3101-2212 ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม

รหสั วิชา 3101-2214 หลกั การใชพลังงานในโรงงานอุตสาหกรรม 1.5.2 อตุ สาหกรรมทอผา เสนดายจากอุตสาหกรรมการปนดาย จะถูกนําเขาสูกระบวนการของอุตสาหกรรมทอผา โดยสามารถแบงกระบวนการทอผา ไดด งั รปู ที่ 1.46 รปู ที่ 1.46 กระบวนการทอผา 42 ระบบจดั การพลงั งานในอตุ สาหกรรม

หลกั การใชพ ลังงานในโรงงานอุตสาหกรรม รหสั วิชา 3101-2214 1.5.2.1 การเตรยี มเสน ดา ยสําหรบั การทอ การสางผา ผืนข้ึนมาจากเสน ดา ย 2 ชดุ มาสานกัน เสนดายชดุ แรกวางตามแนวความยาวของผาผืน เรียกเสนดายยืน (Warp) และ เสน ดายชดุ ทสี่ องทวี่ างตามแนวขวางของผืนผา เรียกเสนดายพุง (Weft หรอื Filling yarn) การขัดกันระหวางเสนดายทั้งสองชุด ทําใหไดผา ผืนท่ีมีโครงสรางแตกตา งกนั ออกไป ขนึ้ กับลายทอท่ีกําหนดไว เสนดา ยพงุ จะทาํ มุมตงั้ ฉากกับเสน ดายยนื เสมอ 1.5.2.2 การกรอดา ย (Winding) การกรอดาย มวี ตั ถุประสงคดงั นี้ 1. เปนการผลติ ลูกดา ยใหเหมาะสมกบั การใชงานท้งั ขนาด รูปรา ง และความหนาแนน 2. เปน การตรวจสอบและกําจดั จุดบกพรอ งบนเสนดา ยกอ นการนาํ ไปใชงาน 1.5.2.3 การสบื ดา ย (Warping) ในการทอผาทุกครั้ง โครงสรางของผาทอจะตองถูกจัดเรียงเปนแผนเสมอ ดังน้ันจึงมีความจําเปนที่ตองนําเสนดายจากลูกดาย มาวางเรียงอยา งเปนระเบียบและมีจํานวนตามตอ งการมว นเกบ็ ลงในบีม (Beam) เราเรยี กข้นั ตอนนี้วา การสบื ดาย 1.5.2.4 การลงแปง (Sizing Slashing) ในการทอผา เสนดายยืนจะไดรับแรงกระทําในลักษณะท้ังแรงจากการเสียดสีกับอุปกรณของเคร่ืองทอ เชน ฟนหวี รูตะกอ และแรงดึงในเสนดายจากการเปดปดตะกอ การกระทบกับฟนหวี เปนตน ความเสียดทานเหลาน้ีสงผลใหเสนดายขาดไดในระหวางการ ทอทําใหประสิทธิภาพการทอลดลง ดังน้ันเสนดายยืนจึงตองผานกระบวนการลงแปงเพ่ือปองกันปญหาดังกลาว ทั้งน้ีการลงแปงมี วัตถปุ ระสงคดังนี้ 1. เพอ่ื เสริมใหเ สน ดายมคี วามแข็งแรงมากข้ึน โดยการทาํ ใหก ารยดึ ตดิ กนั ระหวา งเสนใยดีขึน้ 2. เพอ่ื ทําใหผวิ เสนดา ยมีความเรียบ 3. เพอ่ื ทาํ การหลอ ล่ืนผวิ ของเสน ดา ยชว ยลดการเสยี ดสี 1.5.2.5 การทอผา (Weaving) รูปท่ี 1.47 โครงสรา งพื้นฐานเคร่ืองทอ ก ร ะ บ ว น ก า ร ท อ ผ า แ บ บ ดั้ ง เ ดิ ม ใ น ร ะ บ บ ท อ ผ า ประกอบดวยข้นั ตอนหลัก 4 ข้นั ตอน ดงั นี้ 1. จังหวะการยกตะกอขึ้น – ลง เพ่ือเปดชองใหเสนดาย พุงว่งิ ผา นเสน ดา ยยนื ตามแบบของลายผา 2. ขั้นตอนใหเสนดายพุงว่ิงผานชองระหวางเสนดายยืน ที่เปด อยูต ามขอ 1 3. ข้ันตอนการใชฟนหวีอัดเสนดายพุงที่ใสเขาไป เรียบรอยแลว เพอื่ ใหโครงสรา งของผา มคี วามแขง็ แรง 4. ขั้นตอนสุดทาย ทําการมวนเก็บผาทอที่ทอไดเขา หลอด กระบวนการทอผาทั้ง 4 ขั้นตอนที่ไดกลาวไปแลว เปน การทํางานขน้ั พนื้ ฐานของเครื่องทอผา แสดงดังรปู ที่ 1.47 ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม 43

รหสั วิชา 3101-2214 หลกั การใชพลงั งานในโรงงานอตุ สาหกรรม เครอ่ื งทอผา เคร่ืองทอผาในปจจุบันสามารถแบงออกไดเปนเคร่ือง ทอแบบกระสวย และเครื่องทอแบบไรกระสวย เคร่ืองทอรุนเกา จะเปนเคร่ืองทอแบบกระสวย ตอมาไดมีการพัฒนาเปนเครื่องทอ แบบไรกระสวย ทําใหสามารถทําความเร็ว และมีคุณภาพในการ ผลิตสูงข้ึนมาก ขอดีและขอเสียของเครื่องทอแบบกระสวย และ แบบไรกระสวยแสดงดังตารางที่ 1.5 ตัวอยางเคร่ืองทอผา แสดง ดังตารางท่ี 1.5 รปู ที่ 1.48 เครือ่ งทอผา ตารางท่ี 1.5 ขอดขี อเสยี ของเคร่ืองทอแบบกระสวยและแบบไรก ระสวย เครื่องทอแบบกระสวย เครื่องทอแบบไรกระสวย ขอดี ขอ ดี - กลไกสลับซับซอ น - กลไกงาย ไมยงุ ยาก - ใหร มิ ผาทแ่ี ข็งและสวยงาม และทนตอ แรงดงึ ในการฟอกยอม - ราคาถกู - ทอผา หนากวา งไดหลากหลาย - สามารถใชเสนดา ยพงุ ไดห ลายชนิด - การเคล่อื นท่ีของกระสวยสามารถวง่ิ ผานเสนดายยืนไดงาย ขอเสยี ขอ เสีย - ขนาดหลอดดายพงุ ถกู จํากัดดว ยขนาดกระสวย - ใชพลังงานมาก - เคร่ืองทอตองเสยี เวลาในการเตรียมหลอดดายพุง - การสึกหรอสูง - เสน ดายพุงมคี วามตงึ ไมสมาํ่ เสมอทําใหผ า มีตําหนิ - มีโอกาสเสน ดายยนื ขาดจากการทาํ งานผิดพลาดของเครือ่ งทอ - พืน้ ผวิ ผา ไมสวย - ไมสามารถสลบั สเี สนดา ยพงุ เสน ตอ เสน ได - เสียงดังมาก - มโี อกาสเกิดอบุ ัตเิ หตจุ ากกระสวยพุงออกจากเครอ่ื ง นอนวูฟเวน (Nonwoven) นอนวูฟเวน หมายถึง กระบวนการทําใหสนใยเกาะกันหรือประสานกันเปนแผน โดยอาศัยกระบวนการเชิงกล เคมี และ ความรอน เปนตน นอนวูฟเวนบางครั้งจะอาศัยกระบวนการมากกวาหนึ่งกระบวนการ ตัวอยางผลิตภัณฑท่ีไดจากนอนวูฟเวน เชน ผาอนามยั และชุดผา ตดั ของแพทย เปน ตน 44 ระบบจัดการพลงั งานในอุตสาหกรรม

หลกั การใชพ ลงั งานในโรงงานอตุ สาหกรรม รหสั วิชา 3101-2214 1.5.3 อุตสาหกรรมฟอก ยอ ม พิมพ และตกแตง สําเร็จ กระบวนการผลติ ของอตุ สาหกรรมฟอกยอ ม พมิ พ และตกแตง สาํ เรจ็ ประกอบไปดวยข้ันตอนหลกั 4 ขน้ั ตอน ดงั น้ี 1. กระบวนการเตรียม 2. กระบวนการยอ ม 3. กระบวนการพมิ พ 4. กระบวนการตกแตง สาํ เร็จ 1.5.3.1 กระบวนการเตรยี ม กอนที่จะนําผลิตภัณฑส่ิงทอไปทําการยอม พิมพ หรือตกแตงสําเร็จ ผลิตภัณฑนั้นจะตองผานการเตรียมใหมีคุณสมบัติท่ี เหมาะสมกอนนําเขาสูขั้นตอนตอไป วัตถุประสงคหลักของกระบวนการน้ี คือ กําจัดสิ่งสกปรก ไขมัน และฟอกขาวผากอนเขาสู กระบวนการยอ ม เพื่อใหผา ท่ผี านการยอมมีคุณภาพที่ดี มีตาํ หนนิ อ ย การเผาขน (Singeing) เปนกระบวนการกําจัดปลายเสนใยท่ีโผลออกมาบนหนาผา เพื่อทําใหผามีผิวเรียบเปนมัน เพ่ือทําใหสีติดสมํ่าเสมอ พิมพติด ลายไดคมชดั การเผาขนสามารถทําไดหลายวิธี แตวิธที ีน่ ยิ มมากทสี่ ดุ คอื เผาขนดว ยเปลวไฟจากกาซ การกําจดั แปง (Desizing) เปนกระบวนการกําจัดแปงท่ีติดอยูในเสนดายยืนออก ทําใหเสนดายสะอาด ติดสีไดดีและสมํ่าเสมอ แปงดังกลาวอาจเปนแปง ธรรมชาติ แปงดัดแปลง หรือแปงสังเคราะห การกําจัดแปงจึงตองมีกระบวนการท่ีเหมาะสมตอผา และแปงท่ีอยูในเสนดายยืน กระบวนการกาํ จัดแปง อาจแบง ออกเปน 4 ประเภท คอื 1. การหมัก 2. การใชก รด 3. การใชเอนไซม 4. การใชส ารออกซิไดส การกําจัดไขมนั และสงิ่ สกปรก (Scouring) เปนกระบวนการกําจัดไขมัน และสิ่งสกปรกตางๆ ที่ติดมากับผา โดยมากนิยมใชสารละลายโซดาไฟ และนํ้าสบูเปนหลัก โดย หลังจากการทําความสะอาดผา ในถงั น้าํ ยากจ็ ะนําไปหมกั ยอ มในตอู บไอนํา้ หลงั จากน้ันจึงซกั ลาง และทาํ ใหแ หง การฟอกขาว (Bleaching) เปนข้ันตอนที่เนนการทาํ ใหผา ขาวสะอาด พรอ มทจ่ี ะนําไปยอมสี หรอื พมิ พลาย การฟอกขาวสามารถทาํ ไดท ั้งผา หรือเสนดาย การทาํ เมอรเซอรไรซ (Mercerization) เปนกระบวนการเตรียมผาที่สําคัญมากโดยเฉพาะกับผาฝาย หรือผาลินิน ผาที่ทํามักผานการเผาขนกอน โดยการทําเมอรเซอร ไรซอาจทํากอนหรือหลังการฟอกขาว กระบวนการเมอรเซอรไรซ จะทําใหสภาพทางกายภาพของเสนใยฝายเปล่ียนแปลง ทําใหผิวมัน และความแข็งแรงเพมิ่ มากขึน้ และที่สาํ คัญ ความสามารถในการดูดซมึ สารเคมแี ละสกี ส็ ูงข้ึนดว ย ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม 45

รหสั วิชา 3101-2214 หลกั การใชพ ลงั งานในโรงงานอตุ สาหกรรม 1.5.3.2 กระบวนการยอ ม (Dyeing) การยอมเสน ดาย เสนดายดบิ เคร่ืองจักรท่ีใชในการยอมเสนดาย คือเคร่ืองยอมลูกดาย เคร่ืองยอมเปนใจ กรอดา ยเขาแกนหลอด และเครื่องยอมหลอดดาย นอกจากน้ียังมีเครื่องอบแหงที่ใชไฟฟา ซึ่งผูผลิตเคร่ืองจักรมี กําจัดแปง และสิ่งสกปรก ทั้งจากกลุมประเทศยุโรป และกลุมประเทศเอเชีย และปจจุบันโรงงานอุตสาหกรรมยอม เสนดายเริ่มพัฒนาเคร่ืองจักรใหเปนระบบกึ่งอัตโนมัติ หรืออัตโนมัติเพื่อลดความ ผิดพลาดท่ีจะเกิดขึ้นในกระบวนการผลิตใหลดนอยลง กระบวนการผลิตโดยทั่วไปของ การยอมเสนดา ย แสดงดังรูปท่ี 1.49 ยอม ผา ดิบ อบแหง กาํ จดั แปง และส่ิงสกปรก กาํ จัดแปงและส่ิงสกปรก กรอดาย ฟอกขาว/ยอม บรรจุ อบแหง รูปที่ 1.49 การยอมเสน ดา ย ตกแตงสําเรจ็ บรรจุ การยอ มผา เครอ่ื งจักรที่ใชในกระบวนการยอมในโรงงานขนาดกลาง หรือขนาดเล็ก สวนใหญ จะเปนแบบการยอมทีละหมอ สําหรับโรงงานขนาดใหญจะใชเคร่ืองยอมแบบตอเน่ือง เครื่องจักรเหลานี้มีท้ังผลิตในประเทศ และนําเขาจากตางประเทศ กระบวนการผลิตโดยท่ัวไป แสดงดังรปู ที่ 1.50 รปู ที่ 1.50 การยอมผา 46 ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม

หลักการใชพ ลงั งานในโรงงานอตุ สาหกรรม รหสั วชิ า 3101-2214 1.5.3.3 การพิมพผ า การพิมพผา เปนกระบวนการที่มีลักษณะคลายกับการยอม เพียงแตเปนการยอมเฉพาะจุดที่ตองการเพ่ือทําใหเกิดลายบนผา เทคนคิ ในการพิมพผาอาจแบง ออกเปน 3 ประเภท คอื 1. พมิ พโ ดยตรง เปนการพิมพใหส ีตดิ บนวัสดุโดยตรง 2. พิมพกัดสี เปนการยอมสีผาไปกอนดวยสีที่สามารถถูกกัดออกได จากน้ันจะพิมพลวดลายลงบนผาดวยแปงพิมพท่ีผสม สารเคมีท่ีจะกดั สีบนผา ใหอ อกจนเกดิ เปน ลวดลาย ซ่ึงลวดลายท่เี กิดข้นึ อาจเปนสขี าว หรือสอี นื่ ๆ กไ็ ด 3. พมิ พกนั สี เปน เทคนคิ การพิมพคลายกับวิธีที่ 2 แตเปนการพิมพดวยสารเคมีท่ีกันการติดสีไวกอน แลวจึงนําไปยอม สวนที่ ถูกพมิ พดวยสารกนั สไี วกจ็ ะปรากฏเปน ลวดลายหลังการยอม 1.5.3.4 การตกแตง สาํ เร็จ การตกแตงสําเร็จ คือเปนการกระทําใดๆ ท่ีทําทําใหเสนดาย หรือผาผืนเกิดความเปล่ียนแปลงไปในทางที่สวยงามขึ้น นุมนวล ขน้ึ สามารถใชงานไดด ขี ้ึน โดยสวนใหญแลว โรงงานอุตสาหกรรมในกลุมฟอก ยอม พิมพ และตกแตงสําเร็จ มักจะเปนโรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ ท่ีสามารถทําไดอ ยางครบวงจร กระบวนการผลติ สาํ หรบั อุตสาหกรรมแบบครบวงจร แสดงดังรูปที่ 1.51 การเตรียมผา (Preparation) การเผาขน ลา งน้ํารอน ลางน้ําเย็น การลอกแปง ลา งนํ้ารอน ลา งนํ้าเย็น (Singeing) ลา ง ทําใหเปน กลาง ลาง ลา งน้ําเย็น ขจดั สงิ่ สกปรก ทําใหเ ปน กลางดวยกรดนํ้าสม (Scouring) ฟอกขาว การชบุ มนั (Bleaching) (Mercerization) การยอ มผา การพิมพผา (Dyeing) (Printing) การตกแตงสาํ เร็จ การใหสี (Textile Finishing) (Textile Coloration) รปู ที่ 1.51 กระบวนการฟอกยอ มและพมิ พผา ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม 47

รหัสวชิ า 3101-2214 หลกั การใชพลังงานในโรงงานอุตสาหกรรม ลกั ษณะการใชพลังงานของกระบวนการตางๆ ในอุตสาหกรรมส่ิงทอ สามารถสรปุ ไดดงั ตารางที่ 1.6 ตารางท่ี 1.6 แสดงการใชพลังงานในอุตสาหกรรมส่ิงทอ กระบวนการผลิต อปุ กรณท ีใ่ ชพ ลังงานในกระบวนการผลิต กระบวนการปน ดา ย ระบบไฟฟา ระบบทําความเยน็ ระบบท่ีใชมอเตอรไ ฟฟา ระบบ - การผสมและทําความสะอาดเสนใย แสงสวา ง ทําความรอ น - การสางใย และปรบั อากาศ มอเตอร อัดอากาศ ปม นาํ้ - การรดี ปุย • - การโรฟวงิ •• • •• - การปน ดาย •• • • - การกรอดาย •• • • กระบวนการทอผา •• • • - การลงแปง •• • • - การกรอดาย •• • • - การสบื ดาย • - การตอ ดา ย •• • • - การรอยตะกอ •• • • - การทอผา •• • • กระบวนการฟอกยอ ม •• • - การเตรียมผา •• • - การเผาขน •• • - การลอกแปง - การขจัดสง่ิ สกปรก • •• - การฟอกขาว • • - การชุบมนั • •• - การยอม • •• - เครื่องซักฟอก • •• - เครอ่ื งคล่ผี า • •• - เครอื่ งอบผา • • •• - เครื่องตรวจผา • •• กระบวนการพิมพผ า • • •• • •• • • • • •• 1.5.4 อุตสาหกรรมกระดาษ กระดาษ เปนวัสดุท่ีผลิตขึ้นจากเสนใยตามธรรมชาติ ยึดติดกันอยูดวยสารเช่ือมประสาน ตนกําเนิดของเสนใยตามธรรมชาติ คือตนไม การผลติ กระดาษ สามารถแบง ออกเปน 3ขัน้ ตอน ดงั นี้ 48 ระบบจัดการพลงั งานในอตุ สาหกรรม

หลักการใชพ ลงั งานในโรงงานอุตสาหกรรม รหัสวิชา 3101-2214 รปู ท่ี 1.52 กระบวนการผลิตกระดาษ 1.5.4.1 ขั้นตอนการเตรยี มกระดาษ เร่ิมตนจาก การตีเยื่อ (Pulping) เ พื่ อ ส กั ด แ ล ะ แ ย ก เ ส น ใ ย ข อ ง พื ช ด ว ย กระบวนการทางเคมี ทําการเตรียมเย่ือ (Stock Preparation) เพ่ือปรุงแตง และผสมผสานเสน ใยและสารเคมี ตอจากน้ัน จะทําใหเปนแผน (Sheet Formation) ซ่ึงประกอบดวย การฟอก เย่ือและการทําความสะอาด (Bleaching- Washing) การบีบ (Pressing) การอบแหง (Drying) การรีดผิวกระดาษ (Calendering) และการมวน (Reeling) ตอจากนั้นก็จะเขาสู กระบวนการผลิต ไดแกการตัดแบง (Slitting) และการเคลือบ (Coating) แลวนําไปตัด แบงเปนแผน นับจํานวนเพื่อจัดหีบหอตอไป ซ่ึงกระบวนการผลิตเหลานี้ สวนใหญจะใช พลังงานความรอนในกระบวนการผลิตแทบ ทงั้ ส้ิน กระบวนการผลิต แสดงดังรปู ท่ี 1.52 1.5.4.2 ขัน้ ตอนการเตรยี มกระดาษลูกฟูก เศษกระดาษ ตเี ย่ือ นําเศษกระดาษท่ีใชแลวมาตีใหเย่ือกระดาษกระจายภายในถังตีเยื่อ กรอง แลว สงเขาเครอื่ งกรอง เพื่อแยกส่ิงสกปรก โดยใชความรอนเพื่อแยกหมึกพิมพ และยางมะตอย กอนจะไปเก็บไวในถังเก็บเย่ือ ซึ่งจะตองควบคุมความเขมขน ความดัน อุณหภูมิ และความเปนกรดดาง แลวสงเขาเครื่องจายเยื่อ อันเปน ขั้นตอนการเตรียมแผนกระดาษตอไป ตัวอยางและขั้นตอนการผลิตกระดาษ ลูกฟกู แสดงดงั รูปท่ี 1.54 แสดงดังรปู ท่ี 1.53 (ก) กระดาษลูกฟูกหนา เดียว (ข) กระดาษลูกฟูก 1 ชน้ั จายเยือ่ อบแหง (ค) กระดาษลูกฟกู 2 ชัน้ (ง) กระดาษลกู ฟูก 3 ชน้ั กระดาษลกู ฟูก รปู ท่ี 1.53 แสดงขั้นตอนการเตรียมกระดาษลูกฟูก รูปท่ี 1.54 ตัวอยางกระดาษลูกฟูก ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม 49

รหัสวิชา 3101-2214 หลกั การใชพลังงานในโรงงานอุตสาหกรรม 1.5.4.3 ขนั้ ตอนการเตรยี มกระดาษคราฟทผวิ กลอ ง มีข้ันตอนในการดําเนินการเหมือนกันกับการเตรียมกระดาษลูกฟูก ตางกันท่ีการนําเย่ือใยส้ันและยาวมาผสมกันตามสัดสวนที่ กําหนดในถังตีเย่อื เทา น้นั อุตสาหกรรมการผลิตกระดาษ เปนอุตสาหกรรมที่ใชพลังงานความรอนในกระบวนการผลิตเปนสวนใหญ และใชพลังงาน ไฟฟาเพ่ือขับเคล่ือนปมเพ่ือโอนถายเย่ือ และขับเคลื่อนสายพานลําเลียงในโรงงานอุตสาหกรรม การใชพลังงานในกระบวนการผลิตตางๆ สามารถแสดงรายละเอียดไดดงั ตารางท่ี 1.7 ตารางท่ี 1.7 แสดงการใชพลังงานของกระบวนการผลติ กระดาษ กระบวนการผลติ อปุ กรณที่ใชพ ลงั งานในกระบวนการผลิต การตีเยอื่ ระบบไฟฟา ระบบทําความเยน็ ระบบท่ใี ชม อเตอรไฟฟา ระบบ การเตรียมเยือ่ แสงสวา ง ทาํ ความรอ น การทํากระดาษใหเปนแผน และปรบั อากาศ มอเตอร อัดอากาศ ปม นํ้า - การฟอกเยื่อ (Bleanching) y y - การทาํ ความสะอาด (Washing) y yy - การบีบ (Pressing) - การอบแหง (Drying) yy - การรดี ผิวกระดาษ (Calendering) - การเขามวน (Reeling) y y yy ขนั้ ตอนหลังกระบวนผลิต y y yy - การเคลอื บ (Coating) - การรดี ผิวใหม ัน (Super Calendering) y - การรีดแบง (Slitting) yy กลอ งกระดาษลกู ฟกู แบบลวดเยบ็ y yy - ปอนกระดาษ (Feed Section) yy - พิมพสี (Printing Section) - พบั รอย (Creasing Section) yyy y - เซาะรอ ง (Slotting Section) yyy - ลําเลยี งแผนกระดาษ (Delivery Machine) y y yy - เครื่องเยบ็ ลวด (Stiching Machine) กลอ งกระดาษลกู ฟกู แบบใชก าว yyy y - Flex – Folder Gluer y y yy - Automatic Tying Machine y y yy y y yy yyy y y yy yyy y yyy y 1.5.5 อตุ สาหกรรมอาหาร 1.5.5.1 กระบวนการผลิตในอุตสาหกรรมอาหาร อุตสาหกรรมอาหาร มีกระบวนการผลิตที่แตกตางกัน ขึ้นอยูกับผลิตภัณฑ อยางไรก็ตาม กระบวนการตางๆ ที่ใชใน อุตสาหกรรมอาหารโดยสวนใหญ สามารถแสดงใหเห็นไดในรูปท่ี 1.55 โดยกระบวนการที่สําคัญมากในอุตสาหกรรมอาหาร คือ กระบวนการจัดเก็บและการสง ผลิตภณั ฑ 50 ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม

หลกั การใชพลังงานในโรงงานอุตสาหกรรม กระบวนการผลิตในอุตส การรบั วัตถุดบิ การคัดเลอื ก การจัดเก็บวตั ถดุ บิ (Raw material) (Separation) (Storage) สายพานและลอ เลอื่ น รปู รา งและขนาด หอ งเย็น การทาํ ความสะอาด ลาํ เลยี ง (Conveyor) (Sizing) (Cold Storage) (Cleaning) เคร่อื งขนถายระบบ แยกสี แบบแหง แบบเปย ก ลิฟท (Elevator) (Color) (Dry cleaning) (Washing) รถบรรทกุ แยกนาํ้ หนกั ลมเปา การแช (Truck) (Weight) (Aspiration) (Soaking) เคร่อื งยกและปนจนั่ อ่นื ๆ การรอ นผา นตะแกรง การพน ละออง (Hoist and Crane) (Other) (Screening) (Spray) ระบบใชแรงดันลม การขัดสี การลอยวัตถ (Pneumatic Equipment) (Abrasion) (Floatation) การใชแ มเหลก็ (Magnetic) รปู ท่ี 1.55 กระบวนการผล ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม

รหัสวิชา 3101-2214 สาหกรรมอาหารแปรรูป การแปรรูปวัตถดุ ิบ การจัดเกบ็ และสง (Processing) ผลติ ภัณฑ (Delivery) การปอกเปลือก การลดขนาด หองเย็น (Peeling) (Size reduction) (Cold Storage) การใชไ อนา้ํ การโมจ นเปน แปง อีมัลซฟิ เ คชน่ั การห่นั หรือสับเปนรปู (Pre-cooking) (Grinding) (Emulsification) ลูกเตา (Dice) การใชมดี ขนาดใหญถึงกลาง (Cutting) (Large) งนา้ํ การขดั สี ขนาดกลางถึงเล็ก (Milling) (Medium) ถุ การใชด าง ขนาดเล็กถึงละเอยี ด ) (Lye) (Small) การลนไฟ (flaming) ลิตในอุตสาหกรรมอาหาร 51

รหสั วิชา 3101-2214 หลักการใชพ ลังงานในโรงงานอุตสาหกรรม กระบวนการผลิตในอุตสาหกรรมอาหารท่ีแสดงในรูปที่ 1.55 เปนกระบวนการผลิตในอุตสาหกรรมอาหารโดยทั่วไป สําหรับ กระบวนการผลิตขาวโพดฝกออนบรรจุกระปอง แสดงดังรูปท่ี 1.56 และกระบวนการผลิตปลาซารดีนในซอสมะเขือเทศ แสดงดังรูปท่ี 1.57 ขาวโพดฝก ออ นทีป่ ลอกเปลอื กแลว ปลาสด ปลาแชแข็ง ลวกในสารละลายกรดซติ รกิ 0.2% คัดขนาดและตัดหัว ละลายน้ําแขง็ ขา วโพดฝกออนทปี่ ลอกเปลอื กแลว ลางน้ํา แชใ นสารละลายแคลเซยี มคลอไรด หรือ บรรจุกระปอ ง แคลเซียมไฮดรอกไซด 0.05% นาน 10 นาที นึง่ ทําใหเย็น บรรจุในกระปองทสี่ ะอาดและลวกฆาเช้ือดวยไอน้ํา ซอสมะเขอื เทศ เติมซอสและปรุงรส และเครอ่ื งปรงุ ไลอ ากาศ ปดฝา ปด ฝา ฆาเชื้อท่อี ุณหภูมสิ งู ลดอุณหภมู กิ ระปอ ง ฆา เชื้อ ปด ฉลาก/บรรจกุ ลอ ง/จําหนาย ทาํ ใหเ ย็น ทําใหแ หง ปด ฉลาก/บรรจุกลอง/จําหนาย รูปท่ี 1.56 กระบวนการผลิตขา วโพดฝกออนบรรจุกระปอ ง รูปที่ 1.57 กระบวนการผลิตปลาซารดีนในซอสมะเขอื เทศ 52 ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม

หลักการใชพลังงานในโรงงานอตุ สาหกรรม รหัสวิชา 3101-2214 1.5.5.2 กระบวนการจดั เกบ็ และการสง ผลิตภณั ฑ เน่ืองจากผลิตภัณฑอาหารมีอยูดวยกันหลายประเภท เชน ผลิตภัณฑอาหารกระปอง ผลิตภัณฑอาหารแชเย็นและอาหารแช แข็ง ผลิตภัณฑอาหารแหง และผลิตภัณฑอาหารแปรรูปอื่น ๆ เปนตน นอกจากนี้ยังมีลักษณะแตกตางกันไปอีกดวย เชน มีลักษณะเปนผง ของเหลว ของเหลวที่มีความหนดื สงู หรอื ของแข็ง เปน ตน ดงั นั้นวิธีการจดั เก็บและขนสง จงึ แตกตา งกนั อาหารแบงออกตามอณุ หภมู ิในการเกบ็ รักษาไดเปน 3 กลุม ดังน้ี - อุณหภูมิ - 1 ํC ถึง 1 Cํ สําหรับปลาสด เน้อื สด ไสกรอก เน้อื บด ปลา และเนื้อรมควัน - อุณหภูมิ 0 ํC ถึง 5 Cํ สําหรับอาหารพาสเจอไรซ เชน เนื้อกระปอง นม ครีม โยเกิรต หรือผัก สลัด แซนดวิช อาหารอบ พาสตา พซิ ซา แปงโด หรอื พาสตรที ี่ยังไมอบ - อุณหภูมิ 0 ํC ถึง 8 Cํ สําหรับพายเนื้อหรือปลาท่ีผานการใหความรอนจนสุกแลว เนื้อหมักท่ีสุกหรือยังไมสุก เนย มาร การนี เนยแข็ง ผลไมส ด เปน ตน ในชวงทีเ่ กบ็ รกั ษาผลติ ภัณฑในหอ งเย็นการควบคมุ อณุ หภูมิตามท่ตี อ งการสามารถกระทําได แตในระหวางการขนสง ซ่ึงมีการ เคลื่อนยายผลิตภัณฑจะไมสามารถควบคุมอุณหภูมิได แตสามารถปองกันโดยการบรรจุอาหารในบรรจุภัณฑ ท่ีปองกันการสูญเสีย ความชื้น และสามารถลดความไมสม่าํ เสมอของอณุ หภูมิได ซง่ึ สามารถทาํ ไดดังนี้ - ควบคุมอณุ หภมู ิในการเก็บรกั ษา - การใชประตอู ตั โนมตั แิ ละมา นกันอากาศระหวา งขนถา ยอาหารจากรถบรรทกุ แชเยอื กแขง็ - การเคลื่อนยายอาหารระหวา งรานคาอยางรวดเร็ว - การควบคมุ แลหมุนเวียนสนิ คา คงคลังอยา งถกู ตอง 1.5.5.3 กระบวนการพเิ ศษอ่ืน ๆ การใชกาซในกระบวนการผลิตอาหาร เปนการชวยรักษาคุณภาพและคุณคาทางโภชนาการของผลิตภัณฑอาหารนั้น ๆ ไวให นานทส่ี ุดซ่งึ เปนการชวยเพิ่มอายุการเก็บรักษาอาหารน่ันเอง กระบวนการบรรจุแบบ Gas Flushing เปนการบรรจุผลิตภัณฑ ใหอยูภายใต บรรยากาศของกาซชนิดใดชนิดหนึ่ง เชน กาซคารบอนไดออกไซด หรือกาซไนโตรเจน โดยการพนกาซชนิด ที่ตองการเขาไปแทนที่ อากาศภายในภาชนะบรรจุ กาซที่ใชสําหรับพนเขาไปแทนท่ีอากาศภายในภาชนะบรรจุมีหลายชนิดดวยกัน เชน กาซคารบอนไดออกไซด กา ซไนโตรเจน กาซออกซเิ จน เปน ตน แตที่นิยมใชกันมากท่ีสุดในระบบ Gas Flushing ในอุตสาหกรรมอาหาร คือ กาซไนโตรเจน ท้ังนี้ เนอ่ื งจากมีคุณสมบัตทิ ่ดี ี ดังน้ี - ไมม สี ี ไมม กี ล่นิ ไมม รี ส ไมเปน พษิ จงึ ใชไดก ับผลติ ภัณฑอ าหารทกุ ชนิด - เปนกาซเฉื่อยตอปฏิกิริยาเคมี จึงมักใชในการแทนท่ีกาซออกซิเจน เพื่อปองกันการเกิดปฏิกิริยาออกซิเดชั่นของไขมัน และนํา้ มัน หรอื ปฏิกริ ิยาการเกดิ สนี าํ้ ตาลในอาหาร - เปนกา ซที่ไมเ กิดการระเบิด และปลอดภัยตอส่งิ แวดลอ ม - เปนกาซท่ีละลายในน้ําและไขมันไดนอยมาก จึงสามารถพนฟองกาซไนโตรเจนผานเขาไปยังวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ ที่เปนของเหลว เชน นํ้ามัน โดยกาซไนโตรเจนจะเขาไปหอหุมโมเลกุลของน้ํามันทําใหสามารถลดการเกิดปฏิกิริยา ออกซเิ ดชัน่ และการเหม็นหืน การพนกาซไนโตรเจนเขาไปเพื่อไลอากาศในภาชนะบรรจุของผลิตภัณฑอาหารจําพวกมันฝรั่งทอด และขนมขบเค้ียว ตาง ๆ เปน ขัน้ ตอนหน่ึงที่ชวยใหผ ผู ลติ สามารถยืดอายกุ ารเก็บรักษาของผลิตภัณฑไ ดน านยง่ิ ข้นึ ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม 53

รหสั วชิ า 3101-2214 หลกั การใชพ ลงั งานในโรงงานอุตสาหกรรม ประโยชนข องการบรรจุผลิตภัณฑอาหารโดยใชว ธิ ี Gas Flushing - เพือ่ เพมิ่ อายกุ ารเก็บรักษา ชะลอหรอื ปอ งกนั การเสอื่ มเสยี คุณภาพของผลติ ภัณฑอ าหาร - ชวยลดปริมาณการใชว ตั ถุเจอื ปนอาหาร - ปอ งกันการเกิดความเสียหายที่อาจเกิดข้นึ กับผลติ ภัณฑภายในภาชนะบรรจุ ตัวอยางกระบวนการผลิตในอุตสาหกรรมอาหารท่ีไดกลาวมา จะพบวากระบวนการเหลานี้จะใชพลังงานไฟฟา และความ รอ นเปน จํานวนมาก ดังน้นั การทาํ ความเขาใจเกี่ยวกับระบบตาง ๆ ในกระบวนการผลิต จะชว ยใหห าแนวทางการประหยัดพลังงานได ความสะอาดเปนเร่ืองที่สําคัญที่สุดในอุตสาหกรรมอาหาร ซ่ึงเร่ิมต้ังแตการนําวัตถุดิบมาทําความสะอาดดวยน้ํา และเทคนิค ตาง ๆ เชน ใชแรงงาน การส่ัน การไหลวน เปนตน ถาลดการใชน้ําลงก็จะชวยในการประหยัดพลังงานได ตอมา เม่ือนํามาผาน กระบวนการคัดแยกดวยวิธีการที่แตกตางกันไป จะตองมีการใชพลังงานทั้งส้ิน โดยการใชพลังงานของอุตสาหกรรมอาหาร แสดงดัง ตารางที่ 1.8 ตารางท่ี 1.8 แสดงการใชพลังงานกระบวนการผลิตอาหาร อุปกรณท ใี่ ชพ ลังงานในกระบวนการผลติ กระบวนการผลติ ระบบไฟฟา ระบบทาํ ความเย็น ระบบทใี่ ชมอเตอรไ ฟฟา ระบบ ทาํ ความรอน แสงสวาง และปรบั อากาศ มอเตอร อดั อากาศ ปม นาํ้ y การลดขนาด yyy - การสับ การหั่น y - การโมจ นเปนแปง y yy y การแปรรปู วตั ถุดิบ y การผสมอาหาร y y การขนึ้ รูปอาหาร y การใชค วามรอ น yy y y - การลวก - การทอด y yy - การอบแหงและการยาง - การพาสเจอรไ รซ y - การสเตอริไรซ y - การอัดผานเกลยี วอัด y การคัดเกรด y y การจัดเก็บผลิตภัณฑ y การรบั วตั ถดุ ิบ yyy - เครื่องขนถา ยแบบสายพานและเลอ่ื น - เครื่องขนถา ยระบบลิฟท yyy - เคร่ืองยกและปน จั่น y การคดั เลอื ก yy - รูปรางและขนาด y - แยกสี - แยกนา้ํ หนกั yyy y yyy y y y yy 54 ระบบจดั การพลงั งานในอตุ สาหกรรม

หลักการใชพลงั งานในโรงงานอตุ สาหกรรม รหสั วชิ า 3101-2214 กระบวนการผลิต อุปกรณท ่ใี ชพ ลงั งานในกระบวนการผลติ ระบบไฟฟา ระบบทาํ ความเยน็ ระบบท่ีใชม อเตอรไฟฟา ระบบ ทาํ ความรอน แสงสวาง และปรับอากาศ มอเตอร อัดอากาศ ปม น้ํา การทาํ ความสะอาดแบบเปยก y - การแช yyy - การพนละอองน้าํ - การลอยวัตถุ y การทําความสะอาดแบบแหง y - ลมเปา y - การรอนตะแกรง y - การขดั สี y - การใชแมเ หลก็ yyy y การปอกเปลือก yy y - การใชไ อน้ํา - การใชมดี - การขดั สี - การลนไฟ จากขอมูลการใชพลงั งานในอุตสาหกรรมท้ัง 3 ประเภท ซ่ึงเปนอุตสาหกรรมท่ัวไปในประเทศไทย ไดแก อุตสาหกรรมสิ่งทอ อุตสาหกรรมกระดาษ และอุตสาหกรรมอาหาร จะพบวา มีกระบวนการผลิตที่แตกตางกันไป แตการนําพลังงานในระบบตาง ๆ ไปใช เหมือนกันไดแก ระบบไฟฟาแสงสวาง ระบบทําความเย็น และปรับอากาศ ระบบที่ใชมอเตอรไฟฟา (มอเตอร, อัดอากาศ, ปมน้ํา) และ ระบบทาํ ความรอน ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม 55

รหัสวิชา 3101-2214 หลักการใชพลงั งานในโรงงานอุตสาหกรรม ตอนท่ี 1 จงทําเครื่องหมาย 9หนาขอความท่ีกลาวถูกตอง และเคร่ืองหมาย °หนาขอความที่กลาวไมตองเกี่ยวกับการใช พลงั งานในอตุ สาหกรรมตา ง ๆ 1. กระบวนการผลิตในอตุ สาหกรรมสิง่ ทอ แบงเปนกระบวนการหลัก ๆ ไดแ กกระบวนการพันดาย กระบวนการทอ ผา กระบวนการฟอกยอม และกระบวนการพมิ พผ า 2. กระบวนการพันดาย จะใชพลังงานในระบบทําความรอนเปน สว นใหญ 3. การเตรียมสิ่งทอประกอบดว ย การยอม การพิมพ และการฟอกขาว 4. กระบวนการฟอกยอ มไมม กี ารใชพ ลังงานในระบบทําความเย็นและปรบั อากาศเลย 5. ในอุตสาหกรรมกระดาษ กระบวนการตีเยอื่ จะใชพลงั งานในระบบทาํ ความรอ นเปน หลัก 6. ข้ันตอนการผลติ กระดาษ จะเริม่ ตนจากการตเี ยอื่ เพื่อสกัดและแยกเสน ใยของพชื ดว ยกระบวนการทางเคมี 7. การใชพ ลงั งานในการผลติ กระดาษ ทใ่ี ชท งั้ ระบบแสงสวา ง ระบบทําความเยน็ และปรบั อากาศ ระบบทีใ่ ชม อเตอร ไฟฟา และระบบทาํ ความรอ น คือ ข้นั ตอนการเตรียมเย่ือ การฟอกเยื่อ การทาํ ความสะอาด การเคล่ือน และการพิมพส ี 8. ในอุตสาหกรรมอาหาร จะมีการใชพ ลังงานระบบปรบั อากาศ และเคร่ืองอัดอากาศ เปนหลกั 9. การจดั การและแปรรปู วัตถุดบิ จะใชพลังงานระบบทาํ ความรอ นเพ่ือทําความสะอาดทง้ั แบบเปยก และแบบแหง เปนสว นใหญ 10. การทําความสะอาดของอตุ สาหกรรมอาหาร มีทง้ั ระบบทาํ ความสะอาดแบบเปย กและแหง 56 ระบบจัดการพลังงานในอตุ สาหกรรม

หลักการใชพลงั งานในโรงงานอตุ สาหกรรม รหัสวชิ า 3101-2214 ตอนท่ี 2 จงทาํ เครอื่ งหมาย × ทับตวั อกั ษรหนาขอ ทถ่ี กู ตอ งทส่ี ดุ 1. กระบวนการใด ในกระบวนการผลิตของอุตสาหกรรมส่ิงทอ ที่ใชพลงั งานในระบบไฟฟาแสงสวางระบบทําความเย็น และปรับอากาศ มอเตอรไ ฟฟา และระบบทาํ ความรอ น ครบทกุ ระบบ ก. การปน ดา ย ข. การทอผา ค. การฟอกขาว ง. การยอม 2. ในอตุ สาหกรรมสิ่งทอระบบทใี่ ชม อเตอรไ ฟฟา ประเภทปมน้าํ เปนการใชพ ลงั งานในข้ันตอนใด ก. การลงแปง ข. การโรฟวิง ค. การทอผา ง. การฟอกขาว 3. กระบวนการฟอกยอ ม ที่ใชพลงั งานในระบบอัดอากาศ ตามข้ันตอนในขอ ใด ก. การยอม ข. เครอ่ื งซกั ฟอก ค. การเผาขน ง. การขจัดสิ่งสกปรก 4. ขัน้ ตอนใดในกระบวนการทอผา ทีอ่ าศัยพลงั งานในระบบทําความรอน ก. การกรอดา ย ข. การลงแปง ค. การทอผา ง. การตอดาย 5. การสกดั และแยกเสนใยจากพชื ดว ยกระบวนการทางเคมี ในอุตสาหกรรมกระดาษ จัดอยใู นขัน้ ตอนใด ก. การเตรียมเยือ่ ข. การฟอกเยื่อ ค. การตเี ยอ่ื ง. การอบแหง 6. ขน้ั ตอนการเตรียมเยื่อสําหรบั กระดาษลูกฟกู มีการแยกหมึกพมิ พและยางมะตอยออกจากเยอื่ โดยใชส ิง่ ใด ก.ความรอน ข.นาํ้ เย็น ค.สารเคมี ง.นา้ํ มัน 7. การใชพลงั งานทอ่ี าศยั ระบบทาํ ความรอน ในอตุ สาหกรรมกระดาษ คือ ขั้นตอนในขอ ใด ก.การรดี ผวิ กระดาษ ข.การเขา มวน ค.การพับรอย ง.การฟอกเยือ่ ระบบจัดการพลังงานในอตุ สาหกรรม 57

รหสั วชิ า 3101-2214 หลักการใชพลงั งานในโรงงานอตุ สาหกรรม 8. ในอุตสาหกรรมกระดาษ นําระบบทําความเยน็ และปรบั อากาศ มาใชใ นข้ันตอนใด ก.ฟอกเยื่อ ข.การรีดผวิ ใหม ัน ค.การรีดผวิ กระดาษ ง.การเตรียมเยอื่ 9. ในกระบวนการจัดการและแปรรูปวตั ถดุ บิ ของอุตสากรรมอาหาร มีการใชพลงั งานระบบทําความรอนในขน้ั ตอนใด ก.การปอกเปลอื ก ข.การทาํ ความสะอาดแบบเปยก ค.การทําความสะอาดแบบแหง ง.การผสมอาหาร 10. ในกระบวนการผลิตของอุตสาหกรรมอาหารที่ใชความรอน (การลอก, ทอด, พาสเจอรไรซ, สเตอริไรซ) จะอาศยั ระบบทีใ่ ชพ ลังงานในขอ ใด ก.มอเตอรระบบทาํ ความเย็นและปรับอากาศ ข.ระบบทําความเยน็ และระบบอัดอากาศ ค.ระบบทําความรอ น และมอเตอรไ ฟฟา ง.ปม นํา้ และระบบทาํ ความรอ น 58 ระบบจัดการพลังงานในอตุ สาหกรรม

หลกั การใชพลังงานในโรงงานอุตสาหกรรม รหัสวชิ า 3101-2214 ตอนที่ 3 จงทาํ เครอื่ งหมาย × หนาขอ ทเี่ ปนคําตอบท่ถี กู ตองทีส่ ุด 1. ขอ ใดเปนกระบวนการทใ่ี ชม อเตอรอัดอากาศ, ปมนา้ํ ในอตุ สาหกรรมสง่ิ ทอ ก. การลงแปง ข. การโรฟวงิ ค. การปน ดาย ง. การผสมและทาํ ความสะอาดเสนใย 2. ขอ ใดเปนกระบวนการทใี่ ชระบบทาํ ความเยน็ และปรบั อากาศรวมถงึ การใชร ะบบทําความรอนมากทส่ี ุด ในอุตสาหกรรมส่งิ ทอ ก. กระบวนการฟอกยอ ม ข. กระบวนการทอผา ค. กระบวนการพิมพผ า ง. กระบวนการปน ดาย 3. ขอใดเปนกระบวนการทใ่ี ชร ะบบทําความรอ นมากทีส่ ดุ โดยไมใชระบบทาํ ความเย็นในอุตสาหกรรมสงิ่ ทอ ก. กระบวนการฟอกยอม ข. กระบวนการปนดาย ค. กระบวนการทอผา ง. กระบวนการทําความสะอาดและขจดั ส่งิ สกปรก 4. ขนั้ ตอนใดในกระบวนการทอผาที่ตอ งใชร ะบบทําความรอ น ของอตุ สาหกรรมสิง่ ทอ ก. การกรอดา ย ข. การสบื ดาย ค. การรอ ยตะกอ ง. การลงแปง 5. ข้นั ตอนใดในกระบวนการฟอกยอมท่ตี อ งใชร ะบบมอเตอรอ ัดอากาศของอุตสาหกรรมส่งิ ทอ ก. การฟอกขาว ข. การลอกแปง ค. การยอ ม ง. การซกั ฟอก 6. ขน้ั ตอนใดในกระบวนการทํากระดาษใหเ ปน แผน ทตี่ องอาศยั มอเตอรอัดอากาศในอตุ สาหกรรมกระดาษ ก. การฟอกเย่ือ ข. การรีดผิวกระดาษ ค. การเขา มว น ง. การทําความสะอาด 7. ในอุตสาหกรรมกระดาษการใชพลงั งานท่เี ปนระบบทาํ ความเยน็ และปรับอากาศสวนใหญอ ยใู น กระบวนการผลติ ใด ก. การตเี ยือ่ ข. การเตรยี มเย่อื ค. การทาํ กระดาษใหเปน แผน ง. การทาํ กลอ งกระดาษลกู ฟูก ระบบจัดการพลังงานในอตุ สาหกรรม 59

รหสั วิชา 3101-2214 หลกั การใชพ ลังงานในโรงงานอตุ สาหกรรม 8. ขอใดเปน กระบวนการที่ใชม อเตอรปมน้ํามันมากทีส่ ุดในอตุ สาหกรรมกระดาษ ก. ขนั้ ตอนหลังจากกระบวนการผลิต ข. การทาํ กระดาษลูกฟูกแบบลวดเยบ็ ค. การตีเยื่อและเตรยี มเยอื่ ง. การทํากลอ งกระดาษลูกฟูกแบบใชก าว 9. ข้นั ตอนการบีบ (Pressing) อุตสาหกรรมกระดาษ (กระบวนการทาํ กระดาษใชเ ปนแผน ) จาํ เปน ท่ีตอ งใชพลงั งาน จากสวนใด ก. ระบบทําความเยน็ และปรับอากาศ ข. ระบบอัดอากาศ ค. ระบบใชมอเตอร ง. ระบบทาํ ความรอ น 10. ขอใด คือหนาท่สี ว นใหญข องมอเตอรใ นกระบวนการผลติ ของอุตสาหกรรมกระดาษ ก. อัดอากาศ ข. ปมนํา้ ค. ลําเลียง, สายการผลิต ง. รบั ภาระหนา ทท่ี งั้ 3 สวน เทา กนั 11. ในอุตสาหกรรมอาหาร จาํ เปน ตองใชพ ลังงานในระบบทาํ ความรอนมากท่สี ดุ ในขัน้ ตอนใด ก. การขดั สี ข. การแยกสี ค. การพนละอองนํา้ ง. การอัดผา นเกลยี วอัด 12. ในกระบวนการจดั การและแปรรูปวัตถุดบิ ของอุตสาหกรรมอาหาร มีการใชพลงั งานระบบทําความรอ น ในขน้ั ตอนใด ก. การทาํ ความสะอาด ข. การปอกเปลอื ก ค. การผสมอาหาร ง. การขึน้ รูปอาหาร 13. ระบบใดทีต่ องใชใ นอตุ สาหกรรมทงั้ สามเกือบทกุ ขนั้ ตอนการผลิต ก. ทําความเย็นและปรบั อากาศ ข. ความรอ น ค. แสงสวา ง ง. มอเตอรปมนํ้า 60 ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม

หลกั การใชพลงั งานในโรงงานอตุ สาหกรรม รหสั วชิ า 3101-2214 14. ขอ ใดคอื แนวทางการชวยลดการใชพลงั งานท้ังหมดทีเ่ กี่ยวขอ งกบั อตุ สาหกรรมทง้ั สามประเภท ทเ่ี หมาะสม มากทส่ี ดุ ก. การจัดการควบคมุ การใชตามความจาํ เปนโดยใชอ ุปกรณป ระเภทเซนเซอร ข. การบํารุงรกั ษาเครือ่ งจักร เคร่ืองกลใหอยูในสภาพพรอมใชง าน ค. เลือกใชเ ครอื่ งจกั รกลไกทีม่ ปี ระสทิ ธิภาพสูง ง. ลดจํานวนเคร่อื งจักรในกระบวนการผลิตใหน อ ยทสี่ ุด 15. ข้ันตอนใดของกระบวนการทาํ ความสะอาดของอุตสาหกรรมอาหารที่ใชพ ลงั งานในระบบมอเตอรอัดอากาศ ก. การแช ข. การลอยวตั ถุ ค. การพน ละอองนํ้า ง. การขัดสี ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม 61

รหัสวิชา 3101-2214 หลักการใชพ ลังงานในโรงงานอตุ สาหกรรม บนั ทกึ ………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… วนั ท.ี่ ............เดือน.............................พ.ศ. ......................... 62 ระบบจัดการพลงั งานในอตุ สาหกรรม

หลกั การใชพ ลงั งานในโรงงานอตุ สาหกรรม รหสั วิชา 3101-2214 1.6 การใชพ ลงั งานไฟฟา ในโรงงานอุตสาหกรรม 1.6.1 อุปกรณไฟฟา แสงสวา ง หลอดไฟชนิดตา ง ๆ แบงตามโครงสรา งเปน 3 ประเภท 1. หลอดเผาไส - หลอด Incandescent - หลอดทงั สเตน ฮาโลเจน 2. หลอด HID (High Intensity Discharge Lamp) 3. หลอดฟลูออเรสเซนต (Fluorescent) 1.6.1.1 หลอด Incandescent - เมื่อกระแสไฟฟาไหลผานไสหลอดไสหลอดจะรอนแลวเปลงแสง รปู ที่ 1.58 โครงสรางหลอด Incandescent ออกมา - ปรมิ าณของแสงจะขึน้ อยกู บั ปรมิ าณของกระแสไฟฟา - หลอดจะสวางทันทที ่เี ปด สวิตชใ ชง าน - สอ งเนน เฉพาะจดุ เชน สนิ คา รปู ภาพ ไดด ี - สามารถหรี่หรือปรับความสวา งไดงาย - ไมเกิดคลนื่ สัญญาณรบกวน - ใชก าํ ลังไฟฟา มาก (เสยี คาใชจ า ยมาก) - เปน แหลง กําเนดิ ความรอน - อายกุ ารใชงานส้นั (ประมาณ 750-2000 ชว่ั โมง) - ประสทิ ธผิ ลการสอ งสวาง 6-24 ลเู มนตอวตั ต 1.6.1.2 หลอดทังสเตน ฮาโลเจน (Tungsten Halogen Lamp) รปู ท่ี 1.59 โครงสรางหลอดทังสเตนฮาโลเจน - ทํางานเหมือนหลอดเผาไสเพียงแตบรรจุกาซ ฮาโลเจนเขาไปในหลอดดว ย - เมื่อกระแสไฟฟาไหลผานไสหลอด ไสหลอด จะรอนทังสเตนจะระเหิดไปรวมกับกาซฮาโล เจน กลายเปน สารประกอบทังสเตน-ฮาโลเจน และจะกลับมาเกาะท่ีไสหลอดใหมเมื่อไส หลอดเย็นลง - อายุการใชง านนาน (ประมาณ 2,000-4,000 ชัว่ โมง) - มลี ูเมนเอาตพ ตุ คอ นขา งคงท่ีตลอดการใชง าน - ประสิทธผิ ลในการสองสวา ง 6-33 ลูเมนตอ วัตต - ใชกบั งานท่ีตอ งการความสวา งมาก ๆ ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม 63

รหัสวชิ า 3101-2214 หลักการใชพลงั งานในโรงงานอตุ สาหกรรม 1.6.1.3 หลอด HID (High Intensity Discharge Lamp) เปนหลอดไฟฟาประเภทแกส ดสิ ชารจ (Gas Discharge) มีประสิทธิภาพสูง ไดแก - หลอดแสงจันทร (Mercury Vapor Lamp) - หลอดเมทอลฮาไลด (Metal Halide Lamp) - หลอดโซเดียมความดนั ไอสูง (High Pressure Sodium Lamp) - หลอดโซเดยี มความดันไอตํ่า (Low Pressure Sodium Lamp) 1. หลอดแสงจนั ทร (Mercury Vapor Lamp) - อายกุ ารใชงาน 24,000 ชว่ั โมง - ประสิทธิผลการสองสวาง 40-60 ลูเมนตอ วตั ต - ความถูกตอ งของสคี อ นขางตาํ่ (ออกสีนวล) - เหมาะสาํ หรบั โรงงานและสวนสาธารณะ รปู ท่ี 1.60 โครงสรางหลอดแสงจนั ทร 2. หลอดเมทอลฮาไลด (Metal Halide Lamp) - อายกุ ารใชงาน 7,500-10,000 ชัว่ โมง - ประสทิ ธิผลการสอ งสวาง 50-110 ลูเมนตอวัตต - ใหแ สงเหมือนธรรมชาติ 3. หลอดโซเดียมความดนั ไอสูง (High Pressure Sodium รูปที่ 1.61 โครงสรา งหลอดเมทอลฮาไลด Lamp) รูปที่ 1.62 โครงสรา งหลอดโซเดียมความดันสูง - อายกุ ารใชงาน 16,000-24,000 ช่วั โมง - ประสทิ ธผิ ลการสองสวา ง 50-120 ลูเมนตอวัตต - มีแสงสีเหลืองอมสม - นยิ มใชต ามถนนและลานจอดรถใหญ - การจดุ หลอดใชเ วลานานประมาณ 3-10 นาที 64 ระบบจัดการพลงั งานในอตุ สาหกรรม

หลกั การใชพ ลงั งานในโรงงานอุตสาหกรรม รหสั วิชา 3101-2214 4. หลอดโซเดียมความดนั ไอตา่ํ (Low Pressure Sodium Lamp) - อายกุ ารใชงาน 20,000 ชวั่ โมง - ประสทิ ธผิ ลการสองสวาง 156 ลูเมนตอ วัตต - ใหแ สงสเี หลือง - นยิ มใชต ามสี่แยก รปู ท่ี 1.63 โครงสรางหลอดโซเดยี มความดันสูง 1.6.1.4 หลอดฟลอู อเรสเซนต (Fluorescent Lamp) - อายกุ ารใชง าน 7,500-24,000 ชว่ั โมง - ประสิทธิผลการสองสวาง 26-105 ลูเมนตอ วัตต - มีอุปกรณประกอบหลายอยาง เชน บัลลาสต สตารทเตอร รปู ท่ี 1.64 โครงสรา งหลอดฟลูออเรสเซนต 1.6.1.5 หลอดคอมแพคฟลูออเรสเซนต (Compact Fluorescent Lamp : CFL) - อายกุ ารใชงาน 10,000-20,000 ช่ัวโมง - ประสิทธผิ ลการสองสวา ง 28-84 ลเู มนตอ วัตต รูปท่ี 1.65 โครงสรา งหลอดคอมแพค็ ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม 65

รหสั วชิ า 3101-2214 หลักการใชพลงั งานในโรงงานอุตสาหกรรม ตารางท่ี 1.9 เปรียบเทียบประสิทธภิ าพของหลอดไฟชนดิ ตา งๆ ประสทิ ธิภาพ (ลูเมนตอ วัตต) ประเภทหลอดไฟ 6 - 24 6 – 33 หลอดไส 40 - 60 หลอดทงั สเตนฮาโลเจน 50 – 110 หลอดแสงจันทร 50 – 120 หลอดเมทอลฮาไลด 156 หลอดโซเดยี มความดนั ไอสงู 26 - 105 หลอดโซเดียมความดันไอตํ่า 28 - 84 หลอดฟลูออเรสเซนต หลอดคอมแพคฟลูออเรสเซนต 1.6.1.6 อปุ กรณป ระกอบหลอดไฟ ทําหนาท่ีบังคับทิศทางของแสงจากหลอดไฟใหกระจายไปในทิศทางตาง ๆ หากการสะทอนแสงของโคมมีประสิทธิภาพสูง จะชว ยใหการสอ งสวางดีขน้ึ ดงั น้ันโคมจงึ เปนสว นหนึ่งที่ชวยประหยดั พลังงานไดเ ปนอยา งดี โคมดาวนไลท - ใชกบั หลอดเผาไส หลอดทงั สเตนฮาโลเจน และหลอดคอมแพคฟลูออเรสเซนต - นยิ มตดิ ไวที่ฝา เพดานเพอื่ ความสวยงาม (ก) ดา นหลังโคมไฟ (ข) ดา นหนา โคมไฟ รปู ที่ 1.66 โคมไฟสะทอนแสงแบบดาวนไลท โคมหลอดฟลอู อเรสเซนต - มีทัง้ โคมเปลอื ย และโคมแบบมีแผน สะทอนแสงดานหลังเพอื่ เพ่มิ ความสวา ง - ใชใ นพนื้ ที่ทํางานท่วั ไป รปู ท่ี 1.67 โคมไฟ สะทอนแสงหลอดฟลูออเรสเซนต 66 ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม

หลักการใชพลังงานในโรงงานอตุ สาหกรรม รหัสวชิ า 3101-2214 โคมไฮเบยห รือโคมโรงงาน - ใชก ับหลอด HID - ใชต ิดตง้ั กับหลังคาทีม่ ีความสูง เชน โรงงาน โรงยิม รปู ท่ี 1.68 โคม HID แบบไฮเบย โคมไฟสอ งอาคาร - ใชก บั หลอด HID - ใชสาํ หรับสอ งภายนอกอาคาร รูปที่ 1.69 โคม HID แบบใชภายในอาคาร บัลลาสต บัลลาสตเปนอุปกรณสวนหนึ่งของวงจรหลอดฟลูออเรสตเซนต บัลลาสตทําหนาท่ีควบคุมกระแสที่ไหลผานหลอดฟลูออเรส เซนต และทําใหเกิดไฟฟา แรงสูงเพื่อจุดหลอดฟลอู อเรสเซนตในตอนเริ่มตนรว มกับสตารทเตอร มีกําลังสูญเสียมากประมาณ 8 - 12 วัตต สําหรับบัลลาสตที่ใชกับหลอด 36 หรือ 40 วัตต และหลอด 18 หรือ 20 วัตต การ สูญเสียดังกลาวจะเปลีย่ นไปในรปู ของความรอน บลั ลาสตป ระสิทธิภาพสูง ป จ จุ บั น จ ะ มี บั ล ล า ส ต ที่ ใ ช เ ส น ล ว ด พั น บ น แ ก น เ ห ล็ ก ประสิทธิภาพสูง ที่มีกําลังสูญเสียที่บัลลาสตประมาณ 5 - 6 วัตต วาง จําหนายแตจะมีราคาสงู ขึ้นประมาณ 2 เทา เรียกวา บัลลาสตค วามสูญเสยี ตํา่ บลั ลาสตอเิ ล็กทรอนกิ ส รูปที่ 1.70 ลกั ษณะของบลั ลาสตแบบความสญู เสียต่ํา บัลลาสตอิเล็กทรอนิกส คืออุปกรณที่ใชคูกับหลอด และแบบธรรมดา ฟลูออเรสเซนต เพ่ือทดแทนบัลลาสตแบบขดลวด ทํางานดวยวงจร รูปท่ี 1.71 บลั ลาสตอ ิเลก็ ทรอนกิ ส ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม 67

รหัสวิชา 3101-2214 หลกั การใชพลังงานในโรงงานอุตสาหกรรม อิเล็กทรอนิกสทําใหความสูญเสียตํ่า และยังสามารถที่จะควบคุมกระแสท่ีผานหลอด และจุดหลอด ไดในตอนเร่ิมตนโดยไมตองใช สตารท เตอร ขอ ดขี องบลั ลาสตอ เิ ล็กทรอนกิ ส - เม่ือใชกับหลอด 18 - 40 วัตต กําลังสูญเสียลดลงเหลือ 3.5 - 4.0 วัตต (เทียบกับ 8 - 12 วัตต ของบัลลาสตชนิดขดลวด แกนเหล็กแบบธรรมดา) - อายุการใชงานของหลอดจะเพ่ิมข้ึน - คงคา ความสวางไดด เี ม่ือเทียบกบั อายุการใชง าน - ใชไ ดกบั แรงดนั ไฟฟากระแสสลับต้งั แต 110 - 260 โวลต - หลอดตดิ งายไมม ีการกะพริบหลายหน - ไมมีปญหาเรื่องหลอดกะพริบจากสตารทเตอรเสีย เนื่องจากไมตองใชสตารทเตอร และเมื่อหลอดเสื่อมวงจรจะหยุด ทํางาน ขอ เสยี ของบัลลาสตอเิ ล็กทรอนกิ ส - มีการรบกวนเนือ่ งจากคล่นื แมเ หลก็ ไฟฟา มากกวาบลั ลาสตแบบขดลวดพันบนแกนเหล็ก - ราคาสูงเม่อื เทยี บกับบลั ลาสตแ บบขดลวดพันบนแกนเหลก็ - ถา เปด / ปด บอย ๆ จะทําใหอ ายกุ ารใชงานสัน้ - มีความทนทานนอยกวาบัลลาสตแบบขดลวดพันบนแกนเหล็ก ท้ังน้ีขึ้นอยูกับเทคนิคทางวงจร อุปกรณ และการควบคุม คณุ ภาพของผูผลิต สตารทเตอร - มีหนาทช่ี วยบลั ลาสตจ ดุ หลอดชว งเริ่มทํางาน รปู ที่ 1.72 สตารทเตอร 1.6.2 อปุ กรณไ ฟฟากาํ ลงั อุปกรณไฟฟากําลังท่ีนํามาใชในโรงงานอุตสาหกรรมสวนใหญ เชน มอเตอร เครื่องปรับอากาศ เครื่องสูบน้ํา เคร่ืองอัดอากาศ และหมอแปลงไฟฟา เปนตน รายละเอยี ดดงั ตอ ไปนี้ 1.6.2.1 มอเตอร เครื่องจักรในโรงงานใชมอเตอรเปนเคร่ืองจักรตนกําลังเปนสวนใหญ ดังนั้นความสูญเสียพลังงานไฟฟาสวนใหญใน ภาคอุตสาหกรรม และการสูญเสียพลังงานในมอเตอรสวนใหญเกิดจากการท่ีมอเตอรทํางานอยูในชวงที่มีประสิทธิ์ภาพต่ํา มอเตอรทํา หนา ที่เปลีย่ นพลงั งานไฟฟาเปน พลังงานกล เพ่ือขับเคลอ่ื นเคร่ืองจักร เชน เครอ่ื งสูบนํา้ พดั ลม เปนตน มสี ว นประกอบ 2 สว น คอื - สวนที่อยูกับท่ี เรียกวา สเตเตอร (Stator) คือ สวนท่ีสรางสนามแมเหล็กหลัก ประกอบดวย ขดลวดท่ีพันอยูในรองสลอต ตอ กันเพ่ือใหเกิดขัว้ สนามแมเหล็กไฟฟาหลกั สลบั กนั ระหวา งข้วั เหนือและขวั้ ใต วนอยูภ ายในโครงของมอเตอร 68 ระบบจัดการพลังงานในอตุ สาหกรรม

หลกั การใชพลงั งานในโรงงานอตุ สาหกรรม รหัสวิชา 3101-2214 - สวนทเี่ คล่ือนที่ เรียกวาโรเตอร (Rotor) คอื สวนที่หมุนอยูในสนามแมเหล็ก มีเพลาตอออกมาเพื่อนําพลังงานกลท่ีไดจาก การหมุนของโรเตอรไ ปใชงาน Rotor Stator (ก) ภาพภายนอกมอเตอร (ข) ภาพโรเตอรและสเตเตอรภ ายใน รูปที่ 1.73 มอเตอรไฟฟา กระแสไฟฟาที่เขาสูมอเตอร จะทําใหขดลวดในสเตเตอรสรางสนามแมเหล็กขึ้น สนามแมเหล็กที่เกิดข้ึน จะมีความ เปล่ียนแปลงตามเวลา เพราะกระแสไฟฟาที่ไหลเขาสูขดลวดในสเตเตอรเปนไฟฟากระแสสลับ สงผลใหเกิดแรงเคลื่อนไฟฟาเหน่ียวนํา ข้นึ ภายในขดลวดของโรเตอร แรงเคล่ือนไฟฟาเหน่ยี วนาํ ดังกลาวทําใหเกิดกระแสไฟฟาไหลข้ึนภายในขดลวดของโรเตอร ผลของกระแส ทําใหเกิดแรงบิดขึ้นที่ตัวโรเตอร แรงบิดดังกลาว ทําใหเพลาของมอเตอรเกิดการหมุน โดยสามารถนําไปใชในการขับเคลื่อนเครื่องจักร ตา งๆ ไดต ามความตองการ 1.6.2.2 ระบบปรับอากาศ และระบบทาํ ความเยน็ เครื่องทําความเย็นทั่วไปจะออกแบบใหสามารถนําสารทําความเย็นที่ระเหยเปนกาซกลับมาใชหมุนเวียนไดอีก โดยการใช คอมเพรสเซอร (Compressor) เปนตัวอัดสารทําความเย็นท่ีเปนกาซ แลวนํามาระบายความรอนใหเกิดการกลั่นตัวเปนของเหลวอีกคร้ังที่ คอนเดนเซอร (Condenser) และสงกลับสูถังบรรจุสารทําความเย็นใหม กาซท่ีออกจากคอยลเย็น (Evaporator) จะเปนกาซความดันต่ํา คอมเพรสเซอร (Compressor) จะอัดใหมีความดันและอณุ หภูมิสงู ขึ้น แลวสงเขาสูตัวควบแนน (Condenser) หรือเรียกกันวา คอยลรอน ทํา หนาท่ีระบายความรอนของกาซ ทําใหกาซเกิดการควบแนนเปล่ียนสถานะเปนของเหลวท่ีมีความดันสูง และกลับเขาสูถังพักสารทําความ เย็น จากนั้นสารทําความเย็นจะไหลเขาสูคอยลเย็นโดยผานตัวควบคุม หรือวาลวทําหนาท่ีลดความดันสารทําความเย็นกอนเขาสูคอยลเย็น คือ ทอ แคปปล ารี หรือทอรูเข็ม วาลว ตวั นจี้ ะควบคมุ ปรมิ าณการปลอยสารทําความเย็นใหระเหยหมดพอดีในคอยลเย็น หลังจากนั้นสารทํา ความเย็นท่ีระเหยหมดกลายเปนกาซความดันตํ่า อุณหภูมิตํ่า จะถูกคอมเพรสเซอร (Compressor) อัดใหมีความดันและอุณหภูมิสูงขึ้นอีก ครั้งวนเปน วัฏจกั ร เคร่ืองปรบั อากาศมีพน้ื ฐานการทํางานเหมือนกับเครอื่ งทาํ ความเยน็ โดยบริเวณของคอยลเย็นจะติดตั้งพัดลมเพื่อเปาอากาศผาน คอยลเยน็ อปุ กรณช ดุ ดังกลา วเรียกวา Fan coil อากาศทีผ่ านออกมาจะมอี ุณหภมู แิ ละความชืน้ ต่ํา และเขา สพู นื้ ท่ีปรับอากาศ ระบบปรับอากาศทําหนาที่พาความรอนภายในพ้ืนท่ีปรับอากาศออกไปสูบรรยากาศรอบนอกหองปรับอากาศ ทําใหอุณหภูมิ ภายในพน้ื ทป่ี รับอากาศลดลง ระบบปรบั อากาศทน่ี ิยมใช สามารถแบงออกได 3 ประเภท คือ - ระบบปรบั อากาศท่ใี ชเครอ่ื งทาํ นา้ํ เยน็ ระบายความรอ นดว ยนาํ้ - ระบบปรบั อากาศท่ีใชเครือ่ งทาํ นาํ้ เยน็ ระบายความรอ นดวยอากาศ - เครือ่ งปรับอากาศระบายความรอ นดวยอากาศ ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม 69

รหัสวชิ า 3101-2214 หลกั การใชพ ลงั งานในโรงงานอตุ สาหกรรม อแี วปปอเรเตอร คอนเดนเซอร (คอยลเยน็ ) (คอยลร อ น) ตูเยน็ คอมเพรส เซอร ตัวควบคมุ ความดนั ถังพักสาร ทําความเย็น รปู ที่ 1.74 โครงสรา งและการทํางานของเครื่องทําความเย็น รปู ที่ 1.75 การทํางานเคร่ืองปรับอากาศ ระบบปรับอากาศที่ใชเครื่องทํานํ้าเยน็ ระบายความรอนดว ยนา้ํ - ใชนํ้าเย็นพาความรอนจากสวนตาง ๆ ของอาคาร แทนสารทําความเย็น น้ําเย็นจะถูกผลิตขึ้นท่ีหองเคร่ืองสวนกลาง โดย เครือ่ งทํานํ้าเย็น (Water Chiller) ซง่ึ เปนระบบทําความเย็นที่ออกแบบสําหรับทํานํ้าเย็น เคร่ืองทําน้ําเย็นอาจเปนแบบหอย โขง (Centrifugal Chiller) แบบลูกสบู (Reciprocating Chiller)หรือแบบสกรู (Screw Chiller) - น้ําเย็นจะถูกสงไปยังเคร่ืองสงลมเย็น (Air Handling Unit (AHU)) ที่ติดต้ังในสวนตาง ๆ ของอาคาร พัดลมจายอากาศจะ ดูดอากาศภายในอาคารผานคอยลเย็น ซ่ึงความรอนจะถูกถายเทใหกับนํ้าเย็น จากนั้นอากาศเย็นจะถูกจายไปยังพ้ืนท่ีสวน ตา ง ๆ โดยระบบทอ ลม - เครื่องสูบน้ําเย็นจะสูบน้ําจากคอยลเย็นของเคร่ืองสงลมเย็นไปยังอีแวปปอเรเตอรของเคร่ืองทํานํ้าเย็น เพ่ือลดอุณหภูมิ เปนนา้ํ เย็นอีกครงั้ - จะใชน ํา้ หลอเย็นในการถายเทความรอนออกจาก คอนเดนเซอรของเครื่องทําน้ําเย็น น้ําจากคอนเดนเซอรจะถูกสงไปยัง หอผึง่ นาํ้ โดยเคร่อื งสบู นา้ํ หลอ เยน็ - นํ้าหลอเย็นท่ีผานคอนเดนเซอรออกมาแลวจะมีอุณหภูมิสูงจึงตองมีการเปาอากาศผานนํ้าหลอเย็นท่ีหอผ่ึงน้ํา เพื่อลด อณุ หภูมขิ องน้าํ กอนท่จี ะถกู เขาไปในคอนเดนเซอรใ หมอีกคร้งั 70 ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม

หลกั การใชพลังงานในโรงงานอตุ สาหกรรม รหัสวชิ า 3101-2214 รปู ท่ี 1.76 ระบบปรับอากาศชนิดระบายความรอนดว ยนาํ้ ระบบปรบั อากาศที่ใชเครื่องทาํ นํา้ เย็นระบายความรอ นดว ยอากาศ - ใชนํ้าเย็นในการพาความรอนจากสวนตาง ๆ ของอาคาร แทนสารทําความเย็น น้ําเย็นจะถูกผลิตขึ้นที่หองเคร่ือง สวนกลาง โดยเคร่ืองทํานํ้าเย็น (Water Chiller) ซ่ึงเปนระบบทําความเย็นท่ีออกแบบสําหรับทําน้ําเย็น เครื่องทําน้ําเย็น อาจเปนแบบหอยโขง (Centrifugal Chiller) แบบลกู สูบ (Reciprocating Chiller)หรือแบบสกรู (Screw Chiller) - น้ําเยน็ จะถกู สงไปยังเคร่ืองสงลมเย็น (Air Handling Unit (AHU)) ท่ีติดต้ังในสวนตาง ๆ ของอาคาร พัดลมจายอากาศจะ ดูดอากาศภายในอาคารผานคอยลเย็น ซ่ึงความรอนจะถูกถายเทใหกับนํ้าเย็น จากน้ันอากาศเย็นจะถูกจายไปยังพ้ืนท่ีสวน ตาง ๆ โดยระบบทอลม - เครือ่ งสูบนํ้าเย็นจะสูบนํา้ จากคอยลเยน็ ของเครอ่ื งสงลมเยน็ ไปยงั อีแวปปอเรเตอรข องเครือ่ งทํานาํ้ เย็นเพื่อลดอุณหภูมิเปน น้าํ เย็นอีกครง้ั - เครอ่ื งทําน้ําเยน็ จะระบายความรอ นออกจากคอนเดนเซอรดวยอากาศรอบๆ เครื่อง ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม 71

รหสั วชิ า 3101-2214 หลักการใชพลงั งานในโรงงานอตุ สาหกรรม รปู ท่ี 1.77 ระบบปรบั อากาศชนดิ ระบายความรอนดวยอากาศ เคร่อื งปรับอากาศระบายความรอนดว ยอากาศ เครอื่ งปรบั อากาศแยกสวนท่ีใชใ นปจ จบุ ัน แบงได ดังน้ี - เครื่องปรับอากาศแบบแยกสวนมี สวนของระบบทําความเย็นต้ังพื้น เปนแบบที่มีราคาถูกท่ีสุดติดตั้งและ ดูแลบํารุง รักษางายที่สุด แตจะใช พื้นท่ีในการติดตั้งมาก จึงไมเหมาะ กบั หอ งที่มีพื้นทจ่ี ํากดั - เครื่องปรับอากาศแบบแยกสวนมี ส ว น ข อ ง ร ะ บ บ ทํ า ค ว า ม เ ย็ น แ บ บ รปู ที่ 1.78 การทํางานเครื่องปรับอากาศ แขวนใตเพดาน มีราคาใกลเคียงกับ แบบตั้งพ้ืน บางย่ีหอสามารถใชสวนของระบบทําความเย็นเครื่องเดียวกันติดตั้งท้ังแบบต้ังพื้นหรือแบบแขวนใตเพดาน ได การเลอื กใชสว นของระบบทาํ ความเยน็ แบบแขวนใตฝ าเพดานตอ งพจิ ารณาไมใหสวนของระบบทําความเย็นกีดขวาง การใชง านในหอง จึงเหมาะสมกับหอ งท่มี เี พดานสงู - เครื่องปรับอากาศแบบแยกสวนมีสวนของระบบทําความเย็นติดที่ผนังหองและแบบที่มีสวนของระบบ ทําความเย็นติด ฝง ในฝา เพดาน เปนแบบที่ใชพ้ืนท่ีในการติดตั้งนอย แตเครื่องทั้งสองแบบนี้ติดต้ังคอนขางยากดูแล รักษายากและราคาก็ แพงกวาแบบอื่น ๆ 72 ระบบจดั การพลงั งานในอุตสาหกรรม

หลกั การใชพลังงานในโรงงานอตุ สาหกรรม รหสั วชิ า 3101-2214 - ระบบปรับอากาศชนิดระบายความรอนดวยอากาศ จะมีความคลายคลึงกับระบบปรับอากาศชนิดระบายความรอนดวย นา้ํ แตจะใชค อนเดนเซอรช นดิ ระบายความรอนดว ยอากาศแทนคอนเดนเซอรช นิดระบายความรอนดว ยน้ํา - อากาศภายนอกจะถูกเปาโดยพัดลมไปยังทอของสารทําความเย็น เพ่ือถายเทความรอนจากคอนเดนเซอร ออกสู บรรยากาศ อุปกรณหลกั ในเครอื่ งปรับอากาศแบบแยกสวน แสดงดังนี้ ลกั ษณะรปู รา ง หนาที่ คอนเดนเซอร หรือ คอยลรอน อุปกรณที่ใชระบายความรอนใหกับสารทําความเย็นท่ี ระเหยกลายเปนกาซ และเกิดการควบแนน เปนของเหลว คอยลรอนมีทั้งชนิดท่ีระบาย ความรอน ดว ยอากาศ (Air-cooled) และชนดิ ระบายความรอ นดวยน้ํา (Water-Cooled) อีแวปปอเรเตอร หรือ คอยลเย็น อุปกรณท่ีใชในการทําความเย็น โดยอาศัยความรอนท่ีอยู รอบคอยลเย็นทําใหสารทําความเย็น ซึ่งเปนของเหลวระเหยกลายเปนกาซเกิดเปนความ เยน็ ขน้ึ เอ็กซแพนชันวาลว หรือ วาลวลดความดัน อุปกรณท่ีควบคุมปริมาณสารทําความเย็นท่ี ไหลเขาไปในคอยลเย็นและชวยลดความดันของสารทําความเย็นลง เชน Thermal Expansion Valve (TEV)และ Capillary Tube เปน ตน คอมเพรสเซอร หรือเครื่องอัดไอ ทําหนาที่ดูดสารทําความเย็นในสภาพท่ีเปนกาซเขามา และอัดใหเกิดความสูงซึ่งทําใหกาซมีความรอนเพิ่มข้ึนตามไปดวย คอมเพรสเซอร (Compressor) ท่ีใชงานท่วั ไปมีทง้ั ชนิดที่เปน แบบลูกสูบ (Reciprocating Compressor) แบบ โรตารี (Rotary Compressor) หรอื อาจเปน แบบหอยโขง (Centrifugal Compressor) สวนใน เครอ่ื งปรบั อากาศขนาดใหญจะใชแบบสกรู (Screw Compressor) ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม 73

รหัสวิชา 3101-2214 หลักการใชพ ลังงานในโรงงานอุตสาหกรรม ระบบทําความเยน็ แบบดูดซมึ ตามปกติ ระบบทําความเย็นและระบบปรับอากาศ ใชวิธีการอัดไอสารทําความเย็นในสภาพท่ีเปนกาซใหกลับมาเปนของเหลว เพ่ือใชงานใหมดวยเคร่ืองคอมเพรสเซอร (Compressor) ซ่ึงเปนการสิ้นเปลื้องพลังงานมาก ตอมาไดคิดคนวิธีใหมเพื่อลดการใชพลังงาน โดยการใชระบบดูดซึม (Absorption) ซ่ึงใชพลังงานความรอนเปนสวนใหญ และสามารถใชความรอนไดจากหลายแหลง เชน ไอน้ําจาก หมอไอนาํ้ นํา้ รอนจากพลังงานแสงอาทติ ย เปนตน นอกจากเปนการประหยดั พลงั งานแลว ยังชวยรักษาส่งิ แวดลอ มอกี ดว ย การทํางานของระบบดูดซึม (Absorption Systems) เริ่มตนจากไอของสารทําความเย็นซึ่งมีอุณหภูมิ 5 Cํ และมี ความดัน 6 มิลลิเมตรปรอท จะถูกดูดซึมดวยสารดูดซึม กลายเปนของเหลวในตัวดูดซึม (Absorber) จากน้ันจะถูกสูบ โดยปมเพื่อใหมีความดันสูงขึ้น เปน 75 มลิ ลเิ มตรปรอท และถกู สงไปยังเครอื่ งเจนเนอเรเตอร (Generator) เพอื่ รับความรอน จากแหลงกําเนิดความรอนตาง ๆ เชน นํ้ารอน ไอน้าํ หรอื ไอความรอนท่เี หลอื จากการเผาไหม ทีอ่ ณุ หภูมิสูงประมาณ100-200 ํC เพ่ือทําใหสารทําความเย็นแยกออกจากสารดูดซึม ไอนํ้า จะกลั่นตัวที่ชุดควบแนน ( Condenser ) ที่อุณหภูมิประมาณ 40 ํC - 50 Cํ และกลับสภาพเปนของเหลวตามเดิม สวนสารดูดซึมที่เหลือจะ ถูกนาํ มาไวท ีต่ ัวดูดซมึ เพ่ือใชง านใหม สวนความรอ นท่คี ายออกมากจ็ ะระบายออกไปสบู รรยากาศดังแสดงในรปู ที่ 1.79 รปู ที่ 1.79 วงจรการทําความเย็นแบบดูดซึม 1.6.2.3 เครือ่ งสูบน้ํา เคร่ืองสูบนํ้า หรือปมนํ้าเปนอุปกรณที่ชวยสูบน้ําหรือทําใหนํ้าเคล่ือนที่จากตําแหนงหน่ึงไปยังอีกตําแหนงหน่ึง ปจจุบันปมนํ้า เปนอุปกรณท่ีมีความจําเปนสําหรับบานพักอาศัยโดยเฉพาะอาคารชุดหรืออาคารท่ีมีความสูงหลายชั้น ปมนํ้าทํางานโดยใชพลังงานไฟฟา ความเขา ใจถึงลักษณะการใชงานเพือ่ เลือกใชปมอยา งถกู ตอ ง การใชงานอยา งเหมาะสม และการติดต้ังปมน้ําอยางถูกวิธี จะทําใหประหยัด น้ําและไฟฟา ปม นาํ้ สามารถแบงออกไดตามลักษณะโครงสรา ง 3 ชนดิ ดังน้ี - ปมหอยโขง (Centrifugal Pump) - ปม แบบลกู สบู (Reciprocating Pump) - ปม น้าํ บนถังความดัน (Pressure Pump) 74 ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม

หลกั การใชพลงั งานในโรงงานอุตสาหกรรม รหสั วิชา 3101-2214 ปมหอยโขง (Centrifugal Pump) เปนแบบปมแรงเหว่ียงที่ไดรับความนิยม เนื่องจากเหมาะกับการใชงานหลายประเภทและดูแลรักษางาย หลักการ ทํางาน ของ ปมหอยโขง คือใชพลังงานไฟฟาขับเคล่ือนมอเตอรซ่ึงเพลาตออยูกับใบพัดของปม เมื่อใบพัดเคลื่อนท่ีของเหลวภายในจะไหลจาก สวนกลางไปสูสวนปลายของใบพัดและแรงเหว่ียงจากใบพัดที่มีความเร็วสูงข้ึนจะสงน้ําจากปลายของใบพัดเขาสูปลายหอยโขง ซ่ึงเปน ทางออกของนํา้ รปู ที่ 1.80 ปมหอยโขง (Centrifugal Pump) หรือปมแรงเหวี่ยง รปู ที่ 1.81 การทํางานของปมหอยโขง หรือปม แรงเหว่ียง ปม แบบลูกสูบ (Reciprocating Pump) ปม นํา้ ชนดิ นมี้ กี ารเคล่ือนที่ไป-กลับของลกู สบู ที่อยูภ ายในกระบอกสูบ การเคล่ือนที่ของลูกสูบจะสรางแรงดันนํ้าเพ่ือขับดันให นํา้ ไหลไปสทู ่ีทตี่ อ งการไดแ ตก ารไหลของนํา้ จะเปน ชว ง ๆ ตามจังหวะการเคลือ่ นที่ของลกู สบู รปู ท่ี 1.82 การทํางานของปม แบบลกู สูบ (Reciprocating Pump) 75 ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม

รหสั วชิ า 3101-2214 หลักการใชพลงั งานในโรงงานอตุ สาหกรรม ปม นํ้าบนถังความดัน (Pressure Pump) ปมนํ้าท่ีใชในท่ีพักอาศัยสวนใหญจะเปนชนิดท่ีมีถังความดันและตัวปมประกอบ รวมกันอยู ซ่ึงมีอยูหลายรูปแบบ เชน แบบตัวปมติดต้ังอยูบนถังความดัน ปมแบบนี้มีสวิตช ความดัน (Pressure Switch) เปนตัวควบคุมการทํางาน ซ่ึงจะทํางานอัตโนมัติ ปมน้ําแบบน้ีมักมี ขนาดเล็ก ถาเปนบานหรืออาคารขนาดใหญเหมาะสมที่จะใชปมนํ้าแบบหอยโขงขนาดใหญ ซ่ึง จายนาํ้ ไดในปริมาณมากกวา และสามารถเลือกความดันไดหลายระดับ รปู ท่ี 1.83 ปม นํ้าบนถงั ความดนั 1.6.2.4 เครือ่ งอดั อากาศ ในโรงงานอุตสาหกรรมนิยมใชเครื่องอัดอากาศ เพ่ือสงอากาศอัดใหกับกระบวนการผลิต เชน การใชลมขับกระบอกสูบ เคร่อื งพมิ พผ า การพน สีรถยนต เปนตน เคร่อื งอดั อากาศท่ีนยิ มใชก ันแพรห ลาย - เครือ่ งอัดอากาศแบบสกรู - เคร่ืองอัดอากาศแบบลกู สูบ รูปที่ 1.84 เคร่ืองอัดอากาศแบบสกรขู บั ดวยมอเตอรไ ฟฟา รปู ที่ 1.85 เคร่ืองอดั อากาศแบบลูกสูบขบั ดวยมอเตอรไ ฟฟา การทํางานของเครื่องอัดอากาศ ในขณะที่เคร่ืองทํางาน อากาศถูกดึงเขาทางทอลมเขา (Air Intake) สงไปยังเครื่องอัดอากาศ (Air Compressor) โดยผานตัวกรองอากาศ (Filter) อากาศท่ีออกมาจากเครื่องอัดอากาศจะถูกสงผานเคร่ืองลดอุณหภูมิและความช้ืน แลว นาํ ไปเกบ็ ไวใ นถงั เก็บทค่ี วามดันและอณุ หภมู สิ ูง กอนทีจ่ ะสง ผา นทอ จายอากาศและแยกเขาเคร่ืองมือหรืออุปกรณตาง ๆ เชน กระบอกสูบ พูกนั ลม และควรมีอปุ กรณดกั หรอื กรองสงิ่ สกปรก กอนเขาสเู ครื่องมอื และอุปกรณ 76 ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม

หลักการใชพ ลังงานในโรงงานอตุ สาหกรรม รหัสวิชา 3101-2214 1.6.2.5 หมอแปลงไฟฟา หมอแปลงไฟฟา เปนอุปกรณที่ใชลดระดับแรงดันไฟฟาจากสายสงไฟฟาแรงดันสูง เชน 22kV เปนตน ใหลดระดับแรงดันลง มาใหเ หมาะสมกบั อปุ กรณท ใ่ี ชพ ลงั งานไฟฟา เชน 380V เปน ตน หมอแปลงไฟฟา จะทํางานโดยอาศัยสนามแมเหล็กที่ไหลท่ีสรางจากขดลวดชุดปฐมภูมิ (Primary) ไหลผานแกนเหล็กหมอ แปลง ผานขดลวดชดุ ทุตยิ ภูมิ (Secondary) ความเปล่ียนแปลงสนามแมเหล็กที่สรางจากขดลวดชุดปฐมภูมิจะมีความเปล่ียนแปลงตามเวลา สงผลใหเกิดแรงเคลื่อนไฟฟาเหน่ียวนําข้ึนที่ขดลวดชุดทุติยภูมิ ทั้งน้ี อัตราสวนแรงดันระหวางแรงดันของขดลวดปฐมภูมิตอทุติยภูมิ จะ เทากบั อตั ราสว นจาํ นวนรอบของขดลวดชดุ ปฐมภมู ติ อขดลวดชดุ ทตุ ิยภูมิ หมอแปลงไฟฟามีสว นประกอบสาํ คัญ 2 สว น คือ - แกนเหล็ก (Core) ทําดวยแผนเหลก็ บาง ๆ จาํ นวนมากวางซอนกัน - ขดลวด (Winding) มี 2 ขด คอื ขดปฐมภูมิ ตอ กบั แหลงจายไฟฟา และขดทตุ ิยภมู ิ ตอ ไปยังเครอ่ื งใชไ ฟฟาตาง ๆ รปู ท่ี 1.86 สว นประกอบของหมอแปลงไฟฟา ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม 77

รหัสวชิ า 3101-2214 หลักการใชพลงั งานในโรงงานอตุ สาหกรรม ตอนที่ 1 จงเลือกตัวอักษรหนาชื่อหลอดไฟฟาขางลาง มาเติมหนาขอความดานซายมือที่เปนลักษณะของหลอดไฟฟาชนิดตาง ๆ ให ถูกตองทส่ี ดุ 1. หลอดไฟฟา ที่นิยมตดิ ตงั้ ในอาคารมากทส่ี ดุ เพอ่ื สอ งตวั อาคาร 2. หลอดท่ใี หแสงสวา งนอ ย และสญู เสยี พลงั งานมาก 3. มีการบรรจุกา ซฮาโลเจน เพอ่ื ใหเ พิ่มอายุการใชงานของหลอด 4. ใหความถกู ตอ งของสตี า่ํ มีแสงสีนวล 5. มีชื่อเรียกอีกอยา งวา หลอดนอี อน 6. สอ งสวา งเปน สีเหลือง แตค วามถกู ตองของสไี มต รงกับความจรงิ 7. อปุ กรณของชุดหลอดประกอบดว ย หลอด, ขาหลอด, บลั ลาสตแ ละสตารท เตอร 8. ใชง านกับไฟถนน, ลานจอดรถ 9. แสงเหมอื นธรรมชาติ มีความถกู ตอ งของสสี ูง ก. หลอดอนิ แคนเดสเซนต ข. หลอดทังสเตนฮาโลเจน ค. หลอด HID ง. หลอดฟลอู อเรสเซนต จ. หลอดคอมแฟคฟลูออเรสเซนต ฉ. หลอดแสงจนั ทร ช. หลอดเมทลั ฮาไลท ซ. หลอดโซเดียมความดันไอสูง ฌ. หลอดโซเดยี มความดนั ไอต่ํา 78 ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม

หลกั การใชพลงั งานในโรงงานอตุ สาหกรรม รหสั วชิ า 3101-2214 ตอนท่ี 2 จงทาํ เคร่ืองหมาย 9หนาขอความที่ถกู ตอง และทาํ เคร่ืองหมาย 8 หนา ขอความทีก่ ลา วไมถ ูกตอง 1. มอเตอรไฟฟา เปน เคร่ืองกลไฟฟาทเี่ ปลย่ี นพลงั งานไฟฟา เปน พลงั งานกล 2. สวนประกอบหลักของมอเตอรไ ฟฟา คอื สเตเตอรและโรเตอร 3. การเพิม่ ชองวางอากาศของสเตเตอรก ับโรเตอร เปน วิธีเพมิ่ ประสิทธิภาพใหก บั มอเตอร 4. การเพม่ิ ขนาดใบพัดลมใหใหญขน้ึ จะเปน การเพม่ิ ความเร็วลม, ปรมิ าณอากาศ โดยไมเกิดพลังงาน 5. ระบบปรับอากาศ จะอาศัยคอมเพรสเซอรเ ปน อปุ กรณห ลกั ในการดดู และอดั สารทําความเยน็ ใหม ี แรงดนั สูง อณุ หภมู สิ งู 6. สารทาํ ความเยน็ จะกลายเปนของเหลว เม่ือระบายความรอ นท่ีคอนเดนเซอร 7. การควบคุมความดนั ของสารทําความเย็น จะทําใหเกิดการเดอื ดทค่ี อนเดนเซอร 8. ปรมิ าณความรอ นที่บรเิ วณคอยลเยน็ และภายในหอ งจะถูกดดู ซบั ออกไปทิง้ จนทําใหห องมีอุณหภูมิต่าํ ลง 9. สารทาํ ความเยน็ ทีอ่ อกจากคอยลเ ย็นจะมีสถานะเปนแกส แรงดนั ตา่ํ อณุ หภมู ติ ํา่ 10. อแี วปปอเรเตอร จะเปนบริเวณท่ีสารทาํ ความเยน็ เขาไประเหยหมดพอดี 11. คอนเดนเซอรจะทาํ หนา ทรี่ ะบายความรอนของสารทําความเยน็ 12. คอมเพรสเซอรจ ะรบั สารทาํ ความเย็นท่มี สี ถานะเปนของเหลวเทา นั้น 13. เคร่อื งสบู น้าํ ขนาดเล็กหลายเครอ่ื งเมื่อนํามาตอรวมกนั จะทาํ ใหประสทิ ธภิ าพโดยรวมของระบบตํ่าลง 14. ระบบทอสง นํ้าท่ีมีจาํ นวนขอ ตอขอ เล้ียวจํานวนมาก จะทําใหส้นิ เปลอื งพลงั งาน 15. ถงั สํารองน้ําบนอาคาร จะชวยไมใหเ คร่ืองสบู นาํ้ ไมจาํ เปนตองทาํ งานทกุ ครงั้ ท่ีมกี ารใชน ํ้า 16. อากาศเขาเครือ่ งอดั อากาศควรมีอณุ หภูมสิ งู จะชว ยใหประหยดั พลังงานไดมาก 17. เครอื่ งอดั อากาศประเภทลูกสบู และแบบสกรูวม ีประสทิ ธิภาพเทาเทยี มกนั 18. การสูญเสียในหมอแปลงไฟฟา เลก็ นอยมาก สามารถตัดทงิ้ ไปได 19. การสญู เสียในขดลวดของหมอแปลงเปนการสูญเสยี ท่ขี น้ึ อยกู บั ขนาดของโหลดท่ตี อ เขากบั หมอแปลง 20. หมอ แปลงไฟฟา ขนาดใหญม ักจะมคี า การสญู เสียกาํ ลังงานไฟฟาสงู กวา หมอแปลงขนาดเล็ก ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม 79

รหสั วิชา 3101-2214 หลักการใชพลังงานในโรงงานอุตสาหกรรม ตอนที่ 3 จงทาํ เครอ่ื งหมาย 8 หนา ขอ ที่ถูกตองทสี่ ดุ 1. ขอ ใดคอื ลกั ษณะของเครื่องปรบั อากาศติดหนา ตา ง (Window Type) ก. คอยลร อ นและคอยลเย็นแยกกนั อยูใ นแตล ะชุด ข. การตดิ ตั้งจะตองเจาะยึดผนงั คอยลเย็นหันเขา ภายในหอ งปรับอากาศ ค. ถอดทําความสะอาด บํารงุ รักษายากมาก ง. มเี สียงดงั นอยกวาแบบแยกสว นมาก 2. ขอใดคอื ลักษณะเคร่ืองปรับอากาศแบบแยกสว น (Split Type System) ก. คอยลรอนและคอยลเยน็ แยกกนั อยูใ นแตละชุด ข. การตดิ ต้งั ไมย ุงยาก ไมตอ งตอ เชื่อมระบบใหม ค. มีเสียงดังรบกวนภายในหอ งปรบั อากาศมาก ง. สามารถเคลอื่ นยา ยงา ย โดยไมตอ งตดิ ตง้ั ระบบใหม 3. ชุดคอนเดนซ่ิงยูนิต (Condensing Unit) ของระบบเครื่องปรบั อากาศแบบแยกสวน จะประกอบดวยอปุ กรณใ นขอ ใด ก. คอมเพรสเซอร, คอนเดนเซอร, อีแวปปอเรเตอร ข. คอมเพรสเซอร, อุปกรณค วบคุมความดัน, อแี วปปอเรเตอร ค. พัดลม, อปุ กรณค วบคุมความดนั , อแี วปปอเรเตอร ง. คอมเพรสเซอร, พัดลม, คอนเดนเซอร 4. ขอ ใด คอื ลักษณะของการติดตง้ั ชดุ คอยลเ ย็น (Evaporator Unit) ที่เหมาะสําหรบั หอ งขนาดเลก็ ที่สุด และมรี าคาถูกกวา ก. แบบตั้งพน้ื ข. แบบตดิ ผนงั ค. แบบแขวนใตเ พดาน, ฝงฝา เพดาน ง. เหมาะสมทกุ แบบ มีผลเทากนั 5. ตําแหนง ในการตดิ ต้งั ชดุ คอยลเ ยน็ และคอยลรอน ควรมลี ักษณะตามขอ ใด ก. คอยลเ ย็นอยสู งู กวา คอยลร อ น ข. ควรติดต้ังแยกหา งกันใหมากทสี่ ดุ ค. คอยลร อ นอยสู ูงกวา คอยลเ ย็น ง. ติดต้ังอยูใ หร ะดับความสงู เทา กัน 6. ขดลวดปฐมภูมิในหมอแปลงไฟฟามหี นาที่ ก. รบั ไฟเขาหมอ แปลงไฟฟา ข. จายไฟออกไปใชงาน ค. รับและจายไฟไปใชงาน ง. เปนตวั นําไฟฟาแรงเคล่อื นตํ่า 7. ขอใด คือ หลอดไฟฟา ที่มปี ระสทิ ธภิ าพ ตํ่าทสี่ ดุ ก. หลอดฟลอู อเรสเซนต ข. หลอดคอมแพค็ ฟลูออเรสเซนต ค. หลอดอนิ แดนเดสเซนต ง. หลอดแสงจนั ทร 80 ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม

หลักการใชพลงั งานในโรงงานอุตสาหกรรม รหสั วชิ า 3101-2214 8. ขอ ใดหลอดท่มี ีแสงสีนวลในการสองสวาง และมอี ายุการใชง านท่ี 24,000 ชม. ก. หลอดฟลูออเรสเซนต ข. หลอดคอมแพค็ ฟลอู อเรสเซนต ค. หลอดอินแดนเดสเซนต ง. หลอดแสงจนั ทร 9. ขอใดคอื หลอดทใ่ี หค วามถกู ตอ งของสไี มตรงกบั ความเปน จริงมากทส่ี ุด ก. หลอดโซเดียมความดันไอสงู ข. หลอดโซเดยี มความดันไอตา่ํ ค. หลอด Metal Halide ง. หลอดทังสเตนฮาโลเจน 10. หลอดไฟฟา ประเภท HID (High Intensity Discharge Lamp) ประกอบดวยหลอดตามขอ ใด ก. หลอดฟลูออเรสเซนต, หลอดคอมแพ็คฟลูออเรสเซนต ข. หลอดแสงจนั ทร เพียงอยางเดยี ว ค. หลอดแสงจันทร, หลอดโซเดียมความดันไอสูง + ตา่ํ ง. หลอด Metal Halide เพียงอยางเดียว 11. มอเตอรไ ฟฟา เปนเครอื่ งกลไฟฟา ท่แี ปลงพลังงานตามขอ ใด ก. พลังงานกลเปน พลังงานไฟฟา ข. พลงั งานไฟฟา เปน พลงั งานกล ค. พลงั งานจลนเ ปนพลังงานไฟฟา ง. พลงั งานไฟฟา เปน พลงั งานจลน 12. อุปกรณท ่ที ําหนา ท่ีระบายความรอนหรอื ควบแนน ในระดบั ปรับอากาศคอื อุปกรณใด ก. คอมเพรสเซอร ข. คอนเดนเซอร ค. อแี วปปอเรเตอร ง. ตวั ควบคุมความดัน 13. อุปกรณใ ดทําหนา ท่ีดูดและอดั สารทาํ ความเย็นใหม ีอณุ หภูมิ และแรงดันสงู ก. คอมเพรสเซอร ข. คอนเดนเซอร ค. อแี วปปอเรเตอร ง. ตัวควบคมุ ความดนั 14. สารทาํ ความเย็นจะถูกลดความดนั และเกดิ การระเหยหมดพอดีท่อี ปุ กรณใด ก. คอมเพรสเซอร ข. คอนเดนเซอร ค. อีแวปปอเรเตอร ง. ตัวควบคุมความดนั ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม 81

รหสั วชิ า 3101-2214 หลกั การใชพ ลังงานในโรงงานอตุ สาหกรรม 15. ขอ ใดเปนลกั ษณะท่แี ตกตา งระหวา งเคร่ืองปรบั อากาศแบบแยกสว นและแบบติดหนา ตา ง ก. มอี ุปกรณหลัก ๆ ตางกนั ข. มกี ารตอระบบวงจรทางเดินสารทาํ ความเยน็ ตา งกนั ค. มีวงจรไฟฟา และการใชงานตา งกนั ง. ชุดคอยลรอนและชดุ คอยลเ ยน็ แยกกัน 16. ขอ เสียของเครือ่ งปรบั อากาศแบบติดหนาตางคอื ขอ ใด ก. มีเสียงดังภายในหอ งปรบั อากาศ ข. การตดิ ตั้งยุงยาก ตอ งตอ เช่ือมระบบใหม ค. บาํ รงุ รกั ษายาก ถอดลา งยาก ง. การเคลอื่ นยา ยทําไดยาก 17. ขอ ใดกลาวไดถกู ตองสําหรบั เครือ่ งสบู นาํ้ แบบหอยโขง ก. ภายในเรือนปมจะพบลกู สูบ ซึง่ เปน หวั ใจของปม ข. ใบพดั จะพัดนาํ้ จากสวนกลางใบพดั ออกสรู อบนอกใบพัด แลว ผลักออกนอกเรอื นปม ดวยแรงหนศี ูนยก ลาง ค. การหรีว่ าลวนํา้ จะทําใหป ระสิทธภิ าพโดยรวมของเครอื่ งสบู นํ้าลดลงทุกกรณี ง. การเลือกใชปม นํา้ ควรพิจารณาจากปม เครฟ ใหต รงกับความตอ งการมากทสี่ ุด 18. ขอ ใดกลาวลกั ษณะของเครอ่ื งสบู นํา้ ผดิ ก. เคร่ืองสบู น้าํ แบบหอยโขงทาํ งานโดยการเคล่อื นท่ขี นึ้ ลงของใบพัด ข. เครอ่ื งสูบนํ้าเปนอุปกรณท่ีจําเปนในอตุ สาหกรรม อาคาร และเรอื น ค. เคร่อื งสูบนา้ํ ท่ใี ชง านในบา นที่อยูอาศัยมักจะเปน แบบปม น้ําบนถงั ความดัน ง. ผิดหมดทกุ ขอ 19. ขอใดกลาวคณุ ลกั ษณะของหมอ แปลงผดิ ก. หมอ แปลงสามารถลดระดบั แรงดนั และเพิ่มระดบั แรงดนั กไ็ ดแ ลวแตก ารออกแบบใชง าน ข. หมอ แปลงสามารถจายโหลดเทา ใดกไ็ ด ค. หมอแปลงทีน่ ยิ มใชเ ปนหมอ แปลง 3 เฟส ง. ผดิ หมดทุกขอ 20. อุปกรณในขอใดไมใ ชม อเตอรข ับเคลื่อนการทาํ งาน ก. เคร่ืองอดั อากาศ ข. หมอไอนํ้า ค. เครื่องสบู ลมจกั รยานแบบเหยียบ ง. หมอบด 82 ระบบจดั การพลงั งานในอตุ สาหกรรม

หลกั การใชพ ลังงานในโรงงานอุตสาหกรรม รหัสวชิ า 3101-2214 บันทึก ………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ระบบจดั การพลังงานในอุตสาหกรรม วนั ที.่ ............เดอื น.............................พ.ศ. ......................... 83

รหัสวชิ า 3101-2214 เทคนิคการตรวจวิเคราะหก ารใชพ ลังงาน บทที่ 2 เทคนคิ การตรวจวิเคราะหการใชพ ลงั งาน 2.1 วัตถปุ ระสงคเ ชิงพฤตกิ รรม หลงั จากจบบทเรยี นนแี้ ลว นักเรียนสามารถทีจ่ ะ - บอกขอมลู เกย่ี วของกับการใชพลงั งานได - บอกหนวยวดั การใชพลงั งานในโรงงานได - บอกขอมลู ท่ีใชท ําบญั ชีพลงั งานได - บอกประโยชนท่ีไดจากการวเิ คราะหการใชพ ลังงานดวยกราฟได - บอกขอมูลหลักในการทาํ รายงานพลังงานได 84 ระบบจัดการพลังงานในอตุ สาหกรรม

เทคนิคการตรวจวิเคราะหการใชพลงั งาน รหัสวชิ า 3101-2214 2.2 การเกบ็ รวบรวมขอมูล ในเบอ้ื งตน จะตอ งมกี ารตรวจสอบขอ มลู ของโรงงานหรืออาคารหนึ่งๆ ที่มีอยู และจําเปนอยางยิ่งที่ตองทราบถึงขอจํากัดขอมูล ในดานตางๆ ในเบ้ืองตนอาจพบวาไมมีขอมูลเพียงพอท่ีจะสรุปภาพรวมของสมรรถนะการใชพลังงานของโรงงาน จึงทําใหตองรวบรวม ขอ มลู ทีเ่ กยี่ วของอ่ืนๆ เพิ่มเตมิ ทง้ั นขี้ อ มลู ทเี่ กี่ยวขอ งกบั การใชพ ลงั งานของหนวยงานสามารถรวบรวมไดจ าก - ใบเสร็จรับเงนิ คาไฟฟา เช้อื เพลงิ , น้ํา, การกําจดั ของเสยี - บนั ทึกขอมูลการผลติ - บันทกึ ขอมลู การทาํ งาน - มิเตอรต รวจนับพลงั งาน 2.2.1 ใบเสรจ็ รบั เงนิ คาไฟฟา เช้ือเพลิง นาํ้ การกาํ จดั ของเสีย โดยทัว่ ไปใบเสร็จรับเงนิ คาไฟฟาและเชอื้ เพลงิ จะมขี อ มูลปรมิ าณการใชพ ลังงานอยางหยาบ ๆ ของกิจการหน่ึง ๆ ขอดี ของใบเสร็จรับเงินเหลานี้ คือขอมูลจะถูกเก็บรวบรวมอยางสมํ่าเสมอและจะสะทอนใหเห็นถึงปริมาณการใชพลังงาน โดยรวมของโรงงานหรืออาคารไดโดยตรง ขอเสีย ของใบเสร็จรับเงินคาเชื้อเพลิงตาง ๆ คือ จะแสดงการใชเช้ือเพลิงทั้งหมดของโรงงานหรืออาคาร แตจะไมแสดงการ ทาํ งานของกระบวนการทใี่ ชพ ลงั งานหลัก นอกจากน้ี ยังแสดงการใชพลังงานในแตละชวงเวลา โดยไมคํานึงถึงปริมาณที่ผลิตได ซ่ึงทําให ไมส ามารถคาํ นวณหาดชั นีการใชพ ลังงาน หรอื หาตําแหนงการใชพลังงาน หรือวธิ ีการทใี่ ชพ ลังงานได ใบเสร็จรบั เงนิ ของเชื้อเพลิงท่ีจัดเก็บได ไดแก น้ํามันเตา ถานหิน จะไมแสดงถึงปริมาณการใชเชื้อเพลิงจริง เนื่องจากมีปริมาณ เชื้อเพลิงที่เหลือจากการใช ดังน้ันจึงจําเปนที่จะตองใชประกอบกับขอมูลปริมาณเช้ือเพลิงท่ีจัดเก็บ เพ่ือหาปริมาณการใชจริงในแตละ ชวงเวลา 2.2.2 บันทกึ ขอ มูลการผลิต ขอมูลการผลิตและการทํางานของโรงงาน หรืออาคารในแตละชวงเวลาเปนส่ิงสําคัญในการที่ประเมินสมรรถนะการใช พลงั งาน โดยขอมลู การผลติ นี้จะตองเก็บรวบรวมจากชวงเวลาเดยี วกันกับขอ มลู ปริมาณการใชพ ลงั งาน ตัวอยางโรงงานกระดาษ ผลิตกระดาษได 21,440 ตัน จากสายการผลิตหน่ึงระหวางเดือนเมษายนและกรกฏาคม 2539 ปริมาณ การใชไฟฟาระหวางเดือนเมษายนและมิถุนายน 2540 เทากับ 3,681,000 กิโลวัตต-ช่ัวโมง ทานสามารถคํานวณดัชนีการใชพลังงานเปน กิโลวัตต-ช่ัวโมงตอตันของกระดาษท่ีผลิตจากโรงงานน้ีไดหรือไม อาจหาคําตอบไมไดงายนัก เพราะชวงเวลาเปนคนละชวงกันและ จะตองต้ังสมมติฐานที่อาจไมสามารถหาเหตุผล สนับสนุนไดแตถาทราบปริมาณการใชไฟฟาระหวางเดือนเมษายนและกรกฎาคม 2539 วามีคาเทากับ 4,241,000 กิโลวัตต-ชั่วโมง ก็สามารถคํานวณดัชนีการใชพลังงานของโรงงานกระดาษแหงน้ีได เทากับ 197.8 กิโลวัตต- ชว่ั โมงตอ ตนั ของกระดาษท่ผี ลติ ได 2.2.3 บนั ทกึ ขอ มลู การทํางาน การเก็บรวบรวมขอ มูลการทาํ งานเปนสิ่งจําเปนในการประเมินสมรรถนะการใชพ ลังงาน ตัวอยา งเชน โรงงานกระดาษ สามารถใชปริมาณพลังงานที่ใชเทียบกับตันผลิตภัณฑกระดาษท่ีผลิตได หรือตันของเยื่อกระดาษ ท่ีใช โดยที่ของเสียจากโรงงาน และประสิทธิภาพของโรงงานจะมีผลกระทบอยางมากตอประสิทธิภาพพลังงาน ผูรับผิดชอบดาน พลังงานจะตองเปนผูกําหนดหนวยการผลิตที่จะใชในการหาดัชนีการใชพลังงาน ซึ่งโดยทั่วไป มักจะใชจํานวนตันของผลิตภัณฑขั้น สดุ ทา ย ในกรณีทข่ี องเสยี ไมใ ชปญหาหรือมสี วนเก่ยี วของกับกระบวนการการใชพลังงาน ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม 85

รหสั วิชา 3101-2214 เทคนคิ การตรวจวิเคราะหการใชพลงั งาน ในกรณีของอาคารจําเปนท่ีจะตองเก็บรวบรวมขอมูลที่แสดงถึงการใชงานของอาคารเพื่อนํามาประเมินสมรรถนะการใช พลังงานของอาคารไดอ ยางถกู ตอ ง ตัวอยางเชนโรงพยาบาลจะตองมีการเก็บรวบรวมขอมูลจํานวนเตียงคนไข จํานวนคนไขใน จํานวนคนไขนอกในแตละเดือน เพื่อนํามาหาดัชนีการใชพลังงานในหนวยของกิโลวัตต-ช่ัวโมง/เตียง-วัน สําหรับสวนการประเมินการใชพลังงานของระบบปรับอากาศ ของอาคาร จะตองทราบถึงพ้ืนที่ปรับอากาศ เพื่อนํามาคํานวณดัชนี การใชพลังงานในหนวยของกิโลวัตต-ชั่วโมง/ตารางเมตร/เดือน ซึ่ง สะทอ นถงึ การใชพลังงานของระบบปรับอากาศไดอ ยา งถูกตอง 2.2.4 มิเตอรต รวจนับพลังงาน มิเตอรตรวจวดั การใชพ ลังงานทีต่ ดิ ตง้ั อยใู นโรงงาน และอาคาร สามารถชวยในการตรวจติดตามการใชพลังงานของหนวยงาน หรือเครอ่ื งจกั รที่ติดต้ังอยูกับมเิ ตอรด ังกลาว การติดตั้งมิเตอรจะอยูนอกขอบเขตของเนื้อหาวิชาน้ี อยางไรก็ตาม ตําแหนงที่เหมาะสมของการติดต้ังมิเตอรเช้ือเพลิงหรือ ไฟฟา ควรอยูในตําแหนงกอนกระบวนการท่ีมีการใชพลังงานหลัก และควรมียานการวัด และความละเอียดเหมาะสมกับปริมาณการใช โดยตวั เลขปรมิ าณที่อานไดจ ะตอ งแมนยาํ ทกุ สภาวะการใชงาน การใชง านมเิ ตอร มีขอ ควรปฏิบัติท่ีตอ งทราบและปฏิบัตติ าม ดงั นี้ - ตาํ แหนงของมิเตอรทั้งหมดทเ่ี กี่ยวขอ งกับสวนการใชพ ลงั งานตาง ๆ - ยานการวัดและความแมนยําของมเิ ตอรท้ังหมด - อายุและสภาพของมเิ ตอรทัง้ หมด - ความถี่ในการสอบเทยี บมิเตอร - ความถีท่ ี่มิเตอรควรไดร บั การสอบเทยี บ - เหตุผลในการตดิ ตั้งมิเตอร การวัดการใชพ ลังงานจะขึ้นอยกู ับปจ จยั หลัก 3 ประการ คือ : - ความยากงา ยในการวดั - ทรัพยากรทมี่ ีอยสู าํ หรับใชใ นการวัด - การใหความสําคญั ของผูบริหารระดับสงู ของโรงงานในการพิจารณาปริมาณการใชพลงั งาน ปจจัยทั้งสามน้ีจะมีความสัมพันธเช่ือมโยงกัน ตัวอยางเชน ในกรณีท่ีคาใชจายพลังงานเปนเพียงสวนนอยของจํานวนเงิน ใน การดาํ เนนิ ธุรกจิ ท้ังหมด จึงไมควรที่จะกําหนดใหตัวเลขท่ีไดจากการวัดการใชพลังงานเปนปจจัยสําคัญในการบริหารงานโรงงาน โดยใน กรณีน้ี จะมีการจัดสรรทรัพยากรเพ่ือใชในการวัดการใชพลังงานที่คอนขางจํากัด ตัวอยางของโรงงานอุตสาหกรรมในกรณีน้ี เชน อุตสาหกรรมยา เปนตน ที่มคี า ใชจายพลังงานนอยกวา 2% ของคา ใชจ ายในการดาํ เนนิ การท้ังหมด ปจจัยทีค่ วรนาํ มาใชพ จิ ารณาความถ่ใี นการอานและบันทกึ คาของมิเตอรตรวจนบั การใชพ ลงั งาน คอื - ตารางการผลิต ควรเกบ็ คาการวัดทจ่ี ดุ เริม่ ตนและภายในชวงเวลาการผลติ มากกวา นอกชว งเวลาการผลิต - ชวงเวลาของการเรียกเก็บคาพลังงาน เปนสิ่งสําคัญท่ีจะตองใหการอานคาการวัดมิเตอรท้ังหมดตรงกับชวงเวลาการเรียก เก็บเงนิ ของบริษัทผจู ําหนา ยพลงั งาน วธิ นี ้ีสามารถตรวจสอบความถกู ตอ งของใบแจงหนี้ได อีกทั้งสามารถที่จะนําขอมูล ทผี่ านมาวิเคราะหถ ึงความเปล่ียนแปลงและแนวโนม ได - สัดสวนการใชพลังงานของกระบวนการ โดยในกรณีท่ีกระบวนการมีการใชพลังงานเปนสัดสวนท่ีนอย สามารถลด ความถ่ใี นการอา นคา การวดั จากมิเตอรน ัน้ ได 86 ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม

เทคนิคการตรวจวเิ คราะหการใชพลงั งาน รหสั วชิ า 3101-2214 - การแปลงขอมูลปริมาณการใชพลังงานใหเปนหนวยมาตรฐานเดียวกันเปนส่ิงจําเปนในกรณีที่มีการใชพลังงาน หรือเช้อื เพลงิ มากกวาหนึ่งประเภท ซ่ึงจะทําใหสามารถหาปรมิ าณการใชพลงั งานทั้งหมดไดอ ยา งถกู ตอง ท้ังน้ี ขอมูลการใชพลังงาน หรือขอมูลการบริการ หรือขอมูลการผลิตผลิตภัณฑที่รวบรวมได สามารถนําไปประเมินการใช พลังงานเพ่ือใชในการเปรียบเทียบกับมาตรฐานทั่วไปของอุตสาหกรรม หรืออาคารประเภทเดียวกันได ผลที่ไดจากการเปรียบเทียบกับ กลุมผูประกอบการอ่ืนๆ สามารถจัดอันดับการใชพลังงานของหนวยงานวาอยูในระดับท่ีดี หรือไมดี หรือหากไมสามารถนําไปเปรียบกับ กลุมผูประกอบการอน่ื ๆ หรอื เปรยี บเทยี บกับคาการใชพ ลังงานมาตรฐาน ก็สามารถใชเปรียบเทียบกับการดําเนินงานของหนวยงานเอง ทํา ใหท ราบถงึ ชว งเวลาที่ปรมิ าณการใชพลงั งานเกิดความผดิ ปกตไิ ด หนว ยวัดการใชพลงั งาน โดยปกติการวัดพลังงานไฟฟาจะใชหนวยกิโลวัตต-ชั่วโมง สําหรับพลังงานความรอนหรือการใชเช้ือเพลิงประเภทตาง ๆ หนวยที่นิยมใชทั่วไปก็คือ หนวยเมกะจูล (MJ) ในการหาปริมาณการใชพลังงานท้ังหมดของโรงงานหรืออาคาร โดยทั่วไปจะเปล่ียน ปริมาณการใชพ ลงั งานไฟฟา และพลงั งานความรอนทงั้ หมดเปน หนว ย เมกะจลู หรอื กิกะจลู ตารางที่ 2.1 ปรมิ าณพลังงานของเชื้อเพลงิ (คา ความรอ นสุทธิ) คา ความรอนสุทธิ ระเภทของพลังงาน/เชือ้ เพลงิ 1.04 เมกะจูล/ลบ.ฟตุ มาตรฐาน กา ซธรรมชาติ 26.62 เมกะจลู /ลิตร กา ซปโ ตรเลียมเหลว 34.53 เมกะจลู /ลิตร นาํ้ มันกาด 36.42 เมกะจลู /ลิตร ดีเซล 39.77 เมกะจลู /ลติ ร น้าํ มนั เตา 3.60 เมกะจูล/กโิ ลวัตต-ชัว่ โมง ไฟฟา 10.47 เมกะจูล/กโิ ลกรมั ลิกไนต (แมเมาะ) 28.88 เมกะจูล/กโิ ลกรัม ถา นไม ตัวอยางการแปลงปริมาณการใชพลังงาน โรงงานแหงหนึ่งใชน้ํามันเตาเพ่ือผลิตไอนํ้าปริมาณ 8,000 ลิตรตอเดือน และใช นํ้ามันดเี ซลในกระบวนการอบแหง ปริมาณ 2,500 ลติ รตอ เดือน จากตารางที่ 2.1 สามารถคํานวณอัตราสว นการใชพ ลงั งานไดด งั น้ี ความรอนจากนา้ํ มันเตา = 39.77 MJ/Litre x 8,000 Litre/month = 318,160 MJ/month ความรอนจากน้ํามนั ดเี ซล = 36.42 MJ/Litre x 2,500 Litre/month = 91,050 MJ/month สัดสวนการใชพ ลงั งานของนา้ํ มนั เตา = 318,160 x100 318,160 + 91,050 = 77.7% ระบบจัดการพลังงานในอตุ สาหกรรม 87

รหสั วชิ า 3101-2214 เทคนคิ การตรวจวิเคราะหก ารใชพ ลังงาน สดั สวนการใชพ ลังงานของนาํ้ มันดีเซล = 91,050 x100 318,160 + 91,050 = 22.3% การคํานวณในลักษณะดงั กลาว จะใชในการคํานวณคา ความรอนของพลงั งาน แลว ใชเ ปนขอมลู ของตารางที่ 2.2 ตอไป ตารางท่ี 2.2 การเกบ็ รวบรวมขอ มูลปริมาณการใชพ ลังงานโดยเปล่ียนเปนหนวยมาตรฐานเพื่อคาํ นวณหาปริมาณการใชพ ลังงานท้ังหมด ประเภทของ วันเร่มิ ตน วนั ส้ินสดุ ปริมาณการใช หนว ย คาความรอน (MJ) ปริมาณพลังงานทีใ่ ช พลังงาน/เช้ือเพลงิ (เมกะจลู )(MJ) กาซธรรมชาติ ลบ.ฟุตมาตรฐาน 1.04 กาซปโตรเลียมเหลว ลิตร 26.62 คีโรซนี ลิตร 34.53 ดเี ซล 01/01/98 31/01/98 4,580 ลติ ร 36.42 166,804 นาํ้ มนั เตา 01/01/98 31/01/98 743,527 ลิตร 39.77 29,570,069 ลกิ ไนต 01/01/98 31/01/98 9,261 กิโลกรัม 10.88 100,760 ถานไม กโิ ลกรมั 28.88 ไฟฟา 01/01/98 31/01/98 95,000 กโิ ลวัตต-ชัว่ โมง 342,000 รวม (เมกะจลู ) 30,179,632 2.3 การทาํ บัญชพี ลงั งาน การตรวจติดตามการใชพลังงานเพ่ือทําบัญชีพลังงาน จะนําไปสูการตรวจสอบถึงปจจัยสําคัญท่ีมีสงผลตอปริมาณการใช พลังงาน ปจจัยเหลานี้ข้ึนอยูกับลักษณะการใชพลังงาน และลักษณะการผลิต ขอมูลปจจัยตางๆ ท่ีรวบรวมไดควรนํามาใชพิจารณา วเิ คราะหความเปลีย่ นแปลงของประสทิ ธิภาพพลังงานตอการเปลีย่ นแปลงของปจจยั ตวั อยางของปจ จยั เหลาน้ี ไดแก ไฟฟา - ปรมิ าณทผ่ี ลิตได (น้าํ หนกั , ปรมิ าตร, จํานวน) - ชัว่ โมงการใชงาน/การทาํ งาน - ภมู อิ ากาศ เชื้อเพลงิ (กา ซ, นํา้ มนั , ถานหิน, อื่น ๆ) - ปริมาณทีผ่ ลติ ได (นา้ํ หนัก, ปริมาตร, จาํ นวน) - ภมู อิ ากาศ - ไอนํา้ ท่ีผลิตได 2.3.1 การเกบ็ รวบรวมขอ มูล ในบางกรณอี าจจะพบวา ขอ มลู ท่ีมกี ารบนั ทึกอยูเปนปกติ อาจไมเพียงพอตอการนําไปวิเคราะห จะตองมีการเก็บขอมูลเพิ่มเติม โดยวิธีการตางๆ รายละเอยี ดดงั นี้ - ใบเสร็จคา พลงั งานรายเดือน แตอยางไรก็ตามใบเสร็จบางประเภทจะมีขอมูลที่ไมละเอียดเพียงพอตอการนําไปใชในการ วิเคราะหการใชพลังงาน - การเกบ็ รวบรวมขอ มลู ดวยคน จะเปนทางเลอื กทีร่ าคาถกู แมวาความแมน ยาํ ไมส มํา่ เสมอนัก - การเก็บรวบรวมขอมูลดวยคน และใชตัวเก็บบันทึกขอมูล จะชวยใหความแมนยําและความสมํ่าเสมอสูงขึ้น อีกทั้ง สามารถถายขอมลู ท่บี นั ทกึ ไวไปยงั เคร่อื งคอมพวิ เตอรเพอ่ื ประกอบการวิเคราะหไดโ ดยตรง 88 ระบบจัดการพลังงานในอตุ สาหกรรม

เทคนิคการตรวจวิเคราะหการใชพลงั งาน รหสั วิชา 3101-2214 - การเก็บรวบรวมขอมูลโดยอัตโนมัติท้ังหมดจะมีขอดี คือ ความถี่ของการอานคามิเตอรท่ีเพ่ิมข้ึน ความผิดพลาดของคา และเวลาการอานลดลง แตม ขี อ เสยี คือ มีคา ใชจา ยในการตดิ ต้งั สูง ตวั อยางตารางท่ใี ชในการเกบ็ บันทึกขอมลู แสดงดังตารางท่ี 2.3 ถึง 2.15 2.3.2 ความถี่ในการเกบ็ รวบรวมขอ มลู - จะตอ งรักษาความสมดุลระหวางการเกบ็ รวบรวมขอ มลู ทม่ี ากเกินไป ซ่ึงทําใหมีคาใชจายสูงและการเก็บรวบรวมขอมูลท่ี ไมเพียงพอ ซ่ึงทาํ ใหไมส ามารถตรวจสอบความเปล่ียนแปลงของคาใชจา ยพลังงานในบางชว งเวลาได - การเสยี คา ใชจา ยในการเก็บรวบรวมขอ มูลมากกวา มูลคาทป่ี ระหยัดไดจากการใชขอมูลเปนส่งิ ท่ไี มควรกระทาํ 2.3.3 สิ่งทตี่ อ งคนหาระหวางการตรวจสอบและตรวจวดั การใชพลงั งานเพื่อทําบญั ชพี ลงั งาน ในระหวางการตรวจสอบและตรวจวัดการใชพลังงาน ท่ีปรึกษาดานการอนุรักษพลังงานจะพยามยามชี้ใหเห็นโอกาสในการ อนรุ ักษพลงั งานสาํ หรบั อปุ กรณ และบริเวณตางๆ รายการอปุ กรณหรอื บรเิ วณทมี่ ศี กั ยภาพในการอนุรกั ษพลงั งานมีดังน้ี 1. มอเตอรแ ละชดุ ขับ - มีการบาํ รุงรักษาท่ีเหมาะสมหรือไม - มอเตอรท ่ใี ชมขี นาดใหญเ กนิ ไปหรอื ไม - มกี ารเปดมอเตอรท้งิ ไว โดยไมมภี าระ (Load) เปน เวลานานหรอื ไม - มีโอกาสทจ่ี ะติดตงั้ ตัวปรับความเร็วมอเตอร หรือใชมอเตอรป ระสทิ ธภิ าพสงู หรอื ไม 2. เครือ่ งทํานํา้ เย็น - อุปกรณม ีการบาํ รุงรกั ษาอยางสมํา่ เสมอหรือไม - การหุมฉนวนเหมาะสมตามมาตรฐานหรอื ไม - ระดบั โหลดการทําความเยน็ ตํา่ สุดแลวหรอื ไม - มโี อกาสปรับปรงุ ระบบควบคุมหรอื ไม - การทํางานของอุปกรณเ ปน ไปตามขอกาํ หนดและใชงานในสภาวะที่ไดประสทิ ธิภาพสงู สดุ หรือไม 3. ระบบอัดอากาศ - มกี ารบํารงุ รักษาตามขอกาํ หนดของผผู ลติ หรอื ไม - มีการรั่วของอากาศหรือไม - ระบบควบคุมเหมาะสมหรอื ไม - มีสว นของระบบจา ยลมทีต่ ดิ ต้ังเกนิ ความตองการหรือไม ถา มีสามารถรอ้ื ออกไดห รือไม 4. หอ งเย็น - ลดชว งการละลายนาํ้ แข็งใหต่าํ สุดไดห รือไม - การหุมฉนวนเหมาะสมหรือไม - มกี ารติดต้ังอปุ กรณปดประตูอตั โนมตั ทิ ป่ี ระตูหรือไม 5. ระบบแสงสวา ง - สามารถที่จะปดไฟซง่ึ ไมจ าํ เปน ตองใชง านไดบางหรอื ไม - สามารถเปล่ียนใชหลอดไฟท่ีมีประสิทธิภาพสูงแทนหลอดปจ จบุ ันไดหรือไม - สามารถเปลีย่ นใชแ ผน สะทอนแสงประสทิ ธภิ าพสงู สําหรบั โคมไฟในบริเวณทเี่ หมาะสมไดหรือไม - สามารถใชระบบควบคุมสาํ หรับระบบแสงสวา งไดหรอื ไม ระบบจัดการพลังงานในอุตสาหกรรม 89

รหัสวชิ า 3101-2214 เทคนคิ การตรวจวเิ คราะหการใชพ ลังงาน - สามารถใชแ สงสวา งจากภายนอกใหมปี ระสทิ ธิภาพสงู ขน้ึ ไดอ ยา งไร 6. กรอบอาคาร - ประเมินสภาพคุณสมบัตฉิ นวนของหลังคา ผนัง และพ้นื - มีการใชร ะบบปดประตอู ตั โนมัติ ในบรเิ วณท่มี กี ารใชร ะบบปรบั อากาศหรอื ไม - มีรอยรวั่ ของอาคารซง่ึ จะทาํ ใหโ หลดการทําความเย็นเพมิ่ ข้ึนหรือไม 7. ระบบปรบั อากาศ - มกี ารปรบั ปริมาณลมทเี่ หมาะสมกับความตอ งการในบรเิ วณตา ง ๆ หรอื ไม - สามารถลดชวั่ โมงการทาํ งานลงไดหรือไม - การใชงานระบบสอดคลองกบั ปรมิ าณผอู ยูอาศยั หรอื ไม - มกี ารบาํ รุงรักษาระบบตามขอกาํ หนดของผูผลิตหรือไม 90 ระบบจดั การพลังงานในอตุ สาหกรรม