3101-2212 ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม

การปรับปรงุ การใชพลังงาน รหัสวชิ า 3101-2214 ตัวอยาง โรงงานอุตสาหกรรมแหงหน่ึง ใชระบบ 3 เฟส แรงดันไฟฟา 380 โวลต อานกระแสจากมิเตอรได 1,266 A อาน กาํ ลังไฟฟา จริงจากมิเตอรได 500 kW ถาตองการปรบั ปรุงตัวประกอบ กาํ ลังไฟฟา เปน 0.95 ลา หลงั จะตอ งเลอื กขนาดคาปาซเิ ตอรเทา ใด θ1 = COS-1 (0.600) = 53.13° θ2 = COS-1 (0.950) = 18.19° Q’ = 500 (tan 53.13 ํ - tan 18.19 )ํ = 500 (1.333 - 0.3285) = 502.25 kVAR อยางไรก็ตามการติดต้ังคาปาซิเตอรจําเปนตองลงทุนราคาประมาณกิโลวารละ 700 บาท ดังน้ันท่ี 500 กิโลวาร จึงราคา ประมาณ 700 x 500 เทากับ 350,000 บาท แตในตัวอยางที่ 2 ในการปรับปรุงตัวประกอบกําลังไฟฟาเปน 0.95 เจาของโรงงานสามารถ ประหยัดคาไฟได 5,005 บาทตอ เดือน จึงคนื ทนุ ในเวลาประมาณ 70 เดือน เมือ่ คดิ แบบ Simple Payback Period 4.2.3.3 ลกั ษณะการตดิ ตัง้ คาปาซิเตอร การตดิ ตั้งคาปาซิเตอรท่ีตาํ แหนง ใดจงึ จะเหมาะสมน้ันตองพิจารณาหลายดานดวยกัน ต้ังแตดานเศรษฐศาสตร ทางเทคนิค และ การติดตั้งสําหรับระบบเดิมที่มีอยูหรือติดตั้งใหมคาปาซิเตอรสามารถติดต้ังไดหลายตําแหนงในวงจร ดังรูปท่ี 4.15 ชนิดของการติดตั้ง สามารถแบงออกเปน 4 อยา ง คอื 1. การติดตง้ั ทโี่ หลดแตละชดุ 2. การตดิ ต้ังท่กี ลมุ ของโหลด 3. การติดตงั้ แบบศูนยก ลาง 4. การตดิ ตง้ั แบบผสม (ก) (ข) (ค) รปู ท่ี 4.15 แบบการติดตัง้ คาปาซเิ ตอร (ก) การติดตั้งที่โหลด (ข) การตดิ ตั้งทีก่ ลุมของโหลด (ค) การตดิ ต้ังแบบศนู ยก ลาง ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม 183

รหัสวชิ า 3101-2214 การปรบั ปรุงการใชพ ลังงาน ตารางท่ี 4.1 เปรียบเทียบขอ ดีขอเสียลกั ษณะการติดต้ังคาปาซิเตอร การตดิ ตัง้ คณุ ลักษณะ ขอดี ขอเสีย ที่โหลดแตละชุด เปนการเลือกขนาดคาปาซิเตอรตอเขากับ - ส า ม า ร ถ แ ก ตั ว ป ร ะ ก อ บ - ใชคาปาซิเตอรตัวเล็กหลาย โหลดแตละตัว และจะสวิตชพรอมกับเดิน กําลงั ไฟฟาทจ่ี ุดโหลด ตัวแพงกวาตัวใหญเพียงตัว มอเตอร - ลดการสูญเสียและแรงดันตก เดยี ว ในสายวงจรยอย - ค า สั ม ป ร ะ สิ ท ธ์ิ ก า ร ใ ช - ป ร ะ ห ยั ด ก าร ใ ช อุป ก ร ณ ประโยชนของคาปาซิเตอรตํ่า สวิตชข นาดใหญ สําหรับมอเตอรที่ไมไดใช งานบอย ๆ ทก่ี ลุมของโหลด มอเตอรหลายตัวตอเขากับคาปาซิเตอรและ - ลดราคาคาปาซิเตอร - โหลดที่สายปอน หรือสาย คาปาซิเตอรจะถูกใชงานสอดคลองกับขนาด - ลดการสญู เสยี และแรงดันตก จา ยอาจไมแ นน อน โหลดท่ใี ช ที่สายปอ น หรอื สายจา ย แบบศูนยก ลาง โดยการสรางกําลังรีแอกตีฟที่จุดใดจุดหนึ่ง ค า สั ม ป ร ะ สิ ท ธิ์ ก า ร ใ ช - โหลดทีส่ ายเมนและสายปอน จะตอคาปาซิเตอรเขากับระบบเมื่อทํางาน ประโยชน ของคาปาซิเตอรท่ี อาจไมแนน อน และปลด ออกเมื่องานส้ินสุด ดที ่สี ดุ - ใชระบบควบคุมอตั โนมตั ิ - ปรับปรุงระดับแรงดันทั่ว ๆ ไปดีข้ึนดูแลรักษาไดง าย แบบผสม โหลดขนาดใหญติดต้ังที่โหลดแตละชุดสวน โหลดอน่ื ๆ จะ ตดิ ตง้ั เปน กลุมหรอื ศนู ยกลาง ขอ ควรระวงั ในการใชคาปาซิเตอร 1. อยาลืมวาเมื่อติดต้ังคาปาซิเตอรเขาไปท่ีจุดใดแลว แรงดันไฟฟาท่ีจุดนั้นจะมีคาสูงขึ้นกวาเดิม ดังนั้นการเลือกขนาดพิกัด แรงดนั ของคาปาซิเตอรจ ะตองคาํ นงึ ถึงดว ย 2. จดุ ท่จี ะตดิ ตัง้ คาปาซิเตอรควรจะมีการระบายความรอนดีพอสมควร เพราะความรอนยิ่งสูงจะทําใหอายุใชงานของคาปาซิเตอร ยงิ่ ส้นั ลง 3. การติดตงั้ คาปาซิเตอรเ ขากับมอเตอรโดยตรง ตองเลือกคาปาซิเตอรใหมีขนาดเหมาะสม และตองดําเนินการติดตั้งใหถูกวิธี มิฉะน้ันมอเตอรจะเสียหายได 4. ถาจะตดิ ตัง้ คาปาซิเตอรแ บงคควรใชแบบควบคุมอตั โนมัติ เพือ่ ปอ งกันอนั ตรายจากแรงดนั เกินท่ีจะเกิดขึ้น เน่ืองจากการตอ คาปาซิเตอรเขาไปในระบบมากเกินไป 5. อุปกรณไฟฟาบางอยาง เชน วงจรเรียงกระแสและเตาเผาแบบอารกจะสรางฮารมอนิกเขาไปในระบบ เม่ือตองการติดตั้ง คาปาซิเตอรก็ตองระวังปญหาท่ีอาจจะเกิดจากฮารมอนิกเรโซแนนซ เพราะจะทําใหคาปาซิเตอรเสียหายทันที ในกรณีน้ี ตองใหว ิศวกรผูเ ชยี่ วชาญชว ยออกแบบชุดคาปาซเิ ตอรพรอ มอุปกรณปอ งกนั ขึน้ เปน พเิ ศษสาํ หรบั ระบบน้นั 184 ระบบจัดการพลงั งานในอุตสาหกรรม

การปรับปรุงการใชพ ลงั งาน รหสั วชิ า 3101-2214 4.2.4 เทคนคิ การประหยดั พลงั งานไฟฟา ในระบบไฟฟาแสงสวา ง การประหยัดพลงั งานในระบบไฟฟา แสงสวาง สามารถดําเนินการไดดวยวธิ งี ายๆ แสดงรายละเอยี ดดังนี้ - ใชหลอดไฟแสงสวา งท่มี ีลเู มนตอ วตั ตสงู - ใชบ ัลลาสตค วามสูญเสยี ตํ่า - ใชโคมไฟทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพสูงและมีการกระจายแสงท่เี หมาะสมกับงาน - ควรใชสีออ นบนเพดาน ฝาผนงั พนื้ และเฟอรน เิ จอรตกแตง - ควรออกแบบใหค าความสองสวา งเหมาะกับงาน 4.2.4.1 เทคนคิ การควบคมุ แสงสวางเพ่ือการประหยัดพลังงาน การควบคุมแสงสวางเพ่ือการประหยัดพลังงานจําเปนตองใชอุปกรณที่ใชในการควบคุมแสงสวางประกอบดวย ตัว Sensor ชุดควบคุม (Light Controller) และอุปกรณแสงสวาง โดยมีหลักการทํางาน คือชุดควบคุมรับสัญญาณจากตัว Sensor เชน ตัว ตรวจจับการเคลื่อนไหว (Presence Detector) หรือ Photocell เปนตน สัญญาณการตรวจจับดังกลาว อุปกรณชุดควบคุมจะสัญญาณจากตัว ตรวจจับมาประมวล และสงสัญญาณ สั่งการไปเปด/ปด หรือหรี่แสงอุปกรณแสงสวาง ชวยใหประหยัดพลังงานในหลอดไฟแสงสวางใน จดุ ทไี่ มจ ําเปน ลง เทคนคิ การควบคมุ แสงสวา งสามารถแบง ไดด ังน้ี 1. การลดความสวางทีเ่ กินความจําเปน (Over light Compensation) 2. การควบคมุ ความสวา งจากสวนชดเชย (Light Loss Factor Compensation) 3. การใชอ ุปกรณตรวจจับการเคล่อื นไหวเพ่อื เปด /ปด ไฟแสงสวา ง (Room Utilization) 4. การใชแ สงธรรมชาติ (Daylight Utilization) การลดความสวางท่ีเกนิ ความจําเปน (Overlight Compensation) วิธีท่ีงายท่ีสุดในการลดความสวางคือ การถอดหลอดไฟออก (Delamping) เชนในจุดท่ีมีแสงสวางเกินความจําเปน สามารถถอดหลอดไฟ 2 หลอดจากโคมไฟ 4 หลอด จะชวยลดการใชพลังงานไฟฟาได 50 % อยางไรก็ตาม ควรคํานึงถึงคุณภาพของแสง และผลกระทบทางจิตวิทยาตอคนทํางานในบริเวณดังกลาว เพราะการลดความสวางทันทีทันใด 50 % จะกระทบตอการปรับสายตา สุขภาพตา และความรูสึก วิธีการลดความสวางท่ีเหมาะสม คือ ใชอุปกรณหรี่แสง (Dimmer) โดยคอย ๆ ลดระดับแสงสวางลง และการ ควบคุมสามารถทําไดดังนี้ การควบคุมแสงตลอดชวง kW การใชงาน คือการลดความสวางใน บริเวณท่ีมีแสงสวางมากเกินความ จําเปนตลอดชวงเวลาการทํางาน ผล การควบคุมปริมาณแสงตลอดชวงการ ใชงานแสดงดังรูปที่ 4.16 ท่ีพ้ืนสีดํา เปน พลังงานทีป่ ระหยดั ได ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม 6:00 12:00 17:00 19:30 เวลา รปู ที่ 4.16 การประหยัดพลงั งานไฟฟา โดยการลดความสวางทีเ่ กินกวา ความจาํ เปนขณะใชง าน 185

รหัสวิชา 3101-2214 การปรบั ปรงุ การใชพลงั งาน ก า ร ค ว บ คุ ม เ ฉ พ า ะ kW ชวงเวลา คือการลดความสวางท่ีมี ความสวางมากเกินความจําเปนใน 33 บางชวงเวลาลง เชน กอน หรือหลัง เวลาทํางาน หรือชวงพักกลางวัน ผล 24 การควบคุมแสดงดังรูปที่ 4.17 พื้นที่ สีดําเปนพลังงาน ท่ีประหยัดได เลข 5 1 หมายถึงชวงเวลากลางคืน เลข 2 กอนเวลาทํางานซึ่งเร่ิมมีผูคนมาถึงที่ 11 ทํางาน เลข 3 ชวงเวลาทํางาน (ไมมี การควบคุมแสง) เลข 4 ชวงพักเท่ียง 6:00 12:00 17:00 19:30 เวลา เลข 5 ชว งทาํ ความสะอาด รูปท่ี 4.17 การประหยดั พลังงานไฟฟา โดยการลดความสวางทเี่ กินความจาํ เปนลงเฉพาะชว งเวลา การควบคมุ ความสวางจากสว นชดเชย Light Loss Factor : LLF (LLF Compensation) จากการท่ีหลอดไฟใหม จะมีความสวางมากกวาหลอดไฟท่ีใชงานมานาน เพราะความเส่ือมขององคประกองตางภายใน หลอดไฟ ทําใหหลังจากการเปลี่ยนหลอดไฟใหม ทําใหแสงสวางในพ้ืนที่ใชงานสูงเกินกวาความจําเปน ดังนั้น ในชวงแรกหลังจากที่ เปลี่ยนหลอดไฟใหม ควรจะหร่ีแสงสวางลง เมื่อใชงานไประยะหน่ึง แสงสวางจะลดลง ใหทําการปรับเพ่ิมแสงสวางโดยควบคุมใหความ สวา งคงทีด่ ว ยการลดอตั ราการหรี่แสงสวางลง ผลจากการปฏิบัติ จะสามารถชวยประหยัดพลังงานในระบบแสงสวางลงไดประมาณ 20 % ลักษณะของการประหยดั พลังงานไฟฟา ในระบบแสงสวา ง แสดงดงั รูปท่ี 4.18 kW ความสวาง พลงั งานที่ประหยัดได 12 เดอื น 24 เดือน 36 เดือน เวลา รปู ท่ี 4.18 การประหยัดพลังงานโดยการควบคุมความสวา งจากสวนชดเชย LLF 186 ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม

การปรับปรงุ การใชพลงั งาน รหัสวิชา 3101-2214 การใชอุปกรณตรวจจบั การเคล่อื นไหวเพอื่ เปด / ปด ไฟแสงสวา ง (Room Utilization) เทคนิคนี้ชวยประหยัดพลังงานโดยการใชแสงสวางเมื่อจําเปนเทานั้น ตัวจับการเคล่ือนไหวชนิดอัลตราโซนิก หรือชนิดพาส ซีฟอินฟราเรด จะสงสัญญาณในการส่ังเปดไฟโดยอัตโนมัติ เมื่อมีการเคลื่อนไหวในบริเวณตรวจจับการเคลื่อนไหว ถาไมมีการเคลื่อนไหว แสงสวางภายในบริเวณนั้นก็จะดับลง การตั้งบริเวณของการตรวจจับการเคล่ือนไหวของตัวตรวจจับ ข้ึนอยูกับ ลกั ษณะการใชงานของพ้ืนที่ เชน ตรวจจับบริเวณหองนํ้า ก็ควรมีบริเวณตรวจจับครอบคลุมบริเวณใชงานของหองน้ํา อุปกรณตรวจจับจะ มลี ักษณะของบรเิ วณตรวจจบั ท่ีแตกตา งกัน ดังแสดงตัวอยาง ในรูปท่ี 4.19 และลักษณะการใชพลงั งานของแสงสวา งดงั รปู ที่ 4.20 kW 6:00 12:00 17:00 19:30 เวลา รปู ท่ี 4.19 กราฟชว งการตรวจจบั การเคลื่อนไหว รูปที่ 4.20 การใชพลังงานของแสงสวางในหอ งนา้ํ ในลกั ษณะการใชงานตา ง ๆ กนั การตรวจจับการเคล่อื นไหวในลักษณะการใชง านตาง ๆ กันเปนเทคนิคท่ีเหมาะสมกับบริเวณท่ีไมคอยมีคนใชงาน หรือใชงาน เปน ชว งเวลา เชน หองประชุม หองผูบรหิ าร การใชแสงธรรมชาติ (Daylight Utilization) หนาตางบริเวณรอบอาคาร (Perimeter Zone) และ Skylight บริเวณภายในอาคาร (Interior kW Zone) ถูกออกแบบมา เพ่ือใหแสงธรรมชาติเขามา พลังงานท่ีประหยัดได ภายในอาคาร เพ่ือลดความตองการแสงสวางจาก หลอดไฟในชว งเวลากลางวนั หลักการทํางานคือ Photo Sensor จะ ตรวจวัดระดับแสงในบริเวณใชงาน ถามีแสงธรรมชาติ มาก ชุดควบคุมก็จะสงสัญญาณ หร่ีแสงจากหลอด ฟลูออเรสเซนตลง จนกระทั่งไดความสวางท่ีกําหนดไว 6:00 12:00 17:00 19:30 เวลา การควบคุมตองใชควบคูกับบัลลาสตอิเล็กทรอนิกส รปู ท่ี 4.37 อาคราูปรทม่ี ชี4.อ2ง1รกะาบราใยชอพาลกังางศาทนถ่ี โาดยยเใทชไแ ดสส งะธดรวรกมชแลาตะิเฉลยี งขนาด พลังงานท่ีประหยัดไดข้ึนอยูกับตําแหนง ทิศทางอาคาร พ้ืนท่ีหนาตาง ชนิดของกระจก และระยะหางของพื้นท่ีทํางานจากหนาตาง การใชแสงสวางจากธรรมชาติ จะตองพิจารณาถึงความรอนท่ี ผานเขามาดวย เพราะจะมีผลใหระบบปรับอากาศทํางานมากขึ้น ดังนั้นจึงตองออกแบบใหมีความสมดุล กราฟที่ 4.21 แสดงตัวอยางการ ประหยดั พลงั งานจากการใชแสงธรรมชาติ ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม 187

รหัสวชิ า 3101-2214 การปรับปรุงการใชพลังงาน การบาํ รุงรกั ษาแสงสวา ง สาเหตุท่ีทาํ ใหก ารสองสวางลดลง ไดแก หลอดไฟมีความเขม แสงลดลง ความสกปรกของหลอดไฟและอุปกรณสองสวาง โดย ความสกปรกของหลอดไฟ และอุปกรณประกอบจะข้ึนอยูกับสภาพแวดลอมภายในพ้ืนท่ีน้ันเปนอยางมาก เชน หลอดไฟท่ีติดต้ังใน บริเวณโรงสี จะมฝี นุ และสิ่งสกปรกจับตัวท่ีหลอดไฟและโคมสองสวางเปนปริมาณมาก และรวดเร็ว เปนตน ผลกระทบจากความสกปรก ของหลอดและอุปกรณสองสวางทําใหความสวางลดลง ดังน้ันตองทําความสะอาดสิ่งสกปรกเปนระยะ โดยเฉพาะอยางย่ิงในบริเวณที่ที่ เกดิ ความสกปรกมาก ตารางที่ 4.2 คาความสอ งสวางท่ีเหมาะสมใน การใชงานสําหรบั อาคารทั่วไป คา ความสอ งสวา งอยางนอย (ลกั ซ) ประเภทของสถานท่ี หรอื กจิ กรรม 1. บริเวณทางเขา-ออก 160 1.1 ทางเขาหองโถงหรือลอบบ้ี 320 1.2 หองนั่งคอย 160 1.3 โตะ ประชาสัมพันธ 80 1.4 ท่ชี ําระคาใชจาย 40 1.5 ชองขนของ 80 2. บรเิ วณโดยรอบ 20 2.1พ้ืนท่ีทางเดิน 160 2.2 บันได (ภายในอาคาร) 2.3 บนั ได (ภายนอกอาคาร) 240 160 3. โรงอาหาร 3.1 พ้ืนที่ทั่วไป 240 3.2 บริเวณรา นอาหาร 80 4. หองครัว 80 4.1 พนื้ ทที่ ั่วไป 80 4.2 บริเวณจัดเตรียมและปรุงอาหาร 40 40 5. หอ งสาํ หรับพนกั งาน 5.1 หอ งเปล่ยี นเครอื่ งแตงตัว 40 5.2 หองทาํ ความสะอาด 400 5.3 หอ งรับฝากเสือ้ 80 5.4 หองพัก 6. ศนู ยป ฐมพยาบาล 6.1หองพกั 6.2หองตรวจรกั ษา 7. หองน้าํ 188 ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม

การปรับปรุงการใชพลงั งาน รหัสวิชา 3101-2214 ประเภทของสถานที่ หรือกจิ กรรม คา ความสอ งสวางอยางนอย (ลักซ) 8. หองเก็บของ 40 8.1 สิ่งของขนาดใหญ 80 ก) มกี ารใชง าน ข) ไมม ีการใชงาน 80 8.2 สงิ่ ของขนาดกลางและขนาดเล็ก 160 ก) มีการใชง าน ข) ไมม ีการใชงาน 240 320 9. หอ งควบคมุ อปุ กรณไฟฟา 80 9.1 บริเวณท่ัวไป 160 9.2 ตูค วบคมุ 320 10. หองควบคมุ 800 10.1 ควบคุมบางเวลา 10.2 ควบคุมอยา งตอ เนื่อง 160 40 11. ทจ่ี อดรถภายในอาคาร 11.1 ทางเขา – ออก 160 ก) ชวงเวลากลางวัน 40 - ระยะ 15 เมตรแรก 20 - ระยะ 4 เมตรแรก 40 ข) ชวงเวลากลางคนื 11.2 ชองจา ยเงิน 11.3 ทางขน้ึ ทางคนขาม 11.4 พืน้ ท่ีจอดรถปกติ 11.5 พนื้ ที่จอดรถพเิ ศษ 4.2.5 ประสิทธภิ าพมอเตอรไฟฟา ประสิทธิภาพของมอเตอรข้ึนอยูกับคาของการสูญเสียท่ีเกิดขึ้นในตัวมอเตอร ดังรายละเอียดในหัวขอที่ 3.2.2 ในหัวขอนี้จะ กลาวถงึ แนวทางการนําแนวทางตางๆ ทีไ่ ดก ลา วไปแลวมาประยุกตใ ชงานเพ่อื อนรุ กั ษพ ลงั งานของมอเตอร - การใชมอเตอรประสิทธิภาพสูง - การจดั การทํางาน (Optimum Management) - การใชอ ุปกรณค วบคุมความเร็วรอบมอเตอร (Variable Speed Drive : VSD) ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม 189

รหสั วิชา 3101-2214 การปรับปรงุ การใชพลงั งาน 4.3 การปรบั ปรุงประสิทธิภาพระบบปรบั อากาศสําหรบั อาคาร เนื่องจากพื้นฐานของระบบ และอุปกรณไดกลาวผานมาแลวในสวนท่ี 3.3 ดังน้ันสวนนี้จึงกลาวแตเฉพาะเพียงสรุปแนว ทางการอนรุ ักษพลังงานในระบบปรับอากาศเทา นัน้ การประหยดั พลังงานในระบบปรบั อากาศมีหลายเทคนิค แตสามารถแบงกลุมของเทคนิคไดด งั นี้ - การลดภาระทําความเย็น - การใชอ ุปกรณร ะบบปรับอากาศประสิทธิภาพสงู - การควบคมุ การใชงานอยา งมปี ระสทิ ธิภาพ - การใชร ะบบกักเกบ็ ความเยน็ - การควบคุมคณุ ภาพอากาศ 4.4 การปรับปรงุ ระบบการใชพลังงานความรอน 4.4.1 การปรับปรงุ เตาเผา เตาหลอม เตาอบ ในอุตสาหกรรม ประเภทของเตาในอุตสาหกรรม จัดแบงไดเปน 2 แบบใหญๆ 1. เตาที่มีการเผาไหมภายใน (Internally-Heated Furnaces) ซ่ึงเปลวไฟของ เช้ือเพลิง หรือกาซรอนจากการเผาไหม จะสัมผัส โดยตรงกบั วสั ดุที่ตองการเผา ตวั อยา งเตาประเภทนีไ้ ดแ ก: - เตาเผา (Kilns) (อิฐ , ซีเมนต , ภาชนะดนิ เผา , ปนู ขาว) - เตาหลอมแกว (Glass Furnaces) - เตาอบขนมปง (Bakery Ovens) - เตาเผาหรือเตาอบผลติ ภณั ฑเ คลือบผง (Powder Coat Furnaces) - เตาเผาขยะ (Incinerators) - เตาเผาเหล็กเพื่อรดี เปนเหล็กเสน, เพือ่ ตีขึน้ รปู และเพ่อื ชุบแข็ง (Metal re-heat and holding furnaces) - เตาถลุงเหล็ก (Blast Furnaces) 2. เตาที่มีการเผาไหมภายนอก (Externally heated furnaces) วัสดุจะถูกบังไมมีการสัมผัสกับจากเปลวไฟหรือกาซรอน จาก การเผาไหมโดยตรง ตัวอยา งเชน : - กาซรีทอรท (Gas retorts) - เตาเผาเบาหลอมโลหะ (Metallurgical crucible furnaces) - เตาเผาทอ แผรังสีความรอน (Radiant Tube Furnaces) - เตาอบแหงผลติ ภัณฑอ าหาร (Food dehydrating ovens) - เตาใหความรอ นหมอ ตม แยกขนออกจากเนอ้ื ไก (Modern offal rendering plants) - หมอ นํา้ และเครื่องผลติ ไอน้าํ (Steam boilers and generators) 190 ระบบจัดการพลังงานในอตุ สาหกรรม

การปรบั ปรงุ การใชพลังงาน รหสั วชิ า 3101-2214 (ก) เตาเผา (ข) การเผาไหมภายในเตาหลอมแกวที่ อุณหภมู ิ 1500 °C (ค)เตาหลอมแกว/กระบวนการผลติ แกว (ง) เตาเผาทอรังสีความรอน (Radiant Tube Furnace) รปู ที่ 4.22 ตวั อยางเตาชนดิ ตาง ๆ การปรับปรุงฉนวนกนั ความรอน ควรพจิ ารณาหมุ ฉนวนผวิ เตา เพื่อลดการสูญเสียพลังงานความรอน หากตองการทราบอุณหภูมิผิวเตาในบริเวณตางๆ สามารถ อานอุณหภูมโิ ดยใชเครื่องวดั อุณหภูมผิ ิวดว ยแสงอนิ ฟราเรด (Infra-red Temperature Sensor) me.shทราบไดอยางรวดเร็ววาผิวเตาตรงไหน รอนที่สดุ เพื่อหาทางลดอณุ หภูมลิ ง โดยมรี ายละเอยี ดดังนี้ 1. อุณหภูมิผิวต่ํากวา 80 ํC แสดงวามีการ สูญเสียพอสมควร หากเกิน 250 Cํ หมายถึงการสูญเสยี มาก 2. เทอรโมมิเตอรอินฟราเรด จะใหผลการ วั ด ท่ี ถู ก ต อ ง ห า ก มี ร ะ ย ะ ห า ง จ า ก ผิ ว ตรวจวัดอุณหภูมิและเทอรโมมิเตอรไม มากนัก แตหากหางมาก จะทําใหความ ถกู ตองลดลง รรูปปู ทที่ี่ 64..123กกราาฟรสแูญสดเสงียกคารวใาชมพ รอลนังงจาานกขผอนงังโเลตกา 3. ในกรณีที่เตามีขนาดใหญ ควรทําการ สํารวจอุณหภูมิผิวเตาดวยการถายภาพ ความรอน เพราะสามารถแสดงใหเห็น จดุ ท่ีอณุ หภูมิผดิ ปกตไิ ดอยางชัดเจน ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม 191

รหสั วชิ า 3101-2214 การปรบั ปรุงการใชพลงั งาน การปด ผนึกชองเปด และรรู ัว่ ตาง ๆ 1. กาซรอนที่ไหลผานหรือร่ัวออกจากชองเปดตาง ๆ ไมจัดเปนการสูญเสียพลังงานที่สําคัญ แตหากเปนกรณีท่ีเปลวไฟพวย พุงออกมาจากรอยรว่ั แลว จัดวา เปนการสูญเสียพลังงานทตี่ องเรง ปรับปรุงอยางเรงดวน สาเหตุเพราะความดันในเตาสูงกวา ความดันบรรยากาศภายนอกมาก ทาํ ใหสญู เสยี พลังงานความรอ นเปนจํานวนมาก 2. อากาศภายนอกที่ไหลสูเตาทางชองเปดตางๆ เปนเพราะความดันภายในเตาต่ํากวาความดันบรรยากาศภายนอก ทําใหไม สามารถควบคุมการไหลเวียนกาซรอนภายในเตาไดอยางมีประสิทธิภาพ เปนผลใหความสมํ่าเสมออุณหภูมิภายในเตา ณ จุดตางๆ ไมดี และทําใหไมสามารถควบคุมปริมาณอากาศเขาเผาไหมได เพราะอากาศท่ีรั่วไหลเขาสูเตา ไมสามารถวัด ปริมาณได ดังน้ันการร่ัวไหลอากาศเขาสูเตา จึงทําใหเกิดการสูญเสียพลังงานความรอน และควรทําการปรับปรุงอยาง เรง ดว น 3. ดับเตาทไ่ี มไ ดผลติ (ควรพิจารณาถึงการจุดเตาขน้ึ มาใหมท ่ีตองสูญเสียท้ังเชอ้ื เพลิงและเวลาเพือ่ เตรียมพรอม กอ นจดุ ใหม) 4. วางแผนการใชง านเตาอยางเต็มท่ี ตามความสามารถของเตา 5. ลดการสูญเสยี พลังงานใหน อ ยท่สี ุดในระหวางกระบวนการผลติ แตละกระบวนการ 6. ควรวัดการทาํ งานของเตาอยา งตอเนอ่ื ง ดงั น้ี - การกระจายตัวของอุณหภูมิเตาในโซน ตาง ๆ - อัตราการไหลของผลิตภัณฑ - ปริมาณหรอื อัตราการใชเชอ้ื เพลงิ - อุณหภูมิกาซรอนท้ิง และปริมาณ รูปท่ี 4.24 ระยะเวลาทาํ งานของเตา ออกซิเจน การปรับปรุงอื่น ๆ 1. การควบคมุ การไหลของอากาศจะชวยเพ่ิมประสทิ ธภิ าพของเตา รายละเอยี ดดังน้ี - ลดปรมิ าณอากาศสวนเกนิ ลง โดยปรบั แตง อัตราสว นอากาศและเช้อื เพลิงใหเ หมาะสม - เพิ่มระยะเวลาใหกาซรอนไหลเวียนในเตาใหนานข้ึน โดยการควบคุมแดมเปอรในปลองหรือนํากาซภายในเตา มาหมุนเวยี นใชใ หม 2. นาํ ความรอนในกาซไอเสยี ใชใ นการอุนอากาศกอนเขา เผาไหม หรือใชอุน วสั ดุลว งหนากอ นเขา เตาเผา มรี ายละเอียดดังน้ี - ใชเคร่ืองแลกเปลี่ยนความรอน (Recuperator) ในการนําความรอนในกาซไอเสียใชอุนอากาศกอนเขาเผาไหม แสดงดัง รปู ท่ี 4.25 - ใชเครื่องแลกเปลี่ยนความรอน (Heat Wheel) เปนเคร่ืองแลกเปล่ียนความรอนชนิด Regenerative นํามาใชในการถายเท ความรอนจากกาซไอเสียถายเทความรอนใหกับอากาศเย็น วงลอมีลักษณะเปนรูปกระบอกหมุนสรางจากโลหะท่ีเก็บ ความรอ นไดมากและมีพ้นื ผิวมากเพอ่ื ดูดซับความรอนเอาไว วงลอจะถูกวางขวางทางไหลของกาซรอนและอากาศเย็นที่ ขนาบชดิ ติดกัน วงลอจะหมนุ ชา ๆ พาสวนทีร่ อนไปยังตําแหนงที่ที่จะถายเทความรอนใหกับอากาศเย็น เครื่องประเภทน้ี ใชใ นประเทศท่ีหนาวเยน็ เพื่อทาํ ความอนุ ใหอาคารโดยใชคูกับหัวเผารีคัพเปอรเรทีฟ (Recuperative burners) ที่ใหกาซไอ เสยี ไหลผานเขา ไปในหัวเผา เพอื่ อนุ อากาศเผาไหม เพอื่ ประหยัดเช้อื เพลงิ 3. หัวเผารีเจนเนอรเรทีฟ (Regenerative Burners) ประกอบดวยหัวเผาสองชุด ทํางานสลับกัน โดยใชความรอน ในกาซไอเสียมาอุนอากาศที่จะเขาเผาไหม หัวเผาประเภทนี้ราคาคอนขางแพงและตองการเช้ือเพลิงท่ีสะอาด และมี ประสิทธิภาพสูง 192 ระบบจัดการพลังงานในอตุ สาหกรรม

การปรับปรุงการใชพ ลังงาน รหสั วชิ า 3101-2214 รูปท่ี 4.25 เครื่องแลกเปลี่ยนความรอนแบบรีคฟั เปอเรเตอร 4.4.2 การนําคอนเดนเสทกลับมาใช คอนเดนเสท คือ น้ําท่ีเกิดจากการกล่ันตัวของไอนํ้าที่ผานการถายเทความรอนใหกับกระบวนการผลิตแลว คอนเดนเสท ก็คือ นํ้าท่ีสะอาด เพราะเกิดการการกล่ันตัวของไอน้ํา และเปนน้ําอุณหภุมิสูง จึงมีศักยภาพในการนํากลับมาใชในหมอไอนํ้าเพื่อลดการใช พลงั งานในการอุณหภูมขิ องน้ํา เพ่ือใหทราบและเขาใจหลักการนําพลังงานที่เหลือจากคอนเดนเสท กลับมาใชใหม และสามารถนําความรูไปปฎิบัติเพื่อ พจิ ารณาปรบั ปรุงการใชงานไดอ ยา งเหมาะสม โดยมีตัวอยา งกรณีศึกษาแสดงประกอบเพื่อเสริมความเขาใจ การนําคอนเดนเสทกลับมาใช ประโยชนแบงไดเ ปน 2 ระบบ คือ ระบบเปด ดงั แสดงในรปู ท่ี 4.26 และระบบปดดงั แสดงในรูปท่ี 4.27 คอนเดนเสทในระบบเปด ระบบไอนํ้าและคอนเดนเสทจะมีชองเปดสูบรรยากาศ อุณหภูมิคอนเดนเสทอยูที่ประมาณ 70-80 Cํ และสําหรับระบบปด ไอน้ําและคอนเดนเสทท่ีสงกลับ (ไมมีเปดสูบรรยากาศ) ไปยังหมอพักคอนเดนเสท จะมีอุณหภูมิคอนเดนเสทสูง กวา 100 ํC และความรอนทสี่ ูญเสียก็จะนอยกวาระบบเปด ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม 193

รหัสวชิ า 3101-2214 การปรับปรุงการใชพ ลังงาน รปู ท่ี 4.26 การนําไอนํ้าใชแลวกลับมาใชใ หมระบบเปด รูปท่ี 4.27 การนําไอนาํ้ ใชแลวกลับมาใชใ หมระบบปด ขอดีของการนําคอนเดนเสทกลับมาใช - ประหยัดคา ใชจา ยเชือ้ เพลงิ หมอไอนํ้า - ประสทิ ธภิ าพของอปุ กรณเ พ่มิ ขนึ้ - เปนการประหยดั การใชนา้ํ - ลดคาใชจ ายในการปรบั ปรงุ คณุ ภาพนาํ้ ปอน - กาซเสียทป่ี ลอยจากหมอไอนํา้ ลดลงเน่ืองจากการใชเ ช้อื เพลิงนอยลง - ลดหมอกทเี่ กิดจากการแฟลชของคอนเดนเสท 4.4.2.1 การนาํ คอนเดนเสทกลบั มาใชโ ดยตรง ในกรณที ี่คอนเดนเสททีผ่ านกระบวนการผลิตแลว ยงั คงความสะอาด สามารถนํานํ้าคอนเดนเสทดังกลาวกลับมาใชไดโดยตรง โดยนํารวมกับนํา้ ทีป่ รบั สภาพแลว เพือ่ ปอ นเขาหมอ ไอนํา้ ไดทันที 4.4.2.2 การใชค อนเดนเสทในการอุน นํา้ โดยผานเคร่ืองแลกเปลยี่ นความรอ น การนําคอนเดนเสทกลบั มาเพือ่ อุนน้ํา สามารถทําไดโดยนําน้ําคอนเดนเสทผานเครื่องแลกเปลี่ยนความรอนเพ่ืออุนนํ้าเย็น แลว นําน้ํารอ นไปใช วิธีน้เี หมาะสมเมือ่ คอนเดนเสทที่มาจากกระบวนการผลติ มคี วามสกปรก ไมส ามารถนํามาใชไ ดโดยตรง แสดงดังรปู ท่ี 4.28 รปู ที่ 4.28 การใชคอนเดนเสทในการอุนนํา้ 194 ระบบจัดการพลงั งานในอตุ สาหกรรม

การปรับปรงุ การใชพลงั งาน รหัสวชิ า 3101-2214 4.4.3 การใชป ระโยชนแ ฟลชสตมี คอนเดนเสทท่ีมคี วามดนั สงู กวา บรรยากาศ เม่ือไหลเขาถังแฟลชแลว คอนเดนเสทจะเกิดการระเหยกลายเปนไอน้ําอิ่มตัวความ ดันตํ่า นิยมเรียกวาไอนํ้าแฟลช และถูกดันตัวใหออกมาทางดานบนของถังแฟลช โดยสามารถนําไปใชงานในอุปกรณ หรือเคร่ืองจักรใน กระบวนการผลิตท่ีตองการไอนํ้าความดันต่ํา อุณหภูมิตํ่า สําหรับน้ําคอนเดนเสทความดันตํ่าท่ีเหลืออยูดานลางของถังแฟลช ถาคอนเดน เสทสะอาดก็สามารถนํากลับไปรวมกับนํ้าปอนเขาหมอไอน้ําได แตถาเปน คอนเดนเสทท่ีสกปรก ก็จายเขาสูเครื่องแลกเปลี่ยนความรอน ใหแ ลกเปลยี่ นความรอนระหวา งคอนเดนเสทสกปรกกบั นํ้าเตมิ สําหรบั หมอไอน้ํา เพ่อื ประหยัดพลงั งานในการผลิตไอน้ําลงได การทํางาน ของถงั แฟลช แสดงดงั รปู ท่ี 4.29 การนํานํ้าคอนเดนเสทท่ีสกปรกไปผานเคร่ืองแลกเปล่ียนความรอนเพื่อนําความรอนทิ้งกลับไปใช แสดง ดังรปู ที่ 4.30 และทีส่ ําคัญคือ ผลความดันระหวา งคอนเดนเสททอ่ี อกมาจากกับดักไอนาํ้ กบั ความดนั ของแฟลชสตรีมยิ่งมากเทาใด ปริมาณ ของแฟลชสตรมี ก็จะย่ิงมากขึน้ เปน เงาตามตวั แสดงดังตารางท่ี 4.3 รูปท่ี 4.29 ความรอนจากไอนา้ํ แฟลช รูปที่ 4.30 การติดต้ังอุปกรณแลกเปลย่ี นความรอ นเพื่อนําความรอนจากแฟลชสตีมกลบั มาใช 195 ระบบจัดการพลังงานในอตุ สาหกรรม

รหสั วิชา 3101-2214 การปรับปรุงการใชพลังงาน ตารางท่ี 4.3 ปรมิ าณแฟลชสตมี ทเ่ี กิดขึ้น หนว ยเปนรอ ยละของปรมิ าณคอนเดนเสท ความดัน ความดันตํ่า (kg / cm2) สงู เริ่มตน (kg / cm2) 0 0.3 0.5 1 1.5 2 3 4 5 6 8 10 12 1 3.7 2.5 1.7 - 2 6.2 5.0 4.2 2.6 1.2 3 8.1 6.9 6.1 4.5 3.2 2.0 4 9.7 6.5 7.7 6.1 4.8 3.6 1.6 5 11.0 9.8 9.1 7.5 6.2 5.0 3.1 1.4 6 12.2 11.0 10.3 8.7 7.4 6.2 4.3 3.0 1.3 8 14.2 13.1 12.3 10.8 9.4 8.3 6.4 4.8 3.4 2.2 10 15.9 14.8 14.2 12.5 11.2 10.1 8.2 6.6 5.3 4.0 1.9 12 7.4 16.3 15.5 14.0 12.7 11.6 9.8 8.2 6.9 5.7 3.5 1.7 14 18.7 17.6 16.9 15.4 14.1 13.0 11.2 9.6 8.3 7.1 5.0 3.2 1.5 16 19.0 18.8 18.1 16.6 15.3 14.3 12.4 10.9 9.6 8.4 6.3 4.5 2.9 18 21.0 19.9 19.2 17.7 16.5 15.4 13.6 12.1 10.8 9.6 7.5 5.7 4.1 20 22.0 20.9 20.2 18.8 17.5 16.5 14.7 13.2 11.9 10.7 8.7 6.9 8.3 4.4.4 การปรับปรงุ ประสิทธิภาพหมอ ไอน้าํ โดยปกตหิ มอ ไอนํ้าจะถูกออกแบบใหประหยัดพลังงานเชื้อเพลิง มีความรอนสูญเสีย และความรอนท้ิงนอยท่ีสุด โดยมีการอุน น้ําปอ น (Feed Water) นํา้ มนั เตา หรอื อากาศกอนเขาหอ งเผาใหมเ พื่อใหหมอไอนาํ้ ทาํ งานอยา งมปี ระสทิ ธภิ าพมากที่สุด วธิ ีการปรับปรงุ ประสิทธภิ าพมหี ลายวิธี ดงั นี้ 1. การปรับปรุงประสิทธิภาพการเผาไหมหมายถึง การลดปริมาณอากาศสวนเกิน(Access Air) ใหตํ่าท่ีสุดเทาที่จะเปนไปได โดยมกี ารสูญเสยี พลงั งานออกไปกบั กาซไอเสยี ใหน อ ยท่ีสดุ 2. ลดอุณหภูมิของกาซไอเสียออกจากปลอง (Exhaust gas) ใหต่ําท่ีสุดเทาท่ีเปนไปไดได โดยการติดตั้ง Air Pre-Heater อยางไรก็ตาม อุณหภูมิของกาซไอเสียหลังจากออกจากอุปกรณนําความรอนท้ิงกลับมาใชแลวจะตองสูงกวาอุณหภูมิกรด กลน่ั ตัว หรอื ประมาณ 150 °C เพ่ือหลีกเลยี่ งปญ หาการผุกรอนของปลอ งและ Air Heater 3. เพิ่มอุณหภูมินํ้าปอนหมอไอนํ้า (Feed water) เพ่ือประหยัดเช้ือเพลิงและเปนการเพ่ิมประสิทธิภาพของหมอไอนํ้า และชวย ลดกาซตา ง ๆ ทล่ี ะลายอยูในนํา้ เชน ออกซเิ จน คารบอนไดออกไซด 4. ทําความสะอาดทอ ในหมอไอนาํ้ อยา งตอ เนอื่ งเพ่ือรกั ษาประสทิ ธิภาพการถา ยเทความรอ นของระบบ 5. ลดความถก่ี ารจดุ หมอไอนา้ํ บอยๆ เพราะทาํ ใหเกิดการสูญเสียพลงั งานในระหวางการเตรียมความพรอมของระบบกอนการ จุดข้ึนใหมอ ีกคร้งั 6. การลดความดันการผลิตไอนํ้า เพราะเม่ือความดันลดลงความรอนแฝงตอหนวยนํ้าหนักของไอน้ําจะเพิ่มขึ้นทําใหใชความ รอ นใหเกดิ ประโยชนม ากขน้ึ 7. ควรควบคุมอุณหภูมิ ความดัน ใหเหมาะสมกับความตองการของเครื่องจักรหรืออุปกรณท่ีใชไอน้ํา เพราะการใชอุณหภูมิ หรือความดันท่ีสงู เกินความจาํ เปน ทําใหเกิดความสูญเสียพลังงานไปโดยเปลาประโยชน เพื่อใหการควคุมอุณหภูมิเปนไป อยางตอ เน่ือง ควรใชอปุ กรณค วบคมุ อณุ หภูมิ (Temperature Regulator) 196 ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม

การปรับปรงุ การใชพ ลังงาน รหสั วิชา 3101-2214 8. การลดปริมาณการโบลวดาวน (Blow down) การโบลวดาวนท้ิงเปนการปองกันการเกิดตะกอนในหมอไอนํ้า ใน ขณะเดียวกันทําใหเสียความรอนสวนหนึ่ง เพื่อปองกันการสูญเสียความรอนมากเกินไป ควรรักษาระดับความเขมขนของ สารละลายในหมอไอนา้ํ ใหอยใู นระดับมาตรฐานทีผ่ ูผลิตแนะนํา 4.4.5 การปรบั ปรงุ ประสทิ ธภิ าพของระบบการสงจายไอนาํ้ การปรับปรุงประสิทธิภาพของระบบสงจายไอน้ํา คือการปรับปรุงประสิทธิภาพของระบบสงจายไอน้ําสูจุดใชงานโดยผาน ระบบทอวาลวและอุปกรณตา ง ๆ ท่ใี ชไ อนา้ํ ทาํ ไดห ลายวิธีเชน 1. การหมุ ฉนวนระบบทอ จายไอนา้ํ เพอื่ ลดการสูญเสียความรอนและปอ งกันการกล่ันตวั ของไอนํา้ 2. การลดความสูญเสียไอน้ําจากการร่ัวซึมซ่ึงการร่ัวซึม โดยมักเกิดการร่ัวของไอนํ้าที่บริเวณขอตอ ตัววาลว หรือกานวาลว ตางๆ 3. การเลือกขนาดทอท่ีถูกตองเหมาะสม ควรเลือกใชทอท่ีขนาดเล็กท่ีสุดโดยท่ียังสามารถสงไอนํ้าสูจุดใชงานท่ีความดันและ ปริมาณไอน้าํ ตามความตองการได 4. การไลอ ากาศออกจากระบบทอไอนํ้า เพราะอากาศทีอ่ ยใู นระบบไอนํ้ามีความเปนฉนวนความรอน ทําใหประสิทธิภาพการ สงผา นความรอนลดลง โดยอุปกรณทใ่ี ชไลอากาศออกเรียกวา Air Vent 5. การเลือกใชอุปกรณดักไอน้ํา (Steam Trap) อุปกรณดักไอน้ําเปนวาลวอัตโนมัติ ทําหนาที่ระบายน้ําที่เกิดจากการกล่ันตัว ในระบบไอนํ้าออกจากระบบ และปลอยอากาศและกาซ ที่ไมควบแนนออกจากระบบและไมใหไอนํ้ารั่วไหลออกจาก ระบบ 4.4.6 การปรบั ปรุงประสิทธิภาพของหมอตมนา้ํ มนั การปรบั ปรุงประสทิ ธิภาพหมอ ตมน้ํามนั มรี ายละเอยี ดดังน้ี 1. ลดการส้ินเปลืองเช้ือเพลิงโดยการปรับระบบการเผาไหมเช้ือเพลิงใหสมบูรณ และปรับตั้งอากาศสวนเกินใหอยูในระดับที่ เหมาะสม 2. ลดการส้ินเปลืองพลังงานไฟฟา ในการขับปม น้ํามันเน่ืองจากการอุดตันของทอ ไสกรองนํ้ามัน การรั่วซึมในระบบหรือ ความฝด ในมอเตอร ฯลฯ 3. ลดการสูญเสียของนา้ํ มันจากการร่ัวซึมในระบบทอ ขอตอ ตามปะเก็น หรือซีล ฯลฯ 4. ลดการสูญเสียนํา้ มนั จากการระเหยในระบบเปด เปลย่ี นมาใชเ ปน ระบบปด 5. ชะลอความเสอื่ มสภาพของน้าํ มันในระบบเนื่องมาจากการสัมผัสกับอากาศ โดยเปล่ียนจากระบบสงจายนํ้ามันท่ีเปนระบบ เปดมาใชระบบปด และบรรจุกาซเฉือ่ ย (ไนโตรเจน) ลงในระบบเพ่อื ปกคลุมไมใ หสัมผสั อากาศ 4.4.7 การปรบั ปรงุ ประสิทธิภาพของเตาเผา 1. ควบคุมการเผาไหมของเช้อื เพลิงใหสมบูรณ 2. ลดการสูญเสียความรอนผานผนังเตาสูส่ิงแวดลอ มใหมากท่ีสุด เชน การหุมฉนวนการอุดรูร่ัวของเตาและ ชอ งเปด ตา ง ๆ ตองมใี หนอยท่ีสุด 3. หยดุ เตาทไ่ี มไ ดผ ลิต (แตควรพจิ ารณาถึงการจดุ เตาข้นึ ใหมตองสญู เสียทัง้ เชือ้ เพลิงและเวลากอ นท่ีจะเร่ิมผลิตได) 4. วางแผนการใชเ ตาใหเ ต็มความสามารถของเตาตลอดเวลา 5. ลดการสูญเสยี พลงั งานความรอ นใหมากที่สุดในระหวา งกระบวนการผลิตแตละกระบวนการ ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม 197

รหัสวชิ า 3101-2214 การปรบั ปรงุ การใชพ ลังงาน 4.5 การปรับปรงุ การปองกนั ความรอนของกรอบอาคาร 4.5.1 การปองกนั ความรอ นเขา สอู าคาร ความรอ นทผ่ี า นเขาสกู รอบอาคารทางผนงั พื้น หลังคาและหนาตาง (Heat gain through building envelope) ความรอนรับท่ีเขา สอู าคารเกดิ ขึน้ ไดห ลายทางดงั แสดงในรูปที่ 4.31 รายละเอยี ดดังน้ี - การแผรังสีจากดวงอาทิตยเขาสูอาคารโดยตรงผานพื้นผิวท่ีโปรงแสง เชน หนาตาง, หลังคาโปรงแสง (Sky Lights) ผนัง หรอื พนื้ - ความรอนทีเ่ กดิ ขึ้นจากตวั คน - ความรอนจากหลอดไฟสอ งสวางและอุปกรณเครือ่ งใชไฟฟาตา ง ๆ ทอี่ ยูภายในอาคาร รปู ที่ 4.31 แหลง ความรอนทเี่ ขา สูอาคารจนเปนภาระใหแกระบบปรับอากาศ 4.5.1.1 ความรอ นจากภายนอกอาคาร ในความเปนจริงแลวความรอนจากภายนอกอาคาร สามารถผานเขาสูอาคาร ผานผนัง และผานกรอบอาคารตางๆ ไดหลายวิธี เชน บริเวณกรอบหนาตางท่ีมีรอยร่ัว ความรอนจากภายนอกอาคาร สามารถเขาสูตัวอาคารไดเพราะความแตกตางของความดันอากาศ ระหวา งภายใน และภายนอกอาคาร เปนสาเหตใุ หอ ากาศจากภายนอกอาคารท่ีมีอุณหภูมิและความช้ืนสูงกวาภายในอาคารสามารถผานเขา ภายในอาคารได บริเวณผนงั อาคาร ความรอ นจากภายนอก คือความรอนท่ีมาจากแสงอาทติ ย หรือความรอนจากอากาศรอบนอกอาคาร ทํา ใหอุณหภูมิผนังดานนอกสูงกวาอุณหภูมิผนังดานใน ความรอนจากภายนอกอาคาร จะเขาสูภายในอาคารโดยวิธีการนําความรอน ทําให อณุ หภมู ิของผนังในอาคารมอี ณุ หภูมิสงู ขน้ึ ความรอนจะเคล่ือนออกจากผิวผนังไดหลายวิธี ประกอบไปดวย การพาความรอน และการนํา ความรอนของอากาศ และการแผรังสีโดยตรงจากผิวผนังสูส่ิงตางๆ ภายในหอง (ดังแสดงในรูปที่ 4.32) เปนตน การประเมินความรอนท่ี เขาสูอาคารผานกรอบอาคาร มีความยุงยากมาก ปจจุบัน จึงมีซอฟทแวรคอมพิวเตอรเพื่อชวยลดความยุงยากของการประเมิน โดย ซอฟทแวรที่รูจักกันเปนอยางดี คือ OTTV เพราะใชงานไดงาย ไมยุงยาก อยางไรก็ตาม เพื่อลดความยุงยาก และเพ่ือใหเขาใจไดดีขึ้น รายละเอียดความรอ นท่ีเขาสูภ ายในอาคารดวยวธิ ี แผรังสี นาํ ความรอ น พาความรอ น สามารถอธิบายใหเขาใจไดงา ย ดงั น้ี รังสแี สงอาทิตย รังสแี สงอาทติ ยท่สี ะทอนออกจากผิววสั ดุ ความรอ นทดี่ ูดกลนื อยูในเนือ้ วัสดุ การนาํ ความรอ น วสั ดุทแ่ี สงตกกระทบ ความรอนที่ผานเขา สอู าคาร รปู ที่ 4.32 การเคลื่อนของความรอนเขาสาอาคาร 198 ระบบจดั การพลงั งานในอตุ สาหกรรม

การปรบั ปรงุ การใชพลงั งาน รหัสวชิ า 3101-2214 การแผร งั สี (Radiation) จากดวงอาทิตย ธรรมชาติของวัสดุทุกชนิด เม่ือถูกแสง (คล่ืนแมเหล็กไฟฟารูปแบบหน่ึง) ตกกระทบท่ีผิว แสงสวนหนึ่ง จะสะทอนออกจาก พ้ืนผิวของวัสดุ แสงอาทิตยสวนที่เหลือจากการสะทอน สวนหนึ่งจะสองทะลุเน้ือวัสดุผานเขาสูภายในอาคาร (ในกรณีที่เปนวัสดุโปรง แสง หรือโปรงใส) อีกสวนหนึ่งจะถูกดูดกลืนอยูในเน้ือของวัสดุ ทําใหอุณหภูมิของวัสดุสูงข้ึน แสงอาทิตยท่ีสองทะลุผานเน้ือวัสดุ ความ รอนที่เขาสูอาคารดวยการพาความรอน และนําความรอนจากผิวดานในของวัสดุ ดังแสดงในรูปที่ 4.32 และทายที่สุด ความรอนท่ีเขาสู อาคารจะเปนภาระใหแกระบบปรับอากาศของอาคาร ดังนั้น คุณสมบัติของกระจก ฟลม และเนื้อวัสดุท่ีนํามาใชทําอาคาร เปนเร่ือง ละเอยี ดออ น เพราะมีคณุ สมบตั ทิ ี่แตกตา งกัน การเลือกวัสดุทเี่ หมาะสม สามารถลดภาระใหกบั ระบบปรับอากาศ ไดเปน อยางดี การนาํ ความรอ น (Conduction) ของเนอื้ วัสดุ การนําความรอน เกิดข้ึนจากการท่ีอุณหภูมิดานหน่ึงของวัสดุ สูงกวา อุณหภูมิอีกดานหนึ่งของวัสดุ ดังแสดงในรูปท่ี 4.32 โดยความรอนจะเคลื่อนจากดานท่ี อุณหภูมิท่ีสูงกวา ไปยังดานท่ีมีอุณหภูมิต่ํากวาของวัสดุ ในกรณีของกรอบอาคาร 3 อุณหภูมิของผิวดานนอกอาคารที่สูงกวาผิวดานในของอาคาร เปนสาเหตุใหความรอน จากผิวดานนอกของอาคารเคล่ือนเขาสูตัวอาคารดานใน และทายท่ีสุด ก็จะเปนภาระ 1 ใหแกระบบปรับอากาศของอาคาร การนําความรอน เปนหนึ่งในคุณสมบัติท่ีสําคัญของ 2 วสั ดทุ ีใ่ ชทาํ อาคาร ปจจุบัน วัสดุกอสรางท่ีมีคาความตานทานความรอนสูง มีน้ําหนักเบา และมี 4 การสะทอนความรอนที่ดี เริ่มมีบทบาทในวงการกอสราง เชน อิฐมวลเบา กระจกสอง ช้ัน ฟลมสะทอนความรอน ฯลฯ เปนตน วัสดุเหลานี้ ทําใหการใชพลังงานของอาคาร รูปที่ 4.33 องคประกอบกรอบอาคาร สมัยใหมมีการใชพลังงานในระบบปรับอากาศที่นอยกวาอาคารสมัยกอน โดยกรอบ อาคารประกอบไปดว ยองคประกอบหลัก (ดงั แสดงในรูปที่ 4.33) คอื 1. ผนัง 2. หนาตาง 3. หลังคา และ 4. พื้น การลดความรอนทเ่ี ขาสูอ าคาร และความรอ นที่เกดิ ขน้ึ ภายในอาคาร รูปที่ 4.34 การลดความรอนที่เขาสอู าคาร 1. สรางสภาวะแวดลอมที่รมเย็นลอมบริเวณอาคาร (ดังแสดงใน โดยอาศัยธรรมชาติ รปู ที่ 4.34) ดังน้ี - ปลูกตนไมใหญและปลูกพืชคลุมดินเพราะการคายนํ้าของ ต น ไ ม จ ะ ช ว ย ล ด อุ ณ ห ภู มิ ข อ ง อ า ก า ศ บ ริ เ ว ณ โ ด ย ร อ บ นอกจากนตี้ นไมยงั ชว ยกรองฝุนและดูดซับเสียง - ใชประโยชนจากรมเงาของสิ่งปลูกสรางท่ีอยูใกลเคียง การ ใหรม เงาในพื้นทีร่ อบอาคารสามารถชวยลดความรอนสะสม ในวัสดุได - ใชประโยชนจากแหลงน้ําขางเคียง เพราะน้ําชวยสะทอน รังสีความรอนจากรอบบริเวณออกไปได และสามารถชวย ลดอุณหภูมิบรรยากาศบริเวณรอบๆ ลงได เพราะการระเหย ของนาํ้ เอง ระบบจัดการพลังงานในอตุ สาหกรรม 199

รหสั วชิ า 3101-2214 การปรบั ปรุงการใชพลังงาน 2. ถาเปนไปได ควรใชแสงสวางจากธรรมชาติมากกวาการใชหลอดไฟ เพ่ือลดความรอนจากการใชหลอดไฟ โดยอาจใชชอง เปด ในทิศทางทเี่ หมาะสมเพ่อื ใหแ สงอาทติ ยส องเขามาในอาคารได ดงั แสดงในรปู ท่ี 4.35 รปู ที่ 4.35 ใชแสงธรรมชาติผา นชองเปดของอาคารที่เหมาะสม 3. อาคารควรวางตัวอยูในทิศทางที่เหมาะสม โดยดูแนวของแสงอาทิตยที่จะสองถูกผนังอาคารทางดานใดบาง โดยควร ออกแบบใหดานแคบของอาคารหันไปทางทิศที่รับแสงแดดในตอนบาย คือ ทิศตะวันตกหรือทิศตะวันตกเฉียงใต และวาง อาคารในแนวท่ลี มพัดผา น ดงั แสดงในรปู ท่ี 4.36 รปู ที่ 4.36 ลักษณะการวางตวั อาคาร 4. ออกแบบอาคารใหมีชองระบายอากาศครอบฝาชายคาบานดวยการตีระแนงไมโปรง ทําเฉลียงและกันสาดใหย่ืนมาก ๆ และหลังคาควรเปนจั่วสูงหรือมีชองวางใตหลังคา เพ่ือชวยระบายความรอนออกไปภายนอกอาคาร โดยอาศัยกระแสลม ตามธรรมชาตทิ ี่พัดผา นตวั อาคารพาความรอนผา นออกทางชอ งดงั กลา ว ดังแสดงในรปู ที่ 4.37 200 ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม

การปรบั ปรงุ การใชพ ลังงาน รหัสวชิ า 3101-2214 5. ออกแบบอาคารใหชองลิฟทอยูทางทิศตะวันตก ดังแสดงในรูปที่ 4.38 เพื่อใชชองลิฟทเปนชองวางของอาคารเพ่ือลดความ รอนจากภายนอกอาคารเขา สูพน้ื ท่ีปรบั อากาศของอาคารใหนอยลง รปู ท่ี 4.38 ลิฟทวางตวั อยูท ิศตะวันตกของอาคาร 6. ทาํ หลังคา 2 ชนั้ เพ่อื ลดการรับความรอนจากแสงอาทิตยโดยตรง ดังแสดงในรูปที่ 4.39 รูปที่ 4.39 การใชหลงั คา 2 ชั้นเพ่ือลดความรอนจากแสงอาทิตย การปองกนั ความรอนเขาสอู าคารโดยการใชว ัสดกุ อสรา งท่เี หมาะสม 1. หลงั คาควรใชว ัสดผุ ิวมันหรือสะทอนความรอน หรือวสั ดทุ ดี่ ูดความรอ นไดน อ ย แสดงดงั รปู ท่ี 4.40 รปู ที่ 4.40 การเลือกวัสดผุ ิวมนั เพ่ือสะทอนความรอนออกสูภ ายนอกอาคาร 201 ระบบจัดการพลังงานในอตุ สาหกรรม

รหสั วชิ า 3101-2214 การปรับปรงุ การใชพ ลังงาน 2. หลงั คาควรบฉุ นวนที่ฝาเพดานใตหลงั คา ดงั แสดงในรปู ที่ 4.41 รูปท่ี 4.41 การเลือกวสั ดกุ ันความรอ น 3. วัสดุท่ีใชทําผนังโดยทั่วไปประกอบดวย อิฐ คอนกรีตบล็อก โครงผนังปดที่ทําดวยแผนไม หรือแผนเหล็ก รวมถึงฉนวน กันความรอน ผนังที่ดีควรเปนวัสดุท่ีมีมวลเบา เพราะเปนวัสดุที่ดูดกลืนหรือสะสมความรอนไวไดนอย วัสดุท่ีมีมวลหนัก หรือมีความหนาแนนสูง จะสะสมความรอนไดมากและใชเวลานานในการถายเทความรอนออกผนัง ผนังที่ดีควรใช คอนกรีตมวลเบาท่ีผลิตจากวัสดุธรรมชาติ ไดแก ทราย ปูนขาว ปูนซีเมนต ยิปซัมและสารกระจาย ฟองอากาศ มีนํ้าหนัก นอยกวาอิฐ ธรรมดา 2-3 เทา รูปที่ 4.42อิฐมวลเบาและผนังท่ีสรางดวยอฐิ มวลเบา 4. สีภายนอกอาคารควรใชสีออน เพ่ือสะทอนความรอน ดังแสดงในรูปท่ี 4.43 รปู ที่ 4.43 ควรเลอื กใชสใี หเหมาะสมกบั อาคาร 202 ระบบจดั การพลงั งานในอุตสาหกรรม

การปรบั ปรุงการใชพลงั งาน รหสั วชิ า 3101-2214 5. ความรอนที่ผานเขาทางหนาตาง สามารถปองกันไดหลายวิธี เชน ใชกระจกสองช้ัน ฟลมกรองแสง ใชมาน ใชมูล่ีบังแสง ใชรมเงาจากตนไม ฯลฯ ดงั แสดงตวั อยา งในรูปที่ 4.44 (ก) การติดตั้งมลู ่ี (ข) การติดต้ังฟล ม (ค) การตดิ ต้ังมานบังแดด รูปที่ 4.44 ลกั ษณะการตดิ ตั้งกันสาดแบบตา ง ๆ กรณีที่ใชฟลมกรองแสง คุณสมบัติของฟลมกรองแสงเปนสิ่งสําคัญในการเลือกใชฟลม คาคุณสมบัติดังกลาว คือ สัมประสทิ ธก์ิ ารบงั แดด (Shading Coefficient) (ก)กระจกชนั้ เดียว (ข) กระจกใสติดฟลม (ค) กระจก 2 ช้ัน 6 มม.+6 รูปท่ี 4.45 คา รอ ยละของความรอนจากแสงอาทิตยข องกระจกแบบตา งๆ (ก) กระจกในพรอ มมูลี่ภายใน (ข) การตดิ ตง้ั กันสาด (ค) กระจกใสสเี งินสะทอน (ง) กระจกใส 2 ชัน้ รปู ท่ี 4.46 คาสัมประสทิ ธ์ิการบงั แดดของกระจกแบบตางๆ คา สัมประสิทธ์ิการบงั แดด (Shading Coefficient, SC) เปน คา ที่กาํ หนดขึน้ เพอ่ื ใชใ นการเปรียบเทียบคาความรอน ท่ีเขาสูอาคาร โดยเปรยี บเทียบกับกระจกใสความหนา 3 มลิ ลิเมตร เรยี กวา กระจกอางองิ ซงึ่ มคี า SC = 1 ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม 203

รหสั วิชา 3101-2214 การปรับปรุงการใชพลังงาน คา SC ดูไดจากคูมือการออกแบบของแครเรียร (Carrier Design Manual) และขอมูลของบริษัทผูผลิต คาสัมประสิทธิ์ การบัง แดดย่งิ ตํ่าความรอ นที่ผานเขาสูอาคารกจ็ ะย่ิงนอย ตารางที่ 4.4 คา สมั ประสทิ ธ์กิ ารบงั แดดของหนาตาง คา SC หนา ตาง 1.0 - กระจกใส ความหนา 3 มิลลิเมตร 0.83 - กระจกดูดกลืนความรอ น ความหนา 3 มลิ ลเิ มตร 0.72 - กระจกใส 2 ช้ัน 0.38 - กระจกสีเงินสะทอนแสง 0.29 - กระจกสะทอ นแสง 2 ชน้ั 0.6 - กระจกใสพรอมมลู ีบ่ ังคาภายใน 0.4 - 0.8 - กระจกใสพรอ มมาน 0.3 - ผาใบบงั แดดภายนอก 0.15 - มูล บี่ ังตาภายนอก 0.25 - กนั สาดตลอดแนวของดา นท่หี นั ไปทางทิศใต 0.3 - 0.6 - รมเงาจากตนไม 6. ความรอ นจากพ้ืนหอ ง สามารถแบงออกเปนกรณี ดังนี้ - ความรอนที่ผานเขาสูหองปรับอากาศทางพ้ืนของหอง ตามปกติแลวจะนอยมาก แตกรณีที่พ้ืนหองตั้งอยูบน พื้นดินโดยตรง จะมีความรอนบางสวนผานจาก พื้นดินเขาสูพ้ืนที่ปรับอากาศ เน่ืองจากอุณหภูมิของ ดินในภูมิอากาศเขตรอนจะคอนขางอุณหภูมิสูง ทําให ความรอนจากพ้นื เปน อกี ปจจยั ทต่ี อ งพจิ ารณา - สําหรับพื้นที่ยกระดับเหนือดินจะมีชองวางอากาศใต พื้น ทําใหพื้นหองมีอุณหภูมิเทากับอุณหภูมิโดยรอบ (Ambient Temperature) - การบฉุ นวนพื้นโดยปกติก็ไมจําเปน ยกเวนวาสวนบน รปู ที่ 4.47 แสดงการบุฉนวนพ้ืนเพื่อกนั ความรอ นเขา สูอาคาร ของพ้ืนตรงนั้นเปนหองปรับอากาศ เชน หอง คอมพิวเตอร 7. ขอแนะนําสาํ หรับการปรับปรงุ อาคารเกาในการปองกันความรอ นผานเขา สกู รอบอาคาร - ติดตงั้ ฉนวนทห่ี ลังคา หรอื บริเวณชอ งวางเหนือฝาเพดาน - ติดตง้ั อุปกรณในการบงั แดดภายนอกอาคาร ทห่ี นาตางท่ีแดดสามารถสองได - ติดตง้ั อุปกรณในการบงั แดดภายใน เชน มา นมลู ที่ หี่ นาตา งท่ีมีแดดสง ถึง - ติดต้งั ฟอยลสะทอ นแสงบริเวณหนา ตางทแ่ี ดดสองถึง - เคลอื บผิวของหลังคาใหม กี ารสะทอนความรอนได - ลดการแทรกซึมของอากาศจากภายนอกโดยการปดอุดชองวางที่ประตูและหนาตาง และเพิ่มระบบปองกันอากาศ ไหลเขา-ออก (Air Lock) ท่ปี ระตูทางเขา ทาสีตวั อาคารใหมโ ดยใหเปนสอี อน 204 ระบบจัดการพลงั งานในอุตสาหกรรม

การปรับปรุงการใชพลงั งาน รหัสวชิ า 3101-2214 205 คําถามทา ยบทเรียน 1. จงบอกวิธกี ารปรับปรุงประสิทธิภาพของหมอ ไอนํา้ มา 5 ชอื่ 1.1 ………………………………………………… 1.2 ………………………………………………… 1.3 ………………………………………………… 1.4 ………………………………………………… 1.5 ………………………………………………… 2. จงบอกวิธีการปรบั ปรุงประสิทธิภาพของระบบการใชไอนาํ้ มา 5 วธิ ี 2.1 ………………………………………………… 2.2 ………………………………………………… 2.3 ………………………………………………… 2.4 ………………………………………………… 2.5 ………………………………………………… 3. จงบอกวธิ กี ารปรบั ปรงุ ประสิทธิภาพของหมอตมนาํ้ มันมา 3 วธิ ี 3.1 ………………………………………………… 3.2 ………………………………………………… 3.3 ………………………………………………… 4. จงบอกวิธกี ารปรบั ปรุงประสิทธิภาพของเตาเผามา 3 วิธี 4.1 ………………………………………………… 4.2 ………………………………………………… 4.3 ………………………………………………… 5. จงบอกวิธกี ารนาํ ความรอนทง้ั จากระบบหมอไอน้ํามาใชป ระโยชนมา 3 วิธี 5.1 ………………………………………………… 5.2 ………………………………………………… 5.3 ………………………………………………… 6. เราสามารถนํากา ซทงิ้ จากปลองเตามาอนุ นาํ้ ปอ นเขา หมอไอนํา้ ไดอ ยา งไร ………………………………………………………….…………………… 7. จงบอกวิธกี ารนําความรอ นทิง้ จากเตาเผาอุตสาหกรรมไปใชประโยชนม า 5 งาน 7.1 ………………………………………………… 7.2 ………………………………………………… 7.3 ………………………………………………… 7.4 ………………………………………………… 7.5 ………………………………………………… ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม

รหัสวชิ า 3101-2214 การปรับปรุงการใชพลังงาน บันทกึ ………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… วันที.่ ............เดือน.............................พ.ศ. ......................... 206 ระบบจัดการพลังงานในอตุ สาหกรรม

การปรับปรงุ การใชพ ลงั งาน รหสั วชิ า 3101-2214 บันทกึ ………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… วนั ท่.ี ............เดอื น.............................พ.ศ. ......................... ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม 207

รหัสวชิ า 3101-2214 พระราชบญั ญัตกิ ารสงเสรมิ การอนรุ ักษพ ลังงาน บทท่ี 5 พระราชบัญญตั ิการสง เสรมิ การอนรุ กั ษพ ลังงาน 5.1 วัตถปุ ระสงคเ ชิงพฤตกิ รรม หลังจากจบบทเรยี นน้ีแลวนกั เรียนสามารถทจ่ี ะ 1. บอกโครงสรา งพระราชบญั ญัตกิ ารสง เสริมการอนุรกั ษพ ลังงานไดถ กู ตอ ง 2. บอกขอสรปุ สาระสําคัญของพระราชบญั ญตั ิการสง เสริมการอนรุ กั ษพ ลงั งานไดถ ูกตอง 3. บอกขอ กาํ หนดการควบคุมในพระราชบัญญตั ไิ ดถกู ตอ ง 4. บอกขอ กําหนดการเปน โรงงานควบคุมในพระราชบัญญัตไิ ดถกู ตอ ง 5. บอกหนา ท่ีความรับผิดชอบของเจา ของผูร บั ผิดชอบดา นพลังงานไดถ กู ตอ ง 6. บอกคุณสมบัตขิ องผูร ับผิดชอบดานพลงั งานไดถ ูกตอ ง 208 ระบบจดั การพลงั งานในอุตสาหกรรม

พระราชบัญญตั กิ ารสงเสริมการอนุรักษพลังงาน รหสั วชิ า 3101-2214 5.2 พระราชบญั ญัติการสงเสริมการอนุรกั ษพ ลงั งาน พระราชบัญญัติการสงเสริมการอนุรักษพลังงานไดจัดประเภทกลุมเปาหมายที่รัฐจะตองเขาไปกํากับดูแลและใหความ ชวยเหลือ และยังกลาวถึงขอกําหนดที่เขาขอบขายของการเปนอาคาร/โรงงานควบคุม รวมถึงขอบังคับที่เจาของอาคาร/โรงงานควบคุม ตองปฏบิ ตั ติ ามหลักเกณฑ วิธีการและระยะเวลาทก่ี าํ หนดในกฎกระทรวง ทงั้ น้ีเพื่อใหเกดิ การอนรุ กั ษพลงั งานอยา งเปน รูปธรรม 5.2.1 โครงสรางพระราชบญั ญัติการสง เสรมิ การอนุรักษพลงั งาน พระราชบญั ญตั ิ พระราชบัญญัตกิ ารสง เสริม การจดั การพลังงาน (ม.9(1)) การสง เสรมิ การอนรุ ักษพ ลังงาน พ.ศ. 2535 การอนรุ ักษพ ลังงาน (ฉบบั ท่ี 2) พ.ศ. 2550 ผรู บั ผดิ ชอบดา นพลังงาน (ม.9(2)) มีผลบังคับใชต งั้ แต 3 เม.ย. 2535 มผี ลบังคับใชต้ังแต 1 ม.ิ ย. 2551 พระราชกฤษฎีกากาํ หนดอาคารควบคุม มาตรฐานการออกแบบอาคาร มีผลบงั คบั ใชต ้ังแต 12 ธ.ค. 2538 กาํ หนดมาตรฐานดา นประสทิ ธภิ าพ พระราชกฤษฎีกากําหนดโรงงานควบคุม (ขั้นต่ํา/สูง) ผตู รวจสอบพลังงาน มผี ลบังคับใชต้งั แต 17 ก.ค. 2540 กฎกระทรวง การจดั การพลังงาน ผรู ับผดิ ชอบพลงั งาน ผูต รวจสอบพลังงาน การออกแบบอาคาร ประสิทธิภาพการใชพลงั งานในเคร่ืองจักร อุปกรณ กําหนดวสั ดุเพ่อื การอนุรกั ษพลังงาน รปู ท่ี 5.1 แผนผงั แสดงเคา โครงของพระราชบญั ญัตกิ ารสงเสริมการอนุรักษพ ลังงาน 5.2.2 กฎหมายสําหรบั อาคาร/โรงงานควบคมุ สรุปสาระสาํ คญั ของพระราชบญั ญัตกิ ารสง เสริมการอนรุ ักษพ ลังงาน กฎหมายอนุรักษพลังงานมีชื่อเต็มวา ‘พระราชบัญญัติการสงเสริมการอนุรักษพลังงาน พ.ศ. 2535’ ประกาศในราชกิจจา- นุเบกษาเม่ือวันท่ี 2 เมษายน 2535 และมีผลใหใชบังคับในวันถัดจากวันประกาศในราชกิจจานุเบกษาเปนตนไปคือวันท่ี 3 เมษายน 2535 และตอมาเพื่อใหทันตอสถานการณตางๆ ทั้งทางดานเศรษฐกิจและวิชาการท่ีไดมีการเปล่ียนแปลงไป รวมถึงปจจัยดานราคาพลังงานและ สภาวะโลกรอน จึงไดมีการออกพระราชบัญญัติการสงเสริมการอนุรักษพลังงาน (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2550 ซ่ึงเปนการแกไขและยกเลิก เนื้อความ โดยใชขอความใหมเพียงบางมาตรการและเพิ่มเติมบทบัญญัติขึ้นมาใหมบางสวนจาก พระราชบัญญัติการสงเสริมการอนุรักษ พลังงาน พ.ศ. 2535 ไดนําลงพิมพประกาศในราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันที่ 4 ธันวาคม พ.ศ. 2550 มีผลใหเร่ิมบังคับใชในวันท่ี 1 มิถุนายน พ.ศ. 2551 หลกั การของกฎหมายมีวัตถุประสงคเ พอื่ 1. กํากับดูแลสงเสริมและสนับสนุนใหผูท่ีอยูภายใตบังคับของกฎหมาย (อาคารควบคุมและโรงงานควบคุม) มีการอนุรักษ พลังงานดว ยการผลติ และการใชพลงั งานอยา งมปี ระสทิ ธภิ าพและประหยดั 2. สงเสริมและสนับสนุนใหเกิดการผลิตเครื่องจักร อุปกรณท่ีมีประสิทธิภาพและวัสดุที่ใชในการอนุรักษพลังงานข้ึน ภายในประเทศและมีการใชอ ยา งแพรห ลาย ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม 209

รหสั วชิ า 3101-2214 พระราชบญั ญัตกิ ารสง เสรมิ การอนุรักษพ ลังงาน 3. สงเสริมและสนับสนุนใหการอนุรักษพลังงานเปนรูปธรรมดวยการจัดต้ัง \"กองทุนเพื่อสงเสริมการอนุรักษ พลังงาน\" เพ่ือ ใชเ ปน กลไกในการใหก ารอดุ หนนุ ชวยเหลือทางการเงินในการอนรุ ักษพลงั งาน กลมุ เปาหมายหลักของกฎหมายตามหมวด 1 หมวด 2 และ 3 สามารถจดั แบง กลุมเปาหมายที่รัฐจะเขาไปกํากับดูแล และใหการ สง เสริมชวยเหลอื คือ 1. โรงงานควบคุม 2. อาคารควบคุม 3. ผผู ลิตหรือผูจ ําหนา ยเคร่อื งจกั รอุปกรณท มี่ ีประสทิ ธิภาพสูงและวสั ดทุ ่ใี ชใ นการอนรุ ักษพ ลงั งาน กิจกรรมที่ถือวาเปน การอนรุ ักษพลังงานในโรงงานตามมาตรา 7 ไดแกก ารดําเนนิ การอยางใดอยา งหนง่ึ ดังตอ ไปนี้ 1. การปรับปรุงประสทิ ธิภาพการเผาไหมเชื้อเพลงิ 2. การปอ งกนั การสูญเสียพลงั งาน 3. การนําพลังงานที่เหลือจากการใชแ ลว กลบั มาใชใหม 4. การเปลยี่ นไปใชพ ลังงานอกี ประเภทหนง่ึ 5. การปรับปรุงการใชไฟฟาดวยวิธีปรับปรุงตัวประกอบกําลังไฟฟา การลดความตองการพลังไฟฟาสูงสุด ในชวงความ ตอ งการใชไ ฟฟา สูงสุดของระบบการใชอ ปุ กรณไฟฟา ใหเ หมาะสมกบั ภาระและวธิ ีการอน่ื 6. การใชเคร่ืองจักรหรืออุปกรณท่ีมีประสิทธิภาพสูง ตลอดจนระบบควบคุมการทํางานและวัสดุท่ีชวยในการอนุรักษ พลงั งาน 7. การอนรุ ักษพ ลงั งานโดยวิธอี น่ื ตามทก่ี ําหนดในกฎกระทรวง กจิ กรรมการอนรุ ักษพลังงานในอาคารตามมาตรา 17 ไดแ ก การดาํ เนินการอยา งใดอยา งหนงึ่ ดังตอไปน้ี 1. การลดความรอ นจากแสงอาทิตยท ่ีเขา มาในอาคาร 2. การปรบั อากาศอยางมีประสทิ ธภิ าพ รวมท้งั การรักษาอณุ หภมู ภิ ายในอาคารท่อี ยรู ะดับที่เหมาะสม 3. การใชว ัสดกุ อสรา งอาคารท่จี ะชวยอนุรักษพ ลงั งาน ตลอดจนการแสดงคุณภาพของวสั ดุกอสรา งนั้นๆ 4. การใชแสงสวางในอาคารอยางมปี ระสทิ ธิภาพ 5. การใชและการตดิ ตง้ั เคร่ืองจักรอุปกรณแ ละวัสดทุ ่ีกอใหเกดิ การอนรุ กั ษพ ลงั งานในอาคาร 6. การใชระบบควบคุมการทาํ งานของเครอ่ื งจักรและอปุ กรณ 7. การอนุรักษพ ลงั งานโดยวธิ อี น่ื ตามท่ีกาํ หนดในกฎกระทรวง 5.2.3 การกําหนดอาคาร/โรงงานควบคุม การกาํ หนดอาคารควบคุม (Designated building) อยภู ายใตขอ กําหนด ดงั น้ี - ไดรับอนุมัติจากผูจําหนายใหใชเครื่องวัดไฟฟาหรือใหติดตั้งหมอแปลงไฟฟาชุดเดียวหรือหลายชุดรวมกันมีขนาดต้ังแต 1,000 กโิ ลวตั ต หรือ 1,175 กโิ ลโวลทแอมแปรข ึ้นไป - มีการใชไฟฟาจากระบบของผูจําหนาย ความรอนจากไอนํ้าจากผูจําหนาย หรือพลังงานส้ินเปลืองอ่ืนจากผูจําหนายหรือ ของตนเองอยางใดอยางหน่ึงหรือรวมกันตั้งแตวันที่ 1 มกราคมถึงวันที่ 31 ธันวาคมของปที่ผานมามีปริมาณพลังงาน ทง้ั หมดเทียบเทา พลังงานไฟฟาต้ังแต 20 ลานเมกะจูลข้นึ ไป 210 ระบบจดั การพลงั งานในอุตสาหกรรม

พระราชบญั ญตั ิการสงเสรมิ การอนุรกั ษพลงั งาน รหสั วิชา 3101-2214 5.2.4 การกําหนดการเปนโรงงานควบคมุ (Designated factory) โรงงานทีม่ ลี กั ษณะเปนโรงงานเดยี วหรือหลายโรงงานภายใตเ ลขทีบ่ า นเดยี วกันที่มีการใชพลังงานในระดับที่แตกตางกันในแต ละปท จ่ี ะมีผลบงั คับใชดังตอ ไปนเ้ี ปน \"โรงงานควบคมุ \" - ในโรงงานควบคุมที่มีผลบังคับใชต้ังแตวันที่ 17 กรกฎาคม 2540 ไดแกโรงงานท่ีไดรับอนุมัติจากผูจําหนาย ไฟฟาใหใช เคร่ืองวัดไฟฟา หรือใหติดตั้งหมอแปลงชุดเดียวกันหรือหลายชุดรวมกันมีขนาดต้ังแต10,000 กิโลวัตต หรือ 11,750 กิโล โวลทแอมแปรขึ้นไป หรือโรงงานที่ใชไฟฟาจากระบบของผูจําหนายความรอนจากไอน้ําจากผูจําหนายหรือพลังงาน ส้นิ เปลืองอืน่ จากผูจําหนายหรือของตนเองอยางใดอยางหนึ่งหรือรวมกันตั้งแตวันท่ี 1 มกราคม ถึงวันท่ี 31 ธันวาคมของ ป ทีผ่ านมามปี ริมาณพลงั งานทั้งหมดเทียบเทา พลังงานไฟฟา ตงั้ แต200 ลานเมกะจลู ขึ้นไป - ในโรงงานควบคุมท่ีมีผลบังคับใชตั้งแตวันท่ี17 กรกฎาคม 2541ไดแกโรงงานตามขอ 1 ที่มีขนาดต้ังแต 3,000 กิโลวัตต แตไมถึง 10,000 กิโลวัตต หรือต้ังแต 3,530 กิโลโวลทแอมแปรแตไมถึง 11,750 กิโลโวลทแอมแปร หรือ โรงงานท่ีมี ปริมาณการใชพ ลงั งานทั้งหมดเทยี บเทาพลังงานไฟฟาตง้ั แต 60 ลานเมกะจูลแตไมถึง 200 ลา นเมกะจลู - ในโรงงานควบคุมที่มีผลบังคับใชต้ังแตวันที่ 17 กรกฎาคม 2542 ไดแกโรงงานตามขอ 1 ที่มีขนาดตั้งแต 2,000 กิโลวัตต แตไมถึง 3,000 กิโลวัตต หรือต้ังแต 2,350 กิโลโวลทแอมแปรแตไมถึง 3,530 กิโลโวลทแอมแปรหรือ โรงงานท่ีมี ปรมิ าณการใชพลงั งานท้งั หมดเทยี บเทาพลังงานไฟฟา ตง้ั แต 40 ลานเมกะจูลแตไ มถ งึ 60 ลานเมกะจูล - ในโรงงานควบคุมที่มีผลบังคับใชตั้งแตวันที่ 17 กรกฎาคม 2543 ไดแกโรงงานตามขอ 1 ท่ีมีขนาดต้ังแต 1,000 กิโลวัตต แตไมถึง 2,000 กิโลวัตต หรือตั้งแต 1,175 กิโลโวลทแอมแปรแตไมถึง 2,350 กิโลโวลทแอมแปร หรือ โรงงานท่ีมี ปริมาณการใชพลงั งานท้ังหมดเทยี บเทา พลังงานไฟฟา ตั้งแต 20 ลา นเมกะจลู แตไมถ งึ 40 ลานเมกะจูล 5.2.5 หนาทีค่ วามรบั ผดิ ชอบของเจา ของผูรบั ผิดชอบดา นพลังงาน เจาของโรงงานควบคุมตองดําเนินการอนุรักษพลังงานตรวจสอบ และวิเคราะหการใชพลังงานในโรงงานของตน ใหเปนไป ตามมาตรฐาน หลกั เกณฑและวิธีการทีก่ ําหนดในกฎกระทรวง 1. บํารุงรักษาและตรวจสอบประสทิ ธิภาพเคร่อื งจกั ร อปุ กรณ 2. ปรบั ปรุงวิธีการใชพลงั งานใหอนุรักษพ ลังงาน 3. ชว ยเจา ของอาคาร / โรงงานควบคมุ ดําเนินการจดั การพลังงาน 4. ชว ยเจาของอาคาร / โรงงานควบคุมปฏบิ ัตติ ามกฎหมายที่เกย่ี วของอนื่ ๆ 5.2.6 คณุ สมบตั ขิ องผูร บั ผดิ ชอบดานพลงั งาน ผูร ับผิดชอบดานพลังงานตอ งมีคณุ สมบตั ิอยา งใดอยางหนงึ่ ตอ ไปน้ี 1. เปนผูไดรับประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง และมีประสบการณการทํางานในโรงงานและอาคารอยางนอยสามป โดยมี ผลงานดานการอนรุ ักษพ ลงั งานตามการรับรองของโรงงานควบคุมและอาคารควบคุม 2. เปนผูไดรับปริญญาทางวิศวกรรมศาสตรหรือทางวิทยาศาสตร โดยมีผลงานดานการอนุรักษพลังงานตามการรับรอง ของเจา ของโรงงานควบคุมและอาคารควบคุม 3. เปนผูสาํ เรจ็ การอบรมหลกั สูตร ผูรบั ผดิ ชอบดา นพลงั งานสามญั (อาคาร / โรงงาน) 4. เปน ผูส ําเร็จการอบรมหลกั สตู ร ผรู ับผดิ ชอบดา นพลังงานอาวโุ ส 5. เปน ผสู อบผานตามเกณฑท ีก่ าํ หนดจากการจดั สอบผรู ับผดิ ชอบดา นพลังงาน ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม 211

รหัสวชิ า 3101-2214 พระราชบัญญตั ิการสง เสริมการอนรุ กั ษพลังงาน จงใสเคร่อื งหมาย 9 หนา ขอ ท่ีถกู และ 8 หนาขอ ท่ีผดิ _____1. พระราชบัญญตั ิการสงเสรมิ การอนรุ ักษพลังงาน พ.ศ.2535 เปนขอบงั คับทีใ่ ชก บั อาคารบานเรอื นท่ัว ๆ ไป _____2. พระราชบัญญตั ิการสงเสรมิ การอนรุ ักษพลังงาน พ.ศ. 2535 มีผลบงั คับใชว ันท่ี 3 เมษายน 2535 _____3. วัตถุประสงคข อง พ.ร.บ. การสงเสรมิ การอนุรักษพ ลังงาน พ.ศ. 2535 คือ การสงเสรมิ กํากับดแู ลใหมีการผลิต และการใช พลงั งานอยา งมีประสิทธิภาพ _____4. กลุม เปาหมายแรกของกฎหมายตามหมวด 1 หมวด 2 และ หมวด 3 ทร่ี ฐั จะเขาไปกํากบั ดูแล และใหก ารสง เสริม คือ โรงงาน ควบคุม, ทพี่ กั อาศัยควบคุม, อาคารควบคุม _____5. การปองกนั การสูญเสยี พลังงาน ถอื วา เปนการอนุรักษพลงั งานในโรงงานตามมาตรา 7 _____6. การใชแ สงสวางในอาคารอยางมีประสทิ ธิภาพเปนกจิ กรรมท่ีถือวาเปน การอนรุ กั ษพ ลงั งานในโรงงานตามมาตรา 7 _____7. การจัดใหม ีผรู บั ผดิ ชอบดานพลังงานอยางนอย 1 คน ประจําโรงงาน เปน หนา ท่คี วามรบั ผดิ ชอบของเจา ของอาคารควบคมุ _____8. โรงงานควบคุมท่ีใชกําลังไฟฟาตงั้ แต 3,000 กโิ ลวตั ต แตไมถึง 10,000 กิโลวัตต มีผลการบงั คับใชต ้ังแตวนั ท่ี 17 กรกฎาคม 2540     212 ระบบจดั การพลงั งานในอุตสาหกรรม

พระราชบัญญัติการสง เสรมิ การอนุรกั ษพ ลังงาน รหัสวิชา 3101-2214 บันทึก ………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม วันท.่ี ............เดอื น.............................พ.ศ. ......................... 213

รหัสวิชา 3101-2214 ผลกระทบตอ สภาวะส่งิ แวดลอ ม บทที่ 6 ผลกระทบตอ สภาวะส่ิงแวดลอม 6.1 วตั ถปุ ระสงคเ ชงิ พฤติกรรม หลังจากจบบทเรียนน้ีแลวนกั เรียนสามารถทจ่ี ะ 1. บอกผลกระทบของการใชพลังงานตอสงิ่ แวดลอมไดถกู ตอง 2. อธบิ ายความหมายของปรากฎการณเรือนกระจกไดถูกตอง 3. บอกผลกระทบของปรากฎการณเ รอื นกระจกตอ ส่งิ แวดลอ มตาง ๆ ของโลกไดถกู ตอ ง 4. อธบิ ายความหมายของสมั ประสิทธ์ิปรากฎการณเรือนกระจกไดถกู ตอง 5. บอกคาสมั ประสิทธิป์ รากฎการณเ รอื นกระจกของพลงั งานตา ง ๆ ไดถ กู ตอ ง 6. อธบิ ายการใชพ ลังงานเพ่อื ลดผลกระทบตอสิง่ แวดลอ มไดถูกตอง 214 ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม

ผลกระทบตอ สภาวะส่งิ แวดลอม รหัสวิชา 3101-2214 พลังงานเปนปจจัยที่สําคัญอยางยิ่ง ในการดํารงชีวิตของประชากรนอกเหนือจากปจจัย 4 และเปนปจจัยพื้นฐาน ในการผลิต ของอุตสาหกรรม พลังงานสวนใหญที่ใช เปนพลังงานจากปโตรเลียม โดยหลังจากวิกฤตการณพลังงานตั้งแตป พ.ศ. 2516 ราคานํ้ามัน เพ่ิมข้ึนอยางรวดเร็ว และบางชวงประสบปญหาขาดแคลนเพราะจากสถานการณในตะวันออกกลาง ซึ่งสงผลกระทบรุนแรงตอระบบ เศรษฐกจิ โลก จากวิกฤตการณต า ง ๆ ทาํ ใหประเทศผูใชน้ํามันทั้งหลายไดตระหนักถึงความสําคัญของพลังงาน และหันมาเรงสํารวจหาแหลง นํ้ามนั และกา ซธรรมชาตริ วมทงั้ การหาพลังงานในรูปแบบอื่น ๆ เพ่ือใชทดแทนนํา้ มนั และมีการนาํ มาตรการการประหยัดพลงั งานมาใช 1. การใชพลังงานของโลกในปพ.ศ.2547 มีแนวโนมการใช พลังงานตางๆ ดังนี้ ƒ เช้อื เพลิงฟอสซิล นํ้ามนั 30% กา ซธรรมชาติ 25% ถา นหนิ 21% ƒ พลังงานชวี มวล 8% ƒ พลังงานนวิ เคลียร 8% ƒ พลังงานน้าํ 5% ƒ พลงั งานแสงอาทติ ย 3% 2. พลังงานทค่ี าดวา โลกจะใชใ นอีก 20 ปขา งหนา ƒ พลังงานจากนํ้ามัน 37 % ƒ พลังงานจากกาซธรรมชาติ 27 % ƒ พลังงานจากถานหิน 25 % ƒ พลงั งานหมุนเวียน 8 % ƒ พลังงานนิวเคลียร 3 % รปู ที่ 6.2 กราฟแสดงการคาดการณใชพลังงานของโลกในอนาคต รปู ที่ 6.3 กราฟแสดงการใชพ ลังงานในการผลิตไฟฟา 3. พลังงานทีท่ ัว่ โลกใชใ นการผลติ กระแสไฟฟา ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม ƒ ถานหิน 43 % ƒ นวิ เคลยี ร 20 % ƒ กาซธรรมชาติ 19 % ƒ นาํ้ มัน 10 % ƒ พลังงาน อนื่ ๆ 8 % 215

รหัสวชิ า 3101-2214 ผลกระทบตอสภาวะสงิ่ แวดลอ ม 4. พลงั งานสาํ รองของโลกทคี่ าดวา จะมีใช ดงั นี้ ƒ พลังงานจากนํ้ามนั จะหมดจากโลกภายในเวลา 30 ป ƒ พลงั งานจากกาซธรรมชาตเิ หลืออยอู กี 64 ป ƒ พลังงานจากถานหิน ยังใชไดอ ีก 220 ป รปู ท่ี 6.4 กราฟแสดงพลังงานสํารองของโลก (ท่ีมา: สถาบันบัณฑิตวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยไี ทย สวทช.ฉ200 เร่อื ง สถานการณพลังงานโลก – พลังงานไทย) 6.1.1 สถานการณการใชพลังงานของประเทศไทย ความตองการใชพลงั งานเชิงพาณชิ ยข ้ันตน ของไทย พ.ศ. 2548 อยูท่รี ะดบั 1,525 เทยี บเทาพันบารเรลนํ้ามันดิบ ตอวัน ขยายตัว เพ่ิมขึ้นจาก ป พ.ศ. 2547 รอยละ 4.9 เปนการขยายตัวเพิ่มข้ึนของการใชพลังงานทุกชนิด ประกอบดวย น้ํามัน รอยละ 0.9 กาซธรรมชาติ รอยละ 9.3 ลิกไนต รอยละ 4.3 ถานหินนําเขา รอยละ 11.4 และไฟฟาพลังนํ้า/ไฟฟานําเขา รอยละ 0.8 และน้ํามันเปนเชื้อเพลิงท่ีมีสัดสวน การใชส ูงทสี่ ุดของพลงั งานเชิงพาณิชยข้ันตน คดิ เปน รอยละ 46 รองมาคือกาซธรรมชาติ รอยละ 37 ลิกไนต/ถานหินนําเขา รอยละ 15 และ พลงั นา้ํ /ไฟฟานาํ เขา รอยละ 2 ตารางท่ี 6.1 การใช การผลติ และการนําเขา พลังงานเชงิ พาณชิ ย รายละเอียด ปริมาณการใชพ ลังงาน การผลิตพลังงาน การนําเขาพลงั งาน การเปลีย่ นแปลง (เทยี บเทาพนั บารเ รลนาํ้ มันดิบตอวัน) พ.ศ.2546 พ.ศ.2547 พ.ศ.2548 (2547-2548) (2548-2549) 7.3 4.9 การใช 1,352 1,450 1,525 0.7 9.4 13.7 -2.3 การผลติ 672 676 742 การนําเขา (สุทธิ) 569 988 969 1. พลงั งานเชิงพาณิชย ประกอบดวย น้ํามันดิบ กาซธรรมชาติ คอนเดนเสต ผลิตภัณฑน้ํามันสําเร็จรูป ไฟฟาพลังนํ้า และถาน หิน (ลกิ ไนต) 2. การใช ไมรวมกับการเปล่ียนแปลงสต็อก และการใชท่ีไมเปนพลังงาน (Non-Energy use) ไดแก การใชยางมะตอย กาซ ธรรมชาติเหลว (Liquids Natural Gas: LNG), คอนเดนเสต (Condensate), กาซปโตรเลียมเหลว (Liquefied Petroleum Gas : LPG), นา้ํ มนั จาํ พวกปโ ตรเลยี ม (Naphtha) เปน วัตถุดิบในอตุ สาหกรรมปโตรเคมี ท่มี า: สํานกั งานนโยบายและแผนพลังงาน, สถานการณพ ลงั งานไทยในป 2548 และแนวโนมในป 2549 การนําเขา พลังงาน มีมูลคารวม 774,282 ลานบาท เพิ่มข้ึนจากพ.ศ. 2547 เปนมูลคา 207,893 ลานบาท โดยนําเขานํ้ามันดิบและ น้ํามันสําเร็จรูปมีมูลคารวม 658,561 ลานบาท เพิ่มขึ้นเปนมูลคา 156,159 ลานบาท (ปริมาณการนําเขาลดลงจาก 902 พันบารเรลตอวัน เปน 849 พนั บารเ รล/วัน หรือลดลงรอ ยละ 5.9) 216 ระบบจัดการพลงั งานในอตุ สาหกรรม

ผลกระทบตอ สภาวะส่งิ แวดลอ ม รหัสวิชา 3101-2214 ตารางที่ 6.2 มูลคา การนาํ เขาพลังงาน รายละเอยี ด ปริมาณการใชพ ลังงาน การผลิตพลังงาน การนําเขาพลงั งาน การเปล่ยี นแปลง (ลา นบาท) พ.ศ.2546 พ.ศ.2547 พ.ศ.2548 (2547-2548) (2548-2549) น้าํ มนั ดบิ 346,057 486,627 629,155 140,570 142,528 น้าํ มันสาํ เรจ็ รปู 8,909 15,775 29,496 6,866 13,721 กาซธรรมชาติ 42,635 46,053 63,845 3,418 17,792 ถา นหนิ 9,370 12,275 15,268 2,905 2,993 ไฟฟา 4,159 5,659 6,518 1,500 859 รวม 411,130 566,389 774,282 155,259 207,893 ท่มี า: สาํ นกั งานนโยบายและแผนพลังงาน, สถานการณพ ลงั งานไทยในป 2548 และแนวโนมในป 2549 1. พลังงานสาํ รองในประเทศไทย ประเทศไทยมีพลังงานสํารองอยูไมมาก จึงตองนําเขาพลังงานจากตางประเทศ จากการศึกษาของนักธรณีวิทยา พบวา พลังงานสํารองในประเทศไทย เหลอื ใชเปน ระยะเวลาดงั นี้ (โดยทไ่ี มมีการสาํ รวจเพม่ิ เตมิ และยงั คงใชพลงั งานเทา กับปจ จุบัน) - นํ้ามันดิบ มีเพยี ง 17 พันลา น ลทนด. (ลิตรเทยี บเทานํา้ มนั ดบิ ) ไมพ อใชอยางแนน อน - กาซธรรมชาติ มเี พยี ง 17 พันลาน ลทนด. (ลิตรเทยี บเทานา้ํ มนั ดิบ) ใชไดอ ีกเพยี ง 20 ปก็หมดแลว - ถา นหิน ลิกไนต มเี หลือเพยี ง 1,676 พันลาน ลทนด. (ลิตรเทยี บเทา น้ํามนั ดบิ ) ใชไ ดอีกไมเกนิ 60 ปก ห็ มดแลว 2. พลงั งานทีใ่ ชในการผลติ กระแสไฟฟาของประเทศไทย การผลิตพลงั งานไฟฟาของประเทศใน พ.ศ. 2547 มีจํานวน 127,511 กิกะวัตตช่ัวโมงเพ่ิมข้ึนจากชวงเดียวกันของปกอน รอย ละ 7.7 เปนการผลิตไฟฟาโดยใชเชื้อเพลิงจากกาซธรรมชาติ จํานวน 90,823 กิกะวัตตชั่วโมงคิดเปนสัดสวนรอยละ 71 จากถานหิน (ลิกไนต) จาํ นวน 20,404 กิกะวัตตชั่วโมง คดิ เปนสดั สว นรอยละ 16 จากพลังนาํ้ 5,896 กกิ ะวตั ตช่ัวโมง คดิ เปนสัดสวนรอยละ 5 และที่เหลือเปนการผลิต ไฟฟาจากนํ้ามันเตา จํานวน 5,468 กิกะวัตตช่ัวโมง และจากแหลงอ่ืน ๆ รวมท้ังการนําเขาไฟฟาจากลาว และไฟฟาแลกเปล่ียนจากมาเลเซีย คิด เปนสดั สวนรอ ยละ 4 เทา กนั รูปที่ 6.5 การผลิตไฟฟาแยกตามชนิดของพลงั งาน 217 ระบบจัดการพลังงานในอตุ สาหกรรม

รหัสวิชา 3101-2214 ผลกระทบตอสภาวะสง่ิ แวดลอม การผลิตไฟฟา ตามชนิดเชอื้ เพลิงที่สาํ คญั พอสรุปไดด งั นี้ - การผลิตไฟฟาจากกาซธรรมชาติในป พ.ศ. 2547 ลดลงจากป พ.ศ. 2546 รอยละ 2.5 สาเหตุสําคัญเนื่องจากกําลังสง ของ ทอกาซธรรมชาติจากอา วไทยเต็ม ทําใหมกี ารปรบั เปลย่ี นไปใชเชือ้ เพลิงอืน่ ทดแทน - การผลิตไฟฟา จากถานหิน (ลิกไนต) เพิ่มข้นึ รอ ยละ 6.8 - การผลิตไฟฟาจากน้ํามันเตา เพิ่มข้ึนถึงรอยละ 124.6 เนื่องจากทอกาซเต็ม เปนผลใหมีการใชนํ้ามันเตาทดแทนการใช กาซธรรมชาติ - การผลิตไฟฟา จากพลงั น้ํา ลดลงรอ ยละ 18.2 - การผลิตไฟฟาจากน้ํามันดีเซล เพิ่มขึ้นถึงรอยละ 209.4 ท้ังนี้เปนผลมาจาก กฟผ. เพ่ิมการใชน้ํามันดีเซลเพ่ือเปนเช้ือเพลิง ในการผลิตไฟฟาแทนกา ซธรรมชาติ - การนาํ เขา ไฟฟาจาก สปป. ลาว และไฟฟา แลกเปลี่ยนมาจากมาเลเซีย เพม่ิ ข้ึนรอ ยละ 36.6 เมื่อเทียบกับปกอน 6.1.2 ผลกระทบของการใชพ ลังงานทางดานเศรษฐกจิ พลังงานที่นํามาใชประโยชน สวนมากเปนพลังงานที่ใชแลวหมดไป หรือใชเวลานานในการเกิดขึ้นใหม ทําใหปริมาณ พลังงานสํารองเหลือนอยลง ประกอบกับการใชพลังงานของโลกมีปริมาณเพ่ิมมากขึ้นในชวงศตวรรษที่ผานมา ราคาของพลังงานจึง เพิ่มขึ้นทุกปแ ละสง ผลตอ เศรษฐกจิ โลกโดยตรงทาํ ให - ตนทุนในการดาํ เนินชีวติ เพมิ่ ข้ึน - ราคาพลังงานเพิ่มขึ้น และแปรปรวนตลอดเวลา - รายไดตอ หวั ของประชากรลดลงเมื่อเทยี บกบั ราคาพลงั งาน ดังนน้ั การใชพ ลงั งานอยา งมปี ระสิทธภิ าพ จะกอใหเกดิ ประโยชนส งู สดุ 6.1.3 ผลกระทบของการใชพ ลังงานทางดา นสิง่ แวดลอ ม เปนเวลาหลายลานปมาแลวทโ่ี ลกปกคลุมดวยกาซคารบอนไดออกไซด และกาซเรือนกระจกอื่น ๆ ซ่ึงปองกัน ไมใหรังสีความ รอนสะทอนกลับออกไปท้ังหมด ทําใหโลกมีอุณหภูมิท่ีเหมาะสมและสิ่งมีชีวิตสามารถเจริญเติบโตได แตทุกวันนี้การขยายตัวอยางมาก ของภาคอุตสาหกรรม กอใหเ กดิ การทาํ ลายสมดลุ ทางธรรมชาติ สภาวะโลกรอ น หรอื ปรากฏการณเรือนกระจก การเผาไหมเช้ือเพลิงฟอสซิล เชน นํ้ามัน ถานหิน ถานลิกไนต และกาซ (กาซธรรมชาติและกาชหุงตม) จะเกิดกาซ คารบอนไดออกไซด (CO2) ลอยขนึ้ ไปสะสมอยูบนชนั้ บรรยากาศที่หอหุมโลกทําใหความเขมขนกาซคารบอนไดออกไซดสูงมากข้ึน เปน ผลทําใหพลังงานความรอนของแสงอาทิตยท่ีสะทอนขึ้นไป จากผิวโลกทะลุผาน ออกไปไมได จึงสะทอนกลับมายังผิวโลก จึงเช่ือกันวา เปน สาเหตุใหโลกรอนข้ึน สภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงไป และเปนที่รูจักกันในช่ือ \"ปรากฏการณเรือนกระจก (Greenhouse Effect)\" การ เผาไหมชีวมวล (พวกใชฟ น และกากออ ย) ก็มีสว นที่จะทําใหเ กิดปรากฏการณเ รือนกระจกดว ย 218 ระบบจดั การพลงั งานในอุตสาหกรรม

ผลกระทบตอ สภาวะสง่ิ แวดลอ ม รหัสวชิ า 3101-2214 รปู ท่ี 6.6 ปรากฏการณเรอื นกระจกทําใหโลกรอนขนึ้ ภาวะโลกรอนหรือการเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศสวนใหญเปนผลมาจากการกระทําของมนุษยซึ่งสงผลกระทบ อยาง ตอเนื่องใหอุณหภูมิของโลกเพิ่มขึ้นประมาณ1.4-5.8 องศาเซลเซียส ภายในป ค.ศ. 2100 ถากาซเรือนกระจกยังถูกปลอย ออกในอัตราท่ี เปนอยใู นปจจบุ นั การเปลีย่ นแปลงสภาพภมู ิอากาศไมไ ดเปล่ียนแปลงไปทีละเล็กละนอยแตเปนการเปล่ียนแปลงอยางรุนแรง ซ่ึงเกิดขึ้นบอยคร้ัง และมีความรุนแรงมากขึ้นเร่ือยๆตัวอยาง ที่เห็นไดชัดไดแก ความแหงแลงอยางรุนแรง วาตภัย อุทกภัย พายุทอรนาโด แผนดินถลม และ การเกดิ พายรุ นุ แรงฉับพลัน จากภาวะอนั ตรายเหลา นี้พบวา ผูทีอ่ าศัยอยูในเขตพ้ืนท่ีที่เส่ียงกับการเกิดเหตุการณจะไดรับผลกระทบมากกวา พ้ืนท่ีสวนอืน่ ๆ และมกี ารคาดการณว า การท่อี ณุ หภูมิของโลกสูงขึ้น เปนเหตุให ปรมิ าณผลผลิต เพ่ือการบริโภคโดยรวมลดลง ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม 219

รหัสวิชา 3101-2214 ผลกระทบตอ สภาวะสง่ิ แวดลอม (ก) ) ควนั พิษจากโรงงานอตุ สาหกรรม (ข) นํ้ารทปวทมี่ 6ฉ.1ับพลัน รปู ที่ 6.7 ผลกระทบตอสภาพแวดลอม หลกั ฐานขอ มูลตาง ๆ ชใ้ี หเหน็ ไดวา ขณะนเ้ี ริม่ มคี วามเปลยี่ นแปลงของสภาพภูมอิ ากาศโลก - อณุ หภูมขิ องโลก โดยเฉล่ียสูงขึน้ ประมาณ 0.6 ± 0.2 องศาเซลเซียส เม่อื เทียบกบั ปลายศตวรรษที่ 19 - เทาทีผ่ านมา ชวงป ค.ศ. 1990 เปน ชวงทีร่ อนที่สดุ โดยปท่รี อนที่สุดคอื ป ค.ศ. 1998 - ระดบั นํ้าทะเลเฉล่ีย สงู ขน้ึ 10 - 20 เซนตเิ มตร - ปริมาณหมิ ะลดลงประมาณ 10 % บริเวณซีกโลกทางเหนือและพืน้ ที่สงู เมอ่ื เทยี บกับชวงป ค.ศ. 1960 - บริเวณซกี โลกทางเหนือบางแหงมีปรมิ าณนาํ้ ฝนเพ่ิมขึ้นแตบางแหง กลับมีปรมิ าณน้ําฝนลดลง - หลายบรเิ วณในทวปี เอเชยี และทวีปแอฟฟริกาเกดิ ความแหงแลงบอ ย และรุนแรงขน้ึ นักวิทยาศาสตรเชื่อวา การลดปริมาณการปลอยกาซเรือนกระจกอยางเปนระบบ และรวมมือกันทุกฝายในระดับโลก สามารถ ปอ งกันการเปล่ียนแปลงสภาพภมู ิอากาศจากการทาํ ลายระบบนิเวศนของโลกท่จี ะสงผลโดยตรงตอ มนุษยได 220 ระบบจัดการพลงั งานในอตุ สาหกรรม

ผลกระทบตอ สภาวะส่งิ แวดลอม รหัสวิชา 3101-2214 คําสงั่ จงทําเครื่องหมายถูก (3) หนาขอ ความทถ่ี ูกตอ ง และกาเครือ่ งหมาย (2) หนา ขอความท่ผี ดิ 1. พลงั งานสวนใหญท ีน่ ํามาใชในการผลิตดา นอุตสาหกรรมมาจากเชื้อเพลงิ ฟอสซิล 2. เชอื้ เพลิงฟอสซลิ เกดิ ตามธรรมชาติ 3. ปรากฎการณเ รือนกระจกเกิดจากกาซ CO 4. ปรากฎการณเ รือนกระจก ชวยปองกันไมใหพลังงานความรอ นจากแสงอาทติ ยสองมาถึงโลกมากเกินไป 5. การเผาปา มสี ว นชว ยลดปรากฎการณเรือนกระจก 6. อณุ หภมู ขิ องโลกรอ นข้ึน ประมาณ 0.6 - 0.2 Cํ เมอ่ื เทียบกับปลายศตวรรษที่ 19 7. ระบบนเิ วศนของโลกมผี ลกระทบโดยตรงตอมนษุ ย 8. นํา้ มันเช้ือเพลิงมีสมั ประสิทธิป์ รากฎการณเรือนกระจกสูงกวาถานหนิ เมือ่ เทียบจากหนวย GJ ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม 221

รหัสวิชา 3101-2214 ผลกระทบตอ สภาวะส่ิงแวดลอ ม บนั ทึก ………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… วนั ท่.ี ............เดือน.............................พ.ศ. ......................... 222 ระบบจัดการพลงั งานในอุตสาหกรรม