ວິຊາກາຍະວິພາກຄົນ

5.2. ການລະລາຍອາຫານທາງດານເຄມີຢູກະເພາະ ກະເພາະ (stomach)ມີລັກສະນະເປັນຖງົ ທ່ີມີຊ້ນັ ກາມຊ້ນີ ທີ່ແຂງແຮງ ສວນຊ້ນັ ໃນສຸດເປັນສວນຂອງແພຈຸ ລັງກະເພາະທີ່ຕອມຈານວນຫຼວງຫຼາຍເຮັດໜາທີ່ສາງຂອງແຫຼວ(gastric juice) ອອກມາ 3 ຊະນິດຄື: ເອນໄຊມ ເປບຊນິ (pepsin), ກດົ ໄຮໂດຄຼ ໍຣຼ ິກ ແລະ ນ້າ. ອາຫານເມ່ອື ຍອຍໃນປາກແລວໄປຖືກສົ່ງໄປຫາກະເພາະ ໂດຍຜານໄປຕາມຫຼອດອາຫານ ປົກກະຕິກະເພາະ ຂະນະທີ່ບ່ມີອາຫານຢູຈະມີຂະໜາດປະມານ 50 ຊ.ມ ກອນ ແຕເມື່ອມີອາຫານບັນຈຸ ກະເພາະຈະສາມາດ ຂະຫຍາຍເພ່ມີ ຂນ້ຶ ໄດອກີ ປະມານ 10-40 ເທາົ່ . ຂອບຊັ້ນໃນສດຸ ຂອງກະເພາະເຮດັ ໜາທຜ່ີ ະລິດເອນໄຊມຊ່ືວາເປບຊນິ (pepsin) ແລະ ກົດໄຮໂດຄຼໍຣິກ ອອກ ມາໃນປະລິມານໜອຍຕະຫຼອດເວລາ ແຕເມື່ອມີອາຫານເຂົ້າສູກະເພາະ ເອນໄຊມ ແລະ ກົດໄຮໂດຼຄຼໍຣິກກ່ຈະຖືກ ຜະລິດ ແລະ ຂັບອອກມາໃນປະລິມານຫຼາຍຂຶ້ນ ເພື່ອໃຊໃນການຍອຍອາຫານ ນອກຈາກນີ້ຍັງມີເອນໄຊມອີກ ຊະນິດໜງ່ຶ ຊື່ວາ ເຮນນິນ ສາລບັ ຍອຍໂປຕຼ ນິ ໃນນາ້ ນມົ . ເອນໄຊມເປບຊນິ ໃນກະເພາະອາຫານມີໜາທ່ຍີ ອຍສານອາຫານປະເພດໂປຕຼ ນິ ໃຫມີຂະໜາດນອຍລົງ ແຕຍັງ ມີຂະໜາດໃຫຍເກີນທີ່ຈະແພເຂົ້າສູຈຸລັງໄດ ດັ່ງນັ້ນ, ຈຶ່ງຈາເປັນຕອງສົ່ງໄປຍອຍຕ່ທີ່ລາໄສອອນກົດໄຮໂດຼຄຼໍຣິກທີ່ ກະເພາະສາງຂຶ້ນ ແລະ ປອຍອອກມາໃນຕອນທາອິດຈະມີຄວາມເຂັ້ມຂຸນສູງ ສາມາດເປັນອັນຕະລາຍແຕແພຈຸລັງ ຕາງໆໄດ ແຕຈະບ່ເປັນອັນຕະລາຍຕ່ກະເພາະຖາກົດນີ້ລວມໂຕກັບອາຫານໃນກະເພາະຈະເຮັດໃຫກົດເຈືອຈາງລົງ ປະກອບກັບແພຈລຸ ງັ ກະເພາະດານໃນມີການສາງນ້າເມືອກເຄືອບໄວ ກົດໄຮໂດຼຄຼໍຣິກຈຶ່ງບ່ເປັນອັນຕະລາຍແກຂອບ ຂອງກະເພາະໄດງາຍດາຍ ແຕຖາກະເພາະປອຍນ້າຍອຍອອກມາຫຼາຍ ໃນຂະນະທີ່ມີອາຫານຢູຈະມີຜົນເຮັດໃຫ ຂອບຂອງກະເພາະຖືກທາລາຍໄດ ແລະ ເມື່ອເກີດຂຶ້ນເລື້ອຍໆຈະມີຜົນເຮັດໃຫເກີດບາດແຜ ແລະ ມີເລືອດໄຫຼຊຶມ ອອກມາຈາກແພກະເພາະ ສັງເກດໄດຈາກອາຈມົ ມີສີດາເນ່ືອງຈາກມີເລືອດໄຫຼປນົ ອອກມານາ. 5.3. ການລະລາຍອາຫານທາງດານເຄມີຢູໄສອອນ ໃນລາໄສອອນຈະມີເອນໄຊມ ແລະ ສານຕາງໆທີ່ຈາເປັນແກການຍອຍສານອາຫານຫຼາຍປະເພດ ໂດຍເອນ ໄຊມ ແລະ ສານເຫ່າົຼ ນ້ີຖກື ສາງຢູອະໄວຍະວະຕໄ່ ປນີ້: - ລາໄສອອນ ສາງເອນໄຊມຊື່ ມອລເຕສ, ແລກເຕສ ແລະ ຊູເຄຣສ ສາລັບຍອຍອາຫານຄາໂບໄຮເດຼດ ປະເພດນ້າຕານ. - ມາມ ສາງເອນໄຊມຊື່ ທຣິຊິນ ສາລັບຍອຍສານອາຫານ ໂປຼຕິນ ແລະ ໄລເປສ ສາລັບຍອຍສານອາຫານ ໄຂມນັ . - ຕັບ ມີການສາງນ້າບີ ແລະ ສົ່ງໄປເກັບໄວໃນຖົງນ້າບີ ໂດຍຖົງນ້າບີຈະມີທ່ຕິດຕ່ກັບລາໄສອອນ ເມື່ອ ອາຫານຖກື ສ່ງົ ຜານມາເຖີງລາໄສອອນຈະມກີ ານກະຕຸນໃຫຖງົ ນ້າບີ ຫງັຼ ນ້າບີອອກມາ ສາລັບນາ້ ບເີ ຮັດໜາທ່ີ ໃນການກະຈາຍສານອາຫານໄຂມັນໃຫແຕກຕົວເປັນເມັດນອຍໆກອນ ເພື່ອໃຫສະດວກຕ່ການຍອຍຂອງ ເອນໄຊມໄລເປສຈາກມາມອີກເທອ່ື ໜຶງ່ . ເອນໄຊມ ແລະ ສານຕາງໆທ່ີໃຊໃນການຍອຍອາຫານໃນລາໄສອອນເຮັດໜາທີ່ໄດດີໃນພາວະເປັນເບສ ສານ ອາຫານຕາງໆຖືກຍອຍໃນລາໄສອອນເຂາ້ົ ສູຫຼອດເລືອດ ເພື່ອນາໄປລຽງຈລຸ ງັ ຕາງໆຂອງຮາງກາຍໄດ. 6. ພະຍາດທເີ່ ກີດຂນຶ້ ໃນເສັນ້ ທາງລະລາຍອາຫານ ໂຣກທກ່ີ ຽວຂອງກບັ ກະເພາະ ແລະ ລາໄສ + ໂຣກກະເພາະ - ພາວະກົດໄຫກຼ ບັ 41

- ຖອກທອງ - ຖອກທອງຊາ້ ເຮ້ອື - ເລອື ດອອກທາງເດນີ ອາຫານສວນຕ້ນົ - ເລອື ດອອກທາງເດີນອາຫານສວນຕນົ້ + ໂຣກທອງຜູກ - ໄສເລອ່ື ນ - ມີແກສໃນທອງຫາຼ ຍເກີນໄປ - ລາໄສປັ່ນປວນ - ກະເພາະທອດ - ມະເຮງັ ລາໄສແກ - ໄສຕງິ ອັກເສບ - ແຜຮອນໃນ + ໂຣກກຽວກັບຕບັ - ຕັບອັກເສບ - ຕບັ ແຂງ - ມາມອອນອກັ ເສບ + ໂຣກຖງົ ນ້າບີ ແລະ ມາມ - ນວ້ິ ໃນຖງົ ນ້າບີ - ມະເຮງັ ຖົງນາ້ ບີ + ໂຣກທະວານໜກັ - ຣດິ ສີດວງທະວານໜກັ - ຝຢີ ູທະວານ - ຄນັ ກ້ົນ ຄາຖາມຄ້ົນຄວາ: 1. ອາຫາມບີ ົດບາດສາຄນັ ແນວໃດຕ່ຮາງກາຍ? 2. ທ່ທາງເດນີ ອາຫານແບງອອກເປັນຈກັ ສວນຄືສວນໃດແດ? 3. ຖາແບງຕາມລກັ ສະນະ ແລະ ໜາທ່ີ ສາມາດຈດັ ແບງແຂວອອກເປນັ ຈກັ ຊະນດິ ຄຊື ະນດິ ໃດແດ? 4. ການດດູ ຊມຶ ທາດອາຫານຂອງລາໃສອອນມຂີ ະບວນການດດູ ຊມຶ ຄແື ນວໃດ? 5. ອະໄວຍະວະທຊີ່ ວຍໃນການຍອຍອາຫານປະກອບມີອະໄວຍະວະໃດແດ? 6. ຕບັ ມໜີ າທ່ີສາຄັນຄືແນວໃດ? 7. ການລະລາຍອາຫານມີຂະບວນການຍອຍຄແື ນວໃດ? 42

ບດົ ທີ4 ລະບບົ ຫາຍໃຈ (Respirtory system) 1. ການຫາຍໃຈ ການຫາຍໃຈໝາຍເຖີງຂະບວນການນາໃຊອັອກຊີເຈນໄປສະຫຼາຍ ຫຼື ການເຜົາໄໝທາດອາຫານເພື່ອໃຫໄດ ພະລັງງານອອກມານາໃຊສາລັບການເຄື່ອນໄຫວຂອງສິ່ງມີຊີວິດເຊີ່ງເອີ້ນວາ: ການຫາຍໃຈໃນ ຫຼື ການຫາຍໃຈ ລະດບັ ຈຸລງັ , ນອກນ້ັນການຫາຍໃຈຍັງລວມເຖີງການແລກປຽນທາດລະຫວາງຮາງກາຍກັບສິ່ງແວດລອມພາຍນອກ ເຊ່ງີ ເອີ້ນວາ: ການຫາຍໃຈນອກ. ໂດຍທົ່ວໄປແລວ ການແລກປຽນອາກາດຫາຍໃຈລະຫວາງຈຸລັງກັບສິ່ງແວດລອມຈະເກີດຂຶ້ນໂດຍການແຜ ແຈກ(Diffusion) ຜານເຈຍຫຸມຈຸລັງທີ່ປຽກຊຸມໃນສະພາບຂອງທາດລະລາຍ ການຫາຍໃຈຂອງສັດຈະແຕກຕາງ ກັນໄປ ໂດຍຂ້ຶນກັບຂະໜາດ ແລະ ໂຄງສາງຂອງຮາງກາຍ. ສ່ງິ ທມີ ຊີ ີວິດຂະໜາດໃຫຍໂຄງສາງຂອງອະໄວຍະວະແລກປຽນທາດອາຍສັບສົນຂຶ້ນ ຍອນວາຂະໜາດຂອງ ຮາງກາຍໄດເພີ່ມຂຶ້ນ, ເບື້ອງນອກຂອງຮາງກາຍຍັງມີເກັດ, ໜັງ ແລະ ຂົນປົກຫຸມຢູເຊີ່ງເປັນທີຈາກັດພື້ນທີ່ຫາຍໃຈ ນອກ. ຈາກນັ້ນຍງັ ມຈີ ລຸ ັງທຝີ ັງຕົວເລິກເຂົ້າໄປໃນຮາງກາຍອີກດວຍ. ດັ່ງນັ້ນ, ອາໄສແຕການແຜຊືມຢາງດຽວຈະບ່ ສາມາດສ່ງົ ອາກາດຜານໄປເຖງີ ທກຸ ໆຈລຸ ັງໄດຢາງພຽງພ. ສະນັ້ນ, ຈຶ່ງຕອງມີການພັດທະນາລະບົບສະເພາະເພື່ອເຮັດ ໜາທຂ່ີ ົນສົງ່ ທາດອາກາດຫາຍໃຈໄປສູທກຸ ໆຈລຸ ັງໃນຮາງກາຍ. 1.1. ການແບງການຫາຍໃຈ ຮູບພາບທີ 30: ໂຄງສາງປອດຫດົ ໂຕ ແລະ ຂະຫຍາຍໂຕ ການທ່ອີ າກາດໄຫຼເຂາ້ົ -ອອກຈາກປອດເກດີ ການຫດົ ແລະ ຄາຍໂຕຢາງສອດຄອງຂອງກາມຊນີ້ ທ່ີກຽວກັບ ການຫາຍໃຈສົ່ງຜົນໃຫຊວງເອິກຂະຫຍາຍ ແລະ ຫົດໂຕສະຫຼັບກັນ ໄລຍະທີ່ຫາຍໃຈເຂົ້າ(insipiration) ກະບັງລມົ ແລະ ກາມຊີນ້ ລະຫວາງກະດູກຂາງດານນອກຫດົ ໂຕ ກະບງັ ລມົ ລຽບລງົ ກາມຊີນ້ ລະຫວາງກະດູກຂາງ ຍົກກະດູກຂາງເບື້ອງລຸມຂຶ້ນເຮັດໃຫຊວງເອິກຂະຫຍາຍອາກາດຈາກພາຍນອກຈຶ່ງໄຫຼເຂົ້າປອດ ໄລຍະທີ່ ຫາຍໃຈອອກ(expiration) ເຊີ່ງເປັນຂະບວນການທີ່ບ່ໃຊພະລັງງານເນື່ອງຈາກປອດມີຄວາມຫົດຢືດເມື່ອ ກາມຊີ້ນກຽວກັບການຫາຍໃຈຄາຍໂຕຢຸດດຶງໃຫຊວງເອິກຂະຫຍາຍ ປອດກັບສູປົກກະຕິອາກາດຈຶ່ງຖືກຂັບ ອອກຈາກຮາງກາຍສູພາຍນອກ. 43

1.2. ກາມຊ້ີນທ່ີໃຊໃນການຫາຍໃຈ ດັ່ງທີ່ຮູກັນດີແລວວາ ການຫາຍໃຈເກີດຂຶ້ນໄດເພາະຄວາມດັນທີ່ແຕກຕາງກັນລະຫວາງປອດກັບ ບນັ ຍາກາດພາຍນອກ ສິ່ງທີ່ເຮັດໃຫເກີດຄວາມແຕກຕາງຂອງຄວາມດັນກ່ຄື: ການຂະຫຍາຍຂະໜາດຂອງຊວງ ເອິກ ການຂະຫາຍຂະໜາດຂອງຊວງເອິກຈະເຮັດໃຫເກີດຊອງຫວາງ ເຊີ່ງເຮັດໃຫຄວາມດັນໃນປອດຫດລົງ ອາກາດຈາກພາຍນອກຈງ່ຶ ໄຫຼເຂາ້ົ ສູປອດໄດ ສວນການຫດຂະໜາດກເ່ ປນັ ການເພມ່ີ ຄວາມດັນ ເຮັດໃຫເກີດການ ຫາຍໃຈອອກ ອະໄວຍະວະທເ່ີ ຮດັ ໜາທເີ່ ພີມ່ ແລະ ຫດຂະໜາດຂອງຊວງເອກິ ໄດແກກາມຊ້ນີ ດ່ງັ ຕ່ໄປນີ:້ ຮບູ ພາບທີ 31: ກາມຊນ້ີ ທີ່ໃຊໃນການຫາຍໃຈ 2. ການປະກອບສາງຂອງອະໄວຍະວະຫາຍໃຈ ລະບບົ ຫາຍໃຈ(Respirtory system) ເປນັ ລະບົບທປີ່ ະກອບດວຍໄວຣັດຫຼາຍຢາງເຮັດໜາທີ່ຊວຍກັນເພື່ອ ທີ່ຈະນາຈາກບນັ ຍາກາດໄປສູເລອື ດເສຍໃຫເປນັ ເລອື ດດີ ແລະ ຮບັ ກາບອນໄດອັອກໄຊຈາກເລອື ດເສຍສູບັນຍາກາດ ພາຍນອກ. ປະກອບດວຍ 2 ສວນໃຫຍຄື: 1) Conduction Part ໄດແກສວນທາງຜານຂອງແກສ ໂດຍບ່ມກີ ານແລກປຽນແກສ 2) Respiration Part ໄດແກສວນທມ່ີ ີການແລກປຽນແກສໃນເລືອດກັບອາກາດ Conduction Part ຫືຼ Conduting aiwag ໄດແກ: 1. ດງັ (Nose) 2. ຊອງດັງ(Nasargnx) 3. ຄຫອຍ(Phargnx) 4. ກອງສຽງ(Lhargnx) 5. ຫອຼ ດລມົ (Trachea) 44

6. ຫຼອດລມົ ແຍກ(Bronchi) ຮູບພາບທີ 32: ທາງເດນີ ຂອງລະບບົ ຫາຍໃຈ 2.1. ດງັ , ຊອງດງັ ດັງມີ 2 ຮູ ໃນຊອງດັງປະກອບດວຍ Septum ແບງດັງເປັນ 2 ຊິກຊາຍ, ຂວາ ມີລັກສະນະເປັນແຜນກັ້ນ ກາງ ມັກໂຄງໄປດານໃດດານໝື່ງຢູສະເໜີ ໜັງດານຂາງຈະມີກະດູກຍືນອອກມາ 3 ອັນ ຄື: Superior concha, Middle conha Inferior concha ກະດູກເຫຼົ່ານີ້ຈະຫຸມດວຍເຍື່ອຫຸມກະດູກ(periosum) ເຊີ່ງປະຕິສົນທິກັບ Mucous membrane ເອິ້ນວາ: Mucoperiosteum ເຊີ່ງມີຂົນ(Cilia) ຢູດວຍເຮັດໜາທີ່ຂັບນ້າອອກມາ ເມື່ອມີ ການຕິດເຊື້ອເຊັນ່ : ເຊ້ອື ຫວດັ ຫືຼ ເຊອ້ື ແພອາກາດ. ເນອ່ື ງຈາກດັງມີເລືອດມາລຽງຫຼາຍ ເຮົາມັກຈະພົບເລືອດໄຫຼຈາກດັງອອກມາເອງ ທີ່ເອີ້ນວາ: ເລືອດດັງອອກ ເກີດຈາກການທີ່ເລືອດທີ່ມາລຽງດັງ ເຊີ່ງມີຈານວນຫຼາຍນີ້ໜັງແຕກພົບໄດໃນໂລກຫວັດ ການກະແທກທີ່ດັງ ໂຣກ ຄວາມຄັນໂລກສູງ ວິທີແກໄຂເລືອດດັງອອກເບື້ອງຕົ້ນຄື: ບິບດັງໃຫຕິດກັບ Septum ເຄີ່ງກາງໃຫແໜນ ແລະ ຫາຍໃຈທາງປາກແທນ. ໜາທ່ຂີ ອງດງັ ມີຄ:ື 1. ເປນັ ທາງເຂາົ້ ຂອງອາກາດ. 2. ປອງກັນເຊື້ອພະຍາດ. 3. ໃຫຄວາມຮອນ ຄວາມຊືນ່ ແກອາກາດທຫ່ີ າຍໃຈເຂ້ົາໄປ. 4. ເຮດັ ໃຫເກດີ ສຽງກອງ. 5. ຮບັ ກິ່ນ ໂດຍປະສາທມ່ີ າສຽງຄ:ື Olfactory ມີ receptors ຕ້ັງຢໃູ ນ Nasal mucosa ດັງຈະມີຊອງທາງທີ່ຕິດທີ່ຕິດຕ່ໂດຍກົງກັບ Sinus ແລະ ຫູຊັ້ນກາງ ດັງນັ້ນຖາມີການຕິດເຊື້ອ ແລະ ບ່ ລະວັງການຮກັ ສາຄື: ອາດເຮດັ ໃຫກາຍເປັນໂລກໄຊນດັ ອກັ ເສບ, ຫູນ້າໝວກໄດ. 45

2.2. ຫຼອດຄ ຫຼື ຄຫອຍ ຫອຼ ດຄ ຫືຼ ຄຫອຍ (Pharynx)ມີລັກສະນະທີ່ເປັນທ່ບຸດວຍກາມຊີ້ນຮຽນຕ່ລະຫວາງດັງກັບຫຼອດອາຫານ ຍາວປະມານ 13 ຊມ. ແບງອອກເປນັ 3 ສວນຄ:ື 1. Nasopharynx ເລີ່ມທີ່ທາງຫຼັງດັງ ຈົນຮອດເພດານອອນ (Soft Palatate) ບລິເວດສວນລຸມຂອງ Nasopharynx ນ້ີ ຈະມຕີ ອມນ້າເຫຼື່ອງຮຽງຕາມຂອບຂອງ Pharynx ໂດຍຮອບ ເປັນປະການປົກຮອບຊື້ອໂລກ ເອີ້ນວາ: Tonsil ຕອມນ້າເຫຼືອງເຫຼົ່ານີ້ຈະມີໜາທີ່ເຮັດກາຍທາລະລາຍເຊື້ອທັງໝົດກອນທີ່ຈະລົງໄປສູທາງເດີນ ຫາຍໃຈສວນອື່ນໆ. ດັ່ງນັ້ນ,ຈຶ່ງມັກອັກເສບສະເໝີ ບາງເທຶ່ອມີການອັກເສບຊ້າເຮື້ອຈົນບ່ສາມາດກາຈັດເຊື້ອ ພະຍາດໄດອີກຕ່ໄປ ຊ້າຍັງເປັນແຫຼ່ງທີ່ຢູຂອງເຊື້ອໂລກເຮັດໃຫທາງເດີນຫາຍໃຈອັກເສບຢູສະເໝີ ແລະ ໃນເຫຼັກ ກາ Tonsil ທ່ີຢດູ ານຫງຼັ ດງັ ຫຼື ເອນີ້ ວາ: Nasoparyngeal tonsil ຫືຼ Adenoid ມີການອັກເສບມັກຈະໃຫຍເຮັດ ໃຫອາກາດຜານທາງດັງບໄ່ ດ. ດງ່ັ ນັ້ນ, ຕອງການຫາຍໃຈທາງປາກແທນເຊີ່ງຈະໄດອາກາດທີ່ແຫງ ແລະ ເຢັນ ການ ກາຈດັ ຝຸນລະອອງບ່ດີເຮດັ ໃຫການຕດິ ເຊ້ືອທາງເດນີ ຫາຍໃຈຫຼາຍຂ້ຶນ. 2. Oropharynx ເອີ້ນວາ: Soft palate ເຖີງກະດູກກົກລີ້ນ ເປັນທາງຮວມທີ່ທັງອາຫານ ແລະ ອາກາດຜານ ແມນ Oropharynx ຈະຕ່ໂດຍກົງກັບ Nasopharynx ແຕເມື່ອກິນອາຫານແລວອາຫານຈະບ່ຂຶ້ນມາໃນດັງ ນອກຈາກສວນຕີງ່ ປາຍຂອງ Soft palate ຫຼື ທີ່ເອີ້ນວາ: ລີ້ນໄກ (Uvala) ເປັນຕົວປິດກັ້ນບ່ໃຫທັງ 2 ເຊີ່ງຕ່ເຖີງ ກນັ ເວລາກາງຄນື ຈາກ Oropharynx ອາຫານ ແລະ ອາກາດຈະແຍກເປັນ 2 ທາງເຊີ່ງຮາງກາຍເຮົາຈະພະຍາຍາມບ່ໃຫປົນ ກນັ ໂດຍອາຫານຈະລງົ ໄປຫາ Larngophaynx ເພ່ອື ໄປສຫູ ຼອດອາຫານ (Esophagus) ອາກາດຈະລົງໄປຫາກອງ ສຽງ Larynx ເຊີ່ງຢູດານໜາຕ່ Laryngoharnx ດັ່ງນັ້ນ, ເວລາກິນອາຫານຈະມີ Epiglottis ເຊີ່ງເປັນແຜນ ກະດູກອອນມາປິດກັ້ນ Larynx ບ່ໃຫອາຫານຕົກລົງໄປຖາເຮົາເວົ້າ ຫຼື ຫົວໃນຂະນະກີນອາຫານເຮັດໃຫ Epiglottis ປດິ ໄດບດ່ ີອາດເຮດັ ໃຫສາລັບລັກສະນະອາຫານເຂ້າົ ໃນຫອຼ ດລົມໄດ. 3. Laryngoharynx ຕ່ຈາກ Oropharynx ເຖີງຂອບລຸມຂອງ Cricoid cartilage ຄືສວນທີ່ຢູຫຼັງກອງ ສຽງ. ການນອນໂກນເກີດຈາກທາງເດີນຫາຍໃຈອຸດຕັນ ເນື່ອງຈາກລີ້ນຕົກໄປຢູເຄີ່ງກາງ Oropharynx ເພາະ ລັກສະນະການນອນຫງາຍຫດໝອນໃນບາງຄົນ ເຮັດໃຫກາມຊີ້ນຄາງຍອນລີ້ນຈຶ່ງຕົກໄປທາງເດີນອາຫານ ການ ຫາຍໃຈຈ່ຶງຕອງໃຊຕານທານຫາຼ ຍເຮັດໃຫສຽງດງັ . ວທີ ແີ ກໄຂຄື: ໃຫນອນແຄງໜາ ໃຫລ້ີນຕກົ ໄປດານຂາງ ຫືຼ ເອາົ ໝອນທໝ່ີ ູນຫວົ ອອກ ແລະ ແຫງນຄຂ້ນຶ 2.3. ກອງສຽງ ກອງສຽງ(Larynx) ເລີ່ມຈາກກະດູກຕົ້ນຄ (Cevical spine) ທີ່ 3 ເຖີ່ງທີ່ 6 ປະກອບດວຍກະດູກອອນ ອອມຮອບ 9 ຊັນ້ ຄ:ື 1. Thyroid cartilage ເປນັ ກະດູກອອນທໃ່ີ ຫທສີ ຸດມີລກັ ສະນະເປັນ 2 ແຜນເຊີ່ງປະກອບເຮັດມຸມ ຕີດກັນເປັນຊັ້ນດຽວໃນຜູຊາຍເຮັດມຸມ 90 ເຮັດໃຫແຫຼມຍືນອອກມາເອີ້ນວາລູກຂີ້ກະເທື່ອ (Adam apple)ຈະເຫນັ ໄດຊດັ ເມອື ເຂ້າົ ສູໄລຍະ puberty ຜູຍ່ິງເຮັດມຸມ 12 ເຮັດໃຫເບີ່ງບ່ເຫັນ ແຈງ. 2. Epiglottis ເປນັ ກະດູກອອນຮູບຮາງການໃບບ່ເໜືອ Thyrod cartilage ດານໜາເປັນຊອງເປີດ ເຂາ້ົ ບໃ່ ຫອາຫານເຂາ້ົ ສູ Larynx ໄດ 46

ຮູບພາບທີ 33: ກອງສຽງ ແລະ ຫອຼ ດລມົ 3. Cricoid cartilage ດານໜາມີຂະໝາດນອຍບາງ ແລວແຜໄປມີຂະໜາດໃຫຍອອມຮອບ Larynx ດານຫັຼງລະຫວາງ Thyroid Cricoid ຈະມີ Membrane ຍືດໄວ 4. ກະດກູ ອອນເປນັ ຄູ 3 ຄູ 1) Arytenoid cartilade ເປັນ Hyaline cartilage ມີຢູ 2 ຊັ້ນ ລັກສະນະຄາຍສາມຫຼຽມຢູ ດານເທງີ ຂອງ Cricoid cartilage ເປນັ ທ່ຍີ ຶດເກາະຂອງ Vocal ligament ການເລືອນເຄື່ອນ ໄຫວຂອງກະດກູ ຊັນ້ ນ້ີຈະມຜີ ນົ ຕ່ການປຽນແປງຄວາມຕືງຂອງສາຍສຽງ. 2) Corniculate cartilage ເປັນ Elastic cartilage 2 ຊັ້ນນອຍໆ ຢູເທີງຍອດຂອງ Arytenoid 3) Corniculate cartiage ເປັນ Elastic cartilage 2 ຊັ້ນທີ່ເລັກຫຼາຍ ມີລັກສະນະລວມຢູ ທາງດານໜາຂອງ ຮບູ ຮາງ ແລະຂະໝາດອາດຈະປຽນແປງໄດໃນບາງຄນົ ອາດຈະບ່ມີ. ໜາທ່ຂີ ອງກອງສຽງ (Larynx) ເປນັ ທາງຜານເຂົ້າອອກຂອງອາກາດ ແລະເຮດັ ໃຫເກີດສຽງ ສາຍສຽງ (Vocoard) ເປນັ ແຜນກາມຊ້ນີ 2 ແຜນຢູພາຍໃນກອງສຽງຈະເປີດເມືອເວລາຫາຍໃຈເຂົ້າອອກ ແລະປິດເພອື ໃຫສາຍສຽງ 2 ສາຍມາຊີດກັນເພ່ືອໃຫເກີດສຽງ ໃນຜູຊາຍເນອ່ື ງຈາກ Thyroid cartilage ເຮດັ ມມຸ ແຫຼມກວາຈງື່ ເຮດັ ໃຫ Vocal cord ມີຮບູ ຮາງຍາວກວາຜູຍິງສຽງຈຶງ່ ຫາວກວາ. ຖາມກີ ານອັກເສບຈາກການເປນັ ຫວດັ ຫືຼ ມີການອອກສຽງຫຼາຍ ສາຍສຽງຈະບວມ ແລະ ບ່ສາມາດປດິ ມາ ໃກກນັ ໄດປະຕສິ ນົ ທສິ ຽງຈະແຫບ. 47

ຮບູ ພາບທີ 34: ກອງສຽງ ແລະ ສາຍສຽງ 2.4. ຫຼອດລົມ ຫອຼ ດລມົ (Trachea)ເລ່ມີ ຈາກລະດັບ Cervical spine ທີ່ 6 ເຖງີ Thoracic spine ທີ່5 (C6 -T5) ມີ ລັກສະນະເປັນວົງແຫວນກະດູກອອນຮູບໂຕ C ໂດຍກະດູກດູກອອນຈະຢູທາງດານໜາ ສວນດານຫຼັງເປັນ ກາມຊີນ້ ລຽບ Trachea ມີຄວາມຍາວ 10-119 ຊມ. ແລວຈະແຍກເປັນ 2 ຂາງ (Bronchi). ຫອຼ ດລົມແຍກ(Bronchus) ແຍກເປນັ ຂາງຂວາ ແລະ ຂາງຊາຍຫຼອດລມົ ແຍກຂາງຂວາຈະຫຼາຍກວາດັ່ງ ນັ້ນເວລາສາລະສີ່ງແປກປອມຈະເຮັດໃຫສິ່ງແປກປອມຕົກລົງດານຂວາຫຼາຍກວາປອດດານຂວາຈິ່ງເປັນພະຍາດ ຫາຼ ຍກວາດານຊາຍ. 2.5. ປອດ ປອດ(Lung) ຕງ້ັ ຢູໃນລະຫວາງເອກິ ປອດຂາງຂວາມີ 3 ກີບ ຂາງຊາຍມີ 2 ກີບດານຂອງປອດຫຼືຂົ້ວປອດ (Himlum) ປະກອບດວຍ: Bronchus Pulmonary artery Pulmonary vein Bronchiai artery Bronchial vein ເນື່ອງຈາກປອດປະກອບດວຍຖົງລົມຈານວນຫຼາຍຈື່ງເຮັດໃຫເນື້ອປອດມີລັກສະນະຍຸນຄາຍຄືຟອງນ້າມີ ອາກາດແທກຢູເຕມ້ັ ໃນເດກັ ທີ່ຍງັ ບ່ທັນເກດີ ຫຕືຼ າຍກອນເກີດ ປອດຈະຈົມນ້າເພາະບ່ໄດຫາຍໃຈ ຫຼັງເກີດແລວແມ ຫາຍໃຈໄດພຽງເຮືອກດຽວ ອາກາດທີ່ແທກໃນປອດເຮັດໃຫປອດລອຍນ້າ ໃນແຕລະກີບຂອງປອດຍັງແບງເປັນ ສວຍຍອຍໆອີກຈົນຮອດສວນຍອຍທສ່ີ ດຸ ເອ້ີນວາ:Sengment (ແຕລະກີບຂອງປອດຈະມີ 4-6 Segment)  Segment ຂອງປອດປະກອບດວຍ 2 ສວນຄື: 1. Conduction ຂອງ Air ຄືບມ່ ກີ ານແລກປຽນ່ ແກດໄດແກ: 1.1. Bronchus 1.2. Bronchiole 48

1.3. Terminl bronchiole 2. Respiration part ເປນັ ສວນທມ່ີ ກີ ານແລກປຽ່ນແກດໄດແກ: 2.1 Respiratory bronchiole 2.2 Alveolar duct 2.3 Alveolar sac 2.4 Alveoli ໃນຜູໃຫຍທໂ່ີ ຕເຕ້ມັ ທຈີ ະມຖີ ົງລມົ (Alveoli)ປະມານ 300-400 ລານອນັ ລະບບົ ເລອື ດທໄ່ີ ປສູປອດ ມີ 2 ລະບົບຄ:ື 1) ລະບົບ Bronchial ລະບົບນີ້ຈະນາ້ ອາຫານ ແລະ O2 ມາລຽງ Bronchus Bronchiole ເລືອດທີ່ມາ ລຽງມາຈາກ Bronchial artery ເຊີ່ງເປັນເລືອດແດງ ແລະ ກັບໄປເປັນເລືອດດາຄືເລືອດທີ່ມາລຽ້ງອະ ໄວຍະວະອືນ່ ຕາມປກົ ກະຕິ. 2) ລະບບົ Pulmonary ປະກອບດວຍ Pulmonary artery (ພາຍໃນເປັນເລືອດດํາເຊີ່ງມີ 02ຕ່າ CO2 ອອກຈາກຫົວໃຈຫອງລາງຂວາເຂາົ້ ສູປອດທາງຂວ້ົ ປອດແລວແຕກແໜງໄປຫຫຸມຖົງລົມ ແລະ ສວນທ່ີ ໃຊແລກປຽ່ນແກດອື່ນໆໃນຮູບຂອງຫຼອດເລືອດຝອຍ(capillary) ການແລກປຽນແກດຈະເກີດຂຶ້ນທ່ີ ພະໜງັ ຂອງຫອຼ ດເລືອດຝອຍເຫາ້ົຼ ນ້ິແລວກບັ ຄືນຮວມກນັ ເປັນ Pulmonary vein (ພາຍໃນເລືອດແດງ ມີO2 ສູງCO2 ຕ່າ )ໄຫ່ເຼ ຂ້າົ ສູຫົວໃຈຫອງເທງິ ຊາຍເພ່ອື ລງົ ຫອງລມຸ ຊາຍ ແລະ ບີບຕົວໄປລຽງເນື້ອເຍື້ອ ຕາງໆ. ແພຫຸມປອດ(Pleura)ມີ 2 ຊັ້ນ ຊັ້ນນອກຕິດກັບແຜນຊວງເອິກເອີ້ນວາ: Parietal layer ຊັ້ນໃນເນື້ອຫຸມ ຕິດກັບເນື້ອປອດລາດໄປຕາມກີບຕາງໆຂອງປອດເອີ້ນ Viscerai laye ລະຫວາງ 2 ຊັ້ນນິ້ເຮັດໃຫເກີດເປັນຊອງ ຫວາງຂຶ້ນ ເອ້ນີ ວາ: pleural cavity ເຍອ້ື ຫມຸ ປອດທງັ ສອງຈະເຮດັ ໜາທສີ່ າງ ແລະ ລງັ ຂອງເຫຼວອອກສູ pleural Cavity ເຮັດໜາທີ່ເປັນຕົວຫຼໍ່ລື່ນ (lubricant) ເພື່ອບ່ໃຫ 2 ຊັ້ນສຽດສີກັນແຕເມື່ອເກີດການອັກເສບຫຼືສະພາວະ ບາງຢາງຈະເຮດັ ໃຫເຍ້ອື ຫມຸ ປອດເກີດລະລາຍເຄອື ງ ແລະ ສາງນ້າອອກເປັນຈານວນຫຼາຍ Pleural cavity ຈະເປັນ ລກັ ສະນະນາ້ ຖວມປອດ. ລະບົບປອງກນັ ສ່ິງເປິເປື້ອນ ແລະ ເຊື້ອພະຍາດຂອງປອດ 1) ລະບົບ Reflex ເຊ່ັນ:ການໄອ (cough) ຫໄຼື ອ (Sneeze) 2) ລະບບົ ເຍອື້ ບທຸ າງເດນີ ຂອງຫຼອດລົມ ກອງສຽງ, ຄຫອຍ, ດັງ, ເຍື້ອບຸຂອງ Bronchus bronchiole ຈະ ມສີ ວນປະກອບ 3 ຢາງຄື: 2.1) ຈຸລງັ ເຊ່ີງສາງເມືອກ 2.2) ຈລຸ ງັ ເຊງ່ີ ມີຂົນ(Ciliated cell) 2.3) ຊັ້ນຂອງເມອື ກ(Mucous blanket) ຈຸລັງຈະສາງເມືອກເພື່ອດັກຈັບເຊື້ອພະຍາດຝຸນລະອອງ ເມືອກທີ່ມີສິ່ງເປິເປື້ອນເຫຼົ່ານິ້ຈະຊາເທີງຈຸລັງໂດຍ ສະເພາະເທີງຂົນ Ckliated cell ຂົນເຫຼົ່ານິ້ຈະໂບກພັດຕະຫຼອດເວລາເຮັດໃຫຊັ້ນຂອງເມືອກເຄື່ອນທີ່ໄປທາງໜາ ເລອ້ື ຍໆຈົນຮອດປາກທາງເດນີ ຫາຍໃຈ ຫຼື ດງັ ຫືຼ ຄຫອຍ. 3) Macrophage ເຊ່ງີ ເປັນຈຸລັງຊະນິດໜຶ່ງຂອງຮາງກາຍທີ່ມີໜາທີ່ດັກຈັບກິນ Bacteria ແຖວບ່ລິເວນຖົງ ລມົ ຈະມີ Macronphage ເຫ່ົາຼ ນ້ຄິ ອຍດັກຈບັ ກິນເຊອື້ ພະຍາດທ່ເີ ຂາົ້ ມາຮອດຖງົ ລົມ. ດັ່ງນັນ້ , ຖາລະບບົ ໃດລະບົບໜ່ຶງບກົ ຜອງໄປຈະເຮັດໃຫເກດີ ພະຍາດທາງເດີນຫາຍໃຈອັກເສບຈົນຮອດປອດ ບວມ(pneumonia)ໄດ 49

3. ການແລກປຽນ ແລະ ການຂນົ ສົງ່ ແກສ 1. ການແລກປຽນ(Gas Exchange) ຂອງ O2 ແລະ CO2 ທີ່ປອດ ໂດຍການຊືມຜານຂອງ O2 ແລະ CO2 ລະຫວາງຖງົ ລມົ ກັບເລືອດເປນັ ກົນໄກການຟ້ງົ ກະຈາຍ ຄືການກະຈາຍຈາກທ່ີມີຄວາມເຂມ້ັ ຂົ້ນສູງ ໄປສູທີ່ມີ ຄວາມເຂັ້ມຂົນ້ ຕາ່ ປະກອບດວຍວິທກີ ານ 2 ຢາງຈ່ງຶ ຈະມກີ ານແລກປຽນສາເລດັ ຄ:ື 1.1 ຖົງລມົ ຕອງມແີ ກສ O2 ພຽງພ 1.2 ຈະຕອງມີເລືອດມາລຽງຖົງລມົ ນ້ັນໆຢາງດີ ຖາຂາດຢາງໃດຢາງໜຶ່ງໃນແຕລະໜວຍຂອງປອດ ຫຼື ບ່ ສົມດນຸ ຈະເກດີ ການຂາດ O2 ຂຶນ້ 2. ການຂນົ ສ່ງົ (Transport) ຂອງ O2 ອອກຈາກເລືອດສູຈລຸ ງັ ແລະ CO2 ຈາກຈຸລັງສູເສນ້ັ ເລືອດ ການຂົນສົ່ງ O2 : O2 ໃນເລືອດແດງມີຄວາມຈຸໄດທັງໝົດປະມານ 20 ມລ. ໃນເລືອດ 100 ມລ. ໃນຈາ ນວນນີ້ຈະມີສວນໜອຍຫຼາຍຄື 0,3 ມລ. ທີ່ລະລາຍໃນ plasma ທີ່ເຫຼືອສວນໃຫຍ O2 ຈະຖືກເມັດເລືອດແດງພາໄປ ໂດຍການລວມຕົວໃນຮູແບບຂອງ Oxyhemoglobin ເຊີ່ງ ຈະມີສີແດງ(Haemoglobin ສວນທີ່ບ່ໄດລວມກັບ O2 ເຊີ່ງເຮົາເຫັນໃນເລືອດດາຈະມີ ສແີ ດງເຂມ້ັ ເກືອບດາ ແລະ ແຍກຕ່ ຟງ້ົ ກະຈາຍເຂາົ້ ສູຈລຸ ັງຕ່ໄປ) ການຂນົ ສົ່ງ CO2 : CO2 ໃນເລອື ດຈະມປີ ະລິມານ 60 ມລ. ໃນເລອື ດ 100 ມລ. ແລະ ສວນໃຫຍຈະຖືກ ນາໄປສູ ປອດໃນຮູບຜົນໃນປະຕິກິລິຍາເຄມີທີ່ CO2 ລວມກັບສານເຄມີຕາງໆໃໃນເມັດ ເລືອດແດງກາຍເປັນ carbamino haemoglobin (HHb CO2) ແລະ ຈະແຕກຕົວໃຫ CO2 ເມື່ອເລືອດດາມາສູປອດ ສະນັ້ນຈະເຫັນວາ Haemoglobin ຊວຍລາລຽງ O2 ແລະ ຂບັ CO2 ອອກຈາກຮາງກາຍ ສວນນອຍມາສູປອດດວຍການລະລາຍໃນ Plasma 4. ການຄວບບຄມຸ ການຫາຍໃຈ ການຫາຍໃຈຂອງຄົນປົກກະຕິໃນໄລຍະພັກຈະເກີດຂຶ້ນເປັນຈັງຫວະສະໝ່າສະເໝີ ໃນອັດຕາປະມານ 12 ຄ້ັງຕນ່ າທີ ໂດຍຈະເກດີ ການຫາຍໃຈອອກເຊ່ງີ ຈະກີນເວລາປະມານ 3 ນາທີ ສະຫຼັບກັນໄປແບບນີ້ເລື້ອຍໆ ເຮັດໃຫ ຮາງກາຍສາມາດໄດຮັບ O2 ແລະ ຂັບ CO2 ປຽນແປງໄປເຊັ່ນ: ໃນຂະນະອອກກາລັງກາຍ ອັດຕາ ແລະ ຄວາມ ເລກີ ຂອງການຫາຍໃຈກສາມາດທ່ີຈະປຽນແປງໄປໄດເພອ່ື ໃຫເໝາະສົມກັບຄວາມຕອງການຂອງຮາງກາຍໃນຂະນະ ນັ້ນທັງນີ້ເນື່ອງຈາກຮາງກາຍຂອງເຮົາມີລະບົບຄວບຄຸມການຫາຍໃຈທີມີປະສິດທິພາບ ເຮັດວຽກຄວບຄູ ແລະ ປະສານສອດຄອງກນັ ໄດແກການຄວບຄມຸ ທາງສະໝອງ ຫືຼ ລະບົບປະສາດ (Neural control) ແລະ ຄວບຄຸມທາງ ເຄມ(ີ Chemical control) ແລະ ການຄວບຄຸມໂດຍປະຕິກລິ ິຍາສະທອນກບັ (Reflex control). ການຄວບຄມຸ ການຫາຍໃຈທ່ເີ ປັນຈັງຫວະສະໝາ່ ສະເໝີ ເປນັ ການເຮດັ ວຽກຂອງສູນຄວບຄຸມການຫາຍໃຈທີ່ ເຮັດຢູໃນສະໝອງລວນ Medulla oblongata ທີ່ Floor ຂອງ fourth ventricle ເອີ້ນລວມວາ: Respiratory centre (RC) ປະກອບດວຍສູນຄຸມການຫາຍໃຈເຂົ້າ (Inspiratory centre) ແລະ ສູນຄຸມການຫາຍໃຈອອກ (Expiratory ccentre) ຖາມີການທາລາຍສູນການຄວບຄຸມການຫາຍໃຈໂດຍຕົງ ຫຼື ສູນຄຸມການຫາຍໃຈຖືກຕັດຂາດຈາກຮາງກາຍ ດວຍວິທໃີ ດໆກຕາມ ຄົນເຮົາຈະຫຍຸດຫາຍໃຈ ແຕໂດຍປົກກະຕິແລວສະໝອງສວນ Medulla ຈະເປັນສວນທີ່ມີ ຄວາມທນົ ທານຫຼາຍທີ່ສຸດໃນຂະບວນເນື້ອເຍື່ອສະໝອງອື່ນໆ ເຖີງວາວວນເປືອກ cortex (ໃຊຄວາມຄິດຄວາມຮູ ສືກ) ແລະ ສວນຄວາມຮູສືກຕົວ (Reticular system) ຈະຖືກທາລາຍໄປແລວເຊັ່ນ: ໄພອັນຕະລາຍທີ່ຫົວ, ການ ຂາດ O2 ສະໝອງສວນ Medulla ຈະຍັງຄົງທົນຢູໄດ ແລະ ຄົນໆນັ້ນຈະຍັງຄົງຫາຍໃຈໄດເອງ ຖາໄພອັນຕະລາຍ ນັ້ນຮຸນແຮງຈົນທາລາຍສູນການຄວບຄຸມການຫາຍໃຈໄດ ແລະ ເສຍໄປ ຄົນທ ນັ້ນຈະຫາຍໃຈເອງບ່ໄດເລີຍ ຕອງ 50

ໃສເຄື່ອງຊວຍຫາຍໃຈຕະຫຼອດໄປ ສະໝອງສວນອື່ນໆກຕອງຕາຍໄປນາອີກ ແລະ ຈະບ່ສາມາດຄືນສູສະພາບ ປົກກະຕິໄດອກີ . ປົກກະຕິສູນຄວບຄຸມການຫາຍໃຈຈະເຮັດວຽກໄດເອງ ແຕຈະມີລະບົບຄວບຄຸມອີກທີ່ໃຫການເຮັດວຽກມີ ລະບຽບຫຼາຍຂຶ້ນ ແລະ ເຮັດໃຫສະພາວະສົມດຸນຂອງຮາງກາຍຂອງຈານວນ O2 , CO2 ໃນເລືອດໄດດີ ລະບົບ ຄວບຄຸມການຫາຍໃຈໃຫເປນັ ໄປຢາງສະໝ່າສະເໝີ (Regulation of Respiration) ມີ 3 ຢາງຄ:ື 4.1. ການຄວບຄຸມທາງປະສາດ ປະກອບດວຍ: 1) Cerebral cortex ຫືຼສະໝອງສວນນຶກຄິດໃຫອານາດຈິດໃຈສາມາດສັ່ງການໄດ ດັງນັ້ນ, ເຮົາຈະບັງຄັບ ໃຫຕົວເອງຫາຍໃຈ ຫືຼ ຢດຸ ການຫາຍໃຈໄດຕາມທ່ຕີ ອງການ ເຊ່ີງນັບເປັນກົນໄກທີ່ມີປະໂຫຍດຕ່ຮາງກາຍ ເພ່ອື ເຮັດໃຫເຮາົ ສາມາດກນັ້ ຫືຼ ຢດຸ ການຫາຍໃຈໄດເພອ່ື ປອງກນັ ບໃ່ ຫນາ້ ຫຼື ແກສ ທເ່ີ ປັນອັນຕະລາຍເຂົ້າ ສູປອດໄດເມື່ອຈາເປັນ ແຕການກັ້ນຫາຍໃຈນີ້ຈະເຮັດໄດຊົ່ວຂະນະໜຶ່ງເທົ່ານັ້ນ ເມື່ອລະດັບ Pco2 ໃນ ເລືອດທີ່ເພີ່ມສູງຂຶ້ນຈະໄປກະຕຸນສູນຫົວໃຈ (RC) ເຮັດໃຫເກີດການຫາຍໃຈຂຶ້ນໄດອີກໂດຍ ອັດຕະໂນມດັ ບ່ວາເຮົາຈະຕອງການ ຫືຼ ບກ່ ່ຕາມ 2) Pons ແລະ ສວນ Brain stem ທີຢ່ ສູ ວນເທງີ ຂນ້ຶ ໄປ 3) ຜົນຂອງການຮູສືກຕົວ ການຕືນ່ (Reticular system) ເຊີ່ງມີຜົນຕ່ການເຮັດວຽກຂອງສູນຄວບຄຸມການ ຫາຍໃຈ 4) ເສນ້ັ ປະສາດສະໝອງ (Cranial Nervous) ຄູທີ່ 5, 9, 10 4.2. ການຄວບຄຸມທາງເຄມີ ເປັນລະບົບທີ່ຮາງກາຍມີໄວເພື່ອຮັກສາສົມດຸນທາງເຄມີໃນຮາງກາຍໂດຍສະເພາະໃນເລື່ອຂອງລະດັບ CO2 ແລະ O2 ໃນເລືອດ. 1) ຖາເລອື ດມີ CO2 ຄັ່ງຫາຼ ຍ ເລອື ດທມ່ີ ີ CO2 ຄ່ັງເຫຼາ່ົ ນ້ີຈະໄປສູສະໝອງຊມື ຜານນ້າໄຂສັນຫຼັງ (CSF) ເຮັດ ໃຫນ້າໄຂສັນຫຼັງມີພາວະເປັນອາຊິດ ເຊີ່ງຈະກະຕຸນໃຫ RC ເຮັດວຽກຫຼ!ຍຂຶ້ນໂດຍ Central chemo receptor 2) ຖາເລອື ດມີ PO2 ຕ່າເລືອດທ່ມີ ີ O2 ຕາ່ ນ້ີ ຈະໄປກະຕຸນ aortic body ແລະ Carotid body ເຊງ່ີ ເປນັ Organ ຮບັ ຮູປະລິມານ O2 ໃນເລືອດ (peripheral chemoreceptor) ແລະ ຈະຂົນສົ່ງຜານຂາວສານນີ້ ໄປຕາມເສັ້ນປະສາດສະໝອງທີ່ 9 ເຂົ້າສູສູນຄວບຄຸມການຫາຍໃຈ (RC) ໃຫສູນຄວບຄຸມການຫາຍໃຈ (RC) ເຮດັ ວຽກຫາຼ ຍຂນຶ້ ເຊງີ ຂະບວນການນີ້ເປນັ ຂະບວນການທີຢ່ ູນອກອານາດຈິດໃຈທງັ ໝດົ 4.3. ການຄວບຄມຸ ໂດຍປະຕກິ ລິ ຍິ າສະທອນກບັ 1) pulmonary Reflex ພົບວາການທີ່ຫາຍໃຈເຂົ້າຈະເຮັດໃຫເຈຍຫຸມປອດເກີດແຮງຕືງ (stretch) ຈະສົ່ງ impulse ໄປທາງVagus nerve ສູສນູ ຄວບຄມຸ ການຫາຍໃຈ ແລະ ສູນຄວບຄຸມການຫາຍໃຈ ຈະສັ່ງການ ໃຫມກີ ານຫາຍໃຈອອກ ຫືຼ ໃນຊວງການຫາຍໃຈກເຊັ່ນກັນ ເຮັດໃຫການຫາຍໃຈເຮົາເປັນຈັງຫວະໄດດີ ຄື ໃນການຫາຍໃຈປົກກະຕິ ຈະບ່ຫາຍໃຈເຂົ້າຫຼາຍຈົນເກີນໄປ Reflex ນີ້ເອີ້ນວາ Hering-breuer reflex ດັ່ງນນ້ັ , Reflex ນີຈ້ ຶງ່ ເປັນຄືກົນໄກທຊ່ີ ວຍປອງກັນອນັ ຕະລາຍ ບໃ່ ຫປອດຂະຫຍາຍຫາຼ ຍຈນົ ເກນີ ໄປ. 2) Reflex ອື່ນໆທີ່ມາຈາກລະບົບອື່ນ ເຊັ່ນ: ລະບົບໄຫຼວຽນເລືອດ, ການປຽນແປງຄວາມດັນເລືອດຈະເຮັດ ໃຫຫາຍໃຈໄວຂນ້ຶ ການເຈັບປວດຈະເຮດັ ໃຫຫາຍໃຈໄວ ນອກຈາກການຄວບຄມຸ ຕາງໆ ແລວຍັງຮູວາ ຜົນ ຈາກພາຍນອກເຊັ່ນ: ຢາ(Drug) ບາງຢາງມີຜົນຕ່ການຄວບຄຸມການຫາຍໃຈ (RC) ໄດເຊັ່ນ: ມຟີນ 51

(Morphine) ມຜີ ົນໃນການກົດສູນຄວບຄຸມການຫາຍໃຈ (RC) ໂດຍກົງ ເຮັດໃຫການຫາຍໃຈຊາລົງຈົນ ເຖງີ ຫຍດຸ ຫາຍໃຈໄດໃນພວກທ່ໄີ ດຮບັ ມຟີນເກີນຂະໜາດຈະຕາຍດວຍເຫດນ້.ີ 5. ໜາທຂ່ີ ອງລະບບົ ຫາຍໃຈ ການຫາຍໃຈ(Breathing or Respiration) ໃນທາງສະລິລະວທິ ະຍາ ແບງເປນັ 2 ຊະນິດ 1. External respiration ຫຼື Breathing ຫຼື Ventilation ຄືການນํາອາກາດຈາກບັນຍາກາດພາຍ ນອກເຂົ້າສູປອດຈົນຮອດຖົງລົມ ແລະ ມີການປຽ່ນ O2 ແລະ CO2 ລະຫວາງອາກາດທີ່ຢູໃນຖົງລົມກັບ ເລອື ດທີຢ່ ໃູ ນ Pulmonary capillaries 2. Internal respiration ຫຼື Cellular respiration ຫຼື Tissue respiration ຄືການທີ່ຈຸລັງໄດ O2 ໄປສູພະລງັ ງານໄດ CO2 ອອກມາ ຂະບວນການທຄ່ີ ົນເຮາົ ຈະນາເອາົ O2 ຈາກອາກາດມາສູຈຸລງັ ໄດມີຂັນ້ ຕອນດງັ ນ້:ິ 1) Breathing ຫືຼ Pulmonary ventilation 2) ການຊືມຜານຂອງແກດລະຫວາງຖງົ ລມົ ກບັ ເລອື ດ 3) ການຂົນສ່ງົ ຂອງ O2 ໃນເລອື ດໄປສູຈຸລງັ ແລະ ຮບັ CO2 ຂອງຈລຸ ງັ ສູເລອື ດ 4) ລະບົບຄວບຄກຸ ານຫາຍໃຈເປັນໄປແບບສະໝາສະເໝີ 6. ພະຍາດທເີ່ ກດີ ຂຶ້ນໃນເສນ້ັ ທາງຫາຍໃຈ ໂຣກລະບົບທາງເດນີ ອາຫານ - ຫອບຫດື - ປອດບວມ - ວນັ ນະໂຣກ - ຫອຼ ດລມົ ອບັ ເສບສຽບພນັ - ຫອຼ ດລມົ ອກັ ເສບຊາ້ ເຮ້ອື ຄາຖາມຄນ້ົ ຄວາ: 1. ການຫາຍໃຈໝາຍເຖີງຫຍງັ ? 2. ການປະກອບສາງຂອງອະໄວຍະວະຫາຍໃຈປະກອບມີຈັກສວນຄສື ວນໃດແດ? 3. ດງັ ມໜີ າທີ່ຫຍັງແດ? 4. ການແລກປຽນ ແລະ ການຂນົ ສງ່ົ ແກສມີຂະບວນການຄແື ນວໃດ? 5. ລະບົບຫາຍໃຈມີໜາທີຫ່ ຍງັ ແດ? 52

ບົດທີ5 ລະບບົ ເລືອດຈລະຈອນ (Circulatory system) 1. ເລືອດ-ນ້າຢາງເຫຼືອງ-ນາ້ ແພ ລະບບົ ໄຫຼວຽນປະກອບດວຍຫວົ ໃຈ, ເລືອດ, ເສັ້ນເລອື ດ ແລະ ນ້າເຫຼືອງ ຫຼື ເອີ້ນວາ: Cardio-vascular system ຫົວໃຈປະກອບດວຍກາມຊີ້ນຊະນິດທີ່ບ່ໄດຢູໃນອານາດຈິດໃຈ ເຮັດໜາທີ່ດູດເລືອດໄປຕາມເສັ້ນເລືອດ ຫົວໃຈຈະບີບຕົວປະມານ 75 ຄັ້ງ/ນາທີ ເລືອດຈະຖືກຫົວໃຈບີບໃຫໄຫຼຜານໄປຕາມເສັ້ນເລືອດແດງ(arteries) ຈົນໄປເຮັດເສັ້ນເລືອດຝອຍ(capillaries) ທາດອາຫານ ແລະ ອົກຊີເຈນ (O2) ຈາກເລືອດຈະຊືມຜານໜັງ capillaries ໄປລຽງເນື້ອເຍື່ອຕາງໆ ຄາບອນໄດອັອກໄຊ (Co2) ແລະ ຂອງເຫຼືອ(waste products) ຈະຊືມ ກັບເຂົ້າສູກະແສເລືອດຈາກເນື້ອເຍື່ອ(tissue) ແລະ ອະໄວຍະວະຕາງໆ ເລືອດຈະໄຫຼເຂົ້າເສັ້ນເລືອດດາ(veins) ກັບເຂາົ້ ໄປສູຫົວໃຈ ໃນຂະນະທີ່ເລືອດໄຫຼວຽນຢູນັ້ນອະໄວຍະວະຕາງໆຂອງຮາງກາຍຈະດຶງເອົາສານອາຫານ ແລະ ແຮທາດທີ່ຕອງການສາລັບການຊອມແຊມ ການຈະເລີນເຕີບໃຫຍ ແລະ ເພື່ອການເຮັດວຽກຂອງອະໄວຍະວະນັ້ນ ໄປຈາກເລືອດເຊັ່ນ: ສະໝອງຕອງການອອກຊີເຈນ ແລະ ກລູໂຄສ (glucose) ຫຼາຍ ຖາເລືອດບ່ນາໄປລາລຽງ ຕະຫຼອດເວລາ ຈະຢຸດເຮັດວຽກເຮັດໃຫບ່ມີຄວາມຮູສຶກ ກາມຊີ້ນຕອງການອັອກຊີເຈນ glucose amino-acid ແລະ ເກືອ sodium calcium ແລະ potassium ເປັນຕົ້ນ ເຊີ່ງການເຮັດວຽກ (function) ເຫຼົ່ານີ້ຈະປະຕິບັດໄປ ໄດຍອນຫວົ ໃຈບບີ ໂຕດນົ ເລອື ດໃຫໄຫຼໄປຕາມລອດເລອື ດເຊີງ່ ແຍກຂະແໜງໄປຕາມສວນຕາງໆຂອງຮາງກາຍ. ລະບົບນ້າເຫຼືອງ(Lymphatic system) ມີຄວາມສາພັນກັບລະບົບໃນວຽນເລືອດຫຼາຍປະກອບດວຍນ້າ ເຫອືຼ ງເຊ່ງີ ມລີ ກັ ສະນະໃສມີສວນປະກອບທາຍ vwb plasma ແຕແຕກຕາງກັນທີ່ມີຈານວນໂປຼຮຕີນຫຼາຍກວານ້າ ເຫຼືອງຈະຢູໃນຫຼອດນ້າເຫຼືອງ (Lymphatic vewel) ໂດຍເລີ່ມຈາກຂະແໜງນອຍໆຄື(capiwlary network) ເຊີ່ງນານ້າຈາກ tiwue fluid ຂອງອະໄວຍະວະຕາງໆ Lilymphatic capiwories ເຫຼົ່ານີ້ຈະຄອຍໆລວມກັນເປັນ ຫຼອດນ້າເຫຼືອງ(Lymphatic vewels) ຂະໜາດໃຫຍຂຶ້ນທຸກເທື່ອ ແລະ ໃນທີ່ສຸດຈະນານ້າເຫຼືອງໄປເຂົ້າ ເສັ້ນເລືອດດາ(Vein) ທີ່ຄລະຫວາງທາງເສັ້ນນ້າເຫຼືອງຈະຕອງຜານຕອມນ້າເຫຼືອງໂດຍແຍກຂະແໜງເປັນ capillaries ແລະ sinus ພາຍໃນຕອມນ້າເຫຼືອງແລວລວມເປັນ Vessels ກອນອອກຈາກຕອມນ້າລາຍພາຍໃນ ຕອມນ້າເຫອືຼ ງສວນໃຫຍຈະຖກື ດູດຊມຶ ເຂົາ້ venous network ສວນນອຍຜານຕໄ່ ປ. ເນ່ອື ງຈາກ Lymphatic syatem ບ່ມີອະໄວຍະວະສາລັບສູບສິດເໜືອເລືອດ ດັ່ງນັ້ນນ້າເລືອດຈະໄຫຼ່ໄປໄດ ໂດຍການຫົດຕົວຂອງກາມຊີ້ນລຽບ(smooth muscle) ທີ່ຜະໜັງຂອງນ້າເຫຼືອງການຫົດຕົວຂອງກາມຊີ້ນໃກຄຽງ ການຫວົ ຕົວຂອງລາໄສ ແລະ ໂດຍການດູດເນື່ອງຈາກ negative prcssure ພາຍໃນຊວງເອີກ ເສັ້ນນ້າເຫຼືອງມີລີ້ນ (valves) ເປນັ ຈํໍານວນຫາຼ ຍເພືອ່ ກັນບໃ່ ຫນາ້ ເຫືອຼ ງໄຫຍຼ່ ອນກັບດວຍ. ຜະໜັງຂອງເສັ້ນນ້າເຫຼືອງຝອຍປະກອບດວຍຊັ້ນຂອງ Endothelial cell ທີ່ບາງ ແລະ ແປ ເສັ້ນນ້າເຫຼືອງ ຝອຍຈະຢູໃນ connective tissue space ໃນສວນຕາງໆຂອງຮາງກາຍ ແລະ ອາບຢູດວຍ tissue fluid ສວນ ເສັ້ນນ້າເຫຼືອງຝອຍຂອງລາໄສນອຍ(small intestine) ເອີ້ນວາ: Lacteals ເຊີ່ງເປັນທີ່ດູດຊຶມອາຫານປະເພດ ໄຂມັນ ເສັ້ນນ້າເຫຼືອງຝອຍຈະລວມກັນເປັນເສັ້ນນ້າເຫຼືອງ ເຊີ່ງຜະໜັງ(wall) ຂອງມັນ transparent ແລະ ມີ valve ຫຼາຍເສັ້ນນ້າເຫຼືອງປາກົດຢູ ທົ່ວຮ າງກາຍຍົກເວັ້ນລະບົບປະສາດກາງ (C.N.S) ເມື່ອເຍື່ອສະໝອງ (meninges) ແກນຕາ (eyeball), ຫູສວນໃນ(internal ear), ເລັບ (nails) ແລະ ກະດູກອອນ b (cartilages) ຜະໜງັ ຂອງເສ້ນັ ນ້າເຫືອຼ ງຂະໜາດໃຫຍມີ 3 ຊນ້ັ ເໜອື ເສັ້ນເລືອດດາ. 53

Lymphatic vessel ກອນທຈ່ີ ະນານາ້ ເລອື ດໄປເຂົາ້ vein ຈະຕອງຜານເສ້ັນນ້າເຫອືຼ ງເສຍກອນເສັ້ນນ້າເຫຼືອງ ທີ່ທະລຸຜານ capsule ຂອງຕອມນ້າເຫຼືອງ (Iymph node) ເອີ້ນວາ: Afferent lymphatic vessels ຈະແຕກ ຂະແໜງເປັນ capillaries ແລະ sinuses. ພາຍໃນ node ແລວລວມຕົວກັນເປັນ 1 ຫຼື 2 effernt vessels ອອກຈາກ node ແລະ efferent vessels ນີ້ຈະໄປສູຕອມອື່ນຕ່ໄປໃນກຸມດຽວກັນ ຫຼື ກຸມອື່ນກະໄດ efferent vessels ຈະລວມກັນເປັນ trunk, lymphatic trunk ທີ່ສາຄັນຂອງຮາງກາຍກ່ມີ lumdar, intestinal, dronchomediastinal, intercostal, sudclavian ແລະ jugular trunks ເຊ່ີງ trunks ເຫຼົ່ານີ້ຈະໄປເຂົ້າ terminal vessels ຄື: Thoracic duct ແລະ Right lumphatic duct ຫຼື ເຂ້າົ ສູ vein ໂດຍກົງ. Thoracic duct ເປັນ terminal duct ທີ່ຮັບນ້າເຫຼືອງຈາກສວນກາງຂອງຮາງກາຍ ແລະ ເບື້ອງຊາຍຂອງ ຫວົ , ໜາ, ຄ, ຊວງເອີກ ເລີ່ມຈາກລະດັບ lumdar vertedra ທີ່ 2 ໄປເຖີ່ງ root of neck ຕັ້ງຕົ້ນຈາກ Cisterna chyli ໄຫຼຜານ diaphragm ລວມກັບ Aorta ແລະ ໄປສິ້ນສຸດໂດຍເປີດເຂົ້າທີ່ junction ຂອງ Left subclavian ກບັ Left internal jugular veins. Cisterna chyli ເປັນຖົງທີ່ຮັບນ້າເຫຼືອງຈາກ lumbar & intestinal trunks ປາຍເທີ່ງຕ່ຂຶ້ນໄປເປັນ thoracicduct ຊີ່ງລະຫວາງທາງມີ intercostal lymph vessel ມາເທເຂົ້າ ແລະ ຄມີ Left subclavian lymph trunk, Left jugular, Left bronchonchomediastinal trunk ເປີດເຂົ້າສາລັບຂາງຂວາລວມເປັນ Right lymphatic duct ແລວເປດີ ເຂ້ົາ junction ຂອງ Right subclavian ກບັ Right internal jugular vein. Lumbar trunk ຮັບນ້າເຫຼືອງຈາກຂາທັງໝົດ perineum ອະໄວຍະວະສືບພາຍນອກ ອະໄວຍະວະພາຍ ໃນ pelviskidneys supra - renal glands ຜະໜັງທອງສວນລຸມຕາ່ ກວາສະເໝ.ີ Intestinal trunk ຮັບນ້າເຫອືຼ ງຈາກກະເພາະລາໄສ, ມາມ ແລະ ສວນລຸມຂອງຕັບ. Jugular trunk ຮບັ ນາ້ ເຫືອຼ ງຈາກຫົວ ແລະ ຄ. Subclanvian trunk ຮບັ ຈາກແຂນ ແລະ ສວນເທງ່ີ ຂອງເອກິ Bronchomediastial trunk ຮັບຈາກດານຂາງຂອງເອິກ ປອດ ຫົວໃຈ ສວນເທງີ ຂອງຕັບ Lgmpatic tissue ເປັນ tissue ທີ່ປະກອບດວຍ reticular fibeers ປະສານການເປັນຕາໜາງ ລະຫວາງ ນັ້ນຈະມີທາງ fixed & free cells ຕາແໜງທີ່ສາງຈາກ lymphocyte ໃນ lymphatic tissue ເອີ້ນວາ: Germinal center. 2. ການກາມຂອງເລືອດ 2.1. ປດັ ໄຈການກາມຂອງເລອື ດ ປັດໄຈການແຂງຕວົ ຂອງເລອື ດ(Coagulation factor) ຄ:ື ທາດ ຫືຼ ປດັ ໄຈ(Factor) ຕາງໆທີ່ຊວຍໃຫ ເມອ່ື ມີເລອື ດອອກ ປັດໄຈເຫົຼາ່ ນ້ຈີ ະລວມກັນກັບເກດັ ເລືອດ ເຮັດໜາທ່ີກ່ໃຫເລອື ດເກີດການແຂງຕົວ ເຊ່ີງແມນ ການກ່ໃຫເກດີ ລ່ມິ ເລອື ດນ້ນັ ເອງ ທງັ ນີ້ເພືອ່ ເປນັ ຕົວເຮດັ ໃຫເລືອດຢດຸ ໄຫ.ຼ ປັດໄຈເຫຼົ່ານີ້ມີຫຼາກຫຼາຍຊະນິດ ຫຼື ຫຼາກຫຼາຍປັດໄຈໂດຍຈະມີຢູໃນເລືອດສວນທີ່ເປັນພລາສມາ (Plasma, ສ ວນທີ່ບ ່ແມ ນເມັດເລືອດ) ເຊີ່ງປັດໄຈເຫຼົ່ານີ້ອາດເອີ້ນເປັນຊື່ ຫຼື ເປັນໂຕເລກເຊັ່ນ: Fibrinogen (Factor I), Prothrombin (Factor II), Thromboplastin ຫຼື Tissue factor (Factor III), Calcium ion (Factor IV) ເປນັ ຕ້ນົ ດວຍເຫດນໄ້ີ ຂກະດກູ ຈະເປັນເນື້ອເຍື່ອສາງເກັດເລືອດ ສວນອະໄວ ຍະວະສາຄນັ ທສ່ີ າງປັດໄຈການແຂງຕົວຂອງເລືອດຄ:ື ຕັບ. 54

2.2. ຂ້ັນຕອນການກາມຂອງເລືອດ ເມື່ອແພຈຸລັງໄດຮັບອັນຕະລາຍ ແລະ ເສັ້ນເລືອດມີການຈີກຂາດ ເລືອດຈະມີການແຂງໂຕເພື່ອອຸດຕັນ ເສ້ນັ ເລືອດ ເປນັ ການປອງກນັ ບ່ໃຫສນູ ເສຍເລອື ດຈາກຮາງກາຍ ກນົ ໄກການແຂງຕົວຂອງເລອື ດມີ 3 ໄລຍະຄ:ື ໄລຍະທີ 1 ເກີດ Thromboplastin ຂຶ້ນ ເຊີ່ງໄດມາຈາກການທີ່ເມື່ອມີເລືອດອອກຈາກເສັ້ນເລືອດ ເລືອດໄຫຼຜານເຈຍຫຸມ ເຊີ່ງມີເກັດເລືອດສະສົມຢູ ເກັດເລືອດຈະເຮັດປະຕິກິລິຍາກັບ Ca++ ແລະ ໂປຣ ຕີນ ໃນເລອື ດ ເຮັດໃຫເກີດ plasma thromboplastin. ໄລຍະທີ 2 Thromboplastin ເຮັດໃຫ prothrombin (ທີ່ໄດມາຈາກຕັບໂດຍມີ Vitamin K ເປັນ ຕົວສາຄັນໃນການຜະລິດ) ປຽນເປນັ Thrombin. ໄລຍະທີ 3 Thrombin ໄປຍອຍຢູຂອງໄຟບຣີໂນເຈນ (Fibrinogen) ເຊີ່ງເປັນໂປຣຕີນໃນ plasma ໃຫແຕກອອກເປັນ Fibrin ເປັນເສັ້ນໃຍນອຍໆ ເຊີ່ງເປັນທີ່ຢືດເກາະຂອງເມັດເລືອດແດງ ເຮັດໃຫເລືອດແຂງ ເປນັ ລ່ມີ ເລືອດ. ສາເຫດທີ່ເຮັດໃຫເລືອດແຂງຕົວຍາກມີດັງ່ ນ້ີ: 1. ມີປະລິມານຂອງເກັດເລືອດ (platelets) ໜອຍກວາປົກກະຕິເອີ້ນວາ: Thrombocytopenia ຄືມີຈາ ນວນໜອຍກວາ 100,000/ລບ.ມມ. 2. ສານກັນເລືອດແຂງຕາງໆເຊ່ັນ: anterthrombin, antiprothrombin ແລະ ເຮພາຮນີ (Heparin)ເຊີ່ງມີຢູ ໃນເຈຍຫມຸ ແລະ ເລອື ດທີໄ່ ຫວຼ ຽນ ເພອ່ື ປອງກນັ ບໃ່ ຫເລອື ດແຂງຕວົ . 3. ການຂາດ Vitamin K ເຮດັ ໃຫຕບັ ບສ່ າມາດຜະລດິ Prothrombin ໄດຢາງພຽງພ ເຊງີ່ ອາດເຮດັ ໃຫເລືອດ ແຂງຕວົ ຊາ. 4. Fibrinolytic system ເປັນລະບົບທີ່ຖາລະລາຍ Fibrin ເຊີ່ງເຊື່ອກັນວາເກີດຂຶ້ນທີ່ຜິວໜັງຂອງຫຼອດ ເລອື ດຕະຫອຼ ດເວລາ ແລະ ເປນັ ລະບບົ ດຽວກັນ ທໃ່ີ ຫລີ່ມເລອື ດລະລາຍ. ຮໂີ ມຟເີ ລຍ (Hemophilia) ເປນັ ກຸມຂອງໂລກທມີ່ ອີ າການເລອື ດອອກງາຍ ແລະ ຢຸດຍາກ ທີ່ເປັນມາຕັ້ງແຕ ກາເນີດພົບເປັນເພດຊາຍເກືອບທັງໝົດ ຖາຍທອດທາງກາມະພັນມີ 3 ຊະນິດ(type) ທີ່ເຫັນໄດຫຼາຍທີ່ສຸດໃນ ປະເທດໄທຄື Classicals hemophilia ຫືຼ Hemophilia A ມກີ ານຂາດ Anti-hemophilic globulin. 2.3. ການລງ່ັ ເລືອດ-ວິທີຫາມເລືອດ ວທິ ຫີ າມເລອື ດທຖ່ີ ກື ຕອງໃນ 4 ຂັນ້ ຕອນ 55

1) ຄານືງເຖງີ ຄວາມປອດໄພຂອງຕວົ ເອງກອນ ເຮດັ ໄດໂດຍປອງກນັ ການຕດິ ເຊ້ອື ດວຍການໃສຖົງມືຢາງ ຫືຼ ຫາວດັ ສະດໃຸ ກໂຕເຊັ່ນ: ຖງົ ພາສຕກິ ມາຫຸມມື ເປນັ ຕົນ້ . 2) ສາລັບການຫາມເລືອດ ຖາບາດແຜນອຍໃຫເນັ່ນໂດຍກົງເທີງບາດແຜ ຖາແຜໃຫຍໃຫໃຊຝາມືກົດ ປາຍແຜໄວ ແຕວທິ ີທດ່ີ ທີ ່ສີ ດຸ ຄືໃຊຜາສະອາດພບັ ໜາໆ ເນ່ນັ ລົງເທີງບາດແຜ ຫາກເປັນກລະນີສຸກເສີນ ໃຫໃຊເສອ້ື ຫຼື ຜາເຊດັ ໜາ ຖາບ່ມີ ໃຫໃຊຝາມືເນ່ັນລງົ ດົນປະມານ 10 ນາທີ. 3) ຖາມີຜາຢດື ໃຫໃຊຜາຢືດພນັ ທບັ ຜາທປ່ີ ິດເນນ່ັ ບາດແຜໄວ. 4) ໃນກລະນີທ່ເລືອດອອກຫຼາຍ ຢາເສຍເວລາເຮັດຜາພັນແຜ ໃຫໃຊມືເນັ່ນບາດແຜ ພອມຍົກສວນນັ້ນ ໃຫສູງຂ້ນຶ ເທງີ ລະດັບຫວົ ໃຈ. 3. ໝວດເລອື ດ ແລະ ການສງ່ົ ເລອື ດ ໝວດເລືອດ(Blood group) ເປັນຊະນິດຂອງ Antigen ທີ່ຢູທີ່ຜິວຂອງເມັດເລືອດແດງ ໝວດເລືອດຂອງ ມະນດຸ ແບງອອກເປນັ 4 ໝວດ(groups) ຕາມລກັ ສະນະຊະນດິ ຂອງ Antigen ທມ່ີ ີຢູໃນເມັດເລືອດແດງຄື A, B, AB ແລະ O ບຸກຄົນຈະມີໝວດເລືອດຕາມກາມະພັນ ຫຼື gene ທີ່ໄດຮັບຈາກພ່ແມ ທຸກຄົນຈະມີ gene ຄູໜຶ່ງສາ ຫຼັບໝວດເລືອດແຕລະລະບົບ ໂດຍ gene ຂາງໜຶ່ງໄດມາຈາກພ່ ແລະ ອີກຂາງໜຶ່ງໄດມາຈາກແມ. ດັ່ງນັ້ນ, ການ ກວດໝວດເລອື ດຈ່ງຶ ມີປະໂຫຍດ ໃນການກວດຄວາມເປັນພ່ແມລູກກັນ ໃນ gene ໝວດເລືອດ A ແລະ B ອອກ ແຊນເດນ່ັ ໄດເທ່າົ ທຽມກັນເອີ້ນວາ: Co-dominant ສວນ gene ໝວດເລືອດ O ນັ້ນມີຄວາມດອຍ (Recessive) ຕ່ gene A ແລະ B ສະນນ້ັ ຜູທ່ີມີ gene AO ຈະມໝີ ວດເລືອດ A ແລະ ຜູມີ gene BO ຈະມີໝວດເລອື ດ B ລັກສະນະ gene ແລະ ໝວດເລອື ດທກ່ີ ວດໄດມດີ ່ັງນ້ີ: ລກັ ສະນະ gene (geneotype) ໝວດເລອື ດທກ່ີ ວດໄດ (phenotype) AA A AO A BB B BO B AB AB OO O ໝວດເລອື ດເຫົ່າຼ ນ້ຍີ ງັ ຈດັ ເປັນຈາພວກ ຫືຼ ລະບບົ ລະບບົ ທ່ສີ າຄັນທສີ່ ດຸ ຄື ABO ຮອງລົງໄປຄືລະບົບ Rhໃນ ລະບບົ ABO ມີຄວາມເປນັ ພດິ ຈາກໝວດເລືອດອ່ນື ໆຄມື ີຶ Antibody ຢູໃນກະແສເລືອດເປັນ ທາມະຊາດເກີດຂຶ້ນ ເອງ ໂດຍບເ່ ຄຍີ ໄດຮບັ ເລອື ດມາກອນ ຄົນທີ່ມີໝວດເລືອດ A ທຸກຄົນຈະມີ Antibody ເຖີງແມນວາໝວດເລືອດ B (Anti B) ຢູໃນນ້ັນ ຄນົ ທ່ມີ ີໝວດເລືອດ B ກ່ຈະມີ Anti A ດ່ັງຕາຕະລາງລຸມນ້ີ: ໝວດເລອື ດ ແລະ Antibody ໝວດເລອື ດ Antibody ໃນ plasma Antigen ໃນ blood cells O ມີທັງ Anti A ແລະ Anti B None A Anti B A B Anti A B AB none AB ປະຕິກິລິຍາລະຫວາງໝວດເລືອດ ແລະ Antibody ຖາມີຜູຮັບມີ Antibody ດັ່ງໝວດເລືອດໃດໆ ຂອງ ເລືອດທີ່ໃຫຈະເກີດປະຕິກິລິຍາຂຶ້ນ ເຮັດໃຫເມັດເລືອດຈັບກຸມ ແລະ ແຕກ ເອີ້ນວາ: Hemolytik transfusion reaction ສະນັ້ນ ການໃຫເລອື ດຈາເປນັ ຕອງຫາໝວດເລືອດສາກອນຄວນໃຫເລືອດທີ່ ມີໝວດເລືອດຄືກັນກັບໝ 56

ວດເລືອດຜູຮັບ ຍົກເວັ້ນໝວດເລືອດ O ເປັນ Universal donor ອາດໃຫຜູທີ່ມີໝວດເລືອດໃດກ່ໄດ ເພາະບ່ມີ Antigen A ແລະ B ເທີງຕົວເມັດເລືອດແດງ ທີ່ຈະເຮັດປະຕິກິລິຍາກັບ Antibody ຊະນິດໃດຂອງຜູຮັບ (Recipient) ການຜອນກະຈາຍໝວດເລອື ດຕາງໆໃນຄນົ O 37% A 22% B 33% AB 8% ສັດສວນຂອງໝວດເລອື ດໃນປະຊາກອນເຊື້ອຊາດຕາງໆ ແຕກຕາງກັນໄປ ມີປະໂຫຍດໃນການສືກສາພັນທຸ ກາຂອງມະນດຸ . ລະບົບ Rh ບ່ມີ Antibody ທີ່ເກີດຂຶ້ນໂດຍທາມະຊາດຄືໃນລະບົບ ABO ລະບົບ Rh ຈະປະກອບດວຍ Antigen ຫຼາຍຊະນິດດວຍກັນ ທີ່ສາຄັນຄື Rh-antigen ທີ່ມີໃນເມັດເລືອດ ແດງ ຖືວາເປັນ Rh-positive ເຊີ່ງ ໃນພວກຜີວຂາວ (Caucasian) Rh-positive ປະມານ 85% ທີ່ເຫຼືອ 15% ເປັນ Rh-negative ສວນຊົນ ຊາດອ່ນື ໆ ຈະເປນັ Rh-positive ເກືອບທງັ ໝດົ ລວມທງັ ໃນຄົນໄທດວຍ ຈງ່ຶ ບຄ່ ອຍມີປັນຫາໃນການໃຫເລອື ດ. ການເຮັດ Cross matching ຫຼື Compatibily ເພຶ່ອຄວາມປອດໄພໃນການໃຫເລືອດ ຄວນໃຊເລືອດທີ່ມີ ໝວດເລອື ດ ABO ຄືກນັ ລະຫວາງເລອື ດຂອງຜູຈະໃຊໃຫ ແລະ ຜູຈະຮັບ ກອນຈະໃຫເລືອດຈະຕອງເຮັດ Cross matching ທຸກເທື່ອເພື່ອທົດສອບຄວາມເຂົ້າກັນໄດລະຫວາງຂອງຜູຈະໃຫກັບເລືອດຂອງຜູຈະຮັບ ເພາະອາດມີ Antibody ຕໝ່ ວດເລອື ດອ່ນື ໆ ໂດຍສະເພາະຄນົ ທີເ່ ຄຍີ ໄດຮບັ ເລອື ດມາແລວ ຫຼື ຜູຍງີ ທ່ມີ ລີ ູກແລວ. ການໃຫເລືອດ (Blood transfusion) ການໃຫເລອື ດເປັນວທິ ີການຢາງໜ່ຶງທີຈ່ ະຊວຍຊີວິດຂອງຜູເຈບັ ໄດ ແຕການໃຫເລອື ດກ່ເປັນອັນຕະລາຍຫຼາຍ ເຊ່ນັ ກນັ ແລະ ອາດເປນັ ອັນຕະລາຍເຖີງຊີວິດ ດັ່ງນັ້ນ, ໃນການໃຫເລືອດແຕລະເທື່ອ ຕອງພິຈາລະນາເຖີງຜົນທີ່ໄດ ຮບັ ຢາງຮອບຄອບກອນ. ຂບ້ ົງ່ ຊຂ້ີ ອງການໃຫເລືອດ 1. ໃນຮາງກາຍທີ່ມີເລືອດອອກຫຼາຍຢາງກະທັນຫັນ ເຮັດໃຫປະລິມານຂອງເລືອດໃນຮາງກາຍໜອຍລົງ ຄົນ ເຈັບຈະມີອາການວິນຫົວໃນເວລານັ່ງ ໝາຍຄວາມວາ ມີການເສຍເລືອດໄປຢາງໜອຍ 25% ຂອງເລືອດທີ່ມີໃນ ຮາງກາຍ (ປະມານ 1 ລິດ ໃນຜູໃຫຍ) ເຊ່ງີ ຈາເປັນຕອງໃຫເລອື ດ. 2. ໃນຮາງກາຍທີ່ມີໂລຫິດຈາງຫຼາຍໆ ຜູປວຍມີອາການວິນຫົວ, ເມື່ອຍາຍ, ຮາງກາຍຈືດຊືດເຫຼືອງ ເຊີ່ງເປັນ ອາການທີ່ຮາງກາຍຂາດອອກຊີເຈນ ອາດກວດຫາຄາ ຮີໂມໂກຣບີນ ຫຼື ຮີມາໂຕຄຣທ (Hematocrit) ຖາຕ່າກວາ ກດົ ເກນລຸມນີ້ຖວື າເປນັ ໂຣກເລອື ດຈາງ. ຮໂີ ມໂກຣບນີ (ກຣາມ%) ຮໂີ ມໂຕຄຣທີ (%) ເດກັ ນອຍ6ເດອື ນຫາ 6 ປີ 11.0 33 ເດກັ ອາຍຸ 6 ປີ ຫາ 14 ປີ 11.0 36 ຜູຍິງ 12.0 36 ຜູຊາຍ 13.0 40 3. ໃຫເພອ່ື ທດົ ແທນປດັ ໄຈການແຂງຕວົ ຂອງເລອື ດ ໃນການທ່ທີ ີເລືອດອອກຜດິ ປກົ ກະຕິ 57

4. ຫົວໃຈ ແລະ ເສນັ້ ເລືອດ 4.1. ຫົວໃຈ ຂະໜາດ ແລະ ທີ່ຕ້ງັ (Sizze and Location) ຫົວໃຈ(The heart) ເປັນອະໄວຍະວະປະກອບດວຍກາມຊີ້ນພາຍໃນມີຂະໜາດໃຫຍກວາກາມືຂອງ ເດັກນອຍ ຈະຢູພາຍໃນ Percardial cavity ໃນສວນ Medtiastinum ຂອງຊວງເອິກລະຫວາງປອດທັງ 2 ຂາງ ປະມານ 1/3 ຂອງຫົວໃຈ ຈະຢູອຽງທາງຊາຍຂອງ mid-line ຂອງຮາງກາຍ ຫົວໃຈມີຮູບ Con ສວນຖານ (Base) ຢູທາງເທງີ ໄປທາງຂວາ ສວນຍອດ (Apex) ຢູລຸມບຽງໄປທາງຊາຍ. ຮບູ ພາບທີ 35: ທີ່ຕງ້ັ ຂອງຫວົ ໃຈ ແລະ ເສັ້ນເລອື ດໃຫຍ 58

ຮບູ ພາບທີ 36: ຫວົ ໃຈ ກາມຊນ້ີ ຫຸມຫົວໃຈ (Covering of the heart) ເອີ້ນວາ: Pericardium ເຊີ່ງປະກອບດວຍ fibrous ກັບ serous tissue ມີໜາທີ່ປອງກັນອັນຕະລາຍທີ່ເກີດຂຶ້ນກັນຫົວໃຈ ຈະຕິກັບເສັ້ນເລືອດຂະໜາດໃຫຍທີ່ເຂົ້າ ແລະ ອອກຈາກຫວົ ໃຈ diaphhram ແລະ sternum. Pericardium ແຍກເປັນ 2 ຊັ້ນ ຊັ້ນນອກເອີ້ນວາ: Parieetal layer ເຊີ່ງບຸດານໃນຂອງ pericardium ຊັ້ນໃນເອີ້ນວາ: Visceral layer ຈະຄຸມຕິດກັບຫົວໃຈຈຶ່ງເອີ້ນວາ: Epicardium ລະຫວາງຊັ້ນ 2 ຂອງ Pericardium ຈະມີ Space ເອີ້ນວາ: Pericardial cavity ເຊີ່ງຈະມີ Pericardial fluid ຢູເລັກນອຍ ເພື່ອຫດ ການສຽດສເີ ວລາຫວົ ໃຈບບີ ຕວົ . ຮບູ ພາບທີ 37: ສວນປະກອບຕາງໆ ພາຍໃນຫົວໃຈ ແລະ ລີ້ນຫົວໃຈ 59

ໂຄງສາງຂອງຫວົ ໃຈ (Structure of the heart) ໜັງຂອງຫົວໃຈມີ 3 ຊັ້ນ, ຊັ້ນນອກເອີ້ນວາ: Pericardium ຊັ້ນກາງເປັນຊັ້ນຂອງກຼາມຊີ້ນ (Muscular layer) ເອີ້ນວາ: Myocardium ແລະ ຊັ້ນໃນສຸດຄື: Endocardium ສາລັບ Myocardium ເປັນ cardiac muscle fibers ເຊ່ງີ ປະສານກນັ ເຮດັ ໜາທເີ່ ຕ້ັນເປັນຈງັ ຫວະໃນລະບບົ ຂອງຫວົ ໃຈ; ສວນ Endocardium ລະບຸຢູ ພາຍໃນ Myocardium ເປນັ endothelium ຊະນິດດຽວກັນທ່ລີ ະບຸຢູພາຍໃນເສັ້ນເລືອດເເດງ. ຫົວໃຈແບງອອກເປັນ 4 ຫອງ ໂດຍມີໜັງຂັ້ນກາງແບງອອກເປັນຊາຍ - ຂວາ ໜັງນັ້ນເອີ້ນວາ: Septum ເຮດັ ໃຫເບອ້ື ງຊາຍ ແລະ ຂວາ ຂອງຫວົ ໃຈບຕ່ ິດຕກ່ ັນ ເບື້ອງຂວາຮບັ ເລືອດດາຈາກສວນຕາງໆຂອງຮາງກາຍທີ່ສົ່ງໄປ ຟອກຢູປອດ; ຊກີ ຊາຍຮບັ ເລອື ດແດງທີມ່ ອີ ອັ ກຊີເຈນັ ຫາຼ ຍມາຈາກປອດແລວໄປລຽງທ່ວົ ຮາງກາຍທງັ້ 2 ເບ້ອື ງ ຈະມີ ລ້ນີ ຫວົ ໃຈກນັ້ ແບງ ຕ່ໄປອີກສວນຂາງເທີງເອີ້ນວາ: Atrium ທີ່ກັ້ນແບງຫົວໃຈຫອງເທີງຂວາ ແລະ ເທີງຊາຍ ເອີ້ນ ວາ: Inter-atrial septum ສວນຂາງທາງລຸມເອ້ີນວາ: Ventricle ທ່ກີ ັ້ນລະຫວາງຫົວໃຈຫອງລຸມຂວາ ແລະ ຫອງ ລຸມຊາຍ ເອນ້ີ ວາ: Interventricular septum. Right atrium ຫວົ ໃຈຫອງເບອ້ື ງເທງີ ຂວາມຂີ ະໜາດໃຫຍກວາຫອງເບື້ອງເທີງຊາຍ ແຕໜັງບາງກວາຈະມີ ເສ້ນັ ເລືອດດາໃຫຍມາເປີດເຂ້າົ 2 ເສນ້ັ ຄື: - Superior vena cava ຮບັ ເລອື ດດາຈາກສວນເທງີ ຂອງຮາງກາຍ ຄື: ຈາກຫົວ, ຄ ແລະ ແຂນທ້ງັ ສອງເບ້ອື ງ - Inferior vena cava ຮບັ ເລອື ດດາຈາກສວນລຸມຂອງຮາງກາຍ ນອກຈາກນັ້ນມີເສັ້ນເລືອດດາທີ່ຮັບເລືອດຈາກ ກາມຂອງຫວົ ໃຈ ຊື່ວາ Coronary sinus ຈາກ Right atrium ເລອື ດດາຈະໄຫລຼ ົງສູຫົວໃຈຫອງເບື້ອງລຸມທາງ ຂວາ ໂດຍຜານລີ້ນຂອງຫົວໃຈຊື່ວາ Right atrio –ventricular valve ຫຼື Tricuspid ລີ້ນນີ້ມີ 3 ແສກ ເມື່ອ ເຮາົ ເປດີ ຈະກັນບ່ໃຫເລ່ອື ດໄຫຍຼ ອນຫງັຼ ຈາກຫວົ ໃຈລຸມຂວາບໃ່ ຫຂຶນ້ ມາເທ່ງີ ຂວາເມ່ືອ Ventricle ຫດົ ຕົວ. Right Ventricle ຫອງລຸມຂວາຮັບເລືອດຈາກຫອງເທີງຂວາ ມີ Pulmonary artery ຮັບເລືອດຈາກ ຫອງລຸມຂວາມີລີ້ນຫົວໃຈຊື່ Pulmonary semilunar valve ທີ່ຄອຍກັ້ນບ່ໃຫເລືອດທີ່ໄປສູປອດໄຫຼຍອນກັບ ລີ້ນນີ້ມີ 3 ອັນ ຮູບຮາງຄາຍຄືກະເປົາ ໜັງຂອງຫົວໃຈຫອງລຸມຂວາຈະໜາກວາຫອງເທີງຂວາ ແຕໜານອຍກວາ ຫວົ ໃຈຫອງລມຸ ທາງເບອື້ ງຊາຍປະມານ 1/3 ເທ່ົາ. Left atrium ຫອງເທງີ ຊາຍມີໜັງຫາຼ ຍກວາຫອງຂາງຂວາ ຮັບເລືອດຈາກປອດທາງ Pulmonary veius 4 ເສ້ັນເບອ້ື ງລຸມຕິດຕ່ກັບຫວົ ໃຈຫອງລມຸ ຊາຍ ໂດຍມີລີ້ນຫົວໃຈຊື່ Left atrio-ventricular valve ຫຼື Bicuspid ຫຼື Mitral ກັ້ນ ລີ້ນນມ້ີ ີ 2 ແສກ. Left Ventricle ຫົວໃຈຫອງລຸມຊາຍມີໜັງໜາທີ່ສຸດ ສວນປາຍຂອງ Left Ventricle ຕົງກັບ Apex ຂອງຫົວໃຈຈາກຫອງລຸມຊາຍ ຈະມີ Aorta ເຊີ່ງເປັນຫຼອດເລືອດແດງທີ່ໃຫຍທີ່ສຸດ ຮັບເລືອດຈາກ Left Ventricle ໄປສູສວນຕາງຂອງຮາງກາຍ ມີ Aortic semilunar valve ຂັ້ນຢູ ມີລັກສະນະຄື Pulmonary semilunar valve. ກາມຊີ້ນຂອງຫົວໃຈເທີງແຍກອອກຕາງຫາກຈາກຫອງລຸມແຕມີ Modified muscular tissue bundle ນອຍໆອັນໜຶ່ງພົບທີ່ Septum ເຊີ່ງຈະຕິດຕ່ລະຫວາງຫົວໃຈຫອງເທີ່ງກັບຫອງລຸມເອີ້ນວາ Atrio- ventricular bundle (Bundle of His) ແລະ ໂດຍ bundle ນີ້ຈະຊວຍຖາຍທອດສັນຍານໄຟຟາ (Electrical impulse) ການຫດົ ຕົວຂອງຫວົ ໃຈຈາກຫອງເທີງໄປສູຫອງລມຸ ສະແດງວາຕາມປກົ ະຕິຫົວໃຈຫອງລມຸ ຫົດຕວົ ຕາມຫອງເທງີ . ນອກຈາກນີ້ເຮົາຍັງພົບວາມີ Modified cadiac muscular tissue ຢູເປັນກຸມເອີ້ນວາ node 2 ແຫງ ຄື ບລເິ ວນໃກໆກັບເສ້ນັ ເລອື ດ (Superior vena cava) ໃນຫວົ ໃຈຫອງເທີງຂວາເອີ້ນວາ: Sinu-atrial node (S-A node ) ອີກແຫງໜຶ່ງສວນລຸມຂອງ Interatrial septum ເອີ້ນວາ: Atrio-ventricular node (A-V node)ຈາກ 60

node ນີ້ຈຶ່ງຕິດຕ່ກັບ Bundle of His Bundle ນີ້ ຈະແຍກອອກເປັນ 2 ຂະແໜງ ທອດໄປ 2 ຂາງຂອງ Interventricular septum ແລວກະຈາຍອອກເອີ້ນວາ: Purkinje’s fibers ປະສານກັນເປັນເຄືອຂາຍພາຍໃຕ Endocardium ຂອງ Ventricle ທັງຂວາ ແລະ ຊາຍ fibers ຂອງ tissue ພວກນີ້ແຕກຕາງຈາກ Cardiac muscular tissue ໂດຍ fibers ຈະມີ Sarcoplasm ຈານວນຫຼາຍຢູຮອບ nuclei ແລະມີ glycogen ຈານວນ ຫາຼ ຍໃນ sarcoplasm myofibrils. 4.2. ເສັ້ນເລອື ດ ການໄຫຼວຽນຂອງເລືອດທີ່ອອກຈາກຫົວໃຈໄປຍັງເນື້ອເຍື້ອຕາງໆທົ່ວຮາງກາຍເກີດຂຶ້ນໂດຍອາໄສ ເສນ້ັ ເລືອດເຊິງ່ ແຕກສາຂາໄປທວ່ົ ຮາງກາຍເສ້ັນເລືອດແບງອອກເປນັ ຊະນດິ ຕາງໆດ່ງັ ນ້ຄີ :ື ເສ້ນັ ເລືອດແດງ(Arteries) ຄເື ສ້ນັ ເລອື ດທີນ່ າເລືອດອອກຈາກຫວົ ໃຈຈະມີໜັງໜາເພື່ອຮັບກັບຄວາມດັນ ພາຍໃນເສັ້ນເລືອດທີ່ສູງທຸກໆຄັ້ງທີ່ຫົວໃຈບີບຕົວ ເລືອດຈະຖືກດັນຜານເສັ້ນເລືອດຂະໜາດໃຫຍເຮັດໃຫ ໜັງຢດື ອອກເສັ້ນເລືອດແດງທີ່ໃຫຍທີ່ສຸດຄື: Arerioles ໜັງຂອງ Arerioles ຂະໜາດໃຫຍຈະມີ 3 ຊັ້ນ ຊັ້ນ ໃນສຸດເອີ້ນວາ: Tunica intima ປະກອບດວຍ endothelium ເຊີ່ງມີແຜນ eastis tissue ຢູຂາງລຸມເອີ້ນວາ internal elastic lamina ຊັ້ນກາງເອີ້ນວາ Tunica media ປະກອບດວຍ elatic connective tissue ກັບ smooth muscle fibers ຊ້ັນນອກເອ້ີນວາ Tunica adventitia ປະກອບດວຍ collagenic & elastic fiber connective tissue ລຽງຕວົ ປະສານກັນຢູໜງັ ຂອງ arteries ຂະໜາດນອຍຈະບາງລງົ ຕາມລາດັບ. ເສັ້ນເລືອຝອຍ (Capillaries) ຄືເສັ້ນເລືອດຝອຍທີ່ນາເລືອດຈາກ arterioles ໄປສູເສັ້ນເລືອດດາຂະ ໜາດນອຍທີ່ເອີ້ນວາ Venule ເສັ້ນເລືອດຝອຍໜັງບາງຫຼາຍປະກອບດວຍ endothelial cells ຊັ້ນດຽວ ເສນ້ັ ເລືອດຝອຍສວນຫຼາຍລຽງຕົວເປັນ network ຢູໃນ tissue ການແລກປຽນທາດ ແລະ ແຮຕາງໆລະຫວາງ plasma ກບັ tissue ຈະເກີດຂ້ຶນຢູເສນ້ັ ເລືອດຝອຍ. ເສັ້ນເລືອດດາ (Veins) ຄືເສັ້ນເລືອດດາທີ່ນາເລືອດຈາກເສັ້ນເລືອດຝອຍລວບລວມໄປສູຫົວໃຈ veins ເຊິ່ງມີຂະໜາດເທົ່າກັບ arteries ຈະມີໜັງບາງກວາມີ elastic tissue ແລະ smooth muscles ໃນໜັງນອຍ ກວາເພາະຄວາມດັນຂອງເລືອດໃນ veins ນອຍຫຼາຍ veins ຂອງແຂນ ແລະ ຂາເຮົາພົບວາມີລີ້ນ(Valves) ເຊງ່ິ ມລີ ັກສະນະຄາຍກະເປາົ ຢເູ ປນັ ລະຍະລນີ້ ນ້ີຈະປິດເມ່ືອເລອື ດເຂາົ້ ໄປເຕັມເປົາ ແລະ ເພື່ອປອງກັນບ່ໃຫເລືອດ ໄຫກຼ ບັ . Sinusoids ເປນັ ເສນັ້ ເລືອດທ່ຄີ າຍເສ້ັນເລອື ດຝອຍຈະພບົ ຢູໃນອະໄວຍະວະເຊນ່້ັ : ຕບັ , ມາມ, ເປັນສວນ ຕ່ລະຫວາງປາຍຂອງເສັນ້ ເລອື ດຊະນິດດຽວກັນ ຫືຼ ລະຫວາງປາຍຂອງ arteries ແລະ veins 5. ການແຈກຢາຍເລອື ດ ແລະ ການດດັ ອານວຍການຈລະຈອນ 5.1. ຊບີ ພະຈອນ ຊີບພະຈອນ(Pulse) ເປັນຄື້ນທີ່ເກີດຈານການຂະຫຍາຍຕົວ ແລະ ຫົດຕົວສະຫຼັບກັນຂອງເສັ້ນເລືອດເນື່ອງ ຈາກການບີບຕົວຂອງຫົວໃຈ ເຮັດໃຫເກີດຄວາມດັນຂຶ້ນໃນເສັ້ນເລືອດ ຊື່ງຄວາມດັນ(pressure wave) ນີ້ຈະໄປ ດັນຜິວໜງັ ຂອງ Artery ໃຫຂະຫຍາຍໃນຂະນະທ່ີເລືອດຜານໄປຕາມເສນ້ັ ເລືອດ. ຊີບພະຈອນມີ 2 ຊະນິດຄື: Arterial pulse ແລະ Venous pulse ແຕທີ່ນິຍົມຈັບສະເພາະ Arterial pulse ເປັນຊີບພະຈອນຂອງເສັ້ນເລືອດແດງ ເຊີ່ງຈະສາມາດຄ້າພົບ ແລະ ນັບໄດຕາມບລິມາດທີ່ເສັ້ນເລືອດແດງ ຜານປຸມກະດກູ ເຊັ່ນທີ່ Radial artery Brachial artery Facial artery Temporal artery ເປັນຕົ້ນຕາແໜງທ່ີ ຈັບຊີບພະຈອນໄດງາຍ ແລະ ສະດວກມທີ່ສຸດຄືທີ່ Radial artery (ຂ້ມືທາງດານນິ້ວຫົວແມມື) ອັດຕາການເຕັ້ນ 61

ຂອງຊີບພະຈອນໃນຜູໃຫຍ ປະມານ 72-80 ຄັງ້ ຕ່ນາທີ ໃນຂະນະຈັບຊີບພະຈອນຕອງສັງເກດດູຈັງຫວະການເຕັ້ນ ຂອງຊບີ ພະຈອນວາສະໝ່າສະເໝີ ຫືຼ ບຄ່ ວາມແຮງເທາ່ົ ກັນ ຫືຼ ບ.່ ລກັ ສະນະຂອງຊີບພະຈອນຈະແຕກຕາງກນັ ໄດຂຶ້ນຢູກບັ ປດັ ໄຈຕາງໆດງັ່ ນ:ີ້ 1. ອາຍຸ ເດັກນອຍຊບີ ພະຈອນໄວ ຄົນສູງອາຍຸຊບີ ພະຈອນຊາລງົ . 2. ເພດ ເພດຍງິ ຊບີ ພະຈອນໄວກວາເພດຊາຍເລກັ ນອຍ ຍິງ 70-80 ຄງັ້ /ນາທີ ຊາຍ 65-70 ຄັງ້ ຕນ່ າທ.ີ 3. ຮູບຮາງ ຖາມີຂະໜາດຕວົ ໃຫຍ ອດັ ຕາການເຕັ້ນນອຍລົງ ຖາຮູບຮາງນອຍ ອັດຕາການເຕັ້ນເພມີ່ ຂຶນ້ . 4. ການອອກກາລັງກາຍ ຫຼື ການເຮັດວຽກໃດໆກ່ຕາມຊີບພະຈອນຈະເຕັ້ນໄວຂຶ້ນເຊັ່ນ: ຫຼັງຮັບປະທານ ອາຫານ. 5. ພາວະທາງອາລງົ ເຊນ່ັ : ຕນ່ື ເຕນັ້ , ກັງວນົ , ຕກົ ໃຈ, ຊບີ ພະຈອນເຕນັ້ ໄວ. 6. ພາວະໂຣກບາງຢາງເຊັ່ນ: ໂຣກຫົວໃຈ(Heart disease) ໂຣກຂອງຕອມ(Thyroid Disturbance) ຮາງກາຍໄດຮັບການຕິດເຊື້ອ ຫືຼ ມີອາການເຈັບປວດຊບີ ພະຈອນເຕັ້ນໄວກວາປົກກະຕິ. 7. ຢາບາງຊະນິດເຊັ່ນ: epinephrinc ເຮັດໃຫຫົວໃຈເຕັ້ນໄວ ແລະ ບີບຕົວແຮງ ຢາ digitalis ເຮັດໃຫ ຊີບພະຈອນຊາລງົ . 8. ເມ່ືອຄວາມຮອນຂອງຮາງກາຍສງູ ຂ້ນຶ ເຊນ່ັ : ເວລາເປນັ ໄຂຊີບພະຈອນໄວຂນຶ້ . 9. ຄວາມດັນເລືອດ ເມື່ອຄວາມດັນເລືອດຕ່າຊີບພະຈອນຈະເຕັ້ນຄອຍ ແລະ ໄວເພື່ອຈະບີບໃຫຈານວນ. ເລອື ດເຂາົ້ ມາໃນກະແສເລືອດຫຼາຍຂ້ນຶ ແຕຖາຄວາມດັນເລອື ດສງູ ຊບີ ພະຈອນຈະຊາລົງ ແລະ ເຕ້ນັ ແຮງ. ຮບູ ພາບທີ 38: ຕາແໜງທີ່ສາມາດຈບັ ຊບີ ພະຈອນໄດ 5.2. ຄວາມດັນເລອື ດ ຄວາມດັນເລືອດ (Bloodpressure) ໝາຍເຖີງຄວາມດັນພາຍໃນເສັ້ນເລືອດເມື່ອ Left ventricle ບີບຕົວ ແລະ ມີເລືອດໄຫຼຜານມາກະທົບກັບໜັງເສັ້ນເລືອດຄວາມດັນສູງສຸດເກີດຂຶ້ນເມື່ອ Ventricle ບີບຕົວແລວເລືອດ ຖືກດັນມາກະທົບກັບໜັງຂອງ Aortaເອີ້ນແຮງດັນນີ້ວາ: Systolic pressure ແລະ ຄວາມດັນສວນໜອຍເຊີ່ງ ເປັນຄວາມດັນປົກກະຕິທີ່ມີຢູຕະຫຼອດເວລາຂອງເສັ້ນເລືອດເອີ້ນວາ: Diastolic Pressure ແລະຄວາມດັນຂອງ ເລອື ດເທົ່າກັບ 100 mm, Hg (ຄວາມຈງິ ເປນັ 860 mm, Hg) 62

ເນື່ອງຈາກເສັ້ນເລືອດມີ 3 ຊະນິດ ດັ່ງນັ້ນ, ຄວາມດັນເລືອດຈື່ງມີ 3 ຊະນິດຄື: arterial capillary ແລະ venous pressures ຄວາມດັນໃນເສັ້ນເລືອດແດງ (Arterial blood pressures) ຄືຄວາມດັນພາຍໃນ arteies ເຊີ່ງຈະ ແຕກຕາງກັນຕາມ Cardiac cycle brachial artery Systole ສູງ 110-120 mm, Hg ແລະ Diastoleປະມານ 75-80 mm, Hg ຄວາມແຕກຕາງລະຫວາງ Systolic ກັບ Diastolic pressure ເອີ້ນວາ Pulse Pressure ປົກກະຕິຢູ ລະຫວາງ 25-40 mm, Hg ໃນບາງຄົນອາດຈະພົບວາມີ Systolic Pressure ຕ່າກວາ 110 ຫຼື ສູງກວາ 120 ແລະມີ Diastolic Pressure ຕ່າກວາ ຫຼື ສູງກວາ 75 ໃຫຄືປົກກະຕິໄດຖາຄວາມດັນເລືອດເປັນແນວນີ້ມາໂດຍສະໝ່າສະເໝີແຕຖາ ພົບວາແຮງດັນເລືອດປຽນຈາກປົກກະຕິໄປສູລະດັບສູງຂຶ້ນເອີ້ນວາ: Hypertension ແລະ ຖາຕ່າລົງເອີ້ນ Hypotension ຄວາມດັນພາຍໃນເສັ້ນເລືອດຝອຍ (Capillary blood pressure) ຄວາມດັນໃນເສັ້ນເລືອດຝອຍ ປະມານ 32 mm, Hg ທາງດານ arteries 12 mm, Hg ດານທີ່ຕິດກັບ veins ຄວາມດັນນີ້ມີຄວາມສາຄັນການ ກອງຜານໜັງເສັ້ນເລອື ດຝອຍ. ຄວາມດັນໃນເສັ້ນເລືອດດາ (Venous blood pressure) ຄວາມດັນໃນເສັ້ນເລືອດດາຄອຍໆຫດລົງ ຈາກ 12 mm Hg ທ່ີເສັ້ນເລືອດດາຂະໜາດນອຍຈົນຮອດ O (Armospheeic pressure) ທີ່ເສັ້ນເລືອດຂະໜາດ ໃຫຍທີ່ຈະເຂ້າົ ສູຫວົ ໃຈ Venous pressure ຈະສງູ ຂ້ຶນໃນຄນົ ເຈັບທ່ມີ ີອາການຫວົ ໃຈວາຍ (Hoart failure) ສາເຫດທີ່ເຮັດໃຫຄວາມດັນເລືອດຄົງທີ່ຢູໄດໃນລະດັບປົກກະຕິ (Factors maintain of blood pressure) 1. ອັດຕາການບີບຕົວຂອງຫົວໃຈ (Force of heart beat) ຖາຫົວໃຈບີບຕົວໄວແຮງຈະເຮັດໃຫ ຄວາມດນັ ເລອື ດສງູ . 2. ການຍືດຫົດຂອງເສັ້ນເລືອດແດງໃຫຍ (Elasticity of arteries) ເສັ້ນເລືອດທີ່ມີການຍືດຫົດນອຍຈະ ເຮັດໃຫມີຄວາມຕານທານສູງກວາເສັ້ນເລືອດທີ່ມີຄວາມຍືດຫົດສູງເມື່ອຄວາມຕານທານສູງຈະເຮັດໃຫ ຄວາມດັນສູງຂນ້ຶ ດວຍໃນຄນົ ອວນ ຫືຼ ສງູ ອາຍມຸ ກັ ຈະມີຄວາມດນັ ເລອື ດສງູ ເພາະເສັ້ນເລືອດມີໄຂມັນມາຕິດ ເກາະຫຼາຍ. 3. ຈານວນຂອງເລືອດທີ່ໄຫຼວຽນໃນຮາງກາຍ(Total amount of blood circulation in body) ເມື່ອຈາ ນວນເລອື ດນອຍລົງຄວາມດນັ ເລືອດຈະຫດຕາ່ ລົງດວຍເຊນ່ັ ຈາກການເສຍເລືອດ. 4. ຄວາມໜຽວແໜນຂອງເລືອດ(Viscosity of blood vessels) ຂຶ້ນກັບຄວາມເຂັ້ມຂຸນເຊີ່ງເນື່ອງມາ ຈາກຈ ານວນຂອງເມັດເລືອດເເດງ platelets ເລືອດທີ່ມີຄວາມໜຽວແໜ ນສູງຈະພົບວ າເຮັດໃຫ ຄວາມດັນເລອື ດສູງດວຍ. 5. ຄວາມຕານທານສວນປາຍ(peripheral resistance) ຄາເສັ້ນເລືອດແດງສວນປາຍນອຍຫຼາຍຄວາມດັນ ທາງເສັ້ນເລອື ດແດງຈະສງູ ແຕໃນທາງເລືອດດາຈະຕາ່ ແລະ ຖາເສ້ັນເລອື ດແດງສວນປາຍກວາງຫາຼ ຍຈະເຮັດ ໃຫຄວາມດນັ ທາງເສັນ້ ເລືອດແດງຕາ່ ແຕໃນເສ້ນັ ເລອື ດດາສູງ. ສາເຫດທ່ເີ ຮດັ ໃຫຄວາມດັນເລືອດປຽນແປງໃນຄນົ ປົກກະຕິ 1. ອາຍຸ ເຮັດໃຫສະພາບຂອງໜງັ ເສ້ນັ ເລືອດປຽນໄປ. 2. ເພດ ເພດຍງິ ຈະມີຄວາມດນັ ເລອື ດຕາ່ ກວາເພດຊາຍ ໃນອາຍເຸ ທົ່າກັນ. 63

3. ຮູບຮາງ ຜູທີ່ມຮີ ູບຮາງໃຫຍຈະມີຄວາມດນັ ເລືອດສງູ ກວາ. 4. ການອອກກາລງັ ກາຍ ແລະ ການຮັບປະທານອາຫານກເຮດັ ໃຫຄວາມດັນເລອື ດສູງປົກກະຕິ. 5. ສະພາບຂອງອາລມົ ການປຽນແປງທາງອາລມົ ໃນສະພາບຕື່ນເຕ້ນັ ຈະເຮດັ ໃຫຄວາມດນັ ເລອື ດສງູ ຂນຶ້ . 6. ທາທາງ ການນອນຈະເຮດັ ໃຫຄວາມດນັ ເລອື ດຕາ່ ກວາການນ່ງັ ຫຼື ຢືນ. 7. ລດິ ຂອງຢາບາງຢາງເຊນ່ັ : epinephrine ເຮດັ ໃຫຫວົ ໃຈເຕັນ້ ໄວ ແລະ ບີບຕວົ ແຮງ. 6. ໜາທຂ່ີ ອງເລອື ດ ແລະ ນາ້ ຢາງເຫືອຼ ງ ເລອື ດເຮດັ ໜາທເ່ີ ປນັ ຕວົ ກາງຕດິ ຕລ່ ະຫວາງຈຸລັງຕາງໆ ທົ່ວຮາງກາຍ ການໄຫຼວຽນຂອງເລືອດຈະຊວຍໃຫຈຸ ລັງເຫຼົ່ານັ້ນໄດຮັບສະພາບແວດລອມທີ່ຄົງທີ ເໝາະສົມ ເລືອດຈະນາອາຫານໃຫເນື້ອເຍື່ອຕາງໆທຸກແຫງຂອງ ຮາງກາຍຕະລອດເວລາພອມກບັ ນາຂອງເສດເຫອຼື ແລະ ສານທີ່ຫຼັງຈາກເນື້ອເຍື່ອເຫຼົ່ານັ້ນອອກໄປຕາມກະແສເລືອດ ໄປຍງັ ອະໄວຍະວະ ຫືຼ ເນ້ອື ເຍື່ອອນ່ື ເພອ່ື ນາໄປໃຊ ຫຼື ກາຈັດອອກ. ເລອື ດຈັດເປນັ ເນື້ອເຍື່ອກຽວພນັ ຊະນິດໜງຶ່ ປະກອບດວຍ blood cell ແລະ intercellular substance ທີ່ ເປັນ liquid ໂດຍສະເລຍຕ່ຄົນຈະມີຈານວນເລືອດປະມານ 7-8% ຂອງນ້າໜັກຮາງກາຍ ຫຼື ປະມານ 5-6 ລິດ ເລອື ດຈານວນນີຫ້ ວົ ໃຈຈະສູບສດິ ອອກໄປຕາມເສັ້ນເລອື ດຕາງໆ ທ່ົວຮາງກາຍ. Lymphatic tissue ເຮັດໜາທີ່ຕອງພວກ tissue fluid ພົບຢູໃຕ epithelium ຂອງທາງເດີນຫາຍໃຈ ແລະ ທາງເດີນອາຫານເຊັ່ນ: ພວກ palatine, pharyngeal, lingual tonsils ແລະ peyer patches ໃນ ileum ສາລບັ ເຮດັ ໜາທີກ່ ອງນາ້ ເຫືອຼ ງກ່ຄືຕອມນາ້ ເຫືອຼ ງ (lymph node) ເຊີ່ງມີຂະໜາດແຕກຕາງກັນຫຼາຍຕັ້ງແຕຫົວເຂັມ ໝດຸ ຈົນເຖງີ ປາຍນ້ວີ ກອຍ ແລະ ພົບຢູຕາມເສນ້ັ ນ້າເຫຼືອງກອນທີ່ຈະເຂົ້າ thoracic duct ແລະ Right lymphatic duct ເຊັ້ນທີ່ຮັກແຮ, ຂາໜີບ, ດານຂາງຄເປັນຕົ້ນ ມັກຈະຢູເປັນກຸມລະຫວາງ 2-5 node ແຕລະ node ປະກອບ ດວຍສວນນອກເປັນ cortex ແລະ ສວນໃນເປັນ medulla, lymph node ກຸມດວຍ fibrous capsule ເຊີ່ງມີ elastic fibers ແລະ smooth muscular tissue, capsule ໃນນີ້ tirabecula ຍີ່ນເຂົ້າໄປແບງ node ອອກເປັນ ສວນຕາງໆເຊີ່ງມີ lymphatic tissue ບັນຈຸຢູລະຫວາງ ແລະ ຈະມີຊວງເອີ້ນວາ: tissue ແລະ trabeclae ຈະ ມີຊວງທ່ຮີ ຽກວາ lymph sinuses, germinal centers. 7. ພະຍາດກຽວກັບເລອື ດ ແລະ ສາເຫດ, ວທິ ີຕານ-ປອງກນັ ໂຣກພະຍາດໃບໄມໃນເລືອດ(Schistosomiasis) (ໂຣກພະຍາດໃບໄມຊິສໂຕໂຊມາ, ຮູຈັກກັນໃນຊື່ອື່ນໆ ວາບິລຮາຣເຊີຍ(Bilharzia), ໄຂຫອຍທາກ(Snail fever) ແລະ ໄຂກາຕາ(Katayama fever) ເປັນໂຣກທີ່ມີ ສາເຫດມາຈາກ ໜອນພະຍາດຊະນິດ ຊີສໂຕໂຊມາ ເປັນຕວົ ທອີ່ າດເຮດັ ໃຫເກດີ ການຕິດເຊື້ອໄດໃນທາງເດີນປັດສະ ວະ ຫືຼ ລາໃສ ອາການທອ່ີ າດຈະມໄີ ດແກ: ເຈບັ ທອງ, ຖອກທອງ ອາຈົມເປັນເລອື ດ ຫືຼ ມເີ ລອື ດປນົ ໃນປັດສະວະ ຫືຼ ລາໃສ ສາລັບຜູທໄີ່ ດຕດິ ເຊອ້ື ມາເປນັ ເວລາດົນ ອາດເກດີ ພາວະຕັບອກັ ເສບ, ໝາກໄຂຫງັຼ ລ້ມົ ເຫຼວ ຫຼື ພາວະເປັນໝັນ ຫຼື ມະເຮັງພົກຍຽວໄດ ສາລັບເດັກນອຍ ພະຍາດດັ່ງກາວອາດເປັນສາເຫດໃຫເກີດການຈະເລີນເຕີບໃຫຍຊາ ແລະ ຄວາມລາບາກໃນການຮຽນ. ພະຍາດດ່ງັ ກາວແພກະຈາຍໂດຍທາງການຕດິ ຕ່ສາຜດັ ກັບແຫງ່ຼ ນາ້ ທ່ີມີພະຍາດນ້ັນ ພະຍາດເຫຼົ່ານີ້ຈະຖືກປອຍ ອອກມາຈາກ ຫອຍທາກນາ້ ຈືດເຊ່ີງຕິດເຊື້ອມາແລວ ພະຍາດດັ່ງກາວມັກພົບທົ່ວໄປໂດຍສະເພາະໃນເດັກນອຍທີ່ຢູ ໃນປະເທດກາລັງພັດທະນາ ເນື່ອງຈາກມີຄວາມເປັນໄປໄດຫຼາຍທີ່ພວກເຂົາຈະລົງຫຼິ້ນໃນແຫຼ່ງນ້າທີ່ມີການຕິດເຊື້ອ ກຸມຄວາມຊຽງສູງອື່ນໆ ໄດແກ: ຊາວໄຮຊາວນາ, ຊາວປະມົງ ລວມທັງຜູທີ່ອາໃສແຫຼ່ງນ້າເຮັດໃຫພາລະກິດປະຈາ ວັນເຊງ່ີ ເປນັ ແຫ່ຼງນ້າທີມ່ ີການຕິດເຊື້ອແລວ ພະຍາດດັ່ງກາວຈັດຢູໃນກຸມ ພະຍາດຕິດເຊື້ອໜອນພະຍາດ ການວິນິດ 64

ໄສພະຍາດເຮັດໄດໂດຍການຫາໄຂຂອງພະຍາດໃນຍຽວ ຫຼື ອາຈົມ ນອກຈາກນນ້ັ ຍງັ ສາມາດຢືນຢັນພະຍາດໄດໂດຍ ການຫາແອນຕບິ ດໃີ ນເລອື ດທ່ຕີ ຕ່ ານພະຍາດດັ່ງກາວ. ການປອງກັນພະຍາດໄດແກ: ການປັບປຸງແຫຼ່ງນ້າໃຫສະອາດ ແລະ ຫດຈານວນຫອຍທາກລົງໃນບລິເວນທ່ີ ມກັ ພບົ ເຫັນພະຍາດ ອາດຕອງມີການຮກັ ສາທງັ ກຸມພາຍໃນຄັງ້ ດຽວກັນ ແລະ ເຮັດເປນັ ປະຈາທກຸ ປໂີ ດຍການໃຫກິນ ຍາ ເຫດນ້ີເພ່ອື ຫດຈານວນຜູທ່ີຕດິ ເຊືອ້ ຈງ່ຶ ເປນັ ການຫດການແພກະຈາຍຂອງພະຍາດໄປນາ. ຄາຖາມຄ້ົນຄວາ: 1. ລະບົບຈລະຈອນເລືອດ ແລະ ລະບບົ ນາ້ ຢາງເຫອືຼ ງມກີ ານພວົ ພນັ ກນັ ຄືແນວໃດ 2. ເລອື ດມີຂະບວນການແຂງໂຕຄແື ນວໃດ? 3. ເລອື ດປະກອບມຈີ ກັ ໝວດຄືໝວດໃດແດ ແລະ ມີວີທກີ ານໃຫເລອື ດຄແື ນວໃດ? 4. ຈ່ົງບອກເຖງີ ຄວາມໝາຍ, ທ່ຕີ ັ້ງ ແລະ ໂຄງສາງຂອງຫວົ ໃຈ? 5. ຊີບພະຈອນ ແລະ ຄວາມດນັ ເລອື ດມີການພົວພັນກັນຄແື ນວໃດ? 6. ໜາທຂີ່ ອງເລອື ດມຄີ ແື ນວໃດ? 65

ບດົ ທີ6 ລະບບົ ຂັບຖາຍ (Excretory system) 1. ໜາທທີ່ ົ່ວໄປຂອງໝາກໄຂຫັງຼ 1) ຈຸລັງປດັ ສະວະ(Formation of urine) ຈຸລັງຕາງໆຈະຜະລິດຂອງເສຍ(waste products) ຈາກການສະລາຍຕົວຂອງທາດອາຫານຂອງເສຍເຫຼົ່ານ້ີ ເປນັ ອນັ ຕະລາຍຕ່ການເຮັດວຽກຂອງຈຸລັງຈື່ງຈາເປັນຕອງຂັບໄລອອກພາຍນອກຂອງຮາງກາຍ ຂອງເສຍນີ້ ແບງອອກເປນັ 2 ຊະນດິ ຄື: 1.1) ກາສທສ່ີ າຄນັ ຄື: CO2 ຖືກຂັບໄລອອກທາງລມົ ຫາຍໃຈ 1.2) Solid ເຊີ່ງຢູໃນທາດແຫຼວຂອງຮາງກາຍໂດຍສະເພາະໃນເລືອດເຊັ່ນ: urea, uric, acid, creatinine ເປັນຕົນຂອງເສຍເລົານີ້ຈະຖືກຂັບໄລອອກຈາກຮາງກາຍທາງໝາກໄຂຫຼັງໂດຍອອກ ທາງນ້າປດັ ສະວະ 2) ຄວບຄມຸ ຄວາມສມົ ດນູ ຂອງນາ້ (water balance ຫຼື water homeostasis) ໂດຍເຮດັ ໜາທີ່ຂັບນາ້ ອອກ Sodium chloeine ທ່ີເກດີ ຄວາມຈາເປັນແກຮາງກາຍໃຫອອກຈາກຮາງກາຍ 3) ຄວບຄມຸ ຄວາມສມົ ດນູ ຂອງທາດພວກເກືອແຮຕາງໆ(Electrolyte balamnce) ໃນຄົນປົກກະຕິໃນປະລິມານເກືອແຮຈານໃນຮາງກາຍມີຄາຄອນຂາງຄົງທີ່ເກືອແຮທີ່ສາຄັນ Na+ K+ Ca HCO3 CI2=SO ຖາຄວາມເຂັ່ມຂຸນຂອງເກືອແຮປຽນແປງໝາກໄຂຫຼັງຈະເຮັດໜທີ່ຂັບອອກສວນທີ່ ເກີຮຖມີ້ ໄປຫຼືຮາງກາຍຂາດແຄນມາກໄຂຫງຼັ ເຮດັ ໜາທີ່ເກບັ ເກືອແຮຈານນີ້ໄວ 4) ຄວບຄມຸ ສມົ ດູນຂອງຄວາມເປັນກົດ ແລະ ດາງ(Acid base regulation) ໃນປົກກະຕແິ ລວຮາງກາຍຄນົ ເຮົາຈະສາງກດົ ອອກມາຕະຫອຼ ດເວລາຕອນນ້ນັ ຈງື່ ມີຄວາມຈາເປັນຂັບໄລກົດ ອອກໄປໂດຍໝາກໄຂຫັຼງຈະເຮັດໜາທີ່ຮວມກັບກົນໄກອື່ນຈຸລັງທຸກຈຸລັງຈະເຮັດໜາທີ່ຕາມປົກກະຕິເມື່ອ ຮາງກາຍມີ ph7.4(7.35-7.45) ຖາຕ່າລົງ ຫືຼ ສງູ ຂນ້ຶ ການເຮັດວຽກຈລຸ ງັ ຈະເສຍໄປ. 5) ສາງ ແລະ ໄຫຼຮໂມນບາງຊະນິດເຊັ່ນ Erythropoietin ເຊີ່ງເປັນຮໂມນໄປກະຕຸນໄຂກະດູກໃຫສາງ ເມດັ ເລອື ດແດງ(RBC) ກະແສເລືອດເພ່ືອມຂ້ຶນ 6) ທາລາຍທາດຜິດ(Detoxification) ຖາຮາງກາຍໄດຮັບທາດຜິດເຂົ້າໄປທາດບາງຢາງຈະຖືກປຽນ ສະພາບໃຫເປນັ ທາດທບ່ີ ມ່ ຜີ ິດໄດໂດຍໝາກໄຂຫັຼງເຊນ່ັ : benzoic acid ໝາກໄຂຫຼງັ hippuric acid ປດັ ສະວະ 2. ສວນປະກອບຂອງໝາກໄຂຫຼັງ 2.1. ພກົ ນາ້ ຍຽວ ພກົ ນາ້ ຍຽວ(Urinary bladder) ເປນັ ທ່ເີ ກັບນາ້ ປັດສະວະອອກຈາກໝາກໄຂຫງັຼ ຕະຫອຼ ດເວລາແຕເຮັດໜາ ທໄ່ີ ລອອກເປັນບາງຄ້ງັ ຄາວຕາມຄວາມຕງັ້ ໃຈຂອງຄນົ ນັນ້ ຕັງ້ ຢູອຸງເຊີງ່ ກາງຫຼັງຕ່ກະດູກຫວົ ໜາຢູໜາຕ່ລາໄສໃຫຍໃນ ເພດຊາຍ ແລະ ຕໜ່ າໝົດລູກໃນເພດຍິງ. ຂະໜາດກະເພາະປັດສະວະປຽນແປງໄປຕາມປະລມິ ານນາ້ ປັດສະວະທຢ່ີ ູເຊັ່ນ: ໄຫປັດສະວະສາເລັດໃໝໆ ຈະມີນ້າປັດສະວະຢູເລີຍຈົນເຖີງຂະໜາດບ່ເກີນ 50 ຊມ2 ແຕຂະໜາດມີນ້າປັດສະວະເຕັມທີ່ຈະມີປະລິມານ 500 ຊມ2 ຂອບຂອງກະເພາະປດັ ສະວະປະດວຍກາມຊີ້ນລຽບຄກື ັນແຕໜາກວາທ່ໝາກໄຂຫງັຼ ທກີ່ ະເພາະປັດສະ 66

ວະຈະມີຮູເປີດ 3 ຮູ ຄື: ເປີດທາງ URETS 2 ຮູ ແລະ ເປີດອອກທາງ Urethra 1 ຮູ ເຊີ່ງມີ Sphincter ຄອຍ ເປດີ ປດິ ເມ່ອື ຕອງການປດັ ສະວະ. 2.2 ສວນປະກອບຂອງນ້າຍຽວ - ນາ້ 96% ຫຼື 1-1.5 ລິດ - ທາດນິນເທຍ (Inorganic substances) ໂຊດຽມ 6 ກຼາມ ຄລໄລຄ 7 ກາຼ ມ ແຄວຊຽມ 0.2 ກາຼ ມ ໂປຕາສຊຽມ 2 ກາຼ ມ ຟອສເຟຕ 1.7 ກາຼ ມ ຊລັ ເຟຕ 1.8 ກາຼ ມ - ທາດອິນເທຍ (Organc substances) ຢູເຣຍ 2% 20-30 ກາຼ ມ ກດົ ຢຣູ ກິ 0.6 ກຼາມ ຄລີອາຕມີ ິນ Creatinine 1.2 ກາຼ ມ ແອມໂມເນຍ Ammonia 0.5-0.9 ກາຼ ມ ຮໂມນໃນປັດສະວະມຮີ ໂມນຫາຼ ຍຊະນດິ ທຜ່ີ ະລດິ ໂດຍອະໄວຍະວະສືບພນັ ແລະ Hypopysis 2.3. ການຂັບຖາຍນ້າຍຽວ ໜາກໄຂຫຼັງມີໜາທີ່ຂັບຖາຍຂອງສີ່ງເສດເຫຼືອອອກຈາກຮາງກາຍເຊີ່ງຈະເກີດຂຶ້ນຕະຫຼອດເວລາການເຮັດ ວຽກຂອງໜາກໄຂຫຼັງນັບວາສະລັບຊັບຊອນຫຼາຍພ່ສົມຄວນດັງທີ່ເວົ້າມາແລວຂາງຕົ້ນຂາງໜາເລືອດທີ່ຜານໜາກ ໄຂຫຼັງກ່ຈະໄຫຼຂຶ້ນອອກມາຈະໄດຮັບການຮອງເອົາຂອງເສີຍອອກມາເປັນນ້າປັດສະວະຂອງເສີຍທີ່ສາຄັນໄດແກ ພວກ ຢູເລຍ ຟອສເຟຕ ແລະ ຊັລເຟຕເປັນຕົ້ນເຊີ່ງເປັນຂອງເສຍທີ່ເກີດຈາກການເຮັດວຽກຂອງຮາງກາຍສວນອື່ນ ເຊ່ນັ ການເຄອື່ ນໄຫວຂອງກາມຊ້ນີ ການສງັ ເຄາະອາຫານຂອງຕບັ ເປນັ ຕົນ. ນ້າປດັ ສະວະມີຄວາມຖວງຈາເພາະຕັ້ງແຕ 1.001-1.040 ໝາຍຄວາມວາມີຄວາມຖວງຈາເພາະຫຼາຍກວານ້າ ບລິສຸດໜອຍໜຶ່ງມຄີ ວາມເປນັ ກດົ ອອນໆ(PH6) ປັດສະວະມີສເີ ຫຼອື ງອອນໆເນ່ອື ງມາຈາກ Urochrome ທີ່ເກີດຈາກການທາລາຍຂອງອາຫານໂປຼຕິນອາດຈະ ເຫນັ ວາປດັ ສະວະມສີ ເີ ຂ້ັມໃນຕອນເຊ້າົ ເມອ່ື ປດັ ສະວະເທອ່ື ທາອດິ ເພາະວາເວລາກາງຄືນໝາກໄຂຫັງຼ ຈະເອາົ ນ້າປດັ ສະ ວະອອກໜອຍກວາກາງເວັນແຕທາດລະລາຍມີປະລິມານເທົ່າເດີມເມຶ່ອປັດສະວະອອກໃໝໆຈະບ່ຄອຍມີກິ່ນຫຼາຍ ແຕຈະມີກິ່ນຂອງແອມໂມເນຍເມື່ອຕັ້ງຖິ້ມໄວດົນເກີນເພາະວາເຊື້ອແບັດທີເລຍໄດມີການປຽນແປງທາດຢູເລຍໃຫ ເປນັ ທາດແອມໂມເນຍ. 3. ພະຍາດທເີ່ ກດີ ຂນ້ຶ ໃນລະບົບຂບັ ຖາຍ-ວິທປີ ອງກນັ ພະຍາດໃບໄມໃນຕັບ ເປັນພະຍາດທີ່ເຮັດໃຫເກີດການຕິດເຊື້ອໃນຖົງນ້າບີຕັບຈາກການບລິໂພກປາ ຫຼື ສັດນ້າດິບໆ ຫຼື ເຄີງສຸກເຄີ່ງດິບ ໂດຍພະຍາດໃບໄມໃນຕັບຈະອາໃສຮາງກາຍຂອງມະນຸດ ຫຼື ສັດລຽງລູກດວຍນ້າ ນົມເພື່ອຈະເລີນເຕີບໂຕ ແລະ ວາງໄຂ ສົ່ງຜົນໃຫທ່ນ້າບີເກີດການອັບເຊື້ອຊ້າເຮື້ອ ຫຼື ອຸດຕັນຈາກໄຂ ແລະ ໂຕ ພະຍາດ ຜູປວຍຈ່ງຶ ມອີ າກາດອືດທອງ, ແໜນທອງ ຫືຼ ອອນເພຍ ແຕຫາກອາການຮນຸ ແຮງຂຶ້ນ ຜູປວຍອາດຕາເຫຼືອງ, ໂຕເຫຼືອງ, ຄັນຕາມຕົນໂຕ ຫືຼ ເບອ່ື ອາຫານໄດ. 67

ອາການຂອງພະຍາດໃບໄມໃນຕັບ ໃນໄລຍະເບື້ອງຕົ້ນຂອງການຕິດເຊື້ອ ຫາກພະຍາດໃບໄມໃນຕັບຍັງມີຈາ ນວນບ່ຫຼາຍ ເນື້ອຕັບຍັງມີອາການອັບເສບ ຫຼື ປຽນແປງໜອຍ ຜູປວຍອາດຍັງບ່ປະກົດອາການໃດໆ ແຕຫາກມີ ພະຍາດໃບໄມໃນຕັບສະສົມຢູຈານວນຫາຼ ຍເປນັ ເວລາດນົ ຈນົ ເກດີ ການຕດິ ເຊອື້ ຊ້າເຮອ້ື ແລະ ຕັບເສຍຫາຍຫຼາຍຂຶ້ນ ຜູປວຍເລມ່ີ ສະແດງອາການຄາຍກັບການປວຍໂຣກລະບບົ ທາງເດນີ ອາຫານທວ່ົ ໄປເຊນ່ັ : - ຮູສກຶ ຮອງບລເິ ວນທອງ - ອາຫານບຍ່ ອຍ ແໜນທອງ - ຖອກທອງຊາ້ ເຮື້ອ - ປວດຫງັຼ - ເຈບັ ທອງບລິເວນດານຂວາຈາກພະວະຕັບອກັ ເສບ - ອອນເພຍ... ການປິ່ນປົວພະຍາດໃບໄມໃນຕັບ ເພື່ອຮັກສາພະຍາດໃບໄມໃນຕັບຢາງເໝາະສົມ ໝຕອງພິຈາລະນາຜົນ ການວິນິໄສໄຂພະຍາດ ລະດບັ ຄວາມຮນຸ ແຮງຂອງການຕດິ ເຊ້ອື ແລະ ພະວະແຊກຊອນທີ່ເກີດຂຶ້ນ ໂດຍການຮັກສາ ພະຍາດໃບໄມໃນຕັບທແີ່ ຕກຕາງກນັ ໄປ. ຄາຖາມຄ້ນົ ຄວາ: 1. ໜາທຂີ່ ອງໝາກໄຂຫຼັງປະກອບມຈີ ກັ ໜາທຄີ່ ໜື າທ່ີໃດແດ? 2. ພກົ ຍຽວມີລັກສະນະ ແລະ ໜາທຄີ່ ືແນວໃດ? 3. ນ້າຍຽວມີອົງປະກອບທສ່ີ າຄນັ ໃດແດ? 4. ຈົ່ງບອກເຖງີ ວົງຈອນ, ອາການ ແລະ ວທີ ປີ ່ນິ ປົວພະຍາດໃບໄມໃນຕບັ ? 68

ບົດທີ 7 ລະບບົ ຕອມບ່ມີທ່ (Endocrine System) 1. ຮໂມນ-ບົດບາດຄວາມສາຄັນຂອງຮໂມນ ລະບົບຕອມບ່ມີທ່ເປັນລະບົບທີ່ເຮັດໜາທີ່ສາຄັນໃນການປຽນແປງເຊີ່ງເກີດຂຶ້ນໃນຮາງກາຍທົ່ວໄປຄື: ກຽວຂອງກັບເມຕະບລິຊຶມ(Metabolism) ຕາງໆໃນຮາງກາຍ ຄວບຄຸມປະຕິກິລິຍາພາຍໃນຈຸລັງ ຫຼື ການຂົນສົ່ງ ສານບາງຢາງຜານເຂົ້າອອກທາງຫຸມຈຸລັງລວມທັງເມຕະບລິຊຶມຂອງຈຸລັງໃນລັກສະນະອື່ນໆອີກດວຍ ເຊັ່ນ: ການ ຈະເລີນເຕີບໂຕ(Growth) ການໃຊພະລັງງານ, ການຕອບສະຫນອງຕ່ຄວາມຄຽດ, ຕະຫລອດຈົນການສືບພັນ (Reproduction) ຕອມບ່ມີທ່ໃນຮາງກາຍຈະຂັບ internal secretion ເຊີ່ງເປັນສານເຄມີ ເອີ້ນວາ: ຮໂມນ (Hormone) ມີຄວາມສາຄັນຕ່ການດາລົງຊີວິດຢາງຫຼາຍ ສານເຄມີນີ້ເມື່ອຖືກຜະລິດອອກມາຈະຊຶມເຂົ້າສູກະແສ ເລືອດ ໄປຍັງສວນຕາງໆຂອງຮາງກາຍ ແລະ ຄວບຄຸມ ຫຼື ສະແດງສິດຕ່ຈຸລັງ, ອະໄວຍະວະຫຼືລະບົບຕາງໆຂອງ ຮາງກາຍໃຫເຮດັ ວຽກໄປຕາມປົກະຕິ ຮໂມນແຕລະຊະນິດຈະມີຫນາທີ່ສະເພາະຢາງ ແລະ ມີອິດທິພົນຕ່ອະໄວຍະ ວະຕາງໆ ແຕກຕາງກັນໄປຕາມຫນາທີ່ຂອງຮໂມນນັ້ນ ຮໂມນຈະອອກສິດໄວຫຼືຊາກໄດ ແລະ ເມື່ອໃຊເປັນ ປະໂຫຍດແກຮາງກາຍແລວກຈະຖກື Oxidize ຫຼື ຖກື ຂັບຖມິ້ ອອກມາ. ໂດຍທວ່ົ ໄປຮໂມນຈະແບງໄດເປນັ 2 ຊະນິດຄ:ື 1. ຮໂມນສະເພາະທີ່ (Local Hormone) ມີຜົນທີ່ສະເພາະຫຼາຍກວາ ເຊັ່ນ: ອະຊີຕິລ ໂຄລິນ(Acetyl choline) ທີ່ປອຍອອກມາຈາກປາຍປະສາດ Paeasympathetic secretin ທີ່ປອຍອອກມາຈາກ ຜະຫນັງລາໄສນອຍສວນ Duodenum ເປນັ ຕນ້ົ . 2. ຮໂມນທົ່ວໄປ (General hormone) ສາງໂດຍຕອມບ່ມີທ່ແລວຖືກນາໄປໃນກະແສເລືອດ ເພື່ອໄປມີ ຜົນທາງສະລີລະວິທະຍາຕ່ເນື້ອເຍື່ອ (Target tissue) ທີ່ຢູໄກອອກໄປ ແລະ ຍັງມີຮໂມນທົ່ວໄປ 2-3 ຢາງ ທີ່ມີຜົນທົ່ວຮາງກາຍເຊັ່ນ ຮໂມນເລັ່ງການຈະເລີນເຕີບໂຕ (Growth hormone) ຈາກ Pituitary gland ແລະ Thyroxin ຈາກ Thyroid gland. 2. ອະໄວຍະວະທ່ສີ າງຮໂມນ ຕອມບມ່ ທີ ທ່ ີສາຄັນໃນການຜະລດິ ຮໂມນຂອງຮາງກາຍມດີ ັງ່ ນ້:ີ 1. ຕອມໃຕສະໝອງ (Pituitary gland or Hypophysis Cerebri) 2. ຕອມໄທຣອຍ (Thyroid gland) 3. ຕອມພາຣາໄທຣອຍ (Parathyroid gland) 4. ຕອມໝາກໄຂຫັງຼ (Adrenal gland) 5. ຕອມຕັບອອນ (Islet Cells of the Pancreas) 6. ຕອມເພດ (Gonads) 7. ຕອມໄພເນຍບດີ້ (Pineal body) 8. ຕອມໄທມສັ (Thymus gland) 3. ໜາທຂີ່ ອງຮໂມນ ລະບົບຕອມບ່ມີທ່ເປັນລະບົບທີ່ເຮັດໜາທີ່ສາຄັນໃນການປຽນແປງເຊີ່ງເກີດຂຶ້ນໃນຮາງກາຍທົ່ວໄປ ຄື ກຽວຂອງກັບເມຕະບລິຊຶມ (Metabolism) ຕາງໆໃນຮາງກາຍ ຄວບຄຸມປະຕິກິລິຍາພາຍໃນຈຸລັງ ຫຼື ການຂົນສົ່ງ ສານບາງຢາງຜານເຂົ້າອອກທາງຫຸມຈຸລັງລວມທັງເມຕະບລິຊຶມຂອງຈຸລັງໃນລັກສະນະອື່ນໆອີກດວຍ ເຊັ່ນ: ການ 69

ຈະເລີນເຕີບໂຕ(Growth) ການໃຊພະລັງງານ, ການຕອບສະຫນອງຕ່ຄວາມຄຽດ, ຕະຫຼອດຈົນການສືບພັນ (Reproduction) ຕອມບ່ມີທ່ໃນຮາງກາຍຈະຂັບ internal secretion ເຊີ່ງ ເປັນສານເຄມີ ເອີ້ນວາ: ຮໂມນ (Hormone) ມີຄວາມສາຄັນຕ່ການດາລົງຊີວິດຢາງຫຼາຍ ສານເຄມີນີ້ເມື່ອຖືກຜະລິດອອກມາຈະຊຶມເຂົ້າສູກະແສ ເລືອດ ໄປຍັງສວນຕາງໆຂອງຮາງກາຍ ແລະ ຄວບຄຸມ ຫຼື ສະແດງສິດຕ່ຈຸລັງ, ອະໄວຍະວະຫຼືລະບົບຕາງໆຂອງ ຮາງກາຍໃຫເຮດັ ວຽກໄປຕາມປກົ ະຕິ ຮໂມນແຕລະຊະນິດຈະມໜີ າທ່ີສະເພາະຢາງ ແລະ ມອີ ດິ ທພິ ນົ ຕ່ອະໄວຍະວະ ຕາງໆ ແຕກຕາງກນັ ໄປຕາມໜາທ່ີຂອງຮໂມນນ້ນັ ຮໂມນຈະອອກສດິ ໄວຫືຊຼ າກໄດ ແລະ ເມອ່ື ໃຊເປນັ ປະໂຫຍດແກ ຮາງກາຍແລວກຈະຖືກ Oxidize ຫືຼ ຖກື ຂບັ ຖ້ມິ ອອກມາ. ໂດຍທ່ວົ ໄປຮໂມນຈະແບງໄດເປນັ 2 ຊະນິດຄື: 1. ຮໂມນສະເພາະທີ່ (Local Hormone) ມີຜົນທີ່ສະເພາະຫຼາຍກວາ ເຊັ່ນ: ອະຊີຕິລ ໂຄລິນ (Acetyl choline) ທີ່ປອຍອອກມາຈາກປາຍປະສາດ Paeasympathetic secretin ທີ່ປອຍອອກມາຈາກຜະ ໜັງລາໄສນອຍສວນ Duodenum ເປັນຕນ້ົ 2. ຮໂມນທົ່ວໄປ (General hormone) ສາງໂດຍຕອມບ່ມີທ່ແລວຖືກນາໄປໃນກະແສເລືອດ ເພື່ອໄປມີ ຜົນທາງສະລີລະວິທະຍາຕ່ເນື້ອເຍື່ອ (Target tissue) ທີ່ຢູໄກອອກໄປ ແລະ ຍັງມີຮໂມນທົ່ວໄປ 2-3 ຢາງ ທີ່ມີຜົນທົ່ວຮາງກາຍເຊັ່ນ ຮໂມນເລັ່ງການຈະເລີນເຕີບໂຕ (Growth hormone) ຈາກ Pituitary gland ແລະ Thyroxin ຈາກ Thyroid gland ຄວາມຜິດປກົ ກະຕິຂອງຕອມ Hypofunction ເປນັ ອາການສະແດງ ເຊງ່ີ ກວດພົບທາງ Clinical ແລະ Laboratory ເມື່ອຕອມປະຕິບັດ ໜາທີ່ຫນອຍກວາປົກກະຕິ ເຮົາອາດພົບໄດໃນລາຍທີ່ຕັດຕອມໃດຕອມຫນຶ່ງອອກໝົດ ຈຶ່ງເຮັດໃຫຂາດ Internal secretion ຫືຼ Hormone ທ່ຕີ ອມນັນ້ ໆຂບັ ອອກມາ Hyperfunction ເປັນລັກສະນະທີ່ຕອມປະຕິບັດໜາທີ່ຫຼາຍກວາປົກກະຕິ ເຊີ່ງກວດພົບທາງ Clinical ແລະ Laboratory ຈະປາກົດວາມີອາການກງົ ຂາມກັບ Hypofunction 4. ປະເພດ ແລະ ຄນຸ ສົມບດັ ຂອງຮໂມນ 4.1. ຕອມໃຕສະໝອງ ຕອມໃຕສະໝອງ(Pituitary gland or Hypophysis Cerebri) ເປັນຕອມນອຍທີ່ມີຂະຫນາດ 1 ຊມ. ນາ້ ຫນັກ 0.8 ກຼາມ ຢູໃນຖານຂອງສະໝອງເທິງ Sella turcica ຂອງກະດູກ Sphenoid ແລະ ຕິດຕ່ກັບ Hypothalamus ຫຼື Pituitary stalk ເປັນຕອມບ່ມີທ່ທີ່ສາຄັນຫຼາຍຈົນຖືວາເປັນຕອມແມບົດ (Master gland) ທງັ ນີທ້ ່ເີ ປນັ ຕອມຂັບຮໂມນໄປຄວບຄຸມການຈະເລີນເຕີບໂຕ ແລະ ໄປເຮັດວຽກຂອງຕອມບ່ມີທ່ອື່ນໆ ຫຼາກຫຼາຍ ຕອມໃຕສະໝອງແບງເປນັ 2 ຕອມຄື: 1. ສວນໜາ ເອີ້ນວາ Anterior pituitary or Adenohypophysis 2. ສວນຫງັຼ ເອ້ນີ ວາ Posterior pituitary or Neurohypophysis ຢູລະຫວາງກາງມີບລເິ ວນທີ່ມີເລືອດໄປລຽງເອີ້ນວາ: Pars intermedia ສວນນີ້ເກືອບບ່ພົບໃນຄົນ ແຕໃນ ສັດຊັ້ນຕ່າມຂີ ະຫນາດໃຫຍຫາຼ ຍ. 70

ຮູບພາບທີ 39: ຕາແໜງຕອມໃຕສະໝອງ ຕອມໃຕສະໝອງສວນໜາ (Anterior pituitary or Adenohypophysis) ມີຈລຸ ງັ ທ່ີສາຄັນ 3 ຊະນດິ ຄ:ື 1. Chromophobes ເປນັ ຈລຸ ັງບຕ່ ິດສເີ ຊ່ງີ ເປັນ Agranular ມຢີ ູປະມານຮອຍລະ 50 2. Acidophils (Eosinophils) ເປັນ granules ຍອນຕິດສີແດງ ມີຢູປະມານຮອຍລະ 40 ເຊື່ອວາເປັນຈຸ ລັງທີ່ສາງຮໂມນເລັ່ງການຈະເລີນເຕີບໂຕ (Growth hormone) ແລະ Luteotrophic Hormone (Prolactin) 3. Basophils ເປນັ granules ທີຍ່ ອມຕດິ ສີຟາ (basic) ທ່ມີ ຢີ ູປະມານຮອຍລະ 10 ເປັນຈລຸ ງັ ທີ່ສາງ F SH (Follicle stimulating Hormone) LH (Luteinizing Hormone), Thyrotropin (T S H) ແລະ Corticotropin (A C T H) ສວນໜາຂອງ Pituitary gland ຂັບຮໂມນອອກມາຫາຼ ຍຊະນດິ ທ່ີສາຄນັ ມີດງ່ັ ນ:້ີ 1. Growth Hormone (Somatotrophic hormone) ເປັນຮໂມນທ່ຂີ ບັ ອອກມາເປນັ ຈານວນຫຼາຍຕັ້ງແຕ ແລກເກີດຈົນເຖີງໄວລຸນ ເມື່ອກາຍໄວລຸນໄປແລວ ຮໂມນນີ້ຈະຫດຫນອຍລົງ ໜາທີ່ຂອງ Growth Hormone ຄຊື ວຍໃນການຈະເລນີ ເຕີບໂຕຂອງຈລຸ ງັ ເຊງ່ີ ຈະເພີມ່ ຂຶ້ນທງັ ຂະຫນາດ ແລະ ຈານວນຂອງຈຸລັງ ໃນອະໄວຍະວະຕາງໆ ກະດູກຈະໃຫຍ ແລະ ຍາວຂຶ້ນ ນອກຈາກນີ້ຍັງມີຜົນຕ່ເມຕາບລິຊຶມ (Metabolism) ຂອງໂປຼຕິນ, ໄຂມັນ ແລະ ນ້າຕານ ຖ າຮ າງກາຍຜະລິດຮ ໂມນນີ້ອອກມາຫຼາຍ (Hyperfunction) ຈະເຮັດໃຫເກດີ ຄວາມຜດິ ປົກກະຕິຂອງການຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕຂຶນ້ 2 ລັກສະນະຄື: Gigantism ພົບໃນເດັກໄລຍະກອນໄວລຸນ ເຊີ່ງເປັນໄວທີ່ກາລັງຈະເລີນເຕີບໂຕ ເມື່ອມີຮໂມນນີ້ຫຼາຍຜິດ ປກົ ກະຕຮິ າງກາຍຈະຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕໄວຫາຼ ຍ ຈະເຮດັ ໃຫເປນັ ຄນົ ທ່ມີ ລີ ັກສະນະສງູ ໃຫຍຜິດປກົ ກະຕິ Acromegaly ເກີດໃນຜູໃຫຍ(Adult) ທີ່ພົ້ນໄລຍະໄວລຸນແລວ ຈະພົບວາມີຄວາມປຽນແປງຂອງ ກະໂຫກຼ ຫວົ , ໜາ, ມື, ຕີນ ແລະ ກະດູກສັນຫຼັງ ຄື ຜິວຫນັງຫນາ, ດັງໃຫຍ, ໜາຜາກງອກ(Large supraorbital ridge) ແຂວຫາງ, ຄາງຍ່ນື (Prognathism) ຮີບສບົ ຫນາ, ລນ້ີ ໃຫຍຄບັ ປາກ, ມືຕນີ ໃຫຍ, ນິວ້ ມືໃຫຍ, ເອິກໃຫຍ, ກະດກູ ສນັ ຫຼງັ ມີ Kyphosis ຫວົ ໃຈ, ປອດ, ຕບັ , ໄຕ, ມາມ ຈະໃຫຍຂຶ້ນ ເຊ່ີງຫົວໃຈໃຫຍ ອາດເຮັດໃຫຄວາມດັນ ໃນເລືອດສູງ (Hypertenson) ໄດໃນລັກສະນະກົງຂາມຖາຂາດ Growth Hormone (Hypofunction of 71

Anterior Pituitarygland) ໃນໄລຍະກອນໄວສາວ (Puberty) ເຮັດໃຫເປັນ Dwrfism ຄືການຈະເລີນເຕີບໂຕ ຂອງອະໄວຍະວະຕາງໆ ກະດູກຢຸດຈະເລີນ ເດັກຈະມີຮູບຮາງເຕຍແຄະ ລະບົບອະໄວຍະວະສືບພັນບ່ຈະເລີນ ເຕັມທ່ີ ໃນເດັກຜູຍງິ ອາດບມ່ ີປະຈາເດອື ນເລີຍ 2. Thyrotrophic Hormone or Thyrotropin or Thyroid Stimulating Hormone (T S H) ເປນັ ຮໂມນທ່ຊີ ວຍຄວບຄມຸ ການຈະເລນີ ເຕີບໂຕຂອງຕອມໄທຣອຍ ແລະ ກະຕຸນໃຫຕອມໄທຣອຍເຮັດ ວຽກໂດຍສາງຮໂມນໄທຣອກຊິນ (Thyroxin) ອອກມາເຮັດໃຫ Metabolic rate ເພີ່ມຂຶ້ນ, ຫົວໃຈເຕັ້ນໄວ ຂຶ້ນ ແລະ glycogen ທຕ່ີ ັບຈະຖືກປຽນເປັນ glucose ຫຼາຍຂ້ນຶ 3. Gonadotrophic Hormone or Gonadotropin or Gonad Stimulating Hormone (G H) ເປນັ ຮໂມນທ່ກີ ະຕຸນ ແລະ ຄວບຄມຸ ການຈະເລີນເຕີບໂຕ ການເຮັດວຽກຂອງຕອມເພດຊາຍ ແລະ ເພດຍິງ ໂດຍ Gonadotrophic Hormone ຈະເຮດັ ໜາທດີ່ ງ່ັ ນ້ຄີ ື 3.1. Follicle stimulating Hormone (FSH) ໃນຜູຍິງຈະຊວຍຄວບຄຸມ ແລະ ກະຕຸນການຈະເລີນ ຂອງ Follicle ເຮັດໃຫໄຂສຸກ ຜະລິດ Follicular Hormone ແຕສາລັບຜູຊາຍຈະຊວຍກະຕຸນ ໃຫ Germinal epithelium ໃນ Seminiferous tubules ໃນລູກອັນທະ (testes) ໃຫຜະລິດ ດວຍອະສຸຈິ (Spermatozoa) ຮູບພາບທີ 40: ລັກສະນະຂອງ Acromgealy 3.2. Luteinizing Hormone (L H) ໜາທີ່ຄວບຄຸມກັນໄປກັບ F S H ໃນໄລຍະຫຼັງຊື່ງ follicle ຈະເລີນເຕັມທີ່ແລວໂດຍເມື່ອໄຂສຸກ (Ovulation) follicle ຈະແຕກ ແລະ ກາຍເປັນ Corpus luteum ແລະ Corpus luctum ນີຈ້ ະເຮັດໜາທຜີ່ ະລດິ ຮໂມນ Progesterone ຕ່ໄປ 3.3. ໃນຜູຊາຍຈະມີຮໂມນ Interstitial Cell Stimulating Hormone (ICSH) ເຮັດໜາທີ່ກະຕຸນ ໃຫ testes ຂັບຮໂມນເພດຊາຍຄື Testosterone ແລະ ຄວບຄຸມການເກີດຂອງ Spermatozoa ດວຍ ຖາຂາດຮໂມນນຈ້ີ ະເຮດັ ໃຫ testes ຫຽວແຟບ ແລະ ບ່ເຮດັ ໜາທີ່ໄປຕາມປົກກະຕິ. 4. Adrenocorticophic Hormone (A C T H) ເປັນຮໂມນທີ່ເຮັດໜາທີ່ຄວບຄຸມ ແລະ ກະຕຸນຕອມ ໄຕຊັ້ນນອກ (Adrenal cortex) ໃນການສາງຮໂມນພວກ Hydrocortisone ໂດຍຈະເພີ່ມຈານວນ ຂະຫນາດ ແລະ ອັດຕາການຜະລດິ ຂອງຈຸລັງໃນຕອມຫມາກໄຂຫັງຼ 72

5. Lactogenic Hormone or Luteotrophic Hormone or Prolactin (LTH) ເປັນຮໂມນເພດ ໃນຜູຍິງ ເປັນຮໂມນທີ່ຊວຍຄວບຄຸມ Corpus luteum ໃຫຄົງຢູຫຼັງຈາກໄຂຕົກແລວ ເພື່ອຈະໄດສາງ Progesterone ໃນລະຫວາງການຖືພາ ຈາກໜາທີ່ນີ້ເອງ ຈຶ່ງໄດຊື່ວາ: Luteotropin ອີກໜາທີ່ຫນຶ່ງຄື ການກະຕນຸ ຕອມນ້ານມົ ໃຫເຮດັ ວຽກໂດຍຂບັ ນ້ານມົ ອອກຈາກພາຍຫຼງັ ເດກັ ເກດີ ລະດັບຮໂມນນີ້ຈະສູງໃນ ຍງິ ທ່ກີ າລັງໃຫນົມລູກສາລັບໃນຜູຊາຍໜາທ່ີຂອງ L T H ຍັງບ່ຮູຊັດເຈນ. ຕອມໃຕສະໝອງສວນຫຼງັ (Posterior Ppituitaly gland or Neurohypophysis) ຕອມໃຕສະໝອງສວນຫຼັງປະກອບດວຍກຸມຈຸລັງ Pituicytes ເປັນສວນໃຫຍ ເຊີ່ງບ່ໄດເຮັດໜາທີ່ຫຼັ່ງຮ ໂມນເປັນແຕພຽງໂຄງສາງໃຫປະສາດ ແລະ ປາຍປະສາດເກາະຢູ ແລະ ປາຍປະສາດເຫຼົ່ານີ້ເຮັດໜາທີ່ລັ່ງຮໂມນ 2 ຊະນິດ ເອີ້ນວາ Pituitrin ເຊີ່ງເຮັດໜາທີ່ໃນການຄວບຄຸມລະດັບຄວາມສົມດູນຂອງນ້າໃນຮາງກາຍ ແລະ ຄວາມ ຄຸມຄວາມຮານຫນາວໃນຮາງກາຍ ຮໂມນທງັ 2 ຊະນິດໄດແກ: 1. Antidiuretic Hormone (A D H) ຫຼື ອາດເອີ້ນວາ: Vasopressin ຫຼື Pitressin ຮໂມນຊະນິດນີ້ຈະ ອອກສິດ 2 ຢາງຄື 1.1. ອອກສດິ ໂດຍກົງກັບການເຮັດວຽກຂອງຫົວໃຈ ຄືການກະຕຸນໃຫ Tubular cells ໃນໄຕດູດຊຶມນ້າ ກັບເຂົ້າສູກະແສເລືອດ ນ້າຈຶ່ງຖືກດູດກັບໄວໃນຮາງກາຍຫຼາຍ ເປັນຜົນໃຫຍຽວມີຫນອຍລົງ ຖາ ຮາງກາຍຂາດຮໂມນນີ້ຈະເຮັດໃຫເກີດໂລກເບົາຈືດ (Diabetes-Insipidus) ຄືຖາຍຍຽວຫຼາຍ (Polyuria) ອາດເຖງີ 5-30 ລດິ /ວນັ ຫວິ ນ້າ ແລະ ດ່ມື ນ້າຫຼາຍ. 1.2. ອອກສິດທີ່ຫຼອດເລືອດເຮັດໃຫມີ Constriction ມີຜົນເພີ່ມຄວາມດັນໃນເລືອດ (Blood pressure) ແຕຖາຕັດ Posterior Pituitary gland ອອກ ການຂາດ Pitressin ກບ່ເຮັດໃຫ ຄວາມດັນໃນເລອື ດຫດລົງ 2. Oxytocin or pitosin ເປັນຮໂມນທີ່ອອກສິດຢາງຫຼາຍທີ່ມົດລູກ ຊວຍເຮັດໃຫກາມຊີ້ນມົດລູກບີບຕົວ ແລະ ຍັງກະຕຸນການຫ່ັງຼ ນ້ານົມອກີ ດວຍ ຮໂມນຊະນດິ ນຈີ້ ະຖືກຂັບອອກມາໃນໄລຍະຫນຶ່ງໆ ຂອງການຖືພາ ໂດຍສະເພາະເກີດ ແລະ ໄລຍະໃຫນມົ ລູກ(Lactation). ໜາທຂີ່ ອງຮໂມນນີຄ້ ື ຊວຍໃຫນາ້ ນມົ ປອຍອອກຈາກຖງົ ເກັບ (alveoli) ເຂົ້າໄປໃນທ່ເພື່ອທີ່ທາດຈະ ໄດດູດໄປໄດໂດຍມີກົນໄກການເຮັດວຽກດັ່ງນີ້ຄື ເມື່ອມີການດູດນົມ ຫົວນົມຈະຖືກກະຕຸນແລວສົ່ງພລັງ ປະສາດໄປຍັງສະໝອງໃນ Hypothalamus ສວນໜາເຮັດໃຫ Oxytocin ຫຼັ່ງອອກມາ ຮໂມນນີ້ຈະຖືກນາ ໄປຕາມກະແສເລືອດສູກາມຊີ້ນບລິເວນເຕົ້ານົມ ເພື່ອໃຫຫົດຕົວບີບໄລນ້ານົມອອກມາຈາກຖົງເກັບ ດັ່ງນັ້ນ ເມ່ືອລກູ ດດູ ນມົ ນາ້ ນົມກຈະໄຫຼອອກມາຫາຼ ຍ ກົນໄກນເ້ີ ອນີ້ ວາ: Milk ejection effect ໃນຜູຊາຍ Oxytocin ຊວຍໃນການລັ່ງ Semen ຂະນະດຽວກັນ Oxytocin ໃນເພດຍິງຈະອອກ ສິດຊວຍເລັ່ງການເຄື່ອນທີ່ຂອງ Spermatozoa ໃນມົດລູກດວຍ ເປັນການຊວຍເຮັດໃຫເກີດການປະສົມ ກັບໄຂ (Ovum) 4.2. ຕອມໄທຣອຍ ຕອມໄທຣອຍ(Thyroid Gland) ເປັນຕອມບ່ມີທ່ທີ່ໃຫຍທີ່ສຸດໃນຮາງກາຍ ນ້າຫນັກໂດຍສະເລຍ ປະມານ 25 g ມຢີ ູເປນັ ຄປູ ະກອບດວຍກີບຂວາ ແລະ ກີບຊາຍ ຢູທາງໜາຫຼອດລົມຄ (Trachea) ບລິເວນຕ່າ ກວາກອງສຽງຄືຢູທາງດານໜາ ແລະ ດານຂາງຂອງຫຼອດລົມຄ ໄທຣອຍທັງສອງກອນເຊື່ອມຕ່ກັນທາງດານໜາ ເອີ້ນວາ Isthmus ພາຍໃນປະກອບຂຶ້ນດວຍ Follicles ບຸດວຍ epithelial cells ຈານວນຫຼາຍທີ່ຂະຫນາດ 73

ແຕກຕາງກັນ ພາຍໃນ Follicle ເປັນສານໃສໆ ເຊີ່ງເປັນຄລລອຍດ (Colloid) ບັນຈຸຢູເຕັມ ສວນປະກອບ ເປັຍໂປຼຕິນ ໂດຍສະເພາະ Thyroglobulin ເຊີ່ງເປັນ Glycoprotein Follicles ນີ້ຈະເຮັດໜາທີ່ສາງຮໂມນ ຂຶ້ນເພື່ອເກັບໄວໃນ Follicles ໃນຮູບຂອງ Thyroglobulin ເມື່ອຮາງກາຍຕອງການThyroxin, Thyroglobulin ຈະສະຫາຼ ຍຕວົ ອອກເປັນໂມເລກຸນນອຍໆ ຜານເຍື່ອບຸ Follicles ເຂົ້າສູກະແສເລືອດປະສົມ ກບັ Albumin ແລະ Globulin ກາຍເປັນຮໂມນ Thyroxin ເຊງ່ີ ເປັນຮໂມນທຫ່ີ ່ັງຼ ອອກມາຈາກຕອມໄທຣອຍ ຫຼາຍທສ່ີ ດຸ ນອກຈາກນ້ຍີ ງັ ມີຮໂມນອ່ນື ອກີ ຄື Tri – iodothyromine (T3) ແລະ Thyrocalcitonin ຮູບພາບທີ 41: ຕອມໄທຣອຍ ແລະ ຕອມພາລາໄທຣອຍ ຮໂມນໄທຣັອກຊິນນີ້ມີຜົນຕ່ການເຜົາຜານ(Metabolism) ຂອງຮາງກາຍຫຼາຍ ຕອມໄທຣອຍຈະສາງ ໄທຣັອກຊິນໄດຕອງອາໄສໂອດິນເປັນວັດຖຸດິບໂດຍທີ່ຕອມໄທຣອຍມີຄວາມສາມາດຈັບ ແລະ ເຮັດໃຫໄອໂອ ດນິ ເຂ້ມັ ຂນຸ ໄດຫຼາຍເປັນພເິ ສດ ໄອໂອດິນຈະຖກື ດດູ ຊມຶ ເຂ້ົາສູຮາງກາຍໂດຍໄວວາຈາກທາງເດີນອາຫານສວນຕົ້ນ ແລະ ຖືກຕອມໄທຣອຍຈັບໄວໃຊໃນການສັງເຄາະເປັນຮໂມນໄທຣັອກຊິນ (Thyroxin) ທີ່ເຫຼືອຈະຖືກຂັບ ອອກມາເປນັ ປດັ ສະວະຄວາມຕອງການທາດໄອໂອດິນແຕກຕາງໄປຕາມບກຸ ຄົນ ໂດຍສະເລຍປະມານ 70 ມິນລີ ກຼາມຕ່ວັນ ອະໄວຍະວະອື່ນໆໃນຮາງກາຍກພົບໄອໂອດິນໃນຄວາມເຂັ້ມຂຸນສູງໄດ ມີຕອມນ້າລາຍ Gastric juice ນ້ານົມ ເປນັ ຕົ້ນ. ໜາທີ່ຂອງໄທຣອັ ກຊນິ (Thyroxin) 1. ຄວບຄມຸ ອດັ ຕາ Metabolism ແລະ ຂະບວນການ Oxidation ພາຍໃນຈຸລັງເຮັດໃຫການເຜົາຜານເປັນ ໄປຕາມຄວາມຕອງການຂອງຮາງກາຍ. 2. ເຮດັ ໜາທ່ີກຽວຂອງກັບການຈະເລີນເຕບີ ໂຕຂອງຮາງກາຍທົ່ວໆ ໄປຕາມປົກກະຕິ ແລະ ຈະເລີນເຕີບໂຕ ຂອງອະໄວຍະວະຕາງໆດວຍເຊ່ນັ ກະດກູ , ສະໝອງ, ລະບບົ ປະສາດ ໃນເດັກນອຍທີ່ຈຸລັງປະສາດ ແລະ ເນອ້ື ເຍອື່ ໃນສະໝອງຍັງຈະເລີນເຕີບໂຕບ່ເຕັມທີ່ ຖາຂາດຮໂມນນີ້ການຈະເລີນເຕີບໂຕຂອງສະໝອງຈະ 74

ຢຸດ ເຮັດໃຫສະໝອງເສື່ອມ ສວນຜູໃຫຍທີ່ສະໝອງ ແລະ ລະບົບປະສາດຈະເລີນເຕັມທີ່ແລວ ຈຸລັງ ປະສາດບມ່ ກີ ານແບງຕົວເພີ່ມຈານວນຂນ້ຶ ອກີ ມີແຕອາການຕອບສະຫນອງຕ່ສິ່ງກະຕຸນ ເຮັດໃຫການຮັບ ຮູ ແລະ ການສງ່ັ ງານຂອງລະບບົ ປະສາດຊາລງົ . 3. ຊວຍເຮດັ ໃຫການແລກປຽນນາ້ , ເກອື ແຮ (Electrolyte) ແລະ ອືນ່ ໆ ເປນັ ໄປຢາງປກົ ກະຕິ 4. ເຮດັ ໜາທ່ສີ າຄນັ ໃນການປຽນກົດອາມີໂນໃຫເປນັ ກລູໂຄສ. 5. ຄວບຄມຸ ຈານວນ Fatty acid, cholesterol ແລະ phospholipid ໃນພລາສມາ(plasma). ຄວາມຜດິ ປົກກະຕິຂອງຕອມໄທຣອຍ ແບງເປນັ 3 ຊະນິດຄ:ື 1. Goiter ເປັນລັກສະນະຂອງຕອມໄທຣອຍທີ່ມີຂະຫນາດໃຫຍຂຶ້ນຫຼາຍກວາປົກກະຕິ (Enlargement) ຈະສັງເກດໄດວາຄໃຫຍ ມີອາການກົດ ການກືນ ແລະ ການຫາຍໃຈພົບຫຼາຍທາງພາກເໜືອຂອງປະເທດ ໄທ ເກີດຈາກການຂາດທາດໄອໂອດິນໃນອາຫານ ແລະ ນ້າ ເມື່ອຂາດໄອໂອດິນກຈະເກີດການ Thyroxin ຕາມມາ ເຮດັ ໃຫ TSH ຫງັ່ຼ ອອກມາ TSH ກະຕຸນໃຫຕອມໄທຣອຍເຮດັ ວຽກຫຼາຍ ຕອມຈຶ່ງ ໃຫຍຂນຶ້ . 2. Hypothyroidism ເປັນໂລກທີ່ເກີດຈາກ Thyroxin ຖືກຂັບອອກມາຈາກຕອມໄທຣອຍຫນອຍກວາ ປົກກະຕິ ເຮັດໃຫອັດຕາການເຜົາຜານໃນຈຸລັງຕາງໆ ຫດລັງປະມານເຄິ່ງໜຶ່ງຂອງການເຜົາຜານປົກກະຕິ ຖສເປັນເດັກອາຍຸຕັ້ງແຕ 6 ເດືອນຂຶ້ນໄປ ເອີ້ນວາ: Certinism ຈະມີອາການທາງສະໝອງ, ຫູໜວກ, ຈະເລີນເຕີບໂຕຊາ ພັດທະນາການຕາງໆເຊັ່ນ: ການນັ່ງ, ຢືນ, ຍາງ, ເວົ້າ ບ່ເປັນໄປຕາມໄວ (Mental retardation) ສະຕປິ ັນຍາເສອ່ື ມ, ເຊື່ອງຊຶມ, ໂຄງກະດູກນອຍ, ຮາງກາຍເຕຍແຄະ, ລີ້ນໃຫຍ, ຜິວຫນັງ ຫນາ ແລະ ແຫງ ຂາດການຕງຶ ຕົວ (Tone) ຂອງກາມຊີ້ນ ຄວາມດັນເລືອດຕ່າ, ຫົວໃຈເຕັ້ນຊາ ຖາເປັນຜູ ໃຫຍເອີ້ນວາ Myxedema ເຊີ່ງຈະມີອາການເສື່ອຍຊາທາງສະໝອງ, ອອນເພຍ, ປວດເມື່ອຍກາມຊີ້ນ, ເວົ້າ ແລະ ເຄື່ອນໄຫວຊາ, ຜິວຫນັງແຫງ ຫຍາບ ບ່ມີຂົນ, ສະຕິປັນຍາທຶບ, ຄວາມຄິດອານຊາ, ຄວາມດັນເລອື ດຕ່າ, ປວດຫວົ , ອຸນຫະພມູ ຂອງຮາງກາຍຕາ່ ກວາປກົ ກະຕິ. 3. Hyperthyroidism ເປຍັ ໂລກທ່ີເກີດຈາກຕອມໄທຣອຍຂັບ Thyroxin ອອກມາຫຼາຍເກີນໄປເຮັດໃຫ ຜູທີເ່ ປນັ ມອີ ັດຕາການເຜົາຜານສງູ ອາດຫຼາຍເປັນ 2 ເທົ່າ ຂອງອັດຕາປົກກະຕິ ການມີ Thyroxin ຫຼາຍນີ້ ອາດເຮດັ ໃຫເກີດໂລກໄດ 2 ຢາງ. 3.1. Exophthalmic goiter ເປັນລັກສະນະຄຫອຍພອກ ເກີດເນື່ອງຈາກລະບົບຄວບຄຸມຂອງຕອມ ໄທຣອຍຄື Adenohypophysis ຜິດປົກກະຕິ ຕອມໄທຣອຍຂັບ Thyroxin ອອກມາຫຼາຍ ເຮັດ ໃຫເກີດອາການຫຼາຍຢາງໄດແກ ໃຈສັ່ນ, ເຫື່ອອອກຫຼາຍ, ຊີບພະຈອນເຕັ້ນໄວ, ນອນບ່ຫຼັບ, ກິນ ຫຼາຍແຕນ້າໜັກລົງ, ອາດມີທອງເສຍ, ອອນເພຍ ອາການທີ່ສາຄັນຄື ຕາໂປນ ແລະ ອອກມາ ເຫັນ ຕາຂາວຫຼາຍກວາປກົ ກະຕິ ອາດເປັນຂາງດຽວຫຼສື ອງຂາງ, ຫນງັ ຕາຂອນຂາງບວມ. 3.2. Adenomatous goiter with hyperthyroidism ເປັນອາການທີ່ເກີດຂຶ້ນຫຼັງຈາກຕອມໄທຣອຍ ໃຫຍແລວເຮດັ ໃຫເກດີ ອາການຄືຊະນິດແລກ ແຕຕາບ່ໃຄໂປນ ແລະ ອອກມາຫຼາຍໃນອາການທັງ 2 ປະເພດນອີ້ າດຮກັ ສາໂດຍວທິ ຜີ າຕດັ ເອົາບາງສວນຂອງຕອມໄທຣອຍອອກ. ການຄວບຄມຸ ການຫັ່ຼງ Thyroxin ຕອມໄທຣອຍນີ້ຖືກຄວບຄຸມໂດຍ Anterior lobe ຂອງ Pituitary gland ເຊີ່ງຂັບຮໂມນ Thyroid Stimulating Hormone (T S H) ມາຄວບຄຸມການຈະເລີນເຕີບໂຕຂອງຈຸລັງ ແລະ ການຫຼັ່ງຮ ໂມນ ດງ່ັ ນັ້ນການທ່ມີ ີຮໂມນໄທຣັອກຊິນຫາຼ ຍ ຫືຼ ຫນອຍນອກຈາກຄວາມຜິດປົກກະຕິຂອງ Thyroid ໂດຍ 75

ຕົງແລວ ຍັງຂຶ້ນກັບຄວາມຜິດປົກກະຕິຂອງຕອມ Pituitary ດວຍການທີ່ເຮົາຈະເບິ່ງວາໃນຮາງກາຍມີ Thyroxin ຫາຼ ຍ ຫືຼ ຫນອຍ ຮູໄດຈາກການກວດຫາໄອໂອດິນໃນເລືອດ ຖາມີໄອໂອດິນໃນເລືອດຫຼາຍ ກມີ ຮໂມນໄທຣອັ ກຊິນຫາຼ ຍ ເຊ່ງີ ປົກກະຕິໃນຮາງກາຍ ������ =6Ugm % 4.3. ຕອມພາລາໄທຣອຍ ຕອມພາລາໄທຣອຍ(Parathyroid gland) ເປັນຕອມບ່ມີທ່ທີ່ນອຍທີ່ສຸດ ຂະຫນາດເມັດຖົ່ວຂຽວ ມີຢູ 2 ຄູ ຕັ້ງຢູດານຫຼັງຂອງ Thyroid gand ຕອມນີ້ປະກອບດວຍຈຸລັງ 2 ຊະນິດຄື Chief cell ແລະ Oxiphile cell, Chief cell ເຮັດໜາທີ່ພາຣາໄທຣອຍຮໂມນ ສວນ Oxiphile cell ບ່ພົບໃນຄົນອາຍຸນອຍ ແລະ ບ່ພົບ ໜາທີ່ແນນອນ. ຕອມ Parathyroid ນີ້ຂັບ Parathromone ອອກມາເຮັດໜາທີ່ສາຄັນຄື ການຄວບຄຸມລະດັບ calcium ion ແລະ phosphate ໃນກະແສເລືອດໃຫຢູໃນລະດັບປົກກະຕິໂດຍການສະຫຼາຍຕົວຂອງ ແຄລຊຽມ ແລະ ຟອສເຟຕຈາກກະດູກ ດັ່ງນ້ນັ , ທັງແຄລຊຽມ ແລະ ຟອສເຟຕຈະເຂົ້າສູ Extracellular fluid ເຊງ່ີ ການທ່ແີ ຄລຊຽມ ແລະ ຟອສເຟຕສະຫຼາຍຕົວຈາກກະດູກຈະເປັນການເລັ່ງການຈະເລີນເຕີບໂຕຂອງ bone cell ດວຍ ຈານວນແຄລຊຽມໃນກະດກູ ມີຄວາມສາພນັ ກັບແຄລຊຽມໃນເລອື ດຢາງໃກຊິດເພາະເມື່ອແຄລຊຽມ ໃນເລືອດຫດລົງຈະດຶງເອົາມາຈາກກະດູກ ໃນທາງກົງຂາມຖາແຄລຊຽມໃນເລືອດຫຼາຍຈະເອົາໄປເກັບໄວໃນ ກະດູກ. ວິຕາມິນດີ (Vitamin D) ຈະມີບົດບາດຫຼາຍໃນການຊວຍດູດຊຶມແຄລຊຽມຈາກທາງເດີນອາຫານ ແຕ ຖາຄວາມເຂັ້ມຂຸນຂອງແຄລຊຽມໃນ Extracellular fluid ຈະເຮັດໃຫດູດຊຶມໄດຫນອຍ ຈານວນແຄລຊຽມ ໃນກະແສເລອື ດຈະເປນັ ຕົວຄວບຄມຸ ໃນການຂບັ Parathromone ອີກເທ່ືອໜ່ຶງ. ຄວາມຜິດປົກກະຕໃິ ນການເຮັດວຽກຂອງຕອມພາຣາໄທຣອຍ 1. ເມື່ອຕອມພາຣາໄທຣອຍຜະລິດຮໂມນອອກມາຫນອຍລົງ (Hypoparathyroidism) ຈະເຮັດໃຫ ລະດັບຂອງແຄລຊຽມໃນເລືອດຕ່າລົງ (Hypocalcenia) ເພາະວາບ່ສາມາດນາແຄລຊຽມຈາກກະດູກ ເຂາ້ົ ສກູ ະແສເລືອດໄດ ຖາຈານວນຂອງ Calcium ຫດລົງຕ່າກວາປົກກະຕິ 50% (ປົກກະຕິແຄລຊຽມ ໃນ Serum ມີ 9-11 ມ.ກ ຕ່ 100 ມລ. ເຊີ່ງເທົ່າກັບ 5 m.E.q ຕ່ລິດ) ຈະເຮັດໃຫສູນກາງປະສາດມີ ການປຽນແປງ ເຮັດໃຫປະສາດສວນປາຍມີການຕື່ນຕົວຫຼາຍຂຶ້ນ ເກີດກາມຊີ້ນກະຕຸກ (Tetanic spasm) ເຊີ່ງເກີດຄວາມໄວ (Excitability) ຂອງລະບົບກາມຊີ້ນ ແລະ ລະບົບປະສາດເພີ່ມຂຶ້ນ ເຮັດ ໃຫກາມຊນີ້ ຫດົ ຕົວໄດເອງ. 2. ເມື່ອຈານວນພາຣາຮໂມນມີຫຼາຍເກີນໄປ (Hyperparathyroidism) ກຈະໄປລະລາຍແຄລຊຽມ ແລະ ຟອສເຟຕ ອອກຈາກກະດູກເຂົ້າສູກະແສເລືອດ ເຮັດໃຫ calciumtion ໃນເລືອດມີລະດັບສູງຂຶ້ນ (Hypercalcemia) ສະນນ້ັ ຈານວນ calciumtion ຈະຖກື ຂບັ ອອກມາທາງໝາກໄຂຫຼັງ ເມື່ອມີຈານວນ ແຄລຊຽມສູງໃນປັດສະວະ (Hypercalciuria) ຈະເຮັດໃຫເກີດນິ້ວໝາກໄຂຫຼັງ (Kidney stone) ໄດ ນອກຈາກນ້ຈີ ະມກີ ານປຽນແປງທາງກະດກູ ຄື ກະດກູ ຈະພຸນ ແລະ ຫັກງາຍ, ກະດູກໂກງ, ປວດກະດູກ, ກາມຊີ້ນອອນແຮງລົງບ່ມີ Tone ຖາລະດັບແຄລຊຽມເກີນ 17 ມກ ຕ່ 100 ມລ ແຄລຊຽມຟອສເຟຕ ຈະຕກົ ຕະກອນຕາມເນອ້ື ເຍ່ອື ຕາງໆໃນຮາງກາຍ. 76

4.4. ຕອມໝວກໝາກໄຂຫັຼງ ຮູບພາບທີ 42: ໂຄງສາງຕອມໝາກໄຂຫຼງັ ຕອມໝວກໝາກໄຂຫັງຼ (Adrenal or Spuprarenal gland) ມີ 2 ຕອມ ຕ້ງັ ຢູຂາງເທງີ ແລະ ຂາງໜາທ່ີ ປາຍເທງີ ຂອງໝາກໄຂຫຼັງທັງ 2 ຂາງ (ຄາຍຫມວກ) ຕອມນີ້ມີ Capsule ບາງໆ ທີ່ເຮັດດວຍ Fibrous tissue ຫມຸ ຢູໂດຍຮອບ Suprarenal gland ປະກອບດວຍ 2 ສວນຄື - ສວນເປອື ກດານນອກ ເອ້ນີ ວາ: Adrenal Cortex - ສວນແກນດານໃນ ເອນ້ີ ວາ: Adrenal Medulla 1. ສວນເປືອກ (Adrenal Cortex) ເປັນສວນນອກທີ່ມີສີເຫຼືອງອອນເຮັດໜາທີ່ສາງຮໂມນຫຼາຍຊະນິດ ເຊີ່ງລວມກັນເອີ້ນວາ: ແອດຣີໂນຄອຣຕິຄັລຮໂມນ (Adreno - cortical hormone) ຫຼື corticoid ມີ ຄວາມສາຄັນຕ່ຊວີ ດິ ຢາງຍ່ິງ ແບງອອກເປັນ3 ພວກໃຫຍຄື: 1.1. ກລູໂຄຄອຣຕິຄອຍດ (Glucocorticoid Hormone) ຮໂມນທີ່ສາຄັນໃນກຸມນີ້ໄດແກ Cortisone ແລະ Hydrocrotisone ມີບົດບາດສາຄັນກຽວກັບການເຜົາຜານອາຫານຄາຣໂບໄຮເດຣຕ, ໄຂມັນ ແລະ ໂປຕຼ ິນ ເຮັດໃຫຈານວນ glucose ເພມ່ີ ຂ້ນຶ ໃນເລືອດ ແລະ ໄກລໂຄເຈນ (glycogen) ຈະຖືກ ສະສົມໃນຕບັ ຫາຼ ຍຂ້ຶນ ດັງ່ ນນ້ັ ຈະເຫນັ ວາຮໂມນເຮດັ ໜາທີ່ກົງຂາມກັບ Insulin ໃນຂະນະທີ່ຮາງກາຍຢູໃນພາວະຄຽດ(stress) ຈະມີການຫຼັ່ງ A C T H ແລະ Cortisone ອອກມາໂດຍ Emotional stress ຜານທາງ Higher center ຂອງລະບົບປະສາດກາງ (C N S) ແລະ Physical stress ຜານທາງ Afferent nerve ແລະ Spinal pathway ກະຕຸນໃຫມີ A C T H ອອກມາຫາຼ ຍ ເຮດັ ໃຫ Cortisone ຖກື ກະຕຸນອອກມາຫຼາຍດວຍ ບ່ວາຈະເປັນເວລາໃດ ແລະ ມີ Cortisone ຢູໃນລະດັບໃດກຕາມຍິງ່ ຄຽດຫາຼ ຍເທາ່ົ ໃດກຈະຍງ່ິ ຂບັ ຫາຼ ຍຂ້ນຶ ເທ່ົານັນ້ ເຊັ່ນ ໃນພາວະທ່ີ ຮາງກາຍໄດຮັບອັນຕະລາຍມຄີ ວາມເຈບັ ປວດຫາຼ ຍ ໄຟໄຫມ, ນ້າຮອນລວກ, ມໄີ ຂສູງ ຫຼ ຢູໃນພາວະ ທ່ີມີຄວາມວິຕກົ ກັງວນົ ສງູ ແລະ ໃນຄົນທ່ກີ າລງັ ຈະຕາຍກມີ Cortisone ເຂມ້ັ ຂນຸ ສູງເຊ່ນັ ກັນ. 77

1.2. ມີເນີຣາໂລຄ ຣ ຕິຄອຍດ (Mineralocorticoid) ຮ ໂມນທີ່ສ າຄັນຄື: Aldosterone ແລະ Deoxycorticosterone ເຊີ່ງມີຈານວນນອຍ ຮໂມນກຸມນີ້ເຮັດໜາທີ່ຄວບຄຸມຈານວນນ້າ ແລະ ເກືອ (Electrolyte) ຄືໂຊດຽມໃນ Extracellular fluid ເພີ່ມການດູດກັບຂອງເກືອໂຊດຽມ ແລະ ນ້າທີ່ tubule ແລະ ເພີ່ມການຂັບຖາຍໂປຕັສຊຽມ (Potassium) ທາງ Renal tubes ໃນການຫຼັ່ງ Aldosterone ອອກມານັ້ນຂຶ້ນຢູກັບຄວາມເຂັ້ມຂຸນຂອງໂຊດຽມໂປຕັສຊຽມ ແລະ ຈານວນນ້າໃນ ຮາງກາຍອີກດວຍ ຖາຄວາມເຂັ້ມຂຸນຂອງສານດັ່ງກວາມມັງ 3 ຊະນິດ ເພີ່ມຂຶ້ນຈະເຮັດໃຫຫຼັ່ງ Aldosterone ອອກມາຫຼາຍຂນ້ຶ . 1.3. Sex hormone ເປັນຮໂມນເພດ ເຊີ່ງມີຈານວນຫນອຍ ຮໂມນເເຫຼົ່ານີ້ໄດແກ Estrogen, Progesterone ແລະ Androgen Androgen ເປັນຮໂມນເພດຊາຍ ມີສສິດຕ່ Secondary sex characteristics ເຊັ່ນ ເຮັດ ໃຫມຂີ ົນຂແ້ີ ຮ, ຫົວເຫນ່ົາ Sperm ຈະເລີນຂ້ນຶ ເຕມັ ທີ່ ການຫຼັ່ງຮໂມນນີ້ຢູໃນຄວາມຄວບຄຸມຂອງ A C T H ໃຫມີການຫຼັ່ງ Adrenal androgen ອອກມາຫຼາຍເກີນໄປ ໃນຊວງໄວເດັກກອນໄວລຸນ ຮ ໂມນນີ້ຈະໄປກະຕຸນ Sex organs ໃນເພດຊາຍໃຫຈະເລີນໄວຜິດປົກກະຕິ ເຊັ່ນ Penis ໃຫຍຂຶ້ນ, ກອງສຽງໃຫຍ ເຮັດໃຫມີສຽງແຕກຫາວ ຄວາມຜດິ ປກົ ກະຕຂິ ອງຕອມໝາກໄຂຫງັຼ ສວນເປອື ກ (Adrenal cortex) ຖາຕອມຫໝາກໄຂຫງຼັ ສວນເປອື ກຜະລດິ ຮໂມນອອກມາໜອຍ(Hypofunction) ຈະມີຜົນກະຕຸນໃຫການ ຫັ່ງຼ A C T H ອອກຫຼາຍຂນຶ້ ຈະເຮດັ ໃຫເກດີ ອາການທ່ເີ ອີ້ນວາ: Addison’s disease ມອີ າການອອນເພຍ, ເມື່ອຍ ໄວ, ຈອຍລງົ , ນ້າຫນັກຫດ, ຄວາມດັນໃນເລືອດຕ່າ, ຫົວໃຈນອຍ, ວິນຫົວ, ເປັນລົມໄດງາຍ, ອາການລະບົບທາງ ເດີນອາຫານຄື: ປຸນທອງ, ປວດຮາກ ກາລັງຖືພາເຈັບທອງ ຖາເປັນພະຍາດຊ້າເຮື້ອຈະພົບຈຸດສີເຫຼືອງ ຫຼື ສີດາ ຂຶ້ນທົ່ວໆ ໄປທີ່ຜິວຫນັງ ແລະ ເຍື່ອເມືອກຕາງໆເຊັ່ນ: ໃນປາກ ສາລັບຄົນໄຂພວກນີ້ຮັບປະທານອາຫານທີ່ມີເກືອ ຫຼາຍ ມີໂປຕັສຊຽມຫນອຍ ແລະ ເປັນອາຫານພວກຄາຣໂບໄຮເດຣຕຫຼາຍໃນກລະນີທີ່ຕອມຫມາກໄຂຫຼັງສວນ ເປອື ກຫັງ່ຼ ຮໂມນຫາຼ ນເກນີ ໄປຈະເຮດັ ໃຫເກດີ ການປຽນແປງຕາມຊະນດິ ຂອງຮໂມນທລ່ີ ່ງັ ຫາຼ ຍນັ້ນເຊນ່ັ : 1. ຖາ Aldosterone ມີຫຼາຍກ ມີການປຽນແປງ ເກີດຄວາມບ່ສົມດູນກຽວກັບນ້າ ແລະ ເກືອ (Electrolyte) ໃນຮາງກາຍ 2. ຖາ Androgen ມີຫຼາຍໃນຜູຍິງຈະເຮັດໃຫມີລັກສະນະຄາຍຜູຊາຍ (Virilism) ມີຂົນຫຼາຍ, ກາມຊີ້ນໃຫຍ 3. ຖາມີ Crotisone ຫຼາຍຈະເຮັດໃຫມີອາການຊຶງເອິ້ນວາ: Cushing’s syndrome ພົບໃນຍິງຫຼາຍ ກວາຊາຍ ມອີ າການອອນເພຍ, ກິນຫຼາຍ, ຕຸຍຂນຶ້ , ໜາກົມເປັນດວງຈັນ (Moon face) ຄາງສອງຊັ້ນ, ຕານອຍ, ຫງັຼ ເປັນຫນອກ(Buffalo hump) ຜິວຫນັງບາງ ແລະ ເລືອດອອກງາຍ ຄວາມດັນເລືອດສູງ ກຽວກັບລະບົບອະໄວຍະວະສບື ພນັ ຈະຫຽວແຫງຖາເຄຍີ ມີລະດກູ ຈະຂາດລະດໄູ ປ 2. ສວນແກນ(Adrenal medulla) ຜະລິດຮໂມນທີ່ສາຄັນ 2 ຊະນິດຄື: Epinephrine ກັບ Norepinephrine ການຂັບຮໂມນທັງ 2 ຊະນິດນີ້ຄວບຄຸມໂດຍ sympathetic division ຂອງລະບົບ ປະສາດອັດຕະໂນມັດ(ANS) ຮໂມນ Epinephrine ຫຼື Adrenaline ຈະມີຜົນຕ່ອະໄວຍະວະຕາງໆ ທົ່ວໄປໂດຍສະເພາະລະບົບ ໄຫຼວຽນ ລະບົບຫາຍໃຈ ທີ່ກາມຊີ້ນ ແລະ ຕັບ ກວາຄື ເຮັດໃຫຫົວໃຈເຕັ້ນໄວ ແລະ ແຮງຄວາມດັນໃນ ເລອື ດສູງຂ້ນຶ ເສນ້ັ ເລືອດໃນຜິວຫນງັ ແລະ ອະໄວຍະວະພາຍໃນສວນໃຫຍບີບຕົວ ອັດຕາການຫາຍໃຈເພີ່ມ 78

ຂຶ້ນ ເປັນຕົວເລັ່ງຂະບວນການສະລາຍ gltcogen ໃນຕັບ ເພື່ອປຽນເປັນ glucose ເຂົ້າສູລະບົບໄຫຼວຽນ ເຮັດໃຫພົບນ້າຕານໃນເລືອດສູງ ແລະ ພົບນ້າຕານໃນປັດສະວະ ກະຕຸນ Central nervous system ເຮັດ ໃຫກະວນົ ກະວາຍ, ມານນຕາຂະຫຍາຍ, ຫອຼ ດລົມຂະຫຍາຍຕົວ ແລະ ໃນຂະນະທີ່ຮາງກາຍຢູໃນພາວະສຸກ ເສນີ ຫືຼ ຄຽດເຊນັ່ : ໃນລະຫວາງການຕສ່ ູ, ຕົກໃຈ, ຢານ, ເຈັບປວດ, ຕນ່ື ເຕ້ັນ ຫຼື ໃນຂະນະອອກກາລັງກາຍ ຈະມີການຫຼັ່ງຮໂມນຊະນິດນີ້ຫຼາຍ ຮໂມນຊະນິດນີ້ຈະເຮັດໜາທີ່ເຊັ່ນດຽວກັບ Sympathetic division ຂອງລະບບົ ປະສາດອດັ ຕະໂນມັດອກີ ດວຍ. ສາລັບ Nor-epinephrine ຫຼື Nor-adrenaline ບ່ມີຜົນຕ່ການເຜົາຜານອາຫານພວກຄາຣໂບໄຮ ເດຣຕທັງໃນກາມຊີ້ນ ແລະ ຕັບ ຈຶ່ງບ່ເຮັດໃຫເກີດນ້າຕານໃນເລືອດສູງ ແຕມີຜົນເຮັດໃຫເລືອດຫົດຕົວ (Vasoconstriction) ຄວາມດັນເລືອດສູງຂຶ້ນ, ຫົວໃຈເຕັ້ນຊາລົງ, ຂະຫຍາຍຫຼອດລົມແຕນອຍກວາ Adrenaline ຕາມປົກກະຕິແລວຕອມຫມາກໄຂຫຼັງສວນໃນບ່ມີຄວາມຈາເປັນຕ່ຊີວິດ ເຮົາອາດຈະຕັດອອກໄດ ໂດຍບ່ເຮັດໃຫເກີດຄວາມຜິດປົກກະຕິໃນໜາທີ່ຂອງຮາງກາຍ ເພາະ ແອດຣີນາລິນ (adrenaline) ຈະຖືກ ຂັບອອກມາຕເ່ ມ່ືອມີພາວະສຸກເສີນເກດີ ຂນ້ຶ ເທົ່ານນັ້ . 4.5. ຕອມຕບັ ອອນ ຕອມຕັບອອນ(Islet Cells of the Pancreas) ເປັນກຸມຂອງຈຸລັງທີ່ຢູພາຍໃນຂອງຕັບອອນ ຕັ້ງຢູຫຼັງ ຊອງທອງ ຫຼັງກະເພາະອາຫານເບື່ອງຂວາລາໂຕ ສວນຫົວຕ່ຈາກ Duodenum ແລະ ສວນຫາງຍາວໄປຈົນເຖີງ ມາມ. ຕບັ ອອນຈະມຈີ ລຸ ັງຢູສອງປະເພດຄ:ື 1. ຈລຸ ງັ ທເ່ີ ຮັດໜາທສ່ີ າງນ້າຍອຍ ເພອື່ ໃຊໃນການຍອຍອາຫານ (Exocrine cell) ນ້າຍອຍທ່ີຕັບອອນສາງຂຶ້ນ ເອ້ນີ ວາ: Pancreatic juice 2. ຈຸລັງທີ່ເຮັດໜາທີ່ສາງຮໂມນ(Enbocrine cell) ຈຸລັງພວກນີ້ຈະຢູຮວມກັນເປັນກຸມເຊີ່ງເອີ້ນວາ lslet of llangerhan Lslet cells ເຮັດໜາທີ່ກຽວກັບການຂັບ lntenal secration lslets cells ມັກຈະລວມກັນຢູ ເປນັ ກຸມໆ ກຸມເຫ່າົຼ ນກີ້ ະຈາຍຢູທ່ວົ ໄປໃນ Pancreas ເອນ້ີ ວາ: lslets of langerhan ປະກອບດວຍຈຸລັງ 3 ປະເພດຄ:ື 1. Alpha ເຮດັ ໜາທີສ່ າງຮໂມນ cell glucagon 20 - 30 % 2. Beta cell ເຮດັ ໜາທີ່ສາງຮໂມນ lnsulin ພົບຢູປະມານ 60 - 80 % ຮໂມນທັງສອງຊະນິດນີ້ຕອມຕັບອອນຂັບອອກມາ ມີຄວາມສາຄັນກຍວກັບການຄວບຄຸມການເຜົາຜານອາຫານ ພວກຄາຣໂບໄຮເດຣຕ, ໂປຣຕນິ ແລະ ໄຂມັນ. 3. Detacell ພບົ ເຫນັ ຫນອຍຫາຼ ຍ ຍງັ ບຮ່ ູໜາທີ່ ອິນຊູລນິ (Insulin) ເປນັ ຮໂມນທ່ສີ າຄັນທີ່ສຸດໃນການຄວບຄຸມການໃຊພະລັງງານຂອງຮາງກາຍ ແລະ ເປັນຕົວທີ່ເຮັດໃຫມີການ ເກັບສະສມົ ພະລັງງານໄວ ກວາຄື ເປນັ ຮໂມນທ່ເີ ຮດັ ໃຫລະດັບນ້າຕານໃນເລືອດຕ່າລົງໂດຍຊວຍລາລຽງ (transfer) ກລູໂຄສຜານເຂົ້າສູຈຸລັງຕາງໆ ແລະ ຊວຍໃຫກລູໂຄສປຽນເປັນ glecogen ເກັບໄວທີ່ຕັບ ເຮັດໃຫລະດັບນ້າຕານ ໃນເລອື ດຕາ່ ລງົ ຖາຂາດອິນຊູລິນນ້າຕານໃນເລອື ດຈະສູງຂຶ້ນ ແລະ ຖາສູງຂ້ນຶ ຫາຼ ຍ ຈົນເກີນຄວາມສາມາດທີ່ທ່ໝາກ ໄຂຫຼັງ(Renal tubules) ຈະດູດຊຶມກັບເຂົ້າສູຮາງກາຍໄດ ຈະຖືກຂັບຖິ້ມອອກໄປໃນນ້າປັດສະວະ ເອີ້ນວາ ໂລກ 79

ເບົາຫວານ(Diabetes mellitus) ຜູ ປ ວຍຈະມີອາການອ ອນເພຍ, ນ ້າຫນັກໂຕຫ ດທັ້ງໆ ທີ່ກິນຫຼາຍ (Polyphagia), ຫິວນ້າຫຼາຍ(Polydipsia), ຖາຍປັດສະວະຫຼາຍ(Polyuria) ມີນ້າຕານໃນປັດສະວະ ໂດຍນ້າ ຕານຈະດຶງນ້າອອກມາລາຍໂດຍວິທີ Osmotic diuresis ກລູໂຄສຖືກຂັບອອກມາໃນຂະນະດຽວກັນເຊີ່ງເປັນ ອັນຕະລາຍຫຼາຍ ເນື່ອງຈາກຈຸລັງຕາງໆຈະຂາດອາຫານ ຂາດພະລັງງານ ເພາະກລູໂຄສເປັນຕົ້ນຕທີ່ສາຄັນຂອງ ພະລງັ ງານໃນຮາງກາຍ. ເບົາຫວານ ເປັນຄວາມຜິດປົກກະຕິທີ່ເກີດຂຶ້ນ ເນື່ອງຈາກຕັບອອນສາງ Insulin ບ່ພຽງພກັບທີ່ຮາງກາຍ ຕອງການ ຫຼື Beta Cell ຂອງຕັບອອນຖືກທາລາຍສາເຫດສວນໃຫຍ ຫຼື ເກືອບທັງໝົດເປັນການສືບທອດທາງກາ ມະພນັ ລະດບັ ນາ້ ຕານໃນກະແສເລືອດຂອງຜູປວຍເບົາຫວານອາດສູງເຖີງ 2-3 ເທົ່າຂອງຄົນປົກກະຕິໄດ ການຫດ ຫືຼ ປຽນແປງຊະນດິ ຂອງອາຫານ (Dietary Control) ຈະຊວຍເຮັດໃຫນ້າຕານໃນກະແສເລືອດຫດລົງ ຫຼື ອາດຈະ ເຮດັ ໄດໂດຍໃຫອນິ ຊູລິນໂດຍວທິ ີສດີ . ຖາ Islets Cells ຂັບອິນຊູລິນອອກຫຼາຍເກີນໄປເອີ້ນວາ: Hyperinsulinism ເຮັດໃຫກລູໂຄສໃນ ເລືອດຕ່າ ຈະມີອາການອອນເພຍ, ເຫື່ອອອກຫຼາຍ, ມືຕີນສັ່ນ ຈະເກີດຂຶ້ນເມື່ອຮູສຶກຢາກຫຼາຍ ອາການເເຫຼົ່ານີ້ຈະ ຫານໄປເມອ່ືຶ ໄດກນິ ອາຫານ ໃນຜູທີເ່ ປນັ ຫຼາຍ ສະໝອງຖກື ກະຕຸນຫາຼ ຍ ຖາຫາກມີອາການຮນຸ ແຮງເຮດັ ໃຫໝົດສະຕິ (Coma) ທັງນີ້ເພາະຈຸລັງປະສາດ (Neuron) ຕອງໃຊກລູໂຄສໃນການສາງພະລັງງານເຖີງວາຈະມີໂປຼຕິນ ແລະ ໄຂມັນ ແຕຈຸລັງປະສາດບ່ສາມາດໃຊອາຫານພວກນີ້ໄປສາງພະລັງງານໄວໃຊໄດ ດັ່ງນັ້ນຈຸລັງປະສາດຈະໄດຮັບກລູ ໂຄສບ່ພ ຈຶງເຮັດໃຫຈຸລັງປະສາດມີການຕື່ນຕົວຫຼາຍ (Excitable) ຜູປວຍຈະມີອາມີອາການຊັກ ແລະ ຈະໝົດ ສະຕິ (Coma) ເຊງ່ີ ອາດເຖີງຕາຍໄດ. ກລູຄາກອນ(Glucagon) ເປັນຮ ໂມນທີ່ເຮັດໜາທີ່ເພີ່ມລະດັບນ ້າຕານໃນເລືອດ (Hyperglycemic Effect) ໂດຍຊວຍໃນການສະຫຼາຍ Glycogen ໃນຕັບໃຫເປັນກລູໂຄສ ແລະ ກະຕຸນໃຫເກີດການສະຫູາຍຕົວ ຂອງໂປຼຕິນ ໄດເປັນ Amino acid ແລະ ເຂົ້າສູຂະບວນການ glyconeogenesis ໄດກລູໂຄສ ເຮັດໃຫລະດັບນ້າ ຕານໃນເລືອດສູງ ເຮົາອາດຈະກວາ Glucagon ເປັນ Catabolic hormone ຖາຮາງກາຍຂາດຮໂມນນີ້ຈະເປັນ ສາເຫດໃຫພະວະລະດບັ ໃນນາ້ ຕານໃນເລືອດຕ່າ(Hypoglycemie). 4.6. ຕອມເພດ ຕອມເພດ(Gonads) ຜູຊາຍໄດແກລູກອນັ ທະ (testes) ເຊີ່ງມີ2 ຕອມ ມີຮູບຮາງຮູບໄຂ ມີຜິວຫນັງປົກ ຄຸມ ຫືຼ ຖງົ ອນັ ທະ (Scrotum) ສວນໃນຜູຍິງຕອມເພດຄຮື ັງໄຂ (Ovaries) ຮໂມນເພດຊາຍ (Male sex hormone) ອະໄວຍະວະທີ່ມີໜາທີ່ສັງເຄາະ ແລະ ຫຼັ່ງຮໂມນເພດຊາຍຄື ລູກອັນທະ (testes) ນອກຈາກນີ້ຮໂມນເພດ ຊາຍຍງັ ໄດມາຈາກ Adrenal cortex ອກີ ລກູ ອນັ ທະນອກຈາກຈະເຮັດໜາທ່ີສງັ ເຄາະ ແລະ ລ່ງັ ຮໂມນເພດຊາຍແລວ ຍັງເຮັດໜາທີ່ສາຄັນຫຼາຍອີກຢາງ ໜຶ່ງຄື ສາງເຊື້ອອະສຸຈິ (Spermatogenesis) ໂດຍທີ່ລູກອັນທະປະກອບດວຍສວນທີ່ສາຄັນຄື Seminiferous tubule ເຊີ່ງເປັນທ່ຂະຫນາດນ ອຍ ແລະ ທອດຄົດຄ ຽວໄປມາຢູພາຍໃນລູກອັນທະ ແລະ ໜາທີ່ຂອງ Seminiferous tubules ຄືສາງເຊື້ອອະສຸຈິ (Spermatozoa) ໃນລະຫວາງ seminiferous tubles ຈະເປັນທີ່ຢູ ຂອງຈຸລັງທີ່ມີຊື່ວາ Interstitial cell of leydig (Leydig’s cell) ຈຸລັງພວກນີ້ຈະເຮັດໜາທີ່ສັງເຄາະ ແລະ ຫຼັ່ງຮ ໂມນເພດຊາຍ ເຊ່ງີ ລວມເອນ້ີ ວາ Androgen ເຊ່ງີ ມີ ຮໂມນຢູຫຼາຍຊະນດິ ດວຍກນັ ທ່ີສາຄນັ ຄື Testosterone. ໜາທ່ີຂອງ Testosterone ທ່ສີ າຄນັ ມີ 2 ປະການຄື 80

1. ກະຕຸນ Secondary sex characteristics ໃຫຈະເລີນເຊີ່ງຈະເຮັດໃຫສະແດງລັກສະນະຂອງເພດຊາຍ ເມອື່ ເລມີ່ ເຂ້າົ ສູໄວໝຸມ ຜນົ ຂນ້ ີ້ເອນ້ີ ວາ Androgenic-action 2. ຄວບບຄຸມ Metabolism ຂອງຮາງກາຍກະຕຸນໃຫມີການສັງເຄາະໂປຼຕິນເພີ່ມຫຼາຍຂຶ້ນ ຜົນຂ້ນີ້ເອີ້ນວາ Anabolic action Androgenic action ຫືຼ Testostorone 1. ມີຜນົ ຕ່ Primary sex characteristics ຮໂມນເພດຊາຍມີສິດກະຕຸນອະໄວຍະວະສືບພັນໃຫຈະເລີນເຕີບໂຕເຊັ່ນ ເຮັດໃຫ Penis ມີຂະຫນາດ ເພມ່ີ ຂນ້ຶ ທງັ ໃນດານຄວາມຍາວ ແລະ ເສນັ້ ຜາສນູ ກາງ ຜວິ ຫນງັ ຂອງຖົງທ່ຫີ ຫ່ ມຸ ລູກອັນທະມີສີຄ້າ (pigmented) ແລະ ມີລັກສະນະຫຍາບ (rugae) ກະຕຸນຕອມຕາງໆ ໃຫຈະເລີນຂຶ້ນໂດຍກະຕຸນ Seminal vesicle ໃຫ ຫ່ັງຼ ນ້າຕານ Fructose ເຊ່ງີ ໃຊເປນັ ອາຫານຫກັຼ ໃນການບາລຸງຕົວອະສຸຈິ (Sperm) ໃຫແຂງແຮງ 2. ຜົນຕ່ Secondary sex characteristics ເມອ່ື ເດັກຊາຍເລ່ມີ ເປັນຫນຸມ ຮໂມນເພດຊາຍທ່ີຫຼັ່ງອອກມາຫຼາຍຂຶ້ນຈະກະຕຸນໃຫມີການປຽນແປງຂອງ ຮາງກາຍທີສ່ ະແດງເຖງີ ລັກສະນະຂອງເພດຊາຍເຊນັ່ : 2.1 ສຽງຫາວ ທງ້ັ ນ້ເີ ນອ່ື ງຈາກຮໂມນເພດຊາຍຈະກະຕຸນໃຫກ້ ອງສຽງຈະເລນີ ຂະຫຍາຍໃຫຍຂນຶ້ 2.2 ຂົນໃນບາງແຫງຈະເລີນງອກງາມເຊັ່ນ ຫນວດ, ຂົນທີ່ອະໄວຍະວະສືບພັນມີລັກສະນະສະເພາະ ເອີ້ນວວາ Diamond-shaped pubic hair ຂົນທີ່ບລິເວນໜາເອິກ, ໜາທອງ, ຂົນຮອບໆທະວານ, ຂົນຂີ້ແຮ, ຂົນໜາແຄງ ແຕຜົນຮໂມນເພດຊາຍຕ່ການຈະເລີນຂອງ ຜົມ ທີ່ສາຄັນເຮັດໃຫຜູຊາຍ ຫົວລານຂ້ຶນຫາຼ ຍເລອື້ ຍໆ ເມອື່ ອາຍຸຫາຼ ຍຂຶ້ນ 2.3 ເຮດັ ໃຫກາມຊ້ີນລາຍຈະເລີນເຕບີ ໂຕຂ້ຶນ ຊວງບາກວາງຂຶນ້ ມີກາມ 3. ຜົນທາງດານຈດິ ໃຈ (Menlal) ກະຕຸນໃຫເພດຊາຍມີຄວາມຮູສຶກທາງເພດ ແລະ ສນົ ໃຈເພດຍິງ 4. ຜົນຕຜ່ ິວຫນງັ (Skin) ກະຕຸນຕອມໄຂມັນທີ່ຢູໃນຜິວຫນັງ (sebaceous) ໃຫຫຼັ່ງຂອງແຫຼວຫຼາຍຂຶ້ນ ແຕຂອງແຫຼວທີ່ຫຼັ່ງອອກ ມາຈະມີລັກສະນະໜຽວຂຸນ ເຊີ່ງເປັນສາເຫດເຮັດໃຫເກີດສິວ(acne) ໃນຜູຊາຍເລີ່ມເປັນໜຸມໂດຍສະເລຍຈະ ເປນັ ສວິ ຫຼາຍກວາຜູຍິງໃນໄວດຽວກັນ. 5. ຜົນຕ່ການກະຈາຍຂອງໄຂມນັ (Fat distribution) ໂດຍທົ່ວໄປຜູຊາຍຈະມີໄຂມັນສະສົມຢູໃນຊັ້ນໃຕຜິວຫນັງຫນອຍກວາຜູຍິງ ທັ້ງນີ້ເປັນເພາະຜົນຂອງຮ ໂມນເພດຊາຍທເ່ີ ຊ່ືອວາ ມີຜນົ ເຮດັ ໃຫໄຂມັນສະຫາຼ ຍຕົວເພີມ່ ຂນ້ຶ . Anabolism action ຂອງຮໂມນເພດຊາຍ ຜົນຂ້ນີ້ຮໂມນເພດຊາຍຈະເດັ່ນຊັດທີ່ສຸດ ເມື່ອອອກສິດຕ່ກາມຊີ້ນລາຍຈະເຮັດໃຫມວນ (Mass) ແລະ ຄວາມແຂງແຮງ (Strength) ຂອງກາມຊີ້ນລາຍເພີ່ມຂຶ້ນຢາງຫຼວງຫຼາຍ ກົນໄກການອອກສິດເກີດຂຶ້ນໂດຍຮໂມນ ເພດຊາຍໄປເພມີ່ ການສງັ ເຄາະໂປຕຼ ນິ ຈາກ Amino acid ໂດຍໄປມຜີ ົນຕ່ D N A ຜົນປະການອນ່ື ໆ ຄື: ກະຕຸນໃຫກະດູກຈະເລີນເຕບີ ໂຕ ແຕຕອງມີ GH ຮວມດວຍ ເຮດັ ໃຫເດກັ ທ່ີເລ່ີມເຂາ້ົ ສູໄວຫນຸມ ສູງ ສູງຂຶ້ນ ຢາງໄວກະຕຸນໄຂກະດູກໃຫສາງ R B C ເພ່ມີ ຂນ້ຶ ເຊງ່ີ ເຮັດໃຫຄາ Het (Haematocri) ໃນຜູຊາຍຫຼາຍກວາຜູຍິງ 81

ໜາທຂ່ີ ອງລູກອັນທະ ຮໂມນທີ່ມາຄວບຄຸມການເຮັດວຽກຂອງລູກອັນທະຄື Gonabotrothin ຈາກຕອມໃຕສະໝອງສວນໜາ ໄດແກ F S H ແລະ L H F S H ຈະກະຕຸນໃຫມີການຈະເລີນຂອງ Seminiferous tubules ຊວຍໃຫ Spermatogonia ແບງຕົວ ຈະເລນີ ໄປເປນັ ຕວົ ອະສຈຸ ິ (Sperm) ດ່ງັ ນນັ້ F S H ຈຶ່ງເປນັ ຮໂມນທສ່ີ າຄນັ ໃນຂະບວນການສາງ Sperm ສວນ LH ຈະອອກສດິ ເສີມກັບ F S H ເຮດັ ໃຫມີປະສດິ ທພິ າບສງູ ຂຶ້ນ ຜົນຂອງ L H ທີ່ສາຄັນທີ່ສຸດຄື ກະຕຸນ Leydig cells ໃຫຫຼັ່ງຮໂມນ testosterone ເຊີ່ງຈະມີຜົນຕ່ການຈະເລີນ ເຕີບໂຕຂອງ Seminiferous tubules ແລະ ສະຫນບັ ສະຫນູນຂະບວນການສາງ Sperm ດວຍ ຮໂມນເພດຍິງ (Female sex hormones) ອະໄວຍະວະທີ່ເປນັ ແຫງສາງຮໂມນເພດຍງິ ຄື ຮັງໄຂ (Ovaries) ລກັ ສະນະພາຍໃນຂອງຮງັ ໄຂ ພາຍໃນຮັງໄຂມີ Follicles ຕາງໆ ຢູຫຼວງຫຼາຍ ເຊີ່ງ Follicles ເຫຼົ່ານີ້ຈະຢູໃນໄລຍະຕາງກັນ ໃນແຕລະ Follicle ຈະມີໄຂ (Ovum) ຢູພາຍໃນຫນຶ່ງຟອງ ໄຂນີ້ຈະຖືກອອມຮອບດວຍຈຸລັງເປັນຊັ້ນໆຄື: ຊັ້ນຂອງ Thecainterna ເຊງ່ີ ເຮັດໜາທຫ່ີ ່ງັຼ ຮໂມນ Estrogens ໄລຍະ (Stage) ຕາງໆ ຂອງ Follicle ມີດ່ງັ ຕໄ່ ປນ້ີ 1. Primary Follicle ເປນັ Follicle ອອນພາຍໃນມໄີ ຂທີຍ່ ງັ ບແ່ ກ ແລະ ມອີ າຍນຸ ອຍທສ່ີ ດຸ 2. Growing follicele ເປນັ Follicle ຢູໃນໄລຍະທ່ີກາລັງຈະເລີນເຕີບໂຕ 3. Maturing follicle ເປັນ Follicle ຢູໃນໄລຍະທີ່ຈະເລີນເຕີບໂຕ ພາບໃນມີໄຂແກທີ່ຈະເລີນພອມ ຫດອອກຈາກ Follicle ກຽມພອມຈະມີການຕກົ ໄຂ (Ovulation) ໄດ ການຈະເລນີ ເຕີບໂຕຂອງ Follicle Cell ໃນ Primary follicle ຈະມີການແບງຕົວເພີ່ມຫຼາຍຂຶ້ນພອມທັງສາງ ແລະ ຫຼັ່ງຂອງແຫຼວເຮັດໃຫ Follicle ຂະຫຍາຍໃຫຍຂຶ້ນເລື່ອຍໆ ກາຍເປັນ Maturing Follicle ເມື່ອເຖີງເວລລາທີ່ໄຂສຸກໄຂຈະຫດອອກ ຈາກ Follicle (Ovutaton) ຫນງັ ຂອງ Follicle ຈະແຕກອອກ (rupture) ໄຂຈະຫດອອກຈາກ Follicle ແລະ ຫ່ຼັງໄຂເຂາ້ົ ສູ Follipiam tube ໄຂຈະຖາຮບັ ການປະສມົ ກັບ Sperm ແຕຖາບ່ມີ Sperm ຜານເຂົ້າມາປະສົມດວຍ ກັນກຈະຝ ແລະ ສະຫຼາຍຕົວໄປ ໄລຍະເວລາຕັ້ງແຕ Primary follicle ເລີ່ມຈະເລີນໄປຈົນເຖີງວັນທີ່ໄຂຫດໃຊ ເວລາ 14 ວັນ. ຫຼັງຈາກທີ່ໄຂຫດອອກໄປແລວ ພາຍໃນ follicle ຈະມີເລືອດທີ່ແຂງຕົວແລວມາຂັງຢູເຕັມເຮົາເອີ້ນວາ follicle ນວີ້ າ Corpus hemorrhagicum ຕມ່ າບລິເວນທມີ່ ີເລືອດແຂງຕົວຢູຈະຖືກແທນທີ່ດວຍຈຸລັງທີ່ມີສີຂອນ ຂາງເຫຼືອງ ເນື່ອງຈາກຈຸລັງພວກນີ້ມີໄຂມັນຢູພາຍໃນ cytoplasm ຫຼາຍ (Luteal cells) ຈຶ່ງເຮັດໃຫ Corpus hemorrhagicum ປຽນໄປເປນັ Corpus luteum (Yellow body) Luteal cells (ຈຸລັງຂອງ Corpus luteum) ເຮັດໜາທີ່ສັງເຄາະ ແລະ ລັ່ງຮໂມນ Estrogen ແລະ progesterone ຖາມກີ ານປະສົມຂອງ ovum ແລະ sperm (Fertization) Corpus luteum ຈະເຮັດໜາທີ່ຕ່ໄປ ຈົນກະທັ້ງປະມານ 3 ເດືອນຕົ້ນຂອງການຖືພາແລວຈະສະຫຼາຍໄປ (Atrophy) ແຕຖາບ່ມີ Fertilizatione Coepus luteum ຈະເຮັດໜາທີ່ຕ່ໄປອີກປະມານ 10 ມື້ ຈຶ່ງສະຫຼາຍຕົວໄປ (Atrophy) ເມື່ອ Cell ຂອງ Corpus luteum ຝ່ສະຫາຼ ຍໄປຈະເກີດເນ້ອື ເຍືອ່ ທ່ເີ ປນັ ແຜເປນັ (Scar tissue) ເອ້ນີ ວາ: Corpus albican ອັດຕາ 82

ການສັງເຄາະ ແລະ ລັ່ງ Estrogen ແລະ progesterone ຈະນອຍລົງເລື້ອຍໆນັບຕັ້ງແຕ Corpus luteum ເລີ່ມ ສະຫຼາຍຕົວ. ການມີລະດູ ຫຼື ຮອບປະຈາເດືອນ 1 ຮອບ ຈະກິນເວລາ 28 ມື້ ເຊີ່ງຈະມີ follicle ທີ່ຈະເລີນເຕີບໂຕ ຈົນກະທ້ັງຕົກໄຂ (Ovrlation) ພຽງ 1 ຟອງເທ່ົານ້ັນໂດຍມາຈາກຂາງໃດຂາງໜງຶ່ ຂອງຮ່ງັ ໄຂ ໜາທ່ີສາຄນັ ຂອງຮັງໄຂ 1) ເປນັ ແຫງຼ່ ໃຫກາເນີດໄຂ (Ovum) 2) ສງັ ເຄາະ ແລະ ລັ່ງຮໂມນເພດຍງິ (Estrogen ແລະ progesterone) ໜາທີ່ທງັ ສອງນີຖ້ ກື ຄວບຄມຸ ດວຍ Gonadotrophic hormone (Gonadotrphin) ຈາກຕອມໃຕສະໝອງ ສວນໜາຄື F S H ແລະ L H (ໃນຜູຊາຍເອນ້ີ ວາ I C S H) 4.7. ຕອມໄພເນຍ ບດີ້ ຕອມໄພເນຍ ບດີ້ (pineal body or epiphysis) ເປັນຕອມນອຍໆສີແດງປົນເທົາ (ກວາງ X ຍາວ = 8 x 4 mm) ຢສູ ວນເທງິ ຂອງ Third ventricle ຂອງສະໝອງ ຕອມນີໃ້ ນເດກັ ນອຍ ຈະຄອຍໆຈະເລີນຂຶ້ນທຸກທີ່ ຈົນອາຍຸ 5-7 ປີ ຈະເລີນເຕັມທີ່ແລວຈະຄອຍໆນອຍລົງ ແລະ ຫຽວແຫງຫາຍໄປກ່ອນໄລຍະ puberty ໂດຍ ກາຍເປັນ Fibrous tissue ຕອມນຍີ້ ງັ ບ່ຮູໜາທ່ແີ ນນອນແຕເຊອ້ື ກັນວາເປັນຕົວຢັບຢັ້ງການຈະເລີນເຕີບໂຕຊວຍ ກະຕຸນ A C T H ເຮດັ ໃຫເຂ້າົ ສໄູ ວລຸນຊາອອກໄປຮໂມນທີ່ຂັບອອກມາຄື Melatonin ເຮັດໃຫສີຜິວຫນັງຈາງ ອອກເປນັ ຕົວການົດໃຫຕອມເພດເລລ່ມີ ເຮດັ ວຽກ ຫາກຜດິ ປົກກະຕຈິ ະເຮດັ ໃຫຮາງກາຍເຂົາ້ ສູໄວລຸນໄວເກີນໄປ 4.8. ຕອມໄທຼມັສ ຕອມໄທມັສ(Thymmus glnd) ຢູດານໜາາຂອງໜາເອິກ ບລິເວນ Mediasternum ມີ 2 Lobe ຕິດ ກັນ ເດກັ ໃນໄລຍະ Embryo ຕອມນນີ້ຈະໃຫຍຫຼາຍຈົນເຖີງອາຍຸ 2 ປີ ແລະ ຈະມີຂະຫນາາດໃຫຍທີ່ສຸດເມື່ອ ອາຍຸ 6 ປີ ຕອມນນີ້ຈະເລີນຊາໆຈົນເຖີງອາຍຸ 12-15 ປີ ກຈະຝ່ຫາຍໄປ ແລະ ຖືກແທນທີ່ດວຍ Fat ແລະ Connective tissue ໜາທຂ່ີ ອງຕອມນນີ້ເຊື່ອວາເປັນຕົ້ນກํາເນີດຂອງ Lymphoid organs ເຊີ່ງສາມາດສາງ Lymphocytes ເປນັ ການສສາງພມູ ຕານທານໂລກ (antibody) ໃຫແກຮາງກາຍ. 5. ການຄວບຄມຸ ການຮບັ ຮໂມນ ການຄວບຄມຸ ການລັງ່ ຂອງຮໂມນ(Control of Hormone Secretion) ມີ 4 ວິທີຄ:ື 1) ການລັ່ງຮໂມນຕາມປະລມິ ານການໃຊ 2) ການຄວບຄມຸ ການລງ່ັ ຮໂມນແບບຢບັ ຢ້ງັ ຢອນກັບ 3) ການຄວບຄມຸ ການລັ່ງຮໂມນແບບກະຕຸນຢອນກບັ 4) ການຄວບຄມຸ ໂດຍລະບົບປະສາດ ຄາຖາມທາຍບດົ 1. ຮໂມນແມນຫຍງັ ? 2. ອະໄວຍະວະໃດແດທີ່ເຮັດໜາທ່ໃີ ນການຜະລິດຮໂມນ? 3. ຮໂມນມໜີ າທີໃດແດ? 4. ຕອມໄທຣອຍ ແລະ ຕອມພາຣາໄທຣອຍເຮດັ ໜາທ່ີຕາງກນັ ຄືແນວໃດ? 5. Insurin ໝາຍເຖີງຫຍງັ ? 6. Glucagon ໝາຍເຖງີ ຫຍັງ? 7. Testosterone ມີໜາທສ່ີ າຄັນຄືແນວໃດ? 83

ບົດທີ 8 ລະບບົ ປະສາດ (Nervous system) 1. ໜາທຂີ່ ອງລະບບົ ປະສາດ ລະບົບປະສາດເປັນລະບົບທີ່ຄວບຄຸມການເຮັດໜາທີ່ຂອງສວນຕາງໆຂອງທຸກລະບົບໃນຮາງກາຍໃຫເຮັດ ວຽກປະສານສາພັນກັນ ເພື່ອໃຫຮາງກາຍສາມາດປັບໂຕໃຫເຂົ້າກັບສິ່ງແວດລອມ ທັງພາຍໃນ ແລະ ພາຍນອກ ຮາງກາຍ ໃຫສາມາດດາລົງຊີວິດຢູໄດ ນອກຈາກນີ້ລະບົບປະສາດຍັງເປັນແຫຼ່ງທີ່ມາຂອງຄວາມຄິດ, ຄວາມຮູສຶກ, ສະຕປິ ນັ ຍາ, ຄວາມສະຫາຼ ດໄຫວພບິ , ການຕດັ ສນິ ໃຈ, ການໃຊເຫດຜົນ ແລະ ການສະແດງອາລົມອີກດວຍ. 2. ໂຄງສາງຂອງລະບບົ ປະສາດ ໂຄງສາງຂອງລະບົບປະສາດໃນຮາງກາຍຂອງມະນດຸ ປະກອບດວຍ 2 ສວນໃຫຍໆຄື: 1. ລະບບົ ປະສາດກາງ (Central nervous system) ປະກອບດວຍ ສະໝອງ (Brain) ແລະ ໄຂສັນຫັຼງ (Spinal cord) 2. ລະບບົ ປະສາດປາຍ (Peripheral nervous system) ເປັນລະບົບປະສາດສວນພື້ນຜິວຈະປະກອບ ດວຍ 2.1 ເສນ້ັ ປະສາດເຊງ່ີ ແຍກອອກຈາກສະໝອງ ຄືປະສາດສະໝອງ (Cranial nerve) ມີ 12 ຄູ ແລະ ສວນທີ່ແຍກອອກຈາກໄຂສັນຫຼັງ ເອີ້ນວາ: ປະສາດໄຂສນັ ຫັງຼ (Spinal nerve) ມີ 31 ຄູ ເຊງ່ີ ລວມກັນເອນີ້ ວາ: Cranio spinal nerves 2.2 ລະບົບປະສາດອດັ ຕະໂນມດັ (Autonomic nervous system) ແບງເປັນ Sympathetic nervouse system ແລະ Parasympathetic nervous system 3. ຈລຸ ງັ ປະສາດ ຈຸລັງປະສາດ (Nerve cells ຫຼື Neuron) ໂຄງສາງທີ່ນອຍທີ່ສຸດ ແລະ ເປັນຫົວໜວຍເຮັດໜາທີ່ຂອງລະບົບ ປະສາດເອີ້ນວາ: ຈຸລັງປະສາດ (Neuron) ຮູບຮາງຂອງຈຸລັງປະສາດຈະມີຮູບຮາງສະຫຼັບຊັບຊອນກວາຈຸລັງອື່ນໆ ໃນຮາງກາຍຄື ປະກອບດວຍຕົວຈຸລັງ(Cell body) ພາຍໃນຈະມີນິວເຄຼຍ (Nucleus) ໂປຣໂຕປາດຊຶມ (Protoplasm) ຄືກັບຈຸລັງອື່ນໆ ແຕ Protoplasm ຂອງຈຸລັງປະສາດຈະຍື່ນອອກໄປຈາກຕົວຈຸລັງເອີ້ນວາ: Process ເປັນແໜງທຍ່ີ ່ນື ອອກຈາກຕວົ ຈຸລັງຄື: ເດນໄດຣ(Dendrite) ເປນັ ແໜງທ່ຍີ ນ່ື ອອກໄປຈາກຕົວຈຸງລງັ ທີສ່ ້ັນ ສວນໂຄນຕດິ ກບັ ຕົວຈຸລັງ ແລະ ຄອຍໆ ຫຽວລົງແຕກແໜງອອກໄປ Dendrite ອາດມອີ ັນດຽວ ຫຼື ຫຼາຍອັນກໄດ ມໜີ າທ່ີນາຄວາມຮູສຶກຈາກພາຍນອກເຂົ້າ ຫາຕວົ ຈລຸ ັງເອີ້ນອກີ ຊໜ່ື ່ຶງວາ: Afferent process ແອກຊອນ(Axon) ເປັນແໜງທີ່ຍື່ນອອກໄປຈາກຕົວຈຸລັງຍາວກວາ Dendrite ເປັນຮູບກົມຍາວຂະໜາດ ສັ້ນບາງ ຍາວບາງແຕກຕາງກັນໄປຕາມຕາແໜງທີ່ຢູ Axon ມັກຈະມີເປືອກໄມອີລິນ (Myelin sheat) ຄຸມຢູ Axon ຈະເຮັດໜາທີ່ກົງກັນຂາມ Dendrite ຄື ນາກະແສຄວາມຮູສຶກອອກຈາກຈຸລັງຂອງຕົວເອງໄປຍັງຕົວຈຸລັງ (Cell body)ອືນ່ ຫືຼ ໄປທ່ີ Dendrite ຂອງຈລຸ ັງຕວົ ອ່ນື ຈຶ່ງເອີນ້ ອີກຊ່ືໜ່ງຶ ວາ Efferent process ພາຍໃນຕົວຈຸລັງປະສາດ (Cell body) ປະກອບດ ວຍນິວເຄຼຍໃຫຍ ມີເສັ້ນໃຍນອຍໆເອີ້ນວ າ: Neurofibril, Mitochondria, Golgi body ແລະ ເມັດສີ (Pigment granule) ຢູພາຍໃນໂປຣໂຕປາດຊຶມ (protoplasm) ຕົວຂອງຈຸລັງປະສາດເກືອບທັງໝົດຈະບ່ມີເຊັນໂຕຣໂຊມ(Centrosome) ເຊີ່ງສະແດງໃຫເຫັນວາ 84

ຈລຸ ັງປະສາດບ່ມີການແບງຈຸລັງເພ່ີມຈານວນ ແລະ ການຈະເລີນພນັ ສະນັ້ນເມື່ອຈຸລັງປະສາດຕາຍກ່ຈະບ່ມີຈຸລັງໃໝ ມາແທນທ.່ີ 4. ແພປະສາດ ແພປະສາດ(Nervous tissue) ເຕີບໂຕມາຈາກ Ectoderm ມຄີ ນຸ ສມົ ບັດສາຄນັ 2 ຢາງຄ:ື 1. ຄວາມຮູສຶກຕ່ສງ່ີ ເວາ້ົ (Irritability) ຄ່ືຄວາມສາມາດຂອງ protoplasm ໃນການທຈ່ີ ະຮບັ ແລະຕອບສະ ໜອງການລບົ ກວນເວລາຖກຶ ກະຕຸນ (Stimulate) ຈາກພາຍນອກ 2. ຄວາມເປນັ ສ່ນື າ (Conductivity) ຄ່ຄື ວາມສາມາດຂອງ protoplasm ທ່ີຈະເປນັ ສນື່ າຂອງ Stimulate ໄປນາສວນຕາງໆ ຂອງລະບົບກາມຊນ້ີ ແລະຕອມໄດ (effectors) ເນື້ອເຍື່ອປະສາດ (Nervous tissue) ນີ້ ຈະປະກອບດວຍເຊວປະສາດ(Nerve cell) ຈານວນ ຫຼາຍມາຮວມໂຕກັນ ມີຮູບຮາງແລະຂະໜາດຕາງໆກັນ ເຊວປະສາດຂອງເນື້ອເຍື່ອປະສາດນີ້ຈະມີການ ແບງຕົວຢາງຫຼວງຫຼາຍ ໃນຂະນະທີໂຕອອນ (Embryo) ກາລັງຈະເລີນເຕີບໂຕ ແຕຫຼັງຈາກທີ່ເດັກເກີດ ມາແລວ ເຊວປະສາດຈະຍດຸ ແບງໂຕ ແລະຈະຍງັ ມຊີ ວີ ິດຢູຕະຫຼອດຊວີ ິດ. ແພປະສາດແບງອອກເປັນ 2 ຊະນດິ ຄື: 1. Gray matter ເປັນໂຕຈຸລັງ (cell body) ຂອງເຊວປະສາດ ແລະ ສວນຕົ້ນຂອງຂະແໜງ (Process) ຂອງມັນຫຼາຍໆອັນຮວມກັນເຂົ້າ ເຫັນທີບລິເວນສວນນອກ (cortex) ຂອງສະໝອງ (Brain) ແລະ ສວນແກນຂອງໄຂສັນຫງັຼ (spinal cord) ໃນ nucleir ແລະ Ganglia. (Nucleus ຫຼື Nucleir ເປັນກຸມຫຼືກອນຂອງ Nerve cell ຫຼື cell body ທີ່ຮວມກັນເປັນກຸມ ໃນສະໝອງແລະໄຂສັນຫຼງັ ສວນ Ganglian ຫືຼ Ganglia ກຸມ ຫຼື ກອນຂອງ Nerve cell ທີ່ຮວມກັນ ຢູທາງນອກສະໝອງ ແລະ ໄຂສນັ ຫັງຼ ) 2. White matter ປະກອບໂດຍເນື້ອເຍື່ອປະສາດທີ່ມີປອກ(Myelin sheat) ຫຫຸມ ຊື່ງສາມາດຊວຍ ໃຫນາພະລັງປະສາດໄດໄວຂນຶ້ White matter ນ້ີ ຈະພບົ ໃນສະໝອງ ຮູບພາບທີ 43: ແພປະສາດ 5. ເສນ້ັ ປະສາດ ເສັ້ນປະສາດ(Nerve) ຄື: ໃຍປະສາດ (nerve fibers) ຫຼາຍໆຊັ້ນມາຮວມກັນເຂົ້າເປັນມັດ ແລະ ມີເນື້ອ ເຍື່ອກຽວພັນ (connective tissue) ຫຸມໄວ ເສັ້ນປະສາດທີນາຄາສັ່ງກຽວກັບການການເໜັງຕີງຍາງດຽວເອີ້ນວາ 85

motor nerve ສວນປະສາດຮັບຮູສຶກເອີ້ນວາ: Sensory nerve ນອກຈາກນິ້ຍັງມີເສັ້ນປະສາດຜະສົມ (Mixed nerve) ເປນັ ເສນ້ັ ປະສາດທປີ ະກອບດວຍເສ້ນັ ໃຍປະສາດຮັບຄວາມຮູສກຶ ແລະ ເສນ້ັ ໃຍປະສາດທນ່ີ າຄາສັງ່ ກຽວກັບ ການເໜັງຕີງຮວມກັນ ຈື່ງມີຄຸນສົມບັດທີເຮັດໜາທີ່ໄດທັງຮັບຄວາມຮູສຶກ ແລະ ເຮັດໃຫເກີດການເໜັງຕີງ ໃນ ຮາງກາຍມະນດຸ ມີເສ້ນັ ປະສາດຊະນິດນິ້ຢູຈານວນຫາຼ ຍໂດຍທົວ່ ໄປ. ຮູບພາບທີ 44: ເສັ້ນປະສາດ ຄາຖາມຄນ້ົ ຄວາ: 1. ໂຄງສາງລະບົບປະສາດປະກອບມຈີ ກັ ສວນຄສື ວນໃດແດ? 2. ຈລຸ ັງປະສາດໝາຍເຖງີ ຫຍງັ ? 3. ລະບບົ ປະສາດເຮັດໜາທ່ຫີ ຍັງ? 4. ເສ້ນັ ປະສາດໝາຍເຖີງຫຍງັ ? 5. ແພປະສາດໝາຍເຖງີ ຫຍງັ ? 6. ສະໝອງແບງອອກເປນັ ຈກັ ສວນ ແຕລະສວນເຮດັ ໜາທີ່ຫຍງັ ? 86

ບົດທີ 9 ອະໄວຍະຮັບຄວາມຮູສຶກ (Sense organ) 1. ອະໄວຍະຮບັ ຄວາມຮູສຶກ ລະບົບຮັບຄວາມຮູສຶກ(sensory system, ORGANA SENSUUM) ເປັນສວນປະກອບຂອງລະບົບ ປະສາດມີໜາທີ່ປະມວນຂ້ມູນຄວາມຮູສຶກ ໂດຍຫຼັກປະກອບດວຍຕົວຮັບຄວາມຮູສຶກ(sensory receptor), ວິຖີ ປະສາດ(neural pathway) ແລະ ສວນອື່ນໆຂອງສະໝອງທີ່ກຽວຂອງກັບການຮັບຮູຄວາມຮູສຶກ ລະບົບຮັບ ຄວາມຮູສຶກທີ່ຮູຈັກກັນດີປະກອບດວຍ ລະບົບການເບີ່ງເຫັນ, ການບົບການໄດຍິນ, ລະບົບຮັບຄວາມຮູສຶກທາງ ກາຍ(somatosensory system), ລະບົບການຮັບລົດຊາດ, ລະບົບການຮັບກິ່ນ ແລະ ລະບົບການຊົງໂຕ (vestibular system). 1.1. ອະໄວຍະວະຮັບກິນ່ ຈຸລັງຮັບກິ່ນ(olfactory cell) ຢູ olfactory bulb (ເຊີ່ງເປັນໂຄງສາງໃນສະໝອງສວນໜາຢູໃນຜົ້ງດັງມີ ໜາທກີ່ ຽວກັບການຮັບຮູກິ່ນທີ່ຮັບເຂົ້າມາໃນຜົ້ງດັ່ງ) ຮັບກິ່ນຕາງໆ ເຊີ່ງເປັນສານເຄມີແລວ ສົ່ງສັນຍານຜານໃຍ ປະສາດເຂົ້າໄປໃນເຂດຮູກິ່ນ 1 ຫຼື O1 ອັນເປັນສວນຂອງລະບົບຮັບຮູກິ່ນ(olfactory system) ໃນສະໝອງ ເຮດັ ໃຫມະນດຸ ສາມາດແຍກແຍະສ່ງິ ຕາງໆໄດ. 1.2. ອະໄວຍະວະຮັບລດົ ຊາດ ຈຸລງັ ປະສາດຮບັ ຄວາມຮູສກຶ ໃນລນ້ີ ຮບັ ຮູລດົ ຊາດທ່ເີ ປັນສານເຄມີ ແລວສງົ່ ສັນຍານຜານໃຍປະສາດເຂົ້າໄປ ໃນເຂດຮູລົດຊາດ 1 ຫືຼ G1 ທ່ເີ ປັນສວນຂອງລະບົບຮັບຮູລົດຊາດ (gustatory system) ໃນສະໝອງລົດຊາດ ມີ 5 ຢາງຄື: ສົມ້ , ຂມົ , ຫວານ, ເຄມັ ແລະ ອຸມາມ(ິ ນວົ ) ເຊງ່ີ ເປັນລດົ ຊາດທຄ່ີ ນ້ົ ພບົ ໃນໄວໆນ້.ີ ຮບູ ພາບທີ 45: ອະໄວຍະຮບັ ຮູລົດຊາດ 1.3. ອະໄວຍະວະຮບັ ການສາພດັ ລະບົບຮັບຄວາມຮູສຶກທາງກາຍ (somatosensory system) ຮັບຄວາມຮູສຶກສຶກຈາກສວນພາຍນອກ ຂອງຮາງກາຍເຊັ່ນ: ຮັບຄວາມຮູສຶກຢູຜິວໜັງ ຫຼື ຮັບຄວາມຮູສຶກຈາກອະໄວຍະວະພາຍໃນຮາງກາຍໂດຍທີ່ຕົວ ຮັບຄວາມຮູສຶກສາ(sensory receptor)ຈະມີການຕອບສະໜອງຕ່ຄວາມຮູສຶກຢາງຈາເພາະ ແລະ ເປັນຕົວ ເຊ່ອື ມລະຫວາງລະບົບປະສາດສວນກາງກັບສງ່ິ ແວດລອມພາຍນອກ ແລະ ພາຍໃນ. 87

ສວນຕົວຮັບຄວາມຮູສຶກແມນກະຈາຍຢູຕາມສວນຕາງໆຂອງຮາງກາຍ ແລະ ແບງຍອຍເປັນ 3 ກຸມ ໄດແກ: ຕວົ ຮບັ ສງ່ິ ກະທົບຈາກສງ່ິ ແວດລອມພາຍນອກ, ຕົວຮບັ ຄວາມຮູສກຶ ຈາກການເຄອ່ື ນໄຫວຕາແໜງຂອງຂ້ ມູນແລະກາມຊ້ນີ ແລະ ຕວົ ຮັບຄວາມຮູສຶກຈາກອະໄວຍະວະພາຍໃນ. 1.4. ອະໄວຍະວະຮບັ ສຽງ ຈຸລງັ ຂນົ ໃນຫຮູ ບັ ຄວາມຮູສກຶ ແລວສງ່ົ ສັນຍານຜານໃຍປະສາດເຂ້ົາໄປໃນເຂດການໄດຍນິ A ໃນຄອກເທັກ ການໄດຍນິ ຂນ້ັ ທາອິດ ເຊ່ີງເປນັ ຈດຸ ເລ່ມີ ຕົນ້ ໃນການປະມວນຂ້ມູນຈາກຫູເພືອ່ ການຮັບຮູຄກື ານໄດຍນິ . ຮູບພາບທີ 46: ອະໄວຍະວະຮບັ ສຽງ 1.5. ອະໄວຍະວະເບງ່ິ ເຫນັ ຕາແມນອງົ ປະກອບທາອິດຂອງລະບົບການເບີ່ງເຫັນຄື: ຈຸລັງຮັບແສງໃນເຣຕິນາໃນຕາແປງສັນຍານແສງທ່ີ ມາຕົກກະທົບແລວສົ່ງສັນຍານຜານໃຍປະສາດເຂົ້າໄປໃນເຂດສາຍຕາ V1 ໃນຄອກເທັກສາຍຕາ ເຊີ່ງເປັນຈຸດ ເລມ່ີ ຕນົ້ ໃນການປະມວນຂ້ມນູ ຈາກຕາເພື່ອຮັບຮູຄກື ານເຫັນ. ຮບູ ພາບທີ 47: ອະໄວຍະວະການເບງ່ີ ເຫັນ 88

2. ໜາທຂີ່ ອງລະບົບຮບັ ຄວາມຮູສກຶ ເປັນສວນໜຶ່ງຂອງລະບົບປະສາດທີ່ຕອບສະໜອງຕ່ຂະບວນການສາງຂ້ມູນຄວາມຮູສຶກຕາງໆ ໂດຍລະບົບ ຮັບຄວາມຮູສຶກນນ້ັ ເປນັ ລະບບົ ທຮ່ີ າງກາຍສາງຂຶ້ນ ເພ່ອື ເຮັດໜາທີໃ່ ນການຕອບສະໜອງຕ່ສ່ິງທກ່ີ ະທບົ ເຂົ້າມາກະຕຸນ ມຜີ ົນໃຫຮາງກາຍປບັ ຕົວເພອ່ື ໃຫເຂ້າົ ກັບສງ່ິ ແວດລອມ ແລະ ເຮັດໃຫມຊີ ວີ ິດຢູລອດໄດ. ເປັນກົນໄກຂ້ມູນກຽວກັບສິ່ງແວດລອມໄປເປັນຄວາມຮູພາຍໃນໃຈ ເຊີ່ງເປັນບອນທີ່ມີການຕີຄວາມໝາຍ ຂອງຂມ້ ູນ ແລະ ຕໃ່ ຫເກີດການຮບັ ຮູ(perception) ກຽວກັບໂລກພາຍນອກ. 3. ໂຄງປະກອບສາງຂອງອະໄວຍະວະຮັບຄວາມຮູສຶກ ຮູບພາບທີ 48: ໂຄງສາງອະໄວຍະວະຮັບຄວາມຮູສກຶ ໂຄງສາງຂອງໜວຍຕາ ຜະໜງັ ໜວຍຕາປະກອບດວຍ ເນອື້ ເຍື່ອ 3 ຊ້ນັ ຄ:ື 1. ຊ້ນັ ນອກສຸດຂອງໜວຍຕາ ເປັນ Fibrous coat ແບງອອກເປນັ 2 ສວນ ໄດເຊ່ນັ : 1.1. ຊັ້ນ Sclera ຫືຼ ຕາຂາວເປັນໜັງຕາຊນ້ັ ນອກເຊ່ງີ ໜາມີສີຂາວທຶບແສງຜານບ່ໄດ ສວນໃຫຍຂອງຕາຂາວ ຢູພາຍໃນເບົາ້ ຕາດານຫງຼັ ມີ Optic nerve ທະລຸເຂາ້ົ ຕາ. 1.2. ສວນ Cornea ຫຼື ກະຈົກຕາ ເປັນສວນເຍື່ອທີ່ປົກຄຸມສວນດາຂອງໜວຍຕາ ທາງໜາມີລັກສະນະໃສ ໂປງແສງບມ່ ຫີ ອຼ ດເລອື ດສວນນ້ີມີປະໂຫຍດຄື ເພື່ອໃຫແສງຜານເຂ້ົາໄປໃນໜວຍຕາໄດ. 2. ໜງັ ຕາຊັ້ນກາງ Vascular coat ມລີ ັກສະນະບາງສາລັບເສນ້ັ ເລອື ດ ແລະ ເສນ້ັ ປະສາດຕາລອດຜານໄປ ຊັນ້ ນ້ີ ປະກອບດວຍ: 2.1. Choroid ເປັນໜັງບາງຢູຖັດຈາກ Scleera ເຂົ້າໄປໃນຊັ້ນນີ້ມີຈຸລັງສີ(pigment cells) ແລະ ຈຸ ລງັ ອນື່ ໆ ປະກອບເປັນດາງແຫ ເຮັດໃຫມີສີເຂ້ມັ ທບື ແສງໃນສວນນີ້ມເີ ສ້ນັ ເລືອດ ແລະ ປະສາດຫຼາຍ. 2.2. Ciliary body ຢູໃນຂອບຂອງ Cornea ປະກອບດວຍ Ciliary process ແລະ Ciliary muscle Ciliary process ມີລັກສະນະເປັນສັນຂຶ້ນມາແຜເປັນສັນມືອອກມາ ໄປຍັງຂອບນອກ ຂອງມານຕາ ໃນCiIiary process ເປນັ ບອນຢູຂອງເສນັ້ ເລອື ດແລະເປັນທີ່ເກາະຂອງເອັນ(SuspensoryIigament) ສວນ CiIiary muscie ເປນັ ກາມເນອ້ື ລຽບມີໜາທີ່ປຽນຄວາມໂຄງຂອງເລນ(Lens) ເພື່ອໃຫເຫັນອະ ໄວຍະວະຕາງໆໃດຊດັ ເຈນ. 2.3. Iris ຫຼື ມານຕາ ຢູໜາເລນຫຼັງ Cornea ຊອງລະຫວາງຂອບຂອງມານຕາເອີ້ນຮູມານຕາ(pupil) ໜາທີ່ ທ່ີສາຄນັ ຂອງມານຕາຄື: ປັບຂະໜາດຂອງຮູມານຕາເພື່ອໃຫເໝາະກັບປະລິມານແສງທີ່ຜານເຂົ້າສູຮູຕາ ມານຕາຖືກຍືດດວຍກາມຊີ້ນ 2 ຊະນິດຄື: Spincter musclle ຄອບຄຸມໂດຍ parasympathetic ເຮດັ ໜາທີ່ດງື ຮມູ ານຕາໃຫຫດົ ນອຍລົງ ແລະ Dilatoa muscIe ຄວບຄມຸ ໂດຍປະສາດ Sympathetic 89

ເຮັດໜາທີ່ເປີດຮູມານຕາໃຫໃຫຍກວາງອອກເມື່ອມີແສງເຂົ້າໜອຍເຊີ່ງກົນໄກການເຮັດງານຂອງການ ຂະຫຍາຍ ຫຼື ຮູມານຕາຕອງອາໃສຮີເຟັກທີ່ເອີ້ນວາ: Lightreflex ຮວມກັບການເຮັດງານຂອງລະບົບ ປະສາດອດັ ຕະໂນມັດ. ສີຂອງຕາຂຶ້ນຢູກັບ pigment cells ໃນມານຕາດວຍຖາມີຈຸລັງສີຢູນອຍຕາຈະມີສີຟາຖາມີຈຸ ລັງສີຢຫູ າຼ ຍຂນ້ຶ ຕາກ່ຈະເປັນສີເທາົ , ສນີ າຕານ ຫືຼ ສດີ າ. 3. ສວນທ່ຢີ ຊູ ້ັນໃນສຸດຂອງໜວຍຕາຄື: Narvous coat ຫຼື ເອີ້ນວາ: Retina ເປັນຈຮັບພາກສວນທີ່ໄວຕ່ແສງ ແຜຢູຂາງລຸມຂອງລູກຕາເຮັດໜາທີ່ເປັນ receptor ປະກອບດວຍຈຸລັງປະສາດ 2 ຊະນິດຄື: Cone cells ແລະ Rod cells. Rod cells ເປັນຮູຍາວຮູບຊົງກະບອກມີຄວາມໄວຕ່ແສງປະກອບດວຍສີທີ່ເອີ້ນວາ: rhodopsin ຫືຼ visuaIpurpIe ເປັນບອນຮັບຮູເມື່ອໃຍຕາຢູໃນທີ່ມີຄວນສວນ Connecells ເປັນຮູບກະສວຍມີໜາທີ່ ຈາແນກສີ່ງຕາງໆໃດດີເມື່ອຖືກເບົ້າຈຸລັງປະສາດທັງ 2 ຊະນີດນີ້ຈະສົ່ງຄືນປະສາດຜານຈຸລັງປະສາດໃນຊັ້ນ ຕາງໆຂອງ patina ໃປຍງັ optic nerve ເຊງ່ີ ຊອດທະລຸໃປສູເປອື ກສະໝອງ (cerobralcoirex) ຈດຸ ບອດ(Blind spot ຫືຼ optic dise) ເປັນບອນທີ່ optic nerve ແລະ ແຂນຂອງເສັ້ນເລືອດເຂົ້າສູ ໄນນຕາບລິເວນນີ້ມີແຕເສັ້ນໃຍປະສາດເທົ່ານັ້ນບ່ມີ pod cells ແລະ cone cells ຢູໄປຈຶ່ງເຮັດໃຫຕາຕາມ ຈຸດນ້ບີ ່ສາມາດຮັບແສງສະຫວາງໄດດງ່ັ ນ້ັນພາບທ່ສີ ງົ່ ໄປຖກື ຈດຸ ບອດຈະບເຮດັ ໃຫເຮາົ ເຫນັ ໄດ. ອະໄວຍະວະທີຊ່ ວຍປອງກນັ ຕາແລະການເຄອ່ຶ ນໄຫວຂອງໜວຍຕາ ຕາເປນັ ອະໄວຍະວະສາຄັນຫຼາຍແລະອາດເປັນອັນຕະລາຍໃດງາຍຈຶ່ງຕອງມີກົນໄກການປອງກັນອັນຕະລາຍ ໂດຍມີໜັງຕາ(eyelids) ຄອຍປິດເປີດເຊີ່ງເປັນການເຮັດໂດຍຮີເຟັກທີ່ເອີ້ນວາ: protective refIex ເພື່ອປອງກັນ ຕົວກະຕຸນທີອ່ າດເຮັດອັນຕະລາຍ ຫືຼ ກາລັງຈະມາເຮດັ ເຊນ່ັ : ແສງທ່ີມຄີ ວາມເຂັມ້ ຫາຼ ຍ ຫືຼ ວັດຖທຸ ີ່ເຄ່ອື ນໄຫວໄວເຂົ້າ ມາໃກ ການຫຼັບຕາຍັງເກີດຂຶ້ນເອງເລື້ອຍໆ ເພື່ອເປັນການເຮັດຄວາມສະອາດຕາດາ ໂດຍມີມານຕາຈາກຕອມນ້າຕາ (Lacriinal gIand)ມາຊວຍຊະລາງເຮັດຄວາມສາອາດນອກຈາກນີ້ຍັງມີ Lysozyme ເຊີ່ງມີວີທີຂາແບັດເທີເຣຍ ເປນັ ສວນປະກອບຢູດວຍ. ການເຄອື່ ນໄຫວຂອງໜວຍຕາ ໜວຍຕາມີກາມຊີ້ນເພ່ອື ເຮັດໃຫເຄອ່ຶ ນໄຫວໄດຂາງລະ 6 ມດັ ເຊ່ງີ ແຕລະມດີ ກ່ເຮດັ ໜາທ່ເີ ພ່ືອດຶງໜວຍຕາໃຫ ຫັນໄປໃນທິດທາງຕາງໆ ແລະ ກາມຊີ້ນທັງ 6 ມັດຈະຕອງເຮັດວຽກຮວມກັນເປັນຍາງດີຈຶ່ງຈະເຮັດໃຫໜວຍຕາ ເຄ່ອື ນໄຫວທໃ່ີ ດຮັບຕົວກະຕຸນທເ່ີ ໝາະສມົ . ກາມຊີນ້ ຕາທັງ 6 ມັດແບງອອກເປນັ 2 ພວກຄື: ພວກໜຶ່ງດງຶ ຊ່ືໆ ອີກພວກໜຶງ່ ດງຶ ມູມປະກອບດວຍ: Superior rectus ປອກຕາຂຶ້ນສງູ ແລວອຽງໄປທາງຫວົ ຕາ Anterior rectus ປອກຕາໄປທາງຫວົ ຕາ Posterior rectus ດງຶ ໜວຍຕາໃຫອຽງໄປທາງຫາງຕາ Inferior rectus ປອກຕາລົງລຸມ Superior obIique ປອກໜວຍຕາແນມລງົ ລຸມແລະໃປທາງຫາງຕາ Inferior obIique ປອກໜວຍຕາຂ້ຶນເທງີ ສງູ ແລະໃປທາງຫາງຕາ 90