41213_กฏหมายทรัพย์สิน สรุป

41213 กฎหมายวา่ ดว้ ยทรพั ยส์ นิ (Property Law) หนว่ ยที่ 1 ความหมาย ประเภท และความสมั พนั ธข์ องทรพั ยส์ นิ 1. คาํ วา่ “ทรัพย”์ และ “ทรพั ยส์ นิ ” มคี วามหมายแตกตา่ งกนั กลา่ วคอื ทรัพยส์ นิ นัน้ มี ความหมายกวา้ งกวา่ และครอบคลมุ ถงึ ทรัพยด์ ว้ ย ทรัพยจ์ งึ เป็ นสว่ นหนงึ่ ของทรัพยส์ นิ 2. ทรัพยส์ นิ อาจแบง่ ออกไดเ้ ป็ นหลายประเภท ทงั้ นข้ี นึ้ อยกู่ บั จะใชเ้ กณฑใ์ ดเป็ นหลกั ในการ แบง่ แตก่ ารแบง่ ประเภททส่ี าํ คญั คอื การแบง่ เป็ นสงั หารมิ ทรพั ย์ และอสงั หารมิ ทรพั ย์ 3. ทรพั ยส์ นิ นัน้ โดยเฉพาะตวั ทรพั ยอ์ าจมคี วามสมั พันธเ์ กย่ี วขอ้ งกบั ทรัพยอ์ นื่ ๆ ในลกั ษณะที่ เป็ นสว่ นควบ อปุ กรณ์ หรอื ดอกผลของทรัพยอ์ น่ื 1.1 ความหมายและประเภทของทรพั ยส์ นิ 1. ทรัพยห์ มายถงึ วตั ถทุ ม่ี รี ปู รา่ ง มตี วั ตนในสภาพธรรมชาติ สามารถจบั ตอ้ งสมั ผัสได ้ 2. ทรัพยส์ นิ หมายถงึ ทรัพยแ์ ละวตั ถไุ มม่ รี ปู รา่ ง ซง่ึ อาจมรี าคาและอาจถอื เอาได ้ 3. ทรัพยส์ นิ อาจแบง่ ออกเป็ นประเภท ทงั้ นข้ี น้ึ อยกู่ บั การทจี่ ะยดึ เกณฑใ์ ดเป็ นตวั แบง่ ท รพั ยส์ นิ เหลา่ นัน้ 4. อสงั หารมิ ทรพั ย์ หมายถงึ ทด่ี นิ ทรัพยท์ ตี่ ดิ อยกู่ บั ทด่ี นิ เป็ นการถาวร ทรัพยท์ ป่ี ระกอบเป็ น อันเดยี วกบั เนื้อทดี่ นิ และรวมทัง้ ทรัพยส์ ทิ ธทิ เ่ี กยี่ วกบั ทดี่ นิ หรอื ทรพั ยท์ ตี่ ดิ อยกู่ บั ทดี่ นิ หรอื ประกอบเป็ นอันเดยี วกบั ทดี่ นิ นัน้ 5. สงั หารมิ ทรพั ย์ หมายถงึ ทรพั ยส์ นิ อนื่ ทไ่ี มใ่ ชอ่ สงั หารมิ ทรัพย์ และหมายรวมถงึ สทิ ธอิ ัน เกยี่ วกบั ทรพั ยส์ นิ ทที่ เ่ี ป็ นสงั หารมิ ทรพั ยน์ ัน้ ดว้ ย 6. ทรัพยแ์ บง่ ได ้ คอื ทรัพยท์ แ่ี บง่ ออกจากกนั เป็ นสว่ นๆ แลว้ ยงั คงรปู บรบิ รู ณด์ งั เชน่ ทรพั ยเ์ ดมิ 7. ทรัพยแ์ บง่ ไมไ่ ด ้ คอื ทรพั ยท์ ไ่ี มอ่ าจแบง่ แยกออกจากกนั โดยใหค้ งภาวะเดมิ ของทรพั ยแ์ ละ หมายรวมถงึ ทรัพยท์ มี่ กี ฎหมายกําหนดวา่ แบง่ ไมไ่ ดด้ ว้ ย 8. ทรัพยน์ อกพาณชิ ย์ คอื ทรัพยส์ นิ ทไี่ มอ่ าจถอื เอาได ้ และโอนแกก่ นั มไิ ด ้ โดยชอบดว้ ย กฎหมาย 9. ทรพั ยใ์ นพาณชิ ย์ คอื ทรพั ยส์ นิ ทสี่ ามารถซอื้ ขายกนั ไดโ้ ดยชอบดว้ ยกฎหมาย 1.1.1 ความหมายของทรพั ยแ์ ละทรพั ยส์ นิ สง่ิ ทเี่ ป็ นวัตถทุ ม่ี รี ปู รา่ ง และพจิ ารณาวา่ เป็ น “ทรพั ย”์ หรอื ไม่ หนังสอื ปากกา แวน่ ตา นาฬกิ า สรอ้ ยคอ บา้ น โตะ๊ เกา้ อี้ ศาลา รถยนต์ จักรยาน เสอ้ื รองเทา้ ตน้ ไม ้ แกว้ น้ํา รม่ กระถาง กระป๋ อง ตะกรา้ ถงั ขยะ วัตถทุ ม่ี รี ปู รา่ งดงั ทย่ี กตวั อยา่ งมาเป็ น “ทรพั ย”์ ทงั้ หมดเพราะเป็ นวตั ถทุ มี่ รี ปู รา่ ง อาจมรี าคา และถอื เอาได ้ วตั ถทุ ไี่ มม่ รี ปู รา่ ง และเหตผุ ลวา่ ทําไมแตล่ ะตวั อยา่ งเป็ น “ทรพั ยส์ นิ ” แตไ่ มเ่ ป็ น “ทรัพย”์ วัตถไุ มม่ รี ปู รา่ ง เชน่ ลขิ สทิ ธ์ สทิ ธบิ ตั ร เครอื่ งหมายการคา้ สทิ ธกิ ารเชา่ สทิ ธใิ นชอื่ เสยี ง การคา้ (Goods Will) สทิ ธใิ นการใชส้ อ่ื และสตู รในการกระกอบการคา้ (Franchise) สทิ ธจิ ํานํา สทิ ธจิ ํานอง สทิ ธเิ รยี กรอ้ งใหช้ ําระหนี้ ตวั อยา่ งทยี่ กมาเป็ น “ทรพั ยส์ นิ ” เพราะ (เป็ นวตั ถ)ุ ไมม่ รี ปู รา่ ง ซงึ่ อาจมรี าคาและอาจถอื เอา ได ้ 1.1.2 ประเภทของทรพั ยส์ นิ นยิ ามของ “อสงั หารมิ ทรัพย”์ นัน้ ประกอบดว้ ยทรัพยป์ ระเภทใดบา้ ง อสงั หารมิ ทรพั ยป์ ระกอบดว้ ย (1) ทด่ี นิ ตวั อยา่ งเชน่ ทดี่ นิ มโี ฉนด ทดี่ นิ มี น.ส. 3 และสทิ ธภิ าระจํายอมบนทดี่ นิ เป็ นตน้ (2) ทรัพยอ์ ันตดิ อยกู่ บั ทดี่ นิ อยา่ งถาวร ตวั อยา่ งเชน่ บา้ น ตน้ มะขาม สะพาน (3) ทรัพยท์ ป่ี ระกอบเป็ นอันเดยี วกบั ทดี่ นิ ตวั อยา่ งเชน่ เนอื้ ดนิ แร่ ธาตใุ นดนิ

2 (4) ทรัพยส์ ทิ ธอิ ันเกย่ี วกบั ทด่ี นิ ตวั อยา่ งเชน่ กรรมสทิ ธใิ์ นทดี่ นิ สทิ ธคิ รอบครอง ในทดี่ นิ น.ส. 3 และสทิ ธภิ าระจํายอมบนทด่ี นิ เป็ นตน้ ยกตวั อยา่ ง “ทรัพยท์ แ่ี บง่ ได”้ และ “ทรพั ยท์ แ่ี บง่ ไมไ่ ด”้ ทรัพยท์ แ่ี บง่ ไดค้ อื ขา้ วสาร นํ้าตาล ขนมปัง กะปิ นํ้าปลา เชอื ก น้ํา เงนิ ตรา นํ้า มัน ทด่ี นิ สว่ นทรัพยท์ แ่ี บง่ ไมไ่ ด ้ คอื รถยนต์ จกั รยาน รม่ หนังสอื ปากกา แวน่ ตา นาฬกิ าขอ้ มอื รองเทา้ ชอ้ นสอ้ ม กางเกง อธบิ ายความหมายของ “ทรพั ยน์ อกพาณชิ ย”์ และยกตวั อยา่ งทรัพยน์ อกพาณชิ ย์ ทรัพยน์ อกพาณชิ ยค์ อื ทรัพยท์ ไี่ มอ่ าจถอื เอาไดโ้ ดยสภาพ และรวมทงั้ ทรพั ยท์ โี่ อนแกก่ นั มไิ ดโ้ ดยชอบดว้ ยกฎหมาย ตวั อยา่ งทรพั ยท์ ไ่ี มอ่ าจถอื เอาได ้ เชน่ กอ้ นเมฆ ทด่ี นิ บนดวงจันทร์ และทรพั ยท์ โี่ อนแกก่ นั มไิ ดเ้ ชน่ ปืนเถอ่ื น ยาบา้ ทส่ี าธารณสมบตั ขิ องแผน่ ดนิ 1.2 ความสมั พนั ธข์ องทรพั ยส์ นิ 1. สว่ นควบ คอื สว่ นซงึ่ โดยสภาพแหง่ ทรพั ยห์ รอื โดยจารตี ประเพณีแหง่ ทอ้ งถนิ่ เป็ น สาระสําคญั ในความเป็ นอยขู่ องทรพั ยน์ ัน้ และไมอ่ าจแยกจากกนั ไดน้ อกจากจะทําลาย ทําใหบ้ บุ สลาย หรอื ทําใหท้ รัพยน์ ัน้ เปลย่ี นแปลงรปู ทรงหรอื สภาพไป เจา้ ของทรพั ยย์ อ่ มมกี รรมสทิ ธใ์ิ นสว่ น ควบของทรัพยน์ ัน้ 2. อปุ กรณ์ คอื สงั หารมิ ทรัพยซ์ งึ่ โดยปกตนิ ยิ มเฉพาะถน่ิ หรอื โดยเจตนาชั ดแจง้ ของทรัพยท์ ่ี เป็ นประธาน เป็ นของใชป้ ระจําอยกู่ บั ทรพั ยท์ เ่ี ป็ นประธานเป็ นอาจณิ เพอื่ ประโยชนแ์ กก่ ารจัดดแู ล ใชส้ อย หรอื รักษาทรัพยท์ เ่ี ป็ นประธาน และเจา้ ของทรัพยไ์ ดน้ ํามาสทู่ รพั ยท์ เี่ ป็ นประธานโดยการ นํามาตดิ ตอ่ หรอื ปรบั เขา้ ไว ้ หรอื ทําโดยประการอน่ื ใดในฐานะเป็ นของใช ้ ประกอบกบั ทรพั ยท์ เี่ ป็ น ประธานนัน้ อปุ กรณท์ แ่ี ยกออกจากทรพั ยท์ เี่ ป็ นประธานเป็ นการชวั่ คราวก็ยังไมข่ าดจากการเป็ น อปุ กรณข์ องทรัพยท์ เี่ ป็ นประธานนัน้ อปุ กรณย์ อ่ มตกตดิ ไปกบั ทรัพยท์ เี่ ป็ นประธานเวน้ แตจ่ ะมกี าร กําหนดไวเ้ ป็ นอยา่ งอนื่ 3. ดอกผลธรรมดา คอื สงิ่ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ตามธรรม ชาตขิ องทรพั ย์ ซงึ่ ไดม้ าจากตวั ทรัพยโ์ ดยการมี หรอื ใชท้ รัพยน์ ัน้ ตามปกตนิ ยิ ม และสามารถถอื เอาไดเ้ มอ่ื ขาดจากทรพั ยน์ ัน้ 4. ดอกผลนติ นิ ัย คอื ทรัพยห์ รอื ประโยชนอ์ ยา่ งอนื่ ทไี่ ดม้ าเป็ นครัง้ คราวแกเ่ จา้ ทรัพยจ์ ากผอู ้ น่ื เพอ่ื การทไี่ ดใ้ ชท้ รพั ยน์ ัน้ และสามารถคํานวณและถอื เอาไดเ้ ป็ นรายวนั หรอื ตามระยะเวลาทก่ี ําหนด ไว ้ 1.2.1 สว่ นควบของทรพั ย์ ทรพั ยอ์ ยา่ งหนงึ่ นัน้ สามารถเป็ นสว่ นควบของทรัพยอ์ กี อยา่ งหนงึ่ หรอื ไม่ และทรพั ยน์ ัน้ ๆ ประกอบดว้ ย สว่ นควบอะไรบา้ ง ตวั อยา่ งของทรัพยท์ มี่ ลี กั ษณะเป็ นสว่ นควบ ตามมาตรา 144 (1) เข็มนาฬกิ าเป็ นสว่ นควบของนาฬกิ า (2) หนิ เป็ นสว่ นควบกบั พนื้ คอนกรตี ของบา้ น (3) เสน้ ดา้ ยเป็ นสว่ นควบกบั เสอื้ (4) ขาโตะ๊ เป็ นสว่ นควบของโตะ๊ (5) หฟู ังโทรศพั ทเ์ ป็ นสว่ นควบของเครอื่ งโทรศพั ท์ กรณีบา้ น เรอื น อาคาร หรอื สงั หารมิ ทรพั ยอ์ นื่ ทปี่ ลกู อยบู่ นทดี่ นิ และไมต่ กเป็ นสว่ นควบกบั ทดี่ นิ นัน้ ตวั อยา่ งของอสงั หารมิ ทรพั ยท์ เี่ ขา้ ขอ้ ยกเวน้ ตามมาตรา 146 ไมต่ กเป็ นสว่ นของทดี่ นิ (1) บา้ นทป่ี ลกู บนทดี่ นิ เชา่ (2) บา้ นทป่ี ลกู บนทดี่ นิ ทท่ี ผ่ี ปู ้ ลกู มสี ทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ (3) ตกึ แถวทป่ี ลกู บนทดี่ นิ เชา่ (4) ตน้ ทเุ รยี นทปี่ ลกู ในทเี่ ชา่ เพอื่ ทําสวน (5) ถนนทส่ี รา้ งโดยไดร้ ับความยนิ ยอมจากเจา้ ของทด่ี นิ

3 มาตรา 144 สว่ นควบของทรัพย์ หมายความวา่ สว่ นซงึ่ โดย สภาพแหง่ ทรพั ย์ หรอื โดย จารตี ประเพณีแหง่ ทอ้ งถนิ่ เป็ นสาระสาํ คญั ในความเป็ นอยขู่ องทรัพยน์ ัน้ และไมอ่ าจแยกจากกนั ได ้ นอกจากจะ ทําลาย ทําใหบ้ บุ สลาย หรอื ทําใหท้ รพั ยน์ ัน้ เปลยี่ นแปลงรปู ทรงหรอื สภาพไป เจา้ ของทรพั ยย์ อ่ มมกี รรมสทิ ธใ์ิ นสว่ นควบของทรัพยน์ ัน้ มาตรา 145 ไมย้ นื ตน้ เป็ นสว่ นควบกบั ทด่ี นิ ทไ่ี มน้ ัน้ ขนึ้ อยู่ ไมล้ ม้ ลกุ หรอื ธัญชาตอิ ันจะเก็บ เกยี่ วรวงผลไดค้ ราวหนง่ึ หรอื หลายคราวตอ่ ปีไมเ่ ป็ นสว่ นควบกบั ทดี่ นิ มาตรา 146 ทรัพยซ์ งึ่ ตดิ กบั ทดี่ นิ หรอื ตดิ กบั โรงเรอื นเพยี งชว่ั คราว ไมถ่ อื วา่ เป็ นสว่ นควบกบั ทดี่ นิ หรอื โรงเรอื นนัน้ ความขอ้ นใี้ หใ้ ชบ้ งั คบั แกโ่ รงเรอื นหรอื สง่ิ ปลกู สรา้ งอยา่ งอน่ื ซง่ึ ผมู ้ สี ทิ ธใิ น ทด่ี นิ ของผอู ้ น่ื ใช ้ สทิ ธนิ ัน้ ปลกู สรา้ งไวใ้ นทดี่ นิ นัน้ ดว้ ย 1.2.2 อปุ กรณข์ องทรพั ย์ สงั หารมิ ทรัพยร์ อบตวั วา่ สงิ่ ใดเป็ นอปุ กรณข์ องทรพั ยใ์ ด ตวั อยา่ งสงั หารมิ ทรัพยท์ เี่ ป็ นอปุ กรณ์ของทรพั ยป์ ระธาน - เครอ่ื งมอื ซอ่ มรถยนตเ์ ป็ นอปุ กรณข์ องเครอ่ื งยนต์ - ลําโพงเป็ นอปุ กรณ์ของเครอ่ื งกระจายเสยี ง - เตาเป็ นอปุ กรณ์ของครวั - ลกู กญุ แจเป็ นอปุ กรณ์ของแมก่ ญุ แจ - กลอนเป็ นประตบู า้ นเป็ นอปุ กรณข์ องบา้ น ก. ทําสญั ญาซอ้ื รถยนตค์ นั หนงึ่ จาก ข . โดยมไิ ดม้ ขี อ้ ตกลงเกย่ี วกบั เครอ่ื งเสยี งทต่ี ดิ ตงั้ อยู่ ในรถคนั ดงั กลา่ ว เมอ่ื ถงึ กําหนดเวลาสง่ มอบ ข . จะถอดเครอ่ื งเสยี งนัน้ ออกกอ่ นสง่ มอบรถยนตค์ นั ดงั กลา่ ว แต่ ก . ไมย่ นิ ยอมโดยอา้ งวา่ เครอ่ื งเสยี งตดิ ตงั้ อยใู่ นรถยนตย์ อ่ มเป็ นอปุ กรณ์ของรถยนต์ ข. จงึ ตอ้ งสง่ มอบเครอื่ งเสยี งนัน้ ใหแ้ กต่ นดว้ ย ดงั นใ้ี หว้ ิ นจิ ฉัยวา่ ขอ้ อา้ งของ ก . รับฟังไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ปพพ . มาตรา 147 อปุ กรณ์หมายความวา่ สงั หารมิ ทรพั ยซ์ งึ่ โดยปกตนิ ยิ มเฉพาะถนิ่ หรอื โดยเจตนาชดั แจง้ ของเจา้ ของทรัพยท์ เี่ ป็ นประธาน เป็ นของใชป้ ระจําอยกู่ บั ทรพั ยท์ เี่ ป็ น ประธานเป็ นอาจณิ เพอื่ ประโยชนแ์ กก่ ารจัดการ ดู แล ใชส้ อย หรอื รกั ษาทรัพยท์ เ่ี ป็ นประธาน และ เจา้ ของทรพั ยไ์ ดน้ ํามาสทู่ รพั ยท์ เี่ ป็ นประธาน โ ดยการนําตดิ ตอ่ หรอื ปรบั เขา้ ไว ้ หรอื ทําโดยประการ อนื่ ใดในฐานะเป็ นของใชป้ ระกอบทรัพยท์ เ่ี ป็ นประธานนัน้ อปุ กรณ์ทแ่ี ยกออกจากทรพั ยท์ เ่ี ป็ นประธานเป็ นการชวั่ คราว ก็ยังไมข่ าดจากการเป็ นอปุ กรณี ของทรพั ยท์ เ่ี ป็ นประธานนัน้ อปุ กรณ์ยอ่ มตกตดิ ไปกบั ทรพั ยท์ เ่ี ป็ นประธานเวน้ แตจ่ ะมกี ารกําหนดไวเ้ ป็ นอยา่ งอน่ื ตามปัญหาเครอื่ งเสยี งทต่ี ดิ ตงั้ อยใู่ นรถคนั ดงั กลา่ ว แมจ้ ะเป็ นของใชป้ ระจําอยใู่ นรถยนตน์ ัน้ แตก่ ็เป็ นเพยี งทรพั ยท์ มี่ ไี วเ้ พอ่ื ประโยชนแ์ กเ่ จา้ ของรถยนตม์ ใิ ชเ่ พอ่ื ประโยชนแ์ กก่ ารทจี่ ะจดั ดแู ล ใชส้ อย หรอื รักษารถยนตน์ ัน้ เครอ่ื งเสยี งทตี่ ดิ ตงั้ อยใู่ นรถยนตจ์ งึ มใิ ชอ่ ปุ กรณ์ของรถยนต์ ตาม บทบญั ญตั แิ หง่ ป .พ.พ. มาตรา 147 วรรคแรก ดงั กลา่ ว เครอื่ งเสยี งมใิ ชอ่ ปุ กรณข์ องรถยนตจ์ งึ ไม่ ตกตดิ ไปกบั รถยนต์ ตามมาตรา 147 วรรคสาม ดงั กลา่ ว ข. จงึ ไมต่ อ้ งสง่ มอบเครอื่ งเสยี งนัน้ ให ้ ก. ฉะนัน้ ขอ้ อา้ งของ ก. จงึ รับฟังไมไ่ ดต้ ามเหตผุ ลดงั กลา่ ว มาตรา 147 อปุ กรณ์ หมายความวา่ สงั หารมิ ทรัพยซ์ งึ่ โดย ปกตนิ ยิ มเฉพาะถน่ิ หรอื โดย เจตนาชดั แจง้ ของเจา้ ของทรัพยท์ เ่ี ป็ น ประธานเป็ นของใชป้ ระจําอยกู่ บั ทรัพยท์ เ่ี ป็ นประธานเป็ น อาจณิ เพอื่ ประโยชนแ์ กก่ ารจดั ดแู ล ใชส้ อย หรอื รักษาทรัพยท์ เี่ ป็ นประธาน และ เจา้ ของทรพั ยไ์ ด ้ นํามาสทู่ รพั ยท์ เ่ี ป็ นประธานโดยการนํามาตดิ ตอ่ หรอื ปรบั เขา้ ไว ้ หรอื ทําโดยประการอน่ื ใดในฐานะ เป็ นของใชป้ ระกอบกบั ทรพั ยท์ เ่ี ป็ นประธานนัน้ อปุ กรณท์ แี่ ยกออกจากทรัพยท์ เี่ ป็ นประธานเป็ นการชวั่ คราวก็ ยังไมข่ าดจากการเป็ นอปุ กรณ์ ของทรพั ยท์ เี่ ป็ นประธานนัน้ อปุ กรณ์ยอ่ มตกตดิ ไปกบั ทรัพยท์ เี่ ป็ นประธาน เวน้ แตจ่ ะมกี าร กาํ หนดไวเ้ ป็ นอยา่ งอนื่

4 1.2.3 ดอกผลของทรพั ย์ ทรพั ยใ์ ดเป็ น “ดอกผลธรรมดา” ของทรพั ยใ์ ด ดอกผลธรรมดา คอื - ลกู มะพรา้ วเป็ นดอกผลของตน้ มะพรา้ ว - ลกู กระตา่ ยเป็ นดอกผลของกระตา่ ยตวั เมยี - ดอกกลว้ ยไมเ้ ป็ นดอกผลของตน้ กลว้ ยไม ้ - ผลแตงโมเป็ นดอกผลของตน้ แตงโม - ขอแกะเป็ นดอกผลของแกะ ทรพั ยใ์ ดเป็ น “ดอกผลนติ นิ ัย” ของทรัพยใ์ ด ดอกผลนติ นิ ัย คอื - คา่ เชา่ - ดอกเบย้ี – เงนิ ปันผลหนุ ้ – คา่ หนา้ ดนิ – คา่ ผา่ นทาง เป็ นตน้ มาตรา 148 ดอกผลของทรัพย์ ไดแ้ ก่ ดอกผลธรรมดาและ ดอกผลนติ นิ ยั ดอกผล ธรรมดา หมายความวา่ สงิ่ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ตามธรรมชาตขิ อง ทรพั ยซ์ ง่ึ ไดม้ าจากตวั ทรพั ย์ โดยการมหี รอื ใชท้ รพั ยน์ ัน้ ตามปกตนิ ยิ ม และสามารถถอื เอาไดเ้ มอื่ ขาดจากทรพั ยน์ ัน้ ดอกผลนติ นิ ัย หมายความวา่ ทรัพยห์ รอื ประโยชนอ์ ยา่ งอนื่ ท่ี ไดม้ าเป็ นครัง้ คราวแกเ่ จา้ ของ ทรพั ยจ์ ากผอู ้ น่ื เพอ่ื การทไ่ี ดใ้ ชท้ รพั ยน์ ัน้ และสามารถคาํ นวณและถอื เอาไดเ้ ป็ นรายวนั หรอื ตาม ระยะเวลาที่ กาํ หนดไว ้ แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยท่ี 1 1. ความแตกตา่ งระหวา่ งความหมายของคําวา่ “ทรพั ย”์ และ “ทรพั ยส์ นิ ” คอื ทรัพยต์ อ้ งมี ตวั ตน แตท่ รพั ยส์ นิ อาจมคี วั ตนหรอื ไมม่ กี ไ็ ด ้ 2. สง่ิ ทเ่ี ป็ นทรพั ยส์ นิ แตไ่ มเ่ ป็ นทรัพยไ์ ดแ้ ก่ ลขิ สทิ ธ์ิ และ สทิ ธบิ ตั ร 3. ทรัพยส์ นิ ทจี่ ดั วา่ เป็ นอสงั หารมิ ทรพั ยไ์ ดแ้ ก่ ตน้ มะพรา้ วทป่ี ลกู ในสวน และ สทิ ธเิ ก็บกนิ (พวกเอกสารแสดงสทิ ธใิ นทดี่ นิ ตน้ ขา้ วทป่ี ลกู ในนา และดนิ ทถี่ กู เคลอื่ นยา้ ยเพอื่ ไปถมท่ี อาก าศ ธาตทุ อี่ ยเู่ หนือพนื้ ดนิ ไมใ่ ชอ่ สงั หารมิ ทรัพย)์ 4. ทรัพยส์ นิ ตอ่ ไปนีเ้ ป็ นสงั หารมิ ทรัพย์ สทิ ธบิ ตั รในการประดษิ ฐห์ นุ่ ยนต์ สทิ ธจิ ํานํา (อากาศท่ี พัดไปมา น้ําทะเลในทอ้ งทะเล ดนิ ใตท้ อ้ งนํ้า สถานรี ถไฟใตด้ นิ ไมใ่ ชท่ รัพยส์ นิ ที่ เป็ น อสงั หารมิ ทรัพย์ ) 5. ทรพั ยส์ นิ นอกพาณชิ ยไ์ ดแ้ ก่ ยาบา้ ทว่ี ดั (ปื น ดอกไมไ้ ฟ นํ้ายาเคมี ไมถ่ อื วา่ เป็ นทรัพยส์ นิ นอกพาณชิ ย)์ 6. ทรัพยข์ องรถยนตท์ ไ่ี มเ่ ป็ นสว่ นควบกบั รถยนตไ์ ดแ้ ก่ ยางอะไหล่ ลอ้ อะไหล่ (กนั ชน ไฟทา้ ย กระจกมองขา้ ง เครอ่ื งยนต์ จัดเป็ นสว่ นควบของรถยนต)์ 7. สง่ิ ปลกู สรา้ งทที่ ําขน้ึ ทไ่ี มต่ กเป็ นสว่ นควบกบั ทด่ี นิ ไดแ้ ก่ บา้ นทปี่ ลกู อยบู่ นทดี่ นิ เชา่ (สะพาน เรอื นครัวทป่ี ลกู แยกจากตวั บา้ น รวั้ บา้ น ยงุ ้ ขา้ ว จะตกเป็ นสว่ นควบกบั ทดี่ นิ ) 8. ทรัพยท์ ใี่ ชป้ ระจําอยใู่ นบา้ นทจ่ี ัดเป็ นอปุ กรณ์ของบา้ นไดแ้ ก่ กลอนประตู ขอสบั หนา้ ตา่ ง (หนา้ ตา่ ง ฝากนั้ หอ้ ง พัดลม และหลงั คาโรงครัว ไมใ่ ชอ่ ปุ กรณ์ของบา้ น) 9. ทรพั ยท์ จ่ี ดั วา่ เป็ นดอกผลธรรมดาคอื ขนแกะทต่ี ดั จากตวั แกะ ลกู สนุ ัข 10. ทรพั ยส์ นิ ทถี่ อื วา่ เป็ นดอกผลนติ นิ ัยคอื คา่ เชา่ นาทจ่ี า่ ยเป็ นขา้ วเปลอื ก ลกู ของสนุ ัขตวั ผทู ้ ไ่ี ดจ้ ากการเอาไปเป็ นพอ่ พันธุ์

5 หนว่ ยที่ 2 สภาพของทรพั ยส์ ทิ ธแิ ละบคุ คลสทิ ธิ 1. ทรัพยส์ ทิ ธเิ ป็ นสทิ ธขิ องบคุ คลทมี่ อี ยเู่ หนอื ทรัพยส์ นิ โดยมวี ัตถแุ หง่ สทิ ธเิ ป็ นทรัพยส์ นิ 2. ทรัพยส์ ทิ ธมิ อี ยหู่ ลายชนดิ เทา่ ทป่ี รากฏโดยการบญั ญตั ไิ วใ้ น บรรพ 4 ประมวลกฎหมาย แพง่ และพาณชิ ย์ มตี วั อยา่ งเชน่ กรรมสทิ ธ์ิ สทิ ธคิ รอบครอง สทิ ธอิ าศั ย ภาระจํายอม สทิ ธเิ หนือ พนื้ ดนิ สทิ ธเิ กบ็ กนิ และภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรัพย์ 3. การทรงทรพั ยส์ ทิ ธหิ รอื การแสดงออกซง่ึ การมที รัพยส์ ทิ ธนิ ัน้ กฎหมายเห็นเป็ นเรอ่ื งสาํ คญั บางกรณีจงึ กาํ หนดใหแ้ สดงออกทางทะเบยี นใหช้ ดั เจน 4. ทรัพยส์ ทิ ธอิ าจระงับสน้ิ ไปโดยผลแหง่ การแสดงเจตนา โดยผลของ กฎหมาย และโดย สภาพธรรมชาต ิ 2.1 บอ่ เกดิ และความหมายของทรพั ยส์ ทิ ธแิ ละบุคคลสทิ ธิ 1. ทรัพยส์ ทิ ธเิ ป็ นสทิ ธขิ องบคุ คลทม่ี อี ยเู่ หนอื ทรัพยส์ นิ โดยมวี ัตถแุ หง่ สทิ ธเิ ป็ นทรัพยส์ นิ สว่ น บคุ คลสทิ ธเิ ป็ นสทิ ธขิ องบคุ คลทม่ี อี ยเู่ หนือบคุ คลทต่ี นมนี ติ สิ มั พันธด์ ว้ ย โดยมวี ตั ถแุ หง่ สทิ ธเิ ป็ น การกระทําการ หรอื งดเวน้ กระทําการ 2. ทรัพยส์ ทิ ธสิ ามารถกอ่ ตงั้ ขน้ึ แตโ่ ดยอาศยั อํานาจแหง่ นติ บิ ญั ญตั ขิ องกฎหมายเทา่ นัน้ แตบ่ คุ คลสทิ ธอิ าจกอ่ ตงั้ ขนึ้ โดยนติ กิ รรมสญั ญาหรอื โดยนติ เิ หตุ หรอื โดยบญั ญัตแิ หง่ กฎหมายอน่ื ๆ กไ็ ด ้ 2.1.1 ความหมายของทรพั ยส์ ทิ ธแิ ละบคุ คลสทิ ธิ ทรพั ยสทิ ธแิ ละบคุ คลสทิ ธมิ คี วามหมายแตกตา่ งกนั อยา่ งไร ทรัพยส์ ทิ ธแิ ละบคุ คลสทิ ธมิ คี วามหมายแตกตา่ งกนั ดงั น้ี 1) ทรพั ยสทิ ธเิ ป็ นสทิ ธทิ มี่ อี ยเู่ หนอื ทรพั ยส์ นิ เป็ นวัตถแุ หง่ สทิ ธิ ตามมาตรา 1336 สว่ น บคุ คลสทิ ธเิ ป็ นสทิ ธทิ ม่ี อี ยเู่ หนอื บคุ คลโดยมวี ตั ถแุ หง่ สทิ ธเิ ป็ นการกระทํางดเวน้ การกระทําสง่ มอบ ทรพั ยส์ นิ มาตรา 194 2) ทรพั ยสทิ ธโิ ดยปกตสิ ามารถใชอ้ ํานาจ แหง่ สทิ ธยิ นั ตอ่ บคุ คลไดท้ ัว่ ไปเรยี กวา่ สทิ ธิ เดด็ ขาด สว่ นบคุ คลสทิ ธโิ ดยปกตเิ ป็ นสทิ ธเิ รยี กรอ้ งไดเ้ ฉพาะบคุ คลผเู ้ ป็ นลกู หนีแ้ หง่ สทิ ธจิ งึ เป็ น สทิ ธสิ มั พัทธ์ 3) ทรัพยสทิ ธเิ ป็ นสทิ ธเิ หนอื ทรพั ย์ ผทู ้ รงสทิ ธจิ งึ สามารถ ไดด้ ว้ ยตนเองโดยตรงไมจ่ ําตอ้ ง ขอใชส้ ทิ ธนิ ัน้ ๆ ผา่ นทางศาล สว่ นบคุ คลสทิ ธทิ ตี่ อ้ งใชบ้ งั คบั บคุ คลอกี บคุ คลหนง่ึ การใชส้ ทิ ธจิ งึ ตอ้ งใชส้ ทิ ธผิ า่ นทางศาลทม่ี อี ํานาจวนิ จิ ฉัย 4) ปกตทิ รพั ยสทิ ธทิ มี่ แี ตอ่ ายคุ วามไดส้ ทิ ธิ (ยกเวน้ ภาระจํายอม ภาระตดิ พันใน อสงั หารมิ ทรัพยท์ จี่ ะสน้ิ ไปเมอื่ ใชส้ ทิ ธ)ิ แตบ่ คุ คลสทิ ธไิ มม่ อี ายคุ วามเสยี สทิ ธมิ แี ตเ่ มอ่ื ผทู ้ รงสทิ ธิ ไมใ่ ชส้ ทิ ธทิ างศาลภายในในกําหนดก็จะเสยี สทิ ธเิ รยี กวา่ สทิ ธเิ รยี กรอ้ งขาดอายคุ วาม ตาม ป .พ.พ. มาตรา 193/9 5) ทรัพยสทิ ธสิ ามารถกอ่ ตงั้ ไดด้ ว้ ยอาศยั อํานาจตามกฎหมาย ป .พ.พ. มาตรา 1298 สว่ น บคุ คลสทิ ธสิ ามารถกอ่ ตงั้ ไดด้ ว้ ยอาศยั นติ กิ รรมหรอื นติ เิ หตุ หรอื โดยบทบญั ญตั ขิ องกฎหมาย การศกึ ษาเรอื่ งทรพั ยสทิ ธแิ ละบคุ คลสทิ ธใิ หป้ ระโยชนอ์ ยา่ งไรบา้ ง การศกึ ษาเรอื่ งทรพั ยสทิ ธแิ ละบคุ คลสทิ ธทิ ําใหเ้ กดิ ประโยชนแ์ กผ่ ทู ้ ําการศกึ ษาสองประการ คอื (1)เกดิ ความเขา้ ใจความสมั พันธร์ ะหวา่ งกฎหมายลกั ษณะหนี้และกฎหมายลกั ษณะทรพั ย์ (2)ทําใหเ้ กดิ ประโยชนใ์ นการพจิ ารณาเพอ่ื นําไปฟ้องรอ้ งคดตี อ่ ศาลเป็ นตน้ วา่ - ถา้ ฟ้องในฐานะเป็ นเจา้ ของทรัพยสทิ ธิ โจทกต์ อ้ งเป็ นผทู ้ รงทรัพยส์ ทิ ธนิ ัน้ แตห่ าก ฟ้องโดยอาศยั มลู บคุ คลสทิ ธเิ ป็ นสภาพขอ้ หาตอ้ งอาศยั การทโี่ จทกเ์ ป็ นคสู่ ญั ญา จงึ จะทําใหโ้ จทก็ ทงั้ สองกรณีเป็ นโจทกท์ ชี่ อบดว้ ยกฎหมาย - อายคุ วามฟ้องรอ้ ง ถา้ หากฟ้องโดยอาศยั มลู ทรพั ยส์ ทิ ธติ ามปกตไิ มม่ กี ําหนดอายุ ความ แตห่ ากฟ้องโดยอาศยั มลู บคุ คลสทิ ธจิ ะตอ้ งดําเนนิ การในกําหนดอายคุ วามของบคุ คลสทิ ธิ ประเภทนัน้ ๆ

6 2.1.2 บอ่ เกดิ ของทรพั ยส์ ทิ ธแิ ละบุคคลสทิ ธิ บอ่ เกดิ แหง่ ทรัพยสทิ ธมิ อี ะไรบา้ ง ทรพั ยสทิ ธมิ บี อ่ เกดิ ทางเดยี ว คอื โดยอํานาจของกฎหมายตา่ งๆ ทไี่ ดบ้ ญั ญตั กิ ารกอ่ ตงั้ ไว ้ แลว้ ซง่ึ อํานาจดงั กลา่ วอาจเห็นไดใ้ นประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ยห์ รอื กฎหมายเฉพาะอนื่ เชน่ พระราชบญั ญตั ลิ ขิ สทิ ธ์ิ พ .ศ. 2537 พระราชบญั ญตั สิ ทิ ธบิ ตั ร พ .ศ. 2522 พระราชบญั ญตั ิ เครอ่ื งหมายการคา้ พ.ศ. 2534 บอ่ เกดิ แหง่ บคุ คลสทิ ธมิ อี รไรบา้ ง บคุ คลสทิ ธมิ บี อ่ เกดิ ไดห้ ลายทางเป็ นตน้ วา่ 1) โดยอาศยั นติ กิ รรมหรอื สญั ญา จาก ป .พ.พ. มาตรา 149 กงึ มาตรา 181 และมาตรา 354 ถงึ มาตรา 368 2) โดยมลู ละเมดิ จาก ป.พ.พ. มาตรา 420 3) โดยมลู จัดงานนอกสง่ั จาก ป.พ.พ. มาตรา 395 ถงึ มาตรา 405 4) โดยมลู ลาภมคิ วรได ้ จาก ป.พ.พ. มาตรา 406 ถงึ มาตรา 419 หรอื 5) โดยบทบญั ญตั อิ น่ื ๆ ของกฎหมายเชน่ ป .พ.พ. มาตรา 1461 สทิ ธทิ จี่ ะไดร้ ับอปุ การะ เลยี้ งดู มาตรา 1564 สทิ ธทิ จี่ ะไดร้ ับการอปุ การะดา้ นการศกึ ษาตามสมควร 2.2 ประเภทของทรพั ยส์ ทิ ธิ 1. ทรพั ยส์ ทิ ธอ์ิ าจแบง่ ไดเ้ ป็ นสองประเภทใหญๆ่ คอื ทรัพยส์ ทิ ธปิ ระเภทกรรมสทิ ธแิ์ ละทรพั ย์ สทิ ธปิ ระเภทตดั ทอนกรรมสทิ ธ์ิ 2. ทรัพยส์ ทิ ธปิ ระเภทกรรมสทิ ธแิ์ บง่ ไดเ้ ป็ น 5 ชนดิ คอื กรรมสทิ ธ์ิ สทิ ธคิ รอบครอง ลขิ สทิ ธ์ิ สทิ ธบิ ตั ร และเครอ่ื งหมายการคา้ 3. ทรัพยส์ ทิ ธป์ิ ระเภทตดั ทอนกรรมสทิ ธแ์ิ บง่ ไดเ้ ป็ น 9 ชนดิ คอื ภาระจํายอ ม สทิ ธอิ าศยั ใน โรงเรยี น สทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ สทิ ธเิ ก็บกนิ ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรัพย์ สทิ ธจิ ํา นอง สทิ ธจิ ํานํา สทิ ธยิ ดึ หน่วงและบรุ มิ สทิ ธิ 2.2.1 ทรพั ยส์ ทิ ธปิ ระเภทกรรมสทิ ธิ์ ทรัพยสทิ ธปิ ระเภทกรรมสทิ ธมิ์ กี ชี่ นดิ ทรพั ยสทิ ธปิ ระเภทกรรมสทิ ธติ์ ามกฎหมายอาจมอี ยู่ 5 ชนดิ คอื 1. กรรมสทิ ธ์ิ ป.พ.พ. มาตรา 1336 2. สทิ ธคิ รอบครอง ป.พ.พ. มาตรา 1367 3. ลขิ สทิ ธ์ิ พ.ร.บ. ลขิ สทิ ธ์ พ.ศ. 2537 4. สทิ ธบิ ตั ร พ.ร.บ. สทิ ธบิ ตั ร พ.ศ. 2537 5. เครอ่ื งหมายการคา้ พ.ร.บ. เครอื่ งหมายการคา้ พ.ศ. 2534 2.2.2 ทรพั ยสทิ ธปิ ระเภทตดั ทอนกรรมสทิ ธ์ิ ทรพั ยส์ นิ ประเภทตดั ทอนกรรมสทิ ธม์ิ อี ะไรบา้ ง ทรัพยส์ นิ ประเภทตดั ทอนกรรมสทิ ธมิ์ ดี งั นี้ 1. ภาระจํายอม 2. สทิ ธอิ าศยั ในโรงเรอื น 3. สทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ 4. สทิ ธเิ ก็บเงนิ 5. ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรพั ย์ 6. สทิ ธจิ ํานอง 7. สทิ ธจิ ํานํา 8. สทิ ธยิ ดึ หน่วง 9. บรุ มิ สทิ ธิ

7 2.3 การทรงทรพั ยส์ ทิ ธแิ ละการสนิ้ ไปของทรพั ยส์ ทิ ธิ 1. การแสดงออกซง่ึ ทรงทรพั ยส์ ทิ ธิ เพื่ อใหบ้ คุ คลอน่ื รถู ้ งึ การมอี ยขู่ องทรพั ยส์ ทิ ธแิ ละบคุ คลผู ้ ทรงสทิ ธิ ซง่ึ กอ่ ใหเ้ กดิ หนา้ ทที่ จี่ ะตอ้ งงดเวน้ ไมเ่ ขา้ ใจไปรบกวนขดั ทรพั ยส์ นิ นัน้ 2. การทรงทรพั ยส์ ทิ ธแิ บง่ ออกเป็ น 2 วธิ ี คอื โดยทางทะเบยี น โดยการครอบครอง 3. บคุ คลเทา่ นัน้ ทสี่ ามารถเป็ นผทู ้ รงทรพั ยส์ ทิ ธิ แตท่ รพั ยด์ ว้ ยกนั เองไมว่ า่ ทรพั ยน์ ัน้ จะเป็ น สง่ิ มชี วี ติ หรอื ไม่ กไ็ มส่ ามารถอยใู่ นฐานะเป็ นผทู ้ รงทรัพยส์ ทิ ธไิ ด ้ 4. ทรัพยส์ ทิ ธยิ อ่ มสน้ิ สภาพไปได ้ 3 ทางคอื สนิ้ ไปโดยสภาพแหง่ ธรรมชาตขิ องทรพั ยส์ ทิ ธนิ ัน้ สนิ้ ไปโดยผลแหง่ เจตนาและสน้ิ ไปโดยผลของกฎหมายเป็ นเหตใุ หผ้ ทู ้ รงสทิ ธไิ มส่ ามารถอา้ ง ทรพั ยส์ ทิ ธเิ ป็ นประโยชนแ์ กต่ นไดอ้ กี ตอ่ ไป 2.3.1 ลกั ษณะทว่ั ไปของการเป็ นผทู้ รงทรพั ยสทิ ธิ การแสดงออกซงึ่ การทรงทรพั ยสทิ ธแิ บง่ ออกเป็ นกวี่ ธิ ี และการทก่ี ฎหมายกาํ หนดใหก้ าร ซอ้ื ขายอสงั หารมิ ทรพั ยต์ อ้ งทําเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นนัน้ เป็ นการควบคมุ ในทางใด สามารถแบง่ ออกได ้ 2 วธิ ี คอื แสดงออกโดยการครอบครองและแสดงออกโดยทาง ทะเบยี น อนงึ่ การซอ้ื ขายอสงั หารมิ ทรัพยน์ ัน้ กฎหมายกาํ หนดใหต้ อ้ งทําตามแบบของนติ กิ รรมท่ี กาํ หนดไว ้ ดงั ปรากฏในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ย์ มาตรา 456 วรรคแรก และเป็ นการ ควบคมุ ในทางเปิดเผย 2.3.2 การทรงทรพั ยส์ ทิ ธใิ นสงั หารมิ ทรพั ย์ การแสดงออกซงึ่ การทรงทรพั ยสทิ ธใิ นสงั หารมิ ทรพั ยน์ ัน้ โดยทว่ั ไปแลว้ จะแสดงออกโดย การครอบครอง แตม่ สี งั หารมิ ทรัพยบ์ างชนดิ ทต่ี อ้ งการแสดงออกโดยทางทะเบยี น สงั หารมิ ทรัพย์ เหลา่ นัน้ ไดแ้ กอ่ ะไรบา้ ง สงั หารมิ ทรัพยท์ กี่ ฎหมายกําหนดการแสดงออกซงึ่ การทรงทรัพยสทิ ธทิ างทะเบยี น ไดแ้ ก่ เรอื กําป่ัน เรอื มรี ะวางตงั้ แตห่ กตนั ขน้ึ ไป เรอื กลไฟ หรอื เรอื ยนตม์ รี ะวางตงั้ แตห่ า้ ตนั ขนึ้ ไป แพ สตั ว์ พาหนะ เครอื่ งจกั รบางชนดิ และพวกทรพั ยส์ นิ ไมม่ รี ปู รา้ ง 2.3.3 การทรงทรพั ยส์ ทิ ธใิ นอสงั หารมิ ทรพั ย์ อสงั หารมิ ทรัพยน์ ัน้ โดยหลกั แลว้ ตอ้ งแสดงออกซงึ่ การทรงทรพั ยสทิ ธโิ ดยทางทะเบยี น หากไมแ่ สดงออกทางทะเบยี น ผลทางกฎหมายจะเป็ นอยา่ งไร อสงั หารมิ ทรัพยน์ ัน้ หากไมแ่ สดงออกทางทะเบยี น จะ ไมม่ ผี ลเป็ นทรัพยส์ ทิ ธทิ ใ่ี ชย้ ันไดแ้ ก่ บคุ คลท่ัวไป นอกจากนัน้ ยังอาจเสยี สทิ ธแิ กผ่ สู ้ จุ รติ ได ้ ใน ป.พ.พ. มนี ติ กิ รรมใดบา้ งทท่ี ําใหบ้ คุ คลไดม้ าซงึ่ ทรัพยสทิ ธอิ ยา่ งใดอยา่ งหนงึ่ นติ กิ รรมซอื้ ขายแลกเปลย่ี น ใหเ้ ชา่ ทรัพย์ เชา่ ซอื้ ยมื จา้ งทําของ จํานอง จํานํา ประณี ประนอมยอมความ ตว๋ั เงนิ และนติ กิ รรมอน่ื ๆ ทค่ี กู่ รณีตกลงกนั และมผี ลทําใหบ้ คุ คลไดม้ าซง่ึ ทรพั ยสทิ ธอิ ยา่ งใดอยา่ งหนง่ึ เชน่ การเลน่ แชรเ์ ปียหวย เป็ นตน้ การเพกิ ถอนทะเบยี นตาม ป.พ.พ. มาตรา 1300 นัน้ มขี อ้ ยกเวน้ อยา่ งไรบา้ ง มขี อ้ ยกเวน้ วา่ จะตอ้ สบู ้ คุ คลภายนอกผสู ้ จุ รติ และเสยี คา่ ตอบแทนไมไ่ ด ้ 2.3.4 การสน้ิ ไปของทรพั ยส์ ทิ ธิ การทท่ี รัพยส์ นิ สนิ้ ไปโดยสภาพธรรมชาตนิ ัน้ ทําใหท้ รพั ยสทิ ธสิ นิ้ ไปไดอ้ ยา่ งไร การทจ่ี ะมที รพั ยสทิ ธขิ น้ึ มาได ้ จะตอ้ งมตี วั ทรัพยส์ นิ ข้ึ นมากอ่ น ดงั นัน้ หากทรพั ยส์ นิ สญู สนิ้ ไปทรัพย สทิ ธจิ งึ ตอ้ งสญู สน้ิ ตาม ไปดว้ ยเชน่ แกส๊ ระเหยออกไปในอากาศยอ่ มทําใหก้ รรมสทิ ธใ์ิ น แกส๊ นัน้ สน้ิ ไปดว้ ย เจตนาของบคุ คลทําใหท้ รพั ยสทิ ธสิ น้ิ ไปไดอ้ ยา่ งไร ทรพั ยสทิ ธจิ ะสนิ้ ไปหรอื ไมจ่ ะตอ้ งดวู า่ บทบญั ญตั ขิ องกฎหมายกาํ หนดใหค้ กู่ รณีแสดง เจตนาเลกิ หรอื ระงับทรพั ยสทิ ธนิ ัน้ ๆ ไดห้ รอื ไม่ เชน่ ภาระจํายอม คสู่ ญั ญาอาจตกลงเลกิ กนั ไดเ้ ป็ น ตน้

8 การทท่ี รัพยสทิ ธสิ นิ้ ไปโดยผลของกฎหมายนัน้ มหี ลกั เกณฑอ์ ยา่ งไรบา้ ง การทที่ รัพยสทิ ธสิ นิ้ ไป จะตอ้ งแลว้ แตช่ นดิ ทรพั ยสทิ ธิ เพราะกฎหมายบญั ญตั ไิ วแ้ ตกตา่ ง กนั ตามประเภทของกฎหมาย แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยที่ 2 1. สทิ ธขิ องบคุ คลทม่ี เี หนือทรัพยส์ นิ เรยี กวา่ ทรัพยส์ ทิ ธิ 2. สทิ ธทิ มี่ วี ตั ถแุ หง่ สทิ ธเิ ป็ นทรพั ยส์ นิ เรยี กวา่ ทรัพยส์ ทิ ธิ 3. สทิ ธสิ มั พันธเ์ ป็ นสทิ ธทิ นี่ ักกฎหมายใชเ้ รยี กสทิ ธิ บคุ คลสทิ ธิ 4. นักกฎหมายเยอรมนั เรยี กบคุ คลสทิ ธวิ า่ สทิ ธสิ มั พัทธ์ 5. สงิ่ ของ ไมใ่ ชว่ ัตถแุ หง่ หน้ี (การกระทํา การสง่ มอบ การงดเวน้ กระทํา เป็ นวัตถแุ หง่ หน)้ี 6. การไดท้ รพั ยส์ ทิ ธทิ ไี่ มต่ อ้ งจดทะเบยี นไดแ้ ก่ ลขิ สทิ ธิ์ 7. จา้ งแรงงานทที่ ําขนึ้ บนอสงั หารมิ ทรัพย์ ไมใ่ ชบ้ รุ มิ สทิ ธพิ เิ ศษเหนอื อสงั หารมิ ทรพั ย์ 8. คา่ แรงงานเพอื่ กสกิ รรม ไมใ่ ชบ่ รุ มิ สทิ ธพิ เิ ศษเหนอื สงั หารมิ ทรพั ย์ 9. คา่ ปลงศพ เป็ นบรุ มิ สทิ ธสิ ามญั 10. คา่ จา้ งเสมยี นทํางานในบรษิ ัทมบี รุ มิ สทิ ธิ ทยี่ ังคา้ งจา่ ยถอยหลงั 4 เดอื นไมเ่ กนิ 100,000 บาท 11. บรุ มิ สทิ ธคิ า่ อปุ โภคประจําวันมี คา้ งชําระอยถู่ อยหลงั ไป 6 เดอื น 12. บรุ มิ สทิ ธใิ นผพู ้ ักอาศยั ในโรงแรมมเี หนือ เครอื่ งเดนิ ทางของผอู ้ าศยั 13. การกอ่ ตงั้ ทรพั ยส์ ทิ ธทิ ําไดโ้ ดย อาศยั อํานาจของกฎหมาย 14. เชา้ ซอ้ื บา้ น ไมถ่ อื เป็ นทรัพยส์ ทิ ธิ (ภาระจํายอม สทิ ธอิ าศยั สทิ ธเิ ก็บกนิ ถอื เป็ นทรพั ย์ สทิ ธ)ิ 15. สทิ ธเิ ก็บกนิ มไี ดใ้ น ทรัพยส์ นิ ทกุ ชนดิ 16. สทิ ธบิ ตั ร เป็ นทรัพยส์ นิ ประเภทกรรมสทิ ธ์ิ 17. ทรัพยสทิ ธปิ ระเภทตดั ทอนกรรมสทิ ธ์ิ ไดแ้ ก่ สทิ ธยิ ดึ หน่วง 18. ทรพั ยส์ ทิ ธใิ นทรพั ยส์ นิ ของผอู ้ น่ื คอื ภาระจํายอม 19. สงั หารมิ ทรัพยท์ ไี่ มต่ อ้ งจดทะเบยี นการไดม้ าคอื เครอื่ งบนิ (เรอื กําปั่น เรอื นแพ สตั ว์ พาหะนะ ตอ้ งจดทะเบยี น)

9 หนว่ ยท่ี 3 กรรมสทิ ธแิ์ ละกรรมสทิ ธริ์ วม 1. กรรมสทิ ธเิ์ ป็ นสทิ ธทิ ไ่ี ดม้ าตามกฎหมาย (de jure) กลา่ วคอื กฎหมายบญั ญตั ริ บั รองให ้ บคุ คลมอี ํานาจอยเู่ หนอื ทรพั ยส์ นิ ฉะนัน้ อํานาจแหง่ กรรมสทิ ธิ์ เจา้ ของทรัพยส์ นิ จงึ มสี ทิ ธใิ ชส้ อย จําหน่ายไดด้ อกผล ตดิ ตามเอาคนื และขดั ขวางมใิ หผ้ อู ้ น่ื สอดเขา้ เกยี่ วขอ้ งกบั ทรัพยส์ นิ ของตนโดย มชิ อบดว้ ยกฎหมาย นอกจาก น้ีกฎหมายยงั บญั ญัตใิ หเ้ จา้ ของทดี่ นิ มแี ดนกรรมสทิ ธิ์ รวมทัง้ บญั ญตั ิ ใหเ้ จา้ ของอสงั หารมิ ทรัพยม์ สี ทิ ธขิ จัดเหตเุ ดอื ดรอ้ นรําคาญดว้ ย 2. กรรมสทิ ธร์ิ วม เป็ นเรอ่ื งของบคุ คลหลายคนตา่ งก็เป็ นเจา้ ของทรัพยส์ นิ อนั เดยี วกนั โดย เจา้ ของทกุ คนตา่ งกเ็ ป็ นเจา้ ของทกุ สว่ นของทรพั ยส์ นิ อันเดยี วกนั นัน้ เจา้ ของรวม ทกุ คนตา่ งกม็ ี อํานาจในฐานะของกรรมสทิ ธเ์ิ ชน่ เดยี วกนั แตจ่ ะตอ้ งใชส้ ทิ ธไิ มข่ ดั แยง้ ตอ่ เจา้ ของรวมคนอนื่ ฉะนัน้ กฎหมายจงึ ตอ้ งบญั ญตั สิ ทิ ธแิ ละหนา้ ทขี่ องเจา้ ของรวมไวเ้ ป็ นการเฉพาะ 3.1 กรรมสทิ ธิ์ 1. กรรมสทิ ธม์ิ ลี กั ษณะสําคญั 7 ประการ คอื เป็ นสทิ ธทิ ก่ี ฎหมายใหอ้ ํานาจบคุ คลมอี ยเู่ หนื อ ทรัพยส์ นิ เป็ นทป่ี ระชมุ แหง่ สทิ ธทิ งั้ ปวง เป็ นทรพั ยส์ ทิ ธชิ์ นดิ หนงึ่ ทมี่ อี ํานาจเหนือกวา่ ทรัพยส์ นิ อน่ื ๆ เป็ นสทิ ธทิ มี่ ตี วั ทรพั ยเ์ ป็ นวตั ถแุ หง่ สทิ ธิ เป็ นสทิ ธเิ ดด็ ขาด เป็ นสทิ ธทิ กี่ อ่ ใหเ้ กดิ อํานาจหวงกนั ไว ้ โดยเฉพาะ และเป็ นสทิ ธถิ าวร กฎหมายบญั ญัตริ ับรองใหเ้ จา้ ของทรพั ยส์ นิ มสี ทิ ธพิ น้ื ฐาน 5 ประการ คอื สทิ ธใิ ชส้ อย จําหน่าย ไดด้ อกผลตดิ ตามเอาคนื และขดั ขวางมใิ หผ้ อู ้ น่ื สอดเขา้ เกย่ี วขอ้ งกบั ทรพั ยส์ นิ ของตน โดยมชิ อบดว้ ยกฎหมาย 2. เจา้ ของทดี่ นิ ยอ่ มมแี ดนกรรมสทิ ธิ์ บนพนื้ ดนิ เหนือพน้ พนื้ ดนิ และใตพ้ น้ื ดนิ นัน้ นอกจากน้ี การใชส้ ทิ ธทิ เี่ ป็ นเหตใุ หเ้ จา้ ของอสงั หารมิ ทรัพยไ์ ดร้ บั ความเสยี หายทเี่ กดิ ควรคาดคดิ หรอื คาดหมายไดว้ า่ จะเป็ น ไปตามปกตแิ ละเหตอุ นั ควร ในเมอื่ เอาตําแหน่งทอ่ี ยแู่ หง่ ทรพั ยน์ ัน้ มาคาํ นงึ ประกอบ เจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ยน์ ัน้ มสี ทิ ธทิ จ่ี ะปฏบิ ตั กิ ารเพอ่ื ยงั ความเสยี หายหรอื เดอื ดรอ้ นนัน้ ให ้ สน้ิ ไป 3.1.1 อานาจแหง่ กรรมสทิ ธิ์ ทองบรรจพุ ระเครอื่ งไวใ้ นเจดยี บ์ รรจกุ ระดกู ของบรรพบรุ ษุ ซงึ่ ตงั้ อยบู่ รเิ วณอโุ บสถวัด ทกุ ปีลกู หลานก็จะไปเคารพกราบไหวโ้ ดยตลอดมาเป็ นเวลากวา่ 10 ปี ภายหลงั วัดจะสรา้ งอโุ บสถใหม่ ทางวดั จงึ เคลอื่ นยา้ ยเจดยี อ์ อกจากบรเิ วณอโุ บสถและเจาะเอพระเครอื่ งไปเกบ็ ไว ้ ท องทราบเรอื่ ง จงึ ไปขอคนื แตก่ รรมการวดั อา้ งวา่ หมดอายคุ วามเรยี กคนื แลว้ ดงั น้ใี หว้ นิ จิ ฉัยวา่ ขอ้ อา้ งของ กรรมการวัดรบั ฟังไดห้ รอื ไมเ่ พราะเหตใุ ด ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1336 ภายในบงั คบั แหง่ กฎหมาย เจา้ ของทรพั ยส์ นิ มสี ทิ ธใิ ชส้ อย และจําหน่ายทรพั ยส์ นิ ของตนและไดด้ อกผลแหง่ ทรัพยส์ นิ นัน้ กบั ทงั้ มสี ทิ ธติ ดิ ตามและเอาคนื ซง่ึ ทรัพยส์ นิ ของตนจากบคุ คลผไู ้ มม่ สี ทิ ธจิ ะยดึ ถอื ไวแ้ ละมสี ทิ ธขิ ดั ขวางมใิ หผ้ อู ้ น่ื สอดเขา้ เกย่ี วขอ้ งกบั ทรัพยส์ นิ นัน้ โดยชอบดว้ ยกฎหมาย ตามปัญหา ทองบรรจพุ ระเครอ่ื งไวใ้ นเจดยี บ์ รรจุ กระดกู ของบรรพบรุ ษุ ซงึ่ ตงั้ อยบู่ รเิ วณ อโุ บสถของวดั ทกุ ปีลกู หลานกไ็ ปเคารพกราบไหวโ้ ดยตลอดมาเป็ นเวลากวา่ 10 ปีแลว้ เห็นไดว้ า่ ทองไมม่ เี จตนาสละละทงิ้ พระเครอ่ื งซงึ่ บรรจไุ วใ้ นเจดยี ด์ งั กลา่ วแตป่ ระการใด เชน่ นี้ พระเครอื่ ง ดงั กลา่ วยงั เป็ นกรรมสทิ ธขิ์ องทองอยเู่ มอื่ ทางวดั เคลอ่ื นยา้ ยเจดยี น์ ัน้ ออกไปจากพระอโุ บสถและ เจาะเอาพระเครอ่ื งนัน้ ไปเกบ็ ไว ้ ทองทราบเรอ่ื งจงึ ไปขอคนื แตท่ างกรรมการวดั อา้ งวา่ หมดอายุ ความเรยี กคนื แลว้ เชน่ นเ้ี ป็ นขอ้ อา้ งทมี่ ชิ อบดว้ ยกฎหมาย เพราะจา้ ของกรรมสทิ ธย์ิ อ่ มมสี ทิ ธิ ตดิ ตามและเอาคนื ซงึ่ ทรัพยส์ นิ ของตนจากบคุ คลผไู ้ มม่ สี ทิ ธจิ ะยดึ ถอื ไวต้ าม ป .พ.พ. มาตรา 1336 ดงั กลา่ ว ทัง้ น้ีมสี ทิ ธติ ดิ ตามเอาคนื โดยอํานาจแหง่ เจา้ ของกรรมสทิ ธดิ์ งั กลา่ วไมม่ กี าํ หนดอายคุ วาม ฉะนัน้ ขอ้ อา้ งของกรมการวัดจงึ รบั ฟังไมไ่ ดต้ ามเหตผุ ลดงั กลา่ ว ก. ไดย้ กั ยอกกําไลหยกโบราณของ ข . ไปขายให ้ ค . ซง่ึ เป็ นพอ่ คา้ ขายของเกา่ ในราคา 200,000 บาท โดย ค .ไมท่ ราบวา่ เป็ นของทย่ี ักยอกมาและไดข้ ายตอ่ ใหก้ บั บคุ คลอน่ื ไปโดยไม่ ทราบชอ่ื ในราคา 300,000 บาท เมอ่ื ข . ทราบเรอ่ื งจงึ แจง้ ให ้ ค .สง่ มอบเงนิ กาํ ไร 100,000 บาท

10 ใหแ้ กต่ นมฉิ ะนัน้ จะฟ้องรอ้ งดาํ เนนิ คดี ดงั นี้ ใหว้ นิ จิ ฉัยวา่ ข. มสี ทิ ธจิ ะเรยี กเงนิ กําไรดงั กลา่ วจาก ค. ไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1336 ภายในบงั คบั แหง่ กฎหมาย เจา้ ของทรัพยส์ นิ มสี ทิ ธใิ ชส้ อย และจําหน่ายทรพั ยส์ นิ ของตน และไดด้ อกผลแหง่ ทรพั ยส์ นิ นัน้ กบั ทัง้ มสี ทิ ธติ ดิ ตามและเอาคนื ซง่ึ ทรัพยส์ นิ ของตนจากบคุ คลผไู ้ มม่ สี ทิ ธจิ ะยดึ ถอื ไว ้ และมสี ทิ ธขิ ดั ขวางมใิ หผ้ อู ้ นื่ สอดเขา้ เกย่ี วขอ้ ง กบั ทรพั ยส์ นิ นัน้ โดยมชิ อบดว้ ยกฎหมาย ตามปัญหา ค.พอ่ คา้ ขายของเกา่ รับซอื้ กาํ ไลหยกโบราณจาก ก.โดยไมท่ ราบวา่ เป็ นของท่ี ก.ยักยอกมาจาก ข . และ ค . ไดข้ ายกําไลหยกนัน้ ใหแ้ กบ่ คุ คลอนื่ โดยไมท่ ราบชอื่ ค .ไดก้ ําไรจาก การน้หี นงึ่ แสนบาท เมอื่ ข .เจา้ ของทแ่ี ทจ้ รงิ ทราบเรอ่ื งจงึ เรยี กให ้ ค . สง่ มอบเงนิ กําไรดงั กลา่ วคนื ใหแ้ กต่ นนัน้ ข .ในฐานะเจา้ ของทรัพยม์ สี ทิ ธติ ดิ ตามและเอาคนื ทรัพยส์ นิ ของตน ซงึ่ ก็คอื กาํ ไลหยก ดงั กลา่ วจากผไู ้ มม่ สี ทิ ธจิ ะยดึ ถอื ไวต้ ามมาตรา 1336 ดงั กลา่ ว บคุ คลทย่ี ดึ ถอื กาํ ไลหยกซง่ึ เป็ น ทรัพยส์ นิ ของ ข .ไวก้ ค็ อื บคุ คลทไ่ี มท่ ราบชอ่ื ซง่ึ ไดซ้ อื้ ไปจาก ค .ดงั นี้ ค .จงึ มใิ ชบ่ คุ คลทยี่ ดึ ถอื ทรพั ยส์ นิ ของ ข. ไว ้ แม ้ ค .จะไดก้ าํ ไรจากการขายทรัพยส์ นิ ของ ข. แต่ ค. ไดท้ ําการโดยสจุ รติ จงึ ไมต่ อ้ งรับผดิ ตอ่ ข. แตป่ ระการใด ฉะนัน้ ข . จงึ มสี ทิ ธติ ดิ ตามเอาคนื กาํ ไลหยกของตนจากบคุ คลผไู ้ มท่ ราบชอ่ื ซง่ึ ยดึ ถอื ทรพั ยส์ นิ ไวเ้ ทา่ นัน้ หาทจ่ี ะมสี ทิ ธทิ จ่ี ะเรยี กเงนิ กาํ ไรดงั กลา่ วจาก ค. ไดไ้ ม่ 3.1.2 แดนกรรมสทิ ธแ์ิ ละสทิ ธขิ จดั เหตเุ ดอื ดรอ้ นราคาญ เทยี นกบั ธปู มบี า้ นอยตู่ ดิ กนั และหลงั คาบา้ นบางสว่ นของเทยี นยนื่ ล้ําเขา้ ไปในเขตทดี่ นิ ของธปู เทยี นซอ้ื ทด่ี นิ พรอ้ มบา้ นหลงั นม้ี าจากเจา้ ของเดมิ และอยอู่ าศยั มาเป็ นเวลา 8 ปีแลว้ โด ย ธปู กร็ เู ้ รอื่ งการลกุ ลํ้าดงั กลา่ วมาโดยตลอด แตก่ ็มไิ ดว้ า่ กลา่ วประการใด ตอ่ มาเทยี นกบั ธปู มเี รอื่ งผดิ ใจกนั ธปู จงึ เรยี กใหเ้ ทยี นรอื้ ถอนหลงั คาสว่ นทยี่ นื่ ลา้ํ ออกไป แตเ่ ทยี นตอ่ สวู ้ า่ หลงั คาบา้ นของตน ยนื่ ไปในอากาศไมเ่ กย่ี วกบั ทรัพยส์ นิ ของธปู และถา้ ผดิ ธปู ก็เห็นมาเป็ นเวลาก วา่ 8 ปีแลว้ คดเี ป็ น อนั ขาดอายคุ วาม ดงั นี้ ใหว้ นิ จิ ฉัยวา่ ขอ้ ตอ่ สขู ้ องเทยี นรับฟังไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1335 แดนกรรมสทิ ธท์ิ ดี่ นิ นัน้ กนิ ทัง้ เหนือพน้ พนื้ ดนิ และใตพ้ น้ื ดนิ ดว้ ย มาตรา 1336 เจา้ ของทรัพยส์ นิ มสี ทิ ธขิ ดั ขวางมใิ หผ้ อู ้ นื่ สอดเขา้ เกยี่ วขอ้ งกบั ทรพั ยส์ นิ นัน้ โดยมิ ชอบดว้ ยกฎหมาย ตามปัญหา หลงั คาบา้ นบางสว่ นของเทยี นทยี่ นื่ ลํ้าเขา้ ไปในเขตทดี่ นิ ของธปู จงึ เป็ นการรกุ ล้ําแดนกรรมสทิ ธท์ิ ด่ี นิ ของธปู ในเขตเหนอื พนื้ ดนิ ตามมาตรา 1335 ดงั กลา่ ว ธปู ในฐานะเจา้ ของ ทรัพยส์ นิ จงึ มสี ทิ ธขิ ดั ขวางมใิ หผ้ อู ้ นื่ สอดเขา้ เกย่ี วขอ้ งกบั ทรพั ยส์ นิ นัน้ โดยมชิ อบดว้ ยกฎหมาย ตามมาตรา 1336 ทงั้ นส้ี ทิ ธขิ องเจา้ ของกรรมสทิ ธต์ิ ามมาตรา 1336 นัน้ ไมอ่ ยใู่ นบงั คบั ของ บทบญั ญตั แิ หง่ กฎหมายวา่ ดว้ ยอายคุ วาม ฉะนัน้ ขอ้ ตอ่ สขู ้ องเทยี นจงึ รบั ฟังไมไ่ ด ้ ตามเหตผุ ลดงั กลา่ ว บา้ นของแดงมที างออกทางเดยี วคอื ดา้ นทต่ี ดิ กบั ถนนของเทศบาล ไมม่ ที างออกทางอนื่ เพราะดา้ นอนื่ มที ดี่ นิ ผอู ้ น่ื ลอ้ มอยู่ ตอ่ มาเทศบาลไดส้ รา้ งสะพานลอยขา้ มถนนโดยมที างขน้ึ ดา้ น หนงึ่ กดี ขวางทางเขา้ ออกบา้ นของนายแดง จนนายแดงไมส่ ามารถเขา้ ออกได ้ นอกจากตอ้ งปืน ขา้ มราวสะพานดงั กลา่ วดว้ ยความยากลําบาก นายแดงจงึ รอ้ งเรยี นใหเ้ ท ศบาลรอื้ ทางขนึ้ สะพานลอยนัน้ เสยี แตเ่ ทศบาลไมย่ นิ ยอมโดยอา้ งวา่ ทางเทศบาลสรา้ งทางขนึ้ สะพานลอยบนทาง เทา่ สาธารณะมไิ ดร้ กุ ลา้ํ ทด่ี นิ ของนายแดงแตป่ ระการใด อกี ทงั้ เทศบาลไดก้ ระทําโดยสจุ รติ เพอื่ สาธารณะประโยชนจ์ งึ ไมอ่ าจรอื้ ถอนไดด้ งั นี้ ใหว้ นิ จิ ฉัยวา่ นายแดงจะมขี อ้ ตอ่ สอู ้ ยา่ งใดหรอื ไม่ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1337 บคุ คลใดใชส้ ทิ ธขิ องตนเป็ นเหตใุ หเ้ จา้ ของอสงั หารมิ ทรัพย์ ไดร้ บั ความเสยี หายหรอื เดอื ดรอ้ นเกนิ ทค่ี วรคดิ หรอื คาดหมายไดว้ า่ จะเป็ นไปตามปกตแิ ละเหตอุ นั ควร เมอ่ื เอาสภาพและตาํ แหน่งทอี่ ยแู่ หง่ ทรัพยน์ ัน้ มาคาํ นงึ ประกอบไซร ้ ทา่ นวา่ เจา้ ของ อสงั หารมิ ทรพั ยม์ สี ทิ ธปิ ฏบิ ตั กิ ารเพอ่ื ยังความเสยี หายหรอื เดอื ดรอ้ นนัน้ ใหส้ น้ิ ไป ทัง้ นไี้ มล่ บลา้ ง สทิ ธทิ จ่ี ะเรยี กเอาคา่ ตอบแทน

11 ตามปัญหา เทศบาลไดส้ รา้ งสะพานลอยขา้ มถนนโดยมที างขน้ึ ลงดา้ นหนง่ึ กดี ขวาง ทางเขา้ ออกบา้ นของนายแดง จนนายแดงไมส่ ามารถเขา้ ออกไดน้ อกจากตอ้ งปีนขา้ มราว สะพาน ดงั กลา่ วดว้ ยความยากรําบาก ดงั นี้เห็นไดว้ า่ การกระทําของเทศบาลเป็ นเหตใุ หน้ ายแดงซง่ึ เป็ น เจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ยไ์ ดร้ ับความเสยี หายและเดอื ดรอ้ นเกนิ ทคี่ วรคดิ หรอื คาดหมายไดว้ า่ จะ เป็ นไปตามปกตแิ ละเหตอุ นั ควรแลว้ นายแดงเจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ยจ์ งึ มสี ทิ ธปิ ฏบิ ตั กิ ารเพอ่ื ยั ง ความเสยี หายหรอื เดอื ดรอ้ นใหส้ นิ้ ไป ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1337 ดงั กลา่ ว อนง่ึ มาตรา 1337 นัน้ ใช ้ บงั คบั แกบ่ คุ คลทวั่ ไปรวมทัง้ เทศบาลดว้ ย แมเ้ ทศบาลจะไดก้ ระทําโดยสจุ รติ เพอื่ สาธารณะ ประโยชนก์ ็ไมม่ กี ฎหมายใดใหอ้ ํานาจเทศบาลทจ่ี ะไมต่ อ้ งปฏบิ ตั ติ ามมาตรา 1337 ดงั น้นี ายแดงจงึ มขี อ้ ตอ่ สเู ้ ทศบาลโดยยก ป .พ.พ. มาตรา 1337 ดงั กลา่ วขน้ึ เป็ นขอ้ ตอส่ ู ้ เพอื่ ใหเ้ ทศบาลรอ้ื ถอนทางขน้ึ สะพานนัน้ ออกไปได ้ 3.2 กรรมสทิ ธริ์ วม 1. กรรมสทิ ธริ์ วมเป็ นเรอื่ งของบคุ คลหลายคนถอื กรรมสทิ ธร์ิ วมกนั ในทรัพยส์ นิ อนั เดยี วกนั และ ทกุ คนเป็ นเจา้ ของทกุ สว่ นของทรัพยส์ นิ นัน้ รวมกนั โดย ลกั ษณะดงั กลา่ ว กฎหมายจงึ กาํ หนดให ้ เจา้ ของรวมมสี ว่ นตามขอ้ สนั นษิ ฐานของกฎหมาย มสี ทิ ธจิ ดั การทรัพยส์ นิ ตอ่ สบู ้ คุ คลภายนอกใช ้ ทรพั ยส์ นิ และไดซ้ ง่ึ ดอกผลจําหน่ายหรอื กอ่ ภาระตดิ พัน รวมทงั้ มหี นา้ ทอ่ี อกคา่ ใชจ้ า่ ยตามสว่ น 2. เจา้ ของมสี ทิ ธเิ รยี กใหแ้ บง่ ทรพั ยน์ ัน้ ได ้ โดยแบง่ ทรัพยน์ ั้ นเองระหวา่ งเจา้ ของรวม หรอื ขาย ทรัพยส์ นิ แลว้ เอาเงนิ ทข่ี ายไดแ้ บง่ กนั โดยเจา้ ของรวมคนหนงึ่ ๆ ตอ้ งรับผดิ ชอบตามสว่ นของตน เชน่ เดยี วกบั ผขู ้ ายในทรัพยส์ นิ ซง่ึ เจา้ ของรวมคนอน่ื ๆไดร้ บั ไปในการแบง่ นัน้ รวมทัง้ ตอ้ งรบั ผดิ รว่ มกนั ตอ่ บคุ คลภายนอกในหน้ีอันเกยี่ วกบั ทรพั ยส์ นิ รวม และรับผดิ ตอ่ เจา้ ของรวมคนอน่ื ในหนซ้ี ง่ึ เกดิ จากการเป็ นเจา้ ของรวมดว้ ย 3.2.1 ลกั ษณะและผลของกรรมสทิ ธริ์ วม เอก โท และ ตรี เป็ นเจา้ ของโรงแรมเลก็ ๆ แหง่ หนง่ึ รว่ มกนั โดยเอกเป็ นเจา้ ของ 1 สว่ น โท 2 สว่ น และตรี 3 สว่ น เอกกบั โทมคี วามเห็นรว่ มกนั วา่ ตอ้ งปรับปรงุ โรงแรมใหมโ่ ดยเปล่ี ยนจาก ระบบพัดลมเป็ นระบบเครอ่ื งปรบั อากาศ เพอื่ ยกระดบั โรงแรมและเพมิ่ คา่ เชา่ หอ้ งใหส้ งู ขนึ้ แตต่ รี คดั คา้ น โดยอา้ งวา่ ตนเป็ นหนุ ้ สว่ นใหญ่ เมอื่ ตนไมเ่ ห็นดว้ ย หากเอกกบั โทดาํ เนนิ การกนั ไปเอง ยอ่ มเป็ นการกระทําทไ่ี มช่ อบดว้ ยกฎหมาย ดงั น้ี ใหว้ นิ จิ ฉัยวา่ ขอ้ อา้ งของตรรี บั ฟังไดห้ รอื ไม่ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1358 วรรคสาม ในเรอ่ื งการจัดการอันเป็ นสาระสาํ คญั ทา่ นวา่ ขอ้ ตกลงกนั โดยคะแนนขา้ งมากแหง่ เจา้ ของรวมและคะแนนขา้ งมากนัน้ ตอ้ งมสี ว่ นไมต่ าํ่ กวา่ ครง่ึ หนง่ึ แหง่ คา่ ทรัพยส์ นิ ตามปัญหาการปรับปรงุ โรงแรมใหมโ่ ดยเปลยี่ นจากระบบพัดลมเป็ นระบบเครอ่ื งปรับอากาศ นัน้ เป็ นการจดั การทรัพยส์ นิ โดยวธิ ที ต่ี า่ งไปจากการจัดการธรรมดาจงึ เป็ นเรอ่ื งของการจดั การอนั เป็ นสาระสาํ คญั ตามมาตรา 1358 วรรคสามดงั กลา่ ว กาํ หนดใหต้ อ้ งตกลงกนั โดยคะแนนเสยี งขา้ ง มากของเจา้ ของรวมและคะแนนขา้ งมากนัน้ ตอ้ งมสี ว่ นไมต่ าํ่ กวา่ ครง่ึ หนง่ึ แหง่ คา่ ทรัพยส์ ิน เมอื่ เอก กบั โทมคี วามเห็นรว่ มกนั จงึ นับเป็ นเสยี งขา้ งมากของเจา้ ของรวม และมสี ว่ นของความเป็ นเจา้ ของ รวมกนั ได ้ 3 สว่ น ซง่ึ เป็ นครง่ึ หนง่ึ ของทรพั ยส์ นิ ทงั้ หมด จงึ มสี ว่ นไมต่ าํ่ กวา่ ครงึ่ แหง่ มลู คา่ ทรพั ยส์ นิ ตามมาตรา 1358 วรรคสามดงั กลา่ วแลว้ เอกกบั โคจงึ ดาํ เนนิ การในเรอ่ื งจัดการอันเป็ นสาระสําคญั ดงั กลา่ วไดโ้ ดยชอบดว้ ยกฎหมาย ฉะนัน้ ขอ้ อา้ งของตรจี งึ รับฟังไมไ่ ด ้ การทเี่ อกกบั โท ตกลงกนั ยอ่ มเป็ นคะแนนขา้ งมากแหง่ เจา้ ของรวม และคะแนนขา้ งมากนัน้ มสี ว่ นไมต่ ํา่ กวา่ ครง่ึ หนง่ึ แหง่ คา่ ทรพั ยส์ นิ ตามมาตรา 1358 วรรคสามแลว้ เดน่ กบั ดงั เป็ นเจา้ ของรถบรรทกุ คนั หนงึ่ รว่ มกนั โดยเดน่ ถอื กรรมสทิ ธ์ิ 2 ใน 3 และดงั ถอื กรรมสทิ ธ์ิ 1 ใน 3 ทงั้ สองตกลงกนั วา่ ใครจะเอาไปใชเ้ มอื่ ใดกไ็ ก ้ แตข่ อใหบ้ อกกนั ใหร้ ลู ้ ว่ งหนา้ และจะไมใ่ ชซ้ ้ํากนั ปรากฏวา่ ในระหวา่ งทเี่ ดน่ นําไปใชห้ นง่ึ เดอื นนัน้ ตอ้ งจา่ ยคา่ ซอ่ มเครอ่ื งยนตไ์ ป 30,000 บาท และ คา่ นํ้ามนั เชอ้ื เพลงิ 12,000 บาท เดน่ จงึ เรยี กใหด้ งั ออกคา่ ใชจ้ า่ ยคา่ ซอ่ ม เครอื่ งยนตแ์ ละคา่ น้ํามันเชอื้ เพลงิ ดงั กลา่ ว คนละครงึ่ ดงั นี้ใหว้ นิ จิ ฉัยวา่ ดงั จะมขี อ้ ตอ่ สเู ้ พยี งใด

12 ตาม ป .พ.พ.มาตรา 1362 เจา้ ของรวมคนหนง่ึ ๆ จําตอ้ งชว่ ยเจา้ ของรวมคนอนื่ ๆตามสว่ น ของตนในการออกคา่ จดั การ คา่ ภาษีอากร และคา่ รกั ษา กบั ทัง้ คา่ ใชท้ รพั ยส์ นิ รวมกนั ดว้ ย ตามปัญหา เดน่ กบั ดงั เป็ นเจา้ ของรถรถบรรทกุ คนั หนง่ึ รว่ มกนั โดยเดน่ ถอื กรรมสทิ ธิ์ 2 ใน 3 และดงั ถอื กรรมสทิ ธิ์ 1 ใน 3 ปรากฏวา่ ในระหวา่ งทเี่ ดน่ นําไปใชเ้ ป็ นเวลา 1 เดอื นนัน้ ตอ้ งจา่ ยคา่ ซอ่ มเครอื่ งยนตไ์ ป 30,000 บาท คา่ ซอ่ มเครอื่ งยนตด์ งั กลา่ วเป็ นคา่ รกั ษาทรพั ยส์ นิ ดงั ตอ้ งชว่ ย ออก 1 ใน 3 ตามสว่ นของตน ตามมาตรา 1362 ดงั กลา่ วนัน้ คอื 10,000 บาท สาํ หรับคา่ นํ้ามนั เชอื้ เพลงิ มใิ ชท่ รัพยส์ นิ รวมกนั แตเ่ ป็ นคา่ ใชจ้ า่ ยทรพั ยเ์ ป็ นสว่ นตวั ดงั จงึ ไมม่ หี นา้ ทตี่ อ้ งชว่ ยออกคา่ ทรพั ยใ์ ชท้ รัพยส์ นิ เป็ นการสว่ นตวั แตอ่ ยา่ งใด ฉะนัน้ ดงั จงึ มขี อ้ ตอ่ สโู ้ ดยออกคา่ ใชจ้ า่ ยเฉพาะคา่ ซอ่ มเครอื่ งยนต์ อันเป็ นคา่ รกั ษา ทรพั ยส์ นิ ตามตามสว่ นของตนเทา่ นัน้ 3.2.2 การแบง่ ทรพั ยส์ นิ อนั เป็ นกรรมสทิ ธร์ิ วม นกกบั แมวซอ้ื ทดี่ นิ หนา้ กวา้ ง 6 เมตร ยาวตลอดแนวเพอ่ื ทําถนนเขา้ ทด่ี นิ ของแตล่ ะคน โดยถอื กรรมสทิ ธคิ์ นละครง่ึ ตอ่ มานกตอ้ งการปรบั ปรงุ ถนนจากดนิ ลกู รังเป็ นคอนกรตี แตแ่ มว คดั คา้ นโดยอา้ งเหตวุ า่ เป็ นการสน้ิ เปลอื งและเกนิ ความจําเป็ น หากจะทําก็ขอใหน้ กออกคา่ ใชจ้ า่ ย แตเ่ พยี งฝ่ ายเดยี วนกโกรธมากจงึ เรยี กใหแ้ บง่ ถนนคนละครงึ่ คอื แบง่ ตามหนา้ กวา้ คนละ 3 เมตร เพอ่ื จะไดถ้ นนคอนกรตี ในสว่ นของตนดงั นี้ ใหว้ นิ จิ ฉัยวา่ ขอ้ เรยี กรอ้ งใหแ้ บง่ ถนนคนละครง่ึ ของนก รบั ฟังไดห้ รอื ไมเ่ พราะเหตใุ ด ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1363 วรรคแรก เจา้ ของรวมคนหนง่ึ ๆ มสี ทิ ธเิ รยี กใหแ้ บง่ ทรัพยส์ นิ ได ้ เวน้ แตจ่ ะมนี ติ กิ รรมขดั อยู่ หรอื ถา้ วัตถทุ ปี่ ระสงคท์ เี่ ป็ นเจา้ ขอ งรวมกนั นัน้ มลี กั ษณะเป็ นการถาวร ก็ เรยี กใหแ้ บง่ ไมไ่ ด ้ ตามปัญหานกกบั แมวซอ้ื ทด่ี นิ หนา้ กวา้ ง 6 เมตรยาวตลอดแนวเพอ่ื ทําถนนเขา้ ทดี่ นิ ของแตล่ ะคน โดยถอื กรรมสทิ ธคิ์ นละครงึ่ เชน่ นเ้ี ห็นไดว้ า่ วัตถปุ ระสงคท์ เี่ ป็ นเจา้ ของถนน รวมกนั นัน้ มลี กั ษณะเป็ นการถาวร นกจงึ เรยี กใหแ้ บง่ ถน นคนละครงึ่ ตามหนา้ กวา้ งคนละ 3 เมตร เพอ่ื จะไดท้ ําถนนคอนกรตี เฉพาะสว่ นของตนไมไ่ ดเ้ ป็ นการขดั ตอ่ บทบญั ญตั แิ หง่ ป .พ.พ. มาตรา 1363 วรรคแรกดงั กลา่ ว ฉะนัน้ ขอ้ เรยี กรอ้ งใหแ้ บง่ ถนนคนละครง่ึ ของนกจงึ รับฟังไมไ่ ดเ้ พราะวตั ถปุ ระสงคข์ องการ เป็ นเจา้ ของรวมกนั นัน้ มลี กั ษณะเป็ นการถาวรตอ้ งหา้ มตามมาตรา 1363 วรรคแรก หนงึ่ สอง และสาม เป็ นเจา้ ของโคฝงู หนงึ่ รว่ มกนั โดยแตล่ ะคน ถอื กรรมสทิ ธเ์ิ ทา่ กนั ตอ่ มา ทัง้ สามคนตกลงแบง่ โคกนั ตามสว่ นคนละ 100 ตวั แตป่ รากฏวา่ โคสว่ นของสามทไ่ี ดร้ ับแบง่ ไปนัน้ ตายทงั้ หมดเพราะป่ วยเป็ นโรครา้ ยอยกู่ อ่ นแลว้ ตอ้ งทําลาย ซากทงั้ หมด ในสว่ นทโ่ี คต ายทงั้ หมด นัน้ คดิ เป็ นเงนิ 600,000 บาท สามจงึ เรยี กใหห้ นง่ึ และสองชดใชค้ า่ เสยี หายใหต้ นคนละ 300,000 บาท เชน่ นี้ ใหว้ นิ จิ ฉัยวา่ หนง่ึ และสองจะมขี อ้ ตอ่ สเู ้ พยี งใด ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1366 เจา้ ของรวมคนหนง่ึ ๆ ตอ้ งรับผดิ ตามสว่ นของตนเชน่ เดยี วกบั ผขู ้ ายในทรพั ยส์ นิ ซง่ึ เจา้ ของรวมคนอน่ื ๆ ไดร้ บั ไปในการแบง่ ตามปัญหา หนงึ่ สอง และสาม เป็ นเจา้ ของโคฝงู หนง่ึ รว่ มกนั โดยแตล่ ะคนถอื กรรมสทิ ธ์ิ เทา่ กนั ภายหลงั การแบง่ ทรพั ยส์ นิ ปรากฏวา่ โคสว่ นของสามทไี่ ดร้ บั แบง่ ไปตามทัง้ หมด เพราะป่ วย เป็ นโรครา้ ยอยกู่ อ่ นแลว้ เชน่ น้ี หนงึ่ สองตอ้ งรั บผดิ ในความชํารดุ บกพรอ่ ง ตามสว่ นของตน เชน่ เดยี วกบั ผขู ้ าย ตามมาตรา 1366 ดงั กลา่ ว เมอ่ื โคทส่ี ว่ นของสามทตี่ ายทงั้ หมด คดิ เป็ นเงนิ 600,000 บาท แตล่ ะคนจะตอ้ งรบั ผดิ ชอบตามสว่ นคอื คนละ 200,000 บาท สามจงึ เรยี กใหห้ นง่ึ และสอง ชดใชค้ า่ เสยี หายใหต้ นได ้ คนละ 200,000 บาท ฉะนัน้ หนง่ึ และสองจงึ มขี อ้ ตอ่ สวู ้ า่ จะตอ้ งรับผดิ ตามสว่ นของตนคอื คนละ 200,000 บาท มใิ ช่ 300,000 บาท ตามทสี่ ามเรยี กรอ้ ง

13 แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยท่ี 3 1. สตั วเ์ ลย้ี งของ ก . ถกู ขโมยบอ่ ยๆ ก . จงึ นํามาฆา่ เป็ นอาหารกนิ เสยี ทัง้ หมด เชน่ น้ี เป็ นสทิ ธิ ตาม สทิ ธจิ ําหน่าย ของเจา้ ของทรัพย์ 2. แดนกรรมสทิ ธม์ิ ไี ดเ้ ฉพาะกบั ทรพั ยส์ นิ ประเภท ทดี่ นิ เทา่ นัน้ 3. บทบญั ญัตเิ รอ่ื งเหตเุ ดอื ดรอ้ นรําคาญ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1337 นัน้ มงุ่ คมุ ้ ครอง เจา้ ของ อสงั หารมิ ทรัพย์ มาตรา 1337 บคุ คลใดใชส้ ทิ ธขิ องตนเป็ นเหตใุ หเ้ จา้ ของอสงั หารมิ ทรัพย์ ไดร้ บั ความเสยี หาย หรอื เดอื ดรอ้ นเกนิ ทคี่ วรคดิ หรอื คาดหมายไดว้ า่ จะเป็ นไป ตามปกติ และเหตอุ นั ควรในเมอื่ เอา สภาพและตําแหน่งทอี่ ยแู่ หง่ ทรพั ยส์ นิ นัน้ มา คํานงึ ประกอบไซร ้ ทา่ นวา่ เจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ยม์ ี สทิ ธจิ ะปฏบิ ตั กิ ารเพอ่ื ยงั ความเสยี หายหรอื เดอื ดรอ้ นนัน้ ใหส้ นิ้ ไป ทงั้ นี้ไมล่ บลา้ งสทิ ธทิ จ่ี ะเรยี ก เอาคา่ ทดแทน 4. ผกู ้ อ่ เหตเุ ดอื ดรอ้ นรําคาญ ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1337 นัน้ จะเป็ น บคุ คลใดกไ็ ด ้ 5. เจา้ ของรวมคนหนงึ่ จะอา้ งภาระจํายอมโดยอายคุ วามขน้ึ ยนั เจา้ ของรวมคนอนื่ ไมไ่ ดเ้ พราะ เจา้ ของรวมทกุ คนยอ่ มเป็ นเจา้ ของทกุ สว่ นของทรัพยส์ นิ นัน้ 6. เจา้ ของรวมคนหนงึ่ ๆ จะทําการเพอื่ รักษาทรัพยส์ นิ กระทําไดเ้ สมอ 7. ก. กบั ข . เป็ นเจา้ ของรถยนตค์ นั หนง่ึ รวมกนั โดย ก . ถอื กรรมสทิ ธ์ิ 2 สว่ น และ ข . ถอื กรรมสทิ ธิ์ 1 สว่ น ทงั้ สองตกลงผลดั กนั ใชต้ ามความจําเป็ นในระหวา่ งที่ ก . นํารถไปใช ้ 1 เดอื น ตอ้ งจา่ ยคา่ นํ้ามนั ไป 3,000 บาท เชน่ น้ี ก. จะเรยี กให ้ ข. ชว่ ยจา่ ยคา่ นํ้ามนั นัน้ ไมไ่ ด ้ เพราะมใิ ชค่ า่ ใชท้ รพั ยส์ นิ เพอื่ ประโยชนร์ วมกนั 8. สทิ ธเิ รยี กใหแ้ บง่ ทรัพยส์ นิ อันเป็ นกรรมสทิ ธริ์ วมนัน้ จะตดั โดยนติ กิ รรม ไดค้ ราวละไมเ่ กนิ 10 ปี 9. การแบง่ ทรัพยส์ นิ อนั เป็ นกรรมสทิ ธริ์ วม โดยการตกลงกนั เองนัน้ จะตอ้ งใชค้ ะแนนเสยี งของ จํานวนเจา้ ของรวมทงั้ หมดเห็นชอบ 10. ถา้ เจา้ ของรวมตอ้ งรบั ผดิ รว่ มกนั ตอ้ บคุ คลภายนอกในหนีอ้ นั เกยี่ วกบั ทรัพยส์ นิ รวม ใน เวลาแบง่ การจะเรยี กใหเ้ อาทรพั ยส์ นิ รวมนัน้ ชําระหนีเ้ สยี กอ่ น กฎหมายกาํ หนดใหเ้ ป็ นสทิ ธขิ อง เจา้ ของรวมดว้ ยกนั เอง 11. ลกั ษณะของกรรมสทิ ธิ์ เป็ นสทิ ธทิ ก่ี ฎหมายใหอ้ ํานาจบคุ คลมอี ยเู่ หนอื ทรพั ยส์ นิ 12. ก. ใหส้ ทิ ธอิ าศยั แก่ ข . ในโรงเรอื นของตนเอง เชน่ นี้ เป็ นสทิ ธติ าม สทิ ธจิ ําหน่าย ของเจา้ ของทรัพยส์ นิ 13. แดนกรรมสทิ ธคิ์ รอบคลมุ พนื้ ทบ่ี รเิ วณ บนพนื้ ดนิ เหนือพน้ พนื้ ดนิ ใตพ้ นื้ ดนิ 14. เจา้ ของรวมคนใดจะอา้ งอายคุ วามครอบครองปรปักษ์ขน้ึ ยันเจา้ ของรวมคนอนื่ ไมไ่ ด ้ เวน้ แตใ่ นกรณี เจา้ ของรวมไดแ้ ยกการครอบครองกนั เป็ นสดั สว่ นแลว้ 15. ในเรอ่ื งการจัดการตามธรรมดา เจา้ ของรวมคนหนงึ่ ๆ จะกระทําไดห้ ากเจา้ ของรวม ฝ่ ายขา้ งมากเห็นชอบ 16. ก. กบั ข. เป็ นเจา้ ของบา้ นหลงั หนงึ่ รวมกนั โดย ก . ถอื กรรมสทิ ธ์ิ 1 สว่ น และ ข. ถอื กรรมสทิ ธิ์ 2 สว่ น ก. ตกลงให ้ ข. ครอบครองบา้ นนัน้ แตฝ่ ่ ายเดยี ว ตอ่ มา ข. ไดจ้ า่ ยคา่ ซอ่ มบา้ นไป 30,000 บาท เชน่ น้ี ข. จะเรยี กให ้ ก. ชว่ ยจา่ ยคา่ ซอ่ มดงั กลา่ ว ได ้ จํานวน 10,000 บาท ตามสว่ น เพราะเป็ นคา่ รกั ษาทรพั ยส์ นิ 17. ถงึ แมว้ า่ วัตถปุ ระสงคท์ เ่ี ป็ นเจา้ ของรวมกนั นัน้ มลี กั ษณะเป็ นการถาวร เจา้ ของรวมคน หนงึ่ ๆ จะเรยี กใหแ้ บง่ ทรัพยส์ นิ นัน้ ไมไ่ ดโ้ ดยเด็ดขาด 18. การแบง่ ทรัพยส์ นิ อันเป็ นกรรมสทิ ธร์ิ วม โดยการตกลงกนั นัน้ จะตอ้ งเป็ นไปตาม สดั สว่ นการถอื กรรมสทิ ธห์ิ รอื ไม่ คาตอบ อาจแบง่ กนั ตา่ งไปไดต้ ามแตข่ อ้ ตกลงของเจา้ ของรวม 19. เจา้ ของรวมตอ้ งรบั ผดิ ชอบตามสว่ นของตน ในทรัพยส์ นิ ซง่ึ เจา้ ของรวมคนอนื่ ๆ ไดร้ ับ ไปในการแบง่ เชน่ เดยี วกบั ผขู ้ าย

14 หนว่ ยท่ี 4 การไดม้ าซงึ่ กรรมสทิ ธิ์ 1. การไดม้ าซงึ่ กรรมสทิ ธน์ิ ัน้ อาจไดม้ าโดยหลกั สว่ นควบ ตามหลกั ทว่ี า่ เจา้ ของทรัพยย์ อ่ มมี กรรมสทิ ธใิ์ นสว่ นควบของทรัพยน์ ัน้ ซง่ึ มที ัง้ การไดก้ รรมสทิ ธมิ์ าในกรณีสว่ นควบของทด่ี นิ และใน กรณีสว่ นควบของสงั หารมิ ทรพั ย์ 2. การเขา้ ถอื อสงั หารมิ ทรัพยไ์ มม่ เี จา้ ของหรอื ของตกหายในบางกรณี อาจเป็ นเหตใุ หไ้ ดม้ าซงึ่ กรรมสทิ ธไิ์ ดร้ วมทงั้ การเป็ นผรู ้ บั โอนโดยสจุ รติ หากเขา้ ขอ้ ยกเวน้ หลกั ผรู ้ บั โอนไมม่ สี ทิ ธดิ กี วา่ ผู ้ โอน ก็อาจเป็ นเหตใุ หไ้ ดม้ าซง่ึ กรรมสทิ ธเิ์ ชน่ เดยี วกนั 4.1 การไดม้ าโดยหลกั สว่ นควบ 1. การไดม้ าซงึ่ กรรมสทิ ธใ์ิ นกรณีสว่ นควบของทด่ี นิ นัน้ อาจมไี ด ้ 6 กรณี คอื กรณีทง่ี อกรมิ ตลงิ่ กรณีสรา้ งโรงเรอื นในทด่ี นิ ของผอู ้ นื่ กรณีสรา้ งโรงเรอื นรกุ ล้าํ เขา้ ไปในทดี่ นิ ของผอู ้ นื่ กรณีผเู ้ ป็ น เจา้ ของทดี่ นิ โดยมเี งอื่ นไขสรา้ งโรงเรอื น กรณีการกอ่ สรา้ งแ ละเพาะปลกู ในทด่ี นิ และกรณีเอา สมั ภาระของผอู ้ นื่ มาปลกู หรอื สรา้ งในทดี่ นิ ของตนเอง 2. การไดม้ าซง่ึ กรรมสทิ ธใิ์ นกรณีสว่ นควบของสงั หารมิ ทรัพย์ อาจมไี ด ้ 2 กรณี คอื กรณีเอา สงั หารมิ ทรพั ยข์ องบคุ คลหลายคนมารวมกนั และกรณีใชส้ มั ภาระของบคุ คลอน่ื ทําสง่ิ ใดขนึ้ ใหม่ 4.1.1 การไดม้ าในกรณีสว่ นควบของทด่ี นิ แดงมที ด่ี นิ มโี ฉนดแปลงหนง่ึ อยตู่ ดิ กบั แมน่ ํ้า ตอ่ มาเกดิ ดนิ ทับถมกนั จนเป็ นทด่ี อนกลาง แมน่ ้ํานัน้ และดนิ ทต่ี น้ื เขนิ งอกเขา้ มาจนจรดทด่ี นิ ของแดง เป็ นเนื้อทป่ี ระมาณ 50 ตารางวา แดงจงึ เขา้ ครอบครองทํากนิ ในทด่ี นิ นัน้ เมอื่ ทางราชการทราบเรอ่ื งจงึ ยนื่ คาํ ขาดใหแ้ ดงออกจากทดี่ นิ ดงั กลา่ วมฉิ ะนัน้ จะฟ้องรอ้ งดําเนนิ คดี ดงั น้ี ใหว้ นิ จิ ฉัยวา่ แดงจะมขี อ้ ตอ่ สเู ้ พยี งใด ตาม ป .พ.พ.มาตรา 1308 ทดี่ นิ แปลงใดเกดิ ทงี่ อกรมิ ตลงิ่ ทง่ี อกยอ่ มเป็ นทรัพยส์ นิ ของ ทดี่ นิ แปลงนัน้ มาตรา 1309 เกาะทเ่ี กดิ ในทะเลสาบ หรอื ในเขตน่านน้ําของประเทศกด็ ี และทอ้ งน้ําทเี่ ขนิ ขน้ึ กด็ ี เป็ นทรัพยส์ นิ ของแผน่ ดนิ ตามปัญหาทด่ี อนทเ่ี กดิ ขน้ึ กลางแมน่ ํ้าและดนิ ตน้ื เขนิ งอกเขา้ มาจนจรดทด่ี นิ ของแดงเป็ น เนื้อทแี่ ปะมาณ 50 ตารางวานัน้ ยอ่ มมสี ภาพเป็ นเกาะหรอื ทอ้ งนํ้าตนื้ เขนิ อนั เป็ นทรัพยส์ นิ ของ แผน่ ดนิ ตามมาตรา 1309 มใิ ชท่ ง่ี อกรมิ ตลง่ิ อันจะ ตกเป็ นกรรมสทิ ธข์ิ องเจา้ ของทดี่ นิ รมิ ตลง่ิ นัน้ ตามมาตรา 1308 เพราะทงี่ อกรมิ ตลงิ่ จะตอ้ งเป็ นทง่ี อกออกจากตลง่ิ ไปในแมน่ ้ํา มใิ ชง่ อกจากท่ี ดอนกลางแมน่ ํ้าเขา้ หาตลงิ่ ฉะนัน้ แดงไมม่ ขี อ้ ตอ่ สกู ้ บั ทางราชการ และตอ้ งออกจากทด่ี นิ ดงั กลา่ วเพราะทด่ี นิ นัน้ มี สภาพเป็ นทรพั ยส์ นิ ของแผน่ ดนิ มใิ ชท่ ง่ี อกรมิ ตลง่ิ เสอื สรา้ งบา้ นหลงั หนงึ่ แตไ่ ดท้ ําถังสว้ มซเี มนตร์ กุ ล้าํ เขา้ ไปฝังอยใู่ นทดี่ นิ ของชา้ ง โดย เขา้ ใจวา่ อยใู่ นเขตทดี่ นิ ของตน เมอื่ มกี ารรังวดั ตรวจสอบเขตจงึ ทราบขอ้ เท็จจรงิ ดงั กลา่ ว เสอื จงึ เสนอเงนิ ตอบแทนแกช่ า้ งเป็ นคา่ ทดี่ นิ แตช่ า้ งไมย่ อมและยนื ยั นใหเ้ สอื รอื้ ถอนออกไป ดงั นใี้ ห ้ วนิ จิ ฉัยวา่ เสอื จะไดร้ บั การคมุ ้ ครองตามกฎหมายอยา่ งใด หรอื ไม่ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1312 วรรคหนง่ึ บคุ คลใดสรา้ งโรงเรอื นรกุ ลํ้าเขา้ ไปในทด่ี นิ ของผอู ้ นื่ โดยสจุ รติ ไซรท้ า่ นวา่ บคุ คลนัน้ เป็ นเจา้ ของโรงเรอื นทส่ี รา้ งขน้ึ แตต่ อ้ งเสยี เงนิ ใหแ้ กเ่ จา้ ของทดี่ นิ เป็ นคา่ ใชท้ ด่ี นิ นัน้ และจดทะเบยี นเป็ นภาระจํายอม ตามปัญหาเสอื ทําถงั สว้ มซเี มนตร์ กุ ล้าํ เขา้ ไปฝังอยใู่ นทดี่ นิ ของชา้ งโดยเขา้ ใจวา่ อยใู่ นเขต ทด่ี นิ ของตนแตถ่ งั สว้ มซเี มนตม์ ใิ ชโ่ รงเรอื นและอยนู่ อกโรงเรอื นไมเ่ ป็ นสว่ นหนง่ึ ของโรงเรอื น แม ้ เสอื จะกระทําโดยสจิ รติ ก็ไมไ่ ดร้ ับการคมุ ้ ครองตามมาตรา 1312 วรรคหนงึ่ ดงั กลา่ ว แมเ้ สอื จะเสนอ เงนิ ตอบแทนแกช่ า้ งเป็ นคา่ ใชท้ ดี่ นิ แตช่ า้ งไมย่ อม เสอื กต็ อ้ งรอ้ื ถอนถงั สว้ มซเี มนตน์ ัน้ ออกไป ฉะนัน้ เสอื จงึ ไมร่ บั การคมุ ้ ครองตามมาตรา 1312 วรรค 1 แตป่ ระการใด

15 4.1.2 การไดม้ าในกรณีสว่ นควบของสงั หารมิ ทรพั ย์ จําปีเชา่ ซอื้ รถยนตค์ นั หนง่ึ ซง่ึ ไมม่ ตี วั ถังจากจําปา และจําปี ไดว้ า่ จา้ งตอ่ ตวั ถงั รถขนึ้ เพอ่ื ใช ้ ในการขนสง่ ของ ตอ่ มาจําปี และจําปาตกลงเลกิ สญั ญาเชา่ ซอ้ื ตอ่ กนั ใหถ้ อื วา่ เชา่ ซอ้ื เป็ นคา่ เชา่ รถยนตน์ ัน้ แตไ่ มไ่ ดต้ กลงกนั ในเรอื่ งตวั ถังรถดงั กลา่ ว เมอื่ จําปามารบั มอบรถยนตน์ ัน้ คนื จํา ปีไดย้ นื่ ขอ้ เรยี กรอ้ งใหจ้ ําปารอ้ื ตวั ถงั รถซง่ึ ตอ่ เตมิ ขนึ้ นัน้ คนื แกต่ น ดงั น้ีใหว้ นิ จิ ฉัยวา่ จําปาจะมขี อ้ ตอ่ สู ้ อยา่ งไร ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1316 บญั ญัตวิ า่ “ถา้ อสงั หารมิ ทรพั ยข์ องบคุ คลหลายคนมารวมเขา้ กนั จนเป็ นสว่ นควบหรอื แบง่ แยกไมไ่ ดไ้ ซรท้ า่ นวา่ บคุ คลเหลา่ นัน้ เป็ นเจา้ ของรวมแหง่ ทรพั ยท์ ี่ รวมเขา้ กนั แตล่ ะคนมสี ว่ น ตามคา่ แหง่ ทรพั ยข์ องตนในเวลาทร่ี วมเขา้ กบั ทรพั ยอ์ นื่ ” ถา้ ทรัพยอ์ นั หนงึ่ อาจถอื ไดว้ า่ เป็ นทรัพยป์ ระธานไซร ้ ทา่ นวา่ เจา้ ของทรัพยน์ ัน้ เป็ นเจา้ ของ ทรพั ยท์ รี่ วมเขา้ กนั แตผ่ เู ้ ดยี ว แตต่ อ้ งใชค้ า่ แหง่ ทรัพยอ์ น่ื ๆ ใหแ้ กเ่ จา้ ของทรพั ยน์ ัน้ ๆ ตามปัญหา จําปี เชา่ ซอื้ รถยนตค์ นั หนงึ่ ซง่ึ ไมม่ ตี วั ถงั จากจําปา และจําปีไดว้ า่ จา้ งตอ่ ตวั ถงั รถ ขนึ้ เพอื่ ใชใ้ นการขนสง่ ของ เชน่ น้จี งึ เป็ นการเอาสงั หารมิ ทรัพยข์ องบคุ คลหลายคนมารวมเขา้ กนั จน เป็ นสว่ นควบ หรอื แบง่ แยกไมไ่ ด ้ แตต่ วั รถยนตข์ องจําปาถอื ไดว้ า่ เป็ นทรัพยป์ ระธาน จําปาเจา้ ของ ตวั รถยนตจ์ งึ เป็ นเจา้ ของตวั ถังทรี่ วมเขา้ ดว้ ยกนั แตผ่ เู ้ ดยี ว แตต่ อ้ งใชค้ า่ แหง่ ทรพั ยอ์ น่ื ใหแ้ กเ่ จา้ ของ ทรัพยน์ ัน้ ตามมาตรา 1316 วรรค สองดงั กลา่ ว ฉะนัน้ จําปาจงึ มขี อ้ ตอ่ สทู ้ จ่ี ะไมต่ อ้ งรอื้ ตวั ถงั ซง่ึ ตอ่ เตมิ ขนึ้ นัน้ คนื แตต่ อ้ งชดใชค้ า่ ใชจ้ า่ ยใน การตอ่ ตวั ถังรถยนตน์ ัน้ แกจ่ ําปี เงนิ ถอื วสิ าสะขณะทที่ องไมอ่ ยู่ นําไมส้ กั ทองไปแกะสลกั เป็ นทบั หลงั นารายณบ์ รรทมสนิ ธุ์ และนําไปตงั้ แสดงในงานนทิ รรศการ ทองทราบเรอ่ื งจงึ ตามทวงคนื โดยยนิ ดจี ะชําระคา่ แกะสลกั ให ้ ตามมลู คา่ จรงิ คอื 20,000 บาท เงนิ ไมย่ อมคนื แตย่ นิ ดชี าํ ระคา่ ไมส้ กั ทไ่ี ดแ้ กะสลั กแลว้ ใหต้ าม มลู คา่ จรงิ คอื 19,990 บาท ดงั นัน้ ใหว้ นิ จิ ฉัยวา่ เงนิ กบั ทองใครมสี ทิ ธใิ นงานไมแ้ กะสลกั นัน้ ดกี วา่ กนั ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1317 บคุ คลใดใชส้ มั ภาระของบคุ คลอนื่ ทําสง่ ใดขนึ้ ใหมเ่ จา้ ของ สมั ภาระเป็ นเจา้ ของสง่ิ นัน้ โดยมติ อ้ งคํานงึ วา่ สมั ภาระนัน้ จะกลบั คนื ตามเดมิ ไดห้ รอื ไม่ แตต่ อ้ งใช ้ คา่ แรงงาน แตถ่ า้ แรงงานเกนิ กวา่ คา่ สมั ภาระทใี่ ชน้ ัน้ มาก ผกู ้ ระทําเป็ นเจา้ ของทรัพยท์ ที่ ําขนึ้ แตต่ อ้ งใช ้ คา่ สมั ภาระ ตามปัญหา เงนิ ใชไ้ มส้ กั ซง่ึ เป็ นสมั ภาระ ของทองทําสงิ่ ใหมข่ น้ึ คอื แกะสลกั เป็ นทับหลงั นารายณ์ บรรทมสนิ ธุ์ โดยคา่ แกะสลกั หรอื แรงงานนัน้ มมี ลู คา่ เกนิ กวา่ คา่ สมั ภาระเพยี ง 10 บาท ซงึ่ ถอื ไดว้ า่ เกนิ กวา่ เพยี งเล็ก นอ้ ยเทา่ นัน้ คา่ แรงงานมไิ ดเ้ กนิ กวา่ คา่ สมั ภาระมาก จงึ ไมต่ อ้ งดว้ ย ขอ้ ยกเวน้ ตามมาตรา 1317 วรรคสอง ฉะนัน้ เจา้ ของสมั ภาระจงึ เป็ นเจา้ ของสงิ่ นัน้ ตามมาตรา 1317 ดงั นัน้ ทองจงึ มสี ทิ ธใิ นงานไมแ้ กะสลกั นัน้ ดกี วา่ เงนิ 4.2 การไดม้ าซง่ึ ทรพั ยส์ นิ ไมม่ เี จา้ ของและการรบั โอนโดยสจุ รติ 1. การไดม้ าซงึ่ ทรัพยส์ นิ ไมม่ เี จา้ ของนัน้ กรณีสงั หารมิ ทรัพยไ์ มม่ เี จา้ ของบคุ คลอาจไดม้ าซงึ่ กรรมสทิ ธโิ์ ดยการเขา้ ถอื เอา สาํ หรบั กรณีทรัพยส์ นิ ทไี่ มม่ ผี คู ้ รอบครอง อาจไดก้ รรมสทิ ธใ์ิ นกรณี เดยี วคอื ผเู ้ กบ็ ไดซ้ งึ่ ทรพั ยส์ นิ หายแลว้ ผมู ้ สี ทิ ธจิ ะรบั ทรพั ยส์ นิ มไิ ดเ้ รยี กเอาภายในหนง่ึ ปีนับแตว่ ันท่ี เกบ็ ได ้ 2. การไดม้ าโดยการรับโอนโดยสจุ รติ นัน้ เป็ นการไดม้ าโดยพฤตกิ ารณพ์ เิ ศษอนั เป็ นการ คมุ ้ ครองบคุ คล ภายนอกผรู ้ บั โอ นโดยสจุ รติ ซงึ่ มกี รณีสาํ คญั ๆ คอื กรณีบคุ คลหลายคนเรยี กเอา สงั หารมิ ทรัพยเ์ ดยี วกนั โดยอาศยั หลกั กรรมสทิ ธติ์ า่ งกนั กรณีไดท้ รพั ยส์ นิ จากการขายทอดตลาด ตามคําสง่ั ศาลหรอื เจา้ พนักงานพทิ กั ษ์ทรัพยใ์ นคดลี ม้ ละลาย กรณีสทิ ธขิ องบคุ คลผไู ้ ดเ้ งนิ ตราและ กรณีซอ้ื ทรพั ยส์ นิ ในการขายทอดตลาดในทอ้ ง ตลาดหรอื จากพอ่ คา้ ซงึ่ ขายของชนดิ นัน้

16 4.2.1 การไดม้ าซง่ึ ทรพั ยส์ นิ ไมม่ เี จา้ ของ สมชายทะเลาะกบั แฟนสาวและโกรธทแ่ี ฟนสาวคนื แหวนทองซงึ่ ตนใหเ้ ป็ นของขวญั จงึ ขวา้ งแหวนทองนัน้ ทง้ิ ไปในกองขยะแลว้ จากไป สมศรเี ห็นเหตกุ ารณจ์ งึ เขา้ ไปคน้ หาจนพบแหวน ทองนัน้ สดุ สวยอยใู่ นเหตกุ ารณ์ดว้ ยเห็นวา่ แหวนนัน้ สวยมากจงึ ขอซอ้ื สมศรเี กรงวา่ เก็บไวอ้ าจมี ปัญหายงุ่ ยากจงึ ขายแหวนทองนัน้ ใหส้ ดุ สวยไป ในวนั รงุ่ ขนึ้ สมชายนกึ เสยี ดายแหวนทองนัน้ จงึ กลบั มาหาทเ่ี ดมิ และทราบความจรงิ วา่ สดุ สวยเป็ นคนรับซอื้ แหวนนัน้ ไป สมชายจงึ ตามไปทวง แหวนคนื จากสดุ สวย ดงั นีใ้ หว้ นิ จิ ฉัยวา่ สดุ สวยจะมขี อ้ ตอ่ สอู ้ ยา่ งไรหรอื ไม่ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1319 ถา้ เจา้ ของสงั หารมิ ทรัพยเ์ ลกิ ครอบครองทรพั ยด์ ว้ ยเจตนาสละ กรรมสทิ ธไิ์ ซร ้ ทา่ นวา่ สงั หารมิ ทรพั ยน์ ัน้ ไมม่ เี จา้ ของ มาตรา 1318 บคุ คลอาจไดม้ าซงึ่ กรรมสทิ ธแ์ิ หง่ สงั หารมิ ทรพั ยอ์ ันไมม่ เี จา้ ของโดยเขา้ ถอื เอา เวน้ แตก่ ารเขา้ ถอื เอาตอ้ งหา้ มดว้ ย กฎหมาย หรอื ฝ่ าฝืนสทิ ธขิ องบคุ คลอน่ื ทจ่ี ะเขา้ ถอื เอา สงั หารมิ ทรัพยน์ ัน้ ตามปัญหา สมชายทะเลาะกบั แฟนสาวและโกรธทแ่ี ฟนสาวคนื แหวนทองซงึ่ ตนใหเ้ ป็ น ของขวัญจงึ ขวา้ งแหวนทองนัน้ ทง้ิ ไปในกองขยะ ถอื ไดว้ า่ สมชายไดเ้ ลกิ ครอบครองสงั หารมิ ทรัพย์ ดว้ ยเจตนาสละกรรมสทิ ธแิ์ ลว้ แหวนทองนัน้ จงึ เป็ นสงั หารมิ ทรพั ยท์ ไี่ มม่ เี จา้ ของตาม ป .พ.พ. มาตรา 1319 ดงั กลา่ ว สมศรเี ขา้ ไปคน้ หาจนพบแหวนทองนัน้ จงึ ถอื ไดว้ า่ สมศรไี ดม้ าซง่ึ กรรมสทิ ธแ์ิ หง่ แหวนทอง นัน้ ซงึ่ เป็ นสงั หารมิ ทรัพยอ์ ันไมม่ เี จา้ ของ โดยเขา้ ถอื เอา ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1318 ดงั กลา่ ว สดุ สวยเป็ นผรู ้ บั ซอื้ แหวนทองนัน้ จากสมศรผี เู ้ ป็ นเจา้ ของกรรมสทิ ธ์ิ สดุ สวยจงึ ไดก้ รรมสทิ ธใิ์ นแหวน ทองนัน้ โดยชอบ ฉะนัน้ สดุ สวยจงึ มขี อ้ ตอ่ สตู ้ ามหลกั กฎหมายดงั กลา่ ว กรณีโบราณวตั ถตุ าม ป .พ.พ. มาตรา 1325 วรรคสองตา่ งกบั กรณีสงั หารมิ ทรัพยม์ คี า่ ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1328 ในประเดน็ สําคญั อยา่ งไร กรณีโบราณวัตถตุ าม ป .พ.พ. มาตรา 1325 วรรคสองตา่ งกบั กรณีสงั หารมิ ทรพั ยม์ คี า่ ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1328 ในประเด็นสําคญั 5 ประการ ดงั ตอ่ ไปนี้ (1) โบราณวัตถตุ าม ป.พ.พ. มาตรา 1325 วรรคสอง นัน้ จะเป็ นสงั หารมิ ทรพั ยม์ คี า่ หรอื ไมก่ ็ ไดแ้ ตต่ อ้ งเป็ นโบราณวตั ถุ ในทางกลบั กนั สงั หารมิ ทรัพยม์ คี า่ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1328 นัน้ จ ะ เป็ นโบราณวตั ถหุ รอื ไมก่ ็ได ้ แตต่ อ้ งเป็ นสงั หารมิ ทรัพยม์ คี า่ (2) โบราณวตั ถตุ าม ป .พ.พ. มาตรา 1325 วรรคสองนัน้ จะตอ้ งเป็ นทรัพยส์ นิ หาย แต่ สงั หารมิ ทรัพยม์ คี า่ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1328 นัน้ จะตอ้ งเป็ นทรพั ยท์ ซี่ อ่ นหรอื ฝังไวเ้ ทา่ นัน้ หาก เป็ นทรัพยท์ ต่ี กหลน่ อยโู่ ดยไมไ่ ดซ้ อ่ นหรอื ฝังไว ้ ไมเ่ ป็ นสงั หารมิ ทรัพยม์ คี า่ ตามมาตรา 1328 (3) โบราณวัตถตุ าม ป .พ.พ. มาตรา 1325 วรรคสองนัน้ โดยพฤตกิ ารณอ์ นั มผี อู ้ า้ งวา่ เป็ น เจา้ ของได ้ แตส่ งั หารมิ ทรพั ยม์ คี า่ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1328 นัน้ โดยพฤตกิ ารณต์ อ้ งไมม่ ผี ใู ้ ด สามารถอา้ งวา่ เป็ นเจา้ ของได ้ (4) โบราณวตั ถตุ าม ป .พ.พ. มาตรา 1325 วรรคสองนัน้ กรรมสทิ ธจ์ิ ะตกเป็ นของแผน่ ดนิ ตอ่ เมอื่ ตอ้ งรอใหพ้ น้ 1 ปี ตามมาตรา 1325 วรรคแรกเสยี กอ่ น นั่นคอื ผมู ้ สี ทิ ธจิ์ ะรบั ทรัพยส์ นิ นัน้ มไิ ดเ้ รยี กเอาภายใน 1 ปี นับแตว่ นั ทเ่ี กบ็ ได ้ กรรมสทิ ธใ์ิ นโบราณวตั ถนุ ัน้ จงึ จะตกเป็ นของแผน่ ดนิ แตส่ งั หารมิ ทรัพยม์ คี า่ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1328 นัน้ กรรมสทิ ธต์ิ กเป็ นของแผน่ ดนิ ในทนั ทที มี่ ผี ู ้ เก็บได ้ ไมต่ อ้ งรอใหพ้ น้ 1 ปี ดงั เชน่ ในกรณีตามมาตรา 1325 วรรคสอง (5) โบราณวัตถตุ ามมาตรา 1325 วรรคสองนัน้ ผเู ้ ก็บไดม้ สี ทิ ธจิ์ ะไดร้ บั รางวัลรอ้ ยละ 10 (หรอื 1 ใน 10) แหง่ คา่ ทรพั ยส์ นิ นัน้ แต่สงั หารมิ ทรัพยม์ คี า่ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1328 นัน้ ผเู ้ กบ็ ไดม้ สี ทิ ธทิ จ่ี ะไดร้ ับรางวลั 1 ใน 3 แหง่ คา่ ทรพั ยส์ นิ นัน้

17 4.2.2 การไดม้ าโดยการรบั โอนโดยสจุ รติ ก. ตกลงขายเงนิ ตราสมัยรชั การท่ี 5 ใหก้ บั ค . โดยนัดชาํ ระราคาและสง่ มอบในวันรงุ่ ขน้ึ แตย่ งั ไมท่ นั ไดส้ ง่ มอบ ข. ซงึ่ เป็ นบตุ รของ ก. เขา้ ใจวา่ อยา่ งไรเสยี ก. กต็ อ้ งยกเงนิ ตรานัน้ ใหเ้ ป็ น มรดกตกทอดแกต่ น ข. จงึ ถอื วสิ าสะนําเงนิ ตรานัน้ ไปขายให ้ ง . โดย ง . รับซอ้ื ไวด้ ว้ ยความสจุ รติ และไดช้ ําระราคาพรอ้ มทงั้ รบั มอบเงนิ ตรานัน้ ไวเ้ รยี บรอ้ ย เมอื่ ค . ทราบเรอื่ งจงึ ตดิ ตามทวงถาม เงนิ ตรานัน้ คนื จาก ง . แต่ ง . ไมย่ นิ ยอมโดยอา้ งวา่ ทรัพยท์ ตี่ นซอ้ื ไวเ้ ป็ นเงนิ ตราอกี ทงั้ ตนได ้ ครอบครองไวแ้ ลว้ จงึ ไดร้ ับการคมุ ้ ครองตามกฎหมายดงั น้ี ใหท้ า่ นวนิ จิ ฉัยวา่ ขอ้ อา้ งของ ง . รับฟัง ไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1303 วรรค 1 ถา้ บคุ คลหลายคนเรยี กเอาสงั หารมิ ทรพั ยเ์ ดยี วกนั โดย อาศยั หลกั กรรมสทิ ธติ์ า่ งกนั ไซร ้ ทา่ นวา่ ทรัพยส์ นิ นัน้ ตกอยใู่ นครอบครองของบคุ คลใด บคุ คลนัน้ มี สทิ ธยิ งิ่ กวา่ บคุ คลอนื่ ๆ แตต่ อ้ งไดท้ รพั ยน์ ัน้ มาโดยมคี า่ ตอบแทนและไดก้ ารครอบครองโดยสจุ รติ มาตรา 1331 สทิ ธขิ องบคุ คล ผไู ้ ดเ้ งนิ ตรามาโดยสจุ รติ นัน้ ทา่ นวา่ มเิ สยี ไปถงึ แมภ้ ายหลั ง จะพสิ จู นไ์ ดว้ า่ เงนิ นัน้ มใิ ชข่ องบคุ คลซงึ่ ไดโ้ อนใหม้ า ตามปัญหา ก. ตกลงขายเงนิ ตราสมัยรชั การท่ี 5 ใหก้ บั ค. แมจ้ ะยังไมไ่ ดช้ าํ ระราคาและสง่ มอบกรรมสทิ ธใิ์ นเงนิ ตรานัน้ ก็โอนไปยงั ค . นับแตต่ กลงซอื้ ขายแลว้ ใ นเรอื่ งน้ีกรณีการชาํ ระราคา และการสง่ มอบเป็ นเพยี งวตั ถแุ หง่ หนี้ ไมเ่ กย่ี วกบั การโอนกรรมสทิ ธใ์ิ นทรัพยส์ นิ แตป่ ระการใด สว่ น การที่ ข . ถอื วสิ าสะนําเงนิ ตรานัน้ ไปขายใหก้ บั ง . แม ้ ง . จะไดค้ รอบครองเงนิ ตรานัน้ ไวโ้ ดยสจุ รติ และมคี า่ ตอบแทน แต่ ง . มไิ ดซ้ อื้ เงนิ ตรานัน้ จากบคุ คลคนเดยี วกบั ทข่ี ายให ้ ค . หากเป็ นการซอื้ จาก ข . ซง่ึ เป็ นบคุ คลทไ่ี มม่ อี ํานาจจะขายให ้ ฉะนัน้ ง . จะอา้ งการครอบครอง โดยอาศยั หลกั กรรมสทิ ธติ์ า่ งกนั ตามมาตรา 1303 วรรค 1 ขน้ึ ตอ่ สกู ้ บั ค. หาไดไ้ ม่ อกี ทงั้ เงนิ ตราตามปัญหาดงั กลา่ ว เป็ นเงนิ ตราสมัยรชั การท่ี 5 ซงึ่ เป็ นเงนิ ตราทยี่ กเลกิ ไป แลว้ มใิ ชเ่ งนิ ตราทใี่ ชช้ าํ ระหน้ไี ดต้ ามกฎหมาย ฉะนัน้ ง. จงึ ไมไ่ ดร้ ับการคมุ ้ ครองตามมาตรา 1331 ดงั กลา่ ว ดงั นัน้ ขอ้ อา้ งของ ง. จงึ รบั ฟังไมไ่ ดต้ ามเหตผุ ลดงั กลา่ ว ทวนซอื้ ชา้ งเชอื กหนง่ึ จากการขายทอดตลาดในการบงั คบั คดตี ามคําพพิ ากษาของศาล ทองเจา้ ของทแ่ี ทจ้ รงิ เห็นวา่ เป็ นการขายทอดตลาดทมี่ ชิ อบ จงึ ยน่ื คํารอ้ งขอใหศ้ าลเพกิ ถ อนการ ขายทอดตลาดนัน้ และคดอี ยรู่ ะหวา่ งการพจิ ารณาคดขี องศาล ทวนไดจ้ ดทะเบยี นโอนขายชา้ ง ดงั กลา่ วใหแ้ กแ่ ทน โดยแทนรับโอนไวโ้ ดยสจุ รติ ตอ่ มาศาลพพิ ากษาใหเ้ พกิ ถอนการขาย ทอดตลาดนัน้ ทองจงึ เรยี กใหแ้ ทนสง่ มอบชา้ งดงั กลา่ วคนื แกต่ น แตแ่ ทนตอ่ สวู ้ า่ ตนรับโอนมาจาก ทวนผซู ้ อ้ื ทรัพยส์ นิ มาจากการขายทอดตลาด และตนเป็ นผรู ้ บั โอนโดยสจุ รติ เสยี คา่ ตอบแทน และ จดทะเบยี นโดยสจุ รติ แลว้ ยอ่ มไดร้ บั การคมุ ้ ครองตามกฎหมาย ดงั น้ี ใหท้ า่ นวนิ จิ ฉัยวา่ ขอ้ ตอ่ สขู ้ อง แทนรับฟังไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1330 สทิ ธขิ องบคุ คลผซู ้ อื้ ทรพั ยส์ นิ โดยสจุ รติ ในการขายทอดตลาด ตามคําสงั่ ศาลหรอื คาํ สงั่ เจา้ พนักงานรกั ษาทรัพยใ์ นคดลี ม้ ละลายนัน้ ทา่ นวา่ มเิ สยี ไป ถงึ แม ้ ภายหลงั จะพสิ จู นไ์ ดว้ า่ ทรพั ยน์ ัน้ มใิ ชท่ รพั ยข์ องจําเลย หรอื ลกู หนโี้ ดยคาํ พพิ ากษาหรอื ผลู ้ ม้ ละลาย ตามปัญหา ทวนซอ้ื ชา้ งเชอื กหนง่ึ จากการขายทอดตลาดในการบงั คบั คดตี ามคาํ พพิ ากษ า ของศาล แตต่ อ่ มาศาลไดพ้ พิ ากษาใหเ้ พกิ ถอนการขายทอดตลาดนัน้ จงึ ถอื วา่ ไมม่ กี ารขาย ทอดตลาดชา้ งดงั กลา่ ว และไมม่ กี ารจดทะเบยี นสทิ ธแิ ละนติ กิ รรมการโอนกรรมสทิ ธใ์ิ นชา้ งนัน้ แก่ ทวนแตป่ ระการใด ทวนจงึ ไมไ่ ดร้ ับการคมุ ้ ครองตามมาตรา 1330 เมอื่ ทวนผโู ้ อนไมม่ สี ทิ ธใิ นชา้ ง นัน้ ดว้ ย ตามหลกั ผรู ้ บั โอนไมม่ สี ทิ ธดิ กี วา่ ผโู ้ อน แทนจงึ ตอ้ งสง่ มอบชา้ งดงั กลา่ วคนื แกท่ องเจา้ ของ ทแี่ ทจ้ รงิ ฉะนัน้ ขอ้ ตอ่ สขู ้ องแทนจงึ รับฟังไมไ่ ด ้ ตามเหตผุ ลดงั กลา่ ว บรษิ ัท ก . ไดร้ บั อนุญาตจากทางราชการใหป้ ระกอบธรุ กจิ ซอ้ื ขายแลกเปลย่ี นรถยนต์ บรษิ ัท ก. ไดซ้ อื้ รถยนตค์ นั หนงึ่ จากนายแดงซงึ่ นํามาขาย ณ ทท่ี ําการของบรษิ ัท แตแ่ ทท้ จ่ี รงิ แลว้ รถยนตค์ นั ดงั กลา่ วเป็ นของบรษิ ัท ข . ซง่ึ ประกอบธรุ กจิ ซอ้ื ขายแลกเปลยี่ นรถยนตเ์ ชน่ เดยี วกนั แต่

18 รถยนตค์ นั ดงั กลา่ วถกู คนรา้ ยฉอ้ โกงไป เมอ่ื 3 ปี กอ่ น บรษิ ัท ข . ทราบเรอื่ งจงึ ไดท้ วงรถยนตค์ นั ดงั กลา่ วคนื จากบรษิ ัท ก. ดงั น้ใี หว้ นิ จิ ฉัยวา่ บรษิ ัท ก. จะมขี อ้ ตอ่ สอู ้ ยา่ งไร หรอื ไม่ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1332 บคุ คลผซู ้ อ้ื ทรพั ยส์ นิ มาโดยสจุ รติ ในการขายทอดตลาด หรอื ในทางทอ้ งตลาด หรอื จากพ่อคา้ ซงึ่ ขายของชนดิ นัน้ ไมจ่ ําตอ้ งคนื แกเ่ จา้ ของทแ่ี ทจ้ รงิ เวน้ แต่ เจา้ ของจะชดใชร้ าคาทซี่ อื้ มา ตามปัญหา บรษิ ัท ก . ไดซ้ อ้ื รถยนตค์ นั หนง่ึ จากนายแดงซงึ่ นํามาขาย ณ ทที่ ําการของ บรษิ ัท ดงั น้ีบรษิ ัท ก . จงึ มใิ ชผ่ ซู ้ อื้ ทรพั ยส์ นิ มาจากการขายทอดตลาด หรอื ในทอ้ งตลาดและไม่ ปรากฏวา่ นายแดงเป็ นพอ่ คา้ ซง่ึ ขายของชนดิ นัน้ แตป่ ระการใด บรษิ ัท ก . จงึ ไมม่ สี ทิ ธทิ จี่ ะยดึ ถอื รถยนตค์ นั ดงั กลา่ วไว ้ ตามมาตรา 1332 ดงั กลา่ ว บรษิ ัท ก . ตอ้ งคนื รถยนตค์ นั ดงั กลา่ วใหแ้ ก่ บรษิ ัท ข. เจา้ ของทแ่ี ทจ้ รงิ โดยไมไ่ ดร้ บั การคมุ ้ ครองในสว่ นของราคาทซ่ี อื้ มาแตป่ ระการใด ฉะนัน้ บรษิ ัท ก. จงึ ไมม่ ขี อ้ ตอ่ สแู ้ ตป่ ระการใด ตามนัยสาํ คญั แหง่ มาตรา 1332 ดงั กลา่ ว แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยที่ 4 1. บคุ คลใดสรา้ งโรงเรอื นในทดี่ นิ ของบคุ คลอน่ื โดยสจุ รติ กฎหมายบญั ญตั ใิ หผ้ ใู ้ ดเป็ นเจา้ ของ โรงเรอื น คาตอบ เจา้ ของทด่ี นิ 2. บคุ คลใดสรา้ งโรงเรอื นในทดี่ นิ ของผอู ้ นื่ โดยสจุ รติ กฎหมายบญั ญัตใิ หเ้ จา้ ของทดี่ นิ เป็ น เจา้ ของโรงเรอื นแตจ่ ะตอ้ งชดใชใ้ หแ้ กเ่ จา้ ของโรงเรอื น โดยชดใชค้ า่ ทด่ี นิ เพยี งทเ่ี พม่ิ ขน้ึ เพราะ สรา้ งโรงเรอื นนัน้ 3. กรณีใดกฎหมายบญั ญตั ใิ หจ้ ดทะเบยี นสทิ ธเิ ป็ นภาระจํายอมได ้ คาตอบ สรา้ งโรงเรอื นรกุ ลาํ้ เขา้ ไปในทดี่ นิ ของผอู ้ นื่ โดยสจุ รติ 4. การจดทะเบยี นภาระจํายอมในกรณีสรา้ งโรงเรอื นรกุ ล้าํ เขา้ ไปในทด่ี นิ ของผอู ้ น่ื โดยสจุ รติ นัน้ กฎหมายบญั ญตั ใิ หเ้ จา้ ของทดี่ นิ จะเรยี กใหเ้ พกิ ถอนไดใ้ นกรณี โรงเรอื นนัน้ สลายไปแลว้ 5. กรณีผเู ้ ป็ นเจา้ ของทดี่ นิ โดยมเี งอ่ื นไข สรา้ งโรงเรอื นในทดี่ นิ นัน้ และภายหลงั ทด่ี นิ ตกเป็ น ของบคุ คลอน่ื ตามเงอ่ื นไข กฎหมายใหน้ ําบทบญั ญตั ใิ นเรอ่ื งใดมาใชบ้ งั คบั คาตอบ ลาภมคิ วรได ้ 6. กรณีผเู ้ ป็ นเจา้ ของทด่ี นิ โดยมเี งอื่ นไข สรา้ งโรงเรอื นในทดี่ นิ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1313 นัน้ ขอ้ ทเี่ ป็ นเงอ่ื นไขดงั กลา่ วคอื เจา้ ของทดี่ นิ จะตอ้ งโอนทดี่ นิ นัน้ คนื แกเ่ จา้ ของเดมิ หรอื บคุ คลอน่ื 7. กรณีสงั หารมิ ทรัพยม์ ารวมเขา้ กนั จนเป็ นสว่ นควบโดยไมม่ ที รพั ยป์ ระธาน ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1316 วรรคแรกนัน้ ใครเป็ นเจา้ ของทรพั ยท์ รี่ วมเขา้ ดว้ ยกนั คาตอบ แตล่ ะคนมสี ว่ นเป็ น เจา้ ของตามคา่ แหง่ ทรัพยข์ องตน 8. บคุ คลใดใชส้ มั ภาระของบคุ คลอน่ื ทําสงิ่ ใดขนึ้ ใหมต่ าม ป .พ.พ. มาตรา 1317 วรรคแรกนัน้ ใครเป็ นเจา้ ของสมั ภาระ คาตอบ เจา้ ของสมั ภาระ 9. ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1318 บคุ คลอาจไดม้ าซงึ่ กรรมสทิ ธแ์ิ หง่ สงั หารมิ ทรัพยไ์ มม่ เี จา้ ของ โดยวธิ ใี ด คาตอบ การแสดงเจตนายดึ ถอื 10. สตั วป์ ่ าทคี่ นจับไดน้ ัน้ ถา้ มนั กลบั คนื อสิ ระและเจา้ ของไมต่ ดิ ตามภายในเวลา โดย พลนั กฎหมายบญั ญตั ใิ หเ้ ป็ นสตั วป์ ่ าไมม่ เี จา้ ของ 11. ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1323 (3) บคุ คลเกบ็ ไดซ้ ง่ึ ทรัพยส์ นิ หาย ตอ้ งสง่ มอบทรพั ยน์ ัน้ แกพ่ นักงานเจา้ หน้ีท่ี ภายในเวลาภายใน 3 วนั 12. กรณีบคุ คลหลายคนเรยี กเอาสงั หารมิ ทรัพยเ์ ดยี วกนั โดยอาศยั หลกั กรรมสทิ ธต์ิ า่ งกนั ในการวนิ จิ ฉัยวา่ ใครจะมสี ทิ ธดิ กี วา่ กนั นัน้ กฎหมายยดึ หลกั การครอบครองเป็ นเกณฑ์ 13. สทิ ธขิ องบคุ คลผไู ้ ดม้ าซงึ่ ทรพั ยส์ นิ โดยมคี า่ ตอบแทนและโดยสจุ รติ นัน้ ไมเ่ สยี ไป แมว้ า่ ผโู ้ อนใหจ้ ะไดท้ รัพย์ สนิ นัน้ มาโดยนติ กิ รรมทมี่ ลี กั ษณะ โมฆยี ะ 14. กรณีอสงั หารมิ ทรัพยม์ ารวมเขา้ กนั จนเป็ นสว่ นควบโดยมที รัพยป์ ระธานตาม ป .พ.พ. มาตรา 1316 วรรคสองนัน้ ใครเป็ นเจา้ ของทรัพยท์ ร่ี วมเขา้ ดว้ ยกนั คาตอบ เจา้ ของทรัพยป์ ระธาน 15. บคุ คลใดใชส้ มั ภาระของบคุ คลอน่ื ทําสง่ิ ใดขนึ้ ใหมก่ ฎหมายใหผ้ ทู ้ ําเป็ นเจา้ ของทรพั ย์ ทที่ ําขน้ึ ในกรณี คา่ แรงเกนิ กวา่ คา่ สมั ภาระนัน้ มาก

19 16. สงั หารมิ ทรัพยอ์ าจมสี ภาพเป็ นทรัพยไ์ มม่ เี จา้ ของไดต้ าม ป .พ.พ. มาตรา 1319 หาก เจา้ ของไดก้ ระทําการ เลกิ การครอบครองโดยเจตนาสละกรรมสทิ ธ์ิ 17. ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1320 วรรค สาม สตั วป์ ่ าซง่ึ เลยี้ งเชอื่ งแลว้ จะกลายเป็ นสตั วไ์ มม่ ี เจา้ ของหาก มันทงิ้ ทไี่ ป 18. ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1323 (2) บคุ คลเกบ็ ไดซ้ ง่ึ ทรพั ยส์ นิ หายตอ้ งแจง้ แกผ่ มู ้ สี ทิ ธจิ ะ รับทรัพยส์ นิ นัน้ ภายในเวลา โดยมชิ กั ชา้ 19. กรณีบคุ คลหลายคนเรยี กเอาสงั หารมิ ทรพั ยเ์ ดยี วกนั โดยอาศยั หลกั กรรมสทิ ธติ์ า่ งกนั นัน้ ไมใ่ ชบ้ งั คบั กบั กรณี ทรัพยส์ นิ หาย 20. ผซู ้ อ้ื ทรัพยส์ นิ จากการขายทอดตลาดในทอ้ งตลาดหรอื จากพ่อคา้ ซงึ่ ขายของชนดิ นัน้ ศาลฎกี าไดต้ คี วาม “ผซู ้ อื้ ” ใหห้ มายความรวมถงึ “ผเู ้ ชา่ ซอื้ ” ดว้ ย

20 หนว่ ยท่ี 5 การใชส้ ทิ ธแิ ละขอ้ จากดั ในการใชส้ ทิ ธิ 1. บคุ คลแมจ้ ะมสี ทิ ธแิ ละสามารถใชส้ ทิ ธติ ามทก่ี ฎหมายรับรอง และคมุ ้ ครองใหซ้ ง่ึ กอ่ ใหเ้ กดิ หนา้ ทแี่ กบ่ คุ คลคลอนื่ ทจี่ ะตอ้ งไมล่ ะเมดิ หรอื กา้ วลว่ งในสทิ ธขิ องตนก็ตาม แตก่ ม็ ขี อ้ จํากดั ในการ ใชส้ ทิ ธติ ามหลกั ทั่ว ไปคอื ตอ้ งใชส้ ทิ ธโิ ดยสจุ รติ และไมท่ ําความเสยี หายแกผ่ อู ้ น่ื และยั งมี ขอ้ จํากดั ในการใชส้ ทิ ธเิ ฉพาะกรณีตามทก่ี ฎหมายหรอื หรอื ขอ้ ตกลงในนติ กิ รรมสญั ญาจํากดั การใช ้ สทิ ธิ 2. ขอ้ จํากดั ในการใชส้ ทิ ธขิ องเจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ย์ เป็ นขอ้ จํากดั ในการใชส้ ทิ ธขิ องเจา้ ของ สทิ ธเิ ฉพาะกรณีซงึ่ ประมวลกฎหมายแพง่ และพาณชิ ยบ์ ญั ญตั จิ ํากดั การใชส้ ทิ ธขิ องเจา้ ของ อสงั หารมิ ทรัพย์ หรอื เจา้ ของทด่ี นิ ไวเ้ พอื่ ประโยชนซ์ งึ่ กนั และกนั ของเจา้ ของทด่ี นิ ทมี่ เี ขตตดิ ตอ่ กนั หรอื เพอ่ื ประโยชนแ์ กบ่ คุ คลทั่วไป หรอื สาธารณประโยชน์ 5.1 การใชส้ ทิ ธแิ ละขอ้ จากดั ในการใชส้ ทิ ธโิ ดยทว่ั ไป 1. สทิ ธหิ มายถงึ อํานาจหรอื ประโยชนท์ บี่ คุ คลมอี ยโู่ ดยกฎหมายรับรอง และคมุ ้ ครองใหซ้ ง่ึ เจา้ ของสทิ ธยิ อ่ มมอี ํานาจหรอื มคี วามสามารถทจ่ี ะใชส้ ทิ ธขิ องตน หรอื กระทําการตา่ งๆ ไดภ้ ายใน ของเขตทก่ี ฎหมายรับรองไว ้ 2. เจา้ ของสทิ ธหิ รอื ผทู ้ รงสทิ ธิ แมจ้ ะมอี ํานาจในการใชส้ ทิ ธขิ องตนโดยสจุ รติ มคี วาม รับผดิ ชอบตอ่ บคุ คลอน่ื ไมท่ ําความเสยี หา ยใหแ้ กบ่ คุ คลอนื่ แมจ้ ะไมม่ ี กฎหมายหรอื ขอ้ สญั ญา กําหนดหา้ มไวโ้ ดยเฉพาะก็ตาม ซงึ่ เป็ นขอ้ จํากดั ในการใชส้ ทิ ธติ ามหลกั ท่ัวไป นอกจากนเ้ี จา้ ของ สทิ ธหิ รอื ผทู ้ รงสทิ ธอิ าจถกู กฎหมายหรอื ขอ้ ตกลงในนติ กิ รรมสญั ญาจํากดั การใชส้ ทิ ธขิ องตนกไ็ ด ้ ซง่ึ เป็ นขอ้ จํากดั ในการใชส้ ทิ ธเิ ฉพาะกรณี 5.1.1 สทิ ธแิ ละการใชส้ ทิ ธิ สทิ ธติ ามกฎหมายหมายความวา่ อยา่ งไร สทิ ธติ ามกฎหมาย (Legal Rights) หมายถงึ อํานาจหรอื ประโยชนอ์ นั บคุ คลมอี ยโู่ ดย กฎหมายรับรองและคมุ ้ ครองใหซ้ ง่ึ ไมห่ มายรวมถงึ สทิ ธอิ น่ื ๆ ทไี่ มม่ คี ่ าบงั คบั ทางกฎหมาย เชน่ สทิ ธทิ างศลี ธรรม สทิ ธทิ างธรรมชาตหิ รอื สทิ ธมิ นุษยธรรม แตถ่ า้ มกี ฎหมายบญั ญตั ริ บั รองสทิ ธิ ดงั กลา่ วไวส้ ทิ ธนิ ัน้ กก็ ลายเป็ นสทิ ธติ ามกฎหมาย สทิ ธติ ามกฎหมายอาจแยกเป็ นสทิ ธทิ เี่ กยี่ วกบั สภาพบคุ คลประการหนงึ่ และสทิ ธทิ เ่ี กย่ี วกบั ทรพั ยส์ นิ อกี ประการหนงึ่ 5.1.2 ขอ้ จากดั ในการใชส้ ทิ ธิ หลกั กฎหมายท่วั ไปทว่ี า่ “ผทู ้ ใ่ี ชส้ ทิ ธขิ องตน ยอ่ มไมท่ ําความเสยี หายแกบ่ คุ คลอ่ื น” หมายความวา่ อยา่ งไร และมบี ญั ญัตไิ วใ้ นกฎหมายไทยหรอื ไมอ่ ยา่ งไร “ผทู ้ ใ่ี ชส้ ทิ ธขิ องตน ยอ่ มไมท่ ําความเสยี หายแกบ่ คุ คลอน่ื ” ซง่ึ เป็ นหลกั กฎหมายทัว่ ไปตาม สภุ าษิตโรมันนัน้ หมายความวา่ แมเ้ จา้ ของสทิ ธจิ ะมอี ํานาจในการใชส้ ทิ ธติ ามกฎหมายของตน ไดแ้ กก่ ารใชส้ ทิ ธนิ ัน้ ก็อาจกระทบตอ่ สทิ ธขิ องเจา้ ของสทิ ธคิ นอนื่ ไดเ้ ชน่ กนั ดงั นัน้ เจา้ ของสทิ ธิ หรอื ผใู ้ ชส้ ทิ ธจิ งึ ตอ้ งใชส้ ทิ ธโิ ดยมคี วามรบั ผดิ ชอบทจี่ ะไมก่ า้ วลว่ งสทิ ธขิ องบคุ คลอน่ื หรอื ทําความ เสยี หายใหแ้ กบ่ คุ คลอน่ื แมจ้ ะไมม่ กี ฎหมายหรอื ขอ้ ตกลงในนติ กิ รรมและสญั ญากาํ หนดหา้ มไวก้ ็ ตาม ป.พ.พ. ไดน้ ําหลกั กฎหมายทัว่ ไปดงั กลา่ วมาบญั ญตั ไิ วใ้ นมาตรา 5 และมาตรา 421 ดงั นี้ “มาตรา 5 ในกรณีใชส้ ทิ ธแิ หง่ ตนกด็ ี ในการชําระหน้กี ็ดี บคุ คลทกุ คนตอ้ งกระทําโดย สจุ รติ ” “มาตรา 421 การใชส้ ทิ ธซิ ง่ึ มแี ตจ่ ะใหเ้ กดิ เสยี หายแกบ่ คุ คลอนื่ นัน้ ทา่ นวา่ เป็ นการอนั มิ ชอบดว้ ยกฎหมาย”

21 5.2 ขอ้ จากกั ในการใชส้ ทิ ธขิ องเจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ย์ 1. ขอ้ จํากดั แหง่ เจา้ ของอสงั หารมิ ทรัพยซ์ งึ่ กฎหมายกาํ หนดไวน้ ัน้ ไมต่ อ้ งจดทะเบยี น แต่ ตอ้ งการถอนหรอื แกไ้ ขหยอ่ นลงตอ้ งทํานติ กิ รรมเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นกบั พนักงานเจา้ หนา้ ที่ สําหรบั ขอ้ จํากดั ซง่ึ กําหนดไวส้ าํ หรับสาธารณะประโยชน์ กฎหมายนัน้ หา้ มมิ ใหถ้ อนหรอื แกใ้ ห ้ หยอ่ นลงทัง้ สนิ้ 2. ทําเลทต่ี งั้ ของทดี่ นิ สงู หรอื ตํา่ ตามธรรมชาติ เป็ นทมี่ าของขอ้ จํากดั สทิ ธทิ ท่ี ําใหเ้ จา้ ของทด่ี นิ ตาํ่ จํา ตอ้ งรบั น้ําซงึ่ ไหลตามธรรมดาหรอื ไหลเพราะการระบายน้ํานัน้ จากทด่ี นิ สงู มาในทด่ี นิ ของตน และเจา้ ของท่ี ดนิ รมิ ทางน้ําจะชกั น้ําเอาไวเ้ กนิ ความจําเป็ นแกต่ นจนเป็ นเหตเุ สอ่ื มเสยี แกท่ ดี่ นิ แปลงอน่ื ซงึ่ อยตู่ ามทางนํ้านัน้ มไิ ด ้ 3. เจา้ ของทดี่ นิ ซง่ึ มแี นวเขตทดี่ นิ ตดิ ตอ่ กบั ทดี่ นิ แปลงอน่ื อาจมปี ัญหาเกย่ี วกบั การใชส้ ทิ ธใิ น ทดี่ นิ ตามหลกั กรรมสทิ ธแ์ิ ละแดนกรรมสทิ ธ์ิ กฎหมายจงึ จํากดั สทิ ธขิ องเจา้ ของกรรมสทิ ธไ์ิ วบ้ า้ ง บางประการโดยกํา หนดไวอ้ ยา่ งชดั เจน หรอื กําหนดไวเ้ ป็ นขอ้ สนั นษิ ฐานของกฎหมายเพอ่ื ประโยชนร์ ว่ มกนั ของเจา้ ของทด่ี นิ ตดิ ตอ่ กนั ทัง้ สองฝ่ าย และเพอื่ ขจดั ปัญหาขอ้ ขดั แยง้ หรอื ขอ้ พพิ าทเกย่ี วกบั การใชส้ ทิ ธใิ นทด่ี นิ ของเจา้ ของทด่ี นิ ตดิ ตอ่ กนั นัน้ 4. ทด่ี นิ แปลงหนงึ่ อาจถกู ทด่ี นิ แปลงอน่ื ลอ้ มอยจู่ นไมม่ ที างออกถงึ ทางสาธารณะได ้ กฎหมาย จงึ ใหส้ ทิ ธแิ กเ่ จา้ ของทดี่ นิ แปลงทถี่ กู ลอ้ มผา่ นทด่ี นิ ซงึ่ ลอ้ มอยไู่ ปสทู่ างสาธารณะไดต้ ามความ จําเป็ นซงึ่ เจา้ ของทด่ี นิ แปลงทถ่ี กู ลอ้ มตอ้ งใชค้ า่ ทดแทนใหแ้ กเ่ จา้ ของทด่ี นิ แปลงทเี่ ปิดทางจําเป็ น เพอื่ ความเสยี หายอันเกดิ จากเหตนุ ัน้ ถา้ ไมม่ ที างออกเพราะเกดิ จากความแบง่ แยกหรอื แบง่ โอน ทด่ี นิ ซงึ่ เดมิ มที างออกอยแู่ ลว้ นัน้ แปลงทไ่ี มม่ ที างออกเพราะเหตดุ งั กลา่ วมสี ทิ ธเิ รยี กเอาท างจํา เป็ นไดเ้ ฉพาะบนทด่ี นิ แปลงทไี่ ดแ้ บง่ แยกหรอื แบง่ โอนกนั เทา่ นัน้ และไมต่ อ้ งเสยี คา่ ทดแทนแตจ่ ะ เรยี กเอาทางเดนิ จากทดี่ นิ แปลงอน่ื ไม่ได ้ 5. บคุ คลทว่ั ไปก็อาจเขา้ ไปใชป้ ระโยชนใ์ นทด่ี นิ ของบคุ คลอนื่ ได ้ ถา้ เจา้ ของไมไ่ ดก้ นั้ และมไิ ด ้ หวงหา้ มตามทกี่ ฎหมายกาํ หนดไว ้ หรอื ในกรณีมปี ระเพณีแหง่ ทอ้ งถน่ิ ใหท้ ําไดแ้ ละเจา้ ของไมห่ า้ ม เฉพาะการเขา้ ไปใชป้ ระโยชนบ์ างประการ ทัง้ น้ีเพอ่ื ใหท้ ด่ี นิ ทเ่ี จา้ ของมไิ ดท้ ําประโยชนแ์ ละมไิ ด ้ หา้ มเกดิ ประโยชนแ์ กบ่ คุ คลอน่ื บา้ งตามสมควร 5.2.1 การจดทะเบยี นถอนหรอื เปลย่ี นแปลงขอ้ จากดั เอกและโทเป็ นเจา้ ของทดี่ นิ ตดิ กนั ตกลงทํานติ กิ รรมเป็ นหนังสอื หา้ มมใิ ห ้ คสู่ ญั ญาขดุ บอ่ สระหลมุ รบั นํ้าโสโครก ในระยะสองเมตรจากแนวเขตทด่ี นิ ตามบทบญั ญัตแิ หง่ ป .พ.พ. มาตรา 1342 วรรคหนงึ่ ตอ่ มาเอกตอ้ งการเลยี้ งปลาแรดเพอ่ื ขายในชว่ งเศรษฐกจิ ตกตาํ่ จงึ ขดุ บอ่ ขนาด ใหญห่ า่ งจากแนวเขตทด่ี นิ ตดิ กบั ทดี่ นิ ของโทเพยี งหนง่ึ เมตร โทจงึ วา่ เอกทําผดิ สญั ญาแตเ่ อกอา้ ง วา่ สญั ญานัน้ เป็ นโมฆะใชบ้ งั คบั กนั ไมไ่ ด ้ เพราะการทํานติ กิ รรมเชน่ นัน้ ตอ้ งทําเป็ นหนังสอื และจด ทะเบยี นกบั พนักงานเจา้ หนา้ ที่ จงึ จะมผี ลสมบรู ณ์ใชบ้ งั คบั กนั ได ้ ใหว้ นิ จิ ฉัยวา่ ขอ้ อา้ งของเอกชอบ ดว้ ยกฎหมายหรอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ป.พ.พ. มาตรา 1338 วรรคหนงึ่ บญั ญตั วิ า่ “ขอ้ จํากดั สทิ ธแิ หง่ เจา้ ของอสงั หารมิ ทรัพยซ์ ง่ึ กฎหมายกําหนดไว ้ ทา่ นวา่ ไมจ่ ําตอ้ งจด ทะเบยี น” กรณีตามปัญหาเป็ นเรอ่ื งการขดุ บอ่ สระ หลมุ รบั นํ้าโสโครก หรอื หลมุ รบั ป๋ ยุ หรอื ขยะมลู ฝอย ซง่ึ มาตรา 1342 วรรคหนง่ึ กําหนดวา่ จะขดุ ในระยะสองเมตรจากแนวเขตทดี่ นิ ไมไ่ ด ้ บทบญั ญัตใิ น มาตราดงั กลา่ วจงึ เป็ นขอ้ จํากดั สทิ ธแิ หง่ เจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ยซ์ ง่ึ กฎหมายกาํ หนดไวจ้ งึ ไม่ จําตอ้ งจดทะเบยี นตามมาตรา 1338 วรรคหนงึ่ แตถ่ า้ จะถอนหรอื แกข้ อ้ จํากดั ตามมาตรา 1342 ให ้ หยอ่ นลงนัน้ จะตอ้ งทํานติ กิ รรมเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นกบั พนักงานเจา้ หนา้ ท่ี จะทํานติ กิ รรม ตกลงกนั เองไมไ่ ดต้ ามมาตรา 1338 วรรคหนง่ึ ขอ้ ตกลงของเอกและโททไ่ี ดท้ ํานติ กิ รรมเป็ น หนังสอื หา้ มมใิ หค้ สู่ ญั ญาขดุ บอ่ สระ หลมุ รั บน้ําโสโครกนับเป็ นขอ้ ตกลงซงึ่ เป็ นขอ้ จํากดั สทิ ธขิ อง เจา้ ของกรรมสทิ ธ์ิ ที่ ป .พ.พ. กาํ หนดไวอ้ ยา่ งชดั เจนแลว้ จงึ ไมต่ อ้ งจดทะเบยี นดงั นัน้ ขอ้ อา้ งของ เอกทอี่ า้ งวา่ “สญั ญานัน้ เป็ นโมฆะใชบ้ งั คบั กนั ไมไ่ ด ้ เพราะการทํานติ กิ รรมเชน่ นัน้ ตอ้ งทําเป็ น

22 หนังสอื และจดทะเบยี นกบั พนักงานเจา้ หนา้ ทจ่ี งึ จะมผี ลสมบรู ณ์ใชบ้ งั คบั กนั ได”้ นัน้ จงึ เป็ นขอ้ อา้ ง ทไี่ มช่ อบดว้ ยกฎหมายตามมาตรา 1338 และมาตรา 1342 ดงั กลา่ ว 5.2.2 ขอ้ จากดั เกยี่ วกบั การรบั นา้ ตามสภาพทางธรรมชาตขิ องทดี่ นิ เสรเี จา้ ของทด่ี นิ สงู ไดร้ ะบายน้ําจากบอ่ เลยี้ งปลาชอ่ นของตนลงสทู่ ด่ี นิ ของสทิ ธซิ งึ่ อยตู่ าํ่ กวา่ สทิ ธใิ นฐานะเพอ่ื นบา้ นจงึ แจง้ ใหเ้ สรที ราบวา่ ไมม่ สี ทิ ธริ ะบายนํ้านัน้ ลงมาทด่ี นิ ของตน แตเ่ สรี กบั อา้ งวา่ สทิ ธเิ ป็ นเจา้ ของทด่ี นิ ตาํ่ จําตอ้ งรับนํ้าทไี่ หลเพราะการระบายจากทด่ี นิ สงู มาในทด่ี นิ ของ ตน และสทิ ธกิ ไ็ มไ่ ดร้ ับความเสยี หายเพราะการระบายนํ้านัน้ แตอ่ ยา่ งใด สทิ ธจิ งึ ไ มม่ สี ทิ ธหิ า้ มมใิ ห ้ ตนระบายนํ้านัน้ จากทดี่ นิ ของตน ใหว้ นิ จิ ฉัยขอ้ อา้ งของเสรชี อบดว้ ยกฎหมายหรอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ป.พ.พ. มาตรา 1340 วรรคหนงึ่ บญั ญัตวิ า่ “เจา้ ของทดี่ นิ จําตอ้ งรับน้ําซง่ึ ไหลเพราะระบายจากทด่ี นิ สงู ลงมาในทด่ี นิ ของตนถา้ กอ่ นที่ จะระบาย นัน้ น้ําไดไ้ หลเขา้ มาในทดี่ นิ ของตนตามธรรมดาอยแู่ ลว้ ” ตามปัญหาเป็ นกรณีทเี่ สรเี จา้ ของทดี่ นิ สงู ไดร้ ะบายน้ําจากบอ่ เลยี้ งปลาชอ่ นของตนลงสู่ ทดี่ นิ ของสทิ ธซิ งึ่ อยตู่ าํ่ กวา่ ไมใ่ ชก่ ารระบายนํ้าตามธรรมชาตเิ ชน่ นํ้าฝนซง่ึ กอ่ นทจ่ี ะระบายน้ํา นํ้าได ้ ไหลเขา้ มาในทดี่ นิ ของสทิ ธซิ งึ่ อยตู่ าํ่ กวา่ ตามธรรมดาอยแู่ ลว้ ตามหลกั กฎหมายในมาตรา 1340 ซงึ่ เป็ นขอ้ จํากดั สทิ ธขิ องเจา้ ของทด่ี นิ ตาํ่ ทจ่ี ําตอ้ งยอมรับนํ้านัน้ การระบายนํ้าเชน่ น้ีจงึ เป็ นการกระทํา โดยไมม่ สี ทิ ธติ ามกฎหมาย แมส้ ทิ ธจิ ะมไิ ดร้ บั ความเสยี หายเพราะการระบายน้ํากต็ าม แตส่ ทิ ธยิ อ่ ม มสี ทิ ธทิ จี่ ะหา้ ม หรอื ฟ้องรอ้ งมใิ หเ้ สรรี ะบายนํ้า จากบอ่ เลยี้ งปลาชอ่ นลงสทู่ ด่ี นิ ของตนในฐานะ เจา้ ของกรรมสทิ ธใิ์ นทด่ี นิ ตามมาตรา 1336 ขอ้ อา้ งของเสรจี งึ เป็ นขอ้ อา้ งทไี่ มช่ อบตามกฎหมาย 5.2.3 ขอ้ จากดั เพอ่ื ประโยชนแ์ หง่ เจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ยห์ รอื เจา้ ของทดี่ นิ ตดิ ตอ่ กนั ยง่ิ และยอดเป็ นเจา้ ของทด่ี นิ ตดิ ตอ่ กนั ไดร้ ว่ มกนั ปลกู ต ้ นตะโกโดยทําเป็ นรัว้ ตน้ ไมต้ าม แนวเขตทดี่ นิ เพอ่ื ใชเ้ ป็ นแนวแบง่ เขตทด่ี นิ ทงั้ สองแปลงตามแนวหลกั เขตของกรมทดี่ นิ ตอ่ มา ยงิ่ ตอ้ งการจะตดั รวั้ ตน้ ไมด้ งั กลา่ วเพราะตน้ ตะโกไดข้ ยายแนวรกุ ล้าํ เขา้ ไปในเขตทด่ี นิ ของตนโดยจะ กอ่ กาํ แพงเป็ นแนวเขตแทนและขอใหย้ อดรว่ มออกคา่ ใชจ้ า่ ยในการตดั รวั้ ตน้ ไมแ้ ละการกอ่ กาํ แพง ดว้ ย แต่ ยอดไมย่ อมใหต้ ดั โดยอา้ งวา่ ตน้ ตะโกนัน้ นอกจากจะใชเ้ ป็ นรัว้ และยงั ใชเ้ ป็ นหลกั เขตอกี ดว้ ย ใหว้ นิ จิ ฉัยวา่ ยง่ิ มสี ทิ ธติ ดั ตน้ ตะโกโดยใหย้ อดรว่ มออกคา่ ใชจ้ า่ ยและกอ่ กาํ แพงหรอื ไม่ เพราะ เหตใุ ด ป.พ.พ. วางหลกั ไวว้ า่ “เมอื่ รัว้ ตน้ ไม ้ หรอื คซู งึ่ มิ ไดใ้ ชเ้ ป็ นรางระบายน้ําเป็ นของเจา้ ของทด่ี นิ ทงั้ สองขา้ งรวมกนั ทา่ นวา่ เจา้ ของขา้ งใดขา้ งหนง่ึ มสี ทิ ธทิ จ่ี ะตดั รวั้ ตน้ ไมห้ รอื ถนนคนู ัน้ ไดถ้ งึ แนวเขตทด่ี นิ ของตน แต่ ตอ้ งกอ่ กาํ แพง หรอื ทํารวั้ ตามแนวเขตนัน้ ” มาตรา 1345 “เจา้ ของแตล่ ะฝ่ ายจะตอ้ งการใหข้ ดุ หรอื ตดั ตน้ ไมก้ ไ็ ด ้ คา่ ใชจ้ า่ ยในการนัน้ ตอ้ งเสยี เทา่ กนั ทัง้ สองฝ่ ายแตถ่ า้ เจา้ ของอกี ฝ่ ายหนง่ึ สละสทิ ธใิ นตน้ ไมน้ ัน้ ไซรฝ้ ่ ายทต่ี อ้ งการขดุ หรอื ตดั ตอ้ งเสยี คา่ ใชจ้ า่ ยฝ่ ายเดยี ว ถา้ ตน้ ไมน้ ัน้ เป็ นหลกั เขตและจะหาหลกั เขตอนื่ ไมเ่ หมาะเหมอื น ทา่ นวา่ ฝ่ าย หนงึ่ ฝ่ ายใดจะตอ้ งการใหข้ ดุ หรอื ตดั ไมไ่ ด”้ มาตรา 1346 วรรคสอง กรณีตามปัญหาเมอ่ื ตน้ ตะโกซงึ่ อยบู่ นแนวเขตทด่ี นิ เป็ นของยง่ิ และยอดเจา้ ของทดี่ นิ ทัง้ สองขา้ งรว่ มกนั โดยเจตนาปลกู เพอ่ื ใชเ้ ป็ นรัว้ ตน้ ไมแ้ บง่ เขตทด่ี นิ ตามแนวหลกั เขตของกรมทดี่ นิ ยงิ่ ซงึ่ เป็ นเจา้ ของรว่ มฝ่ ายหนง่ึ จะขดุ หรอื ตดั ตน้ ตะโกซงึ่ ใชเ้ ป็ นรวั้ ตน้ ไมน้ ัน้ ไดถ้ งึ แนวเขตทดี่ นิ ของตน แตต่ อ้ งกอ่ กําแพงหรอื ทํารวั้ ตามแนวเขตทดี่ นิ นัน้ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1345 ยอดจะไมย่ อมใหต้ ดั ไมไ่ ดเ้ พราะเป็ นขอ้ จํากดั กรรมสทิ ธอ์ิ กี ทัง้ รวั้ ตน้ ตะโกไมใ่ ชห่ ลกั เขตตามมาตรา 1346 วรรคสอง แม ้ จะมเี จตนาปลกู เพอื่ ใหเ้ ป็ นเครอื่ งหมายแบง่ เขตทดี่ นิ ก็ตามเพราะมหี ลกั เขตของกรมทดี่ นิ อยแู่ ลว้ สําหรับคา่ ใชจ้ า่ ยในการตดั ตน้ ตะโกนัน้ หากยอดตอ้ งการตน้ ตะโกซงึ่ ตนเป็ นเจา้ ของรว่ มดว้ ยนัน้ ยอดกต็ องเสยี คา่ ใชจ้ า่ ยในการตดั รว่ มเทา่ กนั ทงั้ สองฝ่ าย แตถ่ า้ ยอดสละสทิ ธใิ นตน้ ตะโก ยงิ่ ซงึ่ เป็ นฝ่ ายตอ้ งการตดั กต็ อ้ งเสยี คา่ ใชจ้ า่ ยฝ่ ายเดยี ว มาตรา 1346 วรรคสอง และตอ้ งเสยี คา่ ใชจ้ า่ ยใน การกอ่ กําแพงตามแนวเขตนัน้ แตเ่ พยี งผเู ้ ดยี วตามมาตรา 1345 ดว้ ยเชน่ กนั

23 ฟ้าไดข้ ออนุญาตเดอื นเจา้ ของทด่ี นิ ตดิ ตอ่ กนั เพอ่ื เขา้ ไปวางบนั ไดตดิ ตงั้ กนั สาดและราง น้ําฝนของตนซงึ่ อยใู่ กลแ้ นวเขตทด่ี นิ และขอวางทอ่ ระบายน้ําผา่ นทดี่ นิ ของเดอื น ไปสทู่ างระบาย น้ําสาธารณะดว้ ยเพราะไมม่ ที างอน่ื ทจ่ี ะระบายออกสทู่ างระบายสาธารณะได ้ โดยฟ้ายนิ ดจี า่ ยคา่ ทดแทนตามทเ่ี ดอื นจะเสนอมา แตเ่ ดอื นไมย่ อมใหฟ้ ้าเขา้ ไปในทด่ี นิ ของตนเพอื่ ตดิ ตงั้ กนั สาด และ รางน้ําฝน และบอกฟ้าวา่ หากเสนอคา่ ทดแทนในการวางทอ่ ระบายน้ําใหต้ ามสมควรแกค่ วาม เสยี หายของตนแลว้ จะอนุญาตใหท้ ําไดต้ ามทตี่ อ้ งการทงั้ หมด ดงั นีใ้ หว้ นิ จิ ฉัยวา่ ฟ้ามสี ทิ ธกิ ระทํา การดงั กลา่ วหรอื ไม่ ป.พ.พ. วางหลกั ไวว้ า่ “มาตรา 1351 เจา้ ของทด่ี นิ เมอ่ื บอกลว่ งหนา้ ตามสมควรแลว้ อาจใชท้ ดี่ นิ ตดิ ตอ่ เพยี งท่ี จําเป็ นในการปลกู สรา้ งหรอื ซอ่ มแซมรวั้ กาํ แพง หรอื โรงเ รอื น ตรงหรอื ใกลแ้ นวเขตของตนแตจ่ ะ เขา้ ไปในโรงเรอื นทอี่ ยขู่ องเพอื่ นบา้ นขา้ งเคยี งไมไ่ ด ้ เวน้ แตไ่ ดร้ ับคาํ ยนิ ยอม ” มาตรา 1351 วรรค หนงึ่ “ทา่ นวา่ เจา้ ของทดี่ นิ ไดร้ ับคา่ ทดแทนตามสมควรแลว้ ตอ้ งยอมใหผ้ อู ้ น่ื วางทอ่ น้ํา ทอ่ ระบาย น้ํา สายไฟฟ้าหรอื สงิ่ อน่ื ซงึ่ คลา้ ยกนั ผา่ นทด่ี นิ ของตน เพอื่ ประโยชนแ์ กท่ ดี่ นิ ตดิ ตอ่ ซงึ่ ถา้ ไมย่ อม ใหผ้ า่ นก็ไมม่ ที างจะวางทอ่ ได ้ หรอื ถา้ จะวางไดก้ เ็ ปลอื งเงนิ มากเกนิ ควร แตเ่ จา้ ของทดี่ นิ อาจยก เอาประโยชนข์ องตนขนึ้ พจิ ารณาดว้ ย” มาตรา 1352 วรรคหนงึ่ กรณีตามปัญหา เมอ่ื ฟ้าไดข้ ออนุญาตเดอื นแลว้ ฟ้ายอ่ มมสี ทิ ธเิ ขา้ ไปใชท้ ่ีดนิ ของเดอื นเพอื่ วางบนั ใดตดิ ตงั้ กนั สาดและรางน้ําฝน แมเ้ ดอื นจะไมอ่ นุญาตกไ็ มม่ คี วามผดิ ทงั้ ทางแพง่ และทาง อาญาเป็ นการเขา้ ไปเพยี งทจ่ี ําเป็ นในการตดิ ตงั้ กนั สาดและรางน้ําฝนตามมาตรา 1351 วรรคหนง่ึ ซง่ึ เป็ นบทจํากดั สทิ ธขิ องเจา้ ของกรรมสทิ ธิ์ สว่ นการวางทอ่ ระบายนํ้านัน้ แมจ้ ะ เป็ นขอ้ จํากดั สทิ ธิ ของเจา้ ของทด่ี นิ ตามมาตรา 1352 เชน่ เดยี วกนั กต็ าม แตฟ่ ้าตอ้ งเป็ นฝ่ ายเสนอคา่ ทดแทนใหเ้ ดอื น และจะวางทอ่ ระบายนํ้าไดเ้ มอื่ เดอื นไดร้ ับคา่ ตอบแทนตามสมควรแลว้ ตามมาตรา 1352 วรรคหนงึ่ เทา่ นัน้ 5.2.4 ขอ้ จากดั เกย่ี วกบั ทางจาเป็ นกบั การใชท้ ดี่ นิ เพอ่ื ประโยชนแ์ กบ่ ุคคลทว่ั ไป สดุ ใจมที ด่ี นิ สองแปลง แปลงแรกตดิ ทางสาธารณะ แปลงทส่ี องอยหู่ ลงั ทดี่ นิ แปลงแรกไม่ ตดิ ทางสาธารณะ สดุ ใจใหส้ ดุ ทางเชา่ ทดี่ นิ แปลงทสี่ องโดยใหส้ ดุ ทางใชท้ ด่ี นิ แปลงแรกผา่ นๆไปสู่ ทางสาธารณะได ้ ตอ่ มาสดุ ใจไดใ้ หช้ อบจติ เชา่ ทด่ี นิ แปลงแรกเพอ่ื สรา้ งหอ้ งแถว ชอบจติ ไดส้ รา้ ง หอ้ งแถวบนทดี่ นิ แปลงแรกเตม็ พนื้ ทจี่ นทําใหส้ ดุ ทางไมส่ ามารถผา่ นทด่ี นิ แปลงแรกออกสทู่ าง สาธารณะได ้ ใหว้ นิ จิ วา่ สดุ ทางจะฟ้องขอใหเ้ ปิดทางจําเป็ นไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ป.พ.พ. มาตรา 1349 วรรคหนงึ่ บญั ญตั วิ า่ “ทด่ี นิ แปลงใดทม่ี ที ด่ี นิ แปลงอนื่ ลอ้ มอยจู่ นไมม่ ี ทางออกถงึ ทางสาธารณะไดไ้ ซร ้ ทา่ นวา่ เจา้ ของทด่ี นิ แปลงนัน้ จะผา่ นทด่ี นิ ซง่ึ ลอ้ มอยไู่ ปสทู่ าง สาธารณะได”้ กรณีตามปัญหาผทู ้ จี่ ะไดส้ ทิ ธใิ ชท้ างจําเป็ นผา่ นทดี่ นิ แปลงอนื่ ซง่ึ ลอ้ มทดี่ นิ ของตนจนไมม่ ี ทางออกถงึ ทางสาธารณะไดต้ ามมาตรา 1349 นัน้ ตอ้ งเป็ นเจา้ ของทดี่ นิ ซงึ่ ถกู ลอ้ มอยตู่ ามแนวคํา พพิ ากษาฎกี าที่ 2196/2514 หากเป็ นเพยี งเจา้ ของโรงเรอื นหรอื ผเู ้ ชา่ ทดี่ นิ แมจ้ ะถกู ทด่ี นิ อน่ื ลอ้ ม อยกู่ ไ็ มม่ สี ทิ ธฟิ ้องรอ้ งหรอื เรยี กรอ้ งทางจําเป็ น ดงั นัน้ สดุ ทางผเู ้ ป็ นผเู ้ ชา่ จงึ ฟ้องขอใหเ้ ปิดทาง จําเป็ นไมไ่ ด ้ อกี ทงั้ การเรยี กรอ้ งใหเ้ ปิดทางจําเป็ นนัน้ ตอ้ งเป็ นทดี่ นิ ตา่ งแปลง ตา่ งเจา้ ของกนั (คาํ พพิ ากษาฎกี าที่ 517/2509) แตก่ รณีนแี้ มจ้ ะเป็ นทดี่ นิ ตา่ งแปลงกนั แตต่ า่ งกเ็ ป็ นทด่ี นิ ของเจา้ ของ เดยี วกนั จะเรยี กรอ้ งเอาจากบคุ คลอนื่ ซง่ึ ไมใ่ ชเ่ จา้ ของกรรมสทิ ธใ์ิ นทดี่ นิ กไ็ มไ่ ด ้ เพราะบทบญั ญตั ิ ในมาตรา 1349 เป็ นขอ้ จํากดั สทิ ธขิ องเจา้ ของกรรมสทิ ธนิ์ ่ันเอง

24 แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยท่ี 5 1. บคุ คลสทิ ธิ เป็ นสทิ ธทิ เ่ี กย่ี วกบั ทรัพยส์ นิ 2. การใชส้ ทิ ธซิ งึ่ มแี ตจ่ ะใหเ้ กดิ เสยี หายแกบ่ คุ คลอน่ื นัน้ ประมวลกฎหมายแพง่ และพาณชิ ย์ บญั ญตั วิ า่ เป็ นการกระทําที่ ไมช่ อบดว้ ยกฎหมาย 3. การนํางานอนั มลี ขิ สทิ ธข์ิ องผอู ้ น่ื ไปจดั พมิ พเ์ ผยแพรโ่ ดยไมไ่ ดร้ บั อนุญาตเป็ นการกระทําท่ี ไมม่ สี ทิ ธกิ ระทํา 4. ขอ้ จํากดั สทิ ธแิ หง่ เจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ยซ์ ง่ึ กฎหมายกําหนดไวน้ ัน้ จะถอนหรอื แกใ้ หห้ ยอ่ น ลง ไดโ้ ดยทําเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นกบั พนักงานเจา้ หนา้ ท่ี 5. เอกและโทเป็ นเจา้ ของทดี่ นิ ตดิ ตอ่ กนั เอกไดถ้ มทด่ี นิ ของตนใหส้ งู ขน้ึ เพอ่ื ไมใ่ ห ้นํ้าทว่ มทดี่ นิ ของตนเมอ่ื ฝนตกนํ้าจงึ ไหลจากทดี่ นิ ของเอกลงสทู่ ดี่ นิ ของโท โทจงึ ทําคนั ดนิ กนั้ ไวไ้ มใ่ หน้ ้ําไหล ทว่ มทดี่ นิ ของตนเอกอา้ งวา่ โทไมม่ สี ทิ ธทิ ําเชน่ นัน้ เพราะโทเป็ นเจา้ ของทด่ี นิ ตาํ่ จงึ ตอ้ งรบั นํ้าซงึ่ ไหลจากทดี่ นิ สงู ตามกฎหมายกรณีนโ้ี ทตอ้ งเปิดทางระบายน้ําใหเ้ อกตามขอ้ อา้ งดงั กลา่ วหรอื ไม่ เพราะเหตใุ ด คาตอบ ไมต่ อ้ งเปิด เพราะทดี่ นิ ของเอกไมใ่ ชท่ ดี่ นิ สงู ตามธรรมชาติ 6. ถา้ เอกตอ้ งการขดุ รอ่ งเพอ่ื วางทอ่ ระบายน้ําลกึ หนง่ึ เมตร เอกตอ้ งขดุ หา่ งจากแนวเขตทดี่ นิ อยา่ งนอ้ ย หา้ สบิ เซนตรเิ มตร 7. หนงึ่ และสองเจา้ ของทด่ี นิ ตดิ ตอ่ กนั ไดร้ ว่ มกนั ขดุ คเู ป็ นแนวเขตทดี่ นิ ถา้ หนง่ึ ตอ้ งการถมคู เพราะเกรงวา่ จะเป็ นอนั ตรายแกบ่ ตุ รของตน หนงึ่ มสี ทิ ธทิ ําไดห้ รอื ไม่ คาตอบ ไดแ้ ตต่ อ้ งถมถงึ แนว เขตของตนเทา่ นัน้ และตอ้ งทํารวั้ ตามแนวเขตทด่ี นิ 8. เจา้ ของทด่ี นิ จะตดั รากไม ้ กง่ิ ไม ้ ซงึ่ รกุ ลํา้ เขา้ มาจากทด่ี นิ ตดิ ตอ่ กนั และเอาไวเ้ สยี เลยได ้ หรอื ไม่ คาตอบ ไดโ้ ดยไมต่ อ้ งบอกกลา่ วเฉพาะรากไม ้ แตก่ ง่ิ ไมต้ อ้ งบอกกลา่ ว ถา้ ไมต่ ดั จงึ ตดั เอา เสยี ได ้ 9. เทพไดแ้ บง่ แยกทดี่ นิ แปลงหนงึ่ ของตน ซง่ึ อยตู่ ดิ กบั ทางสาธารณะออกเป็ น 10 แปลง ทใ่ี ห ้ ทดี่ นิ แปลงทแ่ี บง่ แยกแปลงหนงึ่ ท่ี หนู เป็ นผซู ้ อื้ ไมม่ ที างออกสทู่ างสาธารณะได ้ เพราะถกู ทดี่ นิ แปลงอน่ื อกี 9 แปลงทเ่ี กดิ จากการแบง่ ทด่ี นิ ปิดลอ้ ม หนูจะขอใหเ้ จา้ ของทดี่ นิ แปลงทแี่ บง่ แยก แปลงใดแปลงหนงึ่ เปิดทางจําเป็ นใหไ้ ดห้ รอื ไม่ อยา่ งไร และตอ้ งเสยี คา่ ทดแทนหรอื ไม่ คาตอบ ไดโ้ ดยไมต่ อ้ งเสยี คา่ ทดแทนใดๆ 10. แคบเป็ นเจา้ ของทดี่ นิ แปลงใหญแ่ ปลงหนง่ึ โดยไมไ่ ดก้ นั้ รั้ว และไมไ่ ดท้ ําประโยชนแ์ ต่ อยา่ งใด ฉวยจะพาฝงู ววั ของตนเขา้ ไปเลย้ี งกนิ หญา้ กนิ นํ้าในทดี่ นิ ของแคบไดห้ รอื ไม่ คาตอบ ได ้ เพราะเป็ นขอ้ จํากดั ในการใชส้ ทิ ธิ แตแ่ คบยอ่ มหา้ มไดเ้ สมอ 11. บคุ คลสทิ ธิ ไมใ่ ชส่ ทิ ธเิ กยี่ วกบั สภาพบคุ คล 12. ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ยม์ าตรา 5 บญั ญัตหิ ลกั ท่ัวไปในการใชส้ ทิ ธิ และใน การชําระหนไี้ วใ้ หก้ ระทําโดยสจุ รติ 13. การผลติ ไขเ่ ค็มทจ่ี ังหวดั เชยี งใหมโ่ ดยใชช้ อ่ื วา่ “ไขเ่ ค็มไชยา” ในขณะทย่ี งั ไมม่ ี กฎหมายทรพั ยส์ นิ ทางปัญญาเกย่ี วกบั สงิ่ บง่ ชที้ างภมู ศิ าสตร์ เป็ นการกระทําที่ มสี ทิ ธกิ ระทําโดย ชอบดว้ ยกฎหมาย 14. ขอ้ จํากดั สทิ ธแิ หง่ เจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ยซ์ ง่ึ กาํ หนดไวเ้ พอื่ สาธารณะประโยชนน์ ัน้ จะถอนหรอื แกไ้ ขใหห้ ยอ่ นลงไดห้ รอื ไม่ คาตอบ ไมไ่ ด ้ เวน้ แตจ่ ะออกเป็ นกฎหมาย 15. เสรเี จา้ ของทดี่ นิ ตํา่ ไดท้ ําคนั ดนิ ปิดกนั้ มใิ หน้ ้ําซงึ่ ไหลตามธรรมดาจากทดี่ นิ ของอํานาจ ซงึ่ อยสู่ งู กวา่ ลงสทู่ ดี่ นิ ของตน จนทําใหน้ ้ําทว่ มทดี่ นิ ของอํานาจ กรณีนีเ้ สรมี สี ทิ ธกิ ระทําดงั กลา่ วได ้ หรอื ไม่ คาตอบ ไมม่ สี ทิ ธิ เพราะเป็ นทด่ี นิ สงู ตาํ่ ตามธรรมชาติ 16. ยมิ้ ตอ้ งการขดุ หลมุ สว้ มลกึ 2.20 เมตร ยมิ้ ตอ้ งขดุ หา่ งจากแนวเขตที่ กวา่ 2 เมตร 17. กบและเขยี ดเป็ นเจา้ ของรวั้ ตน้ ไมท้ งั้ สองขา้ งรว่ มกนั กบจะตดั รวั้ ตน้ ไมน้ ัน้ โดยเขยี ดไม่ อนุญาตไดห้ รอื ไม่ คาํ ตอบ ตดั ไดแ้ ตต่ อ้ งตดั ถงึ แนวเขตทด่ี นิ ของตนเทา่ นัน้ ละกอ่ สรา้ งกําแพงหรอื ทํารวั้ ตามแนวเขตนัน้

25 18. ฟ้าและดนิ เป็ นเจา้ ของทด่ี นิ ตดิ กนั ตา่ งกป็ ลกู มะมว่ งในทดี่ นิ ของตน แตก่ ง่ิ ตน้ มะมว่ ง ของฟ้ารกุ ลา้ํ เขา้ ไปในทด่ี นิ ของดนิ เกอื บทกุ ตน้ ทําใหผ้ ลมะมว่ งหลน่ ลงในทดี่ นิ ขอ งดนิ จํานวนมาก ผลมะมว่ งทหี่ ลน่ นัน้ เป็ นของใคร คาตอบ เป็ นของดนิ เวน้ แตจ่ ะพสิ จู นไ์ ดว้ า่ หลน่ จากตน้ ของตน 19. นอ้ ยสรา้ งบา้ นพักอาศยั บนทดี่ นิ ตาบอด ซงึ่ ไมม่ ที างออกสทู่ างสาธารณะซงึ่ เป็ นทดี่ นิ ทน่ี อ้ ยเชา่ จากนดิ นอ้ ยจะขอผา่ นทดี่ นิ แปลงทล่ี อ้ มอยไู่ ปสทู่ างสาธารณะไดห้ รอื ไม่ คาตอบ ไมไ่ ด ้ เพราะนอ้ ยไมใ่ ชเ่ จา้ ของทด่ี นิ 20. ยอดจะเขา้ ไปในทด่ี นิ ของยง่ิ ซงึ่ เป็ นทป่ี ่ าเพอ่ื เก็บผลไมป้ ่ า และเห็ดทข่ี นึ้ โดยธรรมชาติ ไดห้ รอื ไม่ คาตอบ ได ้ ถา้ มจี ารตี ประเพณีแหง่ ทอ้ งถน่ิ ใหท้ ําได ้ และ ยง่ิ ไมห่ า้ ม

26 หนว่ ยท่ี 6 สทิ ธคิ รอบครอง 1. ลทิ ธคิ รอบครองเป็ นทรัพยส์ ทิ ธชิ นดิ หนงึ่ ซง่ึ ไดม้ าตามขอ้ เท็จจรงิ (de facto) ตา่ งกบั สทิ ธิ อน่ื ๆ ซงึ่ ตอ้ งไดม้ าตามกฎหมาย (de jure) สทิ ธคิ รอบครองจงึ อาจไดม้ าโดยการยดึ ถอื ดว้ ยเจตนา ยดึ ถอื เพอ่ื ตน โดยไมต่ อ้ งคํานงึ วา่ จะไดม้ าโดยชอบดว้ ยกฎหมายหรอื ไม่ และอาจสนิ้ สดุ ลงเมอื่ ขาด จากการยดึ ถอื ดว้ ยเจตนายดึ ถอื เพอื่ ตน 2. ผทู ้ รงสทิ ธคิ รอบครองมอี ํานาจเหนือทรัพยส์ นิ นัน้ ใกลเ้ คยี งเจา้ ของกรรมสทิ ธ์ิ สามารถใช ้ ตอ่ สหู ้ รอื ยกขน้ึ ยันแกบ่ คุ คลทวั่ ไปไดโ้ ดยไมจ่ ํากดั เวน้ แตเ่ จา้ ของกรรมสทิ ธเิ์ ทา่ นัน้ และการ ครอบครองโดยปรปักษ์อาจเป็ นเหตใุ หไ้ ดม้ าซงึ่ กรรมสทิ ธใิ์ นทรัพยส์ นิ นัน้ ได ้ 6.1 ลกั ษณะ การไดม้ าและการสน้ิ สดุ ซงึ่ สทิ ธคิ รอบครอง 1. สทิ ธคิ รอบครองเป็ นทรพั ยส์ ทิ ธชิ นดิ หนง่ึ ทไี่ ดม้ าตามขอ้ เท็จจรงิ อาจมไี ดท้ ัง้ สงั หารมิ ทรพั ย์ และอสงั หารมิ ทรพั ย์ เป็ นสทิ ธทิ มี่ อี ยไู่ ดต้ ราบเทา่ ทค่ี รอบครองและอาจอยไู่ ดโ้ ดยลําพังหรอื แทรก อยใู่ นสทิ ธอิ นื่ ๆ ก็ได ้ และผทู ้ รงสทิ ธอิ าจเป็ นเจา้ ของหรอื มไิ ดเ้ ป็ นเจา้ ของทรพั ยส์ นิ ก็ได ้ เหตทุ ่ี กฎหมายรับรองสทิ ธคิ รอบครอง กเ็ พอื่ การรักษาความสงบเรยี บรอ้ ยของบา้ นเมอื ง เป็ นประโยชนใ์ น การใชบ้ งั คบั กฎหมาย และการใชป้ ระโยชนใ์ นทางเศรษฐกจิ นอกจากน้สี ทิ ธคิ รอบครองยัง เกย่ี วขอ้ งกบั หลกั เกณฑท์ างกฎหมาย ทงั้ ในทางแพ่งและใน ทางอาญา 2. สทิ ธคิ รอบครองอาจไดม้ าโดยการยดึ ถอื ดว้ ยตนเอง ผอู ้ น่ื ยดึ ถอื ไวใ้ หห้ รอื ไดม้ าโดยการ เปลยี่ นลกั ษณะแหง่ การยดึ ถอื ก็ได ้ และสทิ ธคิ รอบครองอาจสนิ้ สดุ ไปโดยการถกู แยง่ การ ครอบครองการสละเจตนาครอบครอง หรอื การโอนการครอบครองก็ได ้ 6.1.1 ลกั ษณะของสทิ ธคิ รอบครอง สทิ ธคิ รอบครองมลี กั ษณะสําคญั อยา่ งไร สทิ ธคิ รอบครองมลี กั ษณะสําคญั 7 ประการดงั ตอ่ ไปนี้ 1) สทิ ธคิ รอบครองเป็ นทรพั ยส์ นิ ชนดิ หนงึ่ 2) สทิ ธคิ รอบครองเป็ นสทิ ธทิ ไ่ี ดม้ าตามขอ้ เท็จจรงิ 3) สทิ ธคิ รอบครองอาจมไี ดท้ ัง้ ในสงั หารมิ ทรัพยแ์ ละอสงั หารมิ ทรพั ย์ 4) สทิ ธคิ รอบครองมอี ยไู่ ดต้ ราบเทา่ ทค่ี รอบครอง 5) สทิ ธคิ รอบครองเป็ นสทิ ธทิ อ่ี าจอยไู่ ดโ้ ดยลําพัง 6) สทิ ธคิ รอบครองอาจแทรกอยใู่ นกรรมสทิ ธ์ิ บคุ คลสทิ ธิ และทรพั ยส์ นิ อน่ื ๆ ได ้ 7) สทิ ธคิ รอบครองมไี ดท้ ัง้ กรณีผทู ้ รงสทิ ธเิ ป็ นเจา้ ของ และมไิ ดเ้ ป็ นเจา้ ของทรัพยส์ นิ ยกตงั อยา่ ง ขอ้ สนั นษิ ฐานของกฎหมายทเ่ี ป็ นประโยชนแ์ กผ่ คู ้ รอบครอง มา 5 กรณี (1) บคุ คลใดยดึ ถอื ทรัพยส์ นิ ไวใ้ หส้ นั นษิ ฐานไวก้ อ่ นวา่ บคุ คลนัน้ ยดึ ถอื เพอื่ ตน (ตาม ป . พ.พ. มาตรา 1366) (2) ผคู ้ รอบครองนัน้ ใหส้ นั นษิ ฐานไวก้ อ่ นวา่ ครอบครองโดยสจุ รติ โดยความสงบ และโดย เปิดเผย (ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1370) (3) ถา้ พสิ จู นไ์ ดว้ า่ บคุ คลใดครองทรัพยส์ นิ เดยี วกนั สองคราวใหส้ ั นนษิ ฐานไวก้ อ่ นวา่ บคุ คล นัน้ ไดค้ รอบครองตดิ ตอ่ กนั ตลอดเวลา (ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1371) (4) สทิ ธทิ ผ่ี คู ้ รอบครองใชใ้ นทรพั ยส์ นิ ทคี่ รอบครองนัน้ ใหส้ นั นษิ ฐานไวก้ อ่ นวา่ เป็ นสทิ ธทิ ผ่ี ู ้ ครอบครองมตี ามกฎหมาย (ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1371) (5) ดอกผลของตน้ ไมท้ หี่ ลน่ ตามธรรมดาลงในทด่ี นิ แปลงใด ใหส้ นั นษิ ฐานไวก้ อ่ นวา่ เป็ น ดอกผลของทดี่ นิ แปลงนัน้ (ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1348) เขา้ ไปในอสงั หารมิ ทรัพยข์ องตนเอง อาจเป็ นความผดิ ฐานบกุ รกุ ตาม ปอ .มาตรา 362 ได ้ หรอื ไม่ การเขา้ ไปในอสงั หารมิ ทรพั ยข์ องตนเองกอ็ าจเป็ นความผดิ ฐานบกุ รกุ ตาม ปอ .มาตรา 362 ไดด้ งั กรณีตอ่ ไปนี้ 1) ในกรณีทเี่ จา้ ของอสงั หารมิ ทรัพยไ์ ดส้ ง่ มอบการครอบครองใหผ้ อู ้ น่ื เชา่ หรอื อาศยั แลว้ เขา้ ไปรบกวนการครอบครองของเขา ก็เป็ นการผดิ บกุ รกุ ได ้

27 2) กรณีอสงั หารมิ ทรัพยน์ ัน้ ถกู ผอู ้ น่ื ครอบครองปรปักษ์จนไดก้ รรมสทิ ธแ์ิ ลว้ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1382 แมท้ ดี่ นิ จะมชี อ่ื ปรากฏเป็ นเจา้ ของตามเอกสารแสดงกรรมสทิ ธิ์ แตก่ ารบรุ กุ เขา้ ไปใน อสงั หารมิ ทรัพยน์ ัน้ ก็เป็ นการผดิ บกุ รกุ ได ้ 6.1.2 การไดม้ าและการสน้ิ สดุ ซง่ึ สทิ ธคิ รอบครอง แดงจา้ งดําเขา้ ไปครอบครองทดี่ นิ ทด่ี นิ มอื เปลา่ แปลงหนงึ่ ทมี่ ผี ทู ้ อดทง้ิ ใหเ้ ป็ นทรี่ กรา้ งวา่ ง เปลา่ มานานแลว้ เพอื่ ทแ่ี ดงจะไดเ้ ขา้ ไปทํากนิ ในภายหลงั อกี ปีเศษตอ่ มาแดงจะเขา้ ไปทํากนิ ใน ทดี่ นิ แปลงดงั กลา่ วแตด่ ําไมย่ นิ ยอมโดยอา้ งวา่ ตนเป็ นผมู ้ สิ ทิ ธคิ รอบครองเพราะสทิ ธคิ รอบครอง นัน้ ตอ้ งยดึ ถอื ตามความเป็ นจรงิ เมอ่ื แดงมไิ ดเ้ ป็ นผคู ้ รอบครองทแี่ ทจ้ รงิ จงึ หามสี ทิ ธคิ รอบครองไม่ และตนยนิ ดจี ะคนื เงนิ คา่ จา้ งทงั้ หมดให ้ ดงั นี้ใหว้ ิ นจิ ฉัยวา่ ขอ้ อา้ งของดํารับฟังไดห้ รอื ไม่ เพราะ เหตใุ ด ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1368 บคุ คลอาจไดม้ าซง่ึ สทิ ธคิ รอบครองโดยผอู ้ น่ื ยดึ ถอื ไวใ้ ห ้ ตามปัญหา แดงจา้ งดาํ เขา้ ไปครอบครองทดี่ นิ มอื เปลา่ แปลงหนงึ่ ทม่ี ผี อู ้ น่ื ทอดทงิ้ ไวเ้ ป็ นที่ รกรา้ งวา่ งเปลา่ มาเป็ นเวลานานแลว้ เพอื่ ทแ่ี ดงจะไดเ้ ขา้ ไปทํากนิ ในภายหลงั นัน้ เห็นไดว้ า่ ดาํ เขา้ ยดึ ถอื โดยอาศยั สทิ ธขิ องแดงและเป็ นการยดึ ถอื แทนแดง ดําไมไ่ ดใ้ ชส้ ทิ ธคิ รอบครอง แดงจงึ เป็ น ผไู ้ ดม้ าซง่ึ สทิ ธคิ รอบครองโดยดํายดึ ถอื ไว ้ ตามมาตรา 1368 ดงั กลา่ ว โดยไมจ่ ําเป็ นตอ้ ง ครอบครองดว้ ยตนเองแตป่ ระการใด ฉะนัน้ ขอ้ อา้ งของดาํ จงึ รบั ฟังไมไ่ ด ้ ชาตยิ อมออกจากทด่ี นิ มอื เปลา่ ของตนเพราะหลงเชอ่ื คําบอกกลา่ วของของพนักงานวา่ ทดี่ นิ นัน้ เป็ นทส่ี าธารณะ ภายหลงั 10 ปีเศษตอ่ มา มกี ารรังวัดสอบเขตทด่ี นิ ใหม่ ปรากฎวา่ ทดี่ นิ ดงั กลา่ วอยนู่ อกเขตพนื้ ทส่ี าธารณะ ดงั นีใ้ หว้ นิ จิ ฉัยวา่ ชาตจิ ะเรยี กรอ้ งทด่ี นิ ดงั กลา่ วคนื ไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1377 ถา้ ผคู ้ รอบครองสละเจตนาครอบครอง หรอื ไมย่ ดึ ถอื ทรัพยส์ นิ ตอ่ ไปไซร ้ การครอบครองยอ่ มสนิ้ สดุ ลง ถา้ เหตอุ นั มสี ภาพเป็ นเหตชุ วั่ คราวมมี าขดั ขวางมใิ หผ้ คู ้ รอบครองถอื ทรัพยส์ นิ ไวไ้ ซร ้ ทา่ น วา่ การครอบครองไมส่ น้ิ สดุ ตามปัญหาการทชี่ าตยิ อมออกจากทดี่ นิ มอื เปลา่ ของตนเพราะหลงเชอื่ คําบอกกลา่ วของ เจา้ พนักงานทดี่ นิ นัน้ เป็ นทส่ี าธารณะ ภายหลงั 10 ปีเศษตอ่ มา มกี ารรังวดั สอบเขตทดี่ นิ ใหม่ ปรากฏวา่ ทด่ี นิ ดงั กลา่ วอยนู่ อกเขตทส่ี าธารณะนัน้ เห็นไดว้ า่ ชาตยิ นิ ดอี อกจากทดี่ นิ ดงั กลา่ วเป็ น เวลาถงึ 10 ปี เศษแล ว้ ถอื ไมไ่ ดว้ า่ จะมเี หตอุ นั มสี ภาพเป็ นการชว่ั คราวมาขดั ขวาง มใิ หช้ าตยิ ดึ ถอื ทรพั ยส์ นิ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1377 วรรคสอง จงึ ถอื ไดว้ า่ ชาตสิ ละเจตนาครอบครองหรอื ไม่ ยดึ ถอื ทดี่ นิ นัน้ ตอ่ ไป การครอบครองของชาตจิ งึ สนิ้ สดุ ลงตาม ป .พ.พ. มาตรา 1377 วรรคหนง่ึ คาํ พพิ ากษาฎกี าที่ 2954/2523 ดงั นัน้ ชาตจิ ะเรยี กรอ้ งทดี่ นิ ดงั กลา่ วคนื ไมไ่ ด ้ 6.2 ผลของลทิ ธคิ รอบครองและการครอบครองปรปกั ษ์ 1. ผทู ้ รงสทิ ธคิ รอบครองยอ่ มไดร้ บั ประโยชนจ์ ากขอ้ สนั นษิ ฐานของกฎหมาย และมสี ทิ ธใิ นการ ปลดเปลอื้ งการรบกวนและการเอาคนื ซง่ึ การครอบครอง มขี อ้ ตอ่ สกู ้ บั ผมู ้ สี ทิ ธเิ อาทรพั ยค์ นื ตลอดจนมอี ํานาจในการโอนสทิ ธคิ รอบครองนัน้ 2. บคุ คลผคู ้ รอบครองทรัพยส์ นิ ของผอู ้ นื่ ไวโ้ ดยสงบ และโดยเปิดเผยดว้ ยเจตนาเป็ นเจา้ ของ ถา้ ไดค้ รอบครองตดิ ตอ่ กนั ตามหลกั เกณฑท์ กี่ ฎหมายกําหนด ผคู ้ รอบครองยอ่ มไดก้ รรมสทิ ธใิ์ น ทรัพยส์ นิ นัน้ โดยการครอบครองปรปักษ์ 6.2.1 ผลของสทิ ธคิ รอบครอง ผคู ้ รอบครองทรัพยส์ นิ สองคราวตาม ป .พ.พ. มาตรา 1371 นัน้ จะไดร้ บั ประโยชนจ์ ากขอ้ สนั นษิ ฐานของกฎหมาย กต็ อ่ เมอื่ ตอ้ งปรากฏขอ้ เท็จจรงิ ประการใดเสยี กอ่ น ผคู ้ รอบครองทรพั ยส์ นิ สองคราว ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1371 นัน้ จะไดร้ ับประโยชนจ์ ากขอ้ สนั นษิ ฐานของกฎหมาย ตอ่ เมอื่ ตอ้ งปรากฏขอ้ เทจ็ จรงิ 2 ประการดงั น้ี

28 (1) ตอ้ งครอบครองทรัพยส์ นิ เดยี วกนั เทา่ นัน้ หากมใิ ชท่ รัพยส์ นิ เดยี วกนั จะอา้ งประโยชน์ จากขอ้ สนั นษิ ฐาน ตามมาตรา 1371 ไมไ่ ด ้ (2) ตอ้ งครอบครองทรัพยส์ นิ นัน้ สองคราว คอื คราวแรกกบั คราว หลงั จะทําใหไ้ ดร้ บั ประโยชนใ์ น ชว่ งกลาง คอื กฎหมายใหส้ นั นษิ ฐานวา่ ไดค้ รอบค รองตดิ ตอ่ กนั ตลอดเวลา หากพสิ จู น์ ไดเ้ พยี งวา่ ครอบครอง คราวแรกหรอื คราวหลงั เพยี งคราวเดยี วเทา่ นัน้ กไ็ มไ่ ดร้ บั ประโยชนจ์ ากขอ้ สนั นษิ ฐาน ตามมาตรา 1371 ดงั กลา่ ว สทิ ธฟิ ้องคดเี พอื่ ปลดเปลอ้ื งการรบกวนการครอบครองตาม ป .พ.พ. มาตรา 1374 วรรค สองแตกตา่ งกบั สทิ ธทิ จ่ี ะปฏบิ ตั กิ ารเพอื่ ยงั ความเสยี หายหรอื เดอื ดรอ้ นใหส้ นิ้ ไป ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1337 ในประเด็นสําคญั อยา่ งไร สทิ ธฟิ ้องคดเี พอื่ ปลดเปลอ้ื งการรบกวนการครอบครองตาม ป .พ.พ. มาตรา 1374 วรรค สอง ตา่ งกบั สทิ ธทิ จ่ี ะปฏบิ ตั กิ ารเพอื่ ยงั ความเสยี หายหรอื เดอื ดรอ้ นใหส้ น้ิ ไป ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1337 ในประเด็นสําคญั คอื มาตรา 1337 นัน้ มงุ่ คมุ ้ ครองเจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ยห์ ากเป็ นเพยี งผู ้ ครอบครองทม่ี ใิ ชเ่ จา้ ของจะใชส้ ทิ ธติ ามมาตรา 1337 โดยลําพังไมไ่ ด ้ แตม่ าตรา 1374 นัน้ มงุ่ คมุ ้ ครองผคู ้ รอบครองซง่ึ จะเป็ นเจา้ ของหรอื ไมก่ ไ็ ด ้ และสทิ ธติ ามมาตรา 1337 นัน้ อาจใชส้ ทิ ธไิ ด ้ โดยไมต่ อ้ งฟ้องรอ้ งในศาล แตส่ ทิ ธทิ จ่ี ะใหป้ ลดเปลอื้ งการรบกวนการครอบครองตามมาตรา 1374 จะตอ้ งฟ้องคดใี นศาลเทา่ นัน้ นลิ กบั หยกตา่ งก็มที ด่ี นิ อยตู่ ดิ ตอ่ กนั แตแ่ นวเขตทด่ี นิ ไมช่ ดั เจน ทัง้ สองตา่ งก็กนั ไมใ่ หอ้ กี ฝ่ ายหนง่ึ เขา้ เกยี่ วขอ้ งในทด่ี นิ พพิ าท ซงึ่ เป็ นป่ ากระถนิ อยบู่ รเิ วณแนวเขตทดี่ นิ ทตี่ ดิ ตอ่ กนั นัน้ ตอ่ มา หยกไดย้ า้ ยไปอยตู่ า่ งจังหวัดนลิ ไดโ้ อกาสจงึ เขา้ ไปตดั ฟันป่ ากระถนิ ออกและปลกุ โรงเรอื นอยู่ อาศยั ในเขตทดี่ นิ พพิ าทดงั กลา่ ว โดยหยกไมท่ ราบเรอ่ื ง อกี ปีเศษตอ่ มาหยกจะขายทดี่ นิ นัน้ จงึ ทราบเรอ่ื ง และใหเ้ จา้ พนักงานรงั วัดสอบเขตปรากฏวา่ ที่ ดนิ ทเี่ คยพพิ าทกนั นัน้ อยใู่ นเขตทด่ี นิ ของ หยก และโรงเรอื นของนลิ ทปี่ ลกู บนทดี่ นิ พพิ าทนัน้ รกุ ลา้ํ เขา้ ไปในเขตทดี่ นิ ของหยกทงั้ หลงั หยก จงึ ยน่ื คําขาดใหน้ ลิ รอ้ื ถอนโรงเรอื นดงั กลา่ วออกไปและสง่ มอบทดี่ นิ คนื ใหว้ นิ จิ ฉัยวา่ นลิ จะมขี อ้ ตอ่ สอู ้ ยา่ งไร หรอื ไม่ ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1375 “ถา้ ผคู ้ รอบครองถกู แยง่ การครอบครองโดยมชิ อบดว้ ยกฎหมาย ไซร ้ ทา่ นวา่ ผคู ้ รอบครองมสี ทิ ธจิ ะไดค้ นื ซง่ึ การครอบครอง เวน้ แตอ่ กี ฝ่ ายหนง่ึ มสี ทิ ธเิ หนอื ทรัพยส์ นิ ดกี วา่ ซงึ่ จะเป็ นเหตใุ หเ้ รยี กคนื จากผคู ้ รอบครองได ้ การฟ้องคดเี พอื่ เอาคนื ซงึ่ การครอบครองนัน้ ทา่ นวา่ ตอ้ งฟ้องภ ายในหนง่ึ ปีนับแตเ่ วลาถกู แยง่ การครอบครอง” ตามปัญหา นลิ กบั หยกตา่ งกม็ ที ด่ี นิ มอื เปลา่ อยตู่ ดิ ตอ่ กนั และพพิ าทกนั ในทดี่ นิ แนวเขตสว่ น ทเ่ี ป็ นป่ ากระถนิ เมอื่ นลิ เขา้ ไปตดั ฟันป่ ากระถนิ ออกและปลกู โรงเรอื นอยอู่ าศยั ในเขตทด่ี นิ ดงั กลา่ ว ยอ่ มถอื ไดว้ า่ เป็ นการแยง่ การครอบครอง ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1375 วรรคสอง เมอ่ื หยกทราบเรอ่ื ง ภายหลงั ถกู แยง่ การครอบครองเป็ นเวลาเกนิ หนง่ึ ปี หยกจงึ ไมอ่ าจฟ้องเรยี กคนื ซง่ึ ทดี่ นิ พพิ าท ดงั กลา่ วได ้ ฉะนัน้ นลิ จงึ มขี อ้ ตอ่ สตู ้ าม ป.พ.พ. มาตรา 1375 ดงั กลา่ ว 6.2.2 การครอบครองปรปกั ษ์ ขนุนปลอมหนังสอื มอบอํานาจของบดิ าไปจดทะเบยี นขายเรอื นแพใหแ้ กท่ เุ รยี น โดยทเุ รยี น ไมท่ ราบเขา้ ใจวา่ เป็ นการโอนโดยชอบ อกี 6 ปี ตอ่ มา บดิ าของขนุนทราบเรอ่ื งจงึ เรยี กใหท้ เุ รยี นสง่ มอบเรอื นแพนัน้ คนื แกต่ น มฉิ ะนัน้ จะฟ้องรอ้ งดําเนนิ คดี ดงั นใ้ี หว้ นิ จิ ฉัยวา่ ทเุ รยี นจะมขี อ้ ตอ่ สู ้ อยา่ งไร หรอื ไม่ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1382 บคุ คลใดครอบครองทรพั ยส์ นิ ผอู ้ นื่ ไวโ้ ดยความสงบ และโดย เปิดเผยดว้ ยเจตนาเป็ นเจา้ ของ ถา้ เป็ นอสงั หารมิ ทรพั ยไ์ ดค้ รอบครองตดิ ตอ่ กนั เป็ นเวลาสบิ ปี ถา้ เป็ นสงั หารมิ ทรพั ยไ์ ดค้ รอบครองตดิ ตอ่ กนั เป็ นเวลาหา้ ปีไซร ้ ทา่ นวา่ บคุ คลนัน้ ไดก้ รรมสทิ ธิ์ ตามปัญหาทเุ รยี นซอื้ เรอื นแพมาจากขนุน และไดจ้ ดทะเบยี นโอนกนั เรยี บรอ้ ย โดยทเุ รยี น ไมท่ ราบวา่ ขนุนปลอมหนังสอื มอบอํานาจของบดิ า เขา้ ใจเ่ ป็ นการโอนโดยชอบ จงึ เห็นไดว้ า่ ทเุ รยี น

29 กระทําโดยสจุ รติ และไดค้ รอบครองเรอื นแพนัน้ ดว้ ยเจตนาเป็ นเจา้ ของ และไมป่ รากฏวา่ ทเุ รยี น ครอบครองโดยไมส่ งบหรอื โดยไมเ่ ปิดเผยแตป่ ระการใด แม ้ เรอื นแพนัน้ จะมใิ ชข่ องขนุนผขู ้ าย แต่ เมอื่ ทเุ รยี นไดค้ รอบครองแทนผอู ้ นื่ แตไ่ ดค้ รอบครองโดยความสงบ และโดยเปิดเผยดว้ ยเจตนา เป็ นเจา้ ของสําหรับเรอื นแพซง่ึ เป็ นสงั หารมิ ทรัพยต์ ดิ ตอ่ กนั เป็ นระยะเวลาเกนิ หา้ ปี ทเุ รยี นจงึ ได ้ กรรมสทิ ธิ์ ตามมาตรา 1382 ดงั กลา่ ว ฉะนัน้ ทเุ รยี นจงึ มขี อ้ ตอ่ สโู ้ ดยอา้ งการครอบครองปรปักษ์ไดต้ ามมาตรา 1382 ดงั กลา่ ว ธนเขา้ ไปทํากนิ ในทดี่ นิ มโี ฉนดแปลงหนงึ่ ของเทพ โดยสาํ คญั ผดิ วา่ เป็ นทดี่ นิ ของตนเอง แทจ้ รงิ แลว้ ทดี่ นิ ของธนเป็ นอกี แปลงหนงึ่ ซงึ่ อยใู่ กลเ้ คยี งกนั 10 ปีเศษตอ่ มา เทพทราบเรอ่ื งจงึ เรยี กใหธ้ นออกจากทดี่ นิ แปลงดงั กลา่ ว โดยอา้ งวา่ การครอบครองโดยสาํ คญั ผดิ วา่ เป็ นของตนเอง นัน้ เป็ นการครอบครองโดยไมร่ วู ้ า่ เป็ นของบคุ คลอน่ื แมจ้ ะครอบครองเป็ นเวลานานเทา่ ใดกไ็ มไ่ ด ้ กรรมสทิ ธ์ิ ดงั นี้ ใหว้ นิ จิ ฉัยวา่ ขอ้ อา้ งของเทพรบั ฟังไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1382 บคุ คลใดครอบครองทรัพยส์ นิ ของผอู ้ นื่ ไวโ้ ดยความสงบและ โดยเปิดเผยดว้ ยเจตนาเป็ นเจา้ ของ ถา้ เป็ นอสงั หารมิ ทรัพยไ์ ดค้ รอบครองเป็ นเวลาตดิ ตอ่ กนั เป็ นสบิ ปี ถา้ เป็ นสงั หารมิ ทรพั ยไ์ ดค้ รอบครองตดิ ตอ่ กนั เป็ นเวลาหา้ ปีไซร ้ ทา่ นวา่ บคุ คลนัน้ ไดก้ รรมสทิ ธิ์ ตามปัญหาธนเขา้ ไปครอบครองทดี่ นิ มโี ฉนดแปลงหน่ึงของเทพ โดยสาํ คญั ผดิ วา่ เป็ นทดี่ นิ ของตนเองมาเป็ นเวลา 10 ปีเศษแลว้ จงึ เห็นไดว้ า่ ธนเขา้ ไปครอบครองทดี่ นิ ของผอู ้ นื่ โดยสงบและ โดยเปิดเผย ดว้ ยเจตนาเป็ นจา้ ของเมอ่ื ครอบครองตดิ ตอ่ กนั เป็ นเวลาสบิ ปี ธนยอ่ มไดก้ รรมสทิ ธิ์ โดยการครอบครองปรปักษ์ ตามมาตรา 1382 ดงั กลา่ ว การครอ บครองปรปักษ์ตามบทบญั ญัตใิ น มาตรา 1382 นัน้ ตอ้ งเป็ นการครอบครองทรัพยส์ นิ ของบคุ คลอน่ื แมส้ าํ คญั ผดิ วา่ เป็ นของตนเอง ก็ ถอื วา่ เป็ นของบคุ คลอน่ื อยนู่ ่ันเอง หาจําเป็ นตอ้ งครอบครองโดยรวู ้ า่ เป็ นของบคุ คลอน่ื ไม่ ฉะนัน้ ขอ้ อา้ งของเทพจงึ รับฟังไมไ่ ด ้ ธนมขี อ้ ตอ่ สโู ้ ดยการครอบครองปรปักษ์ดงั กลา่ ว แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยท่ี 6 1. สทิ ธทิ ไี่ มใ่ ชล่ กั ษณะของสทิ ธคิ รอบครองไดแ้ ก่ สทิ ธทิ ไ่ี ดม้ าตามกฎหมาย และ บคุ คลสทิ ธิ 2. สทิ ธคิ รอบครองทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั ความสมบรู ณ์ของนติ กิ รรมไดแ้ ก่ การใหส้ งั หารมิ ทรพั ย์ 3. การเปลยี่ นลกั ษณะแหง่ การยดึ ถอื ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1381 นัน้ กาํ หนดใหท้ ําไดโ้ ดยวธิ ี บอกกลา่ ว 4. การฟ้องคดเี พอ่ื เอาคนื ซงึ่ การครอบครองนัน้ ตอ้ งฟ้องภายในระยะเวลา 1 ปี นับแตถ่ กู แยง่ การครอบครอง 5. ในเรอื่ งการสละเจตนาครอบครองตาม ป .พ.พ. มาตรา 1377 นัน้ ไม่ มแี บบของการแสดง เจตนา 6. ป.พ.พ. มาตรา 1370 ใหส้ นั นษิ ฐานไวก้ อ่ นวา่ ผู ้ครอบครองไดค้ รอบครอง โดยสจุ รติ และ โดยสงบและเปิ ดเผย 7. ถา้ ผคู ้ รอบครองถกู รบกวนการครอบครองทรัพยส์ นิ โดยมชิ อบ ผคู ้ รอบครองมสี ทิ ธจิ ะใหป้ ลด เปลอ้ื งการรบกวนนัน้ ได ้ และถา้ เป็ นทนี่ ่าวติ กวา่ จะยังมกี ารรบกวนอกี ผคู ้ รอบครองมสี ทิ ธิ ขอตอ่ ศาลใหส้ ง่ั หา้ ม 8. ถา้ ผรู ้ ับโอนยดึ ถอื ทรพั ยน์ ัน้ อยแู่ ลว้ การโอนไปซงึ่ การครอบครองจะตอ้ งกระทํา เพยี งแสดง เจตนา 9. การครอบครองปรปักษ์จะกระทําไดก้ บั ทรัพยส์ นิ ประเภท ทรัพยส์ นิ ทมี่ กี รรมสทิ ธเ์ิ ทา่ นัน้ 10. การครอบครองปรปักษ์แพทอี่ ยอู่ าศยั ของผอู ้ นื่ โดยสําคญั ผดิ วา่ เป็ นของตนเอง ตอ้ ง ครอบครองมาเป็ นเวลา นาน 5 ปี จงึ จะไดก้ รรมสทิ ธ์ิ 11. สทิ ธคิ รอบครองทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั หลกั ฐานแหง่ สญั ญา ไดแ้ ก่ สญั ญาจะซอื้ จะขาย อสงั หารมิ ทรัพย์ 12. การบอกกลา่ วเปลยี่ นเป็ นลกั ษณะแหง่ การยดึ ถอื ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1381 นัน้ ตอ้ ง กระทําโดยวธิ ี บอกกลา่ วดว้ ยวาจาหรอื โดยปรยิ ายกไ้ ด ้

30 13. กรณีทมี่ นี ติ สิ มั พันธต์ อ่ กนั มากอ่ น การบอกกลา่ วเปลยี่ นเจตนาแหง่ การยดึ ถอื เป็ นการ แยง่ การครอบครองตาม ป.พ.พ. มาตรา 1375 แลว้ 14. การละทง้ิ ทรพั ยส์ นิ เพราะเหตุ ฝนตกหนักจนน้ําทว่ มเขา้ ไปครอบครองไมไ่ ด ้ ยังไมถ่ อื วา่ เป็ นการสละเจตนาครอบครอง 15. กรณีครอบครองทรัพยส์ นิ เดยี วกนั สองคราว กฎหมายใหส้ นั นษิ ฐานไวก้ อ่ นวา่ บคุ คล นัน้ ไดค้ รอบครองตดิ ตอ่ กนั ตลอดเวลานัน้ คราวแรกกบั คราวหลงั จะหา่ งกนั เทา่ ใดยงั ไมม่ กี าํ หนด ระยะเวลาในกรณีน้ี 16. พฤตกิ รรมทถ่ี อื วา่ เป็ นการรบกวนการครอบครองตาม ป .พ.พ. มาตรา 1374ไดแ้ ก่ (1) เขา้ ทํารวั้ ในทค่ี รอบครองของผอู ้ นื่ (2) เขา้ ไปกรดี ยางในทคี่ รอบครองของผอู ้ น่ื (3) จอดแพอยใู่ น ลําคลองบงั หนา้ ทด่ี นิ ของผอู ้ น่ื (4) เอาพชื ผลเขา้ ไปปลกู ในทคี่ รอบครองของผอู ้ นื่ 17. ถา้ จะสง่ มอบทรพั ยส์ นิ คนื แกบ่ คุ คลผมู ้ สี ทิ ธเิ อาคนื นัน้ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1376 ให ้ นําบทบญั ญัตใิ นเรอ่ื ง ลาภมคิ วรได ้ มาใชบ้ งั คบั โดยอนุโลม 18. ทด่ี นิ มี น .ส. 3 จะครอบครองปรปักษ์ไดห้ รอื ไม่ เพราะเห ตใุ ด คาตอบ ไมไ่ ด ้ เพราะ เจา้ ของมเี พยี งสทิ ธคิ รอบครอง 19. กรณีถกู แยง่ ครอบครองสงั หารมิ ทรัพย์ และยน่ื ฟ้องตอ่ ศาลภายใน 1 ปี แตก่ วา่ จะได ้ กลบั คนื มาจรงิ กเ็ วลาเลยไป 2 ปี เศษ แลว้ เชน่ น้ีจะถอื วา่ การครอบครองสะดดุ หยดุ ลงหรอื ไม่ เพราะเหตใุ ด คาตอบ ไมส่ ะดดุ หยดุ ลง เพราะไดย้ น่ื ฟ้องภายใน 1 ปี

31 หนว่ ยที่ 7 ภาระจายอม 1. ภาระจํายอมเป็ นทรัพยสทิ ธชิ นดิ ทจี่ ํากดั ตดั ตอนกรรมสทิ ธอ์ิ ยา่ งหนงึ่ ซงึ่ เป็ นเหตใุ หเ้ จา้ ของ อสงั หา รมิ ทรัพยต์ อ้ งรับกรรมหรอื งดเวน้ การใชส้ ทิ ธบิ างอยา่ ง เพอ่ื ประโยชนแ์ กอ่ สงั หารมิ ทรพั ยอ์ นื่ ภาระจํายอมนัน้ อาจไดม้ าโดยผลของกฎหมาย โดยนติ กิ รรม และโดยอายคุ วาม นอกจากน้ีภาระจํา ยอมยงั มลี กั ษณะสาํ คญั แตกตา่ งจากสทิ ธอิ นื่ ๆ 2. เจา้ ของสามยทรัพย์ ไมม่ สี ทิ ธทิ ําใหเ้ กดิ ภาระเพมิ่ ขนึ้ แกภ่ ารยะทรพั ย์ แตม่ สี ทิ ธทิ ําการอัน จําเป็ นเพอ่ื รักษาและใชส้ อยภาระจํายอม ในขณะทเี่ จา้ ของภารยทรัพยก์ จ็ ะตอ้ งไมก่ ระทําการใด อนั เป็ นเหตใุ หป้ ระโยชน์ แหง่ ภาระจํายอมลดไปหรอื เสอื่ มความสะดวก แตอ่ าจเรยี กใหย้ า้ ยภาระจํา ยอมไปยงั สว่ นอน่ื ของทรัพยไ์ ด ้ 3. ภาระจํายอมอาจระงับสน้ิ ไป โดยผลของกฎหมาย โดยนติ กิ รรม และโดยอายคุ วาม 7.1 ความหมาย การไดม้ า และลกั ษณะของภาระจายอม 1. ภาระจํายอมเป็ นทรพั ยส์ ทิ ธชิ นดิ ทจ่ี ํากดั ตดั ทอนกรรมสทิ ธอ์ิ ยา่ งหนงึ่ อนั เป็ นเหตใุ หเ้ จา้ ของ อสงั หา รมิ ทรัพยห์ นง่ึ ซงึ่ เรยี กวา่ ภารยทรัพยต์ อ้ งรบั กรรมบางอยา่ งซงึ่ กระทบถงึ สทิ ธขิ องตน หรอื ตอ้ งงดเวน้ การใชส้ ทิ ธบิ างอยา่ งอนั มอี ยใู่ นกรรมสทิ ธทิ์ รัพยส์ นิ นัน้ เพอ่ื ประโยชนแ์ ก่ อสงั หารมิ ทรพั ยอ์ นื่ ซงึ่ เรยี กวา่ สามยทรัพย์ 2. ภาระจํายอมอาจไดม้ าโดย 3 ทาง ไดแ้ ก่ (1) โดยผลของกฎหมายกลา่ วคอื เป็ นการไดม้ า ตามบทบญั ญตั แิ หง่ กฎหมาย (2) โดยนติ กิ รรมกลา่ วคอื เป็ นการไดม้ าตามเจตนาของคกู่ รณี และ (3) โดยอายคุ วามกลา่ วคอื เป็ นการไดม้ าจากการใชส้ ทิ ธโิ ดยสงบเปิดเผย และเจตนาไดภ้ าระจํา ยอมตดิ ตอ่ กนั เป็ นเวลา 10 ปี 3. ภาระจํายอมมลี กั ษณะสําคญั 5 ประการ ไดแ้ ก่ (1) ภาระจํายอมยอ่ มตกตดิ ไปกบั สามยทรพั ย์ (2) ภาระจํายอมยอ่ มตกตดิ ไปกบั ภารยทรพั ย์ (3) ภาระจํายอมยอ่ มมอี ยแู่ กท่ กุ สว่ น ของภารยทรพั ยท์ แี่ ยกออกไป (4) ภาระจํายอมยอ่ มมอี ยเู่ พอ่ื ประโยชนแ์ กท่ กุ สว่ นของสามยทรพั ย์ ทแ่ี ยกออกไป และ (5) ภาระจํายอมซงึ่ เจา้ ของรวมแหง่ สามยทรัพยค์ นหนงึ่ ไดม้ าหรอื ใชอ้ ยนู่ ัน้ มี ผลตอ่ เจา้ ของรวมทกุ คนโดยความหมาย การไดม้ า และลกั ษณะสาํ คญั ของภาระจํายอมดงั กลา่ ว ภาระจํายอมจงึ มลี กั ษณะทแ่ี ตกตา่ งกบั ทางจําเป็ นและทรัพยส์ ทิ ธอ์ิ น่ื ๆ ในหลายประการ 7.1.1 ความหมายของภาระจายอม หลกั เกณฑอ์ นั เป็ นสาระสาํ คญั ของภาระจํายอมมอี ะไรบา้ ง อธบิ ายโดยสงั เขป หลกั เกณฑอ์ นั เป็ นสาระสําคญั ของภาระจํายอมนัน้ มี 3 ประการดงั ตอ่ ไปนี้ (1) ทรัพยส์ นิ ทเ่ี กยี่ วเนอื่ งกบั ภาระจํายอมตอ้ งเป็ นอสงั หารมิ ทรพั ยแ์ ละตอ้ งประกอบดว้ ย อสงั หารมิ ทรัพยส์ องอสงั หารมิ ทรัพยต์ า่ งเจา้ ของกนั (2) เจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ยอ์ นั เป็ นภารยทรัพย์ ตอ้ งรบั กรรมบางอยา่ งซงึ่ กระทบถงึ ทรพั ยส์ นิ ของตน หรอื ตอ้ งงดเวน้ การใชส้ ทิ ธบิ างอนั มอี ยใู่ นกรรมสทิ ธท์ิ รัพยส์ นิ นัน้ (3) กรรมหรอื ขอ้ งดเวน้ การใชส้ ทิ ธดิ งั กลา่ วจะตอ้ งเป็ นประโยชนโ์ ดยตรงแก่ อสงั หารมิ ทรพั ยอ์ นื่ อันเป็ นสามยทรพั ยน์ ัน้ เจา้ ของโคยนิ ยอมใหน้ ําโคไปไถนาใหแ้ กเ่ จา้ ของนาไดใ้ นทกุ ฤดกู าลทํานา ดงั นีเ้ ป็ นภาระ จํายอมไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด เป็ นภาระจํายอมไมไ่ ด ้ เพราะภาระจํายอมตอ้ งเป็ นกรณีอสงั หารมิ ทรพั ยส์ อง อสงั หารมิ ทรพั ย์ แตโ่ ดเป็ นสงั หารมิ ทรพั ยม์ ใิ ชอ่ สงั หารมิ ทรพั ย์ กรณีน้ีจงึ ไมใ่ ชเ่ ป็ นเรอื่ งของเจา้ ของ อสงั หารมิ ทรพั ยต์ อ้ งรับกรรม เพอ่ื ประโยชนแ์ กอ่ สงั หารมิ ทรัพยอ์ น่ื ฉะนัน้ จงึ ไมใ่ ชภ่ าระจํายอม เจา้ ของทดี่ นิ แปลงหนง่ึ ยนิ ยอมใหเ้ จา้ ของทด่ี นิ ขา้ งเคยี งรวมทงั้ บรวิ ารเขา้ ไปจับปลาใน หนองน้ําซงึ่ อยใู่ นทด่ี นิ ของเจา้ ของทดี่ นิ นัน้ ได ้ ดงั นัน้ เป็ นภาระจํายอมไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด เป็ นภาระจํายอมไมไ่ ด ้ เพราะภาระจํายอมตอ้ งเป็ นประโยชนโ์ ดยตรงแกอ่ สงั หารมิ ทรพั ยอ์ ัน เป็ นสามยทรัพยน์ ัน้ แตก่ ารยนิ ยอมใหเ้ ขา้ ไปจบั ปลาในหนองน้ํา เป็ นประโยชนแ์ กเ่ จา้ ของ อสงั หารมิ ทรพั ยซ์ งึ่ เป็ นประโยชนเ์ ฉพาะแกต่ วั บคุ คล โดยไมเ่ กยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรพั ยเ์ ลยฉะนัน้ จงึ เป็ นภาระจํายอมไมไ่ ด ้

32 7.1.2 การไดม้ าซงึ่ ภาระจายอม ภาระจํายอมอาจไดม้ าโดยทางใดบา้ ง ภาระจํายอมอาจไดม้ าโดย 3 ทางคอื (1) โดยผลของกฎหมาย (2) โดยนติ กิ รรม (3) โดยอายคุ วาม ภาระจํายอมซงึ่ ไดม้ าโดยนติ กิ รรมนัน้ หากมไิ ดท้ ําเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นกบั พนักงาน เจา้ หนา้ ทผ่ี ลจะเป็ นประการใด ภาระจํายอมซง่ึ ไดม้ าโดยนติ กิ รรมนัน้ หากมไิ ดท้ ําเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นกบั พนักงาน เจา้ หนา้ ท่ี จะมผี ลไมบ่ รบิ รู ณใ์ นฐานะเป็ นทรพั ยส์ นิ ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1299 วรรค 1 จงึ ไมต่ กตดิ ไปกบั ภารยทรัพย์ และจะยกเป็ นขอ้ ตอ่ สกู ้ บั บคุ คลภายน อกผรู ้ บั โอนภารยทรพั ยน์ ัน้ ไมไ่ ดค้ งมผี ล เรยี กรอ้ งบงั คบั กนั ไดใ้ นระหวา่ ง คกู่ รณีเทา่ นัน้ หนง่ึ เดนิ ผา่ นทงุ่ หญา้ เลยี้ งสตั วส์ าธารณะเป็ นเวลากวา่ 10 ปี ตดิ ตอ่ กนั เชน่ นีห้ นง่ึ จะยกอายุ ความขน้ึ อา้ งสทิ ธทิ างภาระจํายอมไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1306 ทา่ นหา้ มมใิ หย้ กอายคุ วามขน้ึ เป็ นขอ้ ตอ่ สกู ้ บั แผน่ ดนิ ในเรอื่ ง ทรพั ยส์ นิ อนั เป็ นสาธารณะสมบตั ขิ องแผน่ ดนิ ตามปัญหา ทงุ่ หญา้ เลยี้ งสตั วส์ าธารณะ เป็ นทรัพยส์ นิ สาํ หรบั พลเมอื งใชร้ ว่ มกนั ยอ่ มเป็ น สาธารณะสมบตั ขิ องแผน่ ดนิ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1304 (2) ฉะนัน้ หนงึ่ จงึ ตอ้ งหา้ มมใิ หย้ กอายุ ความขน้ึ เป็ นขอ้ ตอ่ สกู ้ บั แผน่ ดนิ ในเรอื่ งทรัพยส์ นิ อนั เป็ นสาธารณะสมบตั ขิ องแผน่ ดนิ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1306 ดงั กลา่ ว ก. อาศยั เดนิ ผา่ นทดี่ นิ ของ ข . มาเป็ นเวลาหลายสบิ ปีแลว้ เชน่ นี้ ก . จะไดภ้ าระจํายอมโดย อายคุ วามหรอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1401 ภาระจํายอมอาจไดม้ าโดยอายคุ วามทา่ นใหน้ ําบทบญั ญัตวิ า่ ดว้ ยอายคุ วามไดส้ ทิ ธิ อันกลา่ วไวใ้ นสาธารณะ 3 แหง่ บรรพหนี้มาใชบ้ งั คบั โดยอนุโลม มาตรา 1382 บคุ คลใดครอบครองทรัพยส์ นิ ของผอู ้ นื่ ไวโ้ ดยความสงบและโดยเปิดเผยดว้ ย เจตนาเป็ นเจา้ ของ ถา้ เป็ นอสงั หารมิ ทรัพยไ์ ดค้ รอบครองตดิ ตอ่ กนั เป็ นเวลาสบิ ปี ทา่ นวา่ บคุ คลนัน้ ไดก้ รรมสทิ ธิ์ ตามปัญหา ก . อาศยั เดนิ ผา่ นทดี่ นิ ของ ข . จงึ เห็นไดว้ า่ ก . มไิ ดใ้ ชส้ ทิ ธโิ ดยปรปักษ์ตอ่ ข . ฉะนัน้ แม ้ ก . จะเดนิ ผา่ นทด่ี นิ ของ ข . เป็ นเวลานานเทา่ ใด ก็ ไมไ่ ดส้ ทิ ธภิ าระจํายอมตามมาตรา 1401 ประกอบมาตรา 1382 แตป่ ระการใด ภาระจํายอมซงึ่ ไดม้ าโดยอายคุ วามนัน้ หากมไิ ดไ้ ปจดทะเบยี นจะยกเป็ นขอ้ ตอ่ สู ้ บคุ คลภายนอกไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ภาระจํายอมซงึ่ ไดม้ าโดยอายคุ วามนัน้ แมม้ ไิ ดน้ ําไปจดทะเบยี นก็ยกเป็ นขอ้ ตอ่ สู ้ บคุ คลภายนอกไดไ้ มอ่ ยใู่ นบงั คบั แหง่ ป .พ.พ. มาตรา 1299 วรรคสอง ทงั้ น้ีเพราะผรู ้ ับโอน ภารยทรพั ยม์ ใิ ชเ่ ป็ นผไุ ้ ดส้ ทิ ธใิ นภาระจํายอมหากแตภ่ าระจํายอมทต่ี กตดิ ไปนัน้ เป็ นการรอนสทิ ธิ ผรู ้ ับโอนตาม ป .พ.พ. มาตรา 480 ฉะนัน้ ภาระจํายอมทไ่ี ดม้ าโดยอายคุ วามจงึ ไมอ่ ยใู่ นบงั คบั ของ มาตรา 1299 วรรคสอง ตามทม่ี คี ําพพิ ากษาฎกี าที่ 800/2502 ไดว้ นิ จิ ฉัยไวเ้ ป็ นบรรทัดฐาน 7.1.3 ลกั ษณะของภาระจายอม ก. เจา้ ของทดี่ นิ แปลงหนง่ึ จดทะเบยี นให ้ ข . เจา้ ของทด่ี นิ แปลงขา้ งเคยี งไดส้ ทิ ธทิ างภาระ จํายอมผา่ นทด่ี นิ ของตน ตอ่ มา ก.ไดจ้ ดทะเบยี นโอนขายทดี่ นิ ภารยทรพั ยน์ ัน้ ใหแ้ ก่ ค. และ ข. ได ้ จดทะเบยี นสทิ ธเิ ก็บกนิ ในทด่ี นิ สามทรัพยน์ ัน้ ใหแ้ ก่ ง. ดงั น้ี ค . และ ง . ตอ้ งผกู พันตอ่ ภาระจํายอม หรอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1393 วรรคหนงึ่ ถา้ มไิ ดก้ าํ หนดไวเ้ ป็ นอยา่ งอน่ื ในนติ ิ กรรมอัน กอ่ ใหเ้ กดิ ภาระจํายอมไซร ้ ทา่ นวา่ ภาระจํายอมยอ่ มตดิ ไปกบั สามยทรพั ยไ์ ดจ้ ดทะเบยี นซงึ่ ได ้ จําหน่าย หรอื ตกไปในบงั คบั แหง่ สทิ ธอิ นื่

33 ตามปัญหา ก . เจา้ ของภารยทรัพยไ์ ดจ้ ดทะเบยี นโอนขายภารยทรัพยน์ ัน้ ใหแ้ ก่ ค. ภาระจํา ยอมยอ่ ม ตกตดิ ไป กบั ภารยทรพั ย์ ฉะนัน้ ค . จงึ ตอ้ งผกู พันกบั สทิ ธภิ าระจํายอมนัน้ และ ข . ไดจ้ ด ทะเบยี นใหส้ ทิ ธเิ กบ็ กนิ ในทด่ี นิ สามยทรพั ยน์ ัน้ แก่ ง . ภาระจํายอมยอ่ มตกตดิ ไปกบั สามยทรพั ยซ์ ง่ึ ไดจ้ ําหน่ายหรอื ตกไปในบงั คบั ของสทิ ธอิ นื่ ตามมาตรา 1393 วรรคหนง่ึ ดงั กลา่ ว ฉะนัน้ ง . จงึ เป็ นผทู ้ รงสทิ ธภิ าระจํายอมผา่ นทางในทดี่ นิ ของ ค . ไดท้ ัง้ ค . และ ง . ตอ้ ง ผกู พันตอ่ ภาระจํายอมนัน้ หนง่ึ จดทะเบยี นใหส้ องไดส้ ทิ ธภิ าระจํายอมในการเดนิ ผา่ นทน่ี าของตนผา่ นไปยงั ทนี่ าของ สอง ตอ่ มาสองไดแ้ บง่ ขายทน่ี าสว่ นหนงึ่ ของตนใหแ้ กส่ าม ดงั นหี้ นงึ่ จะปฏเิ สธมใิ หส้ ามผา่ นทน่ี า ของตนโดยอา้ งวา่ ตนใหส้ ทิ ธภิ าระจํายอมแกส่ องมไิ ดใ้ หแ้ กส่ าม ไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1395 ถา้ มกี ารแบง่ แยกสามยทรัพยท์ า่ นวา่ ภาระจํายอมยังคงมอี ยเู่ พอื่ ประโยชนแ์ กท่ กุ สว่ นทแี่ ยกออกนัน้ ตามปัญหา สองไดแ้ บง่ ขายทนี่ าสว่ นหนง่ึ ของตนใหแ้ กส่ ามภาระจํายอมยังคงมอี ยเู่ พอ่ื ประโยชนแ์ กส่ ามยทรพั ยท์ กุ สว่ นทแ่ี ยกออกไป ตาม มาตรา 1395 ดงั กลา่ ว ฉะนัน้ ภาระจํายอมจงึ ยังคงมอี ยเู่ พอื่ ประโยชนแ์ กท่ นี่ าสว่ นทแี่ บง่ แยกแกส่ ามดว้ ย ขอ้ อา้ งของหนง่ึ ทวี่ า่ ตนไดใ้ หส้ ทิ ธภิ าระ จํายอมแกส่ องมไิ ดใ้ หแ้ กส่ ามจงึ รับฟังไมไ่ ดเ้ พราะภาระจํายอมยอ่ มมอี ยเู่ พอ่ื ประโยชนแ์ ก่ อสงั หารมิ ทรัพยม์ ใิ ชเ่ จาะจงเพอื่ ประโยชนแ์ กบ่ คุ คลใด รวมทัง้ ภาระจํายอมยังคงมอี ยเู่ พอื่ ประโยชน์ แกท่ กุ สว่ นทแี่ ยกออกไปนัน้ ตามมาตรา 1395 ดงั กลา่ ว ฉะนัน้ หนง่ึ จงึ ปฏเิ สธมใิ หส้ ามผา่ นทน่ี าของตนไมไ่ ด ้ ก. และ ข . เป็ นเจา้ ของกรรมสทิ ธร์ิ วมในทดี่ นิ แปลงหนง่ึ ก . แตผ่ เู ้ ดยี วทใ่ี ชส้ ทิ ธเิ ดนิ ผา่ น ทดี่ นิ ของ ค . จนไดภ้ าระจํายอมโดยอายคุ วาม โดย ข . มไิ ดม้ สี ว่ นรว่ มดว้ ยเลยเพราะอยอู่ าศยั ใน จังหวดั อน่ื ตอ่ มา ข . ไดย้ า้ ยไปอยอู่ าศยั ในทดี่ นิ แปลงดงั กลา่ ว ดงั นี้ ค. จะปฏเิ สธมใิ ห ้ ข. เดนิ ผา่ น ทดี่ นิ ของตนไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป .พ.พ. มาตรา มาตรา 1396 ภาระจํายอมซง่ึ เจา้ ของรวมแหง่ สามยทรพั ยค์ นหนง่ึ ไดม้ าหรอื ใชอ้ ยนู่ ัน้ ทา่ นใหถ้ อื วา่ เจา้ ของรวมไดม้ าหรอื ใชอ้ ยดู่ ว้ ยกนั ทกุ คน ตามปัญหา ก . และ ข . เป็ นเจา้ ของกรรมสทิ ธร์ิ วมในทด่ี นิ แปลงหนงึ่ ก . แตผ่ เู ้ ดยี วไดใ้ ช ้ สทิ ธเิ ดนิ ผา่ นทด่ี นิ ของ ค. จนไดภ้ าระจํายอมโดยอายคุ วามแม ้ ข. จะมไิ ดม้ สี ว่ นรว่ มดว้ ย แตภ่ าระจํา ยอมซงึ่ เจา้ ของรวมแหง่ สามยทรพั ยค์ นหนง่ึ ไดม้ าหรอื ใชอ่ ยนู่ ัน้ ใหถ้ อื วา่ เจา้ ของรวมไดม้ าหรอื ใชอ้ ยู่ ดว้ ยกนั ทกุ คน ฉะนัน้ ข . จงึ ไดส้ ทิ ธภิ าระจํายอมนัน้ ดว้ ยตามมาตรา 1396 ดงั กลา่ ว ค . จงึ ปฏเิ สธมใิ ห ้ ข . เดนิ ผา่ นทด่ี นิ ของตนไมไ่ ด ้ ภาระจํายอมตา่ งกบั ทางจําเป็ นในประเดน็ ใดบา้ ง ภาระจํายอมตา่ งกบั ทางจําเป็ นในประเดน็ ทสี่ ําคญั 9 ประการ ดงั ตอ่ ไปนี้ (1) ทรัพยส์ นิ อนั เกย่ี วกบั ภาระจํายอม ตอ้ งประกอบดว้ ยอสงั หารมิ ทรพั ยส์ อง อสงั หารมิ ทรัพยแ์ ตท่ รัพยส์ นิ อันเกย่ี วกบั ทางจําเป็ นตอ้ งเป็ นทดี่ นิ เทา่ นัน้ ไมเ่ กย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรัพยอ์ น่ื (2) ภาระจํายอมไมม่ ขี อ้ จํากดั วา่ จะเป็ นการใชส้ ทิ ธปิ ระเภทใด แตท่ างจําเป็ นจํากดั เฉพาะ ในเรอ่ื งทางสญั จรเทา่ นัน้ ประโยชนอ์ น่ื จะอา้ งทางจําเป็ นไมไ่ ด ้ (3) ในสว่ นของทางภาระจํายอมไมจ่ ําตอ้ งถกู ลอ้ มจนไมม่ ที างออก แตท่ างจําเป็ นนัน้ จํากดั เฉพาะกรณีทดี่ นิ ถกู ลอ้ มจนไมม่ ที างออกสทู่ างสาธารณะไดเ้ ทา่ นัน้ (4) ในสว่ นของทางภาระจํายอมจะใชเ้ ป็ นทางสญั จรไปสทู่ ใี่ ดก็ไดไ้ มม่ ขี อ้ จํากดั แตท่ าง จําเป็ นนัน้ จํากดั เฉพาะกรณีผา่ นทด่ี นิ ทลี่ อ้ มออกไปสทู่ างสาธารณะเทา่ นัน้ (5) ภาระจํายอมนัน้ ภารยทรพั ยก์ บั สามยทรัพยไ์ มจ่ ําตอ้ งตงั้ อยตู่ ดิ ตอ่ กนั เสมอไป แตท่ าง จําเป็ นจะตอ้ งผา่ นทดี่ นิ ทอี่ ยตู่ ดิ ตอ่ กนั หรอื อยตู่ อ่ เนอ่ื งกบั ทดี่ นิ ทต่ี ดิ ตอ่ กนั เ้ท้ า่ นัน้ (6) ภาระจํายอมเป็ นสทิ ธซิ งึ่ เจา้ ของสามยทรพั ยจ์ ะไดใ้ ช ้ แตท่ างจําเป็ นเป็ นขอ้ จํากดั สทิ ธิ ของเจา้ ของทด่ี นิ ตามความหมายในมาตรา 1338

34 (7) ภาระจํายอมอาจไดม้ าโดยผลของกฎหมายโดยนติ กิ รรม หรอื โดยอายคุ วาม แตท่ าง จําเป็ นนัน้ เป็ นขอ้ จํากดั สทิ ธโิ ดยผลของกฎหมายตามมาตรา 1349 และมาตรา 1350 (8) ในเรอื่ งคา่ ตอบแทน ภาระจํายอมทไ่ี ดม้ าโดยผลของกฎหมายอาจเสยี คา่ ทดแทน หรอื ไมก่ ็ไดแ้ ลว้ แตก่ รณี ภาระจํายอมทไี่ ดม้ าโดยนติ กิ รรมขนึ้ อยกู่ บั ความตกลงของคกู่ รณี สว่ น ภาระจํายอมทไ่ี ดม้ าโดยอายคุ วามหาจําตอ้ งเสยี คา่ ทดแทนไม่ แตท่ างจําเป็ นนัน้ มาตรา 1349 วรรคทา้ ยกําหนดใหต้ อ้ งชดใชค้ า่ ทดแทนเวน้ แตก่ รณีตามมาตรา 1350 กรณีเดยี วทไ่ี มจ่ ําตอ้ งเสยี คา่ ทดแทน (9) ภาระจํายอมอาจสนิ้ ไปโดยผลของกฎหมายโดยนติ กิ รรม หรอื โดยอายคุ วาม แตท่ าง จําเป็ นนัน้ จะสนิ้ ไปเมอื่ หมดความจําเป็ นเทา่ นัน้ ไมม่ กี รณีระงับสนิ้ ไปดงั เชน่ ภาระจํายอม 7.2 สทิ ธแิ ละหนา้ ทข่ี องเจา้ ของ สามยทรพั ยแ์ ละภารยทรพั ย์ 1. เจา้ ของสามยทรัพยไ์ มม่ สี ทิ ธทิ ําใหเ้ กดิ ภาระเพม่ิ ขน้ึ แกภ่ ารยทรัพย์ แตม่ สี ทิ ธทิ ําการอนั จําเป็ นเพอ่ื รักษาและใชส้ อยภาระจํายอม 2. เจา้ ของภารยทรพั ยจ์ ะตอ้ งไมก่ ระทําการใดเป็ นเหตใุ หป้ ระโยชนแ์ หง่ ภาระจํายอมลดไปหรอื เสอ่ื มความสะดวก แตอ่ าจเรยี กใหย้ า้ ยภาระจํายอมไปยังสว่ นอนื่ ของทรัพยไ์ ด ้ 7.2.1 สทิ ธแิ ละหนา้ ทขี่ องเจา้ ของสามยทรพั ย์ กรณีเจา้ ของสามยทรพั ย์ ไมม่ สี ทิ ธทิ ําการเปลยี่ นแปลงในภารยทรพั ยห์ รอื สามยทรัพยซ์ งึ่ ทําใหเ้ กดิ ภาระเพมิ่ ขน้ึ แกภ่ ารยทรัพย์ ตามมาตรา 1388 กบั กรณีความตอ้ งการแหง่ เจา้ ของ สามยทรพั ยเ์ ปลย่ี นแปลงไปไมใ่ หส้ ทิ ธแิ กเ่ จา้ ของสามยทรัพยท์ จี่ ะทําใหเ้ กดิ ภาระเพมิ่ ขน้ึ แกภ่ ารยะ ทรัพย์ ตามมาตรา 1389 นัน้ แตกตา่ งกนั อยา่ งไร กรณีหา้ มทําใหเ้ กดิ ภาระเพม่ิ ขน้ึ แกภ่ ารยทรัพย์ ตามมาตรา 1388 กบั มาตรา 1389 มคี วาม แตกตา่ งกนั ดงั ตอ่ ไปนี้ กรณีตาม มาตรา 1388 ภาระทเี่ พมิ่ ขน้ึ แกภ่ ารยทรัพยน์ ัน้ เกดิ จากการทเี่ จา้ ของสามยทรพั ย์ กระทําการเปลย่ี นแปลงภารยทรพั ยห์ รอื สามยทรพั ย์ แตก่ รณีตามมาตรา 1389 ภาระทเ่ี พม่ิ ขนึ้ แก่ ภารยทรัพยน์ ัน้ เกดิ จากความตอ้ งการแหง่ เจา้ ของสามยทรพั ยเ์ ปลย่ี นแปลงไป โดยมไิ ดก้ ระทําการ เปลยี่ นแปลงใดๆ ในภารยทรัพยห์ รอื ในสามยทรัพยน์ ัน้ เลย ก. ไดภ้ าระจํายอมโดยอายคุ วามเดนิ ผา่ นทดี่ นิ ของ ข . ซง่ึ มขี อบเขตทางกวา้ ง 2 เมตร ตอ่ มา ก . จะทําการปรับปรงุ เป็ นทางคอนกรตี และขยายทางใหก้ วา้ งเพม่ิ ขนึ้ เป็ น 3 เมตร เพอ่ื ให ้ สามารถนํารถเขา้ ออกไดส้ ะดวกขน้ึ เชน่ น้ี ก. มสี ทิ ธกิ ระทําการไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1388 เจา้ ของสามยทรพั ยไ์ มม่ สี ทิ ธทิ ําการเปลยี่ นแปลงในภารยทรัพย์ หรอื ในสามยทรพั ยซ์ งึ่ ทําใหเ้ กดิ ภาระเพมิ่ ขน้ึ แกภ่ ารยทรพั ย์ ตามปัญหา เดมิ ก . ไดภ้ าระจํายอมโดยอายคุ วามเดนิ ผา่ นทดี่ นิ ของ ข . ซงึ่ มขี อบเขตทาง กวา้ ง 2 เมตร การท่ี ก . จะทําการปรับปรงุ ทางภาระจํายอมใหเ้ ป็ นทางคอนกรตี นัน้ ไมเ่ ป็ นการทํา ใหเ้ กดิ ภาระเพมิ่ ขน้ึ แกภ่ ารยทรัพยแ์ ตป่ ระการใด แตก่ ารที่ ก . จะขยายทางใหก้ วา้ งเพมิ่ ขนึ้ เป็ น 3 เมตรนัน้ ยอ่ มเป็ นการเปลยี่ นแปลงในภารยทรพั ย์ ซง่ึ ทําใหเ้ กดิ ภาระเพมิ่ ขนึ้ แกภ่ ารยทรัพย์ ตอ้ งหา้ มตามมาตรา 1388 ฉะนัน้ ก . มสี ทิ ธทิ ําการปรบั ปรงุ ทางภาระจํายอมใหเ้ ป็ นทางคอนกรตี ไดแ้ ตไ่ มม่ สี ทิ ธขิ ยาย ทางใหก้ วา้ งกวา่ เดมิ เป็ นการตอ้ งหา้ มตามมาตรา 1388 หนงึ่ ไดภ้ าระจํายอมในการชกั นํ้าจากลาํ ลางของสองมาใชใ้ นทดี่ นิ ของตนตอ่ มาลาํ รางนต้ี น้ื เขนิ นํ้าไหลผา่ นไมส่ ะดวก หนง่ึ จะเขา้ ไปขดุ ลอกลํารางใหน้ ้ําไหลผา่ นไดส้ ะดวกเหมอื นเดมิ โดยไม่ ตอ้ ขอความยนิ ยอมจากสองกอ่ นไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1391 วรรค 1 เจา้ ของสามยทรัพยม์ สี ทิ ธทิ ําการทกุ อยา่ งอนั จําเป็ น เพอ่ื การรกั ษาและใชภ้ าระจํายอม แตต่ อ้ งเสยี คา่ ใชจ้ า่ ยของตนในการนเ้ี จา้ ของสามยทรพั ยจ์ ะ กอ่ ใหเ้ กดิ ความเสยี หายแกภ่ ารยทรัพยไ์ ดก้ แ็ ตน่ อ้ ยทส่ี ดุ ตามพฤตกิ ารณ์

35 ตามปัญหา หนงึ่ ไดภ้ าระจํายอมในการชกั นํ้าจากลาํ รางของสองมาใชใ้ นทดี่ นิ ของตน ตอ่ มา ลาํ รางตน้ื เขนิ นํ้าไหลไมส่ ะดวก หนง่ึ ในฐานะเจา้ ของสามยทรัพยจ์ งึ มสี ทิ ธทิ ําการทกุ อยา่ งอัน จําเป็ นเพอ่ื รกั ษาและใชภ้ าระจํายอม ตามมาตรา 1391 วรรค 1 เชน่ นหี้ นง่ึ จงึ มสี ทิ ธติ ามกฎหมายที่ จะเขา้ ไปขดุ ลอกลํารางใหน้ ้ําไหลผา่ นไดส้ ะดวกเหมอื นเดมิ โดยไมต่ อ้ งขอความยนิ ยอมจากสอง กอ่ น แตป่ ระการใด ฉะนัน้ หนงึ่ จะเขา้ ไปขดุ ลอกลาํ รางใหน้ ํ้าไหลสะดวกเหมอื นเดมิ ไดโ้ ดยไมต่ อ้ งไดร้ ับความ ยนิ ยอมกอ่ นตามมาตรา 1391 วรรค 1 ดงั กลา่ ว 7.2.2 สทิ ธแิ ละหนา้ ทขี่ องเจา้ ของภารยทรพั ย์ ก. เจา้ ของสามยทรัพยไ์ ดก้ อ่ สรา้ งสะพานเชอื่ มตกึ 2 หลงั ของตน โดยสะพานนัน้ ครอ่ มทาง ภาระจํายอมสงู จากพนื้ 5 เมตร ไมก่ ดี ขวางทางเดนิ รถเขา้ ออกของ ข.เจา้ ของสามยทรพั ยเ์ ชน่ น้ี ข. จะเรยี กให ้ ก. รอ้ื ถอนสะพานนัน้ ออกไปไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1330 ทา่ นมใิ หเ้ จา้ ของภารยทรัพยป์ ระกอบกรรมใดๆ อนั จะเป็ นเหตุ ใหป้ ระโยชนแ์ หง่ ภาระจํายอมลดไปหรอื เสอ่ื มความสะดวก ตามปัญหา ก . เจา้ ของภารยทรัพยไ์ ดส้ รา้ งสะพานเชอื่ มตกึ 2 หลงั ของตน โดยสะพานนัน้ ครอ่ มทางภาระจํายอมสงู จากพน้ื 5 เมตรเมอื่ สะพานนัน้ ไมก่ ดี ขวางทางเดนิ รถเขา้ ออกของ ข . เจา้ ของสามยทรัพย์ การสรา้ งสะพาน เชอื่ มดงั กลา่ วจงึ ไมเ่ ป็ นเหตใุ หป้ ระโยชนแ์ หง่ ภาระจํายอม ลดลงไปหรอื เสอ่ื มความสะดวก ไมต่ อ้ งหา้ มตามมาตรา 1390 ดงั กลา่ ว ฉะนัน้ ข. จงึ เรยี กให ้ ก. รอื้ สะพานนัน้ ออกไปไมไ่ ด ้ ตามเหตผุ ลดงั กลา่ ว เดมิ ทางภาระจํายอมผา่ นทางทศิ ตะวันออกของทดี่ นิ ของ ก . แตต่ อ่ มา ก . เรยี กใหย้ า้ ยทาง ภาระจํายอมไปทางทศิ ตะวันตกของภารยทรพั ย์ โดยอา้ งวา่ จะทําให ้ ข. เจา้ ของสามยทรพั ยผ์ า่ น ทางไดส้ ะดวก เพราะระยะทางใกลข้ นึ้ และ ก . ยนิ ยอมเสยี คา่ ใชจ้ า่ ยเอง แตต่ ามขอ้ เท็จจรงิ ระยะทางเทา่ เดมิ มไิ ดใ้ กลห้ รอื ไกลขน้ึ แตอ่ ยา่ งใด เชน่ น้ี ข. จะคดั คา้ นมใิ ห ้ ก. ยา้ ยทางภาระจํายอม นัน้ ไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1392 ถา้ ภาระจํายอมแตะตอ้ งเพยี งสว่ นหนง่ึ แหง่ ภารยทรพั ย์ เจา้ ของ ทรัพยน์ ัน้ อาจเรยี กใหย้ า้ ยไปยงั สว่ นอนื่ ก็ได ้ แตต่ อ้ งแสดงไดว้ า่ การยา้ ยนัน้ เป็ นประโยชนแ์ กต่ นและ รับเสยี คา่ ใชจ้ า่ ย ทงั้ นตี้ อ้ งไมท่ ําใหค้ วามสะดวกของเจา้ ของสามยทรพั ยล์ ดนอ้ ยลง ตามปัญหา ก . เรยี กใหย้ า้ ยทางภาระจํายอมโดยอา้ งวา่ จะทําให ้ ข . เจา้ ของสามยทรพั ย์ ผา่ นทางไดส้ ะดวก เพราะระยะทางใกลข้ น้ึ แม ้ ก . จะยนิ ยอมเสยี คา่ ใชจ้ า่ ยเองแตส่ ทิ ธขิ องเจา้ ของ สามยทรพั ยท์ จี่ ะยา้ ยภาระจํายอมนัน้ ความสะดวกมากขน้ึ ของเจา้ ของสามยทรัพยม์ ใิ ชเ่ หตผุ ล สําคญั หากแตห่ ลกั เกณฑใ์ นการยา้ ยประการหนงึ่ ตอ้ งแสดงไดว้ า่ การยา้ ยนัน้ เป็ นประโยชนแ์ กต่ น เมอื่ ขาดหลกั เกณฑด์ งั กลา่ วสทิ ธกิ ารเรยี กรอ้ งใหย้ า้ ยตามมาตรา 1392 จงึ ไมเ่ กดิ ขน้ึ ฉะนัน้ ข. จงึ คดั คา้ นมใิ ห ้ ก. ยา้ ยภาระจํายอมได ้ ตามเหตผุ ลดงั กลา่ ว 7.3 การระงบั สนิ้ ไปแหง่ ภาระจายอม 1. ภาระจํายอมอาจระงบั สน้ิ ไปโดยผลของกฎหมาย ไดแ้ ก่ โดยภารยทรัพยห์ รอื สามยทรัพย์ สลายไปทงั้ หมด โดยภารยทรัพยห์ รอื สามยทรพั ยต์ กเป็ นของเจา้ ของคนเดยี วกนั ในกรณีภาระจํา ยอมมไิ ดจ้ ดทะเบยี น และโดยภาระจํายอมหมดประโยชนแ์ กส่ ามยทรัพย์ 2. ภาระจํายอมอาจระงบั สนิ้ ไปโดยนติ กิ รรม ไดแ้ ก่ โดยกาํ หนดโด ยระยะเวลาในนติ กิ รรม โดย ความตกลงของคกู่ รณี โดยการแสดงเจตน าสละภาระจํายอม โดยการบอกเลกิ ความยนิ ยอม และ โดยการเรยี กใหพ้ น้ จากภาระจํายอม 3. ภาระจํายอมอาจระงับสนิ้ ไปโดยอายคุ วาม ไดแ้ ก่ การทมี่ ไิ ดใ้ ชภ้ าระจํายอมนัน้ เป็ นระยะเวลา 10 ปี ตดิ ตอ่ กนั 7.3.1 การระงบั สน้ิ ไปโดยผลของกฎหมาย ภาระจํายอมระงบั สน้ิ ไปโดยผลของกฎหมายมกี รณีตามบทบญั ญัตแิ หง่ ป .พ.พ. มาตรา ใดบา้ ง

36 ภาระจํายอมระงบั สนิ้ ไปโดยผลของกฎหมาย มกี รณีตามบทบญั ญัตแิ หง่ ป .พ.พ. ดงั ตอ่ ไปน้ี (4) ตามมาตรา 1397 กรณีภารยทรพั ยห์ รอื สามยทรพั ยส์ ลายไปทงั้ หมด (5) ตามมาตรา 1398 กรณีภารยทรพั ยแ์ ละสามยทรัพยต์ กเป็ นของเจา้ ของคนเดยี วกนั เฉพาะกรณีภาระจํายอมซง่ึ มไิ ดจ้ ดทะเบยี น (6) ตามมาตรา 1400 วรรค 1 กรณีภาระจํายอมหมดประโยชนแ์ กส่ ามยทรัพย์ ถา้ ภารยทรพั ยส์ ลายไปเกอื บทงั้ หมด ยังเหลอื แตเ่ พยี งเลก็ นอ้ ย แตก่ ็ ไมเ่ ป็ นประโยชนอ์ ะไร กบั สามยทรพั ยน์ ัน้ อกี เชน่ น้ี ภาระจํายอมจะระงับสน้ิ ไปตามมาตรา 1397 หรอื ไม่ กรณีภารยทรพั ยส์ ลายไปเกอื บทงั้ หมด เมอ่ื สลายไปยงั ไมห่ มด แมย้ ังเหลอื อยเู่ พยี ง เล็กนอ้ ย ภาระจํายอมก็ยงั ไมส่ น้ิ ไปตามมาตรา 1397 แตเ่ มอื่ ภารยทรัพยท์ เี่ หลอื อยไู่ มเ่ ป็ น ประโยชนอ์ ะไรกบั สามยทรัพยอ์ กี ภาระจํายอมก็ยังไมส่ น้ิ ไป ตามมาตรา 1400 วรรค 1 ก. และ ข . เป็ นเจา้ ของกรรมสทิ ธใิ์ นทดี่ นิ แปลงหนงึ่ รว่ มกนั และไดภ้ าระจํายอมโดยอายุ ความผา่ นทดี่ นิ ของ ค . ตอ่ มา ก . และ ข . ไดซ้ อื้ ทดี่ นิ ภารยทรัพยข์ อง ค . มาเป็ นกรรมสทิ ธร์ิ ว่ มกนั อกี ภายหลงั ก . และ ข . ไดข้ ายทดี่ นิ อันเป็ นสามยทรัพยเ์ ดมิ ให ้ ง . เชน่ น้ี ง . จะอา้ งภาระจํายอม เดนิ ผา่ นทด่ี นิ ของ ก. และ ข. อันเป็ นภารยทรัพยเ์ ดมิ ไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1398 ถา้ ภารยทรัพยต์ กเป็ นเจา้ ของคนเดยี วกนั ทา่ นวา่ เจา้ ของจะได ้ เพกิ ถอนการจดทะเบยี นกไ็ ด ้ แตถ่ า้ ยงั มไิ ด ้ เพกิ ถอนทะเบยี นไซร ้ ภาระจํายอมยงั คงมอี ยใู่ นสว่ น บคุ คลภายนอก ตามปัญหา ก . และ ข . เป็ นเจา้ ของกรรมสทิ ธใ์ิ นทด่ี นิ แปลงหนง่ึ รว่ มกนั และไดภ้ าระจํายอม โดยอายคุ วามผา่ นทดี่ นิ ของ ค . ตอ่ มา ก . และ ข . ไดซ้ อื้ ทด่ี นิ ภารยทรพั ยข์ อง ค . มาเป็ น กรรมสทิ ธร์ิ ว่ มกนั อกี จงึ เทา่ กบั ภารยทรัพยแ์ ละสามยทรพั ยต์ กเป็ นเจา้ ของคนเดยี วกนั ในเมอ่ื เป็ น ภาระจํายอมโดยอายคุ วามโดยมไิ ดจ้ ดทะเบยี น ภาระจํายอมยอ่ มระงับสน้ิ ไปตามมาตรา 1398 ดงั กลา่ วเมอ่ื ภาระจํายอมระงบั สน้ิ ไปแลว้ แม ้ ง .จะเป็ นบคุ คลภายนอกผรู ้ บั โอนสามยทรพั ยเ์ ดมิ นัน้ ก็ไมท่ ําใหภ้ าระจํายอมทร่ี ะงบั สนิ้ ไปแลว้ กลบั มขี น้ึ มาอกี แตป่ ระการใดเวน้ แตจ่ ะกอ่ ภาระจํายอมขนึ้ ใหมไ่ มเ่ กย่ี วกบั ภาระจํายอมเดมิ ฉะนัน้ ง. จะอา้ งภาระจํายอมเดนิ ผา่ นทด่ี นิ ของ ก. และ ข. อนั เป็ นภารยทรัพยเ์ ดมิ ไมไ่ ด ้ หนง่ึ ไดร้ บั ภาระจํายอมผา่ นภารยทรพั ยข์ องสองไปขายของทต่ี ลาด ซง่ึ อยตู่ ดิ กบั ภารยทรัพยข์ องสองตอ่ มาตลาดถกู ขายกจิ การและเปลย่ี นไปเป็ นโรงงานซง่ึ ลอ้ มรัว้ โดยรอบ ทําให ้ ทางภาระจํายอมเดมิ กลาย เป็ นทางตนั หนงึ่ ไมไ่ ดใ้ ชท้ างนัน้ อกี ตอ่ ไป เชน่ น้ี ภาระจํายอมนัน้ จะ สน้ิ สดุ ไปหรอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1400 ถา้ ภาระจํายอมหมดประโยชนแ์ กส่ ามยทรพั ยไ์ ซร ้ ทา่ นวา่ ภาระ จํายอมนัน้ สนิ้ ไป.... ตามปัญหา หนงึ่ ไดภ้ าระจํายอมผา่ นภารยทรพั ยข์ องสองไปขายของทตี่ ลาดซงึ่ ตงั้ อยตู่ ดิ กบั ภารย ทรัพยข์ องสอง ตอ่ มาตลาดถกู ขายกจิ การและเปลยี่ นไปเป็ นโรงงานซงึ่ ลอ้ มรัว้ โดยรอบ ทํา ใหท้ างภาระจํายอมเดมิ กลายเป็ นทางตนั หนงึ่ ไมไ่ ดใ้ ชท้ างนัน้ อกี ตอ่ ไป เชน่ นี้ เห็นไดว้ า่ ภาระจํา ยอมนัน้ หมดประโยชนแ์ กส่ ามยทรัพย์ ภาระจํายอมยอ่ มสนิ้ ไปตามมาตรา 1400 ดงั กลา่ ว ฉะนัน้ ภาระจํายอมนัน้ ยอ่ มระงบั สน้ิ ไป ตามเหตผุ ลดงั กลา่ ว 7.3.2 การระงบั สน้ิ ไปโดยนติ กิ รรม มกี รณีใดบา้ งทภี่ าระจํายอมระงับสน้ิ ไปโดยนติ กิ รรม ภาระจํายอมระงบั สนิ้ ไปโดยนติ กิ รรมนัน้ มี 5 กรณี ดงั ตอ่ ไปน้ี (1) กรณีพน้ กาํ หนดระยะเวลาในนติ กิ รรม (2) กรณีความตกลงระงบั ของเจา้ ของภารยทรัพยแ์ ละเจา้ ของสามยทรัพย์ (3) กรณีผทู ้ รงสทิ ธแิ สดงเจตนาสละภาระจํายอม (4) กรณีของเจา้ ภารยทรัพยบ์ อกเลกิ ภาระจํายอม (5) กรณีเจา้ ของภารยทรพั ยเ์ รยี กใหพ้ น้ จากภาระจํายอม

37 หนง่ึ ตกลงดว้ ยวาจาใหส้ องชกั น้ําจากคนู ้ําของตนไปใชใ้ นทด่ี นิ ของสองได ้ โดยมกี ําหนด ระยะเวลา 10 ปี เวลาผา่ นไปเพยี ง 2 ปี หนง่ึ ก็ ขายทดี่ นิ อันเป็ นภารยทรัพยข์ องตนใหแ้ กส่ าม โดย สามรอู ้ ยแู่ ลว้ วา่ หนง่ึ กบั สองมขี อ้ ตกลงเชน่ วา่ นัน้ ดงั นี้ สามจะปฏเิ สธไมใ่ หส้ องชกั น้ําจากคนู ้ําภาระ จํายอมเดมิ ไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1299 วรรค 1 ภายในบงั คบั แหง่ บทบญั ญตั ใิ นประมวลกฎหมายนี้หรอื กฎหมายอนื่ ทา่ นวา่ ไดม้ าโดยนติ กิ รรมซง่ึ อสงั หารมิ ทรพั ยห์ รอื ทรัพยสทิ ธหิ รอื ทรพั ยส์ นิ อนั เกย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรัพยน์ ัน้ ไมบ่ รบิ รู ณ์ เวน้ แตน่ ติ กิ รรมจะไดท้ ําเป็ นหนังสอื และไดจ้ ดทะเบยี นการไดม้ ากบั พนักงานเจา้ หนา้ ที่ ตามปัญหา หนง่ึ กบั สองตกลงกอ่ ภาระจํายอมกนั ดว้ ยวาจา มไิ ดท้ ําเป็ นหนังสอื แล ะจด ทะเบยี นการไดม้ ากบั พนักงานเจา้ หนา้ ท่ี ภาระจํายอมนัน้ จงึ มผี ลไมบ่ รบิ รู ณต์ าม ป .พ.พ. มาตรา 1299 วรรค 1 ดงั กลา่ ว ซงึ่ ใชบ้ งั คบั ไดเ้ ฉพาะในระหวา่ งคกู่ รณีจะยกเป็ นขอ้ ตอ่ สบู ้ คุ คลภายนอก มไิ ด ้ เชน่ น้ี แมส้ ามจะไดร้ อู ้ ยแู่ ลว้ วา่ มภี าระจํายอมเชน่ วา่ นัน้ แตเ่ มอ่ื สามไมต่ กลงยิ นยอมดว้ ย แม ้ ภาระจํายอมนัน้ ยังเหลอื เวลาอกี ถงึ 8 ปี กช็ อบทส่ี องกบั หนงึ่ จะวา่ กลา่ วกนั เอง สองจะยกเอาสทิ ธิ ภาระจํายอมซง่ึ มไิ ดจ้ ดทะเบยี นขนึ้ เป็ นขอ้ ตอ่ สกู ้ บั สามไมไ่ ด ้ ฉะนัน้ สามจงึ ปฏเิ สธมใิ หส้ องชกั นํ้าจากคนู ํ้าภาระจํายอมได ้ ตามเหตผุ ลดงั กลา่ ว ก. จดทะเบยี นให ้ ข. ไดภ้ าระจํายอมผา่ นทดี่ นิ ของตนได ้ ตอ่ มา ก. ไดแ้ บง่ แยกภารยทรพั ย์ นัน้ โอนขายให ้ ค . สว่ นหนงึ่ และ ง . สว่ นหนง่ึ ซง่ึ สว่ นทแี่ บง่ แยกออกไปนัน้ อยนู่ อกขอบเขตของ ทางภาระจํายอม ค . และ ง . จงึ เรยี กใหท้ ดี่ นิ สว่ นของตนพน้ จากภาระจํายอม เชน่ น้ี ข . จะคดั คา้ น ไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1354 ถา้ มกี ารแบง่ แยกภารยทรพั ย์ ทา่ นวา่ ภาระจํายอมยงั คงมอี ยู่ ยังคงมอี ยแู่ กท่ กุ สว่ นทแ่ี ยกออก แตถ่ า้ ในสว่ นใดภาระจํายอมนัน้ ไมใ่ ชแ้ ละใชไ้ มไ่ ดต้ ามรปู การ ทา่ น วา่ เจา้ ของสว่ นนัน้ จะเรยี กใหพ้ น้ จากภาระจํายอมกไ็ ด ้ ตามปัญหา ก. จดทะเบยี นให ้ ข. ไดภ้ าระจํายอมผา่ นทดี่ นิ ของตนได ้ ตอ่ มา ก. ไดแ้ บง่ แยก ภารยทรัพยน์ ัน้ โอนขายให ้ ค . สว่ นหนง่ึ และ ง . สว่ นหนงึ่ ซง่ึ ในสว่ นทแี่ บง่ แยกออกไปนัน้ อยนู่ อก ขอบเขตของทางภาระจํายอม เชน่ นเี้ ห็นวา่ สว่ นของ ค. และ ง. ทแี่ ยกออกไปนัน้ ภาระจํายอมยอ่ ม ไมใ่ ชแ้ ละใชไ้ มไ่ ดต้ ามรปู การ ค. และ ง. เจา้ ของสว่ นทแ่ี ยกออกไปนัน้ ยอ่ มเรยี กใหพ้ น้ จากภาระจํา ยอมได ้ ตามมาตรา 1394 ดงั กลา่ ว ฉะนัน้ ข . จะคดั คา้ นไมไ่ ด ้ เพราะ ค . และ ง . ใชส้ ทิ ธเิ รยี กใหพ้ น้ จากภาระจํายอมไดโ้ ดย ชอบดว้ ยกฎหมายดงั กลา่ ว 7.3.3 การระงบั สน้ิ ไปโดยอายุความ ก. ไดส้ ทิ ธภิ าระจํายอมโดยจดทะเบยี นผา่ นทางในทด่ี นิ ของ ข . ตอ่ มา ก . และ ข . ขดั ผลประโยชนก์ นั ทางธรุ กจิ การคา้ ข . ไดข้ ม่ ขคู่ กุ คามจน ก . ตอ้ งยา้ ยจากสามยทรัพยน์ ัน้ ไปอยทู่ ่ี จงั หวัดอน่ื เป็ นเวลาถงึ 10 ปี เมอ่ื ข. เจา้ ของสามยทรัพยเ์ สยี ชวี ติ แลว้ ก. จงึ กลบั เขา้ มาอยอู่ าศยั ใน สามยทรพั ยเ์ ดมิ นัน้ อกี และจะใชส้ ทิ ธภิ าระจํายอมเดมิ ผา่ นภารยทรัพยน์ ัน้ ดงั นีท้ ายาทของ ข. จะมี ขอ้ ตอ่ สหู ้ รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1399 ภาระจํายอมนัน้ ถา้ มไิ ดใ้ ช ้ 10 ปี ทา่ นวา่ ยอ่ มสนิ้ ไป ตามปัญหา ก. ไดส้ ทิ ธภิ าระจํายอมโดยจดทะเบยี น ผา่ นทางในทดี่ นิ ของ ข. ตอ่ มา ก. และ ข. ขดั ผลประโยชนก์ นั ทางธรุ กจิ การคา้ ข . ไดข้ ม่ ขคู่ กุ คามจน ก . ตอ้ งยา้ ยไปอยจู่ ังหวดั อนื่ เป็ น เวลาถงึ 10 ปีเชน่ นี้ ภาระจํายอมนัน้ ยอ่ มมไิ ดใ้ ชส้ บิ ปี ภาระจํายอมนัน้ ยอ่ มสน้ิ ไป ตามมาตรา 1399 ดงั กลา่ ว ไมว่ า่ การทมี่ ไิ ดใ้ ชน้ ัน้ จะเกดิ จากสาเหตใุ ด เพราะกฎหมายพเิ คราะหเ์ ฉพาะผลทเ่ี กดิ ขน้ึ เทา่ นัน้ ฉะนัน้ ทายาทของ ข . จงึ มขี อ้ ตอ่ สภู ้ าระจํายอมนัน้ ระงับสน้ิ ไปแลว้ ตามมาตรา 1399 ดงั กลา่ ว หนง่ึ ไดส้ ทิ ธภิ าระจํายอมผา่ นทดี่ นิ ของสองโดยอายคุ วาม ตอ่ มาหนง่ึ ไดไ้ ปทํางาน ตา่ งประเทศเป็ นเวลาถงึ 9 ปี แลว้ กบั มาอยู่เมอื งไทยและไดใ้ ชท้ างภารยทรพั ยน์ ัน้ อกี เพยี ง 6 เดอื น

38 ก็กลบั ไปทํางานตา่ งประเทศอกี เป็ นเวลา 2 ปี จงึ กลบั มาอยอู่ าศยั ในสามยทรัพยเ์ ดมิ นัน้ แตส่ องไม่ ยอมใหห้ นง่ึ ผา่ นทดี่ นิ ของตนโดยอา้ งวา่ ภาระจํายอมระงับสนิ้ ไปแลว้ เชน่ น้หี นงึ่ จะมขี อ้ ตอ่ สู ้ อยา่ งไร ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1399 ภาระจํายอมนัน้ ถา้ มไิ ดใ้ ชส้ บิ ปีทา่ นวา่ ยอ่ มสน้ิ ไป แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยที่ 7 1. ทรพั ยส์ นิ ทจ่ี ะตกอยภู่ ายใตภ้ าระจํายอมไดจ้ ะตอ้ งเป็ นทรพั ยส์ นิ ประเภท อสงั หารมิ ทรพั ย์ 2. การใชส้ ทิ ธโิ ดยการขออาศยั อาจเป็ นเหตใุ หไ้ ดม้ าซงึ่ ภาระจํายอมโดยอายคุ วาม เพราะมใิ ชเ่ ป็ นการใชส้ ทิ ธโิ ดยเจตนาจะไดภ้ าระจํายอม ไมไ่ ด ้ 3. ในเรอื่ งภาระจํายอมและทางจําเป็ น อาจไดส้ ทิ ธทิ งั้ ภาระจํายอมและทางจําเป็ นในเสน้ ทาง เดยี วกนั ได ้ 4. ปักเสาเดนิ สายไฟในทางภาระจํายอมเดมิ เป็ นการทําใหเ้ กดิ ภาระเพมิ่ ขนึ้ แกภ่ ารยทรพั ย์ 5. ภาระจํายอมในประเทศไทยคดที ข่ี นึ้ สศู่ าลสว่ นใหญเ่ ป็ นเรอ่ื งเกยี่ วกบั ทางสญั จร 6. กรณีเจา้ ของสามยทรัพยต์ อ้ งเสยี คา่ ใชจ้ า่ ยของตนเองในการซอ่ มแซมทไ่ี ดท้ ําไปแลว้ หาก เจา้ ของภารยทรัพยไ์ ดร้ บั ประโยชนด์ ว้ ย เจา้ ของภารยทรพั ย์ ตอ้ งออกคา่ ใชจ้ า่ ยดว้ ยตามสว่ นแหง่ ประโยชน์ 7. ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1392 เจา้ ของทรัพยอ์ าจเรยี กใหย้ า้ ยภาระจํายอมไปยังสว่ นอนื่ ไดใ้ น กรณี ภาระจํายอมแตะตอ้ งเพยี งสว่ นหนงึ่ แหง่ ภารยทรพั ย์ 8. ถา้ ภารยทรพั ยส์ ลายไปทงั้ หมด ภาระจํายอมจะมผี ล สนิ้ ไปโดยผลของกฎหมาย 9. ถา้ มกี ารแบง่ แยกภารยทรพั ย์ ภาระจํายอมยังคงมอี ยแู่ กท่ กุ สว่ นทแ่ี ยกออกไป 10. ภาระจํายอมนัน้ ถา้ ไมไ่ ดใ้ ชไ้ ปภายในระยะเวลาเทา่ ใดยอ่ มสน้ิ ไป คาตอบ ไมม่ กี ารสนิ้ ไปโดยไมใ่ ช ้ 11. ทรัพยส์ นิ ทเ่ี ป็ นสามยทรัพยไ์ ดจ้ ะตอ้ งเป็ นทรัพยส์ นิ เฉพาะอสงั หารมิ ทรพั ย์ 12. การไดภ้ าระจํายอมโดยผลของกฎหมายแลว้ ตอ่ มาอาจไดภ้ าระจํายอมโดยอายคุ วาม อกี ในกรณีเดยี วกนั ได ้ หากไดใ้ ชส้ ทิ ธโิ ดยครบหลกั เกณฑต์ ามกฎหมาย 13. เรอื่ งเกย่ี วกบั ภาระจํายอมและทางจําเป็ น ภาระจํายอมไมจ่ ํากดั ประเภทสทิ ธิ แตท่ าง จําเป็ นจํากดั เฉพาะกรณีทางสญั จร 14. ทําทางภาระจํายอมเดมิ จากโรยกรวดเป็ นเทคอนกรตี ไมเ่ ป็ นการทําใหเ้ กดิ ภาระ เพม่ิ ขนึ้ แกภ่ ารยทรพั ย์ 15. ภาระจํายอมเป็ นทรัพยสทิ ธชิ นดิ จํากดั ตดั ทอนกรรมสทิ ธิ์ 16. ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1391 เจา้ ของสามยทรพั ยม์ สี ทิ ธทิ ําการทกุ อยา่ งอันจําเป็ นเพอ่ื รกั ษาและใชภ้ าระจํายอม แตจ่ ะกอ่ ใหเ้ กดิ ความเสยี หายแกภ่ ารยทรัพย์ พฤตกิ ารณ์ ไดก้ แ็ ตน่ อ้ ยทส่ี ดุ ตาม 17. ถา้ ภาระจํายอมแตะตอ้ งเพยี งสว่ นหนง่ึ แหง่ ภารยทรพั ยน์ ัน้ อาจเรยี กใหย้ า้ ยไปยงั สว่ น อน่ื กไ็ ด ้ แตต่ อ้ งแสดงไดว้ า่ การยา้ ยนัน้ เป็ นประโยชนแ์ กต่ น 18. กรณีถา้ มคี วามเป็ นไปมที างใหก้ ลบั ใชภ้ าระจํายอมได ้ ภาระจํายอมนัน้ อาจกลบั มขี น้ึ อกี ไดน้ ัน้ เป็ นกรณี ภาระจํายอมหมดประโยชนแ์ กส่ ามยทรพั ยโ์ ดยสนิ้ เชงิ 19. ภาระจํายอมทไ่ี ดจ้ ดทะเบยี นไวแ้ ลว้ ถา้ ภารยทรพั ยแ์ ละสามยทรพั ยต์ กเป็ นของ เจา้ ของคนเดยี วกนั จะตอ้ งเพกิ ถอนการจดทะเบยี น มฉิ ะนัน้ ยังคงมผี ลอยใู่ นสว่ นบคุ คลภายนอก 20. กรณีไมไ่ ดใ้ ชภ้ าระจํายอมเป็ นเวลา 10 ปี ภาระจํายอมนัน้ ยอ่ มสน้ิ ไปทกุ กรณีไมม่ ี ขอ้ ยกเวน้

39 หนว่ ยที่ 8 ทรพั ยส์ ทิ ธอิ นื่ ๆ 1. สทิ ธอิ าศยั สทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ สทิ ธเิ ก็บกนิ และภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรพั ยเ์ ป็ นทรัพยส์ ทิ ธิ อนั เกย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรพั ย์ ทกี่ าํ หนดใหบ้ คุ คลมสี ทิ ธใิ ชไ้ ด ้ หรอื ไดร้ บั ประโยชนจ์ าก อสงั หารมิ ทรัพยข์ องผอู ้ น่ื หรอื กลา่ วอกี นัยหนงึ่ เป็ นทรพั ยส์ ทิ ธ์ิ ทจี่ ํากดั ตดั ทอนสทิ ธขิ์ องเจา้ ของ อสงั หารมิ ทรพั ยท์ อ่ี ยภู่ ายใตแ้ หง่ สทิ ธเิ หลา่ นี้ 2. การไดม้ า การเปลย่ี นแปลง และการระงบั สน้ิ ไปของทรัพยสทิ ธอิ นื่ ๆ นัน้ จะตอ้ งทําเป็ น หนังสอื และจดทะเบยี นตอ่ พนักงานเจา้ หนา้ ท่ี 3. ทรัพยสทิ ธอิ นื่ ๆนี้ อาจมกี ําหนดเวลาหรอื กาํ หนดตลอดชวี ติ ของผทู ้ รง สทิ ธหิ รอื ผรุ ้ ับ ประโยชนห์ รอื เจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ยท์ อ่ี ยภู่ ายใตบ้ งั คบั สทิ ธนิ ัน้ ๆ หรอื มกี าํ หนดเวลากไ็ ด ้ 8.1 สทิ ธอิ าศยั 1. สทิ ธอิ าศยั เป็ นทรัพยสทิ ธทิ กี่ ําหนดใหผ้ ทู ้ รงสทิ ธิ และบคุ คลในครอบครัวอยอู่ าศยั ใน โรงเรอื นของผอู ้ นื่ โดยไมต่ อ้ งเสยี คา่ เชา่ 2. การไดม้ า การเปลยี่ นแปลง และก ารระงับสน้ิ ไปของสทิ ธอิ าศยั นัน้ จะตอ้ งทําเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นตอ่ พนักงานเจา้ หนา้ ท่ี 3. สทิ ธอิ าศยั เป็ นสทิ ธเิ ฉพาะตวั ของผทู ้ รงสทิ ธิ จงึ ไมอ่ าจโอนหรอื รบั มรดกกนั ตอ่ ไปไมไ่ ด ้ 4. สทิ ธอิ าศยั อาจมกี ําหนดเวลาหรอื กาํ หนดตลอดชวี ติ ของผทู ้ รงสทิ ธอิ าศยั หรอื ไมม่ ี กาํ หนดเวลาก็ได ้ 8.1.1 ลกั ษณะของสทิ ธอิ าศยั ลกั ษณะของสทิ ธอิ าศยั ทสี่ าํ คญั มอี ยา่ งไรบา้ ง สทิ ธอิ าศยั มหี ลกั สาคญั ดงั ตอ่ ไปน้ี (1) สทิ ธอิ าศยั เป็ นสทิ ธทิ ใ่ี หบ้ คุ คลใดมสี ทิ ธอิ ยอู่ าศยั ในโรงเรอื นของผอู ้ น่ื โดยไมเ่ สยี คา่ เชา่ และมสี ทิ ธเิ กบ็ ดอกผลธรรมดาเพยี งเทา่ ทจี่ ําเป็ นแกค่ วามตอ้ งการของครวั เรอื น (2) สทิ ธอิ าศยั จะไดม้ าโดยทางนติ กิ รรมเทา่ นัน้ และจะตอ้ งทําเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี น การไดม้ านัน้ ตอ่ พนักงานเจา้ หนา้ ทจ่ี งึ จะมผี ลเป็ นทรัพยส์ ทิ ธใิ ชอ้ า้ งยนั บคุ คลทว่ั ไปได ้ (3) สทิ ธอิ าศยั เป็ นสทิ ธเิ ฉพาะตวั ของผทู ้ รงสทิ ธอิ าศยั จงึ โอนกนั ไมไ่ ด ้ แมโ้ ดยทางมรดก (4) สทิ ธอิ าศยั อาจมกี ําหนดเวลาหรอื ไมก่ ็ได ้ และจะ กาํ หนดตลอดชวี ติ ของผทู ้ รงสทิ ธิ อาศยั กไ็ ด ้ ก. ให ้ ข . อาศยั อยใู่ นบา้ นของตนโดยไมต่ อ้ งเสยี คา่ เชา่ บา้ นมกี ําหนด 10 ปี และไดท้ ํา สญั ญาตอ่ กนั ไวเ้ ป็ นหนังสอื ตอ่ มา ข . อยใู่ นบา้ นของ ก. ได ้ 5 ปี ก. ยกบา้ นนัน้ กบั ค. ค. ไมย่ อม ให ้ ข. อยใู่ นบา้ นนัน้ ตอ่ ไป ข. ก็ไมย่ อมออกจากบา้ นนัน้ โดยอา้ งวา่ ตามสญั ญาระหวา่ งตนกบั ก. นัน้ ตนมสี ทิ ธอิ าศยั ในบา้ นน้ีอกี เป็ นเวลา 5 ปี และ ค . รบั โอนบา้ นนัน้ ไปโดยไมส่ จุ รติ และไมเ่ สยี คา่ ตอบแทน ดงั นีร้ ะหวา่ ง ข. และ ค. ผใู ้ ดมสี ทิ ธใิ นบา้ นดงั กลา่ วนีด้ กี วา่ กนั จากอทุ าหรณ์ ค. ผรู ้ บั โอนบา้ นจาก ก. มสี ทิ ธดิ กี วา่ ข. ผอู ้ าศยั ในบา้ นหลงั นัน้ สว่ น ข . นัน้ แมจ้ ะมสี ญั ญาใหส้ ทิ ธอิ าศยั ระหวา่ งตนกบั ก . แตส่ ญั ญาดงั กลา่ วเป็ นเพยี งบคุ คลสทิ ธใิ ชอ้ า้ งยันได ้ ระหวา่ งตนกบั ก. เทา่ นัน้ เนือ่ งจากการไดม้ าซงึ่ สทิ ธอิ าศยั เป็ นการไดม้ าซงึ่ ทรัพยส์ ทิ ธชิ นดิ หนงึ่ นัน้ จะตอ้ งทําเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นตอ่ พนักงานเจา้ หนา้ ทจ่ี งึ จะบรบิ รู ณ์เป็ นทรพั ยส์ ทิ ธิ แตก่ าร ไดม้ าซง่ึ ทรัพยส์ ทิ ธอิ าศยั ของ ข . นัน้ เพยี งแตท่ ําเป็ นหนังสอื แตม่ ไิ ดจ้ ดทะเบยี นตอ่ พนักงาน เจา้ หนา้ ทจี่ งึ ไมอ่ าจใชอ้ า้ งยนื ยันตอ่ ค . ซง่ึ เป็ นบคุ คลภายนอกได ้ สาํ หรบั ขอ้ อา้ งของ ข . ทวี่ า่ ค . ไมส่ จุ รติ ก็ไมป่ รากฏขอ้ เท็จจรงิ วา่ ค . ไมส่ จุ รติ แตป่ ระการใด และไมม่ กี ฎหมายบญั ญัตวิ า่ บคุ คลภายนอกจะตอ้ งสจุ รติ หรอื ไม่ การท่ี ค . ไมไ่ ดเ้ สยี คา่ ตอบแทนนัน้ กไ็ มม่ กี ฎหมายบญั ญตั วิ า่ บคุ คลภายนอกจะตอ้ งเสยี คา่ ตอบแทนหรอื ไม่ ดงั นัน้ ถา้ ค . ไมต่ อ้ งการให ้ ข . อยใู่ นบา้ นนัน้ ตอ่ ไป ค. ยอ่ มมสี ทิ ธใิ ห ้ ข. ออกจากบา้ นนัน้ ได ้ 8.1.2 ผลของสทิ ธอิ าศยั ผทู ้ รงสทิ ธอิ าศยั มสี ทิ ธแิ ละหนา้ ทอี่ ยา่ งไรบา้ ง ผทู ้ รงสทิ ธอิ าศยั มสี ทิ ธแิ ละหนา้ ทด่ี งั ตอ่ ไปนี้

40 สทิ ธขิ องผทู ้ รงสทิ ธอิ าศยั (1)อยอู่ าศยั ในโรงเรอื นของผอู ้ นื่ โดยไมต่ อ้ งเสยี คา่ เชา่ (2)เก็บดอกผลธรรมดาเพยี งเทา่ ทจ่ี ําเป็ นแกค่ วามตอ้ งการของครัวเรอื น หนา้ ทข่ี องผทู ้ รงสทิ ธอิ าศยั (1) ใชโ้ รงเรอื นตามปกตปิ ระเพณีหรอื ทก่ี าํ หนดไวใ้ นนติ กิ รรมกอ่ ตงั้ สทิ ธอิ าศยั (2) สงวนโรงเรอื นอยา่ งวญิ ํชู นจะพงึ สงวนทรัพยส์ นิ ของตน และบาํ รงุ รกั ษาและ ซอ่ มแซมเลก็ นอ้ ย (3) ยอมใหผ้ อู ้ าศยั หรอื ตวั แทนเขา้ ตรวจดโู รงเรอื นเป็ นครัง้ คราว (4) ไมด่ ดั แปลงตอ่ เตมิ โรงเรอื น (5) สง่ คนื โรงเรอื นใหผ้ ใู ้ หอ้ าศยั เมอ่ื สทิ ธอิ าศยั ระงับสน้ิ ไป 8.1.3 การระงบั สนิ้ ไปซงึ่ สทิ ธอิ าศยั เหตขุ องการสนิ้ ไปซงึ่ สทิ ธอิ าศยั มอี ยา่ งไรบา้ ง เหตขุ องการระงับสน้ิ ไปซง่ึ สทิ ธอิ าศยั 1) การระงับสน้ิ ไปโดยผลแหง่ เจตนา ซง่ึ แบง่ ออกเป็ น - เมอ่ื สน้ิ ระยะเวลาทก่ี ําหนดไว ้ - เมอื่ ผใู ้ หส้ ทิ ธอิ าศยั บอกเลกิ สทิ ธอิ าศยั - เมอื่ ผทู ้ รงสทิ ธสิ ละสทิ ธอิ าศยั - เมอื่ คกู่ รณีทัง้ สองฝ่ ายตกลงกนั เลกิ สทิ ธอิ าศยั 2) การระงบั สน้ิ ไปโดยผลแหง่ กฎหมาย ซง่ึ แบง่ ออกเป็ น - เมอ่ื ผทู ้ รงสทิ ธอิ าศยั ตาย - เมอ่ื สทิ ธอิ าศยั กบั กรรมสทิ ธเิ์ กลอ่ื นกลนื กนั 3) การระงับสน้ิ ไปโดยสภาพธรรมชาติ 8.2 สทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ 1. สทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ เป็ นทรพั ยส์ ทิ ธทิ ก่ี ําหนดใหผ้ ทู ้ รงสทิ ธเิ ป็ นเจา้ ของโรงเรอื น สงิ่ ปลกู สรา้ ง หรอื สง่ิ เพาะ ปลกู บนดนิ หรอื ใตด้ นิ ของผอู ้ นื่ โดยไมเ่ ป็ นสว่ นควบของเจา้ ของทดี่ นิ นัน้ โดยจะเสยี คา่ เชา่ เป็ นการตอบแทนหรอื ไมก่ ็ได ้ 2. การไดม้ า การโอน การเปลยี่ นแปลงและการระงับสนิ้ ไปของสทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ นัน้ จะตอ้ งทํา เป็ น หนังสอื และจดทะเบยี นตอ่ พนักงานเจา้ หนา้ ท่ี 3. สทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ มใิ ชเ่ ป็ นสทิ ธเิ ฉพาะตวั ของผทู ้ รงสทิ ธิ จงึ อาจโอนหรอื รบั มรดกกนั ตอ่ ไปได ้ 4. สทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ อาจมกี ําหนดเวลาหรอื กาํ หนดตลอดชวี ติ ของเจา้ ของทด่ี นิ หรอื ของผทู ้ รง สทิ ธิ หรอื ไมม่ กี ําหนดเวลาก็ได ้ 8.2.1 ลกั ษณะของสทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ ลกั ษณะของสทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ ทส่ี ําคญั มอี ยา่ งไรบา้ ง สทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ มลี กั ษณะทส่ี ําคญั ดงั ตอ่ ไปนี้ (1) สทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ เป็ นสทิ ธใิ หบ้ คุ คลมสี ทิ ธเิ ป็ นเจา้ ของโรงเรอื น สง่ิ ปลู กสรา้ งหรอื สง่ิ เพาะปลกู ในทด่ี นิ ของผอู ้ น่ื โดยทรัพยส์ นิ เหลา่ นัน้ ไมต่ กเป็ นสว่ นควบของเจา้ ของทด่ี นิ โดยจะเสยี คา่ เชา่ หรอื ผลประโยชนต์ อบแทนหรอื ไมก่ ็ได ้ (2) สทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ นัน้ อาจไดม้ าโดยทางนติ กิ รรมและโดยทางอน่ื นอกจากนติ กิ รรม (3) สทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ มใิ ชเ่ ป็ นสทิ ธเิ ฉพาะตวั ของผทู ้ รงสทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ จงึ อาจโอนกนั ได ้ เสมอ (4) สทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ อาจมกี าํ หนดเวลาหรอื ไมก่ ไ็ ด ้ และจะ กําหนดเวลาไวต้ ลอดชวี ติ ของ เจา้ ของทดี่ นิ หรอื ตลอดชวี ติ ของผทู ้ รงสทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ ก็ได ้ ก. อนุญาตให ้ ข . สรา้ งบา้ นในทด่ี นิ ของตนโดยทําสญั ญากนั เป็ นหนังสอื ไวใ้ ห ้ ข. อยใู่ น ทด่ี นิ นัน้ ไดต้ ลอดชวี ติ ของ ข. ตอ่ มา ก. ทําพนิ ัยกรรมยกทดี่ นิ นัน้ ให ้ ค. และ ก. ตายลง ค. จงึ ฟ้อง

41 ขบั ไล่ ข . ออกจากทดี่ นิ ดงั น้ี ข . จะไมย่ อมออกจากทด่ี นิ นัน้ ไดห้ รอื ไม่ โดยอา้ งวา่ ตนมสี ทิ ธติ าม สญั ญาตนกบั ก. ซง่ึ ค. ตอ้ งผกู พันดว้ ยเพราะเป็ นผไู ้ ดร้ บั ทดี่ นิ นัน้ จาก ก. จากอทุ าหรณ์ ข. จะไมย่ อมรอื้ ถอนบา้ นออกจากทด่ี นิ ของ ค. ไมไ่ ด ้ เพราะ ข. มสี ทิ ธเิ หนือ ทด่ี นิ ทไ่ี มบ่ รบิ รู ณ์ เป็ นทรพั ยส์ ทิ ธิ แตเ่ ป็ นเพยี งบคุ คลสทิ ธริ ะหวา่ ง ก . กบั ข. เทา่ นัน้ เน่ืองจากการ ไดม้ าซง่ึ สทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ ของ ข. นัน้ มไิ ดจ้ ดทะเบยี นตอ่ พนักงานเจา้ หนา้ ที่ จงึ มใิ ชท่ รัพยส์ ทิ ธทิ จี่ ะ ใชอ้ า้ งยนั ตอ่ ค . ซงึ่ เป็ นบคุ คลภายนอก ค . จงึ ไมผ่ กู พันโดยสทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ นัน้ ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1299 วรรค 1 8.2.2 ผลของสทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ ผทู ้ รงสทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ มสี ทิ ธแิ ละหนา้ ทอ่ี ยา่ งไร ผทู ้ รงสทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ มสี ทิ ธแิ ละหนา้ ทด่ี งั นี้ สทิ ธขิ องผทู ้ รงสทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ (1)เป็ นเจา้ ของโรงเรอื น สงิ่ ปลกู สรา้ ง หรอื สง่ิ เพราะปลกู ในทด่ี นิ ของผอู ้ นื่ (2)โอนสทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ ใหแ้ กบ่ คุ คลอน่ื (3)รอ้ื ถอนโรงเรอื น สงิ่ ปลกู สรา้ ง หรอื สงิ่ เพราะปลกู เมอ่ื สทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ ระงบั สนิ้ ไป หนา้ ทข่ี องผทู ้ รงสทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ (1)ชําระคา่ เชา่ ใหเ้ จา้ ของทดี่ นิ (2)ปฏบิ ตั ติ ามเงอื่ นไขซงึ่ ระบไุ วใ้ นนติ กิ รรมกอ่ ตงั้ สทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ (3)คนื ทด่ี นิ และรอื้ ถอนโรงเรอื น สงิ่ ปลกู สรา้ ง และสง่ิ เพราะปลกู เมอื่ สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ ระงับ สนิ้ ไป 8.2.3 การระงบั สน้ิ ไปซงึ่ สทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ เหตขุ องการสน้ิ ไปซงึ่ สทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ มอี ยา่ งไรบา้ ง เหตขุ องการสน้ิ ไปซงึ่ สทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ การระงบั สน้ิ ไปโดยผลแหง่ เจตนาซง่ึ แบง่ ออกเป็ น ก. เมอื่ สน้ิ ระยะเวลาทก่ี ําหนดไว ้ ข. เมอ่ื มกี ารบอกเลกิ สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ ในกรณีทไี่ มม่ กี ําหนดเวลา ค. เมอ่ื เจา้ ของทดี่ นิ บอกเลกิ สทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ เมอื่ ผทู ้ รงสทิ ธไิ มป่ ฏบิ ตั ติ ามเงอ่ื นไขหรอื ไม่ ชาํ ระคา่ เชา่ สองปี ตดิ ตอ่ กนั ง. เมอื่ ผทู ้ รงสทิ ธสิ ละสทิ ธเิ์ หนือพนื้ ดนิ จ. เมอ่ื คกู่ รณีทัง้ สองฝ่ ายตกลงกนั เลกิ สทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ ฉ. เมอื่ เจา้ ของทดี่ นิ ตายในกรณีทส่ี ทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ กอ่ ตงั้ ขน้ึ ตลอดชวี ติ ของเจา้ ของทดี่ นิ ช. เมอ่ื ผทู ้ รงสทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ ตายในกรณีทส่ี ทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ กอ่ ตงั้ ขน้ึ ตลอดชวี ติ ของผู ้ ทรงสทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ ก. ให ้ ข. ปลกู บา้ นในทด่ี นิ ของตนโดยมสี ทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ เป็ นเวลา 10 ปี ตอ่ เมอ่ื ข . อยใู่ น ทดี่ นิ นัน้ ได ้ 5 ปี เกดิ เพลงิ ไหมบ้ า้ นของ ข . หมดสนิ้ ข . จะปลกู สรา้ งใหมใ่ นทดี่ นิ นัน้ ก . ไมย่ อม ดงั น้ี ข. จะมสี ทิ ธปิ ลกู บา้ นใหมห่ รอื ไม่ จากอทุ าหรณ์ ข. มสี ทิ ธปิ ลกู บา้ นขน้ึ ใหมใ่ นทดี่ นิ ของ ก. เพราะสทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ ของ ข. ใน ทด่ี นิ ของ ก . ไมส่ นิ้ ไป เพราะสภาพบา้ นซง่ึ เป็ นทรพั ยส์ นิ ทต่ี นปลกู สรา้ งลงสนิ้ ไปเพราะมใิ ชท่ ดี่ นิ ที่ อยภู่ ายใตบ้ งั คบั สทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ สนิ้ ไป และเป็ นไปตามบทบญั ญตั มิ าตรา 1475 8.3 สทิ ธเิ ก็บกนิ 1. สทิ ธเิ ก็บกนิ เป็ นทรัพยส์ ทิ ธทิ กี่ ําหนดใหผ้ ทู ้ รงสทิ ธเิ ขา้ ครอบครองใช ้ และถอื เอาประโยชน์ จากอสงั หารมิ ทรัพยข์ องผอู ้ นื่ 2. สทิ ธเิ กบ็ กนิ เป็ นสทิ ธทิ ใี่ หผ้ ทู ้ รงสทิ ธใิ ช ้ หรอื ถอื เอาประโยชนจ์ ากอสงั หารมิ ทรพั ยข์ องผอู ้ น่ื โดยไมม่ ขี อ้ จํากดั เจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ย์ กลา่ วคอื ผใู ้ หส้ ทิ ธจิ ะระบจุ ํากดั การใชห้ รอื ประโยชน์ เฉพาะอยา่ งมไิ ด ้

42 3. การไดม้ า การเปลยี่ นแปลง และการระงับสนิ้ ไปของสทิ ธเิ ก็บกนิ นัน้ จะตอ้ งทําเป็ นหนังสอื และ จดทะเบยี นตอ่ พนักงานเจา้ หนา้ ที่ 4. สทิ ธเิ ก็บกนิ เป็ นสทิ ธเิ ฉพาะตวั ของผทู ้ รงสทิ ธิ จงึ ไมอ่ าจโอนหรอื รับมรดกกนั ตอ่ ไปได ้ 5. สทิ ธเิ กบ็ กนิ อาจมกี าํ หนดเวลา หรอื กําหนดตลอดชวี ติ ของผทู ้ รงสทิ ธเิ ก็บกนิ หรอื ไมม่ ี กาํ หนดเวลาก็ได ้ 8.3.1 ลกั ษณะของสทิ ธเิ ก็บกนิ ลกั ษณะของสทิ ธเิ กบ็ กนิ ทส่ี ําคญั มอี ะไรบา้ ง สทิ ธเิ ก็บกนิ มลี กั ษณะสําคญั ดงั ตอ่ ไปน้ี (1) สทิ ธเิ กบ็ กนิ เป็ นสทิ ธทิ ใี่ หบ้ คุ คลมสี ทิ ธคิ รอบครอง ใชส้ อย และถอื เอาประโยชนจ์ ากอ สงั หารมิ ทรพั ยข์ องผอู ้ นื่ โดยจะเสยี คา่ เชา่ หรอื ผลประโยชนต์ อบแทน หรอื ไมก่ ไ็ ด ้ และโดยมไิ ด ้ ระบจุ ํากดั การใชห้ รอื ถอื เอาประโยชน์ (2) สทิ ธเิ ก็บกนิ นัน้ จะไดม้ ากแ็ ตท่ างนติ กิ รรมเทา่ นัน้ และจะตอ้ งทําเป็ นหนังสอื และจด ทะเบยี นการไดม้ าซงึ่ สทิ ธเิ ก็บกนิ ตอ่ พนักงานเจา้ หนา้ ทเ่ี พอื่ ใหบ้ รบิ รู ณ์เป็ นทรพั ยส์ ทิ ธทิ จี่ ะใชอ้ า้ งยนั แกบ่ คุ คลทั่วไปได ้ (3) สทิ ธเิ ก็บกนิ เป็ นสทิ ธเิ ฉพาะตวั ของผทู ้ รงสทิ ธเิ ก็บกนิ จงึ ไมอ่ าจทรงสทิ ธเิ ก็บกนิ กนั ได ้ แตก่ ็อาจมกี ารโอนการใชส้ ทิ ธเิ กบ็ กนิ กนั ได ้ เพราะไมใ่ ชก่ ารโอนถงึ สทิ ธเิ กบ็ กนิ (4) สทิ ธเิ กบ็ กนิ นัน้ อาจมกี ําหนดเวลา หรอื ไมม่ กี าํ หนดเวลา หรอื กาํ หนดตลอดชวี ติ ของผู ้ ทรงสทิ ธเิ กบ็ กนิ ก็ได ้ ก. เป็ นเจา้ ของทดี่ นิ แปลงหนง่ึ ไดใ้ ห ้ ข . มสี ทิ ธเิ กบ็ กนิ ในทด่ี นิ ของตนโดยทํานติ กิ รรม ถกู ตอ้ งตามกฎหมายแตไ่ มไ่ ดต้ กลงกนั วา่ จะให ้ ข . มสี ทิ ธเิ ก็บกนิ อยนู่ านเทา่ ใด ภายหลงั ก . ไม่ พอใจ ข. และไมต่ อ้ งการให ้ ข. อยใู่ นทด่ี นิ นัน้ อกี ตอ่ ไป ก. จะเรยี กทด่ี นิ นัน้ คนื ไดห้ รอื ไม่ จากอทุ าหรณ์ สทิ ธเิ กบ็ กนิ ระหวา่ ง ก . กบั ข . เป็ นสทิ ธเิ กบ็ กนิ ทไ่ี มม่ กี ําหนดเวลาซง่ึ ป . พ.พ. มาตรา 1418 วรรค 2 ใหส้ นั นษิ ฐานไวก้ อ่ นวา่ สทิ ธเิ กบ็ กนิ มอี ยตู่ ลอดชวี ติ แหง่ ผทู ้ รงสทิ ธิ ดงั นัน้ ตามขอ้ สนั นษิ ฐานของกฎหมาย ก. จะเรยี กทดี่ นิ นัน้ คนื ไมไ่ ดต้ ราบใดท่ี ข.ยงั มชี วี ติ อยู่ แตถ่ า้ มพี ฤตกิ ารณ์แสดงใหเ้ ห็นเป็ นอยา่ งอนื่ เชน่ ใหส้ นิ้ สทิ ธไิ ปเมอ่ื ก . ไมพ่ อใจและเรยี กเอาคนื ก . ก็ ยอ่ มไดส้ ทิ ธเิ รยี กทดี่ นิ คนื ได ้ 8.3.2 ผลของสทิ ธเิ ก็บกนิ สทิ ธแิ ละหนา้ ทขี่ องผทู ้ รงสทิ ธเิ กบ็ กนิ มอี ยา่ งไรบา้ ง ผทู ้ รงสทิ ธเิ กบ็ กนิ มสี ทิ ธแิ ละหนา้ ทด่ี งั ตอ่ ไปนี้ สทิ ธขิ องผทู้ รงสทิ ธเิ ก็บกนิ (1)ครอบครอง ใชส้ อย ถอื เอาประโยชนแ์ ละจดั การอสงั หารมิ ทรพั ยท์ อี่ ยภู่ ายใตบ้ งั คบั สทิ ธิ เก็บกนิ (2) โอนการใชส้ ทิ ธเิ ก็บกนิ ใหบ้ คุ คลอน่ื เวน้ แตน่ ติ กิ รรมกอ่ ตงั้ สทิ ธเิ กบ็ กนิ จะหา้ ม หนา้ ทขี่ องผทู้ รงสทิ ธเิ ก็บกนิ 1) รักษาทรพั ยส์ นิ ทอี่ ยภู่ ายใตบ้ งั คบั สทิ ธเิ ก็บกนิ เสมอวญิ ํชู นรักษาทรัพยส์ นิ ของตนเอง 2) สงวนภาวะแหง่ ทรัพยส์ นิ มใิ หเ้ ปลยี่ นไปในสาระสําคญั และบาํ รงุ รกั ษาปกตแิ ละ ซอ่ มแซมเล็กนอ้ ย 3) ออกคา่ ใชจ้ า่ ยในการจดั การทรัพยส์ นิ 4) ประกนั วนิ าศภยั ทรพั ยส์ นิ ทอี่ ยภู่ ายใตบ้ งั คบั สทิ ธเิ กบ็ กนิ 5) สง่ ทรพั ยส์ นิ คนื 8.3.3 การระงบั สน้ิ ไปซง่ึ สทิ ธเิ ก็บกนิ เหตขุ องการสนิ้ ไปซงึ่ สทิ ธเิ กบ็ กนิ มอี ยา่ งไรบา้ ง เหตขุ องการสน้ิ ไปของสทิ ธเิ ก็บเงนิ (1) การระงับสน้ิ ไปโดยผลแหง่ เจตนา ซงึ่ แบง่ ออกเป็ น - เมอื่ สนิ้ ระยะเวลาทกี่ าํ หนดไว ้

43 - เมอื่ มกี ารบอกเลกิ สทิ ธเิ ก็บกนิ ในกรณีทไี่ มม่ กี าํ หนดระยะเวลา - เมอื่ ผทู ้ รงสทิ ธสิ ละสทิ ธเิ กบ็ กนิ - เมอื่ คกู่ รณีทัง้ สองฝ่ ายตกลงกนั เลกิ สทิ ธเิ กบ็ กนิ (2) การระงับสน้ิ ไปโดยผลแหง่ กฎหมาย - เมอื่ ผทู ้ รงสทิ ธติ าย - เมอื่ สทิ ธเิ ก็บกนิ กบั กรรมสทิ ธเ์ิ กลอื่ นกลนื กนั (3) การระงับสน้ิ ไปโดยสภาพธรรมชาติ ก. ทําพนิ ัยกรรมให ้ ข . มสี ทิ ธเิ ก็บกนิ ในทดี่ นิ ของตนพรอ้ มบา้ นทปี่ ลกู อยใู่ นทดี่ นิ นัน้ เป็ น เวลา 20 ปี ตอ่ มาเมอ่ื ข. อยใู่ นทด่ี นิ นัน้ ได ้ 10 ปี บา้ นนัน้ ถกู พายพุ ัดพังหมด ดงั น้ี ก. จะให ้ ข. ออก จากทดี่ นิ ของตนโดยอา้ งวา่ สทิ ธเิ กบ็ กนิ สน้ิ สดุ ลงแลว้ ไดห้ รอื ไม่ จากอทุ าหรณส์ ทิ ธเิ กบ็ กนิ ของ ข. ในทดี่ นิ ของ ก . ไมร่ ะงับสนิ้ ไป แมบ้ า้ นทปี่ ลกู สรา้ งอยใู่ น ทดี่ นิ นัน้ จะสนิ้ สลายไปก็ตาม ก . จะให ้ ข . ออกจากทด่ี นิ ไมไ่ ด ้ เพราะไมใ่ ชก่ รณีทตี่ งั้ อสงั หารมิ ทรพั ยท์ อ่ี ยภู่ ายใตบ้ งั คบั สทิ ธเิ ก็บกนิ คอื ทดี่ นิ สน้ิ สลายไป 8.4 ภาระตดิ พนั ในอสงั หารมิ ทรพั ย์ 1. ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรพั ย์ เป็ นทรัพยสทิ ธทิ กี่ าํ หนดใหผ้ รู ้ ับประโยชนไ์ ดร้ บั ชําระหนี้จา กอสงั หา รมิ ทรพั ยข์ องผอู ้ น่ื เป็ นคราวๆ ไป หรอื ไดใ้ ชห้ รอื ถอื เอาประโยชนจ์ ากอสงั หารมิ ทรัพยข์ อง ผอู ้ นื่ ตามทรี่ ะบไุ ว ้ 2. ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรพั ยเ์ ป็ นภาระทเี่ กยี่ วกบั ตวั ทรัพยส์ นิ โดยตรง 3. การไดม้ า การเปลยี่ นแปลง และการระงบั สนิ้ ไปของภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรัพยน์ ัน้ จะตอ้ งทําเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นตอ่ พนักงานเจา้ หนา้ ที่ 4. ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรพั ยเ์ ฉพาะตวั ของผรู ้ บั ประโยชน์ จงึ ไมอ่ าจโอนหรอื รับมรดกกนั ตอ่ ไปได ้ เวน้ แตจ่ ะมกี ารระบไุ วเ้ ป็ นอยา่ งอน่ื ในนติ กิ รรมกอ่ ตงั้ ภาระตดิ พัน 5. ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรพั ยอ์ าจมกี ําหนดเวลา หรอื กําหนดตลอดชวี ติ ของผรู ้ บั ประโยชน์ หรอื ไมม่ กี ําหนดเวลาก็ได ้ 8.4.1 ลกั ษณะของภาระตดิ พนั ในอสงั หารมิ ทรพั ย์ ลกั ษณะของภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรพั ยท์ ส่ี าํ คญั มอี ะไรบา้ ง ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรัพยม์ ลี กั ษณะดงั ตอ่ ไปน้ี (1) ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรพั ยเ์ ป็ นทรพั ยสทิ ธิ ทที่ ําใหผ้ รู ้ บั ประโยชนไ์ ดร้ บั ชําระหนี้จาก อสงั หารมิ ทรัพยข์ องผอู ้ น่ื เป็ นคราวๆ ไป หรอื ไดใ้ ชแ้ ละถอื เอาประโยชนจ์ ากอสงั หารมิ ทรพั ยข์ อง ผอู ้ นื่ ตามทรี่ ะบไุ ด ้ (2) ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรพั ยน์ ัน้ อาจไดม้ ากแ็ ตโ่ ดยทางนติ กิ รรมและโดยทางอน่ื นอกจากนติ กิ รรม (3) ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรัพยเ์ ป็ นสทิ ธเิ ฉพาะตวั ของผรู ้ บั ประโยชนต์ ามปกติ จงึ ไม่ อาจโอนหรอื รับมรดกกนั ไดเ้ วน้ แตจ่ ะระบไุ วเ้ ป็ นอยา่ งอนื่ ในนติ กิ รรมกอ่ ตงั้ ภาระตดิ พันใน อสงั หารมิ ทรัพย์ ก. ให ้ ข. เดนิ ผา่ นทด่ี นิ ของตน เพอื่ ไปทํานาในทน่ี าของ ข. ซง่ึ อยถู่ ัดออกไปเฉพาะฤดกู าล ทํานาเป็ นเวลา 20 ปี เมอื่ ทําสญั ญามาไดค้ รบ 10 ปี ข. ตายลง ค. ซงึ่ เป็ นบตุ รของ ข. จะเขา้ ไปทํา นาในทดี่ นิ ของตน โดยเดนิ ผา่ นทด่ี นิ ของ ก. แต่ ก. จะไมใ่ ห ้ ค. เดนิ ผา่ นทด่ี นิ นัน้ ดงั นี้ ก. จะมสี ทิ ธิ หา้ มไมใ่ ห ้ ค. เดนิ ผา่ นทดี่ นิ นัน้ ไดห้ รอื ไม่ จากอทุ าหรณ์ ก . มสี ทิ ธหิ า้ ม ค . มใิ หเ้ ดนิ ผา่ นทดี่ นิ ของตน เพราะภาระตดิ พันดงั กลา่ วนี้ ระงับสนิ้ ไปเมอื่ ข . ผรู ้ บั ประโยชนต์ าย แม ้ ค . จะเป็ นผรู ้ ับมรดกจาก ข . กต็ าม ค . ก็ไมส่ ามารถรับ มรดกภาระตดิ พันนัน้ ไดเ้ วน้ แตใ่ นนติ กิ รรมกอ่ ตงั้ ภาระตดิ พันระหวา่ ง ก . กบั ข . จะระบไุ วว้ า่ ให ้ ทายาทของ ข. รบั มรดกภาระตดิ พันนัน้ ได ้ ดงั ทบ่ี ญั ญตั ไิ วใ้ นมาตรา 1431

44 8.4.2 ผลของภาระตดิ พนั ในอสงั หารมิ ทรพั ย์ สทิ ธแิ ละหนา้ ทข่ี องผรู ้ บั ประโยชนใ์ นภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรัพยม์ อี ยา่ งไรบา้ ง สทิ ธแิ ละหนา้ ทข่ี องผรู ้ บั ประโยชนใ์ นภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรัพย์ สทิ ธขิ องผรู้ บั ประโยชน์ (1) ไดร้ บั ประโยชนจ์ ากอสงั หารมิ ทรพั ยท์ อ่ี ยภู่ ายใตบ้ งั คบั ภาระตดิ พัน โดยไดร้ ับชําระหนี้ เป็ นคราวๆ จากอสงั หารมิ ทรัพย์ หรอื ไดใ้ ชห้ รอื ถอื เอาประโยชนจ์ ากอสงั หารมิ ทรัพยต์ ามทร่ี ะบไุ ว ้ (2) ขอใหศ้ าลตงั้ ผรู ้ ักษาทรัพย์ หรอื ใหเ้ อาอสงั หารมิ ทรัพยอ์ อกขายทอดตลาด (3) ทําการทกุ อยา่ งเพอื่ รักษาและใชอ้ สงั หารมิ ทรพั ยท์ อี่ ยภู่ ายใตบ้ งั คบั ภาระตดิ พัน หนา้ ทข่ี องผรู้ บั ประโยชน์ 1) ปฏบิ ตั ติ ามเงอื่ นไขอนั เป็ นสาระสาํ คญั ทรี่ ะบไุ วใ้ นนติ กิ รรมกอ่ ตงั้ ภาระตดิ พัน 2) ไมท่ ําการเปลย่ี นแปลงอสงั หารมิ ทรัพยท์ อี่ ยภู่ ายใตบ้ งั คบั ภาระตดิ พัน 3) ไมท่ ําการอันเป็ นการเพม่ิ ภาระแกอ่ สงั หารมิ ทรพั ยท์ อ่ี ยภู่ ายใตบ้ งั คบั ภาระตดิ พัน 4) หยดุ กระทําการซงึ่ เป็ นประโยชนจ์ ากอสงั หารมิ ทรัพยท์ อ่ี ยภู่ ายใตบ้ งั คบั ภาระตดิ พันเมอ่ื ภาระตดิ พันนัน้ ระงบั สน้ิ ไป 8.4.3 การระงบั สน้ิ ไปซงึ่ ภาระตดิ พนั ในอสงั หารมิ ทรพั ย์ เหตรุ ะงบั สนิ้ ไปซง่ึ ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรัพยม์ อี ยา่ งไรบา้ ง เหตขุ องการระงับสนิ้ ไปซงึ่ ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรพั ย์ 1) การระงบั สน้ิ ไปโดยผลแหง่ เจตนา ซง่ึ อาจแบง่ ออกเป็ น (ก) เมอื่ สนิ้ ระยะเวลาทก่ี าํ หนดไว ้ (ข) เมอื่ มกี ารยกเลกิ ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรัพยใ์ นกรณีทไี่ มม่ กี าํ หนดระยะเวลา (ค) เมอ่ื เจา้ ของทรพั ยส์ นิ บอกเลกิ ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรพั ยใ์ นกรณีทผี่ รู ้ บั ประโยชนไ์ มป่ ฏบิ ตั ติ ามเงอ่ื นไข (ง) เมอื่ ผรู ้ ับประโยชนส์ ละภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรพั ย์ (จ) เมอื่ คกู่ รณีทัง้ สองฝ่ ายตกลงเลกิ ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรัพย์ (ฉ) เมอื่ ผรู ้ ับประโยชนถ์ งึ แกค่ วามตายในกรณีทก่ี ําหนดเวลาไวต้ ลอดชวี ติ ผรู ้ ับประโยชน์ 2) การระงบั สนิ้ ไปโดยผลแหง่ กฎหมาย ซงึ่ อาจแบง่ ออกเป็ น (ก) เมอ่ื ผรู ้ บั ประโยชนถ์ งึ แกค่ วามตายในกรณีทไี่ มไ่ ดก้ าํ หนดระยะเวลาเอาไว ้ (ข) เมอ่ื ผรู ้ ับประโยชนข์ อใหศ้ าลนําอสงั หารมิ ทรัพยท์ อี่ ยภู่ ายใตบ้ งั คบั ภาระตดิ พัน ออกขายทอดตลาดเพอื่ ชําระหน้ีทค่ี า้ งอยู่ (ค) เมอื่ เจา้ ของอสงั หารมิ ทรพั ยข์ องใหอ้ สงั หารมิ ทรพั ยน์ ัน้ พน้ จากภาระตดิ พัน (ง)เมอื่ ผรู ้ บั ประโยชนม์ ไิ ดใ้ ชอ้ สงั หารมิ ทรพั ยน์ ัน้ เป็ นเวลา 10 ปี (จ) เมอื่ ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรพั ยห์ มดประโยชนห์ รอื มปี ระโยชนน์ อ้ ยลง (ฉ) เมอ่ื ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรพั ยแ์ ละกรรมสทิ ธเิ์ กลอ่ื นกลนื กนั 3) การระงบั สนิ้ ไปโดยสภาพธรรมชาติ แบบประเมนิ ผลการเรยี นหนว่ ยท่ี 8 1. บคุ คลอาจไดม้ าซงึ่ ทรัพยส์ ทิ ธติ า่ งๆ ไดโ้ ดยทาง นติ กิ รรม และ ทางอน่ื นอกจากนติ กิ รรม 2. บคุ คลอาจไดม้ าซง่ึ ทรพั ยสทิ ธติ า่ งๆ เชน่ สทิ ธอิ าศยั สทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ สทิ ธเิ กบ็ กนิ และ ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรัพยโ์ ดยทาง นติ กิ รรม และ อายคุ วาม 3. ทรพั ยสทิ ธทิ เ่ี ป็ นทรัพยสทิ ธทิ จ่ี ํากดั ตดั ทอนอํานาจของกรรมสทิ ธไ์ิ ดม้ ากทส่ี ดุ คอื สทิ ธเิ ก็บ กนิ 4. สทิ ธอิ าศยั คอื สทิ ธทิ กี่ อ่ ใหเ้ กดิ ผลตอ่ ผทู ้ รงสทิ ธมิ สี ทิ ธอิ ยอู่ าศยั ในโรงเรอื นของผอู ้ น่ื โดย ไมต่ อ้ งเสยี คา่ เชา่ 5. ดาํ ใหแ้ ดงอาศยั อยใู่ นบา้ นของตนโดยทําหนังสอื ระหวา่ งกนั ตอ่ มาดําขายทดี่ นิ นัน้ ใ หข้ าว ขาวจงึ ฟ้องขบั ไลแ่ ดง ดงั นัน้ แดงจะมสี ทิ ธอิ าศยั อยใู่ นบา้ นนัน้ หรอื ไม่ คาตอบ แดงไมม่ สี ทิ ธอิ าศยั เพราะสทิ ธอิ าศยั นัน้ ไมไ่ ดจ้ ดทะเบยี น จงึ ไมเ่ ป็ นทรัพยสทิ ธทิ จี่ ะใชย้ นั กบั ขาวได ้

45 6. สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ คอื สทิ ธทิ ก่ี อ่ ใหเ้ กดิ ผล ตอ่ ผทู ้ รงสทิ ธมิ สี ทิ ธเิ ป็ นเจา้ ของโรงเรอื น สงิ่ ปลกู สรา้ ง หรอื สง่ิ เพาะปลกู ทอ่ี ยใู่ นทดี่ นิ ของผอู ้ น่ื 7. ขาวใหเ้ ขยี วปลกู บา้ นอยใู่ นทด่ี นิ ของตนโดยทําสญั ญากนั เอง ตอ่ มาขาวขายทดี่ นิ นัน้ ใหเ้ ขม้ ไปดงั นร้ี ะหวา่ งเขยี วกบั เขม้ ใครจะมสี ทิ ธใิ นบา้ นดกี วา่ กนั คาตอบ เขม้ มสี ทิ ธดิ กี วา่ เพราะเขยี ว มไิ ดจ้ ดทะเบยี นสทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ สทิ ธขิ องเขยี วจงึ ไมผ่ กู พันเขม้ 8. สทิ ธเิ กบ็ กนิ คอื สทิ ธทิ ก่ี อ่ ใหเ้ กดิ ผลอยา่ งไรตอ่ ผทู ้ รงสทิ ธเิ กบ็ กนิ คาตอบ ผทู ้ รงสทิ ธมิ สี ทิ ธิ ครอบครอง ใชส้ อย และถอื ประโยชนจ์ ากอสงั หารมิ ทรัพยข์ องผอู ้ นื่ 9. น้ําเงนิ ใหม้ ว่ งมสี ทิ ธเิ ก็บกนิ ในทส่ี วนของตน ตอ่ มามว่ งโอนการใหส้ ทิ ธเิ ก็บกนิ ใน ทด่ี นิ นัน้ ให ้ ฟ้า ถา้ ฟ้าตดั ตน้ ไมใ้ นสวนไปทําฟืนขายหมด ดงั นัน้ น้ําเงนิ จะเรยี กใหใ้ ครรับผดิ ชอบ คาตอบ น้ํา เงนิ ฟ้องมว่ งและฟ้าใหร้ บั ผดิ ชอบตอ่ ตนได ้ เพราะเป็ นกรณีทม่ี กี ฎหมายบญั ญัตไิ ว ้ 10. ภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรัพยค์ อื ทรัพยส์ ทิ ธทิ ก่ี อ่ ใหเ้ กดิ ผลอยา่ งไรตอ่ ผรู ้ ับประโยชน์ คาตอบ ผรู ้ ับประโยชนม์ สี ทิ ธไิ ดร้ ับชําระหน้เี ป็ นคราวๆ หรอื ไดใ้ ชแ้ ละถอื เอาประโยชนต์ ามทรี่ ะบุ ไวจ้ ากอสงั หารมิ ทรพั ย์ 11. เหลอื งใหแ้ ดงเขา้ ทํานาในทดี่ นิ ของตนเฉพาะฤดกู าลทํานา ตอ่ มาแดงใหด้ ําเขา้ ไปทํา นาในทนี่ านัน้ แทนตน ดงั นัน้ ถา้ ดาํ ทําใหท้ น่ี านัน้ เสยี หาย เหลอื งจะเรยี กใหใ้ ครรบั ผดิ ตาม บทบญั ญัตใิ นเรอื่ งทรัพยส์ นิ ไดบ้ า้ ง คาตอบ เหลอื งฟ้องแดงใหร้ บั ผดิ ชอบได ้ เพราะแดงจะโอน ภาระตดิ พันดงั กลา่ วใหด้ ําไมไ่ ด ้ 12. ขาวใหเ้ ขยี วมสี ทิ ธอิ าศยั ในบา้ นของตนโดยทําพนิ ัยกรรมไว ้ เมอ่ื ขาวตาย เขยี วไดใ้ ห ้ เชา่ บา้ นหลงั นัน้ ไป และเหลอื งไดเ้ ขา้ ครอบครองทด่ี นิ ทมี่ บี า้ นนัน้ จนไดส้ ทิ ธิ เขยี วจะยังมสี ทิ ธอิ าศยั ในบา้ นหลงั นัน้ หรอื ไม่ คาํ ตอบ เขยี วไมม่ สี ทิ ธอิ าศยั ในบา้ น เพราะไมไ่ ดจ้ ดทะเบยี นสทิ ธอิ าศยั จงึ ไมอ่ าจอา้ งยันในฐานะทรัพยสทิ ธติ อ่ เหลอื งได ้ 13. เขยี วใหข้ าวปลกู บา้ นอยใู นทด่ี นิ ของตนโดยทําเป็ นหนังสอื ระหวา่ งกนั ตอ่ มาเขยี วขาย ทด่ี นิ นัน้ ใหเ้ ขม้ ไปดงั น้รี ะหวา่ งขาวกบั เขม้ ใครจะมสี ทิ ธใิ นบา้ นดกี วา่ กนั คาํ ตอบ เขม้ มสี ทิ ธดิ กี วา่ เพราะขาวมไิ ดจ้ ดทะเบยี นสทิ ธเิ หนอื พนื้ ดนิ สทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ ของขาวจงึ ไมผ่ กู พันเขม้

46 หนว่ ยท่ี 9 การไดม้ าซงึ่ อสงั หารมิ ทรพั ยแ์ ละทรพั ยส์ นิ อนั เกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรพั ย์ 1. การไดม้ าซง่ึ อสงั หารมิ ทรพั ยแ์ ละทรัพยส์ ทิ ธเิ กย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรัพย์ เป็ นกรณีทที่ ําใหผ้ ู ้ ไดม้ าสามารถใชอ้ ํานาจแหง่ สทิ ธทิ ไี่ ดม้ ายกขนึ้ ตอ่ สกู ้ บั ผอู ้ น่ื ดงั นัน้ กฎหมายจงึ จําเป็ นตอ้ งบญั ญตั ิ หลกั การแสดง ออกซง่ึ สทิ ธทิ ไี่ ดม้ านัน้ ใหช้ ดั เจน เพอ่ื ประโยชนต์ อ่ ผไู ้ ดม้ า (ผทู ้ รงทรัพยส์ ทิ ธ)ิ แต่ อยา่ งไรกด็ ี กฎหมายกย็ งั ใหค้ วามคมุ ้ ครองสทิ ธขิ องบคุ คลภายนอกทไี่ ดท้ รัพยส์ ทิ ธนิ ัน้ มาโดยสจุ รติ และเสยี คา่ ตอบแทน 2. การไดม้ าซง่ึ อสงั หารมิ ทรพั ยแ์ ละทรพั ยส์ ทิ ธเิ กยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรัพยน์ ัน้ ตามกฎหมายแบง่ ออกเป็ น 2 ทาง คอื การไดม้ าโดยทางนติ กิ รรม และการไดม้ าโดยทางอนื่ นอกจากนติ กิ รรม 3. การไดม้ าซงึ่ อสงั หารมิ ทรัพยแ์ ละทรัพยส์ ทิ ธเิ กยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรัพยบ์ างกรณีอาจถกู เพกิ ถอนทะเบยี นไดท้ งั้ นีต้ อ้ งเป็ นไปตามหลกั การตามทก่ี ฎหมายกาํ หนดไว ้ 4. ทรัพยส์ ทิ ธอิ นั เกย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรพั ยอ์ าจเปลย่ี นแปลงระงับหรอื กลบั คนื มาได ้ ทัง้ นี้ กฎหมายกําหนดใหน้ ําหลกั การทางทะเบยี นดงั บญั ญัตไิ วใ้ น ป .พ.พ. มาตรา 1299 และ มาตรา 1300 มาใชโ้ ดยอนุโลม อนงึ่ สงั หารมิ ทรัพยท์ ก่ี ฎหมายกําหนดใหม้ กี ารแสดงออกทางทะเบยี น หากมกี ารไดม้ าหรอื มกี ารเปลยี่ นแปลงหรอื ระงบั หรอื กลบั คนื กต็ อ้ งแสดงออกใหป้ รากฏทาง ทะเบยี นเชน่ กนั 9.1 การไดม้ าโดยทางนติ กิ รรมซงึ่ อสงั หารมิ ทรพั ยแ์ ละทรพั ยส์ นิ อนั เกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรพั ย์ 1. การไดม้ าซงึ่ อสงั หารมิ ทรพั ย์ หรอื ทรัพยส์ ทิ ธอิ นั เกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรัพยโ์ ดยทางนติ กิ รรม ตอ้ งดาํ เนนิ การจดทะเบยี นการไดม้ าซง่ึ ทรพั ยส์ ทิ ธนิ ัน้ ใหถ้ กู ตอ้ ง มฉิ ะนัน้ ไมบ่ รบิ รู ณ์เป็ นทรัพยส์ ทิ ธิ 2. การไดม้ าโดยนติ กิ รรมซงึ่ อสงั หารมิ ทรพั ยห์ รอื ทรพั ยส์ ทิ ธอิ นั เกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรัพย์ 9.1.1 หลกั เกณฑก์ ารไดม้ าโดยทางนติ กิ รรม ความในบทบญั ญตั มิ าตรา 1299 วรรคแรกตอนตน้ ทก่ี ลา่ ววา่ “ภายในบงั คบั แหง่ บทบญั ญัติ ประมวลกฎหมายนีห้ รอื กฎหมายอน่ื ” หมายความวา่ อยา่ งไร หมายความวา่ กรณีทจี่ ะนําบทบญั ญตั มิ าตรา 1299 วรรคแรกมาใช ้ ตอ้ งเป็ นประเดน็ ซงึ่ มไิ ด ้ มบี ทบญั ญัตใิ ดใน ป.พ.พ. หรอื บทบญั ญตั ใิ ดๆในกฎหมายอน่ื บญั ญัตถิ งึ การไดม้ าโดยนติ กิ รรมซง่ึ อสงั หารมิ ทรพั ยห์ รอื ทรพั ยส์ ทิ ธอิ นั เกย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรัพยน์ ัน้ ๆไวเ้ ป็ นการเฉพาะเจาะจงเทา่ นัน้ ดงั นัน้ หากเป็ นกรณีซงึ่ มบี ทบญั ญตั แิ หง่ กฎหม ายบญั ญัตไิ วใ้ นประเดน็ การไดม้ า ดงั กลา่ วไวเ้ ป็ น กรณีเฉพาะเจาะจงแลว้ ตอ้ งเป็ นไปตามบทบญั ญัตเิ ฉพาะเจาะจงนัน้ ๆ กําหนดไว ้ เชน่ กรณีการซอื้ ขาย ตาม ป .พ.พ. มาตรา 456 บญั ญัตไิ วเ้ ป็ นการเฉพาะเจาะจงแลว้ ยอ่ มไมอ่ าจนํามาตรา 1299 ไปใชบ้ งั คบั แกก่ ารซอื้ ขายทรัพยส์ นิ ดงั กลา่ วได ้ การไดม้ าซงึ่ อสงั หารมิ ทรัพยห์ รอื ทรพั ยส์ ทิ ธอิ ันเกย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรัพยโ์ ดยนติ กิ รรมตาม บทบญั ญัตมิ าตรา 1299 วรรคแรกมกี รณีใดบา้ ง การไดม้ าโดยนติ กิ รรมซง่ึ อสงั หารมิ ทรัพยแ์ ละทรพั ยส์ ทิ ธอิ นั เกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรัพย์ หมายถงึ กรณีทคี่ สู่ ญั ญาแสดงเจตนาผกู นติ สิ มั พันธเ์ พอ่ื กอ่ ทรพั ยส์ ทิ ธขิ นึ้ เชน่ กรณีคสู่ ญั ญาซง่ึ มนี ติ ิ สมั พันธก์ นั อยแู่ ตเ่ ดมิ แลว้ ฝ่ ายหนง่ึ ซง่ึ มหี นา้ ทช่ี าํ ระหน้ีอันเน่อื งจากอกี ฝ่ ายหนง่ึ มสี ทิ ธเิ รยี กรอ้ ง แต่ ไมส่ ามารถชําระหนไี้ ด ้ ดงั นัน้ คสู่ ญั ญาดงั กลา่ วจงึ ทําความตกลงประนปี ระนอมยอมความกนั โดย ใหฝ้ ่ ายทมี่ หี นา้ ทช่ี ําระหนโ้ี ดยยกทด่ี นิ ดใี ชห้ น้ใี หแ้ กฝ่ ่ ายทเี่ ป็ นเจา้ หน้ี เชน่ น้ี เป็ นกรณีการไดม้ าโดย นติ กิ รรมซง่ึ อสงั หารมิ ทรัพย์ ตอ้ งดว้ ยมาตรา 1299 วรรคแรก สมศกั ดใ์ิ ชห้ นี้เงนิ กใู ้ หส้ มบตั โิ ดยการยกทด่ี นิ มโี ฉนดแปลงหนงึ่ ใหแ้ ทนการชําระหนต้ี าม ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ย์ มาตรา 321 หลงั จากทส่ี มบตั คิ รอบครองทด่ี นิ แปลงนี้มาได ้ 2 ปี สมศกั ดเ์ิ ห็นวา่ ราคาทดี่ นิ แปลงน้ีสงู ขนึ้ มากจงึ เรยี กทดี่ นิ แปลงน้คี นื จากสมบตั โิ ดยอา้ งวา่ การยก ทด่ี นิ ใหแ้ ทนชาํ ระหน้เี งนิ กนู ้ ัน้ ตกเป็ นโมฆะเพราะไมไ่ ดท้ ําเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นการไดม้ าตอ่ พนักงานเจา้ หนา้ ท่ี ทา่ นเห็นดว้ ยกบั ขอ้ อา้ งของสมศกั ดห์ิ รอื ไม่ อยา่ งไร การชาํ ระหนอ้ี ยา่ งอน่ื แทนการชําระหนีท้ ไ่ี ดต้ กลงกนั ไวต้ ามทบ่ี ญั ญตั ใิ นประมวลกฎหมาย แพ่งและพาณชิ ยม์ าตรา 321 นัน้ ไมใ่ ชบ่ ทบญั ญตั ทิ กี่ าํ หนดใหอ้ ยใู่ นบงั คบั หรอื กาํ หนดใหต้ อ้ งทํา

47 ตามแบบซงึ่ หากไมไ่ ดก้ ระทําการดงั กลา่ วจะทําใหม้ ผี ลเป็ นโมฆะดงั นัน้ การทสี่ มศกั ดใ์ิ ชห้ น้เี งนิ กู ้ ใหแ้ กส่ มบตั โิ ดยการยกทดี่ นิ แปลงหนง่ึ ใหแ้ ทนการชาํ ระหนี้เงนิ กนู ้ ัน้ แมก้ ารยกใหจ้ ะไมไ่ ดท้ ําเป็ น หนังสอื และจดทะเบยี นการไดม้ าตอ่ พนักงานเจา้ หนา้ ทกี่ ็ไมท่ ําใหผ้ ลตกเป็ นโมฆะแตอ้ ยา่ งใด เพยี งแตม่ ผี ลใหก้ ารไดม้ าซงึ่ ทดี่ นิ แปลงนัน้ ไมบ่ รบิ รู ณต์ ามหลกั กฎหมายทบี่ ญั ญัตใิ นมาตรา 1299 วรรคแรกเทา่ นัน้ ซงึ่ หมายความวา่ ยงั ไมอ่ าจถอื หรอื ไมอ่ าจบงั คบั ไดต้ ามทรพั ยส์ ทิ ธนิ ัน้ ๆเทา่ นัน้ แต่ การไดม้ าซง่ึ ทดี่ นิ แปลงดงั กลา่ วนัน้ หาเสยี เปลา่ ไม่ โดยยงั มคี งมผี ลบงั คบั กนั ไดใ้ นระหวา่ งคสู่ ญั ญา ในฐานะเป็ นบคุ คลสทิ ธิ ในกรณีน้แี มจ้ ะยงั ไมไ่ ด ้ จดทะเบยี นการไดม้ าใหบ้ รบิ รู ณ์ และสมบตั ิ ยัง ครอบครองไมถ่ งึ 10 ปี กห็ าใชเ่ ป็ นการครอบครองโดยปราศจากสทิ ธไิ ม่ ดงั นัน้ จงึ ไมเ่ ห็นดว้ ยกบั ขอ้ อา้ งของสมศกั ดเ์ิ พราะเป็ นขอ้ อา้ งทไ่ี มช่ อบดว้ ยหลกั กฎหมาย 9.1.2 ผลของการไดม้ าโดยทางนติ กิ รรมตามมาตรา 1299 วรรคแรก มาตรา 1299 วรรคแรก บั ญญัตวิ า่ การไดม้ าซง่ึ อสงั หารมิ ทรัพยแ์ ละทรัพยส์ ทิ ธอิ นั เกย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรัพยโ์ ดยนติ กิ รรม “ไมบ่ รบิ รู ณ์” หมายความวา่ อยา่ งไร หมายความวา่ นติ กิ รรมทที่ ําใหบ้ คุ คลไดม้ าซงึ่ อสงั หารมิ ทรัพย์ และทรพั ยส์ ทิ ธอิ นั เกยี่ วกบั อสงั หา รมิ ทรัพยน์ ัน้ ไมส่ ามารถทําใหผ้ ไู ้ ดม้ ามที รัพย์ สทิ ธทิ จ่ี ะใชเ้ พอ่ื ยกตอ่ สบู ้ คุ คลทวั่ ไป หากแต่ ใชบ้ งั คบั กนั ไดใ้ นระหวา่ งคสู่ ญั ญาในฐานะเป็ นบคุ คลสทิ ธิ หรอื สทิ ธเิ หนือบคุ คลทเ่ี ป็ นคสู่ ญั ญา เทา่ นัน้ การไดม้ าซง่ึ ทด่ี นิ มอื เปลา่ โดยทางนติ กิ รรม อยใู่ นบงั คบั ของบญั ญัตมิ าตรา 1299 วรรคแรก หรอื ไม่ ทดี่ นิ มอื เปลา่ มบี ทบญั ญัตใิ น ป .พ.พ. บญั ญตั ถิ งึ การไดม้ าไวเ้ ป็ นการเฉพาะแลว้ โดย มาตรา 1377 มาตรา 1378 ดงั นัน้ หาอยใู่ นบงั คบั บทบญั ญัตมิ าตรา 1299 แตป่ ระการใดไม่ 9.2 การไดม้ าโดยทางอนื่ นอกจากนติ กิ รรมซง่ึ อสงั หารมิ ทรพั ยแ์ ละทรพั ยส์ ทิ ธอิ นั เกย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรพั ย์ 1. การไดม้ าซงึ่ อสงั หารมิ ทรัพยห์ รอื ทรพั ยส์ นิ อนั เกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรพั ยโ์ ดยทางอายคุ วาม โดยการรบั มรดก และโดยคาํ พพิ ากษาของศาล เป็ นการไดท้ รัพยส์ ทิ ธใิ นทนั ทโี่ ดยผลของ กฎหมายไมต่ อ้ งนําไปจดทะเบยี น 2. หากการไดม้ าจากขอ้ 1 ผไู ้ ดม้ า นําไปดาํ เนนิ การจดทะเบยี นใหถ้ กู ตอ้ ง กฎหมายบญั ญตั ใิ ห ้ ผไู ้ ดม้ าเชน่ วา่ นัน้ สามารถยกการไดม้ า ของตนขนึ้ เป็ นขอ้ ตอ่ สกู ้ บั บคุ คลภายนอกแมส้ จุ รติ และเสยี คา่ ตอบแทนกบั ทัง้ ไดจ้ ดทะเบยี นสทิ ธนิ ัน้ มาโดยสจุ รติ ได ้ 9.2.1 การไดม้ าโดยทางอายคุ วาม การไดม้ าซง่ึ อสงั หารมิ ทรพั ยห์ รอื ทรพั ยส์ ทิ ธเิ กยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรพั ยโ์ ดยทางอายคุ วาม หมายความอยา่ งไร หมายความวา่ เมอ่ื บคุ คล ใดไดก้ ระทําขอ้ เท็จจรงิ อยา่ งใดอยา่ งหนง่ึ ตามกําหนดเวลาที่ กฎหมายเรยี กวา่ อายคุ วาม บคุ คลนัน้ ยอ่ มไดม้ าซงึ่ ทรัพยส์ ทิ ธทิ ันทที คี่ รบกาํ หนดเวลาทเี่ รยี กวา่ อายุ ความ เชน่ กรณีอายคุ วามไดส้ ทิ ธติ ามบทบญั ญัตมิ าตรา 1382 ทําใหบ้ คุ คลนัน้ ไดก้ รรมสทิ ธใ์ิ น ทรพั ยส์ นิ ทันที นายโกง ครอบครองปรปักษ์ทม่ี กี รรมสทิ ธข์ิ องนายกนั เป็ นเวลา 11 ปี โดยมไิ ดจ้ ดทะเบยี น การไดก้ รรมสทิ ธิ์ เชน่ น้ี หากตอ่ มานายโกงถกู นายกนั ฟ้องขบั ไล่ ทา่ นเห็นวา่ ตามขอ้ เท็จจรงิ ท่ี ปรากฏผใู ้ ดมสี ทิ ธใิ นทด่ี นิ ดกี วา่ กนั นายโกงมสี ทิ ธดิ กี วา่ นายกนั เพราะทรพั ยส์ ทิ ธซิ ง่ึ นายโกงไดม้ านัน้ เป็ นการได ้ มาโดยทาง อน่ื นอกจากนติ กิ รรมเมอ่ื ขอ้ เท็จจรงิ ชดั เจนวา่ เป็ นการไดโ้ ดยการครอบครองปรปักษ์เทา่ กบั ได ้ ทรพั ยส์ ทิ ธนิ ัน้ ทนั ทแี ละใชย้ นั นายกนั ไดท้ นั ทเี ชน่ กนั 9.2.2 การไดม้ าโดยทางมรดก กรณีใดบา้ งทเี่ ป็ นการไดม้ าซง่ึ อสงั หารมิ ทรพั ย์ และทรพั ยส์ ทิ ธเิ กย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรัพย์ โดยทางมรดก

48 คอื การไดร้ บั มรดกทงั้ ในฐานะเป็ นทายาทโดยธรรมประเภทญาตแิ ละการไดม้ าซง่ึ มรดกโดย ทางพนิ ัยกรรม ทรพั ยส์ ทิ ธปิ ระเภทใดบา้ งทบ่ี คุ คลไมอ่ าจไดร้ บั มาโดยทางมรดกไดเ้ ลย ทรัพยส์ นิ ประเภทสทิ ธอิ าศยั สทิ ธเิ ก็บกนิ แล ะภาระตดิ พันในอสงั หารมิ ทรัพยต์ ามนัยท่ี บญั ญัตไิ วใ้ นมาตรา 1404 มาตรา 1418 และ 1431 ของประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ย์ 9.2.3 การไดม้ าโดยคาพพิ ากษาของศาล การไดม้ าซงึ่ อสงั หารมิ ทรัพยห์ รอื ทรัพยสทิ ธเิ กย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรพั ย์ โดยคาํ พพิ ากษาของ ศาลในลกั ษณะใดทเี่ รยี กวา่ เป็ นการไดม้ าโดยทางอน่ื นอกจากนติ กิ รรม หมายถงึ การไดม้ าซงึ่ อสงั หารมิ ทรพั ย์ หรอื ทรั พยส์ ทิ ธอิ ันเกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรพั ยโ์ ดยคาํ พพิ ากษาชขี้ าดตดั สนิ คดขี องศาลทคี่ ดดี งั กลา่ วนัน้ มกี ารสบื พยาน และศาลตดั สนิ คดโี ดยฟังจาก พยานหลกั ฐานทคี่ ู่ ความในคดนี ําสบื การไดม้ าโดยคําพพิ ากษาตามยอมของศาล เรยี กวา่ เป็ นการไดม้ าโดยทางอน่ื นอกจากนติ ิ กรรมหรอื ไม่ ไมถ่ อื เป็ นการไดม้ าโดยทางอน่ื นอกจากนติ กิ รรม แตเ่ ป็ นการไดม้ าโดยทางนติ กิ รรม ตามคํา พพิ ากษาฎกี าท่ี 9936/2539 9.2.4 ผลของการไดม้ าโดยทางอนื่ นอกจากนติ กิ รรม นาย ก. เป็ นเจา้ ของทดี่ นิ มโี ฉนดแปลงหนงึ่ ไดม้ อบหมายใหน้ าย ข . ดแู ลแทน แตน่ าย ข . ไดป้ ลอมใบมอบอํานาจโดยลงลายมอื ชอ่ื นาย ก . เป็ นผมู ้ อบให ้ นาย ข . โอนขายทด่ี นิ แปลงนัน้ และนาย ข. ไดน้ ําทดี่ นิ แปลงนัน้ ไปโอนขายใหแ้ ก่ นาย ค . ซงึ่ ซอ้ื ไปโดยสจุ รติ ครนั้ นาย ก . ทราบ การกระทําดงั กลา่ วของนาย ข . นาย ก . จงึ ไดฟ้ ้องขบั ไลน่ าย ค . ออกไปจากทด่ี นิ ดงั นี้ นาย ค . จะมขี อ้ ตอ่ สกู ้ บั นาย ก. อยา่ งไร หลกั กฎหมายใน ป .พ.พ. มาตรา 1299 วรรค 2 บญั ญัตวิ า่ “การไดม้ าซง่ึ อสงั หารมิ ทรพั ย์ หรอื ทรัพยส์ ทิ ธอิ นั เกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรัพยโ์ ดยทางอน่ื นอกจากนติ กิ รรมสทิ ธขิ์ องผไู ้ ดม้ านัน้ ถา้ ยงั มไิ ดจ้ ดทะเบยี น ทา่ นวา่ จะมกี ารเปลย่ี นแปลงทางทะเบยี นมไิ ด ้ และสทิ ธอิ นั ยังมไิ ดจ้ ดทะเบยี นนัน้ มิ ใหย้ กขน้ึ เป็ นขอ้ ตสู่ บู ้ คุ คลภายนอกผไู ้ ดส้ ทิ ธมิ าโดยเสยี คา่ ตอบแทนและโดยสจุ รติ และไดจ้ ด ทะเบยี นสทิ ธโิ ดยสจุ รติ แลว้ ” หลกั กฎหมายทวั่ ไปบญั ญัตวิ า่ “ผรู ้ ับโอนยอ่ มไมม่ สี ทิ ธดิ กี วา่ ผโู ้ อน” จากบทบญั ญตั ขิ า้ งตน้ การใชม้ าตรา 1299 วรรค 2 บคุ คลภายนอกไดส้ ทิ ธมิ าโดยเสยี ทะเบยี นสทิ ธโิ ดยสจุ รติ ตอ้ งเป็ นการไดไ้ ปโดยทางทะเบยี น คา่ ตอบแทนโดยสจุ รติ และไดจ้ ด ถกู ตอ้ งตามกฎหมาย หากเป็ นการไดอ้ สงั หารมิ ทรัพยห์ รอื ทรัพยส์ ทิ ธอิ ันเกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรพั ย์ โดยทางทะเบยี นทไ่ี มถ่ กู ตอ้ งจะอาศยั บทบญั ญตั มิ าตรา 1299 วรรค 2 เพอ่ื ตอ่ สเู ้ จา้ ของเดมิ ไมไ่ ด ้ กรณีจงึ ตอ้ งบงั คบั ดว้ ยหลกั กฎหมายท่วั ไปวา่ ผรู ้ ับโอนไมม่ สี ทิ ธดิ กี วา่ ผโู ้ อน ดงั นัน้ นาย ค. ซอ้ื มาจากนาย ข. ซง่ึ ไมไ่ ดเ้ ป็ นเจา้ ของกรรมสทิ ธใิ์ นทด่ี นิ เพราะนาย ข. โดย ขายทด่ี นิ แปลงนัน้ กรณีจงึ ไมต่ อ้ งดว้ ยมาตรา 1299 วรรค 2 ฉะนัน้ นาย ค . จงึ ไมม่ ขี อ้ ตอ่ สกู ้ บั นาย ก. ผเู ้ ป็ นเจา้ ของกรรมสทิ ธิ์ นาย ก. ทําสญั ญาโอนขายทด่ี นิ มโี ฉนดแปลงหนงึ่ ใหน้ าย ข. โดยไมไ่ ดท้ ําเป็ นหนังสอื และ จดทะเบยี นตอ่ พนักงานเจา้ หนา้ ท่ี แตไ่ ดส้ ง่ มอบทด่ี นิ ใหน้ าย ข . เขา้ ครอบครองทํากนิ ตลอดมาเป็ น เวลา 13 ปีเศษแลว้ ในปีที่ 13 นี้ นาย ก . ไดจ้ ดทะเบยี นทดี่ นิ แปลงนัน้ ใหแ้ กน่ าย ค . โดยนาย ค. ตรวจสอบทะเบยี นเห็นวา่ เป็ นชอ่ื ของนาย ก. อยจู่ งึ รบั ซอื้ ไว ้ เมอื่ นาย ข . ทราบจงึ ฟ้องเพกิ ถอนการ โอน ดงั นี้ ระหวา่ งนาย ข. และนาย ค. ใครเป็ นผมู ้ สี ทิ ธใิ นทด่ี นิ แปลงนัน้ ดกี วา่ กนั หลกั กฎหมายใน ป .พ.พ. มาตรา 1299 วรรค 2 บญั ญัตวิ า่ “มผี ไู ้ ดม้ าซง่ึ อสงั หารมิ ทรัพย์ หรอื ทรพั ยส์ ทิ ธอิ นั เกย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรัพยโ์ ดยทางอน่ื นอกจากทางนติ กิ รรมสทิ ธข์ิ องผไู ้ ดม้ านัน้ ถา้ ยงั มไิ ดจ้ ดทะเบยี น ทา่ นวา่ จะมกี ารเปลยี่ นแปลงทางทะเบยี นไมไ่ ดแ้ ละสทิ ธอิ ันยังมไิ ดจ้ ด ทะเบยี นนัน้ มใิ หย้ กขนึ้ เป็ นขอ้ ตอ่ สตู ้ อ่ บคุ คลภายนอกผไู ้ ดส้ ทิ ธมิ าโดยเสยี คา่ ตอบแทนและโดย สจุ รติ และไดจ้ ดทะเบยี นโดยสจุ รติ แลว้ ”

49 การครอบครองปรปักษ์เป็ นการไดก้ รรมสทิ ธใิ์ นทด่ี นิ มโี ฉนดซงึ่ เป็ นอสงั หารมิ ทรพั ยข์ อง ผอู ้ น่ื มาตามความในบทบญั ญตั มิ าตรา 1299 วรรค 2 แตเ่ มอื่ การไดม้ าของนาย ข . ยงั ไมไ่ ดจ้ ด ทะเบยี นสทิ ธทิ ําใหก้ รรมสทิ ธข์ิ องนาย ข . ซงึ่ ยังไมไ่ ดท้ ําการจดทะเบยี นการไดม้ าตอ่ พนักงาน เจา้ หนา้ ทน่ี ัน้ ไมส่ ามารถยกขนึ้ เป็ นขอ้ ตอ่ สกู ้ บั นาย ค. ซงึ่ เป็ นบคุ คลภายนอกผไู ้ ดก้ รรมสทิ ธใ์ิ นทด่ี นิ มาโดยเสยี คา่ ตอบแทนและสจุ รติ ทัง้ ยังไดจ้ ดทะเบยี นสทิ ธนิ ัน้ โดยสจุ รติ จงึ ทําใหน้ าย ค . มสี ทิ ธิ ดกี วา่ นาย ข . ฉะนัน้ นาย ข . จงึ ไมอ่ าจตอ่ สกู ้ บั นาย ค . ได ้ จงึ มคี วามเห็นว่ าระหวา่ งนาย ข . กบั นาย ค. นาย ค. ยอ่ มเป็ นผมู ้ กี รรมสทิ ธใิ์ นทด่ี นิ ดกี วา่ 9.3 การเพกิ ถอนการไดม้ าซงึ่ อสงั หารมิ ทรพั ยแ์ ละทรพั ยส์ ทิ ธอิ นั เกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรพั ยท์ างทะเบยี น 1. การเพกิ ถอนการจดทะเบยี นเป็ นการแกป้ ัญหาการจดทะเบยี นใหแ้ กบ่ คุ คลทอ่ี าจเสยี เปรยี บ ในการโอนทางทะเบยี นตามกฎหมายมาตรา 1279 2. ผมู ้ สี ทิ ธเิ รยี กใหเ้ พกิ ถอนทะเบยี นไดต้ อ้ งเป็ นบคุ คลผอู ้ ยใู่ นฐานะอนั จะใหจ้ ดทะเบยี นสทิ ธิ ของตนไดก้ อ่ นเทา่ นัน้ 3. การเรยี กใหเ้ พกิ ถอนการจดทะเบยี นเป็ นคนละเรอื่ งกบั การรอ้ งขอเพกิ ถอนการฉอ้ ฉล 9.3.1 หลกั เกณฑก์ ารเพกิ ถอนการจดทะเบยี น หนงึ่ เป็ นผจู ้ ดั การมรดกไดน้ ําทด่ี นิ มรดกแปลงหนงึ่ ซง่ึ กาํ ลงั มปี ัญหาขอ้ พพิ าทกบั สอง ทายาทอกี คนหนงึ่ ของเจา้ ของมรดกไปจดทะเบยี นขายฝากกบั สามเพอื่ นําเงนิ มาตอ่ สคู ้ ดกี บั สอง สามเห็นวา่ คดนี หี้ นงึ่ มสี ทิ ธทิ จ่ี ะชนะความจงึ ไดร้ ับซอ้ื ฝากทดี่ นิ แปลงนัน้ ไว ้ แตต่ อ่ มาเมอ่ื ศาลมคี าํ พพิ ากษาปรากฏวา่ สองเป็ นฝ่ ายชนะคดโี ดยศาลไดม้ คี ําพพิ ากษาถงึ ทสี่ ดุ แลว้ ให ้ สองเป็ นทายาท ผมู ้ สี ทิ ธไิ ดร้ บั มรดกในทดี่ นิ แปลงดงั กลา่ วแตเ่ พยี งผเู ้ ดยี ว เมอื่ สามทราบเรอื่ งจงึ แจง้ ใหห้ นงึ่ นําเงนิ มาไถท่ ด่ี นิ คนื ภายในกําหนดระยะเวลา ดงั นใี้ หพ้ จิ ารณาวา่ สอง จะมขี อ้ ตอ่ สอู ้ ยา่ งไรหรอื ไม่ ตามปัญหาเมอื่ หนงึ่ ผจู ้ ัดการมรดกนําทดี่ นิ มรดกแปลงทพ่ี พิ าทกบั สองไปจดทะเบยี นขาย ฝากกบั สาม และสามเห็นวา่ คดนี ห้ี นงึ่ มสี ทิ ธจิ ะชนะคดคี วามจงึ รับซอ้ื ฝากไวเ้ ห็นไดว้ า่ สามรอู ้ ยแู่ ลว้ วา่ ทด่ี นิ ดงั กลา่ วอยรู่ ะหวา่ งมขี อ้ พพิ าท การจดทะเบยี นขายฝากของสามจากหนง่ึ จงึ เป็ นการกระทํา โดยไมส่ จุ รติ แมส้ องทายาทของเจ ้ าของมรดกจะยังมกี รณีพพิ าทอยใู่ นศาล กถ็ อื วา่ สองเป็ นผอู ้ ยู่ ในฐานะอันจะเรยี กใหจ้ ดทะเบยี นสทิ ธไิ ดไ้ ดอ้ ยกู่ อ่ นแลว้ เมอื่ สามกระทําการใดๆโดยไมส่ จุ รติ สอง จงึ เรยี กใหเ้ พกิ ถอนการจดทะเบยี นขายฝากนัน้ ไดต้ ามมาตรา 1300 ดงั นัน้ สองมขี อ้ ตอ่ สโู ้ ดยเรยี กใหเ้ พกิ ถอนการจดทะเบยี นขายฝากได ้ นายแดงทําสญั ญาจะซอื้ จะขายทนี่ ากบั นายดํา และนายดําผซู ้ อ้ื จะไดว้ างมัดจําไวก้ บั นาย แดงดว้ ยเงนิ จํานวนหนง่ึ เพยี งแตร่ อจะไปโอนโฉนดเมอ่ื สองฝ่ ายวา่ ง แตต่ อ่ มานายแดงไดน้ ําโฉนด ทน่ี าแปลงดงั กลา่ วไปจดทะเบยี นโอนขายใหน้ างสาวเขยี วโดยเสน่หาในความงาม เมอ่ื นายดาํ ทราบจงึ ฟ้องศาลใหเ้ รยี กเพกิ ถอนการจดทะเบยี นโอนทน่ี าแปลงนัน้ ระหวา่ งนายแดงกบั นางสาว เขยี ว แลว้ ใหน้ ายแดงโอนทนี่ าแปลงนัน้ ขายใหก้ บั นายดําตอ่ ไป ดงั น้ี ศาลควรจะตดั สนิ คดนี ี้ อยา่ งไร ตามปัญหา ถา้ เป็ นศาลควรจะตดั สนิ ใหน้ ายดําแพค้ ดี เพราะนายดําไมม่ อี ํานาจฟ้อง คดี เนอ่ื งจากผทู ้ เ่ี พยี งทําสญั ญาจะซอื้ จะขายและวางเงนิ มัดจํานัน้ ไดแ้ ตเ่ พยี งบคุ คลสทิ ธติ ามสญั ญา จะซอื้ จะซอื้ จะขายยังไมไ่ ด ้ ทรพั ยสทิ ธิ จงึ ไมถ่ อื วา่ เป็ นผอู ้ ยใู่ นฐานะอนั จะจดทะเบยี นสทิ ธไิ ดก้ อ่ น ดงั นัน้ นายดําจงึ ไมม่ อี ํานาจฟ้องคดใี หเ้ พกิ ถอนการจดทะเบยี นการโอนระหวา่ งนายแดงกบั นางสาว เขยี ว 9.3.2 การเรยี กใหเ้ พกิ ถอนทะเบยี นไดต้ ามมาตรา 1300 แตกตา่ งจากการใหเ้ พกิ ถอนการฉอ้ ฉลตาม ปอ. มาตรา 237 อธบิ ายความแตกตา่ งระหวา่ งมาตรา 1300 และมาตรา 237 โดยสงั เขป มาตรา 1300 เป็ นกรณีบคุ คลใชส้ ทิ ธฟิ ้องศาลเพอื่ ขอใหเ้ พกิ ถอนการจดทะเบยี นทรพั ยสทิ ธิ เป็ นทเี่ สยี เปรยี บผอู ้ ยใู่ นฐานะอันจะใหจ้ ดทะเบยี นสทิ ธไิ ดก้ อ่ น

50 สว่ นมาตรา 237 เป็ นกรณีเจา้ หนฟี้ ้องขอใหเ้ พกิ ถอนนติ กิ รรมทท่ี ําใหเ้ จา้ หน้ที งั้ หลาย เสยี เปรยี บ 9.4 การเปลย่ี นแปลง การระงบั และการกลบั คนื มาซงึ่ ทรพั ยส์ ทิ ธอิ นั เกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรพั ยท์ ม่ี กี ฎหมายกาหนดใหม้ ที ะเบยี น 1. การเปลยี่ นแปลง การระงับ การกลบั คนื ซง่ึ ท รพั ยส์ ทิ ธอิ ันเกย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรพั ยโ์ ดยนติ ิ กรรมตอ้ งจดทะเบยี น มฉิ ะนัน้ ยกขนึ้ ยันบคุ คลท่ัวไปไมไ่ ด ้ 2. การเปลย่ี นแปลงการระงับ การกลบั คนื ซงึ่ ทรพั ยส์ ทิ ธอิ ันเกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรัพยโ์ ดยทางอน่ื นอกจากนติ กิ รรม ถา้ ยงั ไมจ่ ดทะเบยี นกม็ ผี ลจะเปลย่ี นแปลงทางทะเบยี นไมไ่ ด ้ 3. การเปลย่ี นแปลง การระงับ การกลบั คนื ซงึ่ ทรัพยส์ ทิ ธอิ นั เกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรพั ยโ์ ดยทาง อน่ื นอก จากนติ กิ รรม ถา้ ยงั ไมไ่ ดจ้ ดทะเบยี นจะใชย้ ันบคุ คลภายนอกผรู ้ ับโอนโดยสจุ รติ เสยี คา่ ตอบแทนและจดทะเบยี นสทิ ธโิ ดยสจุ รติ มไิ ด ้ 4. ถา้ มกี ารจดทะเบยี นการเปลย่ี นแปลง ระงับ และกลบั คนื มาซง่ึ ทรัพยส์ ทิ ธอิ ันเกย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรพั ยเ์ ป็ นการเสยี เปรยี บแกผ่ อู ้ ยใู่ นฐานะอนั จะใหจ้ ดทะเบยี นการเปลยี่ นแปลง ระงบั และ กลบั คนื มาไดอ้ ยกู่ อ่ นแลว้ ผทู ้ อ่ี ยใู่ นฐานะเชน่ นัน้ ยอ่ มมอี ํานาจใหเ้ พกิ ถอนการจดทะเบยี นการ เปลย่ี นแปลง การระงบั การกลบั มาได ้ เวน้ แตก่ ารจดทะเบยี นเปลย่ี นแ ปลง ระงบั และกลบั คนื มา นัน้ ไดก้ ระทําโดยสจุ รติ เสยี คา่ ตอบแทน จงึ เพกิ ถอนมไิ ด ้ 5. หลกั การแสดงออกใหป้ รากฏทางทะเบยี นเกยี่ วกบั การไดม้ า การเปลยี่ นแปลง ระงับ กลบั คนื ใชส้ าํ หรับสงั หารมิ ทรัพยท์ กี่ ฎหมายกําหนดใหม้ ที ะเบยี นดว้ ย 9.4.1 การเปลยี่ นแปลงซงึ่ ทรพั ยส์ ทิ ธอิ นั เกย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรพั ย์ ก. และ ข . เป็ นเจา้ ของกรรมสทิ ธริ์ วมในทดี่ นิ แปลงหนง่ึ ตอ่ มา ก . และ ข . ตกลงแบง่ กรรมสทิ ธร์ิ วมโดยมไิ ดจ้ ดทะเบยี น เชน่ นี้จะมผี ลทางกฎหมายอยา่ งไร การแบง่ กรรมสทิ ธริ์ วมเป็ นการเปลยี่ นแปลงกรรมสทิ ธิ์ เมอื่ ไมจ่ ดทะเบยี นมผี ลไมส่ มบรู ณ์ใช ้ บงั คบั ไดร้ ะหวา่ ง ก. และ ข. เทา่ นัน้ ยันบคุ คลภายนอกไมไ่ ด ้ 9.4.2 การระงบั ซง่ึ ทรพั ยส์ ทิ ธอิ นั เกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรพั ย์ ก. และ ข.ตกลงระงับสทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ ที ข. ไดส้ ทิ ธปิ ลกู บา้ นและปลกู โรงเรอื นบนทด่ี นิ ก. แต่ ก . ไมไ่ ดจ้ ดทะเบยี นขอ้ ตกลง ระงบั สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ นัน้ ใหป้ รากฏในทะเบยี นทด่ี นิ ของตน ใน เวลาตอ่ มา ข . โอนขายสทิ ธเิ หนือพน้ื ดนิ นัน้ ให ้ ค . ดงั น้ี ก . จะอา้ งกบั ค . ไดห้ รอื ไมว่ า่ สทิ ธเิ หนอื พน้ื ดนิ ดงั กลา่ วนัน้ ระงับแลว้ ก. อา้ งสทิ ธอิ าศยั ระงับแลว้ ไมไ่ ด ้ เพราะการตกลงระงับเป็ นเรอื่ งระหวา่ ง ก . กบั ข . คสู่ ญั ญาเทา่ นัน้ จะใชย้ ันตอ่ ค. มไิ ด ้ เพราะ ค. เป็ นบคุ คลภายนอก 9.4.3 การกลบั คนื มาซงึ่ ทรพั ยอ์ นั เกยี่ วกบั อสงั หารมิ ทรพั ย์ อธบิ ายการกลบั คนื มาซง่ึ ทรัพยส์ ทิ ธอิ นั เกย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรพั ย์ การกลบั คนื มา หมายถงึ การทที่ รัพยส์ นิ อันเกย่ี วกบั อสงั หารมิ ทรพั ยไ์ ดถ้ กู โอนไปอยกู่ บั อกี คนหนงึ่ เป็ นการชว่ั คราว แลว้ จงึ มกี ารกลบั คนื มาเป็ นเจา้ ของ เดมิ อกี โดยสว่ นมากจะเป็ นกรณีนติ ิ กรรมทม่ี เี งอ่ื นไขบงั คบั หลงั คอื มเี หตกุ ารณต์ ามเงอ่ื นไขเกดิ ขนึ้ จงึ โอนกลบั มาเป็ นเจา้ ของเดมิ อกี เชน่ การไถค่ นื ขายฝากเป็ นตน้ ไปใชก้ บั สงั หารมิ ทรพั ยท์ ่ี 9.4.4 การนาบทบญั ญตั มิ าตรา 1299 1300 1301 กฎหมายกาหนดใหม้ ที ะเบยี น นายเกยี รตไิ ดท้ ําสญั ญาขายชา้ งเชอื กหนง่ึ ซง่ึ มอี ายุ 4 ปี ใหแ้ กน่ ายกอง เพอ่ื นําไปใชข้ ไี่ ป ตามถนนในกรงุ เทพมหานคร โดยวตั ถปุ ระสงคข์ องนาย ข . เพอ่ื ใหค้ วาญชา้ งขไี่ ปตามถนนเรยี กให ้ ประชาชนทพ่ี บเห็นซอื้ กลว้ ยหรอื ออ้ ย ฯลฯ จากควาญชา้ งนัน้ ใหช้ า้ งกนิ เป็ นอาการ และบางเวลาก็ นําชา้ งไปโชวใ์ นฐานะชา้ งไทยเพอ่ื ใหช้ าวตะวนั ตกชม เชน่ นี้ ตามกฎหมายการซอื้ ขายระหวา่ งนาย เกยี รตแิ ละนายกอง จะตอ้ งทําอยา่ งไรจงึ จะถอื วา่ ชอบดว้ ยกฎหมาย การทําสญั ญาซอ้ื ขายชา้ งทอ่ี ายยุ ังไมย่ า่ งเขา้ ปี ที่ 8 ตามกฎหมายพระราชบญั ญตั สิ ตั ว์ พาหนะ 2482 สญั ญาซอ้ื ขายดงั กลา่ วไมจ่ ําเป็ นตอ้ งทําเป็ นหนังสอื และจดทะเบยี นตอ่ พนักงาน