโดยสจุ รติ เสยี คำ่ ตอบแทน จงึ เพกิ ถอนมไิ ด ้ 5. หลักกำรแสดงออกใหป้ รำกฏทำงทะเบียนเก่ียวกับกำรไดม้ ำ กำรเปล่ียนแปลง ระงับ กลับคนื ใชส้ ำหรับสงั หำรมิ ทรัพยท์ กี่ ฎหมำยกำหนดใหม้ ที ะเบยี นดว้ ย 9.4.1 การเปลย่ี นแปลงซง่ึ ทรพั ยส์ ทิ ธอิ นั เกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรพั ย์ ก. และ ข. เป็ นเจำ้ ของกรรมสทิ ธริ์ วมในที่ดนิ แปลงหนึ่ง ต่อมำ ก. และ ข. ตกลงแบ่ง กรรมสทิ ธร์ิ วมโดยมไิ ดจ้ ดทะเบยี น เชน่ นจ้ี ะมผี ลทำงกฎหมำยอยำ่ งไร กำรแบ่งกรรมสทิ ธริ์ วมเป็ นกำรเปลย่ี นแปลงกรรมสทิ ธ์ิ เมอ่ื ไมจ่ ดทะเบยี นมผี ลไมส่ มบรู ณ์ ใชบ้ ังคับไดร้ ะหวำ่ ง ก. และ ข. เทำ่ นัน้ ยันบคุ คลภำยนอกไมไ่ ด ้ 9.4.2 การระงบั ซงึ่ ทรพั ยส์ ทิ ธอิ นั เกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรพั ย์ ก. และ ข.ตกลงระงับสทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ ที ข. ไดส้ ทิ ธปิ ลกู บำ้ นและปลกู โรงเรอื นบนทดี่ นิ ก. แต่ ก. ไมไ่ ดจ้ ดทะเบยี นขอ้ ตกลง ระงับสทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ นัน้ ใหป้ รำกฏในทะเบยี นทดี่ นิ ของตน ใน เวลำต่อมำ ข. โอนขำยสทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ นัน้ ให ้ ค. ดังน้ี ก. จะอำ้ งกับ ค. ไดห้ รือไม่วำ่ สทิ ธเิ หนือ พน้ื ดนิ ดงั กลำ่ วนัน้ ระงบั แลว้ ก. อำ้ งสทิ ธอิ ำศัยระงับแลว้ ไม่ได ้ เพรำะกำรตกลงระงับเป็ นเร่ืองระหว่ำง ก. กับ ข. คสู่ ญั ญำเทำ่ นัน้ จะใชย้ นั ตอ่ ค. มไิ ด ้ เพรำะ ค. เป็ นบคุ คลภำยนอก 9.4.3 การกลบั คนื มาซง่ึ ทรพั ยอ์ นั เกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรพั ย์ อธบิ ำยกำรกลับคนื มำซง่ึ ทรัพยส์ ทิ ธอิ ันเกย่ี วกบั อสงั หำรมิ ทรัพย์ กำรกลบั คนื มำ หมำยถงึ กำรทท่ี รัพยส์ นิ อันเกย่ี วกับอสังหำรมิ ทรัพยไ์ ดถ้ ูกโอนไปอยกู่ ับอกี คนหนงึ่ เป็ นกำรชั่วครำว แลว้ จงึ มกี ำรกลับคนื มำเป็ นเจำ้ ของเดมิ อกี โดยสว่ นมำกจะเป็ นกรณีนติ ิ กรรมทมี่ เี งอื่ นไขบัง คับหลัง คอื มเี หตกุ ำรณ์ตำมเงอ่ื นไขเกดิ ขน้ึ จงึ โอนกลับมำเป็ นเจำ้ ของเดมิ อกี เชน่ กำรไถค่ นื ขำยฝำกเป็ นตน้ 9.4.4 การนาบทบญั ญตั มิ าตรา 1299 1300 1301 ไปใช้กบั สงั หารมิ ทรพั ยท์ ี่ กฎหมายกาหนดใหม้ ที ะเบยี น นำยเกยี รตไิ ดท้ ำสญั ญำขำยชำ้ งเชอื กหนง่ึ ซง่ึ มอี ำยุ 4 ปี ใหแ้ กน่ ำยกอง เพอื่ นำไปใชข้ ไ่ี ป ตำมถนนในกรงุ เทพมหำนคร โดยวัตถุประสงคข์ องนำย ข. เพอ่ื ใหค้ วำญชำ้ งขไี่ ปตำมถนนเรยี กให ้ ประชำชนทพ่ี บเห็นซอื้ กลว้ ยหรอื ออ้ ย ฯลฯ จำกควำญชำ้ งนัน้ ใหช้ ำ้ งกนิ เป็ นอำกำร และบำงเวลำก็ นำชำ้ งไปโชวใ์ นฐำนะชำ้ งไทยเพอ่ื ใหช้ ำวตะวันตกชม เชน่ นี้ ตำมกฎหมำยกำรซอื้ ขำยระหวำ่ งนำย เกยี รตแิ ละนำยกอง จะตอ้ งทำอยำ่ งไรจงึ จะถอื วำ่ ชอบดว้ ยกฎหมำย

46 กำรทำสัญญำซอื้ ขำยชำ้ งท่ีอำยุยังไม่ย่ำงเขำ้ ปี ที่ 8 ตำมกฎหมำยพระรำชบัญญัตสิ ัตว์ พำหนะ 2482 สัญญำซอื้ ขำยดังกล่ำวไม่จำเป็ นตอ้ งทำเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นต่อพนักงำน เจำ้ หนำ้ ที่ ดังนัน้ แมก้ ำรซอื้ ขำยดังกลำ่ วค่สู ัญญำจะตกลงกันดว้ ยวำจำเท่ำนัน้ ก็เป็ นกำรชอบดว้ ย กฎหมำยแลว้ นำยเอตอ้ งกำรซอ้ื เรอื กลไฟลำหนงึ่ ซง่ึ มรี ะวำง 3 ตันจำกนำยทักษิณ เพอ่ื ใชเ้ ป็ นเรอื ประมง ออกทะเลหำปลำ แตน่ ำยเอกลัววำ่ กำรซอื้ ขำยจะทำไมถ่ ูกตอ้ งตำมพระรำชบัญญัตเิ รอื ไทย พ.ศ. 2491 นำยเอ จงึ ไดม้ ำพบและปรกึ ษำนักกฎหมำยเพอื่ ขอคำแนะนำ นักกฎหมำยจะใหค้ ำแนะนำ อยำ่ งไรแกน่ ำยเอ กำรซอื้ ขำยดงั กลำ่ วจงึ จะชอบดว้ ยกฎหมำย เมอื่ นำยเอมำปรกึ ษำขอ้ กฎหมำย นักกฎหมำยจะใหค้ ำปรกึ ษำแก่นำยเอ วำ่ เรอื ทซี่ อ้ื ขำย กันดังกลำ่ วเป็ นเพยี งเรอื กล คอื เรอื ทเี่ ดนิ ดว้ ยเครอื่ งกำลังจำกเครอ่ื งจักรและแมอ้ ำจจะใชพ้ ลังอนื่ เขำ้ ชว่ ยดว้ ยหรอื ไมก่ ็ตำมแตเ่ ป็ นเรอื กลทเี่ ป็ นเรอื ขนำดเล็กกวำ่ กฎหมำยระบนุ ้ำหนักเรอื ทตี่ อ้ งบังคับ ใหแ้ สดงใหป้ รำกฏทำงทะเบยี นในกำรไดม้ ำ ฉะนัน้ เมอ่ื ไมใ่ ชก่ รณกี ฎหมำยบงั คับไวด้ งั กลำ่ วในพระรำชบญั ญตั กิ ำรเดนิ เรอื ในน่ำนน้ำไทย 2456 ประกอบพระรำชบัญญัตลิ ักษณะปกครองทอ้ งที่ พ.ศ. 2457 ซง่ึ ประมวลกฎหมำยแพ่งและ พำณชิ ยม์ ำตรำ 1302 บัญญัตไิ วใ้ หก้ ำรไดม้ ำตอ้ งแสดงใหป้ รำกฏทำงทะเบยี น แมก้ ำรซอ้ื ขำยเรอื กลดงั กลำ่ วทำขนึ้ ดว้ ยวำจำมไิ ดท้ ำเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นตอ่ พนักงำนเจำ้ หนำ้ ท่ี กำรซอื้ ขำยก็ ชอบดว้ ยกฎหมำย แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยท่ี 9 มาตรา 1299 ภำยในบังคับแหง่ บทบัญญัตใิ นประมวลกฎหมำยนหี้ รอื กฎหมำยอน่ื ทำ่ นวำ่ กำรไดม้ ำโดยนติ กิ รรมซงึ่ อสังหำรมิ ทรัพยห์ รอื ทรัพยสทิ ธอิ ันเกย่ี วกับอสังหำรมิ ทรัพยน์ ัน้ ไมบ่ รบิ รู ณ์ เวน้ แตน่ ติ กิ รรมจะไดท้ ำเป็ นหนังสอื และ ไดจ้ ดทะเบยี นกำรไดม้ ำกับพนักงำนเจำ้ หนำ้ ท่ี ถำ้ มผี ไู ้ ดม้ ำซง่ึ อสังหำรมิ ทรัพยห์ รือทรัพยสทิ ธอิ ันเกย่ี วกับอสังหำรมิ ทรัพย์ โดยทำงอนื่ นอกจำกนติ กิ รรม สทิ ธขิ องผไู ้ ดม้ ำนัน้ ถำ้ ยังมไิ ดจ้ ดทะเบยี นไซร ้ ท่ำนวำ่ จะมกี ำรเปลย่ี นแปลงทำง ทะเบยี นไมไ่ ด ้ และสทิ ธอิ ันยังมไิ ดจ้ ดทะเบยี นนัน้ มใิ หย้ กขน้ึ เป็ นขอ้ ตอ่ สบู ้ คุ คลภำยนอกผไู ้ ดส้ ทิ ธมิ ำ โดยเสยี คำ่ ตอบแทนและ โดยสจุ รติ และไดจ้ ดทะเบยี นสทิ ธโิ ดยสจุ รติ แลว้ 1. ป.พ.พ. มำตรำ 1299 บญั ญัตถิ งึ เรอ่ื งเกย่ี วกบั อสงั หำรมิ ทรัพยใ์ นประเด็น กำรไดม้ ำ 2. คำวำ่ ไมบ่ รบิ รู ณ์ ตำมมำตรำ 1299 วรรคแรก มคี วำมหมำย สมบรู ณเ์ ป็ นบคุ คลสทิ ธิ 3. หำกเป็ นกรณีกำรไดม้ ำซง่ึ อสงั หำรมิ ทรัพยโ์ ดยทำงนติ กิ รรมตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1299 วรรค แรกโดยไมจ่ ดทะเบยี นและฝ่ ำยลูกหน้ีไมย่ นิ ยอมโอนทรัพยใ์ หท้ ัง้ ฝ่ ำยเจำ้ หนี้ประสงคใ์ หโ้ อน ดังนี้ ฝ่ ำยเจำ้ หนี้ มสี ทิ ธฟิ ้องบังคับใหโ้ อนไดท้ ันทเี่ พรำะกฎหมำยใหอ้ ำนำจไว ้ 4. ทด่ี นิ ประเภท น.ส. 3 ข เมอ่ื มกี ำรโอนทด่ี นิ ตอ้ งจดทะเบยี นนติ กิ รรมกำรโอนกับเจำ้ หนำ้ ทค่ี อื นำยอำเภอหรอื ผทู ้ ำกำรแทน 5. กำรไดม้ ำซงึ่ อสงั หำรมิ ทรัพยต์ ำม ป.พ.พ. มำตรำ 1299 วรรค 2 เมอื่ ไดจ้ ดทะเบยี นแลว้ จะ ตอ่ สบู ้ คุ คลภำยนอกไดท้ กุ กรณี 6. ผลกำรไดม้ ำซง่ึ อสังหำรมิ ทรัพยโ์ ดยทำงอนื่ นอกจำกนติ กิ รรมโดยไม่จดทะเบยี นคอื เป็ น ทรัพยส์ ทิ ธใิ นทันทที ไี่ ดม้ ำ 7. กำรไดอ้ สังหำรมิ ทรัพยม์ ำโดยทำงรับมรดกในฐำนะผรู ้ ับพนิ ัยกรรม ศำลฎกี ำเคยวนิ จิ ฉัยวำ่ เป็ นกำรไดม้ ำโดยวธิ กี ำร นติ กิ รรม 8. นำย ก. ยอมใหน้ ำย ข. ทำทำงเดนิ ทำงเทำ้ ในทดี่ นิ ของตน แตไ่ มไ่ ดจ้ ดทะเบยี น มผี ลทำง กฎหมำยคอื ผกู พันถงึ ทำยำทผรู ้ ับมรดกของ ก. 9. นำย ก. เป็ นเจำ้ ของทด่ี นิ มโี ฉนด และนำย ข. เขำ้ ครอบครองทำประโยชน์ แต่ไม่ไดจ้ ด ทะเบยี นตอ่ พนักงำนเจำ้ หนำ้ ท่ี จนระยะเวลำลว่ งเลยมำ 11 ปี ดังนมี้ ผี ลทำงกฎหมำยคอื นำย ข. ได ้ ทด่ี นิ โดยทำงอนื่ นอกจำกนติ กิ รรม 10.นำย ก. ไดท้ ด่ี นิ ของนำย ข. เป็ นทำงภำระจำยอมโดยทำงนติ กิ รรม จะตอ้ งบังคับตำม ป. พ.พ. มำตรำ 1299 วรรคแรกเพรำะ ตอ้ งบังคับตำม เพรำะภำระจำยอมเป็ นทรัพยสทิ ธเิ กยี่ วกับ อสงั หำรมิ ทรัพยป์ ระเภทหนงึ่

47 11.กำรไดร้ ับทรัพยสทิ ธเิ กยี่ วกับอสังหำรมิ ทรัพยม์ ำ แต่เป็ นประเภทรอนกรรมสทิ ธิ์ กฎหมำย กำหนดไวอ้ ย่ำงไรจงึ จะทำใหก้ ำรไดม้ ำนัน้ สมบูรณ์ คำตอบ ตอ้ งจดทะเบยี น เพรำะกฎหมำยมไิ ด ้ ยกเวน้ ไวว้ ำ่ ไมต่ อ้ งจดทะเบยี น 12.กำรไดม้ ำซงึ่ ทด่ี นิ ทมี่ แี ตใ่ บตรำจองตอ้ งจดทะเบยี นที่ สำนักงำนทดี่ นิ ทที่ ดี่ นิ นัน้ ตงั้ อยใู่ นเขต จงึ จะถกู ตอ้ งตำมกฎหมำย 13.ขอ้ ท่ีศำลฎีกำเห็นว่ำไม่เป็ นกำรไดม้ ำซงึ่ อสังหำรมิ ทรัพยโ์ ดยทำงนิตกิ รรมตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1299 วรรคแรก คอื ไดม้ ำโดยกำรครอบครองปรปักษ์ 14.กำรไดร้ ับทดี่ นิ มำเพรำะคำพพิ ำกษำของศำลทค่ี คู่ วำมสำมำรถตกลงประนปี ระนอมยอมควำม กันได ้ เป็ นกำรไดม้ ำซงึ่ อสังหำริมทรัพย์หรือทรัพย์สทิ ธเิ กี่ยวกับอสังหำรมิ ทรัพย์โดยทำงอื่น นอกจำกนติ กิ รรม 15.ผูไ้ ดอ้ สังหำรมิ ทรัพยห์ รอื ทรัพยสทิ ธเิ กยี่ วกับอสังหำรมิ ทรัพยต์ ำม ป.พ.พ. มำตรำ 1299 วรรค 2 จะใชส้ ทิ ธิ กำรขำยไมไ่ ด ้ 16.“ยกขนึ้ ตอ่ สบู ้ คุ คลภำยนอกไมไ่ ด”้ หมำยควำมวำ่ ยกขน้ึ กลำ่ วอำ้ งตอ่ บคุ คลภำยนอกไมไ่ ด ้ 17.“เจำ้ หนจี ำนอง” คอื “บคุ คลภำยนอก” ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1299 วรรคสอง 18.ผทู ้ ี่อยู่ในกำรอันจะใหจ้ ดทะเบยี นสทิ ธไิ ดก้ อ่ นท่ีจะขอใหเ้ พกิ ถอนกำรจดทะเบยี นตำม ป. พ.พ. มำตรำ 1300 คอื เจำ้ ของรวมผคู ้ รอบครองเป็ นสว่ นของตนมำเกนิ 10 ปีแลว้ หนว่ ยที่ 10 ระบบทดี่ นิ และทดี่ นิ ของรฐั 1. ทดี่ นิ หมำยถงึ อำณำเขตบนพนื้ โลก ทดี่ นิ จงึ หมำยควำมถงึ พน้ื ดนิ และพน้ื น้ำ เชน่ แม่น้ำลำ คลอง ทะเลสำบ 2. ทดี่ นิ นัน้ อำจแบง่ ไดห้ ลำยประเภท แลว้ แตจ่ ะมองในแงใ่ ด แตส่ ว่ นใหญแ่ บง่ เป็ นทดี่ นิ ของรัฐ และทดี่ นิ ของเอกชน 3. ทด่ี นิ ของรัฐเป็ นสำธำรณะสมบัตขิ องแผ่นดนิ ทัง้ สน้ิ แบ่งเป็ นสปี่ ระเภทคอื ทด่ี นิ รกรำ้ งวำ่ ง เปลำ่ ทดี่ นิ ของรัฐประเภทพลเมอื งใชร้ ว่ มกนั ทร่ี ำชพัสดุ และทสี่ งวนหวงหำ้ ม 4. ทด่ี นิ รกรำ้ งว่ำงเปล่ำเป็ นทด่ี นิ ของรัฐประเภทเดยี วเท่ำนั้นทเ่ี อกชนจะไดม้ ำตำมกฎหมำย ทด่ี นิ ได ้ 5. ที่ดนิ ของรัฐประเภทพลเมืองใชร้ ่วมกันและท่ีรำชพัสดุ เป็ นที่ดนิ ที่ไม่สำมำรถมำจัดให ้ ประชำชนได ้ อธบิ ดกี รมทด่ี นิ จงึ จัดใหม้ หี นังสอื สำคัญสำหรับทห่ี ลวงเพอื่ แสดงเขตไวเ้ ป็ นหลกั ฐำน 6. ท่ีดินของรัฐประเภทพลเมืองใชร้ ่วมกันหรือท่ีดินรำชพัสดุ อำจถูกถอนสภำพโดย พระรำชบัญญตั หิ รอื พระรำชกฤษฎกี ำทำใหท้ ดี่ นิ ตกเป็ นทรี่ กรำ้ งวำ่ งเปลำ่ ได ้ 7. ท่ีดินของวัดวำอำรำมในพระพุทธศำสนำ จะถูกบุคคลใดมำแย่งกำรครอบครองหรือ ครอบครองปรปักษ์ไมไ่ ด ้ และอำจจะโอนใหร้ ำชกำร รัฐวสิ ำหกจิ หรอื เอกชนโดยพระรำชบญั ญัตหิ รอื พระรำชกฤษฎกี ำ 8. ทดี่ นิ ในศำสนำอน่ื เชน่ ทดี่ นิ ของวัดในศำสนำครสิ ต์ ทด่ี นิ ของมัสยดิ อสิ ลำม และทด่ี นิ ของ ศำลเจำ้ ก็อำจถกู บคุ คลใดมำแยง่ กำรครอบครองหรอื ครอบครองปรปักษ์ได ้ เชน่ เดยี วกับทด่ี นิ ของ เอกชน 9. ทด่ี นิ ของพระมหำกษัตรยิ ก์ ็จะถกู บคุ คลใดแยง่ กำรครอบครองหรอื ครอบครองปรปักษ์ไมไ่ ด ้ 10.1 ระบบทด่ี นิ 1. ควำมหมำยของทดี่ นิ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 139 และตำมประมวลกฎหมำยทดี่ นิ มำตรำ 1 มี ควำมหมำยเหมอื นกนั คอื ทด่ี นิ หมำยถงึ อำณำเขตบนพนื้ โลก ทดี่ นิ จงึ หมำยรวมถงึ พนื้ ดนิ และพนื้ น้ำ ดว้ ย 2. ทดี่ นิ กบั พน้ื ดนิ มคี วำมหมำยไมเ่ หมอื นกนั พน้ื ดนิ ประกอบดว้ ยแรธ่ ำตุ กรวดทรำย เป็ นทรัพย์ ประกอบเป็ นอนั เดยี วกับทดี่ นิ ซงึ่ เป็ นอสงั หำรมิ ทรัพยช์ นดิ ท่ี 3 ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 139 3. ทดี่ นิ อำจแบง่ ไดเ้ ป็ นทด่ี นิ ของรัฐและทดี่ นิ ของเอกชน

48 4. ทด่ี นิ อำจแบง่ ไดเ้ ป็ นทดี่ นิ ทย่ี ังไมเ่ ป็ นของใคร ทดี่ นิ ไมอ่ ำจใหเ้ ป็ นกรรมสทิ ธขิ์ องผใู ้ ดไดโ้ ดย เด็ดขำด ทดี่ นิ ทไี่ มเ่ ป็ นของผใู ้ ดโดยเฉพำะเจำะจงแตร่ ัฐใหร้ ำษฎรใชป้ ระโยชนร์ ่วมกัน และทด่ี นิ ทมี่ ี เจำ้ ของแลว้ 5. ที่ดนิ อำจจำแนกเป็ นประเภทเพือ่ อนุรักษ์ทรัพยำกรป่ ำไมค้ อื แบ่งเป็ นป่ ำอนุรักษ์ และป่ ำ เศรษฐกจิ 10.1.1 ความเป็ นมาของทดี่ นิ ทด่ี นิ และพนื้ ดนิ แตกตำ่ งกันอยำ่ งไร ทด่ี นิ หมำยถงึ อำณำเขตบนพน้ื โลก ดังนัน้ อำณำเขตหนงึ่ ๆ จงึ ประกอบดว้ ยพนื้ ดนิ พน้ื น้ำ เชน่ แมน่ ้ำลำคลอง ทะเลสำบดว้ ย ทดี่ นิ ถอื เป็ นอสังหำรมิ ทรัพยช์ นดิ แรกตำม ป.พ.พ. มำตรำ 139 ส่วนพ้ืนดนิ เป็ นอสังหำรมิ ทรัพยช์ นิดท่ี 3 ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 139 คือ เป็ นทรัพยป์ ระกอบอัน เดยี วกบั ทด่ี นิ แมน่ ้ำลำคลองเป็ นทด่ี นิ หรอื ไม่ ถำ้ ถอื วำ่ เป็ นจะเป็ นทดี่ นิ ประเภทใด แมน่ ้ำ ลำคลอง ถอื วำ่ เป็ นทดี่ นิ เหมอื นกัน ตำมประมวลกฎหมำยทด่ี นิ มำตรำ 1 และถอื วำ่ เป็ นทด่ี นิ ของรัฐประเภทพลเมอื งใชร้ ว่ มกันตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1304(2) ทดี่ นิ ของเอกชนจะประกอบดว้ ยพน้ื น้ำดว้ ยไดห้ รอื ไม่ ทด่ี นิ เอกชนก็ประกอบดว้ ยพน้ื น้ำได ้ เชน่ ทนี่ ำทเี่ จำ้ ของขดุ เป็ นครู ะบำยน้ำ หรอื ทด่ี นิ ทขี่ ดุ เป็ นสระวำ่ ยน้ำ ซงึ่ พน้ื น้ำเหลำ่ นถี้ อื วำ่ เป็ นสว่ นหนงึ่ ของอำณำเขตของเจำ้ ของทด่ี นิ คนนัน้ นั่นเอง 10.1.2 การแบง่ ประเภทของทดี่ นิ ทด่ี นิ หลวงแบง่ ออกไดเ้ ป็ นกป่ี ระเภท อะไรบำ้ ง ทด่ี นิ หลวงแบง่ เป็ นหลำยประเภทคอื (1) ทดี่ นิ ของชำติ กรมทดี่ นิ เป็ นผดู ้ แู ล (2) ทดี่ นิ ของศำสนำ กรมกำรศำสนำเป็ นผดู ้ แู ล (3) ทีด่ นิ ของพระมหำกษั ตรยิ ์ สำนักงำนทรัพย์สนิ ส่วนพระมหำกษั ตรยิ ห์ รือสำนักงำน พระรำชวงั เป็ นผดู ้ แู ล (4) ทดี่ นิ ของรัฐบำลหรอื ทรี่ ำชพัสดุ กรมธนำรักษ์ กระทรวงกำรคลงั เป็ นผดู ้ แู ล ทดี่ นิ ของรัฐทยี่ งั ไมม่ ใี ครเป็ นเจำ้ ของและทดี่ นิ ของรัฐทมี่ เี จำ้ ของมลี กั ษณะตำ่ งกนั อยำ่ งไร ที่ดนิ ของรัฐที่ยังไม่มใี ครเป็ นเจำ้ ของ ไดแ้ ก่ท่ีดนิ รกรำ้ งว่ำงเปล่ำตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1304(1) สว่ นทด่ี นิ ของรัฐทมี่ เี จำ้ ของแลว้ เจำ้ ของอำจจะเป็ นรัฐบำล (คอื ทร่ี ำชพัสดุ) หรอื เจำ้ ของ อำจเป็ นองคก์ รศำสนำ เช่น วัดวำอำรำมในพุทธศำสนำ หรอื เจำ้ ของอำจเป็ นสำนักงำนทรัพยส์ นิ สว่ นพระมหำกษัตรยิ ก์ ็ได ้ 10.2 ทดี่ นิ ของรฐั 1. ทรัพย์สนิ ของแผ่นดนิ แบ่งออกเป็ น 2 ประเภทคือ ทรัพย์สนิ แผ่นดนิ ธรรมดำที่สำมำรถ จำหน่ำยจ่ำยโอนได ้ จงึ เป็ นทรัพยใ์ นพำณชิ ยแ์ ละสำธำรณะสมบัตขิ องแผน่ ดนิ ซงึ่ ตำมปกตจิ ะโอน ใหบ้ คุ คลใดไมไ่ ดจ้ งึ มลี ักษณะเป็ นทรัพยน์ อกพำณชิ ย์ 2. สำธำรณะสมบัตขิ องแผน่ ดนิ ประเภททรี่ กรำ้ งวำ่ งเปลำ่ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1304(1) และ ประเภทใชเ้ พอ่ื ประโยชน์ของแผ่นดนิ โดยเฉพำะตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1304(3) จัดเป็ นทรัพยส์ นิ ของแผ่นดนิ ท่ีใชเ้ พื่อสำธำรณะประโยชน์ ส่วนสำธำรณะสมบัตขิ องแผ่นดนิ ประเภทพลเมืองใช ้ รว่ มกันตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1304(2) ถอื เป็ นทรัพยส์ นิ ของแผน่ ดนิ ประเภททส่ี งวนไวเ้ พอ่ื ประโยชน์ สว่ นรวม 3. สำธำรณะสมบัตขิ องแผ่นดนิ ประเภทพลเมอื งใชร้ ่วมกัน เชน่ ท่ีชำยตลงิ่ แม่น้ำ ลำคลอง เป็ นทดี่ นิ ทไ่ี มส่ ำมำรถจัดใหป้ ระชำชนได ้ อธบิ ดกี รมทดี่ นิ จงึ จัดใหม้ กี ำรออกหนังสอื สำคัญสำหรับท่ี หลวงเพอ่ื แสดงเขตไวเ้ ป็ นหลักฐำน 4. สำธำรณะสมบัตขิ องแผ่นดนิ ประเภททใ่ี ชเ้ พอื่ ประโยชน์ของแผน่ ดนิ โดยเฉพำะหรอื ทรี่ ำช พัสดุ คอื ทดี่ นิ ทตี่ ัง้ ของหน่วยรำชกำรทัง้ ทหำรและพลเรอื น เชน่ ทต่ี ัง้ ศำลำกลำงจังหวดั ทตี่ ัง้ ทว่ี ำ่ กำรอำเภอ ทดี่ นิ ทตี่ งั้ กระทรวง ทบวง กรม เป็ นตน้

49 5. สำธำรณะสมบัตขิ องแผน่ ดนิ ประเภททสี่ งวนหรอื หวงหำ้ ม เชน่ ทภ่ี เู ขำ ทป่ี ่ ำสงวนแห่งชำติ ทอี่ ทุ ยำนแหง่ ชำติ เขตรักษำพันธสุ์ ตั วป์ ่ ำ 6. หนังสอื สำคัญสำหรับทหี่ ลวงคอื หนังสอื สำคัญในทด่ี นิ ของรัฐประเภทพลเมอื งใชร้ ่วมกัน และในทรี่ ำชพัสดเุ ทำ่ นัน้ ไมม่ กี ำรออกในทด่ี นิ ของรัฐประเภททร่ี กรำ้ งวำ่ งเปลำ่ 7. ส ำ ธ ำ ร ณ ะ ส ม บั ติข อ ง แ ผ่น ดิน ป ร ะ เ ภ ท พ ล เ มือ ง ใ ช ร้ ่ว ม กั น อ ำ จ ถูก ถ อ น ส ภ ำ พ โ ด ย พระรำชบญั ญตั หิ รอื พระรำชกฤษฎกี ำ ทำใหก้ ลับกลำยเป็ นทด่ี นิ ของรัฐประเภททรี่ กรำ้ งวำ่ งเปลำ่ ได ้ 10.2.1 ลกั ษณะทว่ั ไปของสาธารณะสมบตั ขิ องแผน่ ดนิ และทรพั ยส์ นิ ของแผน่ ดนิ ธรรมดา ทรัพยส์ นิ ของแผน่ ดนิ ธรรมดำแตกตำ่ งจำกทรัพยส์ นิ ของเอกชนอยำ่ งไร ทรัพยส์ นิ ของเอกชนสำมำรถถูกยดึ ได ้ แตท่ รัพยส์ นิ ของแผน่ ดนิ ธรรมดำหำ้ มยดึ ตำม ป. พ.พ. มำตรำ 1307 ทรัพยส์ นิ ของแผน่ ดนิ ธรรมดำแตกตำ่ งกบั สำธำรณะสมบตั ขิ องแผน่ ดนิ อยำ่ งไร ทรัพยส์ นิ ใดทแ่ี ผน่ ดนิ ถอื ไวใ้ นฐำนะควำมเป็ นอยเู่ สมอื นบรษิ ัทเอกชนใหญ่ มที รัพยส์ นิ ไว ้ จำหน่ำยจำ่ ยโอน ทำผลประโยชนห์ ำกำไรเขำ้ ทอ้ งพระคลังได ้ ถอื เป็ นทรัพยส์ นิ ของแผน่ ดนิ ธรรมดำ ถกู ยดึ ไมไ่ ด ้ ถกู ครอบครองปรปักษ์ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1382 ได ้ ทรัพยส์ นิ ใดที่แผ่นดนิ ถือไวใ้ นฐำนะเป็ นผูแ้ ทนของรำษฎรและรักษำไวเ้ พื่อสำธำรณะ ประโยชน์หรอื เพอื่ ประโยชนข์ องรำษฎรร่วมกันโดยตรง ไดช้ อ่ื วำ่ เป็ นสำธำรณะสมบัตขิ องแผน่ ดนิ มี ลกั ษณะเป็ นทรัพยน์ อกพำณชิ ยเ์ พรำะโอนไมไ่ ด ้ จะถกู ยดึ ไมไ่ ด ้ บคุ คลใดจะยกอำยคุ วำมอำยุควำม ขน้ึ ตอ่ สกู ้ บั แผน่ ดนิ ก็ไมไ่ ด ้ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1305 1306 และ 1307 10.2.2 สาธารณสมบตั ขิ องแผน่ ดนิ ประเภททร่ี กรา้ งวา่ งเปลา่ ทร่ี กรำ้ งวำ่ งเปลำ่ หมำยควำมวำ่ อยำ่ งไร ทปี่ ่ ำถอื วำ่ เป็ นทรี่ กรำ้ งวำ่ งเปลำ่ หรอื ไม่ ทดี่ นิ รกรำ้ งวำ่ งเปลำ่ หมำยควำมถงึ ทดี่ นิ ทย่ี ังไม่ไดจ้ ัดใหร้ ำษฎรจับจอง ยังไม่ไดน้ ำไป ออกโฉนดหรอื น.ส. 3 ใหร้ ำษฎร ทป่ี ่ ำถอื วำ่ เป็ นทร่ี กรำ้ งวำ่ งเปล่ำได ้ แต่ตอ้ งไม่ใชท่ ป่ี ่ ำสงวนตอ้ ง เป็ นทปี่ ่ ำธรรมดำเทำ่ นัน้ บคุ คลใดเป็ นผดู ้ แู ลรักษำทด่ี นิ รกรำ้ งวำ่ งเปลำ่ ตำมประมวลกฎหมำยทด่ี นิ มำตรำ 8 นัน้ อธบิ ดกี รมทด่ี นิ จะเป็ นผูด้ แู ลรักษำที่รกรำ้ งวำ่ ง เปล่ำ แต่ในทำงปฏบิ ัตมิ ีคำสั่งกระทรวงมหำดไทยที่ 890/2498 ลงวันท่ี 16 สงิ หำคม 2498 มอบหมำยใหจ้ ังหวัด เทศบำลหรอื สขุ ำภบิ ำลเป็ นผดู ้ แู ลรักษำทร่ี กรำ้ งวำ่ งเปล่ำนัน้ แทนอธบิ ดกี รม ทด่ี นิ ทด่ี นิ รกรำ้ งวำ่ งเปลำ่ สำมำรถนำมำใชป้ ระโยชนอ์ ยำ่ งไรไดบ้ ำ้ ง ทรี่ กรำ้ งวำ่ งเปลำ่ สมำรถนำมำดำเนนิ กำรไดด้ งั น้ี (1) สำมำรถนำมำจัดใหป้ ระชำชนตำมกฎหมำยทดี่ นิ ได ้ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ 1334 (2) อธบิ ดกี รมทด่ี นิ สำมำรถนำทดี่ นิ รกรำ้ งวำ่ งเปลำ่ มำจัดหำผลประโยชน์ โดยวธิ กี ำรซอื้ ขำยแลก เปลยี่ น ใหเ้ ชำ่ และใหเ้ ชำ่ ซอื้ ได ้ ตำมประมวลกฎหมำยทด่ี นิ มำตรำ 10 11 (3) รัฐมนตรมี หำดไทยสำมำรถนำทดี่ นิ รกรำ้ งว่ำงเปล่ำมำจัดขน้ึ ทะเบยี นเพื่อใหท้ บวง กำรเมอื งใชป้ ระโยชนใ์ นรำชกำรได ้ ตำมประมวลกฎหมำยทดี่ นิ มำตรำ 8 ทวิ (4) รัฐมนตรมี หำดไทยสำมำรถนำทดี่ นิ รกรำ้ งวำ่ งเปลำ่ มำใหส้ ัมปทำนแกเ่ อกชนหรอื ให ้ เอกชนใชใ้ นระยะเวลำอันจำกดั ได ้ ตำมประมวลกฎหมำยทดี่ นิ มำตรำ 12 10.2.3 สาธารณะสมบตั ขิ องแผน่ ดนิ ประเภทพลเมอื งใชร้ ว่ มกนั สำธำรณะสมบัตขิ องแผน่ ดนิ ประเภทพลเมอื งใชร้ ว่ มกันจำเป็ นตอ้ งมที ะเบยี นกำหนดไวว้ ำ่ เป็ นทด่ี นิ ประเภทนหี้ รอื ไม่ สำธำรณะสมบัตขิ องแผน่ ดนิ ประเภทพลเมอื งใชร้ ่วมกัน ไมจ่ ำเป็ นจอ้ งมที ะเบยี นวำ่ อย่ทู ่ี ใด เนอื้ ทเ่ี ทำ่ ใดเพรำะกำรจะเป็ นสำธำรณะสมบัตขิ องแผน่ ดนิ ชนดิ นี้ ขนึ้ อยกู่ บั วำ่ มรี ำษฎรใชท้ ดี่ นิ นัน้ เพอ่ื ประโยชนร์ ว่ ม กันหรอื ไมก่ ็พอแลว้ สำธำรณะสมบตั ขิ องแผน่ ดนิ ประเภทพลเมอื งใชร้ ว่ มกนั มผี ดู ้ แู ลรักษำหรอื ไม่

50 สำธำรณะสมบัตขิ องแผน่ ดนิ ประเภทพลเมอื งใชร้ ่วมกัน มผี ดู ้ แู ลรักษำทัง้ สนิ้ เชน่ แมน่ ้ำ ลำคลอง กรมเจำ้ ทำ่ เป็ นผดู ้ แู ล ทำงหลวง กรมทำงหลวงเป็ นผดู ้ แู ล ทเ่ี ลย้ี งสัตวส์ ำธำรณะ หนองน้ำ สำธำรณะ ป่ ำชำ้ สำธำรณะ นำยอำเภอทอ้ งทเ่ี ป็ นผดู ้ แู ลรักษำ มกี ำรออกหนังสอื สำคัญในท่ีดนิ ของรัฐประเภทพลเมืองใชร้ ่วมกันหรือไม่ ถำ้ มีออก หนังสอื ชนดิ ใด จะมกี ำรออก “หนังสอื สำคัญสำหรับท่ีหลวง” สำหรับท่ีดนิ ของรัฐประเภทพลเมอื งใช ้ รว่ มกัน เชน่ มกี ำรออกในทเ่ี ลย้ี งสตั วส์ ำธำรณะ เป็ นตน้ 10.2.4 สาธารณะสมบตั ขิ องแผ่นดนิ ประเภททใ่ี ช้เพอ่ื ประโยชนข์ องแผ่นดนิ โดยเฉพาะ ทร่ี ำชพัสดแุ บง่ เป็ นกปี่ ระเภทอะไรบำ้ ง ทรี่ ำชพัสดแุ บง่ เป็ น 2 ประเภทคอื (1) ทรี่ ำชพัสดทุ เ่ี ป็ นสำธำรณะสมบตั ขิ องแผน่ ดนิ คอื เป็ นทด่ี นิ ทต่ี ัง้ สถำนทร่ี ำชกำรมำแต่ ตน้ (2) ทรี่ ำชพัสดทุ เี่ ป็ นทรัพยส์ นิ ของแผน่ ดนิ ธรรมดำเดมิ เป็ นทที่ ด่ี นิ ของเอกชน แต่รัฐบำล ไดท้ ดี่ นิ นัน้ มำจำกเอกชน เชน่ ยดึ หรอื ซอ้ื มำจำกเอกชน แตย่ ังไมไ่ ดน้ ำทด่ี นิ นัน้ มำใชใ้ นรำชกำรแต่ อยำ่ งใด ทรี่ ำชพัสดคุ อื ทดี่ นิ ประเภทใด ใครเป็ นผดู ้ แู ล ทรี่ ำชพัสดุ คอื ทดี่ นิ ทตี่ ัง้ กระทรวง ทบวง กรมในรัฐบำล ทัง้ ทหำรและพลเรอื น แตไ่ มใ่ ช่ ทดี่ นิ ของรัฐวสิ ำหกจิ และไมใ่ ชท่ ดี่ นิ ของเทศบำลหรอื สขุ ำภบิ ำล ผดู ้ แู ลรักษำทรี่ ำชพัสดคุ อื กรมธนำ รักษ์ กระทรวง กำรคลัง 10.2.5 สาธารณะสมบตั ขิ องแผน่ ดนิ ประเภททสี่ งวนหรอื หวงหา้ ม กำรหวงหำ้ มทดี่ นิ กอ่ นหนำ้ มกี ำรประกำศใช ้ พ.ร.บ. วำ่ ดว้ ยกำรหวงหำ้ มทด่ี นิ รกรำ้ งวำ่ ง เปลำ่ อนั เป็ นสำธำรณะสมบัตขิ องแผน่ ดนิ พ.ศ. 2478 จะตอ้ งดำเนนิ กำรอยำ่ งไร กำรหวงหำ้ มทดี่ นิ กอ่ นมกี ำรประกำศใช ้ พ.ร.บ. วำ่ ดว้ ยกำรหวงหำ้ มทดี่ นิ รกรำ้ งวำ่ งเปล่ำ พ.ศ. 2478 จะดำเนนิ กำรประกำศหรอื ออกกฎหมำยเป็ นรำยๆไป เชน่ ประกำศกรมโยธำธกิ ำร วำ่ ดว้ ย กำรสรำ้ งถนนเยำวรำช ร.ศ. 110 (พ.ศ. 2434) เป็ นตน้ ทด่ี นิ ทห่ี วงหำ้ มไวต้ ำม พ.ร.บ. หวงหำ้ มทดี่ นิ รกรำ้ งวำ่ งเปลำ่ พ.ศ. 2478 ยังคงเป็ นทด่ี นิ รกรำ้ งวำ่ งเปลำ่ อยหู่ รอื ไม่ ทด่ี นิ รกรำ้ งวำ่ งเปลำ่ ท่ีไดท้ ำกำรหวงหำ้ มไวต้ ำม พ.ร.บ. หวงหำ้ มทด่ี นิ รกรำ้ งว่ำงเปล่ำ พ.ศ. 2478 ไมเ่ ป็ นทรี่ กรำ้ งวำ่ งเปลำ่ อกี ตอ่ ไปแตจ่ ะเป็ นทดี่ นิ ของรัฐประเภทพลเมอื งใชร้ ่วมกันหรอื เป็ นทรี่ ำชพัสดแุ ลว้ แตก่ รณี ทเ่ี ขำ ทภ่ี เู ขำ สำมำรถออกโฉนดไดห้ รอื ไมเ่ พรำะเหตใุ ด ทเ่ี ขำ ที่ภเู ขำ ตำมหลักทั่วไปจะออกโฉนดไม่ได ้ คอื บคุ คลทค่ี รอบครองทเี่ ขำ ทภี่ ูเขำ ตงั้ แตป่ ระกำศใช ้ ประมวลกฎหมำยทดี่ นิ นับตัง้ แตว่ ันท่ี 1 ธันวำคม 2497 เป็ นตน้ ไป แตถ่ ำ้ บคุ คลใด ครอบครองทเี่ ขำ ทภี่ เู ขำมำกอ่ นหนำ้ วนั ท่ี 1 ธันวำคม 2497 และไดแ้ จง้ ส.ค. 1 แลว้ ก็มสี ทิ ธไิ ดร้ ับ โฉนดได ้ เพรำะไม่ตอ้ งหำ้ มตำมกฎหมำย เพรำะกฎหมำยหำ้ มออกโฉนดในที่ภูเขำ นับแต่วันที่ ประกำศใช ้ ประมวลกฎหมำยทดี่ นิ เป็ นตน้ มำเทำ่ นัน้ 10.2.6 การออกหนงั สอื สาคญั สาหรบั ทหี่ ลวง หนังสอื สำคัญสำหรับทหี่ ลวงจะออกในทดี่ นิ ประเภทใดบำ้ ง หนังสอื สำคัญสำหรับทหี่ ลวงจะออกไดใ้ นทด่ี นิ 2 ประเภทคอื (1) ที่ดินของรัฐประเภทพลเมืองใชร้ ่วมกัน เช่น ที่เล้ียงสัตว์สำธำรณะ ท่ีหนองน้ ำ สำธำรณะ (2) ทร่ี ำชพัสดุ เชน่ ทส่ี นำมบนิ ทตี่ งั้ สำนักรำชกำรบำ้ นเมอื ง หนังสอื สำคญั สำหรับทหี่ ลวงเป็ นหนังสอื สำคญั แสดงกรรมสทิ ธใิ์ นทดี่ นิ หรอื ไม่ หนังสอื สำคัญสำหรับทหี่ ลวงไมใ่ ชห่ นังสอื สำคัญแสดงกรรมสทิ ธใิ์ นทดี่ นิ แตเ่ ป็ นหนังสอื ทแี่ สดงแนวเขตทด่ี นิ ของรำชกำรเทำ่ นัน้