Filipino Grade 7

Linggo 27-28 Learning PackageB Nang siya ay dumating na, Nang siya ay dumating naA sa daan na pasalunga, sa daan na pasalunga,I nagtuloy at umahon na nagtuloy at umahon naT itong príncipeng masiglá. itong prinsipeng masigla.A Sa masamáng capalaran Sa masamang kapalaranN nang dumating sa ibabao, nang dumating sa ibabaw,G nabual nanga’t, namatay nabuwal na nga’t namatay7 ang cabayong sinasac-yán. ang kabayong sinasakyan.I Di anong magagaua pa Di anong magagawa paK sa cabayong namatay na, sa kabayong namatay na,A ang báon niya’i, quinuha ang baon niya’y kinuhaT at lumacad capagdaca. at lumakad kapagdaka.L Nang siya’i, dumating naman Nang siya’y dumating namanO sa Tabor na cabunducan, sa Tabor na kabundukanN may cahoy siyang dinatnan may kahoy siyang dinatnanG diquít ay di ano lamang. rikit ay di ano lamang.M Nang caniyang mapagmalas Nang kaniyang mapagmalasA ang cahoy Piedras Platas, ang kahoy Piedras Platas,R ang dahon ay cumiquintáb ang dahon ay kumikintabK diquít ay ualang catulad. rikit ay walang katulad.A Ang nasoc sa ala-ala Ang nasok sa alaalaH nitong príncipeng magandá, nitong prinsipeng maganda,A cahoy na caaya-aya kahoy na kaaya-ayaN hapunán niyong Adarna. hapunan niyong Adarna. Sa puno nang cahoy baga Sa puno ng kahoy baga 116 may bató siyang naquita, may bato siyang nakita cristal ang siyang capara kristal ang siyang kapara nacauiuili sa matá. nakawiwili sa mata. Doon niya napagmalas Doon niya napagmalas ang cahoy na Piedras Platas ang kahoy na Piedras Platas ang balát ay guintóng uagás ang balat ay gintong wagas anaqui’i, may piedrerías. anaki’t may piedreryas.

Learning Package Linggo 27-28Sa toua niya’t, ligaya Sa tuwa niya’t ligaya Bsa cahoy niyang naquita, sa kahoy niyang nakita, Aoras nang á las cinco na oras nang alas singko na Imadlang ibo’i, nagdaan na. madlang ibo’y nagdaan na. TSa gayong daming nagdaan Sa gayong daming nagdaan Amanga ibong cauan-cauan, mga ibong kawan-kawan, Nualang dumapo isa man walang dumapo isa man Gsa cahoy niyang namasdan. sa kahoy niyang namasdan. 7Ganitong diquit na cahoy “Ganitong rikit na kahoy Iualang ibong humahapon, walang ibong humahapon Kito’i, di co mapagnoynoy ito’y di ko mapagnuynoy Acahalimbaua co’i, ulól. kahalimbawa ko’y ulol. TAng cahoy na caagapay “Ang kahoy na kaagapay Lmayroong ibong nagdaan, mayroong ibong nagdaan, Oito’i, siyang tangi lamang ito’y siyang tangi lamang Nbucód na hindi dapuan. bukod na hindi dapuan. GCahit anong casapitan “Kahit anong kasapitan May hindi co tutugutan, ay hindi ko tutugutan, Ana cun anong cabagayán na kung anong kabagayan Rsa cahoy na gaua’t, laláng. sa kahoy na gawa’t lalang.” KAy ano’i, nang lumalim na Ay ano’y nang lumalim na Aang gabí ay tahimic na, ang gabi ay tahimik na, Hdoon sa batóng naquita doon sa batong nakita Aay nangublí capagdaca. ay nangubli kapagdaka. NAy ano’i, caalam-alam Ay ano’y kaalam-alamsa caniyang paghihintay, sa kaniyang paghihintay, 117siya na nganing pagdatál siya na nganing pagdatalnang ibong Adarnang mahal. ng Ibong Adarnang mahal.Dumapo na nganing agád Dumapo na nganing agadsa cahoy na Piedras Platas, sa kahoy na Piedras Platas,at naghusay nangang caguiat at naghusay na ngang kagiyatbalahibong sadyang dilág. balahibong sadyang rilag.

Linggo 27-28 Learning PackageB Sa príncipeng napagmasdan Sa prinsipeng napagmasdanA ang sa ibong cariquitan, ang sa ibong karikitan,I icao ngayo’i, pasasaan “Ikaw ngayo’y pasasaanT na di sa aquin nang camay. na di sa akin nang kamay.”A Ay nang macapaghusay na Ay nang mapaghusay naN itong ibong encantada, itong ibong engkantadaG ay siya nangang pagcantá ay siya na ngang pagkanta7 tantong caliga-ligaya. tantong kaliga-ligaya.I Sa príncipenapaquingan Sa prinsipe napakingganK ang voces na sadyang inam, ang boses na sadyang inam,A capagdaca’i, nagulay-lay kapagdaka’y nagulaylayT sa caniyang pagcasandal. sa kaniyang pagkasandal.L Sino cayang di maidlip Sino kayang di maidlipO sa gayong tinig nang voces, sa gayong tinig ng boses,N cun marinig nang may saquít kung marinig nang may sakitG ay gagaling siyang pilit. ay gagaling siyang pilit.M Macapitong hintó bagá, Makapitong hindi bagaA ang caniyang pagcacantá, ang kaniyang pagkakantaR pitó naman ang hichura pito naman ang itsuraK balahibong maquiquita. balahibong makikita.A Nang matapos nganing lahat Nang matapos nganing lahatH yaong pitóng pagcocoplas, yaong pitong pagkukuplasA ay tumáe namang agad ay tumae namang agadN itong ibong sadyang dilág. itong ibong sadyang dilag. Sa casam-ang capalaran Sa kasam’ang kapalaran 118 si don Diego ay natai-an, si Don Diego ay nataihan ay naguing bató rin naman ay naging bato rin naman cay don Pedro’i, naagapay. kay Don Pedro’y naagapay. Di anong magagaua pa Di anong magagawa pa nang siya’i, maguing bató na, nang siya’y maging bato na, paghihintay sabihin pa paghihintay sabihin pa nang haring caniyang amá. ng haring kaniyang ama.

Learning Package Linggo 27-28Ikaapat na bahagi: Ikaapat na bahagi: BHindi niya mautusan Hindi niya mautusan Aang anác na si don Juan, ang anak na si Don Juan, Iat di ibig mahiualay at di ibig mahiwalay Tcahit susumandalí man. kahit susumandali man. ASi don Jua’i, naghihintay Si Don Jua’y naghihintay Nna siya ay pag-utusan, na siya ay pag-utusan Gaayao tauaguin naman aayaway tawagin naman 7nang hari niyang magulang. ng hari niyang magulang. ISiya nanga’i, nagcusa na Siya na nga’y nagkusa na Kdumulog sa haring amá, dumulog sa haring ama, Anag-uica capagcaraca nagwika kapagkaraka Tnang ganitong parirala, ng ganitong parirala: LAco po’i, pahintulutan “Ako po’y pahintulutan Onang haring aquing magulang, ng haring aking magulang Naco ang quiquita naman ako ang kikita naman Gnang iyo pong cagamutan. ng iyong kagamutan. MNgayon ay tatlóng taón na “Ngayon ay tatlong taon na Ahindi dumarating bagá, hindi dumarating baga Rang capatid cong dalaua ang kapatid kong dalawa Ksaquít mo po’i, malubha na. sakit mo po’y malubha na.” AAng sagót nang haring mahal Ang sagot ng haring mahal, Hbunsóng anác co don Juan “Bunsong anak kong Don Juan Acun icao ay mahiualay kung ikaw ay mahiwalay Nlalo co pang camatayan. lalo ko pang kamatayan.Mapait sa puso’t, dibdib “Mapait sa puso’t dibdib 119iyang gayác mo’t, pag-alís, iyang gayak mo’t pag-alis,hininga co’i, mapapatid hininga ko’y mapapatidcun icao’i, di co masilip. kung ika’y di ko masilip.”Isinagót ni don Juan Isinagot ni Don Juan:ó haring aquing magulang, “O haring aking magulang,sa loob co po’i, masucal sa loob ko po’y masukalmamasdan quitang may damdam. mamasdan kitang may damdam.

Linggo 27-28 Learning PackageB Cundi mo pahintulutan “Kung di mo pahintulutanA ang aquing pagpapaalam, ang aking pagpapaalamI ay di mo mamamalayan ay di mo mamamalayanT ang pag-alis co’t, pagpanao. ang pag-alis ko’t pagpanaw.”A Sa uinicang ito naman Sa winikang ito namanN ang hari ay natiguilan, ang hari ay natigilanG at segurong magtatanan at segurong magtatanan7 ang príncipeng si don Juan. ang prinsipeng si Don Juan.I Lumuhod na capagdaca Lumuhod na kapagdakaK sa haráp nang haring amá, sa harap ng haring ama,A bendición po’i, igauad na “Bendisyon po’y igawad naT siya cong maguing sandata. siya kong maging sandata.”L Capagdaca’i, guinauaran Kapagdaka’y ginawaranO at siya’i, binendicionan, at siya’y binendisyonanN at sa reinang iná naman at sa reynang ina namanG ay lumuhód capagcuan. ay lumuhod kapagkuwan.M Ay ano’i, nang matapos na Ay ano’y nang matapos naA na mabendicionan siya, nang mabendisyonan siya,R ay nagtindig capagdaca ay nagtindig kapagdakaK itong príncipeng masiglá. itong prinsipeng masigla.A Ang despensa ay binucsán Ang despensa ay binuksanH nuha nang limang tinapay, nuha ng limang tinapayA siyang babaunin lamang siyang babaunin lamangN sa talagang parurunan. sa talagang parurunan. Di sumacay sa cabayo Di sumakay sa kabayo 120 nag-lacad nangang totoo, naglakad na ngang totoo ang príncipe nganing itó ang prinsipe nganing ito cabunducan ang tinungo. kabundukan ang tinungo. Doon sa paglacad niya Doon sa paglakad niya ualang tauong naquiquita, walang taong nakikita paratí sa ala-ala parati sa alaala ang Vírgen Santa María. ang Birheng Santa Maria.

Learning Package Linggo 27-28Cung mahustong isang buan Kung mahustong isang buwan Bpaglacad niya sa parang, paglakad niya sa parang Aay siyang pagcain lamang ay siyang pagkain lamang Inang isang baong tinapay. ng isang baong tinapay. TSa isang buan ang isa Sa isang buwan ang isa Anang pagcaing muli niya, ng pagkaing muli niya Nparang nagpepenitencia parang nagpepenitensiya Gnang sa ibon ay pagquita. ng sa ibon ay pagkita. 7Madai’t, salita naman Madaling salita naman Iat di co na pahabaan, at di ko na pahabaan Kay naguing apat na buan ay naging apat na buwan Apag-lacad niya sa parang. paglakad niya sa parang. TSa aua nang Vírgen Iná Sa awa ng Birheng Ina Lcay don Juan de Berbania, kay Don Juan de Berbanya, Oay dumating capagdaca ay dumating kapagdaka Nsa daan na pasalunga. sa daan na pasalunga. GNang sa príncipeng matignan Nang sa prinsipeng matignan Mtaas niyong cabunducan, taas niyong kabundukan, Alumuhód siya’t, nagdasál lumuhod siya’t nagdasal Rsa Vírgeng Ináng marangal. sa Birheng Inang marangal. KAco’i, iyong caauaan Ako’y iyong kaawaan AVírgeng calinis-linisan, Birheng kalinis-linisan, Hat aquin ding matagalán at akin ding matagalan Aitong mataas na daan. itong matalas na daan. NNang siya’i, matapos naman Nang siya’y matapos namanpagtauag sa Vírgeng mahal, pagtawag sa Birheng mahal, 121nuha nang isang tinapay nuha ng isang tinapayat cumain capagcuan. at kumain kapagkuwan.Sa limang tinapay bagá Sa limang tinapay bagana baon niyang talaga, na baon niyang talagaiisa na ang natira iisa na ang natirana pangpauing gutom niya. na pampawing gutom niya.

Linggo 27-28 Learning PackageB Nang matapos nang pagcain Nang matapos na’ng pagkainA sumalunga siyang tambing, sumalunga siyang tambingI sa aua nang Ináng Vírgeng sa awa ng Inang BirhengT ualang hirap na dinating. walang hirap na dinating.A Nang dumating sa ibabao Nang dumating sa ibabawN ang príncipeng si don Juan, ang prinsipeng si Don JuanG doo’i, caniyang dinatnán doo’y kaniyang dinatnan7 isang leprosong sugatán. isang leprosong sugatan.I Anitong leproso’t, badyá Anitong leproso’t badya,K maguinoó po aniya, “Maginoo po aniyaA na cun may baon cang dalá na kung may baon kang dalaT aco po’i, limosán mo na. ako po’y limusan mo na.L Sa Dios po alang-alang “Sa Diyos po alang-alangO aco’i, iyong cahabagán, ako’y iyong kahabagan,N cun gumaling ang catauan kung gumaling ang katawanG ay aquin ding babayaran. ay akin ding babayaran.”M Isinagot ni don Juan Isinagot ni Don JuanA aco nga’i, mayroong taglay, “Ako nga’y mayroong taglay,R natirang isang tinapay natirang isang tinapayK na aquing baon sa daan. na aking baon sa daan.”A Dinucot na capagdaca Dinukot na kapagdakaH yaong tinapay na isa, yaong tinapay na isa,A caniyang ibinigay na kaniyang ibinigay naN sa leproso na naquita. sa leproso na nakita. Anitong matanda’t, saysay Anitong matanda’t saysay 122 pasasaan ca don Juan, “Pasasaan ka, Don Juan? sabihin mo’t, iyong turan Sabihin mo’y iyong turan ang layon mo’t, iyong pacay. ang layon mo’t pakay.” Anang príncipe at badyá Anang prinsipe at badya, ganito po’i, maquinig ca, “Ganito po’y makinig ka sasabihin cong lahat na sasabihin kong lahat na ang sadya cong quiniquita. ang sadya kong kinikita.

Learning Package Linggo 27-28Ang ama co’i, may damdam “Ang ama ko’y may damdam Bsa banig ay nararatay, sa banig ay nararatay, Aang ibong Adarna lamang ang Ibong Adarna lamang Iang caniyang cagamutan. ang kaniyang kagamutan. TBucód dito ang isa pa “Bukod dito ang isa pa Angayon ay tatlóng taón na, ngayon ay tatlong taon na Nna hindi co naquiquita na hindi ko nakikita Gang capatid cong dalauá. ang kapatid kong dalawa.” 7Anitong leproso bagá Anitong leproso baga Idon Juan maghihirap ca, “Don Juan, maghihirap ka, Kat sa pagca’t, encantada at sapagkat engkantada Ayaon ngang ibong Adarna. yaon ngang Ibong Adarna. TNguni’t, ngayon ang bilin co “Ngunit ngayon ang bilin ko Lay itanim sa pusó mo. ay itanim sa puso mo Oat nang hindi sapitin mo at nang hindi sapitin mo Nna icáo ay maguing bató. na ikaw ay maging bato. GSa iyong paglalacad diyan “Sa iyong paglalakad diyan May may cahoy na daratnan, ay may kahoy na daratnan, Adiquít ay di ano lamang rikit ay di ano lamang Rcauili-uiling titigan. kawili-wiling titigan. KDoo’, huag tumiguil ca “Doo’y huwag tumigil ka Ana sa cariquitan niya, na sa karikitan niya Htotoong ualang pagsala totoong walang pagsala Adon Jua’i, mamamatay ca. Don Jua’y mamamatay ka. NSa ibaba’i, tumanao ca “Sa ibaba’y tumanaw kamay bahay cang maquiquita may bahay kang makikita 123ang magtuturo ay siya ang magtuturo ay siyadoon sa ibong Adarna. doon sa Ibong Adarna.Yaring limos mong tinapay “Yaring limos mong tinapayay cunin mo na don Juan, ay kunin mo na, Don Juannang may canin ca sa daan nang may kanin ka sa daansa láyo nang paroroonan. sa layo ng paroroonan.”

Linggo 27-28 Learning PackageB Anitong príncipe’t, badyá Anitong prinsipe’t badya,A ugali pagcabata na, “Ugali pagkabata naI na cun mailimos co na na kung mailimos ko naT ay di co na quinucuha. ay di ko na kinukuha.”A Pinipilit na ibigay Pinipilit na ibigayN ang limos niyang tinapay, ang limos niyang tinapay,G umalis na si don Juan umalis na si Don Juan7 siya’i, hindi pinaquingan. siya’y hindi pinakinggan.I Sa mahusay na pag-lacad Sa mahusay na paglakadK nitóng príncipeng marilág, nitong prinsipeng marilag,A sumapit siyang liualas sumapit siyang liwalasT sa cahoy na Piedras Platas. sa kahoy na Piedras Platas.L Nang maquita ni don Juan Nang makita ni Don JuanO yaong cahoy na malabay, yaong kahoy na malabay,N loob niya’i, natiguilan loob niya’y natigilanG sa gayon ngang cariquitan. sa gayon ngang karikitan.M Naualá sa ala-ala Nawala sa alaalaA yaóng bilin sa caniya, yaong bilin sa kaniya,R parang naencanto siya parang naengkanto siyaK sa cahoy niyang naquita. sa kahoy niyang nakita.A Sa caniyang pagmamalas Sa kaniyang pagmamalasH sa dahong nagsisiquintáb, sa dahong nagsisikintab,A gayon din naman ang lahat gayon din naman ang lahatN na anaqui’i, guintóng uagás. na anaki’t gintong wagas. Ay ano’i, caguinsa-guinsá Ay ano’y kaginsa-ginsa 124 na sa panonoód niya, na sa panonood niya, ay parang pinucao bagá ay parang pinukaw baga ang caniyang ala-ala. ang kaniyang alaala. Tinutóp nanga ang noó Tinutop na nga ang noo at nag uica nang ganito, at nagwika nang ganito abá at nalimutan co “Aba at nalimutan ko yaóng bilin nang leproso. yaong bilin ng leproso!”

Learning Package Linggo 27-28Sa ibabá’i, tumingin siya Sa ibaba’y tumingin siya Bay may bahay ngang naquita, ay may bahay ngang nakita, Alumacad na capagdaca lumakad na kapagdaka Iitóng príncipeng masiglá. itong prinsipeng masigla. TNang dumating sa hagdanan Nang dumating sa hagdanan Anapatano capagconan, napatano kapagkunan Ncapagdaca ay dumungao kapagdaka ay dumungaw Gisang ermitañong mahal. isang ermitanyong mahal. 7Pinapanhic na sa bahay Pinapanhik na sa bahay Iang príncipeng si don Juan, ang prinsipeng si Don Juan Kat ang ermitaño naman at ang ermitanyo naman Aang pagcai’i, inilagay. ang pagkai’y inilagay. TUmupo na sa lamesa Umupo na sa lamesa Lnagsalo silang dalaua, nagsalo silang dalawa Oay sa príncipeng naquita ay sa prinsipeng nakita Ntinapay na limos niya. tinapay na limos niya. GAt nag-uica capagdaca At nagwika kapagdaka Msa loob niyang mag-isa, sa loob niyang mag-isa, Aitong tinapay cong dalá “Itong tinapay kong dala Ray baquit narito baga. ay bakit narito baga? KYaóng aquing linimosán “Yaong aking nilimosan Aleprosong gagapang-gapang, leprosong gagapang-gapang, Hsacá dito’i, ibá naman saka dito’y iba naman Aermitaño ang may tangan. ermitanyo ang may tangan. NNgayo’i, hindi maisip co “Ngayo’y hindi maisip kosa Dios itong secreto, sa Diyos itong sekreto 125anaqui’i, si Jesucristo anaki’y si Hesukristoang mahal na ermitaño. ang mahal na ermitanyo.”Nang matapos ang pagcain Nang matapos ang pagkainermitaño ay nagturing, ermitanyo ay nagturing,don Jua’i, iyong sabihin “Don Juan, iyong sabihincun anong sadyá sa aquin. kung anong sadya sa akin.”

Linggo 27-28 Learning PackageB Isinagot ni don Juan Isinagot ni Don JuanA sa ermitañong marangal, sa ermitanyong marangal,I gayon po’i, iyong paquingan “Gayon po’y iyong pakingganT at aquing ipagsasaysay. at aking ipagsasaysay.A Ang sadyá co po aniya “Ang sadya ko po aniyaN dahil sa ibong Adarna, dahil sa Ibong AdarnaG igagamót na talagá igagamot na talaga7 sa hari pong aquing amá. sa hari pong aking ama.”I Ang sagot nang ermitaño Ang sagot ng ermitanyo,K don Juan iyang hanap mo, “Don Juan iyang hanap mo,A maghihirap cang totoo maghihirao kang totooT at ang ibo’i, encantado. at ang ibo’y engkantado.”L Isinagót niya naman Isinagot niya naman,O cahit aquing icamatáy, “Kahit aking ikamatay,N ituro mo po ang lugar ituro mo po ang lugarG at aquing paroroonan. at aking paroroonan.”M Ang sagot nang ermitaño Ang sagot ng ermitanyoA don Jua’i, maquiquita co, “Don Jua’y makikita ko,R na cun bagá nga totoó na kung baga nga totooK ang pagsunód sa amá mo. ang pagsunod sa ama mo.A Ang cahoy mong naraanan “Ang kahoy mong naraananH cauili-uiling pagmasdan, kawili-wiling pagmasdan,A yaon ang siyang hapunán yaon ang siyang hapunanN nang ibon mong pinapacay. ng ibon mong pinapakay. Na cun siya’i, dumating na “ Na kung siya’y dumating na 126 sa cahoy ay magcacantá, sa kahoy ay magkakanta at ang gabi’i, malalim na at ang gabi’y malalim na ualang malay cahit isá. walang malay kahit isa. At cun yao’i, matapos na “At kung yao’y matapos na nang caniyang pagcacantá, ng kaniyang pagkakanta pitó naman ang hichura pito naman ang itsura balahibong maquiquita. balahibong makikita.

Learning Package Linggo 27-28Ay nang iyong matagalán “Ay nang iyong matagalan Bpitóng cantang maiinam, pitong kantang maiinam Aquita ngayon ay bibiguian kita ngayon ay bibigyan Inang maguiguing cagamutan. ng magiging kagamutan. TNaito at iyong cuha “Narito at iyong kuha Apitóng dayap at navaja, pitong dayap at labaha Nito’i, siyang gamót bagá ito’y siyang gamot baga Gna sa ibong encantada. na sa ibong engkantada. 7Balang isang cantá naman “Balang isang kanta naman Iang catauan mo’i, sugatan, ang katawan mo’y sugatan, Kat sa dayap iyong pigán at sa dayap iyong pig’an Anang di mo macatulugan. nang di mo makatulugan. TAt cun ito’i, matapos na “At kung ito’y matapos na Lnang macapitóng pagcantá, nang makapitong pagkanta, Oay siyang pagtáe niya ay siyang pagtae niya Ndon Juan ay umilag ca. Don Juan ay umilag ka. GCapag icao’i, tinamaan “Kapag ika’y tinamaan Mnang táe nang ibong hirang, ng tae ng ibong hirang, Amaguiguing bató cang tunay magiging bato kang tunay Rdoon ca na mamamatáy. doon ka na mamamatay. KNaito’i, cunin mo naman “Naritoy kunin mo naman Aang cintas na guintong lantay, ang sintas na gintong lantay Hpagca-hauac ay talian pagkahawak ay talian Aat gapusin mong matibay. at gapusin mong matibay. NCaya bunsó hayo ca na “Kaya bunso hayo ka naat ang gabi’i, malalim na, at ang gabi’y malalim na 127at malapit nanga bagá at malapit na nga bagadumating yaóng Adarna. dumating yaong Adarna.”Ikalimang bahagi: Ikalimang bahagi:Yáo nanga si don Juan Yao na nga si Don Juansa Tabor na cabunducan, sa Tabor na kabundukanat caniyang aabangan at kaniyang aabanganang ibong pinag-lalacbay. ang ibong pinaglalakbay.

Linggo 27-28 Learning PackageB Nang siya’i, dumating na Nang siya’y dumating naA sa puno nang cahoy bagá sa puno ng kahoy bagaI doon na hinintay niya doon na hinintay niyaT yaon ngang ibong Adarna. yaon ngang Ibong Adarna.A Ay ano’i, caalam-alam Ay ano’y kaalam-alamN sa caniyang ipaghihintay, sa kaniyang ipaghihintayG ay siyang pagdating naman ay siyang pagdating naman7 niyaong ibong sadyang mahal. noong ibong sadyang mahal.I Capagdaca ay naghusay Kapagdaka ay naghusayK balahibo sa catauan, balahibo sa katawan,A ang cantá’i, pinag-iinam ang kanta’y pinag-iinamT cauili-uiling paquingan. kawili-wiling pakinggan.L Naghusay namang mulí pa Naghusay namang muli paO itong ibong encantada, itong ibong engkantadaN umulit siyang nagcantá umulit siyang nagkantaG tantong caliga-ligaya. tantong kaliga-ligaya.M Nang sa príncipeng marinig Nang sa prinsipeng marinigA yaóng matinig na voces, yaong matinig na bosesR ay doon sa pagca-tindig ay doon sa pagkatindigK tila siya’i, maiidlip. tila siya’y maiidlip.A Quinuha na capagdaca Kinuha na kapagdakaH ang dala niyang navaja, ang dala niyang labahaA at caniyang hiniua na at kaniyang hiniwa naN ang caliuang camay niya. ang kaliwang kamay niya. Saca pinigán nang dáyap Saka pinig’an ng dayap 128 nitong príncipeng marilág, nitong prinsipeng marilag cun ang ibon ay magcoplas kung ang ibon ay magkuplas ay nauaualá ang antác. ay nawawala ang antak. Di co na ipagsasaysay Di ko na ipagsasaysay pitóng cantáng maiinam, pitong kantang maiinam at ang aquin namang turan at ang akin namang turan sa príncipeng cahirapan. sa prinsipeng kahirapan.

Learning Package Linggo 27-28Pitóng cantá’i, nang mautás Pitong kanta’y nang mawatas Bnitong ibong sacdal dilág, nitong ibong sakdal dilag, Apitó rin naman ang hilas pito rin naman ang hilas Icay don Juang naguing sugat. kay Don Juang naging sugat. TAy ano’i, nang matapos na Ay ano’y nang matapos na Aang caniyang pagcacantá, ang kaniyang pagkakanta Nay tumáe capagdaca ay tumae kapagdaka Gito ngang ibong Adarna. ito ngang Ibong Adarna. 7Ang príncipeng si don Juan Ang prinsipeng si Don Juan Iinailag ang catauán, iniiliag ang katawan Khindí siya tinamaan hindi siya tinamaan Apara nang unang nagdaan. para nang unang nagdaan. TSiya nangang pagtúlog na Siya na ngang pagtulog na Lnitong ibong encantada, nitong ibong engkantada Oang pacpac ay nacabucá ang pakpak ay nakabuka Ndilát ang dalauang matá. dilat ang dalawang mata. GNang sa príncipeng matátap Nang sa prinsipeng matatap Mnagtahan nang pagcocoplas, nagtahan nang pagkukuplas Aumac-yat na siyang agad umakyat na siyang agad Rsa cahoy na Piedras Platas. sa kahoy na Piedras Platas. KNang caniya ngang maquita Nang kaniya ngang makita Aang pacpac ay nacabucá, ang pakpak ay nakabuka, Hdilát ang dalauang mata dilat ang dalawang mata Anilapitang capagdaca. nilapitang kapagdaka. NAgad niyang sinungabán Agad niyang sinunggabansa paa’i, agad tinangnan, sa paa’y agad tinangnan, 129guinapos niyang matibay ginapos niyang matibaynang cintas na guintong lantáy. ng sintas na gintong lantay.Ikaanim na bahagi: Ikaanim na bahagi:At bumabá nanga rito At bumaba na nga ritoang príncipeng sinabi co, ang prinsipeng sinabi ko,itong ibong encantado itong ibong engkantadodinalá, sa ermitaño. dinala sa ermitanyo.

Linggo 27-28 Learning PackageB Sa ermitañong quinuha Sa ermitanyong kinuhaA mahal na ibong Adarna, mahal na Ibong Adarna,I inilagay nanga niya inilagay na nga niyaT sa mariquit na jaula. sa marikit na hawla.A Ang uica nang ermitaño Ang wika ng ermitanyoN itong bangá ay dalhin mo, itong banga ay dalhin moG madalí ca at sundin mo madali ka at sundin mo7 ang ipinag-úutos co. ang ipinag-uutos ko.I Muha ca nang tubig naman ‘Muha ka ng tubig namanK dalauang bató ay busan, dalawang bato ay busan,A nang sila ay magsilitao nang sila ay magsilitawT manga capatid mong hirang. mga kapatid mong hirang.L Si don Jua’i, lumacad na Si Don Jua’y lumakad naO ang banga’i, caniyang dala, ang banga’y kaniyang dala,N sumaloc nang tubig siya. sumalok ng tubig siyaG at ang bató’i, binusan na. at ang bato’y binusan na.M Si don Pedro’i, ang nauna Si Don Pedro’y ang naunaA na siyang nabusan niya, na siyang nabusan niya,R lumitao capagcaraca lumitaw kapagkarakaK at hindi namamatay pa. at hindi namamatay pa.A Umuling sumaloc naman Umuling sumalok namanH si don Diego ang binusan, si Don Diego ang binusanA nagquita silang mahusay nagkita silang mahusayN at hindi pa namamatay. at hindi pa namamatay. Malaquing pasasalamat Malaking pasasalamat 130 nang magcapatid na liyag, ng magkapatid na liyag, ualá silang maibayad wala silang maibayad cay don Juang manga hirap. kay Don Juang mga hirap. Sila’i, agad napatungo Sila’y agad napatungo sa bahay nang ermitaño, sa bahay ng ermitanyo at naghain nanga rito at naghain na nga rito pinacain silang tatló. pinakain silang tatlo.

Learning Package Linggo 27-28Ay ano’i, nang matapos na Ay ano’y nang matapos na Bnang pagcain sa lamesa, ng pagkain sa lamesa, Acapagdaca ay quinuha kapagdaka ay kinuha Igarrafang may lamáng lana. garapong may lamang lana. TAt caniyang pinahiran At kaniyang pinahiran Ayaong sugat ni don Juan, yaong sugat ni Don Juan, Ngumalíng agad nabahao gumaling agad, nabahaw, Gat ualang bacás munti man. at walang bakas munti man. 7Nag-uica ang ermitaño Nagwika ang ermitanyo Imangagsi-ouí na cayó “Mangagsiuwi na kayo Kmagcasundó cayong tatló magkasundo kayong tatlo Aat huag ding may mag-lilo. at huwag ding may maglilo. TDon Juan ay cunin mo na “Don Juan ay kunin mo na Liyang mariquit na jaula, iyang marikit na hawla, Obaca di datning buháy pa baka di datnang buhay pa Nang monarcang iyong amá. ang monarkang iyong ama.” GBago umalis at nanao Bago umalis at nanaw Mang príncipeng si don Juan, ang prinsipeng si Don Juan Aay lumuhód sa harapan ay lumuhod sa harapan Rnang ermitañong marangal. ng ermitanyong marangal. KNapabendición nga muna Nagpabendisyon nga muna Aat saca sila’i, nalis na, at saka sila’y nalis na, Hsi don Pedro ay nagbadyá si Don Pedro ay nagbadya Acay don Diegong bunso niya. kay Don Diegong bunso niya. NSi don Juan ay magaling pa “Si Don Juan ay magaling pahindí mahihiyá siya, hindi mahihiya siya, 131at siya ang nacacuha at siya ang nakakuhanito ngang ibong Adarna. nito ngang Ibong Adarna.Ang mabuti ngayon naman Ang mabuti ngayon namanang gauin nating paraan, ang gawin nating paraanpatayin ta si don Juan, patayin ta si Don Juansa guitna nang cabunducan. sa gitna ng kabundukan.”

Linggo 27-28 Learning PackageB Si don Diego ay nag-uica Si Don Diego ay nagwika:A iya’i, masamang acala, “Iya’y masamang akalaI ang búhay ay mauaualá ang buhay ay mawawalaT nang bunsóng caaua-aua. ng bunsong kaawa-awa.”A Ani don Pedro at saysay Ani don Pedro at saysay,N cun gayon ang carampatan, “Kung gayon ang karampatanG umuguin ta ang catauan umugin ta ang katawan7 at saca siya ay iuan. at saka siya ay iwan.”I Ito ang minagaling na Ito ang minagaling naK sa loob nilang dalaua, sa loob nilang dalawaA ang cataua’i, inumog na ang katawa’y inumog naT nang bunsong capatid nila. ng bunsong kapatid nila.L Di anong casasapitan Di anong kasasapitanO nang pagtulungan sa daan, nang pagtulungan sa daanN ay di nanga macagaláo ay di na nga makagalawG ang príncipeng si don Juan. ang prinsipeng si Don Juan.M Quinuha na capagdaca Kinuha na kapagdakaA ang dalá nga niyang jaula, ang dala niyang hawlaR nang dalaua’t, omoui na ng dalawa’t umuwi naK doon so reinong Berbania. doon sa reynong Berbanya.A Nang sila’i, dumating na Nang sila’y dumating naH sa canilang haring amá sa kanilang haring amaA ang ibong canilang dalá ang ibong kanilang dalaN nangulugó capagdaca. nangulugo kapagdaka. Itinanong si don Juan. Itinanong si Don Juan 132 nang hari nilang magulang, ng hari nilang magulang, sagót nang dalauá naman sagot ng dalawa naman, di po namin naalaman. “Di po namin naalaman.” Nang ito’i, maringig na Nang ito’y marinig na ang sabi nilang dalauá, ang sabi nilang dalawa, ang saquít ay lumubhá pa ang sakit ay lumubha pa nitong daquilang monarca. nitong dakilang monarka.

Learning Package Linggo 27-28Saca ang ibong marilág Saka ang ibong marilag Bbalahibo’i, nangu-ngulág, balahibo’y nangungulag Adi magpaquita nang dilág di magpakita ng dilag Isa haring quinacaharap. sa haring kinakaharap. TAng uica nang hari bagá Ang wika ng hari baga Aitó ang ibong Adarna, “Ito ang Ibong Adarna, Nanong samá nang hichura anong sama ng itsura Gsa ibong capua niyá. sa ibong kapwa niya. 7Ang sinabi nang medico “Ang sinabi ng medikona ito rao ibong itó, na ito raw ibong ito, Iay may pitóng balahibo ay may pitong balahibo Kna tantong maquiquita mo. na tantong makikita mo. AAt cun ito ay magcantá “At kung ito ay magkanta Tlubhang caliga-ligaya, lubhang kaliga-ligaya Lngayo’i, nangasaan bagá, ngayo’y nangasaan baga, Oat di niya ipaquita. at di niya ipakita?” NHindi pa nga nagcacantá Hindi pa nga nagkakanta Gitong ibong encantada, itong ibong engkantada Mat sapagca nga uala pa at sapagka nga wala pa Aang cumuha sa caniya. ang kumuha sa kaniya. RIto’i, aquing pabayaan Ito’y aking pabayaan Kang di niya pagsasaysay, ang di niya pagsasaysay Aat ang aquing pagbalicán at ang aking pagbalikan Hang príncipeng si don Juan. ang prinsipeng si Don Juan. A N 133

Linggo 27-28 Learning Package Mahahalagang Tala Tungkol sa Katutubong Tugma at Sukat ng Tulang Tagalog ni Michael M. CorozaB I. TUGMAA 1. Depenisyon - Pagkakapare-pareho ng dulong tunog ng dalawa o higit pang taludtod sa isangI saknong ng tula.T 2. Prinsipyo - Pag-uulit ang namamayaning prinsipyo sa pagtutugma. Nauulit ang dulongA tunog ng panghuling salita ng sinundang taludtod. Tandaan: Tunog o ponema ang inuulit,N hindi titik. Sa mas payak na pagsasabi, mga salita (sa dulo ng dalawa o higit pang taludtod)G ang pinagtutugma. Magkatugma ang anumang dalawa o higit pang salita kung ang mga ito7 ay nagtatapos sa iisa o magkapamilyang tunog o ponema.I 3. Pangkalahatang KaurianK Patinig (a, e-i, o-u)A Katinig (b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, ñ, ng, p, q, r, s, t, v, w, x, y, z)T 4. Mga Uri ng Tugmang PatinigL 4. 1. Walang Impit - Magkatugma ang anumang dalawa o higit pang salitang nagtatapos saO iisang patinig na walang impit o glotal na pasara.NG a e-i o-uM masaya masiste SuluA dalaga Tawi-tawi demonyoR La Paloma kostumbre datuK pakikipagkita pagpapakabayani asikasoAH Tandaan: Sa tradisyon, maaaring magtugma ang mga salitang nagtatapos sa iisangA patinig mabilis man o malumay ang bigkas ng mga ito. Laging alalahaning mabilis oN malumay lamang ang mga uri ng bigkas na tinataglay ng mga salitang nagtatapos sa patinig na walang impit. 134 4.2. May Impit - Magkatugma ang anumang dalawa o higit pang salitang nagtatapos sa iisang patinig na may impit o glotal na pasara. a e-i o-u salita luwalhati siphayo dinarakila katunggali tabo mapagpakana Aling Tale paglalaho pakikidigma naghahari halo-halo

Learning Package Linggo 27-28 Tandaan: Sa tradisyon, maaaring magtugma ang mga salitang nagtatapos sa iisang B patinig maragsa man o malumay ang bigkas ng mga ito. Laging alalahaning maragsa A o malumi lamang ang mga uri ng bigkas na tinataglay ng mga salitang nagtatapos sa I patinig na may impit. T5. Mga Uri ng Tugmang Katinig A 5.1. Mahina - Magkatugma ang anumang dalawa o higit pang salitang magkatulad ang N patinig ng huling pantig at ang pinakadulong ponemang katinig ay alinman sa l, m, n, ng, G r, w, y. 7a e-i o-u Ikasal anghel Bohol Kalam kulimlim gahum Ahalaman De Belen pantalon Tgatang duling barumbarong Llahar Baler motor Osayaw agiw hello* Nbitay isprey baduy G M*Bagaman hindi nagtatapos sa ow/oy ang hello, ang bigkas nito ay /helow/. ASa Tagalog/Filipino, walang salitang nagtatapos sa tunog na h. Ang salitang rajah, Rbagaman may h sa dulo, ay binibigkas nang paganito: /ra•ha/. K A Tandaan: Sa tradisyon, ang mga salitang may iisang patinig sa huling pantig at nagtatapos H sa alinman sa mga katinig na mahina ay nagtutugma mabilis man o malumay ang bigkas A ng mga ito. Alalahaning sa pangkalahatan, dadalawa lamang ang uri ng bigkas ng mga N salitang nagtatapos sa katinig—mabilis at malumay. 5.1. Malakas - Magkatugma ang anumang dalawa o higit pang salitang magkatulad ang patinig ng huling pantig at ang pinakadulong ponemang katinig ay alinman sa b, k, d, g, p, s, t. 135

Linggo 27-28 Learning PackageB a e-i o-uA hikab talahib lukobI tagaktak matalik Taruc*T paglalahad bilibid panghilodA pusag pinipig halughogN alapaap susmaryosep kupkopG patalastas buntis hulagpos7 pag-uulat pinakbet kilabotIK *Hindi man nagtatapos sa ok/uk, binibigkas ang Taruc nang paganito: /taruk/. KaugnayA nito, lahat ng mga bagong katinig na nadagdag sa ating alpabeto, maliban sa ñ, ayT maitutugma sa mga katutubong katinig na malakas.LO staff basic havocN Iraq reef stoveG tax Steve XeroxM buzz Kleenex OzAR Dahil mas maluwag tayo ngayon sa pagtanggap ng mga salitang banyaga sa atingK pagpapahayag, alalahanin lamang lagi na mga tunog o ponema ang pinagtutugma,A hindi mga titik. Ang Steve, halimbawa, ay katugma ng talahib, matalik, bilibid, atbp.H dahil binibigkas ito nang paganito: /stiv/. Katugma rin ng mga ito ang Kleenex dahilA ang namamayaning dulong tunog sa bigkas ng salitang Kleenex /kli•neks/ ay katinig naN malakas. 136 6. Mga Antas ng Tugmaan 6.1. Payak o karaniwan ang antas ng tugmaan kung simpleng sinusunod lamang ang natalakay nang panuntunan sa pagtutugma sa itaas. Ang mahalaga lamang ay ang pag- uulit ng dulong-tunog ng salita, malumay man o mabilis o malumi man o maragsa ang bigkas ng mga salita. 6.2. Tudlikan. Sa antas na ito, isinasaalang-alang na ang bigkas ng salita. Tutugma lamang ang maragsa sa maragsa, ang malumi sa malumi, ang mabilis sa mabilis, at ang malumay sa malumay. Kung babalikan ang mga halimbawa sa 4.1, kolum a, magkatugma ang masaya at dalaga sa antas na payak. Ngunit kung iaakyat sa antas na tudlikan, ang masaya at dalaga ay

Learning Package Linggo 27-28hindi magkakatugma. Mabilis ang masaya, malumay naman ang dalaga.Sa 4.2, kolum e-i, magkatugma ang luwalhati at magkatunggali sa antas na payak. BNgunit hindi magkatugma ang mga ito sa antas na tudlikan dahil malumi ang Aluwalhati samantalang ang katunggali ay maragsa. I TSa 5.1, kolum o-u, magkatugma sa payak na antas ang pantalon at barumbarong. ANgunit hindi magkatugma ang mga ito sa antas na tudlikan dahil ang pantalon ay Nmabilis samantalang ang barumbarong ay malumay. G 7 Ia e-i o-u K Aligaya lunti bulalakaw T Lpag-asa budhi pakikipag-away O Nkasama hikbi panambitan G Mharana pagwawagi parang A R6.3. Pantigan. Sa antas na ito, bukod sa bigkas, isinasaalang-alang na rin ang K pagkakapareho ng dulong patinig-katinig (PK) o katinig-patinig (KP) ng mga A pinagtutugmang salita. H Lahat ng mga halimbawang ibinigay na sa itaas ay hindi papasang magkakatugma sa A antas na pantigan. N Sa 4.2, kolum o-u, ang siphayo at tabo ay magkatugma sa antas na tudlikan ngunit hindi sa antas na pantigan. Ang huling KP ng siphayo ay yo, ang huling KP ng tabo ay 137 bo. Sa 5.1, kolum a, ang kasal at alam ay magkatugma sa antas na tudlikan ngunit hindi sa antas na pantigan. Hindi magkaparehong-magkapareho ang huling PK ng mga salitang ito. Ang huling PK ng kasal ay al samantalang ang sa alam ay am. a e-i o-u muta palikpik bilog bata halik dulog hita pitik luhog batuta balik untog

Linggo 27-28 Learning Package 6.4. Dalisay. Sa antas na ito, bukod sa pagkakapreho ng bigkas at pagkakapareho ng dulong PK o KP, isinasaalang-alang na rin ang pagkakapareho ng patinig bago ang huling pantig ng mga pinagtutugmang salita.B Sa mga halimbawa sa 6.3, magkatugma sa antas na dalisay ang mga salitang muta atA batuta sa kolum a. Pansining sa mga salitang ito, kapwa u ang patinig bago ang hulingI pantig. Ang palikpik at pitik sa kolum e-i ay magkatugma rin sa antas na dalisay. Kapwa iT ang patinig bago ang huling pantig sa mga salitang ito. Sa kolum o-u, magkakatugma saA antas na dalisay ang mga salitang dulog, luhog, at untog. Pare-parehong u ang patinigN bago ang huling pantig sa mga salitang ito.G7 a e-i o-u tula mithi balo dula sidhi saloI bula binhi taloK putla palaihi maloATL II. SUKATO 1. Depenisyon - Pagkakapare-pareho ng bilang ng pantig ng dalawa o higit pang taludtod saN isang saknong ng tula.G 2. Prinsipyo - Tulad sa pagtutugma, pag-uulit ang namamayaning prinsipyo sa pagsusukat.M Bilang ng pantig ang inuulit.AR 3. Pangkalahatang Kaurian 5K 3.1. Gansal (5, 7) 5A Buhay alamang, H Paglukso: patay. 7A Katitibay ka, tulos, N sakaling datnang-agos, 7 ako’y mumunting lumot 7 sa iyo’y pupulupot. 7138

Learning Package Linggo 27-283.2. Pares (4, 6, 8, 12, 16, 18, 24) Kung di ukol, 4 B Di bubukol. 4 A---- I T Ang sugat ay kung 8 A tinanggap, N di daramdamin ang antak; 8 G ang aayaw at di mayag, 8 7 galos lamang magnanaknak. 8 Bumbong kung liwanag, 6 I Kung gabi ay dagat. 6 K--- A TAy! Sayang na sayang, sayang na pag-ibig, 12 L 12 OSayang na singsing kong nahulog sa tubig; 12 N 12 GKung ikaw rin lamang ang makasasagip, M AMahanga’y hintin kong kumati ang tubig. R K(Jose Dela Cruz) A HMay araw ding ang luha mo’y masasaid, matutuyo, 16 Amay araw ding di na luha sa mata mo’ng mamumugto, 16 Nang dadaloy, kundi apoy, at apoy na kulay dugo, 16samantalang ang dugo mo ay aserong kumukulo; 16sisigaw kang buong giting sa liyab ng libong sulo 16at ang lumang tanikala’y lalagutin mo ng punglo! 16(Amado V. Hernandez, Kung tuyo na ang luha ng aking bayan) 139

Linggo 27-28 Learning PackageB ---- 18A Sa dinsul-dinsulang puno ng binatis na mga pangarap 18I sa malatambilong na silid-silirang ala-alapaap 18T ng katas-diwa kong lumuhog-magtampong tila bahid-ulap 18A sa dikit-tala mo na dalampasigan ng lahat ng hikap 18N ng abang buhay ko, ay nagsusumamong ulol, baliw, hamak, 18G yaring kaluluwang hindi lumilimot na gaayos-bihag... 187 Ako’y nagtatanong, tila bahaghari na nagsisiyasat 18I sa tagong hiwaga ng tiyan-tiyanan ng sariling palad... 18K Ibig kong sagutin ang malakundimang iyong pangungusap 18A kung ako’y sadya mong binabayaan na sa pagkawakawak... TL (Benigno Ramos, Katas-Diwa)O ----NG Bulkan na sa bawat usok na ibuga ay badha ng ulap na nagbabalita 24M 24A Sa sandaigdigan ng mga pagdaing na buhay na itong hindi nagtitila, 24R 24K Usok na watawat ng nangagdurusang laksang angaw-angaw na puso at diwa, 24A 24H Usok na panlumay ng tanang mithiing kahapon at ngayo’y pinakananasa... 24AN Anupa’t ang bulka’y isa pang galamay na kinalalamnan ng madlang pithaya, 140 Isa pang haligi na kakikilanlan ng mga punyaging tuwina’y sariwa, At sa buong mundo ay namamaraling: “Ang sangkatauha’y may nasang lumaya.” (Benigno Ramos, Bulkan) Ang caesura o hati ang regular na pagtigil o paghinga sa loob ng isang taludtod sang- ayon sa mga pagpapangkat ng mga salita’t bigkas sa taludtod. Karaniwang ito ay nasa gitna ng mahabang taludtod: 6/6 kung sa labindalawahan. Sa loob at labas / ng bayan kong sawi, Kaliluha’y siyang / nangyayaring hari, Kagalinga’t bait / ay nalulugami, Ininis sa hukay / ng dusa’t pighati. (Francisco Balagtas, mula sa Florante at Laura)

Learning Package Linggo 27-28 Kung labing-animan ang taludtod, ang paghahati ay 8/8: B A May dalawang paghahakang / katutubong magkalaban I tungkol sa kung ang Malaki / o ang Munti ang panganay: T anang iba ay ang Liit / ang nagmula sa Kalakhan, A anang iba ang Malaki / ay sa Munti nanggaling daw. N G (Lope K. Santos, mula sa Kaliitan at Kalakhan) 7 Sa higit na mahahabang taludtod, halimbawa’y labingwaluhan, nagiging dalawa ang I regular na pagtigil sa loob ng isang saknong: 6/6/6. K A Ang katauhan ko / sa panahong ito / ay napapamangha T na aywan kung bakit; / alangang malitong / alangang matuwa; L mangyari kung minsan / ay nakikita kong / ika’y naaaba O at kung minsan naman, / ang kalagayan mo’y / tila maharlika: N ang luha mo’y lason / ang ngiti mo’y uyam / ang kilos ay banta; G at, a! mahigit pa! / Ako kung minsan di’y / lunod sa paghanga M sa mga tula mong / sanlangitan manding / nananalinghaga’t A ang lahat ng kulay / ay masasalamin; / may patak ng luha, R datapwa’t ang luha / ay tila pandilig / sa uhaw na lupa; K may galit, subali / ang galit ay lambing / manding may hiwaga. A H (Iñigo Ed. Regalado, mula sa Ang mga tula mo) A N Isa sa mga kabaguhang ipinasok ng mga modernong makata ang paggamit ng paghahating 4/4/4 sa taludtod na labindalawahan: Di na tayo / umiibig / tulad noon Pagkat puso’y / mga plastik / at de-motor. (Rio Alma, Di na tayo umiibig tulad noon)4. Mga Panuntunan sa Paghahati Hindi maaaring maging bahagi ang isang salita ng una at ikalawang hati. Pagkatilad ng salita ang ibinubunga ng ganito.Ang aking pagmama / hal ay laging tapat,Hinding-hindi magba / bago hanggang wakas. 141

Linggo 27-28 Learning PackageB Maiwawasto ang ganitong pagkakamali:AI Ang pagmamahal ko / ay lalaging tapat,T Hindi magbabago / magpahanggang wakas.AN Hindi dapat pumatak sa huling pantig ng bawat hati ang mga pantukoy (ang/si), pang-ukolG (ng/ni, sa/kay), pangawing (ay), at pang-ugnay (at), pati na ang pang-abay na nang, at ang7 mga pangatnig na kung at pag.IK Ang hangad ko ay ang / tapat na puso niA Perlang maganda at / may ingat na puriT Kung bigo rin lang ay / higit ko pang naisL Na malibing na sa / lupang anong lamig.ON Maiwawasto ang ganitong pagkakamali:GM Ang hinahangad ko’y / ang pusong matapatA Ni Perlang maganda / at may puring ingat.R Kung mabibigo lang, / higit ko pang naisK Na ako’y malibing / sa lupang malamig.AH Hindi dapat malagay sa unahan ng bawat hati ang mga iisahing pantig na pang-abay (na, po,A nga, ba, pa, din, daw, man) maging ang mga panghalip gaya ng ka, ko, mo, atbp.N Maligayang bati / po sa inyong lahat 142 mula po sa puso / kong lingkod na tapat. Maiwawasto ang ganitong pagkakamali: Bating malugod po / ang handog sa lahat ng puso kong laging / lingkod ninyong tapat. Mga Sanggunian • Almario, Virgilio S. Taludtod at Talinghaga, Mga Sangkap ng Katutubong Pagtula. Metro Manila: Aklat Balagtasyana, 1985. • ____________________., pat. Poetikang Tagalog, Mga Unang Pagsusuri sa Sining ng Pagtulang Tagalog. Quezon City: Sentro ng Wikang Filipino, Sistemang Unibersidad ng Pilipinas, at National Commission for Culture and the Arts, 1996. • ____________________., pat., Walong Dekada ng Makabagong Tulang Pilipino. Maynila: Philippine Education Co., Inc., 1981. • Balmaseda, Julian Cruz. Ang Tatlong Panahon ng Tulang Tagalog (Pag-aaral at pagkaunlad ng Tulang Tagalog). Ikatlong Pagkalimbag. Maynila: Surian ng Wikang Pambansa, 1973.

Learning Package Linggo 29 Magkabilaan Joey AyalaAng katotohanan ay may dalawang mukha BAng tama sa iyo ay mali sa tingin ng iba AMay puti, may itim, liwanag at dilim IMay pumapaibabaw at may sumasailalim. TAng tubig ay sa apoy, ang lupa ay sa langit AAng araw ay sa gabi, ang lamig naman sa init NKapag nawala ang isa, ang isa’y di mababatid GAng malakas at ang mahina’y magkapatid. 7Magkabilaan ang mundo magkabilaanAng mundo magkabilaan ang mundo. IAng hirap ng marami ay sagana ng iilan KAng nagpapakain, walang laman ang tiyan AAng nagpapanday ng gusali at lansangan TMaputik ang daan tungo sa dampang tahanan. LMay mga haring walang kapangyarihan OMeron ding alipin na mas malaya pa sa karamihan NMay mga sundalo na sarili ang kalaban GAy may pinapaslang na nabubuhay nang walang hanggan. MMay kaliwa’t may kanan sa ating lipunan APatuloy ang pagtutunggali, patuloy ang paglalaban RPumanig ka, pumanig ka, huwag nang ipagpaliban pa KAng di makapagpasiya ay maiipit sa gitna. ABulok na ang haligi ng ating lipunan HMatibay ang pananalig na ito’y palitan ASuriin mong mabuti ang iyong paninindigan NPagkat magkabilaan ang mundo. 143

Linggo 30 Learning Package Nang Maging Mendiola Ko Ang Internet Dahil kay Mama ni Abegail Joy Yuson Lee (Ikalawang Gantimpala, Carlos Palanca Memorial Awards para sa Kabataan Sanaysay)B Binigyan tayo ng Diyos ng bibig para makapagsalita at utak para makapag-isip.A  I  Iyan ang paulit-ulit na dayalogo sa akin ni Mama sa tuwing nalalaman niyang hindi naT naman ako nagsalita upang ipagtanggol ang aking sarili. Ako kasi yaong tipo ng taongA hindi nagsasabi ng tunay na nararamdaman at hinaing. Napag-isip-isip kong may puntoN naman siya doon. Tama naman talaga siya. Ginagamit natin ang ating mga bibig paraG maisalita kung ano ang ating mga saloobin kaagapay ang utak upang iproseso ang mga7 napapansin at kapansin-pansing mga bagay-bagay na nangyari sa ating paligid.I      Ngunit, naisip ko, habang sinasabi na naman niya sa akin ang paborito niyang linya,K paano naman kaya ang mga piping hindi naisasalita ang kanilang mga saloobin? OA kaya, ang mga taong katulad ko na nahihiya o kung minsan ay natatakot isalita angA mga saloobin? Paano kaya nila sasabihin sa mga tao sa paligid nila ang kanilang mgaP hinaing? Paano kaya nila maipararating ang kanilang mga nasasaisip. Paano kaya nilaA maipagtatanggol ang kanilang mga sarili laban sa iba? Hindi naman sa lahat ng oras ayT nariyan ang mga taong nakauunawa sa bawat pagkumpas ng kanilang mga kamay atN pagbabago ng ekspresyon ng kanilang mga mukha o ang mga simpleng pananahimik nilaA sa sulok ng bahay. Nagtataka ako. Paano kaya nila sasabihin ang mga gusto nilang sabihinM kung ipinagkait sa kanila ang kakayahan at karapatang makapagsalita?A      R Ang lahat naman ay magagawan ng paraan, ang motto nga ni Mama.K      Salamat sa internet! Ito ang nagsilbing tulay ko upang maipahayag sa aking mgaA kausap ang ilang mga bagay na hindi ko kayang maiparating nang tuwiran. Hindi ko manH maisatinig palagi ang mga nais kong sabihin, maaari ko namang maisulat ang mga ito.A Gamit ito, naipaparating ko sa aking mga kaibigan ang aking kasalukuyang kalagayan,N opinyon, pananaw at mungkahi ukol sa ilang mga isyung personal at panlipunan.      Minsan nga ay nabasa ko ang ipinost ng isa kong kaibigan sa Facebook. Nanghihingi 144 siya ng mga mungkahi sa kung anong magandang gawin ngayong bakasyon. Marami ang nagbigay ng kanilang mga opinyon. May mga nagsabing magbabad na lamang sa pag- fe-Facebook. May mga nagsabing maglaro na lamang daw sila ng mga computer games. Alam ko na mag-aaksaya lang sila ng panahon, pati na rin ng kuryente na nagbabadyang tumaas na naman ang halaga. Hindi ako sumang-ayon sa mga mungkahi nila. Sa una’y nag-aalinlangan akong magbigay ng opinyon pero nag-aalala ako na baka hindi nila magugustuhan ang sasabihin ko o baka hindi maganda ang magiging reaksiyon ng mga makakapansin sa aking isusulat. Ngunit, maya-maya ay napagpasyahan ko na magbigay na rin ng aking opinyon. Naisip ko, wala namang masama kung susubukan kong magtipa ng mga nais kong sabihin. Iyon ang unang pagkakataong nagbigay ako ng opinyon

Learning Package Linggo 30maliban sa mga madalas kong iminumungkahi na ”hahaha,” ”tama,” at kung ano-anong Bmga pangkaraniwang ekspresyon. A     “Sulitin mo ang summer, kumain ka ng sorbetes o ’di kaya’y mag-swimming ka Ipara ma-enjoy mo ang init ng panahon. Kung gusto mo’y pwede ka ring mag-exercise, Tmagiging fit ka pa niyan. Sumulat ng blogs tungkol sa iyong sarili o ilang mga tula tungkol Asa iyong mga nararamdaman ngayong tag-init.” N     Iba-iba ang naging reaksyon ng mga nakapansin sa sinulat ko. Marami ang nag- Glike ngunit may ilan-ilang ding umalma. Gayunpaman, natuwa pa rin ako dahil marami 7ang nagsabing maganda ang mungkahi kong iyon. Kahit papaano’y naibahagi ko ang Imga ideyang maaaring makatulong sa iba, hindi ba? Kaya simula noon ay ganap nang Knatanggal ang mga pag-aalinlangan kong magkomento o magpahayag ng aking mga Aopinyon, pati ang mga nais kong sabihin ay madalas ko na ring ipinopost sa Facebook Aat Twitter. P      AHindi dapat magkaroon ng diskriminasyon sa pagsasalita, isa na naman iyan sa mga Tpahayag ni Mama. N     Ang pahayag na iyon ni Mama ang nagpapaalala sa akin kung bakit hindi ako nag- Aaalangang maghayag ng aking saloobin sa internet sapagkat ito ay hindi namimili ng Mtao. Sa madaling salita walang diskriminasyong nagaganap sa mundong ito. Lahat Aay puwedeng gumamit nito. Bukas kasi sa publiko. Walang pinipiling taong gagamit. RMapabata, estudyante, mangangalakal, guro, doktor, mga kawani ng gobyerno, mga Ktagapag-ulat, manunulat, mga lolo’t lola, maging ang mga may kapansanan – sinuman ay Amamamangha sa dami ng pakinabang nito. H     Siyempre, hindi magpapatalo ang mga kabataang tulad ko. Ito ngayon ang paraan Ako at ng iba pang kabataan para ipaalam sa lahat ang reaksiyon, opinyon, at saloobin Nnamin tungkol sa mga nangyayari sa aming paligid – pamilya, pamayanan, lipunan atmundo. Ang bawat titik na itinitipa namin sa kompyuter ay may mahalagang mensahe. 145Umaasa kami na mapapansin ang mga ipinopost naming mga blogs sa internet, na kahitsa mundo ng cyberspace ay puwede naming baguhin ang realidad, na maaari naminggawing tama ang ilang mga maling napapansin namin sa paligid, at hindi lang kami basta-basta nagpapalipas ng oras gamit ito. Alam kong mapatutunayan namin ito.     Napag-isip-isip ko na kahit sa lipunan ay makatutulong kaming mga kabataan sapamamagitan ng internet, hindi ba’t kami rin naman ang sinasabing kinabukasan ngating bayan? Ang mga raliyista sa Mendiola ay nahihirapan na iparating ang kanilang mgahinaing sa pamahalaan. Nakapagsasalita man sila, hindi naman sila pinakikinggan nggobyerno. Nakatitiyak ako na gumagamit din ng internet ang pamahalaan at siguradong

Linggo 30 Learning Package mababasa rin nila ang mga blogs na naka-post doon. Isa ako sa mga sumusuporta sa kanila kung alam kong tama ang ipinaglalaban nila. Lahat tayo’y umaasa na sa oras na mabasa ng may kapangyarihan ang mga reaksiyon at opinyon na inilalagay natin sa internet ay malalaman nila at babaguhin ang kanilang mga pagkakamali.BA  Ang internet ang nagsisilbing Mendiola ko at naming mga kabataan ngayon.IT  Ito na ang malayang kalsada na kung saan kami ay nagpapalitan ng iba’t iba namingA reaksiyon at kuro-kuro sa mga maiinit na isyu at pangkasalukuyang kaganapan ng atingN lipunan. Dito na namin ipino-post ang mga naglalakihan naming plakards ng reaksiyonG at hinaing. Dito na namin ipinapakalat ang mga nalilikha naming mga tula, sanaysay, at artikulong magbubukas ng isip sa kapwa-kabataan namin.7      Hindi naman kasi totoong puro kompyuter at pagfe-Facebook na lang ang inaatupag ng lahat ng mga kabataan ngayon. Siguro nga’y napapansin na halos ‘di kami matinagI sa harap ng kompyuter pero hindi naman sa lahat ng oras ay naglilibang lang kami.K Dala na rin siguro ng modernisasyon kaya nakasanayan na naming gumamit ng internetA para maipahayag namin ang aming mga sarili – ang aming mga saloobin, mga pananaw,A reaksiyon, at mga opinyon. Alam kong may pagkakatong hindi na rin namin makontrolP ang aming mga sarili sa paggamit ng internet, at inaamin ko na nagkakamali kami, peroA sana’y maunawaan ninyo na sa mga edad naming ito ay masyado kaming sensitibo,T mausisa, at mapaglakbay sa totoong mundo at sa mundo ng cyberspace. Nais naming ilabas ang aming mga saloobin sa pamamagitan ng internet.NA      Tuwing kinakausap ako ni Mama noon ay nakikinig lamang ako sa kanya. Para akong piping hindi nagsasalita kapag tinatanong niya ako kung ano ang opinyon at pananawM ko sa isang bagay. Hindi ko alam kung nag-aalala ako na baka mali ang masasabi ko oA natatakot ako sa magiging reaksiyon niya. Pero ngayon, panatag ko nang nailalahadR ang aking mga opinyon, pananaw, at mga nararamdaman kay Mama, at pati na rin saK mga taong malalapit sa aking buhay. Para akong piping natutong magsalita. SalamatA kay Mama sapagkat natuklasan kong maging Mendiola ang internet na naging dahilanH sa pagsasatinig at pagsasatitik ng aking mga saloobin. Malaking bagay na natuto akongA ibahagi ang aking nararamdaman, ideya, at karanasan dahil alam kong makatutulongN din ang mga ito sa ibang tao. Ewan ko ba! Gumagaan ang pakiramdam ko sa tuwing naipahahayag ko ang aking nararamdaman dito. 146

Learning Package Linggo 31 Hari ng Tondo Gloc-9 Kahit sa patalim kumapit  B Isang tuka isang kahig  A I Ang mga kamay na may bahid ng galit T Kasama sa buhay na minana  A N Isang maling akala na ang taliwas kung minsan ay tama G Ang hari ng tondo, hari ng tondo 7 I Baka mabansagan ka na hari ng tondo K Hari ng tondo, hari ng tondo-ohhh A A Baka mabansagan ka na hari ng tondo P Minsan sa isang lugar sa Maynila A Maraming nangyayari T Ngunit takot ang dilang N Sabihin ang lahat A Animo’y kagat-kagat M A Kahit itago’y ‘di mo pwedeng pigilin ang alamat na umusbong R Kahit na madami ang ulupong K A At halos hindi iba ang laya sa pagkakulong H Sa kamay ng iilan A N Umaabusong kikilan Ang lahat ng pumalag 147 Walang tanong Ay kitilan ng buhay Hukay, luha’y magpapatunay Na kahit hindi makulay Kailangang magbigay-pugay Sa kung sino mang lamang Mga bitukang halang At kung wala kang alam Ay yumuko ka nalang Hanggang sa may nagpasya Na sumalungat sa agos Wasakin ang mga kadena na siyang gumagapos Sa kwento na mas astig pa sa bagong-tahi na lonta Sabay-sabay nating awitin ang tabing na tolda[ Lyrics from: http://www.lyricsmode.com/lyrics/g/gloc_9/hari_ng_tondo.html ] Kahit sa patalim kumapit  Isang tuka isang kahig  Ang mga kamay na may bahid ng galit Kasama sa buhay na minana 

Linggo 31 Learning Package Isang maling akala na ang taliwas kung minsan ay tama Ang hari ng tondo, hari ng tondo Baka mabansagan ka na hari ng tondo Hari ng tondo, hari ng tondo-ohhhB Baka mabansagan ka na hari ng tondoAIT Nilusong ang kanal na sa pangalan niya’y tumawagA Alang-alang sa iba, tsaka na muna ang paawatN Sa maling nagagawa na tila nagiging tamaG Ang tunay na may kailangan ang siyang pinatatamasa Lahat sila’y takot, nakakapaso ang ‘yong galit7 Mga bakal na may nagbabagang tinggang papalit-palit sa hangin na masangsang Nakakapanghina ang nana at hindi mo matanggal na para bang sima ng panang Nakakulawit subalit sa kabila ng lahatI Ay ang halimuyak lamang ng nag-iisang bulaklakK Ang siyang tanging naghahatid sa kanya sa katinuanA At hindi ipagpapalit sa kahit na sinumanA Ngunit nang dumating ang araw na gusto na niyang talikuranP Ay huli na ang lahat A At sa kamay ng kaibiganT Ipinasok ang tingga Tumulo ang dugo sa lontaN Ngayon, alam niyo na ang kwento ni Asiong SalongaA Kahit sa patalim kumapit M Isang tuka isang kahig A Ang mga kamay na may bahid ng galitR Kasama sa buhay na minana K Isang maling akala na ang taliwas kung minsan ay tamaA Ang hari ng tondo, hari ng tondoH Baka mabansagan ka na hari ng tondoA Hari ng tondo, hari ng tondo-ohhhN Baka mabansagan ka na hari ng tondo 148

Learning Package Linggo 32 Sipi mula sa B “Ampalaya (Ang Pilipinas 50 Taon A Makatapos ng Bagong Milenyo)” I T ni Reuel Molina Aguila A N Upang basahin ang kapalaran ng mga bayan, G kailangang buklatin ang aklat ng kanyang kahapon. 7 I At dahil diyan ay inuulit namin at uulitin kailanman, na, K samantalang may panahon ay lalong mabuting pangunahan A ang mga hangarin ng isang bayan kaysa pahinuhod; ang una’y A P umaakit ng kalooban at ng pag-ibig; ang pangalawa ay A umaakit ng pagpapawalang-halaga at ng poot. T N (Ang Pilipinas sa Loob ng Sandaang Taon) A Jose Rizal M A1 Sarap na sarap sa paghahapunan ang pamilyang de la Cruz, isang gabing tikatik ang R ulan at ang simoy ng amihan sa mga unang araw ng buwan ng Pebrero ay naghahatid K ng nakapanghahalukipkip na lamig. A H2 Sa liblib na baryong ito na lalong naging liblib dahil napag-iwanan ng mabilis na A pagbabago ng mundo, a ng munggong sinahugan ng ampalaya at tinambalan ng tuyo N ay langit nang masasabi. 1493 “Heaven!”4 Ganyan nga ang sinabi ng kabataang mountaineer na minsang nagawi sa pamilya de la Cruz at nakisalo ng munggong may ampalaya. Matagal na raw siyang hindi nakakatikim ng ganoong ulam.5 Hindi iyon maunawaan nina Juan de la Cruz dahil pangkaraniwan lang na ulam nila iyon. Pagkaing mahirap, wika nga. Laking tuwa nila nang abutan sila ng ilang de-lata bilang kapalit sa munggo’t ampalaya.6 Kaya’t sa tuwing ganito ang kanilang ulam ay naghahagikgikan ang pamilya de la Cruz sa alaalang ito.7 Hagikgikan pa sila nang hagikgikan dahil sa sinasabi sa radyo habang naghahapunan sila. Hindi nila mapagtanto kung ano ang sinasabi ng announcer. Bargain sale daw sa Super Tiangge Mall ng mga kasangkapan tulad ng teleponong nakikita ang kausap at bombilyang 10 watts lamang pero kayang ilawan ang isang malaking plasa.8 Sapagkat, ni koryente o linya ng telepono ay wala sila. Taong 2050 ay wala silang koryente o linya ng telepono.9 Nagkaroon kung sa nagkaroon ngunit pinutulan din ang buong baryo nang ang karamihan dito ay hindi nakayanang magbayad.10 Gapok at nakahilig na ang mga poste ng koryente; at ang mga kawad ay pinagkukuha na nila para gawing sampayan o panali ng kung ano-ano.11 Gayon ding nakatiwangwang na ang butas-butas na mga solar panel na ikinabit noong bata pa si Juan. Donasyon iyon ng mga Aleman, limampung taon na ang nakakaraan, noong bago magpalit ang taon sa kalendaryo mula sa panimulang disinuwebe tungo sa dalawampu.

Linggo 32 Learning PackageB 12 Tulong daw iyon upang hindi magdumi ang papawirin mula sa karbong ibinubugaA ng mga de-langis na plantang lumilikha ng koryente. Na, sa pagdami ng karbon saI papawirin ay siyang nagiging sanhi ng pag-init ng mundo. At siya namang sanhi ngT pagbabago ng klima at panahon: wala sa panahong bagyo, panay-panay na tagtuyot,A at kainitang pati silang sanay nang mababad sa araw ay umaangal.NG 13 Ngunit sa pagdalaw ng bagyong siya nga sanang nilulutas ng solar panel ay siya7 namang pagkabutas-butas at pagkakalasog-lasog nito.IK 14 Sa tuwing nakikita ni Juan ang mga kalansay ng panahong iyon ay sumasagi saA kanya, bilang isang gising na bangungot, ang mga ritwal, takot, at pag-iimbak ng mgaA pagkain dahil sa sunod-sunod na kalamidad na dumadalaw na siyang kinikilalangP mga signos ng katapusan na ng mundo; at paniwalang hatid ng pagbabago ngA milenyo.TN 15 Tuyo na rin at tinabalan na ng damo ang mga poso, na kapag hinawan ang sukal ayA makikita pa sa semento ang mga pangalan ng nangampanyang meyor, gubernador,M kinatawan, bokal, at pangulo. Ang mala-lapidang talang ito ay parang isang punit naA pahina na siya na ring nagsisilbing tanging nakatalang kasaysayan ng baryong iyon.RK 16 Kaya nga’t napapahagikgik na lang sila sa tuwing nakakarinig sila ng mga balitaA tungkol sa mabilis na pagbabago sa lunsod at sa ibang sulok ng daigdig.HA 17 Gaya ng iba pang produktong inaanunsyo ng announcer na kahit pa singkwentaN porsyento ang ibinaba ng mga presyo nito, dahil sa pagkawala ng taripa ayon sa umiiral na pang-ekonomiyang kalakaran ng globalisasyon, ay hindi pa rin maabot ng 150 karaniwang mamamayan. 18 Sa radyo niya narinig ang mga mabibigat na salitang iyon hinggil sa pang- ekonomiyang kalakaran, tuwing umagang bago niya harapin ang kanyang mga pananim. Kaya’t tuwing umaga nga, sa awa ng itinatagal ng baterya, pilit inuunawa ni Juan kung bakit umuunlad naman ang ibang bansa, o kung bakit umuunlad naman ang Maynila ay lalo naman yatang nahuhuli ang kanilang baryo. 19 Kalabaw pa rin ang gamit nila sa pagsasaka samantalang sinasabi rin sa radyo na de- robot na ang pagsasaka sa ibang bansa. 20 Sinungaling marahil ang radyo. O, marahil hindi niya nasundang mabuti ang sinasabi ng radyo dahil madalas maubusan siya ng baterya. 21 Pero sa radyo din niya narinig na ‘wag daw silang mag-alala. ‘Yan ang pangako ng bagong pangulo, isang child actress noong magpang-abot ang mga milenyo na higit na nakilala sa halos makatotohanang pagganap niya sa papel ng batang ginang-rape ng kanyang lolo, ama, at mga tiyuhin. 22 Pararatingin daw niya ang kaunlaran hindi lang sa Maynila, bagkus sa kaliblib- liblibang sulok ng bansa, gaya ng kanilang baryo. Iyon ang pangako ng dating child actress.

Learning Package Linggo 3223 Kaya’t ganoon ngang umaasa na lang sina Juan. Sapagkat, ano pa nga ba ang kanilang B magagawa kundi ang umasa na lang at magsikap sa araw-araw. A I24 Ni hindi nga siya sumapi sa mga rebeldeng halos mag-iisandaang taon nang T nakikipaglaban ngunit hindi pa rin nagwawagi. A N25 Sa ilang pagbisita sa kanila ng mga ito ay nakikipaghuntahan sila kay Juan at G ipinapaliwanag kung bakit paurong lalo ang takbo ng buhay sa kanayunan. Ito, 7 diumano ay sanhi ng globalisasyon na sinimulan noon pa mang dekada ’90 ng ika-20 I siglo. At kaya nakalusot ang bagong kaayusang ito ay dahil sa imperyalistang hangarin K ng Estados Unidos, sa pakikipagkutsabahan nito sa naghaharing uri ng bansa sa A pangunguna ng mga panginoong maylupa at komprador-burgesya. A P26 Kung anuman ang pinagsasabi sa kanya ng mga taong labas ay hindi niya A maunawaan; na ‘yon din naman ang kantsaw ng matandang si Kadyo, 80 anyos at T dating aktibista sa kanyang kapanahunan—na halos mag-iisandaang taon na ay iyon N pa rin ang uri ng pagsusuri ng mga rebelde sa lipunang Pilipino. A M27 “Sapagkat hindi po nagbabago ang kaayusang politiko-ekonomiya ng bansa,” ang A mariing ratrat ng batang gerilya. R K28 “Ipasa-Diyos na lang natin,” ang sabi naman ng pari na taunan kung magmisa sa A kanilang baryo. H A29 “Magbabago para sa kabutihan ang lahat,” ang sabi naman ng kandidatong meyor, na N anak ng dating meyor, na anak din ng dating meyor, na anak pa uli ng dating meyor, na anak ng... 15130 “Putris naman.” Ito ang sumasagi lagi sa isipan ni Juan tuwing nauungkat sa anumang pagkakataon ang kaunlaran sa lunsod at ang kahirapan naman sa kanilang baryo.31 Hanggang sa natutunan na niya at ng kanyang pamilya na maghahagikhikan na lang sa tuwing nauungkat ang mga ganitong kaunlaran.32 Para lamang daw iyang LRT sa Kamaynilaan na maigi ngang sa pagpasok mo sa isang estasyon ay makakarating ka saan mang parte ng Maynila; ngunit ikot lang nang ikot at hindi nakakaabot sa kanayunan.33 Mahigit limampung taon na si Juan, halos kasintanda ng bagong milenyo; isang tunay na magsasakang nabubuhay kahit paano sa kanyang mga sinasaka, umaasa sa sarili at walang pineperwisyo.34 ‘Yan lang ang kanyang maipagyayabang, na binuhay niya ang kanyang pamilya, walang-wala man sila. Sapagkat ganoon din siya binuhay ng kanyang ama, kahit walang-wala mandin sila.35 Kaya’t nakakahimlay siya, sila, nang matiwasay tuwing gabi. Lalo pa ngayong halumigmig ang hangin na pinag-init naman ng kaninang umaasong munggong may ampalaya na hinapunan nila kanina.36 At sila’y natulog nang mahimbing.

Linggo 33-34 Learning Package Nagsimula sa Panahon ng Yelo mula sa nobelang Ang Sandali ng mga Mata Alvin YapanB Ngunit kailangan na munang maghintay nina Baltog, Handiong, at Bantong, ang tatlongA bayani ng Ibalong. Hindi ko kaagad sila naikuwento kay Boboy dahil pagkagising, unaI niyang hinanap ang kaniyang ina. Ni hindi niya naitanong kung nasaan siya at kung bakitT ako ang naroroon.A “Tiyong, nasaan si Mama?”N “Alam mo kung nasaan siya.”G Nasa Amerika si Nene sa pagkakaalam ni Boboy. Ngunit ang totoo’y walang nakasisiguro7 kung nasaan siya. Mula nang lisanin ang Sagrada, wala nang balita ang pamilya NuevaI sa kaniyang kinaroroonan. Tiyak lamang nila na may balak pumunta ng Amerika si NeneK bago umalis. Kung saan doon, wala ring nakakaalam.A Sumusulat siya kay Boboy paminsan-minsan ngunit palaging walang nakalagay naA address kung saan nagmula ang sobre. Makukulay ang mga sobreng pinagsisidlanP ng mga liham, at ang liham ay nakasulat sa mababangong papel na kadalasangA napapalamutian ng naka-imprentang mga bulaklak.T “Tiyong, dadalawin niya kaya ako?”N “Kung alam niya sigurong may-sakit ka. Pero pa’no naman niya malalaman?”A Nasubaybayan ko ang paglaki ni Nene sa bahay na bato. Sapul nang isilang siya. NgunitM mula nang siya’y umalis wala na akong nalaman tungkol sa kaniyang naging buhay.A “Ano ba ang ikinukuwento niya sa mga sulat niya sa ‘yo?”R Ikinuwento sa akin ni Boboy ang mga kuwento sa kaniya ni Nene. Ang iba’t ibangK kulay. Ang iba’t ibang amoy. Ang iba’t ibang ingay. Ang iba’t ibang bugso ng hangin.A Ikinuwento niya sa akin ang tungkol sa snow. Ang snow at ang Pasko. Isang malamig naH Pasko. Ang mga himig ng kantang “White Christmas.” Ang hindi maintindihang eksenaA ng mga batang nagbabatuhan ng binilog na snow. Kung paano nasama ang kaniyangN ina sa larong ito. Ang napakalinis na kalye. Hindi aspaltado at bitak-bitak. Hindi katulad ng kalsada sa Sagrada. Ang mababait na tao. Ang uma-umagang “Good Morning!” ang 152 hapun-hapong “Good Afternoon!” o kaya’y ang gabi-gabing “Good Evening!” tuwing may makakasalubong sa daan. Kung paano naaalala ng kaniyang ina ang mga estudyante nito noong nagtuturo pa sa Mababang Paaralan ng Sagrada, pati ang aninong nakulong sa bahay ng mga alaala. Ang pangungupahan sa isang apartment. Ang pine tree sa

Learning Package Linggo 33-34harap nito. Kung paano, tuwing Pasko, sinasabitan ng maliliit na bola at Christmas lights. BNapakaraming Christmas lights. Iba-ibang kulay. Ang snowman. Ang pagtutulong-tulong Ang magkakapitbahay sa paggawa ng snowman na di-hamak na mas matangkad sa Ikaniyang ina. Pati ang fireplace. Mamamatay daw ang kaniyang ina sa ginaw kung walang Tfireplace. Ang napakatinding lamig. Ang nakamamatay na lamig. Kung paano kailangang Apagpatung-patungin ang mga damit makalabas lamang ng bahay. May pang-ilalim Nna, may t-shirt pa at polo at jacket. Kung gaano kasaya sa Amerika. Kung paano siya Gniyayaya ng kaniyang ina na sumunod doon kapag nakatapos na siya sa kaniyang pag- 7aaral at may trabaho na. Ang pagiging presidente ng kaniyang ina ng mga kahera sa isang Idepartment store. Ang malaking kita. Ang mga libreng damit dahil sa department store Kna lang niya kinukuha. At ang mga prutas. Ang napakarami at napakamurang prutas. Ang Anakakasawa nang mansanas. Ang kapulahan ng mansanas. Kumikinang sa kapulahan at Anapakatamis. Hindi katulad ng mga mansanas sa Filipinas na napakaliliit. Mapakla. Hindi Pmaintidihan kung pula o berdeng mansanas dahil kalahating pula at kalahating berde. AKung paanong doon, kapag pula ang mansanas talagang pula; kapag berde, talagang Tberde. May mga orange ding napakalaki. Original siyempre, sabi ng kaniyang ina. Talo Nang ponkan sa Filipinas. Ang pagtatrabahong nauuwi sa pag-iikot sa department store, Adahil walang magawa. Kaya minabuti niyang bantayan na lamang ang mga kahera upang Mwalang matuksong kumupit. Ang malaking suweldong natatanggap ng kaniyang ina. Ang Apagiging katiwala nito sa pinapasukang department store. Kung paano bago umuwi ay Rkinokolekta ang benta at ito mismo ang nagtatala ng benta sa logbook. Ang kaniyang Kinang naging katiwala ng may-aring Amerikano. At hindi lamang ang kulay ng mansanas. AHindi lamang ang kulay ng orange. Higit sa lahat ang kulay ng pera. Kakulay ng damo Hat sindami. Hindi kakulay ng isandaan ng Filipinas. Kakulay ng ubeng napakahirap nang Ahanapin sa palengke ng Sagrada. N“Tiyong, hindi niya siguro doon nahanap si Mr. Edwards. Hindi niya nabanggit samga sulat ni minsan. Mabuti na rin siguro iyon,” dagdag pa ni Boboy. “Malaya siyang 153makauuwi sa Filipinas kung hindi pa siya kasal kay Mr. Edwards.”Naaalala ko si Nene bilang babae ng mga simulain. Mayroon siyang pagkukusa. Bago paman siya nagturo, marami na siyang binuksan at pinasimulang mga negosyo sa Sagrada.Dapat pa nga sigurong kay Nene magpasalamat ang Sagrada sa pagpapalago ng negosyosa bayan namin, at hindi kay Chua.Nang maging mura ang refrigerator, nag-ipon si Nene ng pera mula sa ipinapadala ngkatiwala sa mga lupang sakahan na iniwan sa kanila ni Severino. Bumili siya ng GeneralElectric. Single-door. Basta may mainom lamang silang malamig na tubig. Nang huwagding mapanis ang mga ulam. Biglang tumaas ang kanilang bayarin sa koryente. Nagbanta

Linggo 33-34 Learning PackageB si Selya na ibebenta ang refrigerator. Nakaisip si Nene na magbenta ng yelo.A Sa sunod nilang pamamalengke, bumili siya ng plastic. Brand ng White Horse. Pinag-I aralan niyang mabuti kung paano itinatali ang dulo ng plastic nang hindi sumasabog angT tubig. Ibinenta niya ang yelo. Dalawang piso bawat isa.A Dahil wala pa noong ibang may refrigerator sa lugar nila palaging ubos ang ibinebentangN yelo ni Nene. Nanghihinayang siya sa mga dalawang pisong nakaalpas dahilG nauubusan siya ng paninda. Maliit lang kasi ang freezer ng refrigerator kaya hindi niya7 nadadagdagan ang ginagawang yelo. Saka niya inimbento ang ice tubig. NakaplastikI na malamig na tubig. Kahit hindi matigas na yelo, naibebenta pa rin niya ng unoK singkuwenta isang piraso.A Walang ibang may refrigerator sa Sagrada noon dahil namamahalan pa rin ang mga tao.A Mahal na nga raw, pampadagdag pa ng gastos sa koryente. Ngunit nang makita nilangP mas malaki ang napagbebentahan ni Nene kaysa sa ibinabayad sa koryente, ang dealerA namang RC Marketing ang nahirapang tumugon sa dami ng order.T Nagkaroon ng paskil na “Ice for Sale” ang halos lahat ng tarangkahan ng mga bahay saN Sagrada. Dahil halos lahat ng bahay ay may refrigerator na, nabawasan ang mamimili.A Ibinaba ni Nene ang kaniyang presyo sa piso para mapasakaniya lahat ang kakaunti naM lang na mamimili. Pagkalipas lamang ng isang gabi wala nang nagbebenta ng yelo saA presyong dalawang piso.R “Gaya-gaya, puto maya!” galit na sigaw noon ni Nene.K Sunod na pinasok ni Nene ang ice candy. Ibinenta niya ng dalawang piso. Ganoon dinA ang nangyari. Makalipas lamang ang isang gabi, may nagbebenta na ng ice candy ng pisoH at iba-iba pa ang flavor: abukado, monggo, at buko.A Ngunit tunay na negosyante talaga si Nene dahil alam din niya kung kailan bibitaw saN isang negosyo. Isang araw, napagpasiyahan niyang wala nang iaasenso ang industriya ng yelo, ice tubig, at ice candy sa bayan ng Sagrada. Muling nag-isip si Nene ng isang 154 pagkakakitaang susustento sa konsumo sa koryente ng refrigerator. Manok. Nagpatayo si Nene ng manukan. Sinimulan niya sa sampung forty-five days lamang at pagkatapos ng apatnapu’t limang araw may benta na muli siya. Nangyari ang lahat ng ito bago pa man dumating sa Sagrada ang Sariwanok ng Magnolia. Ngunit nahalata ni Nene na mahirap mag-alaga ng manok at kailangan pa niyang maghintay nang higit sa isang buwan. Ang benta ay hindi ganoon kalaki. Kaya hindi

Learning Package Linggo 33-34nagtagal sinabayan niya ang kaniyang poultry ng piggery. Tatlong baboy lamang nang Bsimulan niya. Paanakan ang isa sa tatlo nang hindi maputol ang kaniyang aalagaan Aat ibebentang baboy. Ibinebenta ni Nene ang baboy sa mga may-ari ng carneceria sa Ipalengke. Libo-libo ang kaniyang napagbebentahan. Dahil sa malaking kita napalitan ni TNene ang single-door na General Electric refrigerator ng double-door. Higit na malaki na Angayon ang freezer ngunit hindi yelo, ice tubig, o ice candy ang ipinuno niya rito kundi Nmga pitso ng manok at karneng baboy. Nang mabalitaan ng mga tao ang tagumpay Gni Nene, nagtayo rin sila ng kani-kanilang poultry at piggery. Natuwa ang may-ari ng 7carneceria dahil marami na silang mabibilhang baboy. Makakapili na sila. Ayaw na Inilang bumili ng mga baboy na pinakain ng mga tirang pagkain. Higit na malaman ang Kmga baboy na sa feeds lamang pinalaki. Halos araw-araw nagigising ang buong bayan Ang Sagrada sa mga putak ng libo-libong manok at tili ng kinakatay na mga baboy. Ang Apapawirin ng Sagrada ay nangamoy ipot ng manok at tae ng baboy. Kaya nang minsang Pmay dumaang bagyo, nagpasalamat ang buong bayan dahil muli silang nakalanghap ng Asariwang hangin kahit na panandalian lamang. TNagreklamo si Selya. Tuwing mainit ang panahon kahit mayaman sila sa yelo, hindi Nmapawi-pawi ng kaniyang abaniko ang sangsang ng dumi ng manok at baboy. Si Selya Aang nagpahinto sa negosyo ni Nene. Silang mga Nueva ang unang pamilyang umahon sa Mkabaliwan ng poultry at piggery. ASa mga kinita ni Nene sa manukan at babuyan, nakapagtayo siya ng malaki-laking sari- Rsari store. Saka siya namasukan sa Mababang Paaralan ng Sagrada. Naisip ni Nene Kna malaking kustomer ang mga estudyante. Nagtrabaho siya bilang guro ng Home AEconomics, ang asignatura tungkol sa sining ng paglalaba, paghuhugas ng pinggan, Hpagpapaganda ng bakuran, paglilinis ng bahay, at paggawa ng kung anumang palamuti sa Asalas. Bumili si Nene ng iba-ibang klase ng kendi sa palengke, mga gamit pang-eskuwela Nat mga pang-araw-araw na gamit sa kusina tulad ng toyo, asin, bawang, sibuyas, at ibapang recados. Hindi pinabayaan ni Nene ang kaniyang sari-sari store. Gusto lamang 155niyang mapalapit sa kaniyang mamimili. Hawak pa niya sila bilang kanilang guro.Hindi nagkaroon ng takot si Nene na mawalan ng kustomer. Pipiliin at pipiliin pa rin ngkaniyang mga estudyante ang kaniyang sari-sari store.Dahil isa rin daw na estudyante ang guro sa loob ng silid-aralan, may natutuhan din siNene sa kaniyang mga mag-aaral: ang sining ng mga patalastas.“Kung ang isang baso ng suka sa Nene’s Sari-sari Store ay piso at ang isang baso ngtoyo ay dalawang piso, ilan dapat ang dadalhin mong pera sa Nene’s Sari-sari Storekung bibili ka ng dalawang baso ng suka at tatlong baso ng toyo?” Kapag hindi na rin

Linggo 33-34 Learning PackageB makapaghintay si Nene na pumunta sa kaniyang tindahan ang mga mag-aaral, siya naA mismo ang nagdadala ng paninda sa paaralan. Isang balot ng mani sa presyong dalawangI piso, pulboron na tatlong piso ang isa, tuwing recess.T Katulad ng mga naunang pinasok na negosyo ni Nene sa umpisa lamang naging malago,A bumaba ang benta noong halos bawat madaanang kanto ay may nakatayo nang sari-sariN store at kung minsa’y may karinderya pa sa harap. May Nita’s Sari-sari Store, TindahanG ni Aling Prising, Jovy’s Mini-Mart, at kung ano-ano pang pangalan. Ang listahan din7 ng utang ay kasinghaba na ng pinagdugtong-dugtong na mga ahas, buntot sa ulo,I na natatagpuan uma-umaga sa kalsada, na yupi sa pagkakasagasa ng mga sasakyan.K Nandoon na pala si Oryol noon pa lamang, hindi ko lamang napansin: sa mga ahasA na nabulabog ng mga engkuwentro ng NPA at Konstabularyo sa kasukalang kanilangA tirahan, nagsilabasan upang masagasaan lamang at magsabog ng dugo at lamang-loob saP highway ng Sagrada.A Sa kabila ng hirap at pagod na ibinuhos ni Nene sa paglalako ng kaniyang paninda saT mga estudyante, hindi pa rin niya mapantayan ang kinita niya sa pag-aalaga ng manok atN baboy. Nawalan siya ng gana.A Muli na lamang nabuhayan si Nene nang dumating si Mr. Edwards sa Sagrada.M Naghahanap ang Amerikano ng matutuluyan sa loob ng isang buwan. Hindi nag-atubiliA ang mag-inang Nene at Selya na patuluyin siya sa kanilang malaki ngunit lumang bahay.R “Dagdag na kita!” paliwanag noon ni Nene na hindi naman tinutulan ni Selya na noon naK naman lamang nakatagpo ng Amerikano.A Isang turista ang pakilala ni Mr. Edwards. Ngunit hindi ang Bulkang Mayon ang ipinuntaH niya sa Bicol kundi ang Daro-anak sa Pasacao. Sinabi nila sa kaniya noon na higit naA maganda kung umupa na lamang siya roon mismo sa Pasacao dahil may kalayuan dinN ang Sagrada. Dalawang oras mahigit ang biyahe papuntang Daro-anak magmula Sagrada. Katwiran naman ni Mr Edwards, marami na raw tao doon at mahal ang mga paupahang 156 kuwarto. Ang ibinayad niya kay Selya at kay Isko, ang inupahang tagapaghatid-sundo ni Mr. Edwards sa Pasacao ay higit na mababa kaysa sa ipambabayad niya sa renta doon. Nagtitipid din pala ang mga Amerikano, naisip ko noon. Misyon daw ni Mr. Edwards sa buhay na gagawin niyang sikat ang Daro-anak sa buong mundo. Isang pulo sa Pasacao ang Daro-anak. Kakaiba ang pulo dahil parang isang bukid na nagkataon lamang na ibinagsak sa kapatagan ng dagat. Parang naligaw na kapatid ng

Learning Package Linggo 33-34mga luha ng higante na naging Chocolate Hills ang Bohol. Walang puno. Lahat talahib at Bdamo. May kalayuan ang pulo sa pinakamalapit na pampang. Pangarap ni Mr. Edwards Ana languyin ang ilang milyang papunta at pabalik sa Daro-anak nang walang tulong sa Ianumang kagamitan sa paglalangoy. Dahil dito magiging sikat daw siya bilang taong Tkayang makalangoy nang pulo sa pulo sa Guinness Book of World Records. Hindi lamang Adaw siya ang sisikat pati na rin ang lugar ng Daro-anak. NNang buong buwan ngang iyon ng Oktubre, dalawang beses bawat linggong inihahatid- Gsundo ni Isko si Mr. Edwards sa Daro-anak. Ginawa na ring assistant ng Amerikano si Isko 7na susundan niya sa paglalangoy sa isang bangka. Para sa kapakanan ni Mr. Edwards, Ikapag hindi na kaya ng kaniyang limampung taong gulang na katawan, sasakay na Klamang siya sa bangka ni Isko at muling sisimulan ang isa pang pagsubok. ASa mga kuwento ni Isko kung paano halos malunod na si Mr. Edwards sa kalalangoy, Anaawa na kaming mga taga-Sagrada. Pinayuhan namin siyang kung talagang gusto niyang Pmarating ang pulo ng Daro-anak, hintayin na lamang niya ang takipsilim sa Pasacao. Sa Apagkati ng tubig sa dapithapon may lumilitaw na tulay na lupa na nag-uugnay ng Daro- Tanak sa dalampasigan. Higit na kahanga-hangang pakinggan na nilakad ng isang tao ang Npagitan ng dalawang pulo kaysa sa nilangoy. Hindi nga lang namin maintindihan kung Abakit ayaw pakinggan ni Mr. Edwards ang aming payo. MHindi nagtagal at nakasanayan na rin namin ang paulit-ulit na pamamalagi ni Mr. AEdwards sa Sagrada nang isang buwan, tuwing Oktubre. Naging masaya na rin ang lahat Rpara sa dagdag na kabuhayan nina Isko, Selya, at Nene. Napalitan na ni Cory Aquino Ksi Ferdinand Marcos at ni Fidel Ramos si Cory Aquino sa pagkapangulo ng Filipinas, Anaroon pa rin si Mr Edwards, nangangarap pa ring makasama sa Guinness Book of World HRecords. ASubalit hindi nakapagtatakang umabot nang ganoon katagal si Mr. Edwards sa kaniyang Npangangarap dahil may lumabas na tsismis na hindi naman daw talaga ito ang pangarapng Amerikano. 157Hindi lamang mani at pulboron ang ibinebenta ni Nene sa kaniyang mga estudyante.May mga plastik na baril-barilan na rin, mga eroplano, tren, mga tangke, at kungano pang mga laruan. Nagreklamo ang mga magulang na dapat itigil na ni Nene angpagtitinda. Lalong-lalo na raw iyong plastik na baril na nalalagyan ng maliliit na balangplastik. Baka raw makabulag sa mga anak nila.Muling nakita ni Nene ang kasaganaang naramdaman niya sa panahon ng

Linggo 33-34 Learning PackageB pagmamanukan at pagbababuyan. Hindi pumayag si Nene sa gusto ng mga magulangA na pinangangambahan ang pagkabulag ng kanilang mga anak. Ang ginawa na lamangI niya ay umorder kay Mr. Edwards ng mga baril na tubig ang bala. Manghang-manghaT ang mga estudyante dahil kulay-pula ang tubig. Kaya kapag natatamaan nila ang kanilangA kaaway, parang duguan talaga ang damit ng mga ito. At pagkatapos lamang ng ilangN minuto maglalaho ang dagta at makauuwi silang hindi mapapagalitan ng kanilang mgaG labanderang ina.7 Hindi na rin nakapagreklamo ang mga ina lalo na nang magbenta si Nene ng mgaI hulugang t-shirt, pantalon, at sapatos sa kaniyang sari-sari store na umabot sa pagigingK boutique kinalaunan. Umorder din si Selya ng payong kay Mr. Edwards nang lubusanA na niyang maagaw ang mga mamimili sa Bombay na naging kaaway niya noon.A Walang nagawa ang Bombay kundi ituon na lamang ang kaniyang pagnenegosyo saP pagpapautang ng five-six.A Ang talagang pangarap daw ni Mr. Edwards ay ang pagkakaroon ng mapagbebentahan ngT mga laruan, damit, at iba pa, at hindi ang pagkakasali sa Guinness Book of World Records.N Pinili niya ang Sagrada, hindi dahil palaging inaantok dito ang mga pulis at walangA panahon upang tuntunin ang pinagmulan ng mga payong, kalan, at kobrekama, kundiM dahil naniniguro lamang talaga si Mr. Edwards na may kakagat sa kaniyang mga produkto.A Alam niya na habang lumalayo siya sa kabihasnan ng lungsod, higit na maibebenta niyaR ang kaniyang mga produkto.K Ang sabi naman ng iba, na naniniwala na ang puso ni Mr. Edwards ay kasimputi ngA kaniyang kutis, si Nene ang may kasalanan ng lahat. Si Nene raw ang nagsulsol kay Mr.H Edwards na magdala ng mga imported na bilihin. Ang patunay daw nila: sa ikalawangA buwan lamang nagsimulang magbenta si Mr. Edwards at hindi sa una. Baling naman ngN mga naniniwala na sing-itim ng mga Agta ang puso ni Mr. Edwards, tiningnan lamang daw kasi niya kung talagang may pera nga sa Sagrada noong unang buwan kaya wala siyang 158 dala. Kinausap ko minsan si Nene. Sa kaniya ko nalaman ang kuwento ng Amerikano. Tumakas daw si Mr. Edwards sa Amerika nang sumiklab ang digmaan sa Vietnam noong 1966. Hindi lang naman daw siya ang tumakas. Marami raw sila. Pinili raw niya ang Filipinas dahil nandito ang base militar. Kapag nagbago raw ang kaniyang isip para sa pagmamahal sa kaniyang bayan madali raw siyang makakatagpo ng mga kapuwa Amerikano. Ngunit hindi nagbago ang kaniyang isip dahil natuklasan niyang maganda raw palang magnegosyo rito sa Filipinas. Lalo niya itong napatunayan nang mawala si Marcos

Learning Package Linggo 33-34at nagkagulo ang Filipinas sa pamamahala ni Cory Aquino. Ang kailangan mo lamang Bdaw gawin ay pumunta sa mga liblib na baryo at doon magnegosyo. Abala ang lahat sa Amga kaguluhan sa siyudad at Maynila upang pakialaman pa sila. ISi Mr. Edwards ang may balak talagang magbenta ng imported doon sa Sagrada. TNakipagsosyo lamang sa kaniya si Nene. Nang ibalita raw ni Mr. Edwards ang kaniyang Aplano kay Nene, hindi raw nag-atubili si Nene. Sabi niya kay Mr. Edwards, bibilhin niya Nang lahat ng dadalhin nito sa Sagrada. Pakyawan nang wala nang problemahin si Mr. GEdwards sa pagbibenta at pagsingil ng pautang, hindi kagaya ng Bombay. Ngunit may 7kondisyon: si Nene lamang ang bibentahan ni Mr. Edwards nang maging madali naman Isa kaniya ang paglalako sa mga produkto. Sumang-ayon naman agad si Mr. Edwards. KHindi lang pala nagtitipid ang mga Amerikano, nagsa-sideline din, sabi ko na lang uli Anoon sa sarili. AAng pangarap naman daw ni Mr. Edwards na masama sa Guinness Book of World Records Pay pakulo lamang niya upang ituring lamang siyang suking turista kung sakaling may Amagising na pulis sa kalam ng tiyan at makaisip mandelihensiya. Saka hilig daw talaga ni TMr. Edwards ang lumangoy. Napakainit daw talaga sa Filipinas. Hindi na raw siya nasanay Nkahit may ilang taon na ring naninirahan dito. A“Napakainit talaga rito sa Filipinas,” pagsang-ayon naman ni Selya sabay paypay ng Mkaniyang abaniko. AHindi lamang si Nene noon ang nabuhayan sa pagdating ni Mr. Edwards. Pati na rin si RSelya. Kahit nasa sisenta anyos na, nakuha pa rin niyang makipaglandian sa limampung Ktaong gulang na Mr. Edwards. A“Age doesn’t matter,” sabi noon ni Selya, kaya hindi siya mapagbabawalan. H“Age doesn’t matter!” sabi rin ni Nene at nangarap din siyang magkatuluyan sila ni AMr. Edwards. At kung edad ang pag-uusapan, ang agwat ni Mr. Edwards kay Nene ay Nsampung taon din katulad ng agwat niya kay Selya. Ngunit higit na maganda raw kungmas matanda ang lalaki kaysa sa babae kaysa ang babae ang higit na matanda sa lalaki. 159Higit na matagal daw tumanda ang pag-iisip ng lalaki.Noon nagsimula ang away ng mag-ina. Higit na mapilantik pa sa dila ng ahas ang mgadila nina Nene at Selya kapag nag-aaway sila. Ang tanda-tanda na raw ni Selya, sabi niNene, naglalandi pa, gayong pumasok na raw sa menopause. Kapag dumarating naman

Linggo 33-34 Learning PackageB si Mr. Edwards upang dalhan muli ng paninda si Nene at subukang languyin muli angA Daro-anak, nawawala ang pilantik ng mga dila nina Nene at Selya.I Sa hapag-kainan, sa salas o kaya’y sa bakuran kapag maliwanag ang buwan,T kukuwentuhan ni Selya si Mr. Edwards tungkol sa kapanahunan ng mga Amerikano saA Filipinas. Noong bago pa man dumating ang mga Hapon at kung paano siya niligawan niN Mr. Smith. Sabi raw sa kaniya noon ni Mr. Smith, hindi raw siya nababagay sa Filipinas.G Higit na nababagay raw siya sa Amerika nang hindi na siya nagpapaypay ng abaniko nang7 ganoon kabilis. Saka ipakikita ni Selya kay Mr. Edwards ang kaniyang abaniko, na noon paI ma’y punit-punit na sa palagiang paggamit.K “Napakarami nang ganiyan sa Maynila,” pansin noon ni Mr. Edwards sa wikang Ingles.A “Ginaya lamang nila. Dala ito ni Mr. Smith galing sa Amerika,” sagot naman ni Selya saA baluktot na Ingles na natutuhan niya sa nasirang asawa.P “Gusto mo dalhan kita niyan sa sunod na pagbisita ko?”A “Basta yung galing sa Amerika!”T Subalit pag-alis noon ni Mr. Edwards hindi na siya nagpakita sa buong taon ng 1986.N Isa rin siguro ito sa mga nagbunsod kay Nene na pumunta sa Maynila nang magkaguloA sa EDSA, sabi ng ilan. Ngunit nakabalik na sina Nene sa Sagrada at natapos na angM Rebolusyon sa EDSA at hindi pa rin nagpapakita si Mr. Edwards. Lumipas ang mgaA buwan at hindi siya dumating. Nasingil na halos lahat ni Nene ang mga hulugan wala paR rin siyang bagong maibebenta. Akala niya noon wala na si Mr. Edwards sa buhay nila.K Nalungkot si Selya dahil hindi na mapapalitan ang kaniyang antigong pamaypay.A Nang dumating ang buwan ng Pebrero, taong 1987, muling nagpakita si Mr. Edwards.H Isang palumpon ng pulang rosas ang dala niya at isang kahon ng tsokolate. Wala siyangA dalang abaniko. Ibinigay ni Mr. Edwards ang mga rosas at tsokolate kay Nene. Ibinigay niN Nene ang tsokolate kay Boboy. Walang biyayang natanggap si Selya kundi isang scotch tape upang pagtagpi-tagpiing muli ang kaniyang punit-punit na pamaypay. 160 Akala raw ni Mr. Edwards magkakaroon ng giyera sa Filipinas nang nakaraang taon. Hindi raw siya makabalik-balik dito sa Filipinas sa takot. Ngunit ngayon at gumanda na ang papawirin para sa negosyo bumalik kaagad si Mr. Edwards at may balak pang pakasalan si Nene. Doon nagtapos ang away ng mag-ina. Nanahimik na lamang si Selya sa kaniyang pagkatalo.

Learning Package Linggo 33-34Hindi naman tumanggi si Nene sa balak ni Mr. Edwards gayong matagal na rin silang Bmagkakilala at naging magkasama na rin sila nang ilan taon. Napatunayan na rin noon Ani Nene na peke ang isinauling Birhen ng Peñafrancia noong 1972. Sa Birhen na nga Ilamang siya umaasa at naniniwalaa noon, pagkatapos nawala pa. Wala na rin siyang Tpakialam sa pakikibaka ni Benjamin na may ilang taon na ring patay. Lahat ng kaniyang Aipinaglaban at pinaniwalaan ay naglaho nang lahat. Kaya nang niyaya siyang pakasal Nni Mr. Edwards, wala siyang makitang dahilan upang tumutol. Hindi raw sila rito sa GFilipinas magpapakasal. Sa Amerika raw. Dadalhin daw niya si Nene roon. Ngunit bago 7sila magpakasal, kailangan na muna raw nilang palaguin ang boutique nila sa Sagrada. IAng nais na ngayon ni Mr. Edwards ay hindi na lamang isang boutique kundi isa nang Kdepartment store. ADinagdagan pa ni Nene ang mga binibili niya kay Mr. Edwards. Bilang patunay na Ahindi siya niloloko ni Mr. Edwards, dinala siya nito sa Maynila kung saan daw sila Pmagbabakasyon. May sasabihin daw siyang lihim kay Nene. Hindi noon isinama ni Nene Asi Boboy dahil nag-aaral na siya sa Mababang Paaralan ng Sagrada. T“Buo ang tiwala ko noon sa kaniya, Tiyong,” sabi sa akin ni Nene bago siya umalis Npapuntang Amerika sa paghahanap kay Mr. Edwards. Nabigla raw siya nang sabihin sa Akaniya ni Mr. Edwards na ang mga ibinebenta niyang mga kaldero, laruan, at iba pa ay Mbinili lamang sa Maynila, sa Divisoria raw kung saan mura ang lahat ng bilihin. Ngunit Ahindi naman daw iyon panloloko dahil galing naman daw talaga iyon sa ibang bansa. RHindi nga lamang daw siya ang mismong nagdala sa bansa. KSabi ni Mr. Edwards na makikipagsosyo na sila nang pormal, may kontrata, sa mga may- Aari ng binibilhan nila sa Divisoria. Magtatayo raw sila ng department store sa Sagrada. HUunlad daw ang Sagrada kapag naitayo nila ang tindahan. Dadayuhin daw sila ng mga Ataga-ibang bayan. Ipapangalan daw nila kay Nene ang department store. Nabunyag din Nkay Nene ang isa pang sikreto ni Mr. Edwards. TNT raw kasi siya kaya hindi maaaring sakaniya ipangalan ang department store. Pagkatapos daw ng kanilang kasal, kukuha na 161lamang siya ng dual citizenship. Ngunit samantalang hindi pa siya Filipino, si Nene namuna ang maglalakad ng lahat ng papeles ng itatayo nilang negosyo. Lalago raw angnegosyo dahil paunlad na raw ang bansa. Bibili raw sila ng isang dyip na maghahakot ngmga ibebenta nila sa Sagrada. Pagkatapos, hindi lamang daw sila sa Sagrada magtitinda;pati na rin sa mga karatig-bayan.Hindi ko noon alam kung ano ang iisipin ko, dahil hindi lamang pala mga Filipino angnagti-TNT.Biglang-bigla noon si Nene sa mga lihim na ibinunyag sa kaniya ni Mr. Edwards.

Linggo 33-34 Learning PackageB Binantaan kaagad niya si Mr. Edwards. Hindi aasenso ang anumang negosyo sa bayanA ng Sagrada dahil ang mga tao rito ay parang mga aninong tagasunod lamang sa katawanI ng tao. Ngunit naalala ni Nene ang anino sa loob ng bahay na bato. Hindi anino,T pagwawasto niya. Higit na angkop na parang loro. Kung may sasabihin ka, ang gagawinA lamang ay ulit-ulitin ang sinabi mo nang walang iniiba. Kung walang ituturong bago,N wala ring matututuhang bagong salita. Ngunit hindi rin talaga katulad ng anino o ng loroG dahil kakaiba ang ganitong panggagaya sa bayan ng Sagrada. Hindi sa ginagaya lamang7 talaga. Nais lamang talunin ang ginagaya. Parang mga talangka. Parang mga alimango.I Marahil aasenso sa unang mga taon ang itatayo nilang department store. Dudumugin paK nga siguro ng mga tao, natitiyak na halos ni Nene. Ngunit kapag nalaman nilang galingA lamang sa Maynila ang mga ibinebenta, hindi malayong gagawa rin sila ng sarili nilangA department store. Ipagkakalat pa nila sa buong bayan ng Sagrada kung paano sila naloko.P Darating ang panahon na wala nang bibili sa kanila at sila-sila na rin mismo ang mag-A aaway-away para sa mga mamimili.T Ipinamukha rin ni Nene sa kaniya na ang tatlumpung taong walang ipinagbago ng maliitN niyang negosyo sa tulong ni Mr. Edwards ay sapat nang patunay na walang mangyayari saA balak nila. Nakita rin siguro ni Mr. Edwards ang lohika ng paliwanag ni Nene, na dumaanM na sa panahon ng yelo, ng manok at baboy at sari-sari store. Mag-isa na lamang naA bumalik si Nene sa Sagrada at halatang-halata ang pagod sa kaniyang mukha. SusunduinR na lamang daw siya ni Mr. Edwards sa Pebrero ng susunod na taon.K “Naku, may nangyari sa Maynila,” paliwanag ng isa sa maputlang mukha ni Nene pag-uwiA niya.H “Inuna ang pulot-gata.”A “Aba’y siyempre! Baka napag-iwanan na nga ang babae ng panahon.”N Mahigit apatnapung taong gulang na noon si Nene. Napakabilis na ng mga pangyayari ng mga panahong iyon. Hindi nagtagal at pinalalayas 162 na ng mga Filipino ang base militar ng Amerika sa bansa. Masyado na raw matagal ang ipinirmi nila sa Filipinas. Masyado nang mapanganib para sa Filipinas na nandito ang base militar ng Amerika. Maraming dahilan ang ibinigay. Ikalawa ng Abril 1991 nang pumutok ang Bulkang Pinatubo pagkatapos ng anim na daan at labing isang taong pagkakahimlay. Ang ulan ng abo, makalipas lamang ng ilang araw, ay nakarating na sa Bicol upang ihatid ang balita kay Nene na hindi na darating si

Learning Package Linggo 33-34Mr. Edwards. Walang ibang nakakuha sa amin ng balita kundi si Nene lamang, dahil Babalang-abala ang lahat ng tao sa kapapasok ng mga basang sinampay. Sa pagdapo Ang mga abo sa mga basang sinampay natutunaw agad sila, dumidikit sa labada at Inagiging mantsa na hindi naman pinangambahan ng mga labanderang ina dahil kayang- Tkaya naman daw linisin nina Mr. Clean, Ajax, at Perla. Walang natataranta sa Sagrada Adahil kaya namang linisin ng tubig ang maimpis na abo sa halamanan, sa lupa, at sa Nkalsada, hindi katulad sa mga abong umulan sa magkakatabing bayan ng Pampanga na Gnagpaguho sa hindi iilang mga gusali at kumitil sa libo-libong buhay. 7Taong 1992 nang mapasakamay na ng Filipinas ang Subic Naval Base at Clark Air Base. IKahit Disyembre pa ang palugit ng paglilipat, Setyembre pa lamang tapos na ang Klipatan. Dumaan ang mga taon nang hindi nagpapakita si Mr. Edwards. Lihim itong Aikinatuwa ni Selya. Akala niya’y matatalo na siya ng kaniyang anak sa pangangasawa ng Aisang Amerikano. Mabuti at anak niya ang niligawan at iniwan. Ngayon ay amanos na Psila. Kapuwa na nila alam ang nararamdaman ng isang naloko. ASa mga taga-Sagrada namang hindi nakaaalam sa tunay na dahilan ng bigla na lamang Tpagkawala ni Mr. Edwards, ang naging katwiran na lamang ay marahil daw nalangoy na Nniya ang Daro-anak. Ngunit walang dumating na balita tungkol sa pagkakasali ng Daro- Aanak sa Guinness Book of World Records. Noon sila naghaka-haka na baka minsan daw Msinubukan niyang languyin ang Daro-anak nang hindi ipinaaalam kay Isko; nahihiya na Asiya sa paulit-ulit na pagkabigo. Marahil daw hindi na nakayanan ni Mr. Edwards ang Rpaglalangoy at nalunod na lamang. Hindi nila nakuhang itanong ang kasagutan kina KNene at Selya dahil naawa sila sa bigla na lamang pagkawala ng negosyo ng mag-ina. ABinura na rin nila ang mga bintang nila kay Nene. Marahil nga ang paglangoy lamang Htalaga ang sadyang pakay ni Mr. Edwards sa kaniyang pagpunta sa bayan ng Sagrada. AIsang araw narinig ko na lamang na namamaalam na sa akin si Nene. N“Tiyong, susundan ko po sa Amerika si Mr. Edwards.”“Alam mo ba ang address niya?” pagtutol ko noon sa balak ni Nene. 163“Hindi.”Ngunit buo na ang pasiya ni Nene. “Bukas po aalis na ako papuntang Maynila.Aasikasuhin ko pa po ang passport ko. Baka doon ako magsimula sa paghahanap.Pupunta siguro ako sa Subic o sa Clark. Siguro naman may nakakikilala doon kay Mr.Edwards. Magpapaturo na lamang ako ng address niya sa Amerika.”

Linggo 33-34 Learning PackageB Ito ang ikinuwento ko kay Boboy nang tanungin niya ako tungkol kay Nene. IkinuwentoA ko rin kung paanong ang kakayahang ipinamalas ni Nene upang pasulputin nang parangI kabute ang mga yelo, ice tubig, ice candy, manok, baboy, at sari-sari store ay siya ringT kakayahang ginamit niya sa pagbaklas ng mga estante sa sari-sari store. Nag-sale na siA Nene, bago pa man naging uso rito sa Maynila ang mga sale, ng lahat ng kasangkapanN sa sari-sari store at boutique. Siningil niya ang lahat ng mga utang. Isinanla rin niya angG bahagi ng kaniyang mamanahin mula kay Severino. Lalo pang nabawasan ang kakaunti7 na lamang na hektaryang natira sa Hacienda Nueva. Noon natuklasan ni Nene na higit naI madali ang pagbaklas kaysa sa pagpako ng estante. Higit na madali ang lumikha ng gulo.K “Natagpuan kaya niya Tiyong, si Mr. Edwards?” tanong sa akin ni Boboy.A “Hindi ko alam. Ano ba ang sabi niya sa sulat?”A “Wala. Wala siyang sinasabi tungkol kay Mr. Edwards.”P “Siguro nga, hindi pa niya natatagpuan.”A “Hindi niya ako kinausap nang umalis siya.”T “Pero sinusulatan ka naman niya.”N “Hindi ko naman siya masulatan.”A “Ano ang natatandaan mo nang umalis siya?”M “Wala. Nagmamadali siyang makaakyat sa bus. Inaayos ang mga bagahe. Hinahanap angA tiket. Nagpapaganda siya. Tapos sabi niya sa’kin ingatan ko raw ang sarili ko.R Hindi ko na sinabi kay Boboy, ngunit natatandaan ko noon si Nene, parang si Estela nangK makita ko ang kaluluwa nitong papuntang gubat. Pinili ni Estela ang gubat dahil parangA inaasahan lamang talaga na doon siya pupunta. Natural lamang. Isa siyang nawawalangH kaluluwa at ang gubat ang bayan para sa mga nawawala.A Muling lumamig ang paligid. Narinig kong may ibinubulong na tanong sa akin angN kaluluwa. Itinatanong niya kung bakit hindi sa gubat pumunta si Nene. May sariling dahilan si Nene. Ngunit hindi pa ito ang wastong panahon upang itala iyon 164 at mantsahan ang kadalisayan ng papel ng isang higit na masakit pang alaala. Sapat

Learning Package Linggo 33-34nang sabihin na ang gubat ng lungsod ang kaniyang pinili. Hindi mapakali ang kaluluwa Bsa aking likod. Ngunit natuto na ako minsang huwag uunahan ang panahon. Sapat Anang sabihin na rito sa gubat ng lungsod nababagay ang pagkaligaw ni Nene. Sapat Inang sabihin na ang bus na sinakyan niya papuntang Maynila ay nag-iwan ng bakas na Tparang nilikha ng isang higanteng sawa. Ni hindi niya nakuhang magpaalam sa aninong Aumaaligid sa bahay na bato. Noon ko unang naramdaman ang kamandag ng aking mga Nkuwento, dahil umalis si Nene pagkatapos kong isalaysay sa kaniya ang kuwento ng Gmga Nueva. Humingi siya noon ng tulong sa akin. Akala ko makakatulong sa kaniya ang 7kasaysayan ng kaniyang pamilya.Sa tingin ko’y hindi narating ni Nene ang Amerika. Marahil narito lamang siya sa Maynila. IHindi ko noon maipaliwanag ang selyong nakatatak sa mga liham na padala niya. May Ktatak namang New York. Ngunit nang makarating ako rito sa Maynila nakita kong Anagkalat ang mga gumagawa ng iba’t ibang disenyo ng selyo at stamp pads. Magaling Angang manggaya ang mga Filipino. Hindi mahirap gayahin ang tatak ng selyo. Ang Pikinalulungkot ko lamang ay si Nene; si Nene, na siyang nagpasimula ng panahon ng Amga yelo, manok, at baboy sa aming bayan bago pa man nakarating ang Sariwanok ng TMagnolia sa Sagrada at bago pa man ang mga mega-sale sa mga malls dito sa Maynila; si NNene na nakilala ko bilang babae ng mga simulain ay sa huli’y natuto na ring manggaya. A M A R K A H A N 165