05 กวี บทกลอนคำสอนชวนคิด

๑๗๔ ยามมี ยามหมด เมอ่ื ม่งั มมี ากมายมิตรหมายมอง เม่อื มวั หมองมิตรมองเหมอื นหมหู มา เม่อื ไม่มีหมดมติ รมงุ่ มองมา เมอ่ื มอดมว้ ยแมห้ มหู มาไมม่ ามอง หวั ใจนักปราชญ์ การอ่านฟังตงั้ ใจคิดติดแลว้ ถาม พยายามท่องทาใหจ้ าได้ กลวั ลืมหลงบรรจงจดกาหนดไว้ นแ่ี หละใช่…หวั ใจปราชญช์ าติเมธี ห่างไวด้ ี หา่ งสนุ ขั ใหห้ ่างศอก ห่างวอกใหห้ า่ งวา ห่างพาลาใหห้ า่ งหมื่นโยชนแ์ สนโยชน์ การให้อภยั ถา้ ไม่มกี ารใหอ้ ภยั ผิด และไมค่ ดิ ที่จะลืมซ่งึ ความหลงั จะหาสามคั คียากลาบากจงั ความพลาดพลงั้ ย่อมมีท่วั ทกุ ตวั คน ดีทห่ี น้า หนา้ ที่ดกี ม็ หี นา้ ชรู าศี หนา้ ตาดแี ต่ขีเ้ กยี จคนเหยียดหยาม หนา้ ท่นี นั้ สาคญั กว่าคนหนา้ งาม หนา้ ตาดีหนา้ ท่ที รามไมง่ ามเอย

๑๗๕ มเี หมือนไมม่ ี มหี นงั สอื อย่ใู นตู้ มคี วามรูอ้ ย่ใู นสมดุ มขี วานดา้ มก็หลดุ มีหนา้ ไมก้ ส็ ายขาด หรอื อีกสานวนหนง่ึ ว่า… มีเงินใหเ้ ขากู้ มีความรูอ้ ยใู่ นตารา มีภรรยาอย่ตู ่างบา้ น มีเหมอื นไมม่ ี ไร้รัก…ร้างสขุ อนั ชาตใิ ดไรร้ กั สมคั รสมาน จะทาการสงิ่ ใดยอ่ มไรผ้ ล แมช้ าติยอ่ ยยบั อบั จน บุคคลจะสขุ อย่อู ย่างไร ของคกู่ นั ในโลกนมี้ อี ะไรทีไ่ มค่ ู่ เหน็ กนั อย่ทู ่วั ถว้ นลว้ นเป็นสอง แมพ้ ระจนั ทรก์ ็ยงั มอี าทติ ยป์ อง ไดพ้ บพอ้ งกนั บา้ งเป็นบางคราว รอ้ นคเู่ ย็นเห็นชดั ถนดั แน่ เกิดแลว้ แก่ตายรุม หน่มุ คสู่ าว หมาคแู่ มวแจวคพู่ ายสนั้ คยู่ าว ดาคขู่ าวบา่ วค่นู ายตายค่เู ป็น อนิจจงั …สังขาร ดวงตากลมเคยคมวาว กก็ ลบั ขนุ่ ขาวเป็นฟางฝา้ ฟันเคยเรยี บเหมือนระเบยี บมกุ ดา

๑๗๖ กก็ ลบั มาเหลอื แตเ่ หงือกแดงๆ อีกเสน้ ผมท่ีเคยดาขวบั ก็กลายกลบั มาแลดขู าวเป็นแป้ง เนอื้ หนงั เคยตงึ ประหนึง่ ผวิ แตง ก็เหี่ยวแหง้ ไม่เพลดิ เพลินจาเริญตา เหน็ ดว้ ยใจภยั ไม่เกิด ภรรยาเขาไซรเ้ ปรียบไดม้ ารดาตน ทรพั ยส์ นิ ยลใหเ้ หน็ เชน่ ดินหิน อกี ชีวิตสรรพสตั วท์ ่วั ปัฐพินทร์ ด่งั ชวี นิ เราเองใยข่มเหงกนั ร่วมดว้ ยช่วยกนั วดั จะดีมีหลกั ฐานเพราะบา้ นชว่ ย บา้ นจะสวยเพราะมวี ดั ดดั นสิ ยั บา้ นกบั วดั ผลดั กนั ชว่ ยยงิ่ อวยชัย ถา้ ขดั กนั ก็บรรลยั ทงั้ สองทาง เบือ่ บญุ บา้ นก็ขดั วดั ก็ขดู พดู ไม่ออก วดั ยง่ิ บอกบา้ นยิ่งบน่ ทนไม่ไหว บา้ นไดบ้ ุญสว่ นวดั ไดป้ ัจจยั สกั เมื่อไรจะเลิกบญุ พอ่ คณุ เอย บุญชว่ ย บา้ นก็ขดั วดั ก็ขดู รูดกเิ ลส วดั เป็นเหตบุ า้ นเป็นผลพน้ ทกุ ขไ์ ด้ บญุ ชว่ ยคนใหพ้ น้ ทกุ ขเ์ ป็นสขุ ใจ หากเมอ่ื ไรขืนเลิกบุญโลกวนุ่ วาย

๑๗๗ หน้าท่ี หนา้ ที่ของชาวประมงคือจบั ปลา หนา้ ทข่ี องพอ่ คา้ คือหาผลกาไร หนา้ ทข่ี องศิลปินคอื สรา้ งศิลปะ หนา้ ทข่ี องพระคอื สอนมนษุ ย์ หนา้ ท่ขี องชาวพทุ ธคือทาความดี ดวงดี เราดีดกี วา่ ดวงดี เพราะดนี นั้ มีท่ีเราดกี ว่าทีด่ วง ทาดนี ่นั แหละเราหนว่ ง เอาดีทงั้ ปวงมาทาใหด้ วงเรามนั ดี นสิ ัยไทยแท้ ตรุษจนี สารทจีนไทยไม่รงั เกียจ ตรุษแขกก็ไมเ่ ดยี จฉันทร์ ิษยา ตรุษฝร่งั มอญลาวชาวชวา ไทยเฮฮารว่ มสวาปทกุ คราบเอย จงเตอื นตน ตนเตอื นตนของตนใหพ้ น้ ผิด ตนเตือนจติ ตนไดใ้ ครจะเหมือน ตนเตอื นตนไมไ่ ดใ้ ครจะเตอื น ตนแชเชอื นใครจะเตอื นใหป้ ่วยการ นา้ ขนึ้ นา้ ลง บรวิ ารมาเพราะนา้ ใจมี บรวิ ารหนเี พราะนา้ ใจลด บริวารหมดเพราะนา้ ใจแหง้

๑๗๘ ไปไม่กลบั อนั เงินทองหล่นหายยอ้ นไปหา ยงั มที า่ หวงั พบประสบสม แตค่ ืนวนั ผา่ นไปไม่ปรารมภ์ จะนิยมยอ้ นหลงั อย่าหวงั เลย มนตก์ นั เมา ความตายคือสหายสนทิ ชีวติ พรอ้ มท่ีจะอาลา จงพรา่ เพียรภาวนา เป็นมนตรากนั ลืมตน มาเปล่า ไปเปลา่ เมอื่ เจา้ มามอี ะไรมาดว้ ยเจา้ เจา้ จะเอาแตส่ นกุ สขุ ไฉน เม่อื เจา้ มามอื เปลา่ เจา้ จะเอาอะไร เจา้ ก็ไปมอื เปลา่ เหมือนเจา้ มา ละครชวี ติ อนั โลกเรานเี้ หมอื นโรงละคร ปวงนิกรเราทา่ นเกดิ มา ตา่ งรา่ ยราทาทที า่ ตามลีลาของบทละคร บางครง้ั กเ็ ศรา้ บางคราวก็สขุ บางทีก็ทกุ ขห์ วั อกสะทอ้ น มรี า้ งมีรกั มีจากมีจร พอจบละครชวี ิตกล็ า

๑๗๙ มติ รแท้ วชิ าดเี ป็นสหายเลยี้ งชวี ติ ภรรยาสนิทเป็นสหายในเคหา บญุ กุศลย่อมเป็นมติ รเมอื่ มรณา จงคบหาสาคญั ใหม้ ่นั เอย หลักคนดี กตญั ญรู ูค้ ณุ ทา่ นสาคญั นกั นเี้ ป็นหลกั คนดมี คี รบถว้ น ตอบแทนทา่ นใหง้ ามตามสมควร คนดลี ว้ นใจม่นั กตญั ญู ตัวตาย ตัวแทน ดินจะกลบลบกายวายสงั ขาร ไฟจะผลาญชีพใหม้ ลายสญู แตค่ วามดีทที่ าไวไ้ ดค้ า้ คณู ย่อมเทิดทนู แทนซากท่จี ากไป มาดี ไปดี มา ใหด้ ีมธี รรมประจาจติ ดี จะตดิ ตอ่ ตงั้ เม่ือยงั อยู่ ไป ใหด้ ีมธี รรมเขา้ คา้ ชู ดี จะอยแู่ บ่งภาคเมอ่ื จากไป ดไี ดด้ ว้ ยธรรม อนั คนดีมิใชด่ ดี ว้ ยที่ทรพั ย์ มิใช่นบั โคตรเหงา้ เผ่าพงศา คนดีนีด้ ีดว้ ยการงานนานา อกี วชิ าศีลธรรมนาใหด้ ี

๑๘๐ ทาจริงไมท่ งิ้ หลกั ทางานใดทาจรงิ อย่าทงิ้ หลกั และรูจ้ กั กาลเวลาหาเหตผุ ล ทางานดมี ีคนภกั ดิ์เทิดศกั ดต์ิ น ค่าของคนคอื ผลงานตระการคณุ ผูน้ าที่ดี สกั วาผนู้ าดดี ทู ่ีไหน ดทู ี่ใจมธี รรมประจาจติ หนงึ่ อดทนยมิ้ แยม้ แจ่มเป็นนติ ย์ สอง มีความคิดริเร่ิมเสริมตื่นตวั สาม เป็นผขู้ ยนั หม่นั ทากจิ ส่ี พินิจมอบงานการใหท้ ่วั หา้ มีเมตตาธรรมประจาตวั หก ตรวจท่วั งานท่ีมอบชอบธรรมเอย ชนะได้ไรท้ ุกข์ การชนะคนอ่นื หมนื่ แสนหน เด๋ยี วกลบั ตนเป็นแพไ้ ม่แน่หนอ ชนะตนจากช่วั เทา่ นนั้ พอ ยอ่ มเกดิ ก่อสขุ แทแ้ ก่ตนเอง ค่อยเป็ น ค่อยไป ตอนตน้ สทู้ นทกุ ข์ จะไดส้ ขุ เม่ือปลายมอื ตอนตน้ ชอบสบาย จะไดร้ า้ ยเมื่อปลายมอื จะเป็นสขุ ก็ตอ้ งทกุ ขล์ งทนุ กอ่ น จะเป็นกอ้ นทีละนอ้ ยค่อยผสม

๑๘๑ หม่ันสร้างเหตุ สงั ขารจะสะสวยตอ้ งหม่นั ขดั สี คนจะดีตอ้ งหม่นั ฟังเทศน์ อยากจะเป็นคนพเิ ศษ ตอ้ งหม่นั สรา้ งเหตแุ หง่ ความดี ดี…เพราะมีธรรม ศลี ธรรมนาสขุ ทกุ สมยั เราเป็นไทยเพราะมีธรรมประจาชาติ หากไรศ้ ีลสนิ้ ธรรมตา่ อานาจ ประเทศชาติจะอย่ไู ดอ้ ย่างไรกนั ชนะทกุ วธิ ี ชนะโกรธ ดว้ ยไม่โกรธ ชนะโหด ดว้ ยเมตตา ชนะรา้ ย ดว้ ยดี ชนะตระหน่ี ดว้ ยให้ ชนะเหลวไหล ดว้ ยสตั ยจ์ รงิ ชนะเยอ่ หยงิ่ ดว้ ยออ่ นโยน อยูใ่ หร้ กั จากใหอ้ าลัย ชวี ิตอยจู่ งเรง่ คิด สจุ รติ ทากิจการ หม่นั เพียรในการงาน เลอ่ื งลือขานคนกลา่ วชม ตายแลว้ รา่ งกเ็ นา่ ทกุ คนเล่าไม่รนื่ รมย์ เหลอื ไวใ้ หน้ ยิ ม คอื ความดที ไี่ ดท้ า ขาดธรรมชา้ ทกุ ราย ถา้ พ่อแมข่ าดธรรมลกู ก็ชา้ จติ ถา้ ลกู ศิษยข์ าดธรรมอาจารยก์ ช็ า้ ใหญ่ ถา้ สามีขาดธรรมเมียก็ชา้ หวั ใจ คนท่วั ไปขาดธรรมโลกกช็ า้ ทงั้ แผน่ ดิน

๑๘๒ ชาวบา้ น ชาววดั อนั ชาวบา้ นทางานเพอื่ กามเกยี รติ จงึ เกดิ ความตงึ เครยี ดจนส่นั เสยี ว สว่ นชาววดั มงุ่ ขจดั ไปท่าเดียว มใิ หเ้ ก่ยี วเกียรติกามมงุ่ งานธรรม ทาดีให้มผี ล การทาดถี กู ดีนนั้ มคี า่ การทาดถี กู เวลาคา่ มหนั ต์ การทาดีถกู บุคคลผลอนนั ต์ การทาดดี ว้ ยความหม่นั น่นั แหละดี มแี ต่อยาก อยากไดด้ ไี มท่ าดนี น้ั มมี าก ดีแต่อยากหากไมท่ าน่าขาหนอ อยากไดด้ ตี อ้ งทาดีอยา่ รรี อ ดีแต่ขอรอแต่ดีไม่ดีเลย ยง้ั ไวก้ ่อน อนั การงานการศกึ ษาหาเสยี กอ่ น อย่ารบี รอ้ นไปหารกั งานจกั เสยี ถา้ ขาดเงนิ ขาดงานพาลขาดเมีย งานไม่เสียเมียก็มาเงนิ ก็มี สมบตั ินักสู้ ความเพยี รเป็นสมบตั ขิ องนกั สู้ ความรูเ้ ป็นสมบตั ขิ องนกั ปราชญ์ ความฉลาดเป็นสมบตั ิของนกั ขบคดิ ความเป็นระเบียบทกุ ชนิดเป็นสมบตั ขิ องคนดี

๑๘๓ พ่อแมด่ ลี ูกมีแต่ได้ เมอื่ รกั ววั กลวั ทาไมทา่ นใหผ้ กู ถา้ รกั ลกู ก็อย่าปล่อยคอยว่าขาน หากพอ่ แม่พนอลกู ไม่ถกู กาล กห็ วา่ นพืชฉบิ หายในตระกลู พ่อแม่ดลี กู ไดก้ าไรลน้ ลกู ก็พน้ ความช่วั ไม่มวั หมอง เหมอื นกาเนิดเกิดก่อในบอ่ ทอง รุง่ เรอื งรองเลิศลน้ เป็นคนดี ดีรูค้ ณุ รา้ ยหลคู่ ณุ ยามเรียนเหน็ ครูเป็นครู ยามรูเ้ ห็นครูเป็นเพอ่ื น ยามรวยเหน็ ครูลางเลือน ใกลต้ ายใจจะเตือนถึงครู โทษใคร อนั ลกู ช่วั โฉดเขาโทษพ่อโทษแม่ ศษิ ยแ์ ส่ช่วั โฉดเขาโทษครูส่งั ครูสอน ฟา้ ดินช่วั โฉดเขาโทษพระภธู ร ประชากรช่วั โฉดเขาหนั มาโทษเจา้ กู รู้มากหลักดี คนฟังมากเรียนมากรูห้ ลกั ปราชญ์ ย่อมทะนงองอาจไมห่ วาดไหว เหมือนมีมิตรติดตามเชา้ ค่าไป เป็นเหตผุ ลใหว้ ิวฒั นส์ วสั ดี

๑๘๔ ดแี ตอ่ ย่าเด่น ทกุ คนเขาอยากใหเ้ ราดี แตเ่ ราเด่นขึน้ ทกุ ทีเขาหม่นั ไส้ จงทาดแี ต่อย่าเด่นจะเป็นภยั ไม่มีใครเขาอยากเหน็ เราเดน่ เกนิ สมบตั ิมนุษย์ อนั ทรพั ยส์ นิ ถ่ินฐานทงั้ บา้ นช่อง อกี เงนิ ทองไรน่ ามหาศาล เป็นสมบตั ขิ องตวั ไดช้ ่วั กาล จะตอ้ งผา่ นจากกนั เม่อื วนั ตาย ส่วนความดีมคี วามสตั ยส์ มบตั แิ ท้ ถงึ ตวั แก่กายดบั ไมล่ บั หาย จะสถติ ยต์ ดิ แนน่ แทนรา่ งกาย ถงึ ตวั ตายชอ่ื ยงั อยเู่ ชดิ ชเู อย น้ามนต์ นา้ เหง่ือ เหงอื่ น่นั แหละคือนา้ มนตใ์ หผ้ ลเลิศ ทาใหเ้ กิดสขุ สวสั ดิ์พพิ ฒั นผ์ ล นา้ มนตร์ ดเท่าใดไม่ช่วยคน จนกวา่ ตนมีเหงื่อเมอ่ื ทาจรงิ ๆ น้อยแตไ่ มด่ ้อยคา่ เพ่อื นดีมหี นงึ่ ถึงจะนอ้ ย ดกี ว่ารอ้ ยเพอื่ นคดิ ริษยา เหมือนหนึ่งเกลอื นดิ หน่อยดอ้ ยราคา ยงั ดกี ว่านา้ เคม็ เตม็ ทะเล

๑๘๕ ฟังหูไวห้ ู ก่อนเชื่อสิง่ ใดใหพ้ สิ จู น์ กอ่ นพดู ยงั้ คดิ วนิ ิจฉัย ก่อนทากจิ การงานใดใด คิดใหร้ อบคอบจึงชอบการ เรามหี ไู วฟ้ ังทงั้ ดีช่วั อย่กู บั ตวั สองขา้ งตอ้ งช่งั เรอื่ ง ควรฟังหไู วห้ อู ยเู่ นอื งเนอื ง จะเป็นเครือ่ งกนั พลาดฉลาดชน เมา หมด เมาเพศหมดราคา เมาสรุ าหมดสาคญั เมาการพนนั หมดตวั เมาเพือ่ นช่วั หมดดี ชีวติ กบั ดอกไม้ เหมอื นดอกมาลีคลี่บานช่วั ครู่ จะงามนา่ ดกู เ็ ม่ือสิบสี่สิบหา้ พอเฒา่ ชะแรลงไปแกช่ รา มนั ลดราคาสปั เหรอ่ ถงึ จะแล ไมม่ ีใครมองอยา่ งพสิ มยั ลกู หลานหญิงชายก็ทาหนา้ แหย รวยเงนิ รวยทองพวกพอ้ งเป็นแพ จนยากแลว้ มนั กแ็ ย่ไม่มคี นเย่อื ใย ช่ัวเจ็ดทดี ีเจ็ดหน ช่วั เจ็ดทดี เี จ็ดหนคนทงั้ หลาย จงขวนขวายเฝา้ ฝึกหม่นั ศึกษา ช่วั แลว้ ดมี ีแลว้ จนวนไปมา มเี วลากลบั ตวั อยา่ กลวั เลย

๑๘๖ มองสองมมุ มองโลกดา้ นดีมผี ล เห็นคนอนื่ ดมี ีคา่ ปลกุ ใจใหเ้ กดิ ศรทั ธา ตงั้ หนา้ ทาดมี ีคณุ มองโลกดา้ นรา้ ยกลายกลบั ใจรบั แตเ่ รอ่ื งเคอื งขนุ่ เหนอ่ื ยหน่ายเลิกรา้ งทางบุญ ชพี ว่นุ วายแทแ้ นเ่ อย ชวี ติ ใครลิขิต มใิ ช่เทวดาดอกมาอมุ้ สม มิใชพ่ ระพรหมดอกมาเสกสรร มิใช่ศกุ รเ์ สารห์ รอื อาทิตยจ์ นั ทร์ จะมาดลบนั ดาลใหเ้ ราช่วั ดี แตก่ รรมลิขติ ชวี ติ ของคน จะยากดีมจี นก็สดุ แตว่ ถิ ี กฎแหง่ กรรมทาดไี ดด้ ี ถา้ ทาช่วั แลว้ ก็มแี ตเ่ ลวระยา ปิ ดทองหลังพระ จะแน่วแกไ้ ขในสงิ่ ผิด จะรกั ชาติจนชวี ิตเป็นผยุ ผง จะยอมตายหมายใหเ้ กยี รตดิ ารง จะปิดทองหลงั องคพ์ ระปฏิมา ยามมี ยามไมม่ ี มเี งนิ เพลินจ่ายสบายจติ บทมีไม่คิดแลหลงั หนา้ ทาตนใหญ่ใจกวา้ งทางชา้ งมา พอหมดเงินงา้ หนา้ อรุ าโรย

๑๘๗ ดับเวรเวน้ ภยั แมส้ ถานกาลไกลไหนในโลกนี้ อนั เวรดี บั เวรีไม่มเี หน็ เหมอื นนา้ มนั ราดไฟไหนจะเย็น เวรกเ็ ช่นเดียวกนั ฉนั นนั้ แล ได้ใหด้ ีมใี ห้เป็ น ถึงยามไดไ้ ดใ้ หด้ ีไม่มีทกุ ข์ ถึงยามเป็นเป็นใหถ้ กู ตามวิถี ถึงคราวตายตายใหเ้ ป็นเห็นสุดดี ไดอ้ ยา่ งนมี้ ีแต่สขุ ทกุ เวลา พึง่ พาอาศัย ความรูด้ ีเพราะมีความเพยี รเรง่ จะเรียนเกง่ เพราะมีความเพยี รเสริม เกยี รติจะงามเพราะมีวชิ าเจมิ ตอ้ งตอ่ เติมประพฤติดจี ึงดจี รงิ รู้จักใช้ รูแ้ ลว้ คดิ พิชิตศัตรู รูแ้ ลว้ เงียบไดเ้ ปรียบศตั รู รูแ้ ลว้ ปฏิบตั ขิ จดั ศตั รู รูแ้ ลว้ หยง่ิ จะยง่ิ ดว้ ยศตั รู รอ้ นแพ้เย็น ไฟแรงแสงรอ้ นลา้ ยงั แพน้ า้ เป็นนิจมา เหล็กแข็งและแกรง่ กลา้ ยงั พาออ่ นเมื่อรอ้ นไฟ ลมพดั สะบดั แรงตน้ ไมแ้ ข็งย่อมโคน่ ไป ชายเรอื งฤทธิไกรยงั พา่ ยฤทธอิ์ ิสตรี

๑๘๘ อ่อนแลว้ ดี อนั มนษุ ยส์ ดุ ดีมสี ามอ่อน หน่งึ อ่อนนอ้ มกรเคารพประสบศรี สอง อ่อนหวานปากพากยพ์ จนห์ มดราคี สาม ออ่ นโยนทที ่าสภุ าพกาซาบใจ เมาแล้วเสยี เมาปลมื้ ลมื จน เมาตนลืมตาย เมากายลมื แก่ เมาผวั เมาเมียลืมพ่อลืมแม่ เมาเหลา้ เมากระแช่ลืมคกุ ลมื ตะราง ฝันดี ฝันเด่น ความเมตตาอารีแสนดีลา้ เป็นคณุ ธรรมประเสรฐิ ใหเ้ กดิ ผล ทาโลกช่นื เย็นฉ่าทกุ ตาบล ใหท้ กุ คนรกั ใครเ่ ห็นใจกนั คนท่ีมเี มตตาเป็นอาวธุ สหี นา้ ผดุ ผ่องแยม้ และแจ่มใส หลบั เป็นสขุ ลกุ ต่นื ก็ชนื่ ใจ และจะไมฝ่ ันรา้ ยสบายดี อย่าหลู่ครู ถึงสงู เยีย่ มเทียมฟา้ อย่าดถู กู ครูซ่ึงปลกู วิชามาแต่หลงั ศิษยไ์ รค้ รูอยไู่ ดไ้ ม่จรี งั อย่าโอหงั บงั อาจประมาทครู ท่านผใู้ ดช่วยเหลอื ไดเ้ กอื้ หนนุ ควรระลึกถงึ คณุ จนกว่าจะอาสญั

๑๘๙ แมไ้ มม่ ีส่งิ ใดจะใหป้ ัน ก็จงหม่นั สรรเสรญิ เจริญคณุ ผูกไว้ดว้ ยไมตรี ผกู สนิทชิดเชอื้ นเี้ หลือยาก ถงึ เหล็กฟาดรดั ไวก้ ็ไมม่ ่นั จะผกู ดว้ ยมนตเ์ สกลงเลขยนั ต์ ไมเ่ หมอื นพนั ผกู ไวด้ ว้ ยไมตรี ต่างคนตา่ งเหน็ สองคนยลตามชอ่ ง คนหน่ึงมองเหน็ โคลนตม อีกคนตาแหลมคม มองเห็นดาวอยพู่ ราวพราย เขา้ ขา้ งตน โทษคนอืน่ มองเห็นเชน่ ภเู ขา โทษของเรามองเห็นเทา่ เสน้ ขน ลมคนอืน่ เหมน็ เบอ่ื เราเหลอื ทน ลมของตนถึงเหมน็ ไม่เป็นไร อ่อนใหเ้ ป็ น ถา้ จะออ่ นออ่ นใหเ้ ป็นดงั เช่นไหม อาจจะใชม้ ดั เสอื โครง่ มาโยงเฆย่ี น ถา้ จะแข็งแข็งใหเ้ ป็นเช่นวเิ ชียร อาจจะเจียรตดั กระจกไดด้ ่งั ใจปอง สามัคคดี ีแน่ สามคั คีอยไู่ หนน่นั ใกลส้ ขุ แมม้ ีทกุ ขอ์ ยบู่ า้ งยอ่ มหา่ งหนี สามคั คกี นั เถดิ เกิดผลดี

๑๙๐ สขุ จกั มีภยั ไมเ่ กิดประเสริฐพลนั สามคั คนี ดี้ ีเลศิ ชว่ ยกอ่ เกดิ ความสมหวงั ด่งั เฉลย การเก่ียงงอนค่อนแคะไคไ้ ม่ดเี ลย แมใ้ ครเคยจงระงบั คิดกลบั ใจ เหลอื อะไรให้โลกเหน็ พฤษภกาสร อกี กุญชรอนั ปลดปลง โททนตเ์ สน่งคง สาคญั หมายในกายมี นรชาติวางวาย มลายสนิ้ ทงั้ อนิ ทรยี ์ สถติ ช่วั แต่ช่วั ดี ประดบั ไวใ้ นโลกา ปัญญาพารอด มปี ัญญาพาตนใหพ้ น้ ผิด รูจ้ กั คดิ เหตุผลพน้ กงั ขา ทาอะไรเหมาะเจาะเพราะปัญญา ช่วยรกั ษาตวั ตนใหพ้ น้ ไป บตุ ร บว่ งมนษุ ย์ พนั คอ ทรพั ย์ เป็นบ่วงเกยี้ ว ลา่ มเทา้ ภริยา เป็นบาทาคลอ ผกู มดั มอื นา สามบว่ ง เป็นเย่ยี งอย่างปอ จง่ึ พน้ สงสาร ใครพน้ ได้ พง่ึ กนั ช่างกลึงตอ้ งพึ่งชา่ งชกั ชา่ งสลกั ตอ้ งพึง่ ชา่ งเขยี น ช่างรูต้ อ้ งอาศยั ชา่ งเรยี น ช่างตชิ า่ งเตยี นไมต่ อ้ งพ่งึ ใคร

๑๙๑ รกั ใกลช้ ดิ ชังกนั ห่าง รกั กนั อย่ขู อบฟา้ เขาเขียว เหมอื นอย่หู อ้ งหอแหง่ เดียว รว่ มหอ้ ง ชงั กนั บ่แลเหลยี ว ตาตอ่ กนั นา เหมือนขอบฟ้ามาปอ้ ง ป่าไมม้ าบงั พอไดไ้ ม่ทกุ ข์ ความไมพ่ อทาใหเ้ ป็นคนเขญ็ พอแลว้ เป็นเศรษฐีมหาศาล จนทงั้ นอกทงั้ ในไม่ไดก้ าร ตอ้ งคดิ อ่านแกจ้ นเป็นคนพอ ช่างเขาเถอะ ใครชอบใครชงั ช่างเถดิ ใครเชิดใครแชง่ ช่างเขา ใครเบื่อใครบน่ ทนเอา ใจเรารม่ เยน็ เป็นพอ ค่าของวัด วดั คือแหล่งรว่ มประสานสมานมิตร วดั คือแหล่งรว่ มกิจผลติ กศุ ล วดั คอื แหลง่ ศึกษาประชาชน ควรทกุ คนรว่ มมนสั พฒั นา ดไู ม่งาม สตั วเ์ ลยี้ งผอมฤาษีพี กบั อกี นารไี ม่มถี นั คนจนแตง่ กายดีน่อี กี อนั ทงั้ สี่พรรคด์ เู ป็นไม่เหน็ งาม

๑๙๒ ระวังความงา่ ย มกั งา่ ยจะไดย้ าก เกรงลาบากมกั จะไดต้ อ่ ภายหลงั ถา้ กลา้ รอ้ นก่อนเย็นเป็นจีรงั จะไดน้ ่งั นอนเยน็ เป็นแลว้ ดี การเป็นโจรขอทานเป็นยาจก ช่างหมองมวั ลามกเหมือนซากผี ถงึ จะเป็นกเ็ หมอื นตายวายชวี ี ตอ้ งอาภพั อปั รยี จ์ นวายปราณ กรุณาธรรม อนั ความกรุณาปราณี จะมีใครบงั คบั กห็ าไม่ หล่งั มาเองเหมอื นสายฝนอนั ช่ืนใจ จากฟากฟ้าสรุ าลยั สแู่ ดนดิน ความโกรธ ยามโกรธโทษกรุน่ ฉุนอยู่ อย่าพรูพดู พรา่ ทาวนุ่ ใจสงบปากมอื ถอื คณุ เมตตาการุณยบ์ ญุ งาม ความแก่ ผมทีด่ าก็กลบั ขาว สายตาทีย่ าวก็กลบั สนั้ ฟันทเ่ี คยม่นั ก็กลบั คลอน หทู เ่ี คยหย่อนก็กลบั ตงึ สญั ญาทเี่ คยซงึ้ กก็ ลบั เซอะ เลอะเลอื นจาอะไรไมไ่ ด้

๑๙๓ แกด่ มี ีหลกั แกเ่ มตตาการุณยม์ ีคณุ หนกั แกม่ ีหลกั ศกั ดิ์ศรเี พราะมศี ีล แก่เออื้ เฟื้อเจอื จนุ คณุ อาจณิ แกห่ ากนิ สนิ ทรพั ยน์ บั อนนั ต์ แกพ่ ากเพียรเรยี นดีย่งิ มีช่ือ แกส่ ตั ยซ์ ่อื แก่สรา้ งทางสขุ สนั ต์ แก่เสริมศกั ดร์ิ กั สกุลคณุ อนนั ต์ แก่ปอ้ งกนั เอกราชชาติเจริญ แก่ไมด่ เี สยี หลัก แกใ่ ชเ้ งนิ เกินตวั เรอื่ งพวั พนั แก่พนนั วนั หนา้ ถา้ ตอ้ งแย่ แก่เมาเหลา้ เมารกั มกั ปรวนแปร แกย่ แุ หย่แก่นินทาแก่สาบาน แกส่ อพลอยอใหผ้ ิดเพราะอิจฉา แก่ตณั หาพาจิตคิดฟุ้งซ่าน แก่ขเี้ กียจหลงั ยาวไมเ่ ขา้ การ แก่หลบงานเพราะง่วงถ่วงโลกเอย วัยชีวติ วยั แรก หาวชิ า วยั ต่อมา สรา้ งหลกั ฐาน วยั ชรา เรง่ ทาบญุ จกั เกดิ คณุ ตลอดกาล… ปฐมวยั วยั สรา้ งหลกั ฐาน มชั ฌิมวยั วยั สานหลกั แหล่ง ปัจฉิมวยั วยั แตง่ หลกั ธรรม

๑๙๔ หลักดี ถา้ ลืมพระละศีลกส็ นิ้ ศกั ด์ิ ไมม่ ีหลกั ศกั ดิ์สทิ ธิ์ผดิ วสิ ยั ตอ้ งมศี ลี มีธรรมประจาใจ เป็นกาไรลา้ เลิศท่ีเกิดมา หาดใี หพ้ บ เขามสี ่วนเลวบา้ งชา่ งหวั เขา จงเลือกเอาส่วนดเี ขามอี ยู่ เป็นประโยชนโ์ ลกบา้ งยงั นา่ ดู ส่วนท่ีช่วั อย่าไปรูข้ องเขาเลย จะหาคนมดี โี ดยส่วนเดยี ว อย่ามวั เทย่ี วคน้ หาสหายเอ๋ย เหมอื นเท่ียวหาหนวดเตา่ ตายเปล่าเลย ฝึกใหเ้ คยมองแต่ดมี คี ณุ จรงิ หนไี มพ่ น้ เกิดเป็นคนตอ้ งทนใหเ้ ขาด่า จะทาดีทาบา้ ถกู ดา่ หมด ทาซือ่ ซอื่ ถกู ด่าว่าไมค่ ด ทาเลยี้ วลดถกู ดา่ วา่ ไม่ตรง ตดั ไม่ขาด จกั หกั อืน่ ขนื หกั ก็จกั ได้ หกั อาลยั นไี้ ม่หลดุ สุดจะหกั สารพนั ตดั ขาดประหลาดนกั แตต่ ดั รกั นไี้ ม่ขาดประหลาดใจ ถ้ากลวั อย่าทา ถา้ รกั ตวั กลวั กรรมอย่าทาช่วั จะหมองมวั หม่นไหมไ้ ปเมอื งผี

๑๙๕ จงเลอื กทาแตก่ รรมที่ดดี ี จะไดม้ ีความสขุ พน้ ทกุ ขภ์ ยั สร้างดไี วใ้ หค้ นปอง อนั แมวดีหมาดมี ีคนรกั เฝา้ ฟูมฟักเลยี้ งไวใ้ นเคหา เป็นคนดีย่อมไม่จนคนเมตตา หม่นั อตุ ส่าหส์ รา้ งดีไวใ้ หค้ นปอง พดู ดเี ป็ นศรีแก่ปาก พดู ใหเ้ ป็นเป็นใหญไ่ ดไ้ ม่ยาก ฟังใหม้ ากมากรูเ้ ป็นครูสอน เป็นทงั้ พดู เป็นทงั้ ฟังจะน่งั นอน ไม่เดอื ดรอ้ นสงบสขุ ทกุ สงั คม วดั กนั ทไี่ หน คลึงกนั ฝงู ชนกาเนิดคลา้ ย แผกบา้ ง ใหญย่ ่อมเพศผิวพรรณ กนั หมด ความรูอ้ าจเรียนทนั อ่อนแกฤ้ าไหว ยกแตช่ ่วั ดีกระดา้ ง สูตรแม่หมา้ ย แม่หมา้ ยลกู ติดกรรมสทิ ธิเ์ ป็นของเรา แม่หมา้ ยผวั หย่าตามตาราไม่ใหเ้ อา แมห่ มา้ ยผวั ทงิ้ เขาว่าปิ๊งกวา่ สาวๆ แมห่ มา้ ยผวั เผลอระวงั จะเจอทงั้ ศอกทงั้ เข่า แมห่ มา้ ยผวั ตายเหมอื นควายเสยี้ มเขา พอถกู ตีดา่ เขา้ สกั หนอ่ ย ทาตาละหอ้ ยถงึ ผวั เก่า

๑๙๖ ภยั เมยี สมองแตก มเี มยี สอง มา้ มแตก มีเมียสาม ดแี ตก มีเมยี ส่ี หนา้ แตก มเี มียหา้ อกแตก มเี มยี หก เสร็จเลย มีเมียเจ็ด มคี ตู่ ้องรูห้ น้าท่ี เมือ่ มีคกู่ จ็ งรูป้ รนนิบตั ิ และซื่อสตั ยส์ จุ ริตจติ นบนอ้ ม อยา่ คดิ รา้ ยยา้ ยแยกทาแปลกปลอม หม่นั นอบนอ้ มเสน่หาพาสขุ เอย ผหู้ ญงิ …ผหู้ ญงิ เกิดเป็นหญิงสาวเป็นไดค้ ราวเดยี ว เสยี แลว้ กซ็ ดี เซยี วกว่าเสอื้ ผา้ เอาแฟ้บมาฟอกก็ไม่โสภา ไม่เหมือนเสอื้ ผา้ ที่สวมอินทรีย์ ศิษยม์ ีครู ธรณนี ี่นี้ เป็นพยาน เรากศ็ ิษยม์ อี าจารย์ หนึ่งบา้ ง เราผดิ ทา่ นประหาร เราชอบ เราบผ่ ิดท่านมาลา้ ง ดาบนน้ั คืนสนอง อนั ศิษยด์ ี ศษิ ยด์ ีชคู รู ชศู ษิ ยด์ ว้ ย ศษิ ยย์ ง่ิ ชว่ ย ศรีของครู ย่ิงชศู รี ครูชศู ษิ ย์ ชศู รคี รู ช่วยศิษยด์ ี ศษิ ยช์ คู รู เพราะทากิจ ดตี อ่ ครู ชเู พราะมี

๑๙๗ คา่ แหง่ ชีวิต อนั เป็ดไก่ควายววั เนอื้ ตวั มนั มคี า่ ถงึ คราวลม้ ตายก็ขายไดร้ าคา เป็นสนิ คา้ มีคนตอ้ งการ แต่คนเราตายกายเนา่ เหม็น มองไมเ่ ห็นเป็นแก่นสาร ยามสดชนื่ อยกู่ ร็ กั กนั คนนขี้ องฉันคนน้ันของแก แต่พอตายแหง๋แก๋ไมใ่ ช่ของแกของฉัน คดิ ถงึ ไดป้ ระโยชน์ คิดถึงความตายสบายนกั มนั หกั รกั หกั หลงในสงสาร บรรเทามดื โมหนั ตอ์ นั ธการ ทาใหห้ าญหายสะดงุ้ ไม่ยงุ่ ใจ กระจกส่องใจ กระจกส่องมองเดน่ จะเห็นหนา้ ปัญญาสอ่ งปัญญาจะแจม่ ใส ตวั มองตวั ช่วั ดีมีเพยี งใด ไม่ตอ้ งไปใหห้ มอดกู ็รูด้ ี ลลี านักเลง วา่ เป็นระยะ อาบอบนวด ดวดสรุ า กฬี าบตั ร ฟาดกนั ดะ เร่ืองพาชี คนทศุ ีล ปลากก็ ดั ไก่ก็ชน เป็นอาจณิ ทงั้ ลกั เลก็ ขโมยนอ้ ย ขา้ ไม่กลวั เฮโรอีน ฝ่ินกญั ชา

๑๙๘ อยู่ท่ีกรรม คนจะช่วั ช่วั ไซรใ้ ชเ่ พราะชาติ จะสามารถดไี ซรใ้ ชช่ าติส่ง คนจะช่วั ช่วั เพราะกรรมทีท่ าลง ดีจะคงค่าลา้ เพราะทาเอง สมบตั ิสตรี อนั นารีรูปงามทรามสวาท ถา้ แมไ้ รม้ ารยาทอนั งามสม คงไม่มีชายดจี ะอบรม มแี ต่ชมเลน่ พลางแลว้ รา้ งไป ทกุ ขจ์ ากผใู้ หญ่ ถา้ ผใู้ หญ่เปรยี บเป็นเชน่ รากแกว้ เป็นตน้ แถวลกู หลานไดอ้ าศยั ถา้ ผใู้ หญเ่ จา้ อารมณไ์ ม่ขม่ ใจ ทกุ ขโ์ ทษภยั ตามมาท่วั หนา้ เอย เราไมก่ ลวั เราไม่กลวั ความจน เพราะเรามีสนั โดษ เราไม่กลวั ความโกรธ เพราะเรามเี มตตา เราไมก่ ลวั รษิ ยา เพราะเรามมี ทุ ติ าจิต เราไม่กลวั ความผิด เพราะเรามหี ริ โิ อตตปั ปะ เราไม่กลวั ราคะ เพราะเราไมด่ าริ เราไม่กลวั มิจฉาทิฏฐิ เพราะเรารูแ้ จง้ เราไม่กลวั แหง้ แลง้ เพราะเรามนี า้ ใจ เร่อื งของจิตใจ จิตใจสะอาด เวลาเชา้ จติ ใจขาว เวลาเพล จติ ใจเยน็ เวลาค่า จิตใจช่มุ ฉ่า เวลากลางคืน

๑๙๙ จิตใจสดช่ืน เวลาทางาน อทิ ธบิ าท ๔ ฉนั ทะพอใจใฝ่รู้ วิระยะเพยี รสไู้ มถ่ อย จิตตะฝักใฝ่ ใจไม่ลอย วมิ งั สาเฝา้ คอยไมห่ ลงลืม ผีร้ายทั้ง ๖ ผีท่ี ๑ ชอบด่ืมสรุ าเป็นอาจิณ ไมช่ อบกนิ ขา้ วปลาเป็นอาหาร ผีท่ี ๒ ชอบเทย่ี วยามวกิ าล ไมร่ กั บา้ นรกั ลกู เมยี ตน ผีที่ ๓ ชอบดกู ารละเลน่ ไม่ละเวน้ บารค์ ลบั ละครโขน ผที ่ี ๔ คบคนช่วั ม่วั กบั โจร หนไี มพ่ น้ อาญาตราแผ่นดนิ ผีที่ ๕ ชอบเล่นมา้ กฬี าบตั ร สารพดั ถ่วั โปไฮโลสนิ้ ผีที่ ๖ เกยี จครา้ นการทากิน มที งั้ สนิ้ ๖ ผี อปั รียเ์ อย ชา่ งลาบาก ชีวติ เราเป็นอะไรไดท้ กุ อย่าง เป็นครู เป็นเรือจา้ งชา่ งแสนงา่ ย แตท่ ี่เป็นไดย้ าก ลาบากกาย เป็นคนท่ี มคี วามหมายกบั ทกุ คน… เก่งแต่ไรค้ ุณธรรม คนเกง่ ท่ีเห็นแก่ตวั คอื คนช่วั ที่ทาลายสงั คม คนเกง่ ทอ่ี ยเู่ ฉยๆ คอื ผลู้ ะเลยไม่ช่วยสงั คม คนเกง่ ที่ม่งุ ทาดี คอื ผสู้ รา้ งศกั ด์ิศรใี หแ้ ก่สงั คม

๒๐๐ โงไ่ ม่เป็ นลาบาก โงไ่ ม่เป็น เป็นใหญย่ ากฝากใหค้ ิด ทางชวี ิตจะรุง่ โรจนโ์ สตถผิ ล ตอ้ งรูโ้ ง่ รูฉ้ ลาดปราดเปร่ืองตน โง่สิบหน ดกี วา่ เบง่ เก่งเด๋ยี วเดียว หลักธรรมครองคน โอบออ้ มอารี (ทาน) วจไี พเราะ (ปิยวาจา) สงเคราะหป์ ระชาชน (อตั ถจริยา) วางตวั ใหพ้ อดี ไมแ่ ข่งดีแขง่ เดน่ (สมานตั ตตา) การเป็ นนายทีด่ ี จะเป็นนายท่ดี ีนเี้ ป็นยาก พระคณุ มากเสยี วนิ ยั งานไรผ้ ล พระเดชมากถกู ดา่ วา่ เลวคน ลบั หลงั ตนงานสะดดุ และหยดุ ยงั้ คนละคนดนั ไปใหพ้ อดี ประกอบมเี มตตาการุณยข์ ลงั มทุ ติ า อเุ บกขาเพอื่ จะยงั ตนไดต้ งั้ ในท่ีหมาย เป็นนายคน ผ้นู าท่ดี ี เสียสละและสรา้ งศรทั ธา นาพาใหถ้ กู ตอ้ ง ทาตวั อยา่ งใหเ้ ห็น ทาใหด้ แี ละเดน่ ในคณุ ธรรม กลา้ นาปวงประชา อทุ ิศตนอยา่ งฉลาด

๒๐๑ คุณมารดาบดิ า คณุ แมห่ นาหนกั เพยี้ ง พสธุ า คณุ บิดรดจุ อา * กาศกวา้ ง คณุ พีพ่ รา่ งศิขรา เมรุมาศ คณุ พระอาจารยอ์ า้ ง อาจสสู้ าคร (ประชมุ โคลงโลกนิติ) ใครหนอ เมื่อลม้ กลงิ้ ใครหนอว่งิ เขา้ มาช่วย และปลอบดว้ ยถอ้ ยคาท่ีรบั ขวญั หรอื จบู ทีเ่ จบ็ ชะมดั ปัดเป่าพลนั ทา่ นผนู้ น้ั ทีแ่ ทแ้ มฉ่ ันเอง (พระราชธรรมนเิ ทศ) ความหวังพ่อแม่ เมื่อแกเ่ ฒา่ หมายเจา้ ชว่ ยรบั ใช้ เม่อื ยามไขห้ มายเจา้ ชว่ ยรกั ษา เมอ่ื ยามถงึ วนั ตายวายชีวา หวงั ลกู ยาชว่ ยปิดตาคราสนิ้ ใจ เมอื่ รักจงดูแล เมอื่ รกั ววั กลวั ทาไมทา่ นใหผ้ กู ถา้ รกั ลกู ก็อย่าปล่อยค่อยว่าขาน หากพอ่ แมพ่ ะนอลกู ไม่ถกู กาล กเ็ หมอื นหวา่ นพชื ฉบิ หายในสกุล (สนุ ทรภ่)ู พรหมของลูก แม่คือพรหมของบตุ รสดุ ประเสริฐ พระคณุ เลศิ ลา้ ค่ามหาศาล เหนอื ดนิ นา้ ลมไฟในจกั รวาล ขอกราบกรานกตญั ญรู ูพ้ ระคณุ

๒๐๒ ไม่เคยหยุดรกั แม่ไมเ่ คยหวิ ถา้ ลกู ยงั ไมอ่ ม่ิ แมไ่ มเ่ คยง่วง ถา้ ลกู ยงั ไมห่ ลบั แม่ไม่เคยหนาว ถา้ ลกู ยงั ไมอ่ ่นุ แมไ่ มเ่ คยรอ้ น ถา้ ลกู ยงั ไมเ่ ย็น (แสงชยั สนุ ทรวฒั น)์ รักแท้ พระคณุ แม่เลศิ ฟา้ มหาสมทุ ร พระคณุ แม่สงู สดุ มหาศาล พระคณุ เลศิ หลา้ สธุ าธาร ใครจะปานแมฉ่ ันนน้ั ไม่มี ครูของลูก รกั และอบรมบ่มนิสยั สอนใหล้ กู รู้ สโู้ ลกกวา้ ง ชาตจิ ะไมอ่ บั จนสนิ้ หนทาง ถา้ ตวั อย่างจรงิ แทค้ ือแม่ดี แม่…พอ่ ผู้พรา่ สอน แม่เอ๋ยเคยสอนใหอ้ อ่ นหวาน พ่อเอ๋ยสอนใหห้ าญใหเ้ ขม้ แขง็ แมเ่ อ๋ยสอนสดั ทดั รูจ้ ดั แจง พ่อเอย๋ สอนความแกรง่ แห่งจติ ใจ แม่เอ๋ยสอนใหท้ ากรรมถกู ตอ้ ง พ่อเอ๋ยสอนสอดสอ่ งในนสิ ยั แมเ่ อ๋ยใหใ้ ฝ่ธรรมละกรรมใด พอ่ เอย๋ ใหส้ ตั ยซ์ ื่อถือวาจา แมเ่ อย๋ สอนใหร้ กั ในศกั ด์ิหญิง พ่อเอย๋ ใหท้ าสง่ิ ยงิ่ คณุ ค่า แมเ่ อย๋ สอนทาดมี ีเมตตา พ่อเอ๋ยใหร้ กั ษาคณุ ค่าคน แมเ่ อ๋ยพรา่ ยา้ ส่งั เฝา้ ฝังปลกู พ่อเอ๋ยสอนส่งั ลกู ปลกู เหตผุ ล แม่เอ๋ยใหป้ ัญญารกั ษาตน พอ่ เอ๋ยเฝา้ ฝึกฝนจนลกู ดี แม่เอ๋ยใหร้ กั นวลสงวนศกั ด์ิ พอ่ เอย๋ สอนใหร้ กั ในศกั ด์ิศรี แม่เอ๋ยแม่ของลกู ผกู ชีวี พอ่ เอ๋ยพ่อลกู ไม่มีที่ลมื คณุ (วนั เนาว์ ยเู ด็น)

๒๐๓ แม่ แม่ แม่ คาวา่ …แม่ มพี ระคณุ คานี้ มีความหมาย แมเ่ ป็นได้ มากมาย หลายสถาน เป็นธนาคาร หลายส่งิ หลายประการ เป็นผใู้ ห้ เป็นพระพรหม เป็นรม่ ไทร เป็นผใู้ ห้ กาเนดิ เกดิ ลกู รกั เป็นผใู้ ห้ ท่พี กั พิงอาศยั เป็นผใู้ ห้ ความการุณย์ อ่นุ กายใจ ลกู เจ็บไข้ อะไร ไมร่ ามือ ลกู โตมา แม่กใ็ ห้ การรกั ษา ลกู ตอ้ งการ แม่กส็ ่ง เรยี นหนงั สือ ลกู ปรกึ ษา ตารา แม่หาซอื้ หารอื แมย่ นิ ดี อย่าทาลาย ลกู คนใดกระทากรรมแกแ่ ม่ สดุ เลวแทช้ ่วั ชา้ สนิ้ ราศี ลกู ด่าแมล่ กู ตีแม่ลกู กาลี ลกู ไมด่ ีนามารดานา้ ตาริน นา้ ตาแม่รนิ ไหลเมื่อลกู รา้ ย นา้ ตาแมเ่ ป็นสายเม่ือลกู หม่นิ นา้ ตาแมห่ ล่งั ลงรดพนื้ ดิน เม่ือไดย้ ินลกู เสเพลเนรคณุ มงคลธรรม ๙ ประการ ถา้ ท่านทาตวั แขง่ กบั สงั คม ความพินาศลม่ จมจะถามหา ถา้ ทา่ นทางานเหน็ แก่หนา้ จะพบปัญหาเรื่อยไป ถา้ ท่านทาตวั เห็นแก่ได้ อยา่ หวงั นา้ ใจจากเพอ่ื นฝงู ถา้ ทา่ นกลวั จนเกนิ ไป จะทาอะไรไม่ไดค้ วาม ถา้ ทา่ นกลา้ จนเกนิ งาม จะพบแตค่ วามเดือดรอ้ น ถา้ ทา่ นขาดความพอดี จะเป็นหนตี้ ลอดกาล ถา้ ท่านเหน็ แกค่ วามสนกุ จะทกุ ขอ์ ยา่ งมหาศาล ถา้ ทา่ นขาดความยงั้ คดิ ทงั้ ชวี ิตจะสนิ้ ความหมาย ถา้ ทา่ นทาใจใหส้ งบ จะพบชวี ติ ทีเ่ ยือกเยน็ …

๒๐๔ มงคลชีวติ อยา่ ว่วู ามโกรธง่าย อยา่ เบอ่ื หนา่ ยความเพยี ร ถา้ อยากเป็นคนงาม อย่าเป็นคนดแี ต่จ่าย ถา้ อยากเป็นคนสบาย อยา่ ทาลายวฒั นธรรม ถา้ อยากเป็นคนม่งั มี อย่าเหยยี ดหยามคนอื่น ถา้ อยากเป็นคนนาสมยั อยา่ ลบหลคู่ รูอาจารย์ ถา้ อยากเป็นคนมเี กยี รติ อยา่ ลา้ งผลาญสมบตั ิ ถา้ อยากมคี วามรู้ อย่าขาดความยตุ ธิ รรม ถา้ อยากหาความสาราญ อย่าหวงั ความสงบ… ถา้ อยากเป็นคนมอี านาจ ถา้ อยากเป็นคนดงั มงคลชีวิต ๒ อยา่ นอนตืน่ สาย อยา่ อายทากิน อย่าหมน่ิ เงนิ นอ้ ย อย่าคอยวาสนา อย่าเสวนาคนช่วั อย่าม่วั อบายมขุ อยา่ สกุ ก่อนหา่ ม อย่าพลา่ มกอ่ นทา อย่ารากอ่ นเพลง อยา่ ขม่ เหงผนู้ อ้ ย อย่าคอยแตป่ ระจบ อย่าคบแต่เศรษฐี อย่าดีแต่ตวั อย่าช่วั แตค่ นอื่น อย่าฝืนกฎระเบยี บ อยา่ เอาเปรยี บสงั คม อย่าชน่ื ชมคนผิด อย่าคดิ เอาแต่ได้ อยา่ ใสร่ า้ ยคนดี อย่ากล่าววจมี สุ า อย่านนิ ทาพระเจา้ อย่าขลาดเขลาเมอ่ื มีทกุ ข์ อย่าสขุ จนลมื ตวั อย่าเกรงกลวั งานหนกั อย่าพิทกั ษพ์ าลชน อย่าลืมตนเมื่อม่งั มี… ตอ้ งการแบบไหน ถา้ ตอ้ งการความสบาย ใหข้ วนขวายทาความดี ถา้ ตอ้ งการเป็นเศรษฐี ใหม้ กี ารประหยดั ถา้ ตอ้ งการสมบตั ิ ใหม้ ีความกตญั ญู ถา้ ตอ้ งการความรู้ ใหค้ บบณั ฑติ

๒๐๕ ถา้ ตอ้ งการมติ ร ใหร้ ูจ้ กั เสียสละ ถา้ ตอ้ งการพละ ใหบ้ รหิ ารรา่ งกาย ถา้ ตอ้ งการเป็นนาย ใหม้ คี วามยตุ ธิ รรม ถา้ ตอ้ งการใหค้ นอปุ ถมั ภ์ ใหร้ ูจ้ กั อ่อนนอ้ มถอ่ มตน ถา้ อยากใหง้ านมผี ล ใหเ้ ป็นคนมีความขยนั ถา้ อยากใหเ้ รื่องสนั้ ใหห้ ยดุ พูด วนั เกิด งานวนั เกดิ ยงิ่ ใหญ่ใครคนนน้ั ฉลองกนั ในกลมุ่ ผลู้ ่มุ หลง หลงลาภยศสรรเสริญเพลินทะนง วนั เกดิ ส่งชพี สนั้ เรง่ วนั ตาย อีกมมุ หน่งึ ซึง่ เหงานา่ เศรา้ แท้ หญิงแก่แกน่ ่งั หงอยและคอยหา โอว้ นั นีใ้ นวนั นนั้ อนั ตราย แมค่ ลอดสายโลหิตแทบปลดิ ชนม์ วนั เกดิ ลกู เกือบคลา้ ยวนั ตายแม่ เจ็บทอ้ งแทเ้ ทา่ ไรก็ไมบ่ ่น กว่าอมุ้ ทอ้ งกวา่ จะคลอดรอดเป็นคน เติบโตจนบดั นนี้ ี่เพราะใคร แมเ่ จบ็ เจียนขาดใจในวนั นนั้ กลบั เป็นวนั ลกู ฉลองกนั ผ่องใส ไดช้ ีวิตแลว้ ก็หลงระเรงิ ใจ ลืมผใู้ หช้ ีวิตอนิจจา ไฉนเราเรียกกนั วา่ วนั เกดิ วนั ผใู้ หก้ าเนิดประเสริฐกวา่ คาอวยพรท่เี ขียนควรเปลีย่ นมา ใหม้ ารดาคณุ เป็นสขุ จงึ ถกู แท้ เลกิ จดั งานวนั เกดิ กันเถดิ นะ ควรที่จะคกุ เขา่ กราบเทา้ แม่ ราลกึ ถงึ พระคณุ อบอนุ่ แด อย่ามวั แตจ่ ดั งานประจานตวั (นภาลยั สวุ รรณธาดา) พ่อแก่ แมเ่ ฒ่า พอ่ แมก่ แ็ ก่เฒ่า จาจากเจา้ อยไู่ ม่นาน จะพบจะพอ้ งพาน เพียงเสยี้ ววานของคนื วนั ใจจริงไมอ่ ยากจาก เพยี งยงั อยากเห็นลกู หลาน แต่ชีพมทิ นทาน ยอ่ มรา้ วรานสลายไป ขอเถิดถา้ สงสาร อยา่ กลา่ วขานใหช้ า้ ใจ คนแกช่ ะแรวยั คดิ เผลอไผลเป็นแน่นอน ไม่รกั กไ็ ม่วา่ เพียงเมตตาช่วยอาทร ใหก้ นิ และใหน้ อน คลายทกุ ขผ์ ่อนพอสขุ ใจ

๒๐๖ เม่ือยามเจา้ โกรธขึง้ ใหน้ ึกถงึ เมื่อเยาวว์ ยั รอ้ งไหย้ ามป่วยไข้ ไดใ้ ครเลา่ เฝา้ ปลอบโยน เฝา้ เลยี้ งจนโตใหญ่ แมเ้ หน่ือยกายกย็ อมทน หวงั เพียงจะไดย้ ล เตบิ โตจนสงา่ งาม ขอโทษถา้ ทาผิด ขอใหค้ ดิ ทกุ ทกุ ยาม ใจแทม้ แี ต่ความ หวงั ตดิ ตามช่วยอวยชยั ตน้ ไมท้ ่ีใกลฝ้ ่ัง มหี รอื หวงั อยนู่ านได้ วนั หน่งึ คงลม้ ไป ทงิ้ ฝ่ังไวใ้ หว้ งั เวง อ. สนุ ทรเกตุ ครู… ใครคือครูครูคอื ใครในวนั นี้ ใช่อย่ทู ี่ปรญิ ญามหาศาล ใช่อยทู่ ีเ่ รยี กวา่ ครูอาจารย์ ใช่อยนู่ านสอนนานในโรงเรยี น ครูคือผชู้ นี้ าทางความคดิ ใหร้ ูถ้ กู รูผ้ ดิ คดิ อา่ นเขียน ใหร้ ูท้ กุ ขร์ ูย้ ากรูพ้ ากเพียร ใหเ้ ปลยี่ นแปลงสรู้ ูส้ รา้ งงาน ครูคือผยู้ กระดบั วิญญาณมนษุ ย์ ใหส้ งู สุดกว่าสตั วเ์ ดรจั ฉาน ครูคอื ผสู้ ่งั สมอดุ มการณ์ ปณิธานเพ่ือคนอนื่ ใชต่ วั เอง ครูจงึ เป็นนกั สรา้ งผยู้ ิง่ ใหญ่ สรา้ งคนจริงสรา้ งคนกลา้ สรา้ งคนเกง่ สรา้ งคนใหเ้ ป็นตวั ของตวั เอง ขอมอบเพลงนมี้ าบชู าครู (เนาวรตั น์ พงษ์ไพบูลย)์ เปลวเทยี น… เปลวเทียนละลายแทง่ เพอ่ื เปล่งแสงอนั อาไพ ชีวิตมลายไป เหลือสงิ่ ใดไวท้ ดแทน ชีวิตไรส้ าระขณะนี้ ยงั ไม่สายเกนิ ท่จี ะแกไ้ ข แมน้ ชีวติ เหลอื นอ้ ยลงเพยี งใด ควรภมู ิใจ ทีไ่ ดท้ าดที นั มีใครเหน็ หรอื ไม่ เป็นไรเลา่ ตวั ของเราควรทาดที ี่สรา้ งสรรค์ มใี ครเหน็ หรอื ไม่ ไม่สาคญั ใจเรานน้ั รูว้ ่าดี เทา่ นพี้ อ

๒๐๗ บชู าครู กล่นิ หญา้ แพรกดอกมะเขอื เจือกล่นิ ธปู กอ่ เป็นรูปวนั พิธีมคี วามหมาย เพื่อราลกึ ถึงคณุ ครูผพู้ ลีกาย สองมือหมายปั้นศิษยต์ นเป็นคนดี ขอปวงศษิ ยร์ ว่ มใจใหเ้ ป็นหน่ึง กระทาซึ่งส่ิงดดี ที ่เี กอื้ หนนุ สารวจจิตสารวมกายใหเ้ ป็นบุญ ทดแทนคณุ แด่ปวงครูผปู้ ราณี ครูคอื ผชู้ นี้ าทางความคิด ใหร้ ูถ้ กู รูผ้ ิดรูแ้ ก่นสาร รูอ้ ่านเขียนเพียรสรู้ ูส้ รา้ งงาน ปณธิ านสอนศษิ ยใ์ หเ้ ป็นคน ครูคือผยู้ กระดบั วิญญาณมนษุ ย์ ใหส้ งู สดุ ดว้ ยความดีมีเหตผุ ล อดุ มการณ์ เพือ่ สว่ นใหญ่ใชส่ ่วนตน ศิษยท์ กุ คนนอ้ มบูชาค่าของครู พระคณุ ครู แมค้ รูแมน้ แผ่นฟ้าสงู กวา่ สงู ศิษยค์ ือยงู เย่ยี มฟ้าเวหาหาว แมค้ รูเหมอื นเดอื นแรงแสงสกาว ศิษยค์ อื ดาวเด่นอย่คู ดู่ วงเดอื น แมค้ รูแมน้ แผ่นภพครบคณุ ค่า ศษิ ยค์ อื หญา้ ย่ิงดมู ีอย่เู กลื่อน แมค้ รูคลา้ ยสายนา้ ความเยน็ เยือน ศษิ ยเ์ สมือนมจั ฉาพาสราญ แมค้ รูคลา้ ยสายลมที่พรมพลวิ้ ศิษยค์ อื รวิ้ ระลอกกระฉอกฉาน แมค้ รูคลา้ ยสายฝนหล่นตามกาล ศิษยเ์ ปรยี บปานป่าไมส้ วนไรน่ า แมค้ รูคลา้ ยไมท้ มี่ ีผลดก ศษิ ยค์ อื นกเนาอย่รู ูค้ ณุ คา่ แมค้ รูเป็นเชน่ ธรรมพระสมั มา ศิษยค์ ือสาวกนาธรรมสบื ไป แมค้ รูเหมือนเรอื นตายหมายม่นั อยู่ ศษิ ยค์ ือผพู้ รอ้ มมาพกั อาศยั แมค้ รูเป็นเชน่ แรงแสงเทยี นชยั ศิษยย์ ่อมไม่มดื มนทกุ หนทาง พระคณุ ครูผใู้ หจ้ งึ ใหญย่ ิง่ ไมเ่ คยทงิ้ ทอดศษิ ยค์ ิดเหนิ หา่ ง

๒๐๘ แต่ศิษยก์ ลบั ลบั หายเหมือนวายวาง ปล่อยครูแจวเรือจา้ งอยา่ งชา้ ใจ (ส. เชอื้ หอม) เทยี น กลางความมดื ยืดยาวหนาวฉะนี้ เทียนรบิ หร่ีดวงหนง่ึ พึ่งทอแสง จากดวงหนงึ่ จดุ ต่อไปไฟจึงแรง แมล้ มแกลง้ ก็มิหว่นั อนั ตราย แสงเทยี นทองสอ่ งสว่างทางชวี ิต ส่องความคดิ ความรูค้ รูทงั้ หลาย จากหวั ใจใสสว่างงามพรา่ งพราย จดุ ประกายการศึกษามหาชน เทียนย่อมรอ้ นย่อมไหมเ้ พอ่ื ใหแ้ สง ย่งิ ไฟแรงย่ิงสลายละลายหล่น นา้ ตาเทียนเปรียบคา่ นา้ ตาคน อทุ ิศตนมิไดห้ วงั ในรางวลั เทียนคือครูผใู้ หไ้ ฟชวี ติ ใหค้ วามรูค้ คู่ วามคดิ แก่ศษิ ยข์ วญั จงใหแ้ สงแรงกลา้ รว่ มฝ่าฟัน จงพรอ้ มกนั จดุ บชู าคา่ ของครู ปณธิ านพทุ ธบตุ ร ขอตงั้ จติ ปณธิ านอยา่ งหาญกลา้ ดวงจิตขา้ จะคงม่นั ไม่หว่นั ไหว จะนบั ถอื สกั การะพระรตั นตรยั ทงั้ กายใจแน่วแน่ไมแ่ ปรปรวน จะปฏิบตั ิตามหลกั ธรรมคาสอนส่งั เพอ่ื เหนยี่ วรงั้ ดวงใจไม่ผนั ผวน แมจ้ ะมีผใู้ ดมงุ่ ใฝ่ชวน จะไม่ดว่ นเปล่ยี นใจไปศรทั ธา จะแน่วแนซ่ ื่อตรงองคพ์ ทุ ธะ ดว้ ยสจั จะยดึ ม่นั พระศาสนา จะทาทาน รกั ษาศลี ภาวนา ขอสญั ญาถือตรยั รตั นเ์ ป็นฉตั รชยั มาเขา้ คา่ ยคณุ ธรรมนอ้ มนาจิต สงิ่ ใดผิดพรอ้ มปรบั ปรุงและแกไ้ ข เพ่อื เลอ่ื นชนั้ ตวั เองสงู ขนึ้ ไป ยกตนใหส้ งู ค่ากว่าคา “คน” ตอ่ ไปนมี้ ีชอ่ื วา่ “พทุ ธบตุ ร” ไม่ยง้ั หยดุ ตงั้ ใจใฝ่ฝึกฝน

๒๐๙ จะรกั เกียรติ ศกั ดศิ์ รีความดตี น เพอ่ื ทกุ คนเอาอย่างในทางดี จกั เดนิ ตามรอยบาทองคพ์ ระพทุ ธ พทุ ธบุตรย่อมตระหนกั ในศกั ดศ์ิ รี ไมก่ ระทาสิง่ ต่าทรามความอปั รีย์ จกั ทาดี ดว้ ยกาย วาจา ใจ จกั ช่วยเหลอื ผอู้ ื่นใหพ้ น้ ทกุ ข์ เป็นความสขุ ของชีวิตจติ แจ่มใส ทาความดโี ดยไมห่ วงั ผลจากใคร แต่ทาเพ่ือยกจิตใจใหถ้ งึ ธรรม สดุ ทา้ ยนีล้ กู ขอยา้ ในคาม่นั ตามปณิธานอย่างตงั้ ใจไม่ถลา แมม้ ที กุ ขป์ างตายไม่ทงิ้ ธรรม รกั ษาความเป็นพทุ ธบตุ รสดุ ชีพเอย