Osman Pamukoğlu - Strateji

görmeden öldü. İngiliz deniz kuvvetlerinin can damarı olan limanlar ve sanayi üzerine yapılan 1 940 hava taarruzlarını da göremedi. Büyük bir su üstü donanması ile İngiliz Adalarının güvenliği artık garanti altına alınamıyordu. Ayrıca yeni silahlar karşısında donanma hassaslaşmıştı. Düşman denizaltılarına karşı donanmayı korumak için birta­ kım tedbirler alınması gerekiyordu. Karada üslenmiş düşman uçaklarının hakimiyeti altında olan dar denizler ve sahiller savaş gemileri için fevkalade tehlikeli olmuştu. Mahan, güvence içinde bulunan deniz üslerinin, deniz gücünün temeli olduğunu pek çok kere belirtmişti. Fakat özel­ likle uçakların bu üslere taarruz ederek deniz gücünü tehdit edeceğini öngörememişti. Toprakların büyüklüğü Mahan'ın düşündüğünden çok daha büyük bir önem kazandı. Derin­ lik, mekanize kara ve hava savaşına karşı savunma için kul­ lanılabilirdi. Deniz gücü derinlik ve kaynakların bulunmadığı Singapur ve Hong-Kong gibi karadan yapılan mekanize bir taarruza karşı koruyamadı. 1 94 1 'den sonra teknolojiler sa­ vaşmaya başladı. Yeni silahlar için ülkenin sadece kaynaklara sahip olması yeterli değildi, halkın da teknik yeteneklere sa­ hip olması gerekiyordu. Deniz gücünü etkileyen değişikliklerin çoğu ABD'nin le­ hine oldu. Mahan'ın deniz gücüne ilişkin altı faktörü bazı de­ ğişikliklere uğradı, fakat onun temel fikirleri hala doğrudur. Coğrafi konum, fiziksel biçim, halkın karakteri, devletin şekli hala deniz gücünün başlıca şartlarıdır. Mahan'ın birinci hedefi, deniz gücünün milletlerin kade­ rinde oynadığı rolü saptamaktı. İkinci hedefi ise deniz strate­ jisinin temel prensiplerini ortaya koymaktı. Mahan Jomini'yi incelemeye başladığı zaman bir buçuk yıldan beri Avrupa, özellikle Fransa tarihini okuyordu. Jomini kara savaşının prensiplerini ortaya koymuştu, Mahan da deniz taktiği ve stratejisine ilişkin benzeri ilkeleri bulmaya çalıştı ve Jomini'nin fikirlerinden pek çoğunun de- 3 11

niz savaşı içinde geçerli olduğunu anladı. Mahan'ın böyle­ ce bulmuş olduğu prensipler, belli başlı deniz - kuvvetlerinin planlarını ve siyasetlerini etkileyecek olan deniz stratejisinin temellerini oluşturdu. Mahan, merkezi konumun karada sağladığı avantajların aynını denizde de sağladığını gördü. Böyle bir konum taarruz etmek için daha kısa iç hatlar ortaya çıkarıyordu. Gerçek­ te iç hat \"Merkezi konumun uzantısıydı\" veya \" birbiri ile ilişkili bir seri merkezi konum idi.\" Böyle bir durumda olan taraf kuvvetlerini cephelerden birinde düşmandan daha ça­ buk toplayabilecek ve daha etkin kullanacaktı. Örneğin Ümit Burnu'na nazaran Süveyş; Macellan Boğazı'na nazaran Pana­ ma Kanalı bir iç hattı. Mahan'a göre coğrafi konumun stratejik değeri sadece stratejik hatlarla ilgili olmasından değil, orada ve çevrede bulunan kaynaklardan da geliyordu. Dover veya Cebelitarık gibi denizyollarına veya b u yolların kesişme noktalarına ya­ kın olan yerler merkezi bir konum idi. Bu stratejik konum­ ların değeri buralarda denizyollarının daralmasıyla çok sa­ yıda geminin geçmesi sonucunda artıyordu. Tahkimatla bir yeri askeri bakımdan güçlendirmek mümkündü, fakat her şeyi uzaktan getirmek gerektiği zaman yine de burası \"Çev­ resi zengin, gelişmiş ve dost bir bölgenin\" bulunduğu başka bir yerden zayıf durumda olurdu. Bu bakımdan Cebelitarık avantajsız bir durumdaydı. Mahan'ın sistemine göre \" ulaştırma kuvvet ve ikmal merkezleri arasındaki hareket hatlarıdır. \" Ulaştırma, \"gerek siyasi gerekse askeri stratejinin en önemli unsurudur.\" Deniz gücü bunun kontrol altında tutulmasıyla etkin olabilir. Bu ne­ denle ulaştırmayı garanti altına alma ve düşman ulaştırma gü­ cünü önleme, ülkenin gücünü etkiler, ulaştırma ne kadar uzun süreli olursa, deniz gücü de o kadar yararlı olur. Ulaştırma için en ideal konum merkezi olanıdır. İngiltere'nin Fransa'ya karşı konumu böyleydi. İngiliz deniz kuvvetleri hem Fransız 3 12

· sahillerini abluka altına alabiliyor hem de \"Baltık'tan Mısır'a kadar\" uzanan İngiliz çıkarlarını koruyabiliyordu. Mahan gerek deniz gerekse kara savaşının temel ilkele­ rinden birinin kuvvetlerin toplanması olduğunu vurguluyor­ du. Merkezi konumun yararlarından biri de kuvvetlerin top­ lanmasını kolaylaştırmasıydı. Donanma iki düşmanla karşı karşıya kaldığında en doğru tutum düşmanlardan birini imha ettikten sonra mümkün olursa, diğerinin üzerine yürümekti. Başkan T heodore Roosevelt, halefine bu prensibe da­ yanarak Amerikan donanmasını şartlar ne olursa olsun asla Pasifik ve Atlantik okyanusları arasında bölmemesini öğütle­ mişti. Mahan yapmış olduğu tarihi incelemelere dayanarak geçmişte olan muharebelerin savaş prensiplerine uygun yapıl­ dığı takdirde başarıya ulaştığını gördü. İngiliz deniz kuvvetlerinin üstün olması büyük ölçüde İn­ giliz deniz stratejisinin üstün nitelikte olmasına dayanıyordu. İngilizler edindikleri tecrübelerle bazı tür deniz harekatının daha başarılı olduğunu saptamışlardı. il. İngiltere-Hollan­ da Savaşı'nda, İngiliz donanması Hollandalılarla ve onların müttefiki Fransızlarla aynı anda başa çıkmak istediği için ye­ nilgiye uğramıştı. Mahan, denizlerde söz sahibi olmak için Fransızların 1689-1698 arasında İngilizlere karşı büyük donanmalar yol­ ladığını ve İngilizlerin büyük kayıplara uğradığını hatırlatır. İspanya Veraset savaşları sırasında ( 1702-1712) Fransız do­ nanması okyanusları terk etmiş, Fransız korsan gemilerinin sayısı ise büyük miktarda artmıştır. Yüzlerce kayıp vermesine rağmen İngiliz ticareti gelişmiş, Fransız deniz ticareti ise si­ linmiştir. Yedi Yıl Savaşları sırasında (1756-1763 ) İngiltere'nin Fransa'ya karşı giriştiği her deniz harekatı İngiliz stratejisinin sürekli olarak geliştiğini kanıtlar. Mahan, bu savaşta İngiliz deniz kuvvetlerinin Brest'i abluka altına alarak gerek büyük donanmaların gerekse küçük filoların savaştan kaçmalarını 313

engellemek istediğini gördü. Bu abluka düşmanın tek taarruz silahı olan muhriplerini tesirsiz hale sokmuştu. İngiliz deniz kuvvetleri Fransız sahillerine küçük filolarla taarruz ederek Fransız kara kuvvetlerini bölmek istemişti. Fransa'nın Tou­ lon donanmasının Atlantik'e geçerek diğer Fransız kuvvetleri ile birleşmesini önlemek için İngilizler Akdeniz'de Cebelita­ rık yakınlarında bir donanma bulunduruyordu . Fransız ge­ milerini bu şekilde sıkıştıran İngiltere, Fransız sömürgelerini ele geçirmek için de Batı Hint Adalarına kuvvet yollamıştı. Fransa'nın ticareti yok olmuş, İngiltere'nin ticareti ise geliş­ mişti. Mahan, refah ve başarının sırrının denizlerin kontrol altında tutulması olduğunu, İngiltere'nin bu savaşın sonunda anladığını belirtir. Denizlerin kontrolü sayesinde \"Büyük Bri­ tanya Krallığı, Britanya İmparatorluğu haline gelmişti\" . Öte yandan, denizlerde kontrolü kaybetmenin ne denli tehlikeli olduğunu kavrayamayan Fransızlar, donanmalarını mümkün olduğunca limanlarda tutmuşlardı. Olaylar donan­ manın denize açılmasını gerektirdiği zaman da hedefleri ge­ mileri elden çıkarmamak ve savaşmaktan kaçınmak olmuştu. Fransızlar, İngiliz gemilerini ele geçirmeyi, imha etmekten daha önemli görmüşlerdi. İngilizlerin siyaseti ise \"denize açı­ larak, düşmanı imha etmek\" olmuştu. Mahan, İngiliz deniz stratejisi ile Fransız deniz stratejisi arasındaki farkın \"amaçların\" farklı olmasından kaynaklan­ dığını ileri sürüyordu. Deniz savaşının amacı \"kıyıda bir veya birkaç yer ele geçirmek olduğu zaman deniz kuvvetleri, kara kuvvetlerinin bir kolu\" haline girer ve harekatı kara kuvvet­ lerine bağlı olur. Fransız görüşü genellikle buydu. Halbuki, zamanın en önemli Fransız taktik uzmanı Bigot de Morogues \"Denizde tutulabilecek bir muharebe alanı yoktur, kazanıla­ cak bir yer de yoktur,\" diyordu. İngilizlere göre deniz kuvvet­ lerinin amacı, düşman kuvvetlerini hakimiyet altına alarak denizleri kontrol etmekti. Bu amaç doğrultusunda, düşman gemileri ve donanma- 3 14

· lan \" her fırsatta hücum edilecek hedeflerdi. İngilizler ulaş­ tırmasını keserek, ticaretini bozarak, limanlarını kapatarak düşmam i.lenizde yeniyordu\" . Fransızların deniz savaşını kara savaşının bir parçası olarak kabul etmeleri ise kıtada pahalıya mal olan savaşlara girişmeleri Fransızların korsanlığa niçin önem verdiğini açığa kavuşturmuştur. Yolcu ve ticaret gemi­ lerine saldırı hem ucuza mal oluyordu hem de İngiltere'nin en önemli güç ve zenginlik kaynağı olan deniz ticaretini yok etmek için elverişli bir taarruz yöntemiydi. Ancak Fransızlar düşmanı ezmek için ticaret gemilerine saldırının yetersiz bir yöntem olduğunu anlayamamışlardı. Mahan'ın incelemiş olduğu Fransa-İngiltere savaşları bu iki ülkenin farklı deniz stratejisine ve taktiğine sahip oldukla­ rını gösteren örneklerle doludur. Zamanla İngilizler denizleri daha fazla kontrol eder olmuş, Fransa limanlarına ulaşmak ise gittikçe zorlaşmıştır. Fransa'da hayat pahalılaşmış ve sı­ kıntıya düşülmüştür. Bütün bunlar sayesinde İngiltere'nin ti­ careti gelişmiş ve deniz gücü artmıştır. Mahan, İngiltere Fransız donanmasını Brest'te ablu­ ka altında tutmaktan vazgeçerek, çeşitli yerlerdeki sömür­ gelerini korumak amacıyla kuvvetlerini böldüğü bir anda Amerika'nın bağımsızlığını kazandığını belirtir. Fransa ve müttefikleri Manş Denizi'ni kontrol altına alma fırsatını kaçırmışlardır. Fakat, geçici olarak Amerikan denizlerini kontrol altında tutmuşlar, Fransızlar ve Amerikalılar York Town'daki Cornwallis'i ele geçirmişlerdir. Mahan'ın öngördüğü, stratejik doktrinin özü, denizlerin kontrolüydü ve bunun, düşmanın deniz kuvvetleri ile ticaret gemilerini denizlerden uzaklaştırabilecek bir kuvvetin bulun­ masıyla mümkün olabileceğini düşünüyordu. Mahan şöyle diyordu: \" Bir ülkenin para gücüne darbe indirmek gemileri ve konvoyları almak değildir; düşmanın yaklaşmasını önle­ yen, denizde üstün bir güce sahip o lmaktır... Bu üstün güç ise sadece büyük deniz kuvvetleriyle var olabilir.\" Mahan bu 315