การแบ่งภูมิภาคของโลก

การแบ่งภูมภิ าคของโลก กบั พฒั นาการทางประวตั ิศาสตร์ วชิ าประวตั ศิ าสตร์ 6 ส 23106 ช้ันมัธยมศึกษาปี ที่ 3 โดย คุณครูปรวลั ย์ บรรจง

มาตรฐาน ส 4.2 เข้าใจพฒั นาการของมนุษยชาตจิ ากอดตี จนถงึ ปัจจุบนั ในด้าน ความสัมพนั ธ์และการเปลยี่ นแปลงของเหตุการณ์อย่างต่อเนื่อง ตระหนกั ถงึ ความสาคญั และสามารถวเิ คราะห์ผลกระทบทเ่ี กิดขนึ้ ตวั ชี้วดั 1. อธิบายพฒั นาการทางสังคม เศรษฐกจิ และการเมืองของภูมภิ าค ต่างๆ ในโลกโดยสังเขป 2. วเิ คราะห์ผลของการเปลยี่ นแปลงทน่ี าไปสู่ความร่วมมือ และความ ขดั แย้ง ในคริสต์ศตวรรษท่ี 20 ตลอดจนความพยายามในการขจดั ปัญหาความขดั แย้ง



ภูมภิ าค (Region) หมายถงึ บริเวณใด บริเวณหน่ึงของพืน้ ผวิ โลก ทมี่ ลี กั ษณะทางธรรมชาติ ลกั ษณะทางเศรษฐกจิ ลกั ษณะทางสังคมวฒั นธรรม และลกั ษณะทางการเมืองคล้ายคลงึ กนั จนอาจรวมเป็ น บริเวณเดยี วกนั และแตกต่างออกไปจากพืน้ ทใ่ี กล้เคยี ง

การแบ่งภูมภิ าคของโลกตามลกั ษณะทางกายภาพ การแบ่งภูมภิ าคของโลกตามลกั ษณะทางกายภาพ เป็ น การแบ่งภูมภิ าคของโลกโดยถือเอาดนิ แดนทม่ี ที ต่ี ้งั อยู่ใน บริเวณเดยี วกนั หรืออยู่ใกล้เคยี งกนั และมลี กั ษณะทาง กายภาพของบริเวณหรือภูมภิ าคอื่น ๆ ทแ่ี ตกต่างกนั เป็ น พรมแดนสาหรับการแบ่งแยก การแบ่งภูมภิ าคของโลก ด้วยหลกั การนี้ ได้แก่ การแบ่งภูมภิ าคของโลกออกเป็ น ทวปี และมหาสมุทร

ทวปี (continent) หมายถึง พ้ืนผวิ โลกท่ีเป็นแผน่ ดิน มีเน้ือที่ประมาณ หรือ ประมาณร้อยละ 29 ของพ้ืนผวิ โลกท้งั หมด โดยแบ่งออกเป็น 7 ทวปี ไดแ้ ก่ ทวปี เอเชีย ทวปี แอฟริกา ทวปี อเมริกาเหนือ ทวปี อเมริกาใต้ ทวปี แอนตาร์กติกา ทวปี ออสเตรเลีย และทวีป ยโุ รป

ทวีป เอเชีย









แอนตาร์กติกา (Antarctica) เป็ นทวปี ทอ่ี ยู่ใต้สุดของโลก ต้งั อยู่ในภูมิภาคแอนตาร์กตกิ ในซีกโลกใต้และเป็ นทตี่ ้งั ข้วั โลกใต้ ทางภูมศิ าสตร์ เกือบท้งั หมดอยู่ในวงกลมแอนตาร์กตกิ และล้อม ลอบด้วยมหาสมุทรใต้ มพี ืน้ ทป่ี ระมาณ 14,000,000 ตารางกโิ ลเมตร เป็ นทวปี ที่ใหญ่เป็ นอนั ดบั 5 ของโลกใหญ่กว่าทวปี ออสเตรเลยี ถงึ 2 เท่า พืน้ ท่ี 98% ของทวปี ปกคลุมด้วยนา้ แขง็ หนาเฉลย่ี 1.9 กโิ ลเมตร ซ่ึงครอบคลมุ พืน้ ทเ่ี กือบจะถงึ เหนือสุดของคาบสมุทร แอนตาร์กติก

โดยค่าเฉลย่ี แล้วแอนตาร์กตกิ าเป็ นทวปี ทห่ี นาวทสี่ ุด แห้งแล้งทส่ี ุด ลมแรงทสี่ ุดและมคี วามสูงโดยเฉลย่ี มากทส่ี ุด แอนตาร์กตกิ าเป็ น ทะเลทรายทมี่ หี ยาดนา้ ฟ้าเฉลย่ี 200 มลิ ลเิ มตรต่อปี ตามแนวชายฝั่ง และพืน้ ทภี่ ายใน แม้ว่าช่วงทห่ี นาวสุดของปี จะมีอณุ หภูมเิ ฉลยี่ −63 °C แต่อณุ หภูมอิ าจตา่ ถงึ −89.2 °C (และอาจถงึ -94.7 ° C หากวดั จากอากาศ ) บางสถานท่ีมคี นราว 1,000 ถงึ 5,000 คนอาศัย ในสถานีวจิ ยั ทกี่ ระจายอยู่ทวั่ ท้งั ทวปี ตลอดท้งั ปี สิ่งมีชีวติ ในแอน ตาร์กติกาจะเป็ นพวกสาหร่าย แบคทเี รีย เห็ดรา พืช โพรทสิ ต์และ สัตว์บางชนิดเช่นตวั เห็บ ตวั ไร นีมาโทดา เพนกวนิ สัตว์ตีนครีบ และหมนี า้ ส่วนพืชกจ็ ะเป็ นพวกทุนดรา

แม้ว่ามตี านานเล่าขานเกย่ี วกบั การมอี ยู่ของดนิ แดนใต้ต้งั แต่ ยุคโบราณ แอนตาร์กตกิ าถูกระบุว่าเป็ นดนิ แดนสุดท้ายบน โลกในประวตั ศิ าสตร์ทถี่ ูกค้นพบเพราะไม่มใี ครเคยพบเลย จนกระทง่ั พ.ศ. 2363 นักสารวจชาวรัสเซียเฟเบยี น ก็อทลปี ฟอน เบลลง่ิ เชาเซนและมคิ าอลิ ลาซาเรฟทอ่ี ยู่บนเรือสลบุ วอ สตอคและเรือสลุบเมอร์นีย์ได้สังเกตเห็นหิง้ นา้ แขง็ ฟิ มโบล แต่กไ็ ม่ได้สนใจเน่ืองจากสภาพแวดล้อมทไี่ ม่เป็ นมติ รต่อ มนุษย์ ขาดแคลนทรัพยากรในการสารวจและความห่างไกล ของพืน้ ท่ี พ.ศ.2438 ทมี สารวจชาวนอร์เวย์ได้รับการยืนยนั การมาเยือนดนิ แดนแห่งนีเ้ ป็ นคร้ังแรก

ทวปี แอนตาร์กตกิ าเป็ นดนิ แดนใต้การปกครองร่วม โดยพฤตนิ ัยตามกฎหมายระหว่างประเทศและอยู่ภายใต้การ ควบคุมของระบบสนธิสัญญาแอนตาร์กตกิ ทลี่ งนามคร้ังแรก โดย 12 ประเทศใน พ.ศ. 2502 และตามด้วยการลงนามอกี เพมิ่ 38 ประเทศ ระบบสนธิสัญญานีห้ ้ามมใิ ห้มกี ารทาเหมือง แร่ กจิ กรรมทางทหาร ทดลองระเบิดนิวเคลยี ร์และการกาจัด กากนิวเคลยี ร์แต่จะสนับสนุนการวจิ ยั ทางวทิ ยาศาสตร์และ ปกป้องช้ันโอโซนของทวปี ทาให้มกี ารทดลองอย่างต่อเนื่อง โดนนักวทิ ยาศาสตร์ 4,000 คนจากหลายประเทศบนทวปี นี้





มหาสมุทร (ocean) หมายถงึ พืน้ นา้ เคม็ อนั กว้างใหญ่ในทล่ี ่มุ ตา่ บนพืน้ ผวิ โลก และไหลตดิ ต่อถึงกนั และกนั ได้ มีเนื้อทป่ี ระมาณร้อยละ 71 ของพืน้ ผวิ โลก ภูมิภาคทเี่ รียกว่า มหาสมุทร มี 4 แห่ง ประกอบด้วย มหาสมุทรแปซิฟิ ก มหาสมุทรแอตแลนตกิ มหาสมุทรอนิ เดยี และมหาสมุทรอาร์กตกิ

การแบ่งภูมภิ าคของโลกตามลกั ษณะทางสังคมวฒั นธรรม ลกั ษณะสังคมวฒั นธรรมแม้สามารถทจ่ี ะนามาใช้เป็ นเกณฑ์ใน การแบ่งภูมิภาคของโลกได้แต่กพ็ บว่า ขอบเขตทจ่ี ะนามาใช้ในการ กาหนดเพื่อการจดั แบ่งภูมภิ าคค่อนข้างทจ่ี ะกว้าง เนื่องจากสังคม วฒั นธรรมเป็ นสิ่งที่สามารถเปลยี่ นแปลงไปตามช่วงเวลา และมีการ แลกเปลยี่ นระหว่างเขตพืน้ ที่จนเกดิ ความผสมกลมกลืนระหว่างเขต พืน้ ทข่ี นึ้ ได้ นักภูมศิ าสตร์ภูมภิ าคยงั ใช้เกณฑ์ดงั กล่าวมาเป็ น ตวั กาหนดเขตภูมิภาคของโลกด้วย เช่น การแบ่งภูมิภาคของทวปี อเมริกาเหนือตามสภาพสังคมวฒั นธรรมออกเป็ น 2 ส่วน คือ แอง โกลอเมริกา กบั ละตนิ อเมริกา

การแบ่งภูมภิ าคของโลกตามลกั ษณะการเมืองการปกครอง รูปแบบการเมืองการปกครอง ถือได้ว่าเป็ นปัจจยั ทนี่ ามาใช้ เป็ นเกณฑ์แบ่งภูมิภาคของโลก รูปแบบทางการเมืองการปกครอง ทใี่ ช้เป็ นเกณฑ์ในการแบ่งภูมิภาค แบ่งออกได้ 2 กล่มุ คือ กล่มุ ประเทศทีม่ ีการปกครองตามแนวทางระบอบประชาธิปไตย และ กล่มุ ประเทศทม่ี ีการปกครองตามแนวทางการใช้ระบบเผดจ็ การ และระบบสังคมนิยม

⚫ กล่มุ ประชาธิปไตย ไดแ้ ก่ กลุ่มประเทศท่ีมีการปกครองแบบที่ ใหป้ ระชาชนมีสิทธใ์ นการเลือกผนู้ าประเทศและมีสิทธิเลือก ประกอบอาชีพโดยเสรี ประเทศในทวปี อเมริกาเหนือ องั กฤษ ฝร่ังเศส รวมท้งั ประเทศไทย ⚫ กลุ่มเผดจ็ การและสังคมนิยม ไดแ้ ก่ กลุ่มประเทศที่ผนู้ าไม่ ไดม้ าจากการเลือกต้งั ของประชาชน ผนู้ าที่ข้ึนบริหารประเทศ มกั จะเป็นผมู้ ีอานาจเดด็ ขาดในการตดั สินใจ ประชาชนขาดสิทธิ เสรีภาพในการดารงชีวติ ตอ้ งประกอบอาชีพตามที่รัฐไดก้ าหนด เท่าน้นั เช่น คิวบา จีน เวยี ดนาม เป็นตน้

การแบ่งภูมิภาคของโลกตามลกั ษณะทางเศรษฐกจิ ลกั ษณะทางเศรษฐกจิ ของ ประเทศโดยภาพรวมเป็ นอกี หนง่ึ เกณฑ์ท่ี ถูกนามาใช้ในการแบ่งเขตภูมภิ าคของ โลก การแบ่งในลกั ษณะนีเ้ ขตภูมภิ าค ของโลกจะแบ่งออกเป็ น 2 กล่มุ ประกอบด้วย กล่มุ ประเทศทพ่ี ฒั นาแล้ว และกล่มุ ประเทศทก่ี าลงั พฒั นา

⚫ กล่มุ ประเทศทพี่ ฒั นาแล้ว หมายถงึ ประเทศทมี่ คี วามสาเร็จ สูงในการดาเนินการทางเศรษฐกจิ โดยใช้กจิ กรรมทาง อตุ สาหกรรมเป็ นหลกั ในการสร้างความเข้มแขง็ ทางเศรษฐกจิ นอกจากนีย้ งั โยงไปถงึ ความมมี าตรฐานของคุณภาพชีวติ ในการ ดาเนินชีวติ ของประชากรภายในประเทศ รวมท้งั ค่าผลติ ภัณฑ์ มวลรวมภายในประเทศ หรือค่าจีดพี ี (GDP) ต่อประชากรที่สูง

⚫ กลุ่มประเทศทถ่ี ือว่าพฒั นาแล้ว ตามท่ธี นาคารโลก (World Bank) และองค์การความร่วมมือทางเศรษฐกจิ และการพฒั นา หรือ โออซี ีดี (Organization for Economic Cooperation and Development-OECD) ตลอดจนองค์การสหประชาชาติ (The United Nations) ได้ระบุไว้ ประกอบด้วยประเทศต่าง ๆ เหล่านี้

⚫ ทวปี ยุโรป ได้แก่ ประเทศอนั ดอร์รา ออสเตรีย เบลเยยี ม เดนมาร์ก เป็ นต้น ⚫ ทวปี อเมริกา ได้แก่ ประเทศแคนาดา สหรัฐอเมริกา หมู่เกาะเบอร์มิวดา และประเทศ เม็กซิโก ⚫ ทวปี เอเชีย ได้แก่ ประเทศอสิ ราเอล ญป่ี ่ ุน ⚫ ทวปี ออสเตรเลยี ได้แก่ ประเทศออสเตรเลยี และ นิวซีแลนด์ ⚫ ทวปี แอฟริกา ได้แก่ ประเทศแอฟริกาใต้

⚫ กล่มุ ประเทศทกี่ าลงั พฒั นา หมายถงึ กลุ่มประเทศทก่ี าลงั พฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศให้มรี ะดบั ทสี่ ูงขนึ้ สภาพโดยรวม ของประเทศจะมสี ภาพเศรษฐกจิ อยู่ในระดบั ปานกลาง

ภูมลิ กั ษณ์ของโลกทเี่ ป็ นทร่ี าบและทรี่ าบสูง ปกตภิ ูมลิ กั ษณ์ของโลกเกดิ การ เปลยี่ นแปลงมาอย่างต่อเนื่อง พืน้ ที่ บางแห่งอาจเป็ นไปอย่างช้าๆ จน ประชากรทอ่ี าศัยในบริเวณน้ันๆ ไม่ สามารถสังเกตถงึ สิ่งที่เกดิ ขึน้ การศึกษาต่อไปนี้ นักเรียนจะได้ศึกษาเก่ียวกบั ภูมิ หลงั และกระบวนการพืน้ ฐานทก่ี ่อให้เกดิ ภูมลิ กั ษณ์ใน แต่ละ รูปแบบ ซ่ึงมอี ทิ ธิพลต่อการดารงชีวิตของคนเรา

ภูมลิ กั ษณ์ของโลกทเี่ ป็ นทร่ี าบ ทรี่ าบ คือ ภูมลิ กั ษณ์ทม่ี ีระดับความสูงต่าของพืน้ ทแี่ ตกต่าง กนั ไม่เกนิ 150 เมตรแบ่งได้ 4 กล่มุ คือ ภูมิลกั ษณ์ทเ่ี ป็ นทร่ี าบแบน ราบ (flat plain) หมายถงึ บริเวณทรี่ าบมีความสูงต่าต่างกนั ไม่เกนิ 15 เมตร ภูมิลกั ษณ์ทเ่ี ป็ นทร่ี าบลูกคล่ืน (undulating plain) หมายถึง ทร่ี าบทมี่ ีความสูงต่าต่างกนั ระหว่าง 15-45 เมตร ภูมลิ กั ษณ์ ทเ่ี ป็ นทรี่ าบลกู ระนาด (rolling plain) หมายถึงท่ีราบท่ีมคี วามสูงตา่ ต่างกนั ระหว่าง 45-90 เมตร และภูมิลกั ษณ์ทเี่ ป็ นทร่ี าบขรุขระ หมายถึง ทร่ี าบทม่ี ีความสูงตา่ ต่างกนั ระหว่าง 90-150 เมตร

การเกดิ ภูมลิ กั ษณ์ทเ่ี ป็ นทร่ี าบ ภูมิลกั ษณ์ทเี่ ป็ นทรี่ าบโดยทวั่ ไปมีปัจจยั ของการเกดิ ขนึ้ ที่ แตกต่างกนั จาแนกได้ดงั นี้ ⚫ เกิดจากการเคล่ือนไหวของ เปลือก โลก ⚫ เกิดจากการกระทาของแม่น้าลาธาร

ภูมิลกั ษณ์ทรี่ าบทส่ี าคญั ในแต่ละทวปี ⚫ ทวปี เอเชีย ทวีปเอเชียยงั มีเขต ภูมิลกั ษณ์ท่ีเป็นท่ีราบที่เหมาะแก่ การเพาะปลูกท่ีสาคญั อยใู่ นพ้ืนที่ เช่น เขตที่ราบลุ่มแม่น้าหวางเหอ จางเจียง และซีเจียงในจีน หรือใน เขตภูมิลกั ษณ์ท่ีเป็นท่ีราบลุ่มแม่น้า ในเอเชียใต้ ท่ีราบลุ่มแม่น้าสินธุ คง คา และพรหมบุตร

⚫ ทวปี อเมริกาเหนือ อยทู่ าง ตอนกลางทวปี ต้งั แต่ อ่าวเมก็ ซิโก จนถึงชายฝ่ังมหาสมุทรอาร์กติก และทางตะวนั ออกของเทือกเขา รอกกีไปจดเทือกเขาแอปปาลเซียน เขตท่ีราบท่ีมีความสาคญั มากที่สุด เขตหน่ึงของโลก คือ เป็นศูนยก์ ลาง การเพาะปลูก เล้ียงสตั ว์ อุตสาหกรรม และการคมนาคม

⚫ ทวปี อเมริกาใต้ ที่ราบลุ่มแม่น้า ปา รานา ท่ีราบลุ่มแม่น้าโอริโนโค ⚫ ทวปี ยุโรป ท่ีราบรัสเซีย ท่ีราบลุ่ม แม่น้าดานูบ และที่ราบลุ่มแม่น้าโป ⚫ ทวปี แอฟริกา ที่ราบลุ่มแม่น้า คองโก ท่ีราบลุ่มแม่น้าไนล์ ที่ราบ ลุ่มแม่น้าไนเจอร์ และท่ีราบลุ่มแม่น้า แซมเบซี

⚫ ทวปี ออสเตรเลยี ต้งั แต่อ่าว คาร์เปนตาเรียทางตอนเหนือลง ไปถึงชายฝั่งอา่ วเกรตออสเตรเลียทางภาคใต้ แต่อยใู่ นเขต แหง้ แลง้ และมีที่ราบลุ่มแม่น้าเมอร์รียแ์ ละดาร์ลิง

ภูมลิ กั ษณ์ทเี่ ป็ นทร่ี าบทน่ี ่าสนใจ ทร่ี าบเกรตเพลน : ปรากฏการณ์เปลี่ยนแปลงท่ีเกิดจาก กระบวนการแปรสณั ฐานของเปลือกโลก เป็นท่ีราบท่ีอยทู่ างตอนกลางของทวปี อเมริกาเหนือ ซ่ึง ครอบคลุมพ้นื ที่ต้งั แต่ตอนกลางของประเทศแคนาดาจากเหนือสุดของ รัฐนอร์ทเวสตเ์ ทร์ริทอรีส์ จดมหาสมุทรอาร์กติก รัฐแอลเบอร์ตา ซสั แคตเชวนั และแมนิโทบา ต่อเน่ืองเขา้ ไปยงั ประเทศสหรัฐอเมริกา ในมลรัฐมอนแทนา นอร์ทดาโคตาและเซาทด์ าโคตา มินนิโซตา ไวโอมิง เนแบรสกา แคนซสั โคโลราโด โดคลาโฮมา นิวเมก็ ซิโก โดยไปจดกบั อ่าวเมก็ ซิโก ท่ีราบเกรตเพลน เป็นท่ีราบขนาดใหญ่

ท่รี าบเกรตเพลน

ภูมลิ กั ษณ์ของโลกทเ่ี ป็ นทรี่ าบสูง ทร่ี าบสูง เป็นภูมิลกั ษณ์ที่มีความสูงจากระดบั ทะเลต้งั แต่ 60 ถึง 1,500 เมตร และมีความแตกต่างระดบั นอ้ ยท่ีสุดเกิน 150 เมตร โดยปกติภูมิลกั ษณ์ที่เป็นที่ราบสูงมกั มีขอบสูงชนั อยา่ งนอ้ ย 2 ดา้ น ขอบสูงชนั ของท่ีราบสูง เรียกวา่ ผาชนั หรือ ผาต้งั ภูมิลกั ษณ์ที่ เป็นที่ราบสูงแบ่งไดเ้ ป็น 3 ลกั ษณะ คือ

⚫ ภูมลิ กั ษณะทเ่ี ป็ นทร่ี าบสูง เป็นท่ีราบสูงท่ีมีเทือกเขาลอ้ มรอบ หรือขนาบอยู่ 2 หรือ 3 ดา้ น ⚫ ภูมิลกั ษณ์ทเ่ี ป็ นทร่ี าบสูงเชิงเขา เป็นท่ีราบสูงท่ีอยรู่ ะหวา่ งภูเขา กบั ท่ีราบ หรือภูเขากบั ทะเล ⚫ ภูมิลกั ษณ์ทเี่ ป็ นทร่ี าบสูงทวปี เป็นท่ีราบสูงโดดๆ ซ่ึงมีขอบต้งั สูงข้ึนมาจากที่ราบ ไม่มีเทือกเขาเป็นขอบ มีลกั ษณะคลา้ ยโต๊ะ

การเกดิ ภูมลิ กั ษณ์ทเ่ี ป็ นทรี่ าบสูง เกดิ จากปัจจัยทส่ี าคญั 3 ประการ คือ 1) เกดิ จากการเคลื่อนไหวของเปลือกโลก 2) เกดิ จากภูเขาไฟ 3) เกดิ จากการกดั เซาะ

ภูมิลกั ษณ์ทเ่ี ป็ นทรี่ าบสูงทส่ี าคญั ในแต่ละทวปี ⚫ ทวปี เอเชีย ที่ราบสูงอาหรับในคาบสมุทรอาหรับ ท่ีราบสูง อิหร่านในประเทศอิหร่าน อฟั กานิสถาน และปากีสถาน ทร่ี าบ สูงทิเบตซ่ึงเป็นท่ีราบสูงกวา้ งใหญ่และอยสู่ ูงกวา่ ระดบั ทะเลปาน กลางประมาณ 4,875 เมตร และอยสู่ ูงที่สุดในโลกจึงไดช้ ่ือวา่ หลงั คาโลก ⚫ ทวปี อเมริกาเหนือ ที่ราบสูงอะแลสกาในมลรัฐอะแลสกาของ สหรัฐอเมริกา ท่ีราบสูงบริติชโคลมั เบียในประเทศแคนาดา

⚫ ทวปี อเมริกาใต้ เขตของท่ีราบสูงกิอานา เขตของที่ราบสุงบรา ซิล เขตของท่ีราบสูงมาตูโกรสซู ที่ราบสูงปาตาโกเนีย ⚫ ทวปี ยุโรป ที่ราบสูงเมเซตาบริเวณภาคกลางของคาบสมุทร ไอบีเรีย ที่ราบสูงทางตอนกลางของฝร่ังเศส ท่ีเรียกวา่ มสั ซิฟ ซองตรัล (Massif Central) ที่ราบสูงทางภาคกลางและภาคใต้ ของเยอรมนี เรียกวา่ ป่ าดา หรือ แบลก็ ฟอเรสต์ ⚫ ทวปี แอฟริกา ส่วนใหญ่เป็นท่ีราบสูง โดยครอบคลุมพ้ืนที่ 2 ใน 3 ของทวปี

⚫ ทวปี ออสเตรเลยี เป็นอีกทวปี หน่ึงที่มีภูมิลกั ษณ์ส่วนใหญ่เป็นที่ราบสูง ท่ีราบสูงภาคตะวนั ออก เขตน้ีมีเทือกเขาสูงวางตวั จากทิศเหนอื ไปยงั ทิศ ใตข้ นานกบั ชายฝ่ังตะวนั ออกต้งั แต่คาบสมุทรเคปยอร์กไปจนถงึ ช่อง แคบบาสส์ มีช่ือวา่ เกรตดิไวดิง (Great Dividing Range) บริเวณท่ีมี ความสูงมากอยทู่ างตอนใตม้ ีช่ือวา่ ภูเขาออสเตรเลียนแอลป์ (Australian Alps) มียอดเขา คอสซิอสั โก (Kosciusko) เป็นยอดเขาท่ี สูงที่สุดในออสเตรเลีย เป็นแหล่งกาเนิดของแม่น้าเมอร์รีย-์ ดาร์ลิง และ มีที่ราบสูงระหวา่ งภูเขาอยหู่ ลายแห่ง ส่วนนอกฝ่ังตะวนั ออกของรัฐ ควีนส์แลนดม์ ีแนวหินปะการังที่ยาวท่ีสุดในโลก เรียกวา่ เกรตแบริเออร์ รีฟ (Great Barrier Reef) เป็นเขตที่ราบสูงภาคตะวนั ตก มีพ้นื ที่ มากกวา่ คร่ึงทวีป ประกอบดว้ ยที่ราบชายฝ่ังแคบ ๆ และท่ีสูงซ่ึงเป็น พ้นื ที่ส่วนใหญ่

ภูมลิ กั ษณ์ของโลกทเ่ี ป็ นภูเขาและหุบเขา ภูเขา (mountain) เป็ นภูมลิ กั ษณ์ทเ่ี กดิ จากปรากฏการณ์ทาง ธรรมชาตจิ ากกระบวนการแปรโครงสร้าง การเกดิ รอยโค้งของหิน การเกดิ รอย เล่ือนของเปลือกโลก และปรากฏการณ์ภูเขาไฟ (volcanism) ส่วน หุบเขา (valley) คือ ภูมลิ กั ษณ์ทเ่ี ป็ นแอ่งตามเส้นแนวยาวซึ่งอยู่ระหว่างแนวของยอด หรือสันเขาสองข้างแอ่งจนขนาบด้วยพืน้ แผ่นดนิ สูงหรือภูเขา หรือทวิ เขา

คาศัพท์ทเี่ กย่ี วของกบั ภูมลิ กั ษณ์ทเ่ี ป็ นภูเขาและหุบเขา ⚫ ยอดเขา (peak) หมายถึง ส่วนท่ีอยสู่ ูงกวา่ บริเวณโดยรอบ ⚫ สันเขา (ridge) หมายถึง ส่วนสูงของภูเขาที่มีลกั ษณะเป็นแนวยาว ต่อเน่ืองกนั ไป ⚫ ทิวเขา (mountain chain) หมายถึง ภูเขาหลายลูกเรียงติดต่อกนั ⚫ เทือกเขา (mountain range) หมายถึง ภูเขาใหญ่ๆ ที่มีแนวต่อกนั เป็นเทือก ⚫ ระบบภูเขา (mountain system) หมายถึง กลุ่มภูเขาที่มีเทือกเขาหลาย เทือกเรียงอยใู่ นระบบเดียวกนั และมีการกาเนิดมาเหมือนกนั ⚫ กล่มุ เทือกเขา (cordillera) หมายถึง เทือกเขาหลายเทือก หลายทิว รวมอยเู่ ป็นกลุ่มใหญ่

ภูมลิ กั ษณ์ทเี่ ป็ นกล่มุ ภูเขาทสี่ าคญั ของโลก 1. ภูมลิ กั ษณ์ทเี่ ป็ นกล่มุ ภูเขาในทวปี เอเชีย เทือกเขาหิมาลยั เทือกเขาอาระกนั โยมา เทือกเขาฮินดูกชู เทือกเขาเอลบูร์ซ เทือกเขาสุไลมาน เทือกเขาซากรอส 2. ภูมิลกั ษณ์ทเ่ี ป็ นกลุ่มภูเขาในทวปี อเมริกาเหนือ เทือกเขา อะแลสกา ซ่ึงมียอดเขาท่ีสูงท่ีสุดในทวปี อเมริกาเหนือ ช่ือ ยอด เขาแมกคินลีย์ เทือกเขารอกกี เทือกเขาแคสเกด เทือกเขาเซียรา เนวาดา เทือกเขาเซียรามาเดร และเทือกเขาโคสต์

3. ภูมลิ กั ษณ์ทเ่ี ป็ นกลุ่มภูเขาในทวปี อเมริกาใต้ มีเทือกเขาแอน ดีส ซ่ึงมีภูเขาท่ีมีภูเขาไฟที่ยงั ทรงพลงั อยหู่ ลายลกู ทอดเป็นแนว ยาวขนานกบั ชายฝ่ังมหาสมุทรแปซิฟิ ก จากเหนือสุดลงมาสู่ใตส้ ุด ต้งั แต่ปานกลางถึงเกาะเตียร์ราเดลฟวยโก แนวเทือกเขาน้ีมีความ ยาวประมาณ 7,200 กิโลเมตร นบั เป็นเทือกเขาท่ียาวที่สุดในโลก และเป็นตน้ กาเนิดของแม่น้าโอริโนโคและแอมะซอน ซ่ึงเป็น แม่น้าสายสาคญั ในทวปี อเมริกาใต้ มียอดเขาที่สูงท่ีสุดชื่อ อะคอง คากวั (Aconcagua) ในประเทศอาร์เจนตินา นบั เป็นยอดเขาที่สูง ท่ีสุดในทวปี อเมริกาเหนือและใต้

ยอดเขาทส่ี ูงทสี่ ุดชื่อ อะคองคากวั (Aconcagua)

4. ภูมิลกั ษณ์ทเี่ ป็ นกล่มุ ภูเขาในทวปี ยโุ รป เขตภูมิลกั ษณ์น้ี ประกอบดว้ ยเทือกเขาท่ีมีอายเุ ก่าแก่ ซ่ึงธารน้าแขง็ กดั เซาะจน สึกกร่อนและพงั ทลาย จนกระทงั่ กลายเป็นที่ราบสูง และยงั ทาใหช้ ายฝ่ังทะเลมีลกั ษณะเวา้ แหวง่ มาก ท่ีเรียกวา่ ฟยอร์ด (fjord) ฟยอร์ด (fjord)

เทือกเขาเชอเลน (Kjolen) ในคาบสมุทรสแกนดิเนเวยี และ เทือกเขาแกรมเพยี น เทือกเขาพิเรนี เทือกเขาแอลป์ ยอดเขา สาคญั ในเขตน้ีซ่ึงเป็นท่ีรู้จกั คือ ยอดเขามงบลอ็ ง (Mont Blanc) อยใู่ นภาคตะวนั ออกเฉียงใตข้ องประเทศฝร่ังเศสเทือกเขา คอเคชสั อยรู่ ะหวา่ งทะเลดากบั ทะเลแคสเปี ยน ในเขตเทือกเขาน้ี มียอดเขาท่ีสูงที่สุดของทวปี ยโุ รป คือ ยอดเขาเอลบรูส (Elbrus) ยอดเขามองบลงั เทือกเขาแอลป์

5. ภูมิลกั ษณ์ทเ่ี ป็ นกลุ่มภูเขาในทวปี แอฟริกา เทือกเขาแอตลาส ภูเขาคิลิมานจาโร เทือกเขาดราเกนสเบิร์ก เทือกเขาแอตลาส

6. ภูมลิ กั ษณ์ทเี่ ป็ นกลุ่มภูเขาในทวปี ออสเตรเลยี กลุ่มภูเขาท่ีอยู่ ทางดา้ นตะวนั ออก เทือกเขาทางดา้ นน้ีทอดตวั ยาวจากเหนือของ ทวปี บริเวณแหลมยอร์ก และต่อเนื่องไปทางใตส้ ุดของทวปี บริเวณ ช่องแคบบาสส์โดยเทือกเขาดงั กล่าวมีชื่อเรียกวา่ เกรตดิไวดิง โดยมี ภูเขาออสเตรเลียนแอลป์ ท่ีมียอดเขาชื่อวา่ คอสซิอสั โก เป็นยอดเขา สูงสุดในทวปี น้ี เทือกเขาดาร์ลิง เทือกเขาโรบินสนั เทือกเขาเกรตดไิ วดงิ ยอดเขาคอสซิอสั โก