Osman Pamukoğlu - Strateji

• Çeşitli harekat bölgelerinin avantaj ve dezavantajlarını bir bakışta anlamak • Bunlardan en önemliler üzerinde kuvvetleri yoğunlaş­ tırmak • Düşman imkan ve kabiliyetlerini belirleme yeteneğine sahip olmak • Düşman cephesi dağınıksa merkeze, değilse kanatlar­ dan birine taarruz etmek • Düşman hatlarını kesmek • Sonuna kadar takip etmek Bu harekat şekilleri, bu tarz uygulamanın en iyi sistem olduğunu geçmiş savaşlarda göstermiştir. Bir ordu, bir harekat bölgesine yerleştiğinde, genellikle stratejik mevzileri elde bulundurur. Düşmana doğru tutulan cephenin genişliğine, stratejik cephe denir. Düşmanın harekat alanının bir bölümünden iki veya üç hamlede ulaşabileceği cepheye de harekat cephesi denir. Bir sefer başlamak üzereyken genellikle ordulardan biri diğerinin yapacağı saldırıyı beklemeye karar verir ve bir sa­ vunma hattı oluşturur. Bu savunma hattı ya stratejik cephede ya da daha gerilerde olabilir. Bundan dolayı stratejik cephe ile savunma hattı bazen çakışabilir. Bir ordunun kesin bir sa­ vunma hattı, yani \"savunma sadece bu hatta yapılır\" gibi bir saplantısı olamaz, Örneğin bir ordu bir yeri işgal ettiğinde, kuvvetleri tek bir mevziye topladığında, stratejik cephesi yok­ tur; ancak bu asla cephesiz bir harekat yapıldığı anlamına gelmez. Üzerinde savaşma ihtimali olan ve iki orduyu birbi­ rinden ayıran bölge olan harekat cephesi, genellikle harekat üslerine uyumludur. .Harekat cephesinin asıl harekat hattına dikey olması ve cephenin her iki kanadının da bu hattı yeterli derecede kap­ saması gerekir. Bununla beraber istikamet, yapılacak planlara veya düşmana yapılacak saldırılara göre değişebilir. Strate- 157

jik cephede oluşabilecek değişiklikler büyük manevranın en büyük bölümünü oluşturur. Çünkü, böyle yapmakla stratejik arazinin her iki yönü de kontrol altına alınmış ahir ve orduya iki yönlü bir üs kazandırma imkanı ortaya çıkar. Savunma hatları, stratejik ve taktik olmak üzere ikiye ay­ rılır. Birincisi de iki çeşittir. Devamlı savunma hattı ve zorunlu savunma hattı. Devamlı savunma hattı, tahkim edilmiş bir cephe hattı gibi ülkenin savunma sisteminin bir parçası olabilir. Zorunlu savunma hattı, ordunun geçici olarak, belli bir zamana bağlı savunma yaptığı hattır. Yeterli genişlik­ teki her nehir, her dağ silsilesi ve her çeşit zayıf noktanın sağlamlaştırılması da zorunlu savunma hatları olarak kabul edilebilir. Çünkü bu hatlar, düşmanın ilerlemesini bir süre için durdurup, daha zayıf bir nokta aramak için yön değiş­ tirmesini sağlar. Bu durumda üstünlük tamamen stratejiktir. Eğer düşman önden saldırırsa, bu hatlar önemli ölçüde tak­ tik avantaj sağlar. Çünkü, bir orduyu nehrin ilerisine veya tahkim edilmiş bir noktaya hücum ettirmek, açık bir araziye saldırtmaktan daha zordur. Bu avantajların çoğaltılması dü­ şünülmelidir, aksi takdirde ordunun çözülmesine yol açan durumlara düşülebilir. Savunmadaki avantajlar ne olursa olsun, pasif kalan ve bütün saldırıları karşılamak zorunda olan tarafın sonunda yenilmesi ve teslim olmak zorunda kalması kaçınılmazdır. Stratejik mevziler, bir süre için elde tutulan ve muharebe­ lerdeki cepheden daha büyük bir alanı kapsayan mevzilerdir. Cepheler, savunma hatları ve stratejik mevziler genellikle bir­ çok değişikliğe neden olan durumlara bağlıdır. Fakat her du­ rumda en iyi kural, harekat hattının bütün noktaları arasında muhabere bağlantılarının kurulmasıdır. Savunmada stratejik cepheler ve savunma hatlarının ge­ rek ön gerekse yanlarının sağlam ve aşılması zor engellerle güçlendirilmesi gerekir. Bu engeller destek noktalarını oluş- 158

turur. Stratejik cephedeki bu destek noktalarına harekat mih­ veri denir. En iyi· sa\\'unma hattı, savunma zorlandığı zaman hemen birliklerce kapatılabilecek ölçüde kısa olandır. Stratejik cephe­ nin, kuvvetler önemli bir noktaya yoğunlaştırılması gerektiğin­ de, buna engel olacak kadar geniş olmamasına dikkat edilme­ lidir. Bir ülkeye geçici veya devamlı işgal etmek amacıyla giren bir ordu, geçmişteki savunma hattı deneyimleri ne kadar iyi olursa olsun, gerekli önlemleri daima en iyi şekilde almalıdır. Harekat bölgesi, gerek bağımsız gerekse diğer ordularla birlikte harekata giren bir ordunun, hedefine ulaşmak ama­ cıyla harekat alanının belirli bir bölgesine mevzilenmesidir. Harekat bölgesi terimi harekat alanının büyük bir bö­ lümünü ifade etmekte kullanılır. Harekat hattı terimi ise, bu bölgenin muharebenin cereyan ettiği kısmıdır. Stratejik hat, gerek tek yönde gerekse çeşitli yönlerde harekat alanının karar noktalarını birbirleriyle veya harekat cephesiyle birleştirmesi nedeniyle önemlidir. Muharebe hatla­ rı harekat bölgesinin tamamında çeşitli mevzileri elde tutan ordunun muhtelif birlikleri arasındaki bağlantı yollarıdır. Harekatbölgeleri, düşman mevzilerine verilen öneme, stra­ tejik arazideki muhabere imkanlarına ve komutanın harekat planına göre çeşitli bölümlere ayrıldıklarından, harekat hatla­ rından kısmen farklı görünümdedir. Basit harekat hatları, bir cepheden harekata başlayan ordunun, kendi arasında bağımsız birliklere bölünmeden takip ettiği hatlardır. Savaş sanatı, bütün kuvvetlerin harekat alanının hedefin­ de toplanması olduğu için ve bu temele dayandığı müddetçe, harekat hatlarının seçilmesi harekat plamnın esasını oluşturur. Eğer düşman kuvvetlerini geniş bir cepheye dağıtmışsa, en iyi manevra hattı, onun merkezidir. Ancak, mümkün oldu­ ğu kadar yanları ve geri bölgesi de hedef alınmalıdır. Bazen bir ordu savaş sırasında harekat hattını değiştir­ mek zorunda kalabilir. Bu, çok kritik bir durum olup, büyük 159

başarılara neden olduğu gibi, iyi uygulanmadığı takdirde bü­ yük felaketlere de yol açabilir. Hatlar sadece dost kuvvetler çok zor durumda kaldığında değiştirilmelidir. Harekat hattı­ nın iki yanından düşman temizlenmemiş ise, sıkıntı çıkar ve düşman çekilme hattını tehdit edebilir. Savaşlardan alınan sonuçlara bakıldığında, ülkenin do­ ğal yapısı, nehirler ve dağlar; orduların morali; halkın duygu­ sal yapısı; komutanların yetenekleri ve enerjileri haritalardaki diyagramlarla değerlendirilemez. Geri çekilme hattının yan­ larına düşman güçlerinin yaklaşmasına fırsat verilmemelidir, fakat bu kurala katı bir şekilde bağlı kalmak, düşman bir ül­ kede bir ordunun atacağı her adımı önler. Savaş metodik ve ölçüler isteyen bir kavram gibi görül­ mesine rağmen, onun canlı, cesur, kendinden emin, coşkun atılgan bir kavram olduğu da akıldan çıkarılmamalıdır. Tersi, kalıp ve şekillere fazla bağlanmak olur, ki bu da yaratıcılığı öldürür. Prensipler hiçbir zamankısmen veya tamamen ihma­ le gelmez. Savaşı geometrik kurallara indirgemek, büyük ge­ nerallerin dehalarını zincire vurmak ve abartılmış bilgiçliğin boyunduruğunu kabul etmek demektir. Savaşlarda ihtiyat büyük rol oynar. Ordu komutanın­ dan takım komutanına kadar her komutanın ihtiyata ih­ tiyacı vardır. İki çeşit ihtiyat vardır. Muharebe ihtiyatı ve eğitim ihtiyatı. İhtiyatsız ne taarruz ne de savunma yapılabi­ lir. Saldıran bir ordu, ileride düşman tarafından savunmaya geçmeye zorlanacağını hesaplayarak, harekat üssü ile cep­ hesi arasına ihtiyatlarını mevzilendirerek, onları muharebe alanında her an göreve hazır tutmalıdır. Bu kuvvetler tehdit edilen noktaları desteklemek amacıyla çok çabuk mevzi de­ ğiştirebilmelidir. Ana depoları, gerekli donanımı ve mühimmatı hazırlaya­ bilecek durumda olan ve cepheye gidip gelen ihtiyat, çekirdek · personelle de desteklenecek olursa, önemli görevleri yerine getiren yedek bir güç kazanılmış olur. İhtiyatın arazinin duru- 160

. muna göre en uygun yere konuşlandırılması ile ihtiyatın kul­ lanılma zamanının tayini, doğrudan komutanın yeteneğidir. Dağlık bir ülkenin tamamı veya bir kısmı harekat ala­ nı olabilir. Ülke tamamen dağlarla kaplı veya bir ordunun üzerinden açmak suretiyle, ovalara inebileceği dağ silsilesine sahip olabilir. En önemli nokta, açılması güç olan geçitlerdir. Bu geçider birer engel olup, bir defa ele geçirildikten sonra ise kuvvetlere çok üstünlük sağlar. Aslına bakılırsa, dağ sırası bir defa ulaşılıp da muhare­ beler ovalara kaydırılırsa dağlar nihai birer üs olarak büyük avantaj sağlar. Ordular geri çekilme durumunda kaldıkların­ da ise geçici olarak sığınma imkanı bahşederler. Burada dik­ kat edilecek önemli nokta, düşmana, kuvvetlerin zorda kal­ dığında böyle bir hatta geri çekilebileceklerini tahmin etme fırsatının verilmemesidir. Eğer çok dağlık bir ülke harekatın sadece bir bölgesini kapsayacaksa, dağların önemi ikinci derecede kalır. O zaman bu dağları bir kale veya kuvvetli bir tahkimli bölge gibi dü­ şünmek lazımdır. O zaman, ordu vadilerde savaşmalıdır. Vadi savaşlarının en kritik tarafı, vadinin doğal yapısını oluşturan iki yandaki yükseltilerin, hakim tepelerin mutlaka taarruz edenin kontrolünde olması zorunluluğudur. Aksi takdirde vadinin bir kapandan farkı kalmaz. Her tarafı dağlık olan bir ülke esas harekat alanını oluş­ turuyorsa, yapılacak stratejik planlamaların esası, düz ülke­ lerdeki ilkelere dayandırılamaz. Düşman harekat cephesine paralel olan manevralar, her zaman çok zor ve bazen de ola­ naksızdır. Böyle bir ülkede büyük bir ordu çok zor ve bazen de çok sınırlı manevralar yapabilir. Düşman ise bu vadilere gözetleyiciler ve ileri karakolları çıkararak, saldıranın manev­ ralarını geciktirip, onu yenmek için gerekli zamanı ve mal­ zemeyi elde edecektir. Vadileri ayıran sırtlar bir ordunun ge­ çemeyeceği genişlikte patikalarla birbirine bağlı olduğundan, hafif birliklerle yapılacak çapraz yürüyüşler daha etkili olur. 161