6การปกครองประเทศสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น

พระมหากษัตริย์ มีอานาจสงู สดุ และเดด็ ขาด สมหุ พระกลาโหม อคั รเสนาบดี สมหุ นายก เสนาบดี จตสุ ดมภ์ (เวียง วงั คลงั นา)

แบง่ การปกครองพระราชอาณาเขตเป็น 3 สว่ น การปกครองราชธานี การปกครองหวั เมือง การปกครองประเทศราช

1.การปกครองราชธานี สมุหพระกลาโหม “เจ้าพระยามหาเสนา” สมุหนายก ตราคชสีห์ มีอานาจบงั คบั บญั ชาหวั เมืองฝ่ ายใต้ ทงั้ ด้านทหารและพลเรือน “เจ้าพระยาจกั รี, เจ้าพระยาบดนิ ทรเด ชานชุ ิต เจ้าพระยารัตนาพิพธิ ฯลฯ” ตราราชสีห์ - มีหน้าท่ีปกครองดแู ลราชการ ฝ่ ายพลเรือนทวั่ ไป - มีอานาจบงั คบั บญั ชาหวั เมืองฝ่ าย เหนือทงั้ ด้านทหารและพลเรือน

1.การปกครองราชธานี จตสุ ดมภ์ กรมเมือง เวยี ง หรือนครบาล กรมวงั เจ้าพระยายมราช เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ ตราพระยมทรงสงิ ห์ ตราเทพยดาทางพระนนทกิ าร (พระโค) มีหน้าทีด่ แู ลพระราชวงั พระราชพธิ ี มีหน้ าที่รักษาความสงบเรียบร้ อยในพระนคร พิจารณาคดีที่ King วนิ ิจฉยั ดแู ลความยตุ ธิ รรมทวั่ ราชอาณาจกั ร

1.การปกครองราชธานี จตสุ ดมภ์ กรมคลัง กรมนา เจ้าพระยาพระคลงั เจ้าพระยาพลเทพ ตราพริ ุณทรงนาค ตราบวั แก้ว มีหน้าท่ีดแู ลท่ีนาหลวง เกบ็ ภาษีข้าว -มีหน้าที่จดั เก็บภาษีอากร หารายได้เข้า พจิ ารณาคดีเก่ียวกบั ที่นา ท้องพระคลงั ค้าขาย ใช้จ่าย เกบ็ รักษาพระราชทรัพย์ - ติดตอ่ กบั ตา่ งประเทศ เจรจาการทตู

2.การปกครองหวั เมอื ง หวั เมอื งชัน้ ใน หวั เมืองชัน้ นอก หวั เมืองท่รี ายรอบเมืองหลวง เป็ นเมือง แบง่ เป็นเมืองชนั้ เอก โท ตรี ตามขนาด จานวน บริวาร ไมม่ ีเจ้าเมือง มีผ้รู ัง้ (ผ้รู ักษาเมือง) พลเมือง และความสาคญั ต้องฟังคาสง่ั จากเมืองหลวง ไมม่ ีอานาจ เจ้าเมืองมีอานาจสทิ ธ์ิขาด แตต่ ้องปฏิบตั ติ ามคาสง่ั จากเมืองหลวง

พระมหากษัตริย์ สมุหนายก สมุหพระกลาโหม ราชธานี (ทหาร) หวั เมือง (ฝ่ ายใต้) ราชธานี หวั เมือง(ฝ่ ายเหนือ) จตุสดมภ์ เวยี ง วัง คลัง นา กรมคลงั หวั เมือง (ชายฝ่ังทะเล ตะวนั ออก)

3.การปกครองประเทศราช ล้านนา ลาว เขมร หวั เมืองมลายู มีกษัตริย์ชาวพืน้ เมือง สง่ เคร่ืองราชบรรณาการและต้นไม้เงินต้นไม้ทอง เงินทอง และสินค้าไปให้เมืองหลวง ช่วยราชการทหาร ภารกจิ กรุงเทพ : ปกป้ องไม่ให้ข้าศึกโจมตปี ระเทศราช!!

การศาล การตดั สนิ ใช้ผ้พู ิพากษา เป็นพราหมณ์ผ้เู ชี่ยวชาญกฎหมาย 12 คน เรียกวา่ ลูกขุน ณ ศาลหลวง จากนนั้ สง่ ให้ตลุ าการลงโทษตามที่ ศาลตดั สนิ

การไต่สวน “จารีตนครบาล”



การศาล การถวายฎกี า กลองวินิจฉยั เภรี (สมยั ร.3)