หลักสูตรฝึกอบรม มาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมูบ่ ้าน (อสม.) นักจดั การสขุ ภาพตามกลุ่มวยั ปพี ทุ ธศักราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557 กองสนบั สนุนสขุ ภาพภาคประชาชน กรมสนบั สนนุ บริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข
หลกั สตู รฝกึ อบรมมาตรฐาน อาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหมบู่ ้าน (อสม.) นกั จดั การสุขภาพตามกลุ่มวัย ปพี ทุ ธศกั ราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
คำนำ กระทรวงสาธารณสุข โดยกรมสนับสนุนบริการสุขภาพ ได้ให้ความสำคัญต่อการพัฒนา ศักยภาพอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) อย่างต่อเน่ือง เพื่อให้เกิดความรู้ ทักษะ และสามารถนำความรู้ไปจัดการสุขภาพให้แก่ประชาชนในชุมชน ตามนโยบายท่ีมุ่งเน้น การดูแลสุขภาพประชาชนตามกลุ่มวัย ได้แก่ กลุ่มแม่และเด็ก กลุ่มเด็กปฐมวัย กลุ่มวัยทำงาน กลุ่มผสู้ ูงอายุและกล่มุ ผู้พกิ าร หลักสูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) นักจัดการ สุขภาพตามกลุ่มวัย ปีพุทธศักราช 2557 จัดทำขึ้นโดยความร่วมมือจากกรมวิชาการต่างๆ ที่ได้รวบรวมความรู้ที่จำเป็นต่อการแก้ไขปัญหาสุขภาพของประชาชนตามกลุ่มวัย มาประยุกต์ จัดเป็นกิจกรรมการเรียนการสอนที่เหมาะสม โดยมีหน่วยการเรียนรู้ 6 หน่วยๆ ละ 3 ช่ัวโมง รวม 18 ชั่วโมง ระยะเวลาฝึกอบรม 2 วัน ลักษณะการฝึกอบรมเป็นการเรียนรู้แบบผู้ใหญ่ เน้นการเรียนรู้และฝึกปฏิบัติไปพร้อมกัน สามารถฝึกอบรมติดต่อกัน 2 วัน หรืออาจแบ่งเป็นช่วงๆ ได้ตามความเหมาะสมของพ้ืนที่ ซึ่งหลักสูตรดังกล่าว ได้ผ่านการพิจารณาเห็นชอบและรับรองจาก คณะกรรมการส่งเสริมและสนับสนุนอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านกลาง ตามระเบียบ กระทรวงสาธารณสุขว่าด้วยอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน พ.ศ.2554 เมื่อวันท ี่ 27 พฤษภาคม 2557 การจัดทำหลักสูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) นักจัดการสุขภาพตามกลุ่มวัย ปีพุทธศักราช 2557 สำเร็จได้ด้วยความอนุเคราะห์จากกรมวิชาการ ต่างๆ ผู้จัดทำจึงขอขอบพระคุณมา ณ โอกาสน้ี และหวังเป็นอย่างย่ิงว่า หน่วยงานต่างๆ จะได้นำ หลักสูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) นักจัดการสุขภาพ ตามกลุ่มวัย ปีพุทธศักราช 2557 ไปใช้เพ่ือประโยชน์ในการพัฒนาศักยภาพอาสาสมัครสาธารณสุข ประจำหมู่บ้าน (อสม.) อยา่ งมปี ระสทิ ธิภาพต่อไป คณะผ้จู ัดทำ พฤษภาคม 2557
คำนิยม นโยบายรัฐบาลท่ีผ่านมาให้ความสำคัญและสนับสนุนอาสาสมัครสาธารณสุขประจำ หมู่บ้าน (อสม.) ให้มีบทบาทในการเป็นนักจัดการสุขภาพ เป็นแกนนำหลักในการวางแผน ด้านสุขภาพ การจัดการงบประมาณ การจัดกิจกรรมด้านสุขภาพและการประเมินผลการดำเนินงาน อย่างมีสว่ นร่วมในชุมชน กระทรวงสาธารณสุข วางยุทธศาสตร์การพัฒนาระบบสุขภาพของคนไทย มุ่งเน้นการ ดแู ลสุขภาพประชาชนตามกลุม่ วัย สนับสนุนให้อาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ไดร้ บั การพัฒนาศกั ยภาพด้วยการฝึกอบรมฟนื้ ฟคู วามรู้ ภายใต้การบรู ณาการของกรมวชิ าการต่างๆ ทำให้ อสม. ได้รับการพัฒนาอย่างต่อเน่ือง หลักสูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำ หมู่บ้าน (อสม.) นักจัดการสุขภาพชุมชนตามกลุ่มวัย ปีพุทธศักราช 2557 นี้ มุ่งเน้นให้ อสม. มีความรู้ ทักษะ และทัศนคติท่ีดีในการดูแลสุขภาพของประชาชน สามารถนำความรู้และทักษะ ไปปฏิบัติงานตามบทบาทนกั จดั การสุขภาพ ประชาชนตามกลมุ่ วยั ในชุมชนได้ ขอชื่นชม ความอุตสาหะ และความต้ังใจจริง ของกรมสนับสนุนบริการสุขภาพเป็นอย่างย่ิง ในการผลิตหลักสูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) นักจัดการ สุขภาพตามกล่มุ วัย ปพี ทุ ธศกั ราช 2557 เลม่ น้ี จนสำเรจ็ และเปน็ ประโยชนต์ อ่ ไป นายแพทย์ณรงค์ สหเมธาพัฒน์ ปลดั กระทรวงสาธารณสุข
คำนยิ ม บทบาทของ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ได้สร้างผลงานอันเป็นท่ี ประจักษ์โดยร่วมกับภาคีเครือข่ายต่างๆ ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และกลุ่มองค์กรต่างๆ ในชุมชน ในการทำใหช้ ุมชนไปสู่เปา้ หมายการมสี ุขภาวะท่ดี ี สามารถนำพาประชาชนใหเ้ ข้ามาแสดงบทบาทใน การดูแลสุขภาพตัวเอง ปรับเปล่ียนพฤติกรรมไปในทางท่ีเหมาะสม มีการจัดการปัจจัยแวดล้อมให้ เออ้ื ต่อการมีสุขภาพ เกิดมาตรการทางสงั คม มกี ลไกในการจดั การสุขภาพชมุ ชนท่เี หมาะสม กระทรวงสาธารณสุข โดยกรมสนับสนุนบริการสุขภาพ ให้ความสำคัญในการพัฒนา ศักยภาพของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) อย่างต่อเนื่อง โดยมีเป้าหมายในการ พัฒนาให้สอดคล้องกับสถานการณ์ปัญหาสุขภาพท่ีเปล่ียนแปลง จึงได้พัฒนาหลักสูตรฝึกอบรม มาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหมบู่ ้าน (อสม.) นักจดั การสขุ ภาพตามกลมุ่ วยั ปีพทุ ธศกั ราช 2557 เพ่ือให้มีความรู้ ความเข้าใจ และทักษะในการดูแลสุขภาพประชาชนตามกลุ่มวัย ตลอดจน สามารถนำความรู้และทักษะไปปฏิบัติงานตามบทบาทของนักจัดการสุขภาพในชุมชนได้อย่างมี ประสิทธิภาพ กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ ขอขอบคุณ คณะผู้จัดทำหลักสูตรฝึกอบรมมาตรฐาน อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) นักจัดการสุขภาพตามกลุ่มวัย ปีพุทธศักราช 2557 จากกรมวิชาการทุกกรมเป็นอย่างย่ิง และหวังว่าจะเป็นประโยชน์ในการพัฒนาขีดความสามารถ ของ อสม. ใหเ้ ปน็ นกั จัดการสขุ ภาพตามกลุ่มวยั ต่อไป นาวาอากาศตร ี บุญเรือง ไตรเรืองวรวฒั น ์ อธบิ ดีกรมสนบั สนนุ บริการสุขภาพ
สารบญั คำนิยม ส่วนท่ี 1 บทนำ หน้า สว่ นท่ี 2 ข้อแนะนำการใช้หลักสตู ร ส่วนท่ี 3 หลักสตู รฝกึ อบรม 1 สว่ นท่ี 4 มาตรฐานหนว่ ยการเรียนรู ้ 2 อสม.นักจัดการสุขภาพชมุ ชน 5 8 อสม.กับการจัดการสขุ ภาพกล่มุ แมแ่ ละเดก็ 8 10 อสม.กับการจดั การสขุ ภาพกล่มุ เด็กปฐมวัย 19 33 อสม.กบั การจดั การสุขภาพกลมุ่ วยั ทำงาน 39 48 อสม.กบั การจัดการสขุ ภาพกลมุ่ ผู้สูงอาย ุ 56 56 อสม.กบั การจัดการสุขภาพกลุ่มผู้พิการ 57 59 ส่วนที่ 5 แผนการสอน 61 อสม.นกั จดั การสุขภาพชุมชน 63 71 อสม.กบั การจดั การสุขภาพกลุ่มแมแ่ ละเด็ก 72 77 อสม.กับการจัดการสุขภาพกลมุ่ เด็กปฐมวยั 81 อสม.กับการจัดการสุขภาพกลุ่มวัยทำงาน อสม.กบั การจดั การสุขภาพกลุ่มผ้สู ูงอาย ุ อสม.กับการจดั การสขุ ภาพกล่มุ ผพู้ กิ าร ส่วนท่ี 6 แบบประเมนิ ความรู้ กอ่ น – หลังการฝกึ อบรม บรรณานุกรม ภาพกจิ กรรม
ส่วนท ี่ 1 บทนำ ส ภาพปัญหาและความจำเปน็ ในปงี บประมาณ 2557 กระทรวงสาธารณสขุ ได้กำหนดยทุ ธศาสตร์เพือ่ การพฒั นาระบบ สุขภาพคนไทย โดยในยุทธศาสตร์ที่ 1 พัฒนาสุขภาพตามกลุ่มวัย แบ่งกลุ่มวัยที่ต้องดูแลออกเป็น 5 กลุ่มวัย ได้แก่ กลุ่มเด็กปฐมวัย (0-5 ปี) กลุ่มเด็กวัยเรียน (5-14 ปี) กลุ่มเด็กวัยรุ่น/ นักศึกษา (15- 21 ปี) กลมุ่ วัยทำงาน (15-59 ปี) กล่มุ ผู้สงู อายุ (60 ปีข้ึนไป) และผูพ้ กิ าร น้นั อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมูบ่ า้ น (อสม.) ถอื เป็นบุคคลกล่มุ สำคัญท่ีมีส่วนร่วมในการ ดำเนินงานด้านสาธารณสุขของประเทศไทยมาอย่างต่อเน่ือง กรมสนับสนุนบริการสุขภาพโดย กองสนับสนุนสุขภาพภาคประชาชน ซึ่งมีบทบาทหน้าท่ีหลักในการส่งเสริม พัฒนาศักยภาพ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ได้จัดทำหลักสูตรการฝึกอบรมแก่ อสม. เพ่ือเพิ่มพูนความรู้ ทักษะ และทัศนคติท่ีดีของ อสม. โดยมีหลักสูตรหลัก เช่น หลักสูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัคร สาธารณสุข (อสม.) ปีพุทธศักราช 2550 หลักสูตรการอบรมฟ้ืนฟูความรู้อาสาสมัครสาธารณสุข ประจำหมู่บ้าน (อสม.) ปีพุทธศักราช 2553 หลักสูตรการอบรมอาสาสมัครสาธารณสุขประจำ หมู่บ้านเช่ียวชาญ ปีพุทธศักราช 2555 เป็นต้น แต่ยังไม่สามารถตอบสนองต่อการดูแลสุขภาพ ตามกลุ่มวยั ไดอ้ ย่างมีประสิทธิผล กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ โดย กองสนับสนุนสุขภาพภาคประชาชน จึงได้จัดทำ หลักสูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) นักจัดการสุขภาพ ตามกลุ่มวัย ปีพุทธศักราช 2557 ข้ึน เพื่อให้สอดคล้องกับเป้าหมายการดูแลสุขภาพกลุ่มวัย ของกระทรวงสาธารณสุข โดยมุ่งหวังให้ อสม. มีความรู้ ความเข้าใจ ทักษะ และทัศนคติท่ีด ี ในการจดั การสุขภาพของประชาชนแตล่ ะกลุ่มวยั ไดอ้ ยา่ งถูกตอ้ ง หลักสูตรฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหมบู่ ้าน (อสม.) นักจัดการสุขภาพตามกลุ่มวยั ปพี ุทธศักราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557 1
สว่ นท ่ี 2 ขอ้ แนะนำการใชห้ ลกั สูตร 1. งบประมาณสำหรบั ฝกึ อบรม งบประมาณจากกรมสนับสนุนบริการสุขภาพ ที่จัดสรรให้พื้นที่ หรือหน่วยงานท่ีดำเนิน การฝกึ อบรมอาจจดั หางบประมาณการฝึกอบรมเพิม่ เตมิ โดยพิจารณาจาก - เงนิ อดุ หนุนทวั่ ไปสำหรบั สนบั สนนุ การบริการสาธารณสุข (ชุมชน/ หมู่บ้านละ 15,000 บาท) จากองคก์ รปกครองส่วนท้องถิน่ - งบกองทนุ หลักประกันสขุ ภาพระดบั ตำบล - งบประมาณอน่ื ๆ ในพน้ื ท่ ี 2. สงิ่ สนับสนุนการฝึกอบรม หลกั สูตรฝกึ อบรม ค่มู ือสำหรับผ้ฝู ึกอบรม คูม่ อื สำหรบั อสม. 3. พ้นื ท่เี ปา้ หมาย 76 จงั หวัด และกรงุ เทพมหานคร 4. กลุ่มเปา้ หมายและจำนวนเป้าหมาย เจ้าหนา้ ท่ีสาธารณสขุ ระดบั ตำบล ร่วมกับประธานชมรม อสม.ระดบั ตำบล หรอื เครือขา่ ย สขุ ภาพประจำตำบล คดั เลอื กผู้เข้ารับการฝึกอบรม โดยพิจารณาจากคณุ สมบัตติ อ่ ไปน ี้ - เปน็ อสม.ผู้ผา่ นการอบรมหลกั สูตรฝึกอบรมมาตรฐาน อสม.ปี 2550 - มีความสมัครใจและสามารถฝึกอบรมครบตามหลักสูตร 5. การจัดการฝึกอบรม การจัดการฝกึ อบรมตามหนว่ ยเรยี นรู้ทกี่ ำหนด 18 ช่วั โมง ดังน ี้ หนว่ ยเรียนรู้ อสม.นกั จัดการสขุ ภาพชมุ ชน เวลา 3 ชวั่ โมง หน่วยเรยี นรู้ อสม.กับการจัดการสุขภาพกล่มุ แม่และเด็ก เวลา 3 ชั่วโมง หน่วยเรยี นรู้ อสม.กับการจดั การสขุ ภาพกล่มุ เดก็ ปฐมวยั เวลา 3 ชว่ั โมง หน่วยเรยี นรู้ อสม.กบั การจดั การสขุ ภาพกลมุ่ วยั ทำงาน เวลา 3 ช่ัวโมง หนว่ ยเรียนรู้ อสม.กบั การจดั การสขุ ภาพกลมุ่ ผสู้ งู อายุ เวลา 3 ชัว่ โมง หน่วยเรียนรู้ อสม.กบั การจดั การสุขภาพกลมุ่ ผพู้ ิการ เวลา 3 ช่วั โมง 2 หลักสูตรฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสขุ ประจำหมู่บ้าน (อสม.) นกั จดั การสุขภาพตามกลุ่มวยั ปีพุทธศักราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
ท้ังนี้ การฝึกอบรมมีลักษณะเป็นการฝึกอบรมการเรียนรู้แบบผู้ใหญ่ เน้นการเรียนรู้และ ฝกึ ปฏิบัตไิ ปพรอ้ มกนั 6. ระยะเวลาการฝึกอบรม สามารถฝึกอบรมติดต่อกัน 2 วัน หรืออาจแบ่งเป็นช่วง ๆ ก็ได้ ตามความเหมาะสมของ พน้ื ท่หี รอื ความพรอ้ มของผู้จัดการหลักสูตร 7. สถานทีฝ่ กึ อบรม ในพนื้ ทข่ี อง อสม. 8. การเตรียมความพร้อมผเู้ กี่ยวขอ้ ง 8.1 การนำหลกั สูตรไปใช ้ กรมสนบั สนนุ บรกิ ารสุขภาพ ดำเนินการ 1) สรา้ งความเข้าใจในหลกั สตู รใหน้ ายแพทยส์ าธารณสขุ จงั หวัดหรอื ผ้ไู ด้รบั มอบหมาย 2) ชแ้ี จงใหผ้ ู้เก่ียวขอ้ งทราบเก่ยี วกับหลักสูตร อสม. 3) จัดอบรมครูฝึกอบรมอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านซ่ึงจะเป็นผู้มีหน้าท่ี ให้ความรู้ ใหค้ ำแนะนำ ประสานงาน ตดิ ตามประเมนิ ผลการนำหลกั สูตรไปใชข้ องจงั หวดั 4) ตดิ ตามประเมนิ ผล/ วิจยั ประเมนิ ผล 8.2 การกำหนดและมอบหมายบทบาทหน้าที่ 1) เจา้ ของหลกั สูตร กระทรวงสาธารณสขุ 2) ผ้จู ดั การหลกั สูตร คณะกรรมการส่งเสริมและสนับสนุนอาสาสมัครสาธารณสุข ประจำหม่บู า้ นระดบั จังหวัด 3) ผู้ใชห้ ลักสตู ร 1. หน่วยงานในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข 2. หน่วยงานอ่ืนต้องได้รับความเห็นชอบจากคณะกรรมการ กลาง ให้ดำเนินการจัดการฝึกอบรมและพัฒนาอาสา สมัครสาธารณสขุ ประจำหมู่บ้าน 4) ผู้เชยี่ วชาญหลกั สูตร ครูฝกึ อบรมอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหมบู่ า้ น 9. การประเมนิ ผลสำเรจ็ ของผูเ้ รยี น เมื่อ อสม.ที่ผ่านการฝึกอบรมครบตามจำนวนชั่วโมงท่ีกำหนดแล้ว และมีผลการทดสอบ ผ่านเกณฑ์ไม่น้อยกว่าร้อยละ 80 มีสิทธิได้รับใบประกาศนียบัตรโดยสำนักงานสาธารณสุขจังหวัด เป็นผอู้ อกให้ ตามแบบทกี่ ระทรวงสาธารณสุขกำหนด หลักสูตรฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสขุ ประจำหม่บู า้ น (อสม.) นักจัดการสุขภาพตามกล่มุ วยั ปพี ุทธศกั ราช 2557 3 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
10. การประเมินผลการฝึกอบรม การประเมินผลมี 3 ด้าน คอื 10.1 การประเมินวิทยากร เช่น บุคลิกภาพ วิธีการถ่ายทอดความรู้และประสบการณ์ การจัดกจิ กรรมการเรยี นรู้ เน้อื หาสาระ สื่อการสอนและการประเมิน 10.2 การประเมินการบริหารจัดการ เช่น สถานท่ีจัดอบรม โสตทัศนูปกรณ์ อาหารและ อาหารว่าง เอกสารประกอบการสอน และระยะเวลาทใี่ ชใ้ นการฝกึ อบรม 10.3 การประเมินผู้เข้ารับการฝึกอบรม ประเมินตามเนื้อหาทุกวิชาท้ังภาคทฤษฎี และ ปฏบิ ตั ิ 11. การประเมินคณุ ภาพ อสม. โดยครฝู ึก 11.1 เกณฑแ์ ละเป้าหมายการประเมิน 1) อสม.ทผี่ ่านการอบรมทกุ คน มีความรู้ผ่านเกณฑ์ไม่น้อยกว่ารอ้ ยละ 80 2) อย่างน้อยร้อยละ 60 ของอสม.ที่ผ่านการอบรม สามารถปฏิบัติงานได้ตาม เกณฑ์ท่กี ำหนด 11.2 เครอ่ื งมอื ท่ีใช้ในการประเมนิ 1) แบบทดสอบความรู้หลังการฝึกอบรม จำนวน 30 ข้อ 2) แบบประเมินทกั ษะในการปฏิบตั ิงานของ อสม. 11.3 วธิ ีการประเมนิ ครูฝกึ ทดสอบความรู้ของ อสม. หลังการฝกึ อบรม ครูฝึกดำเนินการประเมินการปฏิบัตงิ านของ อสม.หลังการฝึกอบรม 12. การรายงานผล 1) ผู้ใช้หลักสูตร จัดทำทะเบียนข้อมูลและผลการดำเนินงานฝึกอบรม อสม.ท่ีผ่านการฝึก อบรม สง่ ให้ผจู้ ดั การหลักสตู ร 2) ผ้ใู ชห้ ลักสตู ร รายงานผลการฝกึ อบรมภาพรวมแต่ละจังหวัด ผ่านเว็ปไซต์กองสนบั สนุน สุขภาพภาคประชาชน (www.thaiphc.net) 3) สำนกั งานสาธารณสุขจังหวัดรายงานผลการฝกึ อบรมให้เจา้ ของหลกั สตู ร 4 หลกั สูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บา้ น (อสม.) นกั จัดการสุขภาพตามกลมุ่ วัย ปพี ทุ ธศักราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
ส่วนท ่ี 3 หลักสตู รฝกึ อบรม หลกั การของหลกั สตู ร 1. เปน็ หลักสตู รฝึกอบรมสำหรบั อสม. ทจ่ี ัดทำขน้ึ เพอ่ื พัฒนาขีดความสามารถของ อสม. ให้เปน็ นกั จัดการสุขภาพตามกลุ่มวัย 2. เปน็ หลักสตู รทีส่ ามารถนำไปปรบั ใช้ ใหส้ อดคลอ้ ง และเหมาะสมกบั บรบิ ทของชุมชน 3. เป็นหลักสูตรที่เน้นผู้เข้ารับการอบรมเป็นสำคัญ โดยเปิดโอกาสให้ผู้เข้ารับการอบรม ได้มีส่วนร่วมในกระบวนการฝึกอบรมอย่างแท้จริง ได้เรียนรู้ ทดลอง และฝึกประสบการณ์โดยใช้ สถานการณ์จรงิ 4. เป็นหลักสูตรท่ีมีลักษณะผสมผสานทั้งภาคทฤษฎแี ละภาคปฏิบตั ิ จุดมุ่งหมายของหลักสตู ร การฝึกอบรมครั้งน้ีมีจุดมุ่งหมายท่ีสำคัญในการพัฒนาขีดความสามารถของ อสม. ให้เป็น นักจัดการสขุ ภาพตามกลมุ่ วัย ดงั นี ้ 1. มีความรู้ ความเข้าใจเก่ยี วกับการจดั การดแู ลสุขภาพประชาชนตามกลมุ่ วัย 2. มีทศั นคติทดี่ ใี นการดแู ลสุขภาพประชาชนตามกล่มุ วัย 3. สามารถนำความรู้และทักษะไปปฏิบัติงานตามบทบาทนักจัดการสุขภาพตามกลุ่มวัย ในชมุ ชนได ้ คณุ สมบตั ขิ อง อสม.ทีเ่ ขา้ รับการอบรม 1. เป็นอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ที่ผ่านการอบรมตามหลักสูตร ทีก่ ระทรวงสาธารณสขุ กำหนด 2. เป็นผู้ท่ีคงสภาพเป็น อสม. และปฏิบัติงานอย่างต่อเน่ืองในหมู่บ้าน ชุมชน ท้องถ่ิน ตามบทบาทหนา้ ท่ขี อง อสม.ท่กี ำหนดไว ้ 3. มคี วามสนใจและกระตอื รือรน้ ทจ่ี ะเขา้ รับการอบรม 4. สามารถเขา้ รับการอบรมครบตามหลกั สตู ร หลกั สตู รฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหมบู่ า้ น (อสม.) นักจดั การสุขภาพตามกลุ่มวัย ปีพุทธศักราช 2557 5 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
โครงสรา้ งหลักสูตร หนว่ ย หน่วยการเรยี นรู้ สาระสำคญั เวลา (ชวั่ โมง) - ปฐมนเิ ทศ 1. การรจู้ กั กนั และปรับตวั การเรยี นรู้รว่ มกนั - 2. ความคาดหวังและขอ้ ตกลงรว่ มกนั ในการเขา้ รบั การฝกึ อบรม 1 อสม.นกั จดั การสุขภาพชมุ ชน 1.1 ความสำคัญของการจดั การสขุ ภาพชมุ ชน 3 1.2 ความหมายของ การจดั การสขุ ภาพชุมชน และ อสม.นกั จดั การสุขภาพชุมชน 1.3 บทบาทของอสม.นักจดั การสขุ ภาพชมุ ชน 1.4 แนวคดิ กระบวนการจดั การสุขภาพชุมชน หมู่บ้านจัดการสขุ ภาพ ตำบลจัดการสขุ ภาพ 2 อสม.กับการจัดการสุขภาพ 2.1 ความสำคัญของการต้ังครรภแ์ ละการฝากครรภ ์ 3 กลุ่มแมแ่ ละเด็ก 2.2 การตง้ั ครรภ์เม่อื พรอ้ มและการฝากครรภ์เร็ว 2.3 การติดตามหญงิ ตง้ั ครรภ์และแม่หลงั คลอด 2.4 การดแู ลสขุ ภาพจิตหญงิ ตง้ั ครรภ์และ แมห่ ลังคลอด 2.5 การจัดการสุขภาพเพื่อส่งเสริมการฝากครรภเ์ ร็ว 3 อสม.กบั การจัดการสุขภาพ 3.1 การสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวยั 3 กลมุ่ เดก็ ปฐมวยั 3.2 อาหารกับการเจริญเตบิ โตตามวยั 3.3 สุขภาพในชอ่ งปาก 3.4 การจัดการสขุ ภาพเพ่อื การสง่ เสรมิ สขุ ภาพ เดก็ ปฐมวัย 4 อสม.กบั การจดั การสุขภาพ 4.1 ความรูแ้ ละปัจจยั เส่ยี ง โรคไมต่ ิดต่อเร้อื รัง 5 โรค 3 กลมุ่ วัยทำงาน (เบาหวาน ความดันโลหติ สูง หัวใจขาดเลือด หลอดเลอื ดสมอง อัมพาต อัมพฤกษ์ มะเร็ง) 4.2 การประเมินและการจัดการปัจจัยเส่ียงของโรค ไมต่ ดิ ต่อเรอื้ รัง 5 โรค 5 อสม.กบั การจดั การสุขภาพ 5.1 แนวคดิ หลักการ สถานการณ์และความจำเปน็ 3 กลุม่ ผ้สู ูงอายุ ในการดูแลสขุ ภาพผูส้ ูงอาย ุ 5.2 สิทธปิ ระโยชนผ์ สู้ งู อายแุ ละแนวทาง การประสานงานกับหนว่ ยงานท่เี ก่ียวข้อง 5.3 การจดั การระบบการดแู ลสุขภาพผู้สูงอายุเชิงรุก 6 หลักสตู รฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหมูบ่ า้ น (อสม.) นักจดั การสุขภาพตามกลมุ่ วยั ปีพุทธศักราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
หนว่ ย หนว่ ยการเรยี นรู้ สาระสำคญั เวลา (ช่ัวโมง) 6 อสม.กับการจัดการสุขภาพ 6.1 ความหมาย ความรู้ ความเข้าใจ 3 กลุ่มผพู้ ิการ ภาวะความพกิ าร 6.2 สทิ ธปิ ระโยชน์ผูพ้ ิการและแนวทาง การประสานงานกับหน่วยงานทเี่ กี่ยวข้อง 6.3 การจัดการสุขภาพและสภาพแวดล้อมที่เออ้ื ต่อการดำเนินชีวติ ของผพู้ ิการ - พธิ ีปดิ การฝกึ อบรม 1. พนั ธะสัญญาผู้นำการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพ - ผังมโนทัศน ์ หลกั สูตรฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหมู่บา้ น (อสม.) นกั จัดการสุขภาพตามกลมุ่ วยั ปีพุทธศกั ราช 2557 7 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
ส่วนท ี่ 4 มาตรฐานหน่วยการเรยี นรู ้ หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 วิชา อสม.นกั จดั การสุขภาพชุมชน 1. สาระสำคญั อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) เป็นผู้มีความสำคัญในการดำเนินงาน สาธารณสุขมูลฐาน เป็นผู้นำการเปล่ียนแปลงพฤติกรรมด้านสุขภาพอนามัย เป็นต้นแบบในการ สร้างสุขภาพ โดยการส่ือสาร สร้างสุขภาพ เฝ้าระวังป้องกันและควบคุมโรคไม่ติดต่อเรื้อรังในชุมชน นำไปสู่การพัฒนาการดูแลสุขภาพของตนเอง ครอบครวั และชุมชน 2. วตั ถปุ ระสงคเ์ ชงิ พฤติกรรม 2.1 สามารถอธิบายความหมายการจัดการสุขภาพชุมชนและ อสม.นักจัดการสุขภาพ ชุมชน ไดอ้ ยา่ งถกู ต้อง 2.2 สามารถวางแผนด้านสุขภาพ การจัดการงบประมาณ การจัดกิจกรรมด้านสุขภาพ และการประเมนิ ผลการดำเนินงานแบบมสี ่วนร่วมในชมุ ชนไดอ้ ยา่ งถูกตอ้ ง 3. ระยะเวลาในการฝึกอบรม 3 ชว่ั โมง 4. ขอบขา่ ยของเนอื้ หาสาระ ประกอบด้วย 4.1 ความหมายของการจัดการสุขภาพชุมชน 4.2 ความหมายของ อสม.นกั จัดการสุขภาพชุมชน 4.3 บทบาทของ อสม.นกั จดั การสุขภาพชุมชน 4.4 กระบวนการจัดการสขุ ภาพชุมชน หมู่บ้านจัดการสุขภาพ ตำบลจัดการสุขภาพ 5. การจัดประสบการณก์ ารเรยี นร้ ู 5.1 วิทยากรนำเข้าสู่บทเรียนด้วยการ ให้ผู้เรียนเล่าประสบการณ์ที่ประสบผลสำเร็จ ในพื้นท ่ี 5.2 วทิ ยากรแบ่งกลมุ่ การเรียนรู้ออกเป็น 4 กลุม่ 5.2.1 ใบความรู้ สขุ ภาพดีเร่ิมตน้ ที่ 3 อ 2 ส 5.2.2 ใบงานที่ 1 การจัดทำแผนด้านสขุ ภาพ 8 หลักสูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสขุ ประจำหมบู่ ้าน (อสม.) นกั จดั การสุขภาพตามกลุม่ วัย ปีพุทธศกั ราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
5.2.3 ใบงานที่ 2 การจดั การงบประมาณ 5.2.4 ใบงานท่ี 3 การจดั กิจกรรมดา้ นสขุ ภาพ 5.2.5 ใบงานท่ี 4 การประเมนิ ผลการดำเนินงานอยา่ งมีส่วนร่วม ให้ผู้เรียน เขียนรายละเอียดในแต่ละใบงานโดยให้เวลากลุ่มละ 10 นาที หลังจากนั้นผู้เรียนแต่ละ กล่มุ สลับเขา้ กลมุ่ และเขยี นรายละเอียดในใบงาน ตอ่ จากกลุ่มท่แี ล้ว จนครบทงั้ 4 กลุ่ม 5.3 วิทยากรสรุปผลที่ไดจ้ ากใบงานทง้ั 4 กลุ่ม 5.4 วิทยากรสรุปบทเรียนเรื่อง ความหมายการจัดการสุขภาพชุมชน อสม.นักจัดการ สขุ ภาพชมุ ชน และบทบาทการเป็น อสม.นักจัดการสขุ ภาพชมุ ชน 6. ส่อื ประกอบการฝึกอบรม 6.1 แบบประเมนิ ตนเอง 6.2 ใบความร้ ู 6.3 ใบงาน 7. การวัดและประเมินผล ประเมินผลความร้ดู ว้ ยแบบประเมินความรู้ อสม.จดั การสุขภาพชมุ ชน จำนวน 5 ขอ้ คำถาม แบบตอบ ถกู – ผดิ หลกั สูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสขุ ประจำหมูบ่ า้ น (อสม.) นกั จดั การสขุ ภาพตามกลุ่มวัย ปีพุทธศกั ราช 2557 9 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
หนว่ ยการเรียนร้ทู ี่ 2 วิชา อสม.กบั การจัดการกลุ่มแม่และเดก็ 1. สาระสำคญั สุขภาพแม่และเด็ก ถือเป็นกลุ่มวัยเร่ิมต้นท่ีสำคัญสำหรับการมีสุขภาพดีของคนไทย อสม.นักจัดการสุขภาพแม่และเด็ก จึงควรมีองค์ความรู้ท่ีสำคัญท่ีใช้ในการถ่ายทอด ให้คำแนะนำ และเป็นท่ีปรึกษาแก่กลุ่มเป้าหมาย คือ หญิงระยะก่อนต้ังครรภ์ หญิงระหว่างต้ังครรภ์ แม่และเด็ก ระยะหลังคลอด โดยสามารถวิเคราะห์สถานการณ์กลุ่มเป้าหมายท่ีเป็นสตรีวัยเจริญพันธุ์ในชุมชน ให้ไปฝากครรภ์ได้เร็วก่อน 12 สัปดาห์ มีความรู้ ความเข้าใจ ประสบการณ์ และทักษะในการดูแล หญิงตั้งครรภ์และแม่หลังคลอด (KUSA) สามารถจัดการให้กลุ่มเป้าหมายมีการฝากครรภ์คุณภาพ อย่างมีส่วนร่วม สามารถถ่ายทอดความรู้ในการดูแลหญิงต้ังครรภ์และแม่หลังคลอดให้แก่กลุ่ม เป้าหมายและชุมชนได้ และสามารถจัดการแม่และเด็กอย่างมีส่วนร่วมในชุมชนได้เพื่อสุขภาพท่ีดี ของแมแ่ ละเด็ก อนั เปน็ ทรพั ยากรมนษุ ยท์ ่ีมีคณุ คา่ ต่อไป 2. วตั ถุประสงคเ์ ชงิ พฤติกรรม เพือ่ ใหผ้ เู้ ขา้ รบั การอบรมสามารถ 2.1 อธบิ ายนยิ ามและความหมายการจัดการดแู ลสขุ ภาพแมแ่ ละเดก็ 2.2 สามารถให้คำแนะนำวธิ ีการป้องกันการตั้งครรภท์ ่ีถูกตอ้ ง ปลอดภยั 2.3 สามารถให้คำแนะนำ/ ปรึกษาการปฏิบัติตัวเม่ือรู้ว่าตั้งครรภ์ ระหว่างตั้งครรภ์ และ หลงั คลอด 2.4 บอกวิธกี ารดูแลจิตใจระหว่างตงั้ ครรภ์และหลงั คลอด 2.5 บอกวธิ ี/ แนวทางบรหิ ารจดั การการดูแลสุขภาพแม่และเด็กอยา่ งมีสว่ นร่วม 3. ระยะเวลาในการฝกึ อบรม 3 ช่ัวโมง 4. ขอบข่ายของเน้อื หาสาระ ประกอบด้วย 4.1 ความหมายและความสำคญั ของการตง้ั ครรภแ์ ละการฝากครรภ์ (20 นาท)ี - ความหมายของการฝากครรภ์ - ประโยชนข์ องการฝากครรภเ์ ร็ว กอ่ น 12 สัปดาห ์ 4.2 การตั้งครรภ์เมอ่ื พรอ้ มและการฝากครรภ์เร็ว (60 นาที) - การป้องกันการต้ังครรภท์ ไี่ มพ่ งึ ประสงค์ - เพศสัมพันธ์ทีป่ ลอดภยั - เทคนิคการฝากครรภค์ ุณภาพและการฝากท้องเรว็ 10 หลักสตู รฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บา้ น (อสม.) นักจัดการสขุ ภาพตามกลมุ่ วยั ปพี ุทธศักราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
4.3 การตดิ ตามหญิงตั้งครรภแ์ ละแม่หลงั คลอด (20 นาที) - วิธกี ารปฏิบตั ติ ัวและข้อควรละเวน้ - การเล้ยี งลกู ด้วยนมแม ่ - การวางแผนครอบครัว และการเสรมิ สรา้ งภูมคิ ุม้ กนั ป้องกันโรค EPI 4.4 การดูแลสขุ ภาพจิตของหญิงตัง้ ครรภแ์ ละแมห่ ลงั คลอด (20 นาที) - การดแู ลจิตใจ 3 ระยะ - ภาวะซึมเศร้า 4.5 การจดั การสุขภาพเพือ่ สง่ เสรมิ การฝากครรภเ์ ร็ว (60 นาที) - การวางแผนแบบมสี ว่ นรว่ ม - ตวั อย่างวิธีปฏบิ ัตทิ ี่ดี (best practice) - การประเมนิ และติดตามผล (M&E) 5. การจดั ประสบการณ์การเรียนร ู้ 5.1 การเรียนรู้ เร่ือง ความหมายและความสำคัญของการตั้งครรภแ์ ละการฝากครรภ์ 1. จำแนกกลุ่มผเู้ รยี นเป็น 2 กลุ่ม กลมุ่ แรกเป็นกล่มุ ท่ีเคยมปี ระสบการณ์ของการตั้งครรภ์ ท่ีคลอดทารกน้ำหนักแรกเกิดตั้งแต่ 3,000 กรัมขึ้นไป อีกกลุ่มหน่ึงเป็นกลุ่มท่ีคลอดทารกแรกเกิด นำ้ หนกั นอ้ ยกวา่ 3,000 กรมั และผู้ท่ไี มเ่ คยมีประสบการณ์การต้งั ครรภ์ 2. ผู้สอนตั้งคำถามเก่ียวกับ “ความคิดเห็นต่อการตั้งครรภ์และการเอาใจใส่ดูแล ผทู้ ่ตี งั้ ครรภ์” 3. ผสู้ อนตัง้ คำถามเรือ่ ง “รไู้ ดอ้ ยา่ งไรว่าตั้งครรภ์” โดยให้ผู้เรียนไดช้ ่วยกันตอบ และ เล่าถงึ ประสบการณข์ องตนเอง กลุม่ ละ 2-3 คน 4. ผู้สอนอธิบายสรุปถึงความหมายของการตั้งครรภ์ อาการของการตั้งครรภ์ การ เปล่ยี นแปลงทางร่างกายท่ีควรสงั เกต 5. ผู้สอนบรรยายถึงการฝากครรภ์คืออะไร ความสำคัญ และจำเป็นต้องรีบฝาก ครรภโ์ ดยเรว็ ผ้สู อนเน้นสโลแกน “ฝากท้องเร็วไว ลูกเติบใหญ่แข็งแรง” 5.2 การเรียนรู้ เร่ืองการตั้งครรภเ์ มอื่ พร้อมและการฝากครรภเ์ รว็ 1. ใหผ้ ู้เรียนเลา่ ประสบการณ์การพบเห็นหรอื การรบั รูเ้ กีย่ วกับการ “ตง้ั ครรภท์ ีไ่ มพ่ รอ้ ม และไมพ่ งึ ประสงค”์ 2-3 ประสบการณ์ 2. แบ่งกลุ่มผู้เรียนกลุ่มละ 5-7 คน เพ่ือระดมสมองและแลกเปลี่ยนความคิดเห็น เก่ียวกับ - สาเหตุ ปัจจยั ที่ทำใหเ้ กิดการตัง้ ครรภท์ ี่ไมพ่ ร้อม และไมพ่ งึ ประสงค์ - วิธีการป้องกัน และการมีเพศสัมพันธ์ท่ีปลอดภัย เพื่อไม่ให้เกิดการต้ังครรภ์ที่ ไมพ่ รอ้ มและไม่พึงประสงค ์ หลักสูตรฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหมู่บ้าน (อสม.) นักจัดการสขุ ภาพตามกลุม่ วัย ปีพุทธศกั ราช 2557 11 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
3. บรรยายสรุปเนือ้ หาสาระในข้อ 1 และขอ้ 2 4. บรรยายความรู้เรื่องวิธีการหลีกเลี่ยง และปฏิเสธการอยู่ตามลำพังกับผู้ชายในท่ี รโหฐานหรือสถานที่ลับตาคนการใช้ถุงยางอนามัย การใช้ยาเม็ดป้องกันการต้ังครรภ์ การใช้ยาเม็ด คุมกำเนดิ การใช้ยาฉีดคมุ กำเนิด 5. ต้ังคำถาม “จะรู้ได้อยา่ งไรวา่ ทอ้ ง เมือ่ รู้วา่ ตงั้ ท้อง ควรทำอยา่ งไรบ้าง” โดยใหผ้ เู้ รียน ตอบแสดงความคดิ เห็น 4-5 คน 6. อธิบายวิธีการนับอายุครรภ์ท่ีถูกต้องและให้ผู้เรียนฝึกปฏิบัติการนับคำนวณ อายุครรภ์ที่ถกู ต้อง 7. บรรยายวิธีการฝากครรภ์คุณภาพ เพื่อกระตุ้นให้หญิงต้ังครรภ์ตัดสินใจรีบไป ฝากทอ้ งเร็วก่อนอายคุ รรภ์ 12 สัปดาห ์ 5.3 การเรยี นรู้ เรือ่ ง การติดตามหญงิ ตั้งครรภแ์ ละแมห่ ลังคลอด 1. ผูส้ อนบรรยายความรู้เร่ืองการปฏบิ ตั ิตัวและขอ้ ควรละเว้นของหญิงตั้งครรภ์ 2. ผ้สู อนบรรยายความร้เู ร่อื งการปฏบิ ัติตวั และขอ้ ควรละเวน้ ของหญงิ หลังคลอด 3. ผู้สอนถามคำถามเร่ือง ประโยชน์ของการเล้ียงลูกด้วยนมแม่ โดยให้ผู้เรียนตอบ 3-4 คน จากนัน้ สรปุ ประเดน็ ใหช้ ดั เจน 4. ผู้สอนถามคำถามเร่ือง และวิธีการแก้ไขปัญหาเรื่องการให้นมบุตร โดยให้ผู้เรียน ตอบ 3-4 คน จากนน้ั สรุปประเด็นใหช้ ัดเจน 5.4 การเรยี นรู้ เรื่อง การดูแลสขุ ภาพจติ ของหญงิ ต้งั ครรภ์และแมห่ ลงั คลอด 1. ต้ังประเด็นคำถามให้ผู้เรียน 2-3 คนได้แลกเปลี่ยนประสบการณ์เร่ือง อารมณ์ ความคดิ ความรูส้ ึกขณะท่ตี ้งั ครรภ์ 2. ฝึกปฏิบัติการใช้แบบคัดกรองโรคซึมเศร้า 2 คำถาม (2Q) เพ่ือประเมิน ความเครียด 5.5 การเรยี นรู้ เรือ่ ง การจดั การสุขภาพเพอื่ ส่งเสริมการฝากครรภ์เร็ว 1. แบง่ กลุ่มผูเ้ รียนกลุ่มละ 5-7 คน 2. ใหแ้ ต่ละกลุ่มระดมความคิดเรื่อง 2.1 บทบาทท่พี ึงประสงค์ของ อสม. ในการสง่ เสริมการฝากครรภ์เรว็ มอี ะไรบ้าง 2.2 หากจะต้องทำบทบาทท่ีพึงประสงค์น้ัน จะต้องทำอย่างไรมีใครเกี่ยวข้อง บา้ ง และตอ้ งใชก้ ารสนบั สนุนอะไรบา้ ง (คน เงนิ วสั ดอุ ุปกรณ์ ความรใู้ นการทำงาน) 2.3 ระดมสมองในการกำหนดคุณลักษณะหรือภาพอันพึงประสงค์ของหญิง ต้ังครรภ์และครอบครัวในเรือ่ งการมสี ่วนร่วมช่วยกนั ดแู ลสุขภาพ 3. สรุปประเด็นให้ชดั เจนให้เห็นถงึ ส่ิงท่ตี ้องดำเนินการในชุมชน 4. ยกตัวอย่างของหญิงตั้งครรภ์ท่ีมีการปฏิบัติตัวที่ดีในการดูแลสุขภาพตามขั้นตอน และส่งผลดตี อ่ การเจริญเตบิ โตและพฒั นาการท่ีดีของลกู ครอบครวั มคี วามอบอนุ่ และมีความสขุ 12 หลักสตู รฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บา้ น (อสม.) นกั จัดการสุขภาพตามกลุ่มวัย ปพี ทุ ธศกั ราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
5. บรรยายถึงวิธีการติดตามและประเมินผลการฝากครรภ์เร็วและการดูแลสุขภาพ ของแมแ่ ละเดก็ ของชุมชน 6. ทดสอบความรู้ความเข้าใจในเน้ือหาการอบรมตามแบบประเมินผลการเรียนรู้ อสม. กับการจัดการดูแลสขุ ภาพแม่และเดก็ 6. สื่อประกอบการฝึกอบรม 6.1 ใบงานท่ี 1 ฝากท้องเร็วไว ลูกเติบใหญแ่ ข็งแรง 6.2 ใบงานที่ 2 ถา้ ไมไ่ ดค้ ุมกำเนิด พรอ้ มที่จะเกิดการต้ังครรภไ์ ด้ทกุ เม่อื 6.3 ใบงานที่ 3 ดูแล ห่วงใย ใสใ่ จ แม่และเด็ก 6.4 ใบงานที่ 4 การดูแลสขุ ภาพจติ ของหญงิ ตง้ั ครรภ์และแม่หลงั คลอด 6.5 ใบงานท่ี 5 ส่งเสริมการฝากครรภเ์ รว็ ด้วยการจัดการดี ภาคีมีสว่ นรว่ ม 6.6 แบบคัดกรองโรคซมึ เศร้า 2Q 6.7 เอกสารความร้ ู 6.8 ชดุ สาธิตวธิ ีการคุมกำเนดิ 6.9 แผน่ คำนวณอายคุ รรภ์สำเรจ็ รูป 6.10 สมดุ สีชมพ ู 6.11 อุปกรณบ์ บี เกบ็ ตุนน้ำนมแม่ 7. การวดั และประเมินผล ประเมินผลความรู้ด้วยแบบประเมินความรู้ อสม.จัดการดูแลสุขภาพแม่และเด็ก จำนวน 5 ขอ้ คำถาม แบบตอบ ถูก-ผิด หลักสตู รฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหมู่บ้าน (อสม.) นักจดั การสุขภาพตามกลุ่มวยั ปีพุทธศักราช 2557 13 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
ใบงานท่ี 1 “ฝากทอ้ งเร็วไว ลกู เตบิ ใหญแ่ ขง็ แรง” เรื่อง ความหมายและความสำคญั ของการตงั้ ครรภ์และการฝากครรภ ์ จุดประสงค์การเรียนร ู้ 1. อธิบายความหมายและความสำคัญของการตั้งครรภ์และอาการบง่ ชี้ว่าต้ังครรภ์ได ้ 2. บอกถงึ ความสำคัญและประโยชนข์ องการฝากครรภเ์ ร็วกอ่ นอายุครรภ์ 12 สัปดาห ์ ขนั้ ตอนการปฏบิ ัติ 1. จำแนกกลุ่มผเู้ รยี นเป็น 2 กล่มุ กลมุ่ แรกเป็นกล่มุ ท่เี คยมีประสบการณ์ของการตงั้ ครรภ์ ที่คลอดทารกน้ำหนักแรกเกิดตั้งแต่ 3,000 กรัมข้ึนไป อีกกลุ่มหน่ึงเป็นกลุ่มที่คลอดทารกแรกเกิด น้ำหนกั นอ้ ยกวา่ 3,000 กรัม และผู้ท่ไี มเ่ คยมปี ระสบการณ์การตั้งครรภ์ 2. ผู้สอนตั้งคำถามเกี่ยวกับ “ความคิดเห็นต่อการตั้งครรภ์และการเอาใจใส่ดูแลผู้ท ่ี ตงั้ ครรภ์” 3. ผู้สอนต้ังคำถามเร่ือง “รู้ได้อย่างไรว่าต้ังครรภ์” โดยให้ผู้เรียนได้ช่วยกันตอบ และ เล่าถงึ ประสบการณข์ องตนเอง กลมุ่ ละ 2-3 คน 4. ผสู้ อนอธบิ ายสรุปถึงความหมายของการต้งั ครรภ์ อาการของการตั้งครรภ์ การเปลี่ยนแปลงทางรา่ งกายทีค่ วรสังเกต 5. ผู้สอนบรรยายถึงการฝากครรภ์คืออะไร ความสำคัญและจำเป็นต้องรีบฝากครรภ ์ โดยเรว็ 6. ผสู้ อนเน้นสโลแกน “ฝากทอ้ งเรว็ ไว ลูกเตบิ ใหญแ่ ขง็ แรง” 14 หลกั สูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหมูบ่ ้าน (อสม.) นักจัดการสขุ ภาพตามกลุ่มวัย ปพี ทุ ธศักราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
ใบงานท่ี 2 “ถา้ ไมไ่ ด้คมุ กำเนิด พรอ้ มทจ่ี ะเกดิ การตงั้ ครรภ์ไดท้ กุ เมื่อ” เร่อื ง การตั้งครรภ์เม่ือพร้อมและการฝากครรภเ์ รว็ จดุ ประสงค์การเรียนร้ ู 1. อธบิ ายถึงการป้องกนั ไมใ่ หเ้ กดิ การตัง้ ครรภท์ ่ีไม่พรอ้ มและไมพ่ ึงประสงค์ได้ 2. ระบวุ ธิ ีการมีเพศสมั พนั ธท์ ีป่ ลอดภยั ได้ 3. สามารถนับคำนวณอายุครรภท์ ่ถี กู ตอ้ งได้ 4. ระบุวิธีการท่ีเหมาะสมต่อการกระตุ้นให้หญิงต้ังครรภ์ไปฝากครรภ์ก่อนอายุครรภ์ 12 สปั ดาห์หรอื ทันทที ร่ี วู้ ่าตง้ั ครรภ์ได ้ ข้นั ตอนการปฏิบตั ิ 1. ให้ผู้เรียนเล่าประสบการณ์การพบเห็นหรือการรับรู้ เก่ียวกับการ “ต้ังครรภ์ที่ไม่พร้อม และไม่พึงประสงค์” 2-3 ประสบการณ์ 2. แบ่งกลุม่ ผเู้ รยี นกล่มุ ละ 5-7 คน เพื่อระดมสมองและแลกเปลยี่ นความคดิ เหน็ เก่ยี วกับ l สาเหตุ ปัจจยั ท่ที ำใหเ้ กิดการต้งั ครรภท์ ไี่ มพ่ รอ้ ม และไม่พงึ ประสงค ์ l วิธีการป้องกัน และการมีเพศสัมพันธ์ท่ีปลอดภัย เพื่อไม่ให้เกิดการต้ังครรภ์ที่ไม่พร้อม และไมพ่ งึ ประสงค์ 3. บรรยายสรุปเน้อื หาสาระในข้อ 1 และข้อ 2 4. บรรยายความรู้เรื่องวิธีการหลีกเลี่ยง และปฏิเสธการอยู่ตามลำพังกับผู้ชาย ในที่รโหฐานหรือสถานที่ลับตาคน การใช้ถุงยางอนามัย การใช้ยาเม็ดป้องกันการต้ังครรภ์ การใช ้ ยาเม็ดคุมกำเนิด การใช้ยาฉดี คมุ กำเนิด 5. ตั้งคำถาม “จะรู้ได้อย่างไรว่าท้อง เม่ือรู้ว่าต้ังท้อง ควรทำอย่างไรบ้าง” โดยให้ผู้เรียน ตอบแสดงความคดิ เห็น 4-5 คน 6. อธิบายวิธีการนับอายุครรภ์ที่ถูกต้อง และให้ผู้เรียนฝึกปฏิบัติการนับคำนวณอายุครรภ์ ท่ีถกู ต้อง 7. บรรยายวิธีการฝากครรภ์คุณภาพ เพื่อกระตุ้นให้หญิงต้ังครรภ์ตัดสินใจรีบไปฝากท้อง เรว็ กอ่ นอายคุ รรภ์ 12 สปั ดาห ์ หลกั สูตรฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสขุ ประจำหมบู่ ้าน (อสม.) นักจดั การสขุ ภาพตามกลุม่ วัย ปีพทุ ธศักราช 2557 15 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
ใบงานที่ 3 “ดูแล หว่ งใย ใสใ่ จ แม่และเดก็ ” เรอ่ื ง การติดตามหญงิ ต้ังครรภ์และแม่หลังคลอด จุดประสงคก์ ารเรียนร ู้ 1. อธิบายและแนะนำการปฏบิ ตั ิตัวและขอ้ ควรละเวน้ ของหญงิ ตง้ั ครรภไ์ ด้ 2. อธิบายและแนะนำการปฏิบัตติ วั และขอ้ ควรละเว้นของหญงิ หลงั คลอดได้ 3. ระบถุ ึงประโยชน์ของการเล้ยี งลูกด้วยนมแม่ และวิธกี ารแก้ไขปัญหาเรอ่ื งการให้นมบุตร ขนั้ ตอนการปฏิบัต ิ 1. บรรยายความรู้เรือ่ ง การปฏบิ ตั ติ วั และขอ้ ควรละเว้นของหญิงต้งั ครรภ์ 2. บรรยายความร้เู รื่อง การปฏิบตั ติ วั และขอ้ ควรละเวน้ ของหญิงหลังคลอด 3. ถามคำถามเร่ือง ประโยชน์ของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ โดยให้ผู้เรียนตอบ 3-4 คน จากนัน้ สรปุ ประเด็นให้ชัดเจน 4. ถามคำถามเรื่อง และวธิ ีการแกไ้ ขปัญหาเร่อื งการให้นมบุตร โดยให้ผ้เู รยี นตอบ 3-4 คน จากนนั้ สรปุ ประเดน็ ให้ชัดเจน 16 หลกั สตู รฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหมบู่ า้ น (อสม.) นกั จดั การสขุ ภาพตามกลมุ่ วัย ปพี ุทธศกั ราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
ใบงานที่ 4 เร่ือง การดูแลสขุ ภาพจติ ของหญิงต้ังครรภแ์ ละแม่หลังคลอด จดุ ประสงค์การเรยี นรู ้ 1. อธบิ ายสาเหตุของการเกิดความเครยี ดในหญงิ ต้งั ครรภ์ได้ 2. ประเมินความเครียดโดยใช้แบบคดั กรองโรคซมึ เศร้า 2 คำถาม (2Q) 3. ระบุวิธกี ารสรา้ งความสุข การผ่อนคลายเพอ่ื คลายความเครยี ดของหญงิ ต้ังครรภไ์ ด ้ ขนั้ ตอนการปฏบิ ัติ 1. ต้ังประเดน็ คำถามให้ผู้เรียน 2-3 คน ได้แลกเปล่ยี นประสบการณ์เร่ือง อารมณ์ ความคิด ความรู้สึกขณะท่ตี ง้ั ครรภ ์ 2. ฝึกปฏิบัตกิ ารใชแ้ บบคดั กรองโรคซมึ เศร้า 2 คำถาม (2Q) เพอ่ื ประเมนิ ความเครยี ด แบบคดั กรองโรคซึมเศร้า 2 คำถาม (2Q) ข้อแนะนำ ถามด้วยภาษาที่สอดคล้องกับท้องถิ่นหรือเหมาะสมกับผู้ถูกสัมภาษณ์ ควรถามให้ได ้ คำตอบทลี ะขอ้ ถา้ ไมเ่ ข้าใจถามซำ้ ไมค่ วรอธิบายเพม่ิ เตมิ คำถาม ภาษากลาง ภาษาอีสาน ม ี ไมม่ ี (บ่มี) 1 ใน สองสปั ดาห์ทผ่ี ่านมา รวมวนั น้ี ในสองสปั ดาหท์ ่ผี ่านมารวมม่อื นเ่ี จา้ ทา่ นรู้สึก หดหู่ เศร้า หรือทอ้ แท ้ มอี าการมูนี่บ ่ สน้ิ หวัง หรอื ไม ่ : อุกอ่ัง หงอย เซ็ง หนหวย บ่เป็น ตาอยู่ มแี ตอ่ ยากไฮ่ 2 ในสองสัปดาห์ทผี่ า่ นมา รวมวนั น้ ี ในสองสปั ดาหท์ ่ผี ่านมารวมมือ่ นี่เจ้า ทา่ นรูส้ ึก เบื่อ ทำอะไรกไ็ ม่ มอี าการมนู บี่ ่ เพลิดเพลิน หรอื ไม่ : บส่ นใจหยัง บอ่ ยากเฮด็ หยัง บ่ม่วนบ่ซนื 3. บรรยายและยกตัวอย่างวิธีการสร้างความสุข การผ่อนคลายเพ่ือคลายความเครียด สำหรบั หญิงตัง้ ครรภ ์ หลักสตู รฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหมบู่ า้ น (อสม.) นักจดั การสขุ ภาพตามกลุ่มวัย ปีพทุ ธศกั ราช 2557 17 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
ใบงานที่ 5 “ส่งเสริมการฝากครรภเ์ ร็ว ด้วยการจดั การดี ภาคีมสี ว่ นรว่ ม” เรื่อง การจดั การสขุ ภาพเพือ่ สง่ เสรมิ การฝากครรภเ์ ร็ว จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ 1. บอกถึงบทบาททพี่ ึงประสงค์ของ อสม. ในการสง่ เสรมิ การฝากครรภ์เรว็ 2. บอกวธิ /ี แนวทางบรหิ ารจัดการการดแู ลสขุ ภาพแม่และเด็กอยา่ งมสี ว่ นร่วม 3. ยกตัวอย่างวิธีการปฏิบัติตัวท่ีดีของหญิงต้ังครรภ์ในการดูแลสุขภาพของตนเองและ ทารกได ้ 4. บอกถึงวิธีท่ีจะติดตามและประเมินผลการฝากครรภ์เร็วและการดูแลสุขภาพของแม่ และเด็กของชุมชนได้ ข้ันตอนการปฏิบตั ิ 1. แบ่งกลมุ่ ผเู้ รียนกลุม่ ละ 5-7 คน 2. ให้แต่ละกลุม่ ระดมความคิดเร่ือง 2.1 บทบาททพ่ี ึงประสงคข์ อง อสม. ในการส่งเสริมการฝากครรภเ์ ร็ว มีอะไรบ้าง 2.2 หากจะต้องทำบทบาทท่ีพึงประสงค์น้ัน จะต้องทำอย่างไร มีใครเก่ียวข้องบ้าง และตอ้ งใชก้ ารสนับสนนุ อะไรบ้าง (คน เงนิ วสั ดุอปุ กรณ์ ความร้ใู นการทำงาน) 2.3 ระดมสมองในการกำหนดคุณลักษณะหรือภาพอันพึงประสงค์ของหญิงตั้งครรภ์ และครอบครวั ในเร่อื งการมีส่วนร่วมชว่ ยกันดแู ลสขุ ภาพ 3. สรุปประเด็นใหช้ ัดเจนให้เห็นถึงสงิ่ ทีต่ อ้ งดำเนนิ การในชมุ ชน 4. ยกตัวอย่างของหญิงต้ังครรภ์ท่ีมีการปฏิบัติตัวท่ีดีในการดูแลสุขภาพตามข้ันตอน และส่งผลดีต่อการเจรญิ เตบิ โตและพัฒนาการทด่ี ขี องลกู ครอบครัวมีความอบอนุ่ และมคี วามสุข 5. บรรยายถึงวิธีการติดตามและประเมินผลการฝากครรภ์เร็วและการดูแลสุขภาพของแม่ และเดก็ ของชมุ ชน 6. ทดสอบความรู้ความเข้าใจในเนื้อหาการอบรมตามแบบประเมินผลการเรียนรู้ อสม. กบั การจัดการดแู ลสขุ ภาพแม่และเด็ก 18 หลักสตู รฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหม่บู า้ น (อสม.) นักจดั การสขุ ภาพตามกลมุ่ วยั ปพี ทุ ธศกั ราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 3 วชิ า อสม.กับการจดั การกลมุ่ เดก็ ปฐมวัย เรื่อง การส่งเสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย 1. สาระสำคญั การส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย เป็นการศึกษาและเรียนรู้เกี่ยวกับพัฒนาการเด็กตั้งแต่ แรกเกดิ ถึง 5 ปี ซงึ่ ต้องสอนให้เดก็ เกิดความคิดสร้างสรรคฝ์ ึกพฒั นาการทั้ง 4 ดา้ น เช่น พัฒนาการ ด้านร่างกาย พฒั นาการทางด้านสติปัญญา พัฒนาการด้านอารมณ์ และพัฒนาการดา้ นสงั คม ซึง่ การ ดูแลเด็กนนั้ มีความจำเปน็ ตอ้ งดแู ลทง้ั ให้ร่างกายเติบโต และมีพัฒนาการทสี่ มวยั 2. วตั ถุประสงค์เชงิ พฤติกรรม เพอ่ื ให้ผเู้ ข้ารบั การอบรมสามารถ 2.1 สามารถอธบิ ายความสำคญั ของพัฒนาการเด็ก 2.2 สามารถบอกลำดบั ขนั้ ของพัฒนาการเดก็ 2.3 วิเคราะหเ์ บ้อื งตน้ ได้ว่าเด็กมพี ัฒนาการตามวัย 2.4 บอกหรอื อธบิ ายประโยชนแ์ ละคุณคา่ ของการสง่ เสริมพฒั นาการเด็กตามวยั 3. ระยะเวลาในการฝึกอบรม 1 ช่วั โมง 4. ขอบข่ายของเน้ือหาสาระ ประกอบด้วย 4.1 ความหมายและความสำคัญของพัฒนาการเด็กและการเจริญเติบโต ลำดับข้ันของ พฒั นาการตามวัย 4.2 หลกั การสง่ เสริมพัฒนาการตามวัย 4.2.1 การใหค้ วามรกั ความอบอนุ่ 4.2.2 การฝึกระเบียบวนิ ัย (การดูทวี ี การใชส้ ่อื เทคโนโลยีท่ีเหมาะสม) 4.2.3 การนอนหลบั พกั ผอ่ น 4.2.4 การนวดเสริม 4.3 การเลน่ เพือ่ ส่งเสรมิ พฒั นาการดา้ นการเคลือ่ นไหว 5. การจัดประสบการณก์ ารเรียนร ู้ ขั้นทบทวนและระบุประสบการณ์ 1. ผู้เข้ารับการอบรมทำแบบวัดความรูก้ อ่ นเรียน ใชเ้ วลาประมาณ 15 นาท ี 2. นำเขา้ สู่บทเรียนโดยถาม หลกั สตู รฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสขุ ประจำหมู่บา้ น (อสม.) นักจดั การสุขภาพตามกลมุ่ วัย ปพี ทุ ธศกั ราช 2557 19 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
2.1 สถานการณ์เดก็ ไทย 2.2 ประสบการณก์ ารเลย้ี งลูกของผู้อบรมเรอื่ งพัฒนาการเดก็ และการเจริญเติบโต “ใครมีลูกหลานในวัยนบ้ี ้าง” “แล้วคดิ ว่า ลกู หลานเจรญิ เตบิ โตปกติมั้ย” 2.3 กจิ กรรมจกิ๊ ซอว์ลำดบั ขน้ั พัฒนาการตามวยั (รายละเอียดตามคำแนะนำในกิจกรรม) 3. วทิ ยากรบรรยายเร่ือง 3.1 ความหมายของพัฒนาการเดก็ และการเจรญิ เตบิ โต 3.2 ลำดบั ขนั้ ของพฒั นาการตามวยั 3.3 หลักการสง่ เสรมิ พฒั นาการตามวัย ข้ันวิเคราะหป์ ระสบการณ์และขัน้ วางแผนและปฏิบตั ิ 4. วิทยากรแบ่งกลุ่มผู้เข้ารับการอบรม ร่วมกันศึกษาใบความรู้ที่ 1-3 และปฏิบัติตาม ใบงานท่ี 1 เร่ือง “กิจกรรมส่งเสริมพัฒนาการด้านการเคลื่อนไหว” โดยให้แต่ละกลุ่มสรุปประเด็น จากใบความรู้ดังน้ี 1) ระดมความคิด แลกเปล่ียนเรียนรู้เรื่องประโยชน์ของการส่งเสริมพัฒนาการ ด้านการเคล่ือนไหว 2) ระดมความคิด นำวัสดุท่ีมีมาประดิษฐ์เป็นของเล่นเพื่อนใช้ส่งเสริมพัฒนาการ ดา้ นการเคลอ่ื นไหว เพือ่ ตอบคำถาม 2 คำถาม l ใชส้ ่งเสริมพัฒนาการเดก็ ในวัยใด l วธิ ีใชส้ ่งเสรมิ พัฒนาการทำอยา่ งไร 3) กล่มุ เสนอสิง่ ทไี่ ดจ้ ากการระดมสมองในประเดน็ l ประโยชนข์ องการสง่ เสรมิ พัฒนาการดา้ นการเคลอ่ื นไหว l ของเลน่ ทป่ี ระดิษฐไ์ ดใ้ ช้ส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ วัยใด ทำอยา่ งไร แล้วสง่ ตัวแทนออกมานำเสนอและสรปุ บทเรียนเป็นภาพรวมใชเ้ วลาประมาณ 30 นาท ี ขน้ั สรุปประสบการณ์ 5. วิทยากรซักถามความเข้าใจ และสรุปเนื้อหาสาระ พร้อมทั้งให้ผู้เข้ารับการอบรม ทำแบบวัดความรหู้ ลังการอบรม 6. สอื่ ประกอบการฝกึ อบรม 1. คมู่ อื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย (กรมสขุ ภาพจิต) 2. แบบคัดกรองพัฒนาการเดก็ แรกเกดิ - 5 ปี (กรมสุขภาพจติ ) 3. ของเล่นตามภูมิปัญญาพื้นบ้านส่งเสริมพัฒนาการ (ตามบริบทพื้นท่ี) “กระตุกต่อมคิด สะกดิ ตอ่ มอยาก” 4. วัสดุเหลอื ใช้สำหรับประดิษฐข์ องเลน่ 20 หลักสูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหม่บู ้าน (อสม.) นักจดั การสุขภาพตามกลมุ่ วยั ปพี ทุ ธศกั ราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
5. ต๊กุ ตาหรือสอื่ บุคคล 6. จิก๊ ซอวล์ ำดับข้ันพัฒนาการตามวยั 7. ใบความร ู้ l เรอื่ ง “สถานการณเ์ ด็กไทย” l เรื่อง “พฒั นาการเด็กปฐมวัย” l เร่อื ง “พฒั นาการดา้ นการเคล่อื นไหว” 8. ใบงานท่ี 1 เร่อื ง “กจิ กรรมส่งเสริมพัฒนาการด้านการเคลอื่ นไหว” 7. การวัดและประเมนิ ผล 7.1 วธิ ีการวดั และประเมนิ ผล 7.1.1 ประเมนิ ความรกู้ ่อน-หลังการฝึกอบรม 7.1.2 สงั เกตพฤติกรรมการเรยี นรู ้ 7.1.3 สมุ่ ถาม 7.1.4 ทดสอบการปฏิบัติในเร่ืองการส่งเสริมพฒั นาการเดก็ 7.2 เครือ่ งมอื วัดและประเมนิ ผล 7.2.1 แบบประเมนิ ความรกู้ ารดแู ลสขุ ภาพเดก็ ปฐมวยั 7.2.2 แบบบนั ทกึ การสังเกตพฤตกิ รรมการเรยี นรูแ้ ละการมสี ่วนรว่ ม 7.3 เกณฑก์ ารวดั และประเมินผล ความรู้เก่ียวกบั การสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวยั ใชเ้ กณฑผ์ า่ นร้อยละ 60 หลักสูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหมบู่ ้าน (อสม.) นักจัดการสุขภาพตามกลมุ่ วยั ปีพทุ ธศกั ราช 2557 21 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
เร่อื ง อาหารกบั การเจรญิ เติบโตตามวัย 1. สาระสำคญั โภชนาการมีบทบาทสำคัญต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของเด็ก อัตราการเจริญ เติบโตจะเร็วที่สุดในช่วงเป็นทารก และลดลงเมื่อเด็กอายุเพ่ิมขึ้น ดังน้ันโภชนาการท่ีดีจึงเป็น ส่ิงสำคัญอย่างย่ิง เนื่องจากร่างกายต้องการเสริมสร้างการเจริญเติบโตและพัฒนาการ อายุระหว่าง 1-5 ปี ซ่ึงเป็นช่วงปีแห่งการปลูกจิตสำนึก (Formative years) การเจริญเติบโตทางด้านร่างกาย จิตใจ และอารมณ์ เชน่ เดยี วกบั ทกั ษะทางกาย มกี ารพัฒนาอยา่ งค่อนขา้ งรวดเรว็ ระหว่างช่วงเวลานี้ นำ้ หนัก สว่ นสูง กลา้ มเน้อื กระดกู ฟันนำ้ นม สมอง และระบบภูมิคมุ้ กนั ยงั คงมีพัฒนาการและการ เติบโต อย่างไรก็ตาม อัตราการเจริญเติบโตของเด็กน้ันแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับโภชนาการท่ีเด็กได้รับ และพื้นฐานทางพนั ธกุ รรม 2. วตั ถุประสงคเ์ ชิงพฤติกรรม เพอื่ ใหผ้ ้เู ข้ารบั การอบรมสามารถ 1. สามารถอธบิ ายความสำคัญของการไดร้ บั อาหารทเ่ี หมาะสมตามวยั 2. สามารถสาธิตการใหน้ มแม่ทีถ่ ูกวิธ ี 3. สามารถสาธิตการทำอาหารเสริมทีเ่ หมาะสม 3. ระยะเวลาในการฝึกอบรม 1.25 ชั่วโมง 4. ขอบขา่ ยของเนอ้ื หาสาระ ประกอบดว้ ย 1. ความสำคญั ของนำ้ นมแม่ 2. วธิ กี ารใหน้ มแมท่ ่ถี กู วธิ ี 3 ด. (ดูดเร็ว ดดู บอ่ ย ดดู ถูกวิธี) 3. อาหารกับการเจริญเตบิ โตตามวยั (รเู้ ลือก รักกนิ เติบโต สดใสแข็งแรง) 5. การจัดประสบการณ์การเรยี นร ู้ ขนั้ ทบทวนและระบปุ ระสบการณ์ 1. ผเู้ ขา้ รบั การอบรมทำแบบวดั ความรูก้ ่อนเรยี น ใชเ้ วลาประมาณ 15 นาที 2. นำเข้าสู่บทเรยี น ซักถามและบรรยาย ข้นั วิเคราะห์ประสบการณ์และขั้นวางแผนและปฏบิ ัติ 3. แบ่งกลมุ่ ผู้เรยี น กลุ่มละ 10-15 คน พร้อมแจกใบความรู้ที่ 4 (การเล้ยี งลกู ด้วยนมแม)่ ใบความรทู้ ี่ 5 (อาหารกับการเจรญิ เติบโตตามวยั ) และใบงาน (โจทย์) 2 ใบงาน 22 หลักสตู รฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหม่บู ้าน (อสม.) นกั จัดการสขุ ภาพตามกลุ่มวัย ปพี ทุ ธศกั ราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
4. ทำกิจกรรมกลุ่ม 3 กลุ่ม ตามใบงาน ในประเด็น - ใบงานที่ 2 กจิ กรรมการเรียนรู้การเล้ียงลูกดว้ ยนมแม ่ - ใบงานที่ 3 กจิ กรรมการเรยี นรู้ดา้ นอาหารตามวยั ข้นั สรุปประสบการณ ์ 5. วิทยากรสรุปและบรรยายเพ่ิมเติม รู้เลือก รักกิน เติบโต สดใสแข็งแรง พร้อมทั้งให ้ ผ้เู ข้ารับการอบรมทำแบบวดั ความร้หู ลังการอบรม 6. สือ่ ประกอบการฝึกอบรม 1. โมเดลอาหาร 2. โมเดลเต้านม 3. ตกุ๊ ตาเดก็ 4. วัตถุดิบในการประกอบอาหาร 5. รูปภาพอาหาร 6. ค่มู อื สง่ เสริมพฒั นาการเดก็ แรกเกดิ - 5 ปี สำหรับผูป้ กครอง (กรมสขุ ภาพจิต) - ใบงานท่ี 2 กิจกรรมการเรียนรู้การเล้ียงลูกดว้ ยนมแม ่ - ใบงานที่ 3 กิจกรรมการเรียนรู้ดา้ นอาหารตามวยั 7. การวัดและประเมนิ ผล 1. วธิ กี ารวดั และประเมนิ ผล 1.1 ประเมินความรูก้ อ่ น-หลัง 1.2 บันทกึ การสงั เกตพฤตกิ รรมการเรียนรแู้ ละการมสี ่วนรว่ ม 1.3 บันทกึ การสังเกตการนำเสนอวา่ ครอบคลุมตามประเด็นเน้ือหาตามใบงาน 2. เคร่อื งมอื วัดและประเมินผล 2.1 แบบประเมนิ ความรู้กอ่ น-หลงั 2.2 แบบบนั ทกึ การสังเกตพฤติกรรมการเรียนรแู้ ละการมสี ่วนร่วม 2.3 แบบบนั ทึกการสงั เกตการนำเสนอว่าครอบคลุมตามประเดน็ เนื้อหาตามใบงาน 3. เกณฑก์ ารวัดและประเมินผล ความรู้เกีย่ วกบั อาหารกบั การเจริญเติบโตตามวัยใช้เกณฑผ์ า่ นรอ้ ยละ 60 หลักสูตรฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหมู่บา้ น (อสม.) นกั จดั การสุขภาพตามกลุ่มวัย ปพี ุทธศักราช 2557 23 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
เรอื่ ง สขุ ภาพในช่องปาก 1. สาระสำคญั การดูแลสุขภาพช่องปากเด็กปฐมวัย เป็นสิ่งสำคัญที่พ่อแม่ผู้ปกครองไม่ควรละเลย เพ่ือเป็นการเตรียมฟันสวยแข็งแรงให้แก่เด็กป้องกันฟันผุ ซึ่งเด็กสุขภาพช่องปากดี ฟันสวยแข็งแรง เป็นปัจจัยหนึ่งที่ช่วยให้เป็นประโยชน์แก่เด็กในการรับประทานอาหาร คือ สามารถบดเค้ียวอาหาร ให้ละเอียด เป็นการย่อยอาหารข้ันแรกในช่องปาก เด็กสามารถรับประทานอาหารได้ดี มีรสชาติ และไดอ้ าหารเพียงพอ ครบถว้ น 2. วัตถปุ ระสงค์เชงิ พฤติกรรม เพือ่ ใหผ้ เู้ ข้ารบั การอบรมสามารถ 1. สามารถอธิบายความสำคัญและวิธีการดูแลสุขภาพชอ่ งปากไดอ้ ย่างถูกต้อง 2. สามารถสาธติ การนวดเหงือกและการทำความสะอาดชอ่ งปากอย่างถกู วธิ ี 3. ระยะเวลาในการฝกึ อบรม 25 นาที 4. ขอบข่ายของเนื้อหาสาระ ประกอบด้วย 1. ความสำคัญของการดูแลสขุ ภาพชอ่ งปาก 2. วิธกี ารทำความสะอาดชอ่ งปากอยา่ งถูกวิธี 3. วิธกี ารแปรงฟนั ถกู วิธ ี 5. การจัดประสบการณก์ ารเรยี นร ู้ ขนั้ ทบทวนและระบุประสบการณ์ 1. ผ้เู ขา้ รบั การอบรมทำแบบวดั ความรู้ก่อนเรยี น ใช้เวลาประมาณ 15 นาที 2. นำเข้าส่บู ทเรียนโดยเพลงการแปรงฟันที่ถูกวิธพี รอ้ มท่าประกอบ ขนั้ วเิ คราะห์ประสบการณ์และข้ันวางแผนและปฏิบตั ิ 3. วิทยากรบรรยาย สาธิตและฝีกปฏิบัติพร้อมทั้งแจกใบความรู้ท่ี 6 (การดูแลสุขภาพ ชอ่ งปากกลุ่มวัยแรกเกิด-5 ปี ......เตรยี มฟนั สวยให้แข็งแรง) • การดูแลสขุ ภาพช่องปาก • การทำความสะอาดชอ่ งปากอยา่ งถูกวธิ ี • การแปรงฟนั ถกู วธิ ี 4. ทำกิจกรรมกลุ่มตามใบงานที่ 4 กิจกรรมการเรยี นรู้การดแู ลสขุ ภาพช่องปาก 24 หลักสตู รฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) นักจัดการสุขภาพตามกลุม่ วัย ปพี ุทธศักราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
ขั้นสรุปประสบการณ์ 5. วิทยากรซักถามความเข้าใจ และสรุปเน้ือหาสาระ พร้อมท้ังให้ผู้เข้ารับการอบรม ทำแบบวัดความรู้หลังการอบรม 6. ส่อื ประกอบการฝกึ อบรม 1. โมเดลฟนั เด็ก 2. เพลง 3. แผน่ พบั / ภาพพลกิ 4. โปสเตอร์ 7. การวดั และประเมนิ ผล 1. วธิ ีการวดั และประเมินผล 1.1 ประเมินความรูก้ ่อน-หลงั การฝึกอบรม 1.2 สังเกตพฤติกรรมการเรียนรแู้ ละการมีสว่ นรว่ ม 2. เครื่องมือวดั และประเมนิ ผล 2.1 แบบประเมินความรกู้ ารดแู ลสขุ ภาพเดก็ ปฐมวยั 2.2 แบบบันทกึ การสังเกตพฤตกิ รรมการเรียนรู้และการมสี ว่ นร่วม 3. เกณฑก์ ารวดั และประเมินผล ความรู้เก่ียวกบั สขุ ภาพในชอ่ งปากใช้เกณฑ์ผ่านรอ้ ยละ 60 หลกั สตู รฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหม่บู า้ น (อสม.) นกั จัดการสุขภาพตามกลมุ่ วยั ปพี ุทธศกั ราช 2557 25 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
เรื่อง อสม. จะจดั การสุขภาพในการดแู ลเดก็ ปฐมวยั และสง่ ต่อไดอ้ ยา่ งไร 1. สาระสำคัญ อสม.นักจัดการสุขภาพในฐานะแกนนำการเปล่ียนแปลงด้านสุขภาพในชุมชน หากสามารถ จัดการดูแลสุขภาพเด็กปฐมวัยและส่งต่อได้อย่างเหมาะสม โดยการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่าย สขุ ภาพในพ้นื ที่ จะส่งผลใหเ้ ดก็ มีพฒั นาการสมวยั เจริญเตบิ โตสมส่วน 2. วัตถปุ ระสงค์เชงิ พฤตกิ รรม เพ่อื ใหผ้ ู้เข้ารับการอบรมสามารถ 1. สามารถอธิบายความสำคัญและประโยชน์ของการจัดการสุขภาพเพ่ือส่งเสริมสุขภาพ เดก็ ปฐมวยั ไดอ้ ย่างถกู ต้อง 2. สามารถอธิบายข้ันตอนในการจัดการสุขภาพเพ่ือส่งเสริมสุขภาพเด็กปฐมวัยได้อย่าง ถกู ตอ้ ง 3. ระยะเวลาในการฝกึ อบรม 30 นาที 4. ขอบขา่ ยของเนือ้ หาสาระ ประกอบด้วย 1. ความสำคัญของการจดั การสุขภาพเพอ่ื ส่งเสริมสุขภาพเดก็ ปฐมวัย 2. บทบาท อสม.ในการจัดการสขุ ภาพเพอื่ สง่ เสริมสุขภาพเดก็ ปฐมวัยและส่งต่อ 3. ขั้นตอนการจัดการสขุ ภาพกลมุ่ เด็กปฐมวัยและการส่งต่อที่เหมาะสม 5. การจดั ประสบการณก์ ารเรยี นร ู้ ขน้ั ทบทวนและระบปุ ระสบการณ ์ 1. ผูเ้ ขา้ รบั การอบรมทำแบบวัดความรูก้ ่อนเรียน ใชเ้ วลาประมาณ 5 นาท ี 2. แบง่ กลมุ่ ผู้เรียน กลมุ่ ละ 10-15 คน พร้อมแจกใบความรูท้ ่ี 7 (อสม. จะจดั การสุขภาพ ในการดแู ลเดก็ ปฐมวยั และส่งตอ่ ไดอ้ ยา่ งไร) ขน้ั วิเคราะห์ประสบการณแ์ ละขน้ั วางแผนและปฏบิ ตั ิ 3. แบง่ กลุ่มผเู้ รียน กลมุ่ ละ 10-15 คน พรอ้ มแจกใบความรทู้ ่ี 7 4. ทำกิจกรรมกลมุ่ 3 กลุม่ ตามใบงาน ขน้ั สรปุ ประสบการณ์ 5. วิทยากรสรุปและบรรยายเพ่ิมเติม พร้อมทั้งให้ผู้เข้ารับการอบรมทำแบบวัดความร้ ู หลังการอบรม 26 หลกั สตู รฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสขุ ประจำหมบู่ า้ น (อสม.) นกั จดั การสุขภาพตามกลุม่ วัย ปีพทุ ธศกั ราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
6. สือ่ ประกอบการฝึกอบรม กรณีศึกษา (สถานะสุขภาพชุมชนดา้ นสุขภาพแมแ่ ละเดก็ ) 7. การวัดและประเมินผล 1. วิธกี ารวดั และประเมนิ ผล 1.1 ประเมนิ ความรกู้ อ่ น-หลังการฝกึ อบรม 1.2 สังเกตพฤติกรรมการเรียนรู้และการมสี ว่ นรว่ ม 2. เครื่องมือวัดและประเมนิ ผล 2.1 แบบประเมินความร้กู ารจัดการสุขภาพเพ่ือสง่ เสริมสขุ ภาพเด็กปฐมวัย 2.2 แบบบนั ทึกการสงั เกตพฤติกรรมการเรียนรูแ้ ละการมสี ว่ นรว่ ม 3. เกณฑก์ ารวดั และประเมนิ ผล ความรู้ ขัน้ ตอนการจัดการสุขภาพเพ่อื ส่งเสริมสุขภาพเด็กปฐมวัย รอ้ ยละ 80 หลกั สตู รฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหม่บู า้ น (อสม.) นักจัดการสุขภาพตามกลุ่มวัย ปพี ทุ ธศักราช 2557 27 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
กจิ กรรมประกอบการเรยี นการสอน เรื่อง การส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัย คำแนะนำกจิ กรรมจกิ๊ ซอว์ลำดับข้นั พัฒนาการตามวยั ประกอบด้วย เอกสาร 1 แบบบันทึกการเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย ตามช่วงอาย ุ โดยพอ่ แม่ ผปู้ กครอง (ให้พิมพใ์ นกระดาษขนาดใหญ่เท่าโปสเตอร์ ตารางเปลา่ ) เอกสาร 2 ภาพพฒั นาการเด็กตามวัยตา่ ง ๆ (ตดั ภาพแยกออกเป็น 10 ใบ) เอกสาร 3 เฉลยกิจกรรมจก๊ิ ซอวล์ ำดบั ขน้ั พัฒนาการตามวยั วิธีทำกจิ กรรม 1. ใหเ้ ตรียมแบบบันทึกฯ (เอกสาร 1) ติดไว้บนกระดานขนาดใหญ่หน้าห้อง 2. สุ่มแจกภาพพัฒนาการด้านต่างๆ (เอกสาร 2) ท่ีตัดไว้เรียบร้อยแล้ว 10 ใบ ให้ผู้เข้า อบรม 3. ให้ผู้เข้าอบรมแต่ละคนติดภาพพัฒนาการลงในแบบบันทึกฯให้ตรงกับด้านและช่วงอายุ ของภาพทีต่ วั เองได้รับ 4. วิทยากรเฉลยภาพพัฒนาการแต่ละภาพว่าควรจะอยู่ในพัฒนาการด้านใดช่วงอายุ เท่าไหร ่ ภาพพัฒนาการเดก็ ตามวัยตา่ งๆ สะดงุ้ หรอื เคลือ่ นไหวร่างกายเม่อื ได้ยนิ เสยี งพูดระดับปกต ิ มองตามสิง่ ของท่เี คลอ่ื นที่เป็นมุม 180 องศา 28 หลักสตู รฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหม่บู ้าน (อสม.) นักจดั การสุขภาพตามกลุ่มวัย ปพี ุทธศักราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
หนอู ยากไดอ้ ันไหนจะ๊ แสดงความต้องการโดยทำท่าทางหรือเปลง่ เสยี ง จบี นิ้วมือเพ่ือหยบิ ของชน้ิ เล็ก เดนิ ลากของเลน่ หรือสิ่งของได้ ตอบชือ่ วัตถุได้ถูกต้อง หลกั สตู รฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมบู่ า้ น (อสม.) นกั จัดการสุขภาพตามกล่มุ วยั ปพี ทุ ธศักราช 2557 29 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
อนั ไหนเล็กกวา่ อันนจ้ี ะ๊ ใชช้ ้อนตกั อาหารกินเองได้ กระโดดเทา้ พน้ พื้นทัง้ สองขา้ ง ช่วยทำงานขัน้ ตอนเดยี วไดเ้ อง เลอื กวตั ถทุ ่มี ีขนาดใหญแ่ ละเลก็ กว่า 30 หลกั สูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหม่บู ้าน (อสม.) นกั จัดการสขุ ภาพตามกล่มุ วัย ปพี ทุ ธศกั ราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
เฉลยกจิ กรรม จก๊ิ ซอว์ลำดบั ข้นั พัฒนาการตามวัย สะดุ้งหรือเคล่ือนไหวร่างกายเม่ือได้ยินเสียงพูดระดับปกติ อายุ แรกเกิด - 1 เดือน ดา้ นการเข้าใจภาษา (RL) มองตามสิง่ ของที่เคลอ่ื นท่เี ป็นมุม 180 องศา อายุ 3-4 เดอื น ด้านการใชก้ ล้ามเน้ือมดั เลก็ (FM) หนอู ยากไดอ้ ันไหนจ๊ะ แสดงความตอ้ งการโดยทำท่าทางหรอื เปล่งเสียง อายุ 10-12 เดือน ด้านการใช้ภาษา (EL) จบี น้ิวมอื เพือ่ หยิบของชิ้นเลก็ อายุ 10-12 เดือน ด้านการใชก้ ล้ามเนือ้ มดั เล็ก (FM) เดินลากของเล่นหรือสง่ิ ของได ้ อายุ 13-18 เดอื น ด้านการเคลอื่ นไหว (GM) หลักสตู รฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหมบู่ า้ น (อสม.) นักจดั การสขุ ภาพตามกลุ่มวัย ปพี ุทธศักราช 2557 31 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
ตอบชื่อวัตถุไดถ้ กู ต้อง อายุ 13-18 เดือน ด้านการใช้ภาษา (EL) อนั ไหนเลก็ กวา่ อันน้ีจ๊ะ ใช้ช้อนตักอาหารกินเองได ้ อายุ 19-24 เดือน ด้านการช่วยเหลอื ตัวเองและสงั คม (PS) กระโดดเท้าพ้นพน้ื ท้ังสองขา้ ง อายุ 25-30 เดือน ดา้ นการเคล่ือนไหว (GM) ชว่ ยทำงานขนั้ ตอนเดียวไดเ้ อง อายุ 37-42 เดือน ด้านการช่วยเหลือตวั เองและสงั คม (PS) เลอื กวตั ถทุ ี่มีขนาดใหญ่และเล็กกว่า อายุ 43-48 เดือน ด้านการเข้าใจภาษา (RL) 32 หลักสูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสขุ ประจำหม่บู ้าน (อสม.) นักจัดการสขุ ภาพตามกลุ่มวัย ปีพทุ ธศักราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
หนว่ ยการเรียนรู้ท่ี 4 วิชา อสม.กับการจัดการกลุ่มวัยทำงาน เร่ือง ปลอดโรค ปลอดภัย กายใจเปน็ สุข 1. สาระสำคัญ โรคไม่ติดต่อเร้ือรังหรือเรียกว่าโรควิถีชีวิต เป็นโรคที่เกิดจากพฤติกรรมและการดำรงชีวิต ท่ีไม่ถูกต้องเหมาะสม แต่สามารถป้องกันได้ ได้แก่ โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ ขาดเลือด โรคหลอดเลือดสมอง (อัมพฤกษ์ อัมพาต) และโรคมะเร็ง ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคไม่ติดต่อเร้ือรังที่สำคัญคือพฤติกรรมสุขภาพและการดำรงชีวิตท่ี ไม่ถกู ตอ้ งเหมาะสม เช่น อาหารหวาน/ มนั / เค็มจัด รวมถงึ ขนมขบเคยี้ ว นำ้ อดั ลม กาแฟ อาหาร สำเร็จรูป กินผัก ผลไม้น้อย ด่ืมเครื่องด่ืมที่มีแอลกอฮอล์อย่างหนัก สูบบุหร่ี ขาดการเคลื่อนไหว ออกกำลงั กาย และความเครยี ดเร้อื รงั การป้องกันและควบคุมปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคเร้ือรังในประชาชน กลุ่มเสี่ยง และ กลุ่มป่วยเพื่อให้รู้เรื่องโรค และการปฏิบัติตัวได้ถูกต้อง ซึ่ง อสม.สามารถค้นหา คัดกรองเพื่อ ประเมินพฤติกรรมสขุ ภาพเบือ้ งตน้ แนะนำและประสานกับ รพ.สต.ในการจัดบริการต่อไป 2. วัตถปุ ระสงค์เชงิ พฤติกรรม เพื่อใหผ้ ู้เข้ารับการอบรมสามารถ 2.1 อธบิ าย อนั ตรายโรค สาเหตุและปจั จยั เสยี่ ง ของโรคไมต่ ดิ ตอ่ เรอ้ื รงั 5 โรค (เบาหวาน ความดนั โลหติ สูง หวั ใจขาดเลอื ด หลอดเลือดสมอง (อมั พาต อัมพฤกษ)์ มะเรง็ ) 2.2 ประเมินภาวะสขุ ภาพภาวะสขุ ภาพ ระบกุ ลุ่มเปา้ หมายและพ้ืนที่เป้าหมาย 2.3 จัดกิจกรรมเพอื่ การปรับเปลย่ี นพฤตกิ รรมสุขภาพทเี่ หมาะสม 3. ระยะเวลาในการฝกึ อบรม 3 ชัว่ โมง 4. ขอบข่ายของเนอื้ หาสาระ ประกอบด้วย 4.1 ความรูแ้ ละปัจจัยเส่ยี ง โรคไม่ตดิ ตอ่ เรอ้ื รงั 5 โรค (เบาหวาน ความดันโลหิตสงู หวั ใจ ขาดเลือด หลอดเลือดสมอง (อัมพฤกษ์ อมั พาต) มะเร็ง) 4.1.1 ความรู้เกี่ยวกับโรคหลอดเลือดหัวใจ ความสัมพันธ์ ความเชื่อมโยงกับโรค ไมต่ ิดตอ่ เรื้อรังอนื่ 4.1.2 การวเิ คราะห์ปัจจยั เสีย่ งต่อการเกิดโรคไมต่ ิดตอ่ เรือ้ รัง หลักสตู รฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหม่บู า้ น (อสม.) นักจดั การสขุ ภาพตามกลมุ่ วัย ปพี ทุ ธศกั ราช 2557 33 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
4.2 การประเมินและการจดั การปัจจัยเสย่ี งของโรคไม่ติดตอ่ เร้ือรงั 5 โรค 4.2.1 การประเมินภาวะสขุ ภาพ ระบุกลุ่มเปา้ หมายและพื้นทเ่ี ป้าหมายท่ชี ดั เจน 4.2.2 การจัดการเพือ่ การปรับเปล่ยี นพฤติกรรมสุขภาพทเี่ หมาะสม 5. การจัดประสบการณ์การเรยี นร ู้ 5.1 ทดสอบความรกู้ ่อนเรียนโดยใช้แบบทดสอบทจี่ ัดไว้ ใช้เวลาประมาณ 5 นาท ี 5.2 วิทยากรบรรยายอันตรายโรค สาเหตุและปัจจัยเสี่ยงของโรคไม่ติดต่อเร้ือรัง 5 โรค (เบาหวาน ความดันโลหติ สูง หวั ใจขาดเลือด หลอดเลอื ดสมอง (อัมพาต อัมพฤกษ์) มะเรง็ ) โดยให ้ ผูเ้ ขา้ รับการอบรมศกึ ษาจากใบความรทู้ ่ี 1-6 ใช้เวลาประมาณ 30 นาท ี 5.3 วิทยากรบรรยายเรื่อง การวิเคราะห์ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง โดยกระบวนการหรือเทคนิคที่สามารถนำมาใช้วิเคราะห์ปัจจัยเส่ียงต่อการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง ในชุมชน o แผนทีค่ วามคดิ (Mind Map) o การวเิ คราะห์ทางระบาดวิทยา o แผนท่ตี ้นไม้ (Tree Diagram) o แผนภูมกิ ้างปลา (Fish Bone) สามารถเลือกเทคนิคทต่ี นเองถนดั อย่างใดอยา่ งหน่ึงมาบรรยายได้ ใช้เวลาประมาณ 15-20 นาท ี 5.4 วิทยากรแบ่งกลุ่มผู้เข้ารับการอบรมเป็นกลุ่ม ๆ ละ 5-8 คน ร่วมกันปฏิบัติตาม ใบงานท่ี 1 เร่ือง “การประเมินภาวะสุขภาพ ระบุกลุ่มเป้าหมายและพ้ืนที่เป้าหมายที่ชัดเจน” โดยให้ผเู้ ข้าอบรมสามารถ 5.4.1 เลือกใช้ข้อคำถามเบื้องต้นจากใบความรู้ท่ี 1-5 โดยพิจารณาให้เหมาะสมกับ การคัดกรอง 5 โรค 5.4.2 จำแนกกลมุ่ เป้าหมายโดยใชว้ ิธกี ารพร้อมคำอธิบายจากใบความรทู้ ่ี 7 5.4.3 เขียนแผนที่เดินดินหมู่บ้านของผู้เข้าร่วมอบรม โดยครอบคลุมสถานท่ีสำคัญ เช่น โรงเรยี น วดั หอกระจายข่าว หอจ่ายประปาหมบู่ ้าน เปน็ ต้น ระบบุ า้ นผู้ปว่ ย/ มคี วามเสย่ี งตอ่ การเกิดโรค โดยจำแนกสีตามความเสี่ยงของโรคพร้อมทั้งระบุตำแหน่งโดยการพิกัดจุดลงในแผนท่ี เดินดินได ้ 5.4.4 สง่ ตัวแทนออกมานำเสนอและสรปุ บทเรียนเปน็ ภาพรวม 5.4.5 ผู้เข้ารบั การอบรมอภปิ ราย ซักถาม ความรู้เพ่มิ เติม ใช้เวลาประมาณ 60 นาท ี 5.5 วิทยากรใช้ผู้เข้ารับการอบรมกลุ่มเดิม แล้วนำเข้าสู่ใบงานที่ 2 “การจัดการเพื่อการ ปรบั เปลีย่ นพฤตกิ รรมสุขภาพทเ่ี หมาะสม” 5.5.1 ให้ผู้เข้ารับการอบรมร่วมกันระดมความคิดเขียนแผนการจัดกิจกรรม ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพที่เหมาะสม และสมมติให้สมาชิกรับผิดชอบแต่ละบทบาทหน้าท่ี ในกจิ กรรมน้นั 34 หลกั สูตรฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหมู่บา้ น (อสม.) นกั จดั การสขุ ภาพตามกลุ่มวยั ปีพทุ ธศักราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
5.5.2 แสดงบทบาทสมมติผู้รับผิดชอบในแต่ละหน้าที่และสามารถอธิบายได้ว่า ตนเองจะทำอะไรบ้างในกิจกรรมนน้ั การดำเนนิ กจิ กรรมใหค้ รบใน 8 กจิ กรรม ดังน ี้ 1) สำรวจ คน้ หา จดั ทำทะเบียนผทู้ มี่ คี วามเสีย่ งต่อการเกดิ โรคไม่ตดิ ตอ่ เร้อื รงั 5 โรค 2) เตรียมชมุ ชนเพือ่ รบั การตรวจสุขภาพเชิงรุก 3) จัดกิจกรรมการคัดกรองผู้ท่ีมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคไม่ติดต่อเร้ือรัง 5 โรค เพอ่ื ประเมินพฤติกรรมสขุ ภาพเบือ้ งตน้ 4) ให้คำแนะนำการดูแลสุขภาพ 5) การจัดกิจกรรมเพ่ือสง่ เสริมสุขภาพและป้องกันโรคเรอ้ื รัง 5 โรค 6) สนับสนุนการจัดต้ังกลุ่ม/ ชมรมผู้ป่วยโรคเร้ือรัง 5 โรค และมีกิจกรรม เพ่ือนช่วยเพ่อื น 7) สรา้ งความเขม้ แข็งของชมุ ชน 8) จดั ระบบและทีมตดิ ตาม ประเมินผลกิจกรรม และสรุปผล 5.5.3 แต่ละกลุ่มออกมาแสดงบทบาทสมมติตามประเด็นท่ีได้รับมอบหมาย ใช้เวลา กลุ่มละ 10-12 นาท ี 5.5.4 ผูเ้ ขา้ รับการอบรมอภิปราย ซักถาม ความรูเ้ พม่ิ เตมิ ใชเ้ วลาประมาณ 60 นาท ี 6. ทดสอบความรู้หลังเรยี นโดยใชแ้ บบทดสอบทจ่ี ดั ไว้ ใช้เวลาประมาณ 5 นาท ี 6. สื่อประกอบการฝกึ อบรม 6.1 แบบวดั ความรู้โรคไมต่ ดิ ตอ่ เร้อื รงั 5 โรค (เบาหวาน ความดันโลหิตสูง หัวใจขาดเลอื ด หลอดเลอื ดสมอง (อมั พาต อัมพฤกษ)์ มะเร็ง) 6.2 แบบประเมินกจิ กรรมกล่มุ 6.3 ใบความรู้ 7 เร่ือง ไดแ้ ก ่ ใบความรทู้ ี่ 1 เรื่อง “โรคเบาหวาน” ใบความรู้ท่ี 2 เรอ่ื ง “โรคความดันโลหติ สงู ” ใบความรทู้ ี่ 3 เรื่อง “โรคหวั ใจขาดเลอื ด” ใบความรทู้ ี่ 4 เรอ่ื ง “โรคหลอดเลอื ดสมอง” ใบความร้ทู ี่ 5 เร่อื ง “โรคมะเร็ง” ใบความรูท้ ี่ 6 เรือ่ ง “3อ. 2ส.” ใบความรู้ท่ี 7 เรือ่ ง “แนวทางการวเิ คราะห์ขอ้ มูลสขุ ภาพของ อสม.รว่ มกบั เจ้าหน้าที่ และจำแนกกลมุ่ เป้าหมาย” หลกั สูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสขุ ประจำหมบู่ า้ น (อสม.) นักจัดการสขุ ภาพตามกลมุ่ วยั ปีพุทธศักราช 2557 35 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
6.4 ใบงาน 2 เรอ่ื ง ได้แก ่ ใบงานที่ 8 เรอื่ ง “การจัดการเพ่อื การปรบั เปล่ยี นพฤติกรรม” ใบงานท่ี 9 เรื่อง “การประเมนิ ภาวะสุขภาพ ระบกุ ลุ่มเปา้ หมายและพ้นื ท่เี ปา้ หมาย” 7. การวัดและประเมินผล 7.1 วธิ ีการวดั และประเมินผล 7.1.1 การวัดความรู้โรคไม่ติดต่อเรื้อรัง 5 โรค (เบาหวาน ความดันโลหิตสูง หัวใจ ขาดเลือด หลอดเลือดสมอง (อัมพาต อัมพฤกษ)์ มะเรง็ ) ก่อนและหลังการฝึกอบรม 7.1.2 ประเมนิ กระบวนการปฏบิ ตั งิ านกลุ่ม 7.2 เครอื่ งมอื วดั และประเมินผล 7.2.1 แบบวัดความรู้เกยี่ วกับโรคไม่ตดิ ต่อเร้ือรัง 5 โรค (เบาหวาน ความดันโลหิตสงู หวั ใจขาดเลอื ด หลอดเลอื ดสมอง (อัมพาต อัมพฤกษ์) มะเรง็ ) 7.2.2 แบบประเมนิ กระบวนการปฏิบตั ิงานกลุ่ม 7.3 เกณฑ์การวดั และประเมนิ ผล 7.3.1 ความรเู้ กี่ยวกับโรคไม่ติดตอ่ เร้ือรัง 5 โรค (เบาหวาน ความดนั โลหติ สูง หวั ใจ ขาดเลอื ด หลอดเลอื ดสมอง (อมั พาต อมั พฤกษ์) มะเรง็ ) 7.3.2 กระบวนการปฏบิ ตั ิงานกลุม่ 36 หลกั สูตรฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหมู่บา้ น (อสม.) นกั จดั การสขุ ภาพตามกลุม่ วยั ปีพทุ ธศกั ราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
ใบงานท่ี 1 การจัดการเพือ่ การปรบั เปล่ียนพฤติกรรมสขุ ภาพทเ่ี หมาะสม คำชแ้ี จง 1. ขอใหท้ ่านแบ่งกลุ่มผเู้ ข้าประชุมออกเป็นกล่มุ ยอ่ ย ๆ อย่างนอ้ ย กลมุ่ ละ 5-8 คน 2. คดั เลอื กประธาน เลขานกุ าร ประชาสมั พนั ธ์ 3. ประชุมกลุ่มระดมความคิดเพื่อจัดกิจกรรมปรับเปลี่ยนพฤติกรรม โดยให้ครอบคลุม 8 กิจกรรม ดังน้ี 1) สำรวจ ค้นหา จดั ทำทะเบยี นผ้ทู ม่ี ีความเสีย่ งตอ่ การเกิดโรคไม่ตดิ ต่อเรือ้ รัง 5 โรค 2) เตรยี มชุมชนเพอ่ื รับการตรวจสขุ ภาพเชงิ รกุ 3) จัดกจิ กรรมการคดั กรองผูท้ ม่ี ีความเสีย่ งต่อการเกิดโรคไม่ติดตอ่ เรอ้ื รงั 5 โรค เพือ่ ประเมนิ พฤติกรรมสขุ ภาพเบอื้ งตน้ 4) ใหค้ ำแนะนำการดแู ลสขุ ภาพ 5) การจัดกจิ กรรมเพือ่ สง่ เสรมิ สุขภาพและปอ้ งกันโรคเรื้อรงั 5 โรค 6) สนับสนุนการจัดตง้ั กลมุ่ / ชมรมผปู้ ่วยโรคเร้ือรัง 5 โรค และมกี จิ กรรมเพือ่ นช่วยเพ่ือน 7) สร้างความเข้มแขง็ ของชมุ ชน 8) จัดระบบและทีมติดตาม ประเมินผลกิจกรรม และสรุปผล และสมมติให้สมาชิก รบั ผดิ ชอบแต่ละบทบาทหนา้ ท่ใี นแต่ละกิจกรรม 4. นำเสนอรูปแบบการจัดกิจกรรมในชุมชน และแสดงบทบาทสมมติผู้รับผดิ ชอบในแตล่ ะ หน้าท่ี โดยสามารถอธบิ ายได้ว่าตนเองจะทำอะไรบ้างในกจิ กรรมนัน้ 5. ร่วมกนั อภิปราย ซกั ถามความรเู้ พม่ิ เติม ผลงานกลมุ่ แผนดำเนนิ การจัดกจิ กรรมปรับเปล่ยี นพฤตกิ รรมในชุมชน หลกั สตู รฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมบู่ า้ น (อสม.) นักจัดการสขุ ภาพตามกลุม่ วัย ปพี ทุ ธศกั ราช 2557 37 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
ใบงานที่ 2 การประเมนิ ภาวะสุขภาพ ระบุกลมุ่ เปา้ หมาย และพืน้ ท่เี ปา้ หมาย จุดประสงคก์ ารเรยี นร ู้ เพอื่ ให้ผ้เู ข้าอบรม สามารถรว่ มกนั จัดทำแผนทเี่ ดนิ ดินได้ ข้นั ตอนการปฏิบตั ิ 1. ขอให้ท่านแบง่ กลุ่มผู้เขา้ ประชุมออกเปน็ กล่มุ ย่อย ๆ อยา่ งนอ้ ย กลมุ่ ละ 5-8 คน 2. คดั เลอื กประธาน เลขานุการ ประชาสมั พนั ธ์ 3. ประเมินความเสีย่ งของตนเองโดยใชแ้ บบประเมินความเสย่ี งทจี่ ัดให ้ 4. จัดทำแผนที่เดินดินหมู่บ้านของท่าน โดยให้ครอบคลุมสถานที่สำคัญ เช่น โรงเรียน วดั หอกระจายขา่ ว หอจา่ ยประปาหมู่บ้าน เปน็ ตน้ 5. ระบุบ้านผู้ป่วย/ มีความเส่ียงต่อการเกิดโรค โดยจำแนกสีตามความเสี่ยงของโรค พร้อมทั้งระบุตำแหนง่ โดยการพิกัดจดุ ลงในแผนท่ีเดนิ ดนิ 6. นำเสนอแผนที่แกผ่ เู้ ข้ารับการอบรม 7. รว่ มกันอภปิ ราย และซักถามความรเู้ พม่ิ เติม 38 หลักสูตรฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสขุ ประจำหมบู่ า้ น (อสม.) นักจดั การสขุ ภาพตามกลมุ่ วยั ปพี ทุ ธศักราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
หน่วยการเรยี นรูท้ ี่ 5 วชิ า อสม.กับการจดั การกลุม่ ผ้สู ูงอาย ุ 1. สาระสำคญั ศึกษาและปฏิบัติเกี่ยวกับนิยาม แนวคิด หลักการ สถานการณ์ คุณค่าศักดิ์ศร ี ความจำเป็นของการดูแล ผู้สูงอายุ การเปลี่ยนแปลงในผู้สูงอายุ บทบาทครอบครัวกับผู้สูงอาย ุ สิทธิผู้สูงอายุ บริการผู้สูงอายุที่ต้องได้รับ หน่วยงานและองค์กรที่ให้บริการผู้สูงอายุ การส่งต่อ ความต้องการและบริการของผู้สูงอายุ บทบาท อสม. นักจัดการสุขภาพกลุ่มวัยสูงอายุการประเมิน ความสามารถและการคัดกรองสุขภาพผู้สูงอายุ ค้นหาโรคกลุ่มเสี่ยง โรคพบบ่อยของผู้สูงอาย ุ การวเิ คราะห์ขอ้ มลู การจัดการขอ้ มลู การประเมินและการคัดกรอง เพ่ือช้ีเป้าหมายการทำงานและ คืนข้อมูลให้ชุมชนการจัดระบบส่ือสารข้อมูลและถ่ายทอดความรู้สู่ชุมชน การบริหารจัดการระบบ ดูแลผู้สูงอายุ ตามความสามารถ ตามกลุ่มโรค และส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ และการจัดสภาพ แวดลอ้ มใหเ้ อือ้ ต่อผู้สูงอายุ 2. วตั ถปุ ระสงคเ์ ชงิ พฤติกรรม ภายหลงั ผา่ นการอบรมแลว้ อสม.สามารถ 1. อธิบายนิยาม แนวคิด หลักการ คุณค่าศักด์ิศรี ความจำเป็นของการดูแลผู้สูงอาย ุ การเปล่ียนแปลงในผู้สูงอายุ สถานการณ์ผู้สูงอายุของประเทศและชุมชน คุณลักษณะของผู้สูงอายุ แต่ละกลุ่มแต่ละประเภท วิธีการดูแลผู้สูงอายุในแต่ละกลุ่มสิทธิผู้สูงอายุ บริการผู้สูงอายุที่ต้องได้รับ หน่วยงานและองค์กรที่ให้บริการผู้สูงอายุ บทบาทครอบครัวและชุมชนกับการดูแลผู้สูงอายุ การส่ง ต่อความตอ้ งการและบรกิ ารของผู้สงู อายุ ได้ถูกตอ้ ง 2. ตระหนกั ถึงบทบาท คณุ ค่า ทัศนคตเิ ชงิ บวกของผู้สูงอายุ บทบาทและความรับผิดชอบ ของครอบครัว ชุมชนในการดแู ลผูส้ งู อายุ 3. อธบิ ายบทบาท อสม.นักจัดการสุขภาพกลมุ่ วยั ผสู้ งู อายุได้ 4. ตระหนักถงึ คณุ ค่า ศกั ดิศ์ รี มคี วามมัน่ ใจ มีความตัง้ ใจ เตม็ ใจ มคี วามคิดวิธกี ารทำงาน และวิธีการให้คุณค่าในการบูรณาการเชิงบวก พร้อมในการดำเนินงานและให้คำม่ันสัญญา ในการปฏิบตั หิ น้าท่บี ริหารจดั การระบบการดูแลผู้สงู อายุในชุมชนเชงิ รุก 5. บอกขั้นตอนการประเมินความสามารถผูส้ ูงอายุและการคดั กรองสุขภาพผ้สู งู อายุได้ 6. มีทักษะในการค้นหา วิเคราะห์ข้อมูล ประเมินและตรวจคัดกรองสุขภาพเบ้ืองต้นและ แปลผลได้ถกู ตอ้ ง 7. มีทักษะในการใช้ประโยชน์ข้อมูลจากการประเมิน/ สำรวจ/ คัดกรอง ทั้งการส่ือสาร การสร้างแผนงานโครงการและการปฏิบัติการดูแลผู้สูงอายุรองรับหลังการประเมินและคัดกรอง เพ่ือการดูแลผสู้ ูงอายไุ ดถ้ ูกต้อง 8. บริหารจัดการระบบการดูแลผู้สูงอายุตามความสามารถ ตามกลุ่มโรค และส่งเสริม สขุ ภาพผสู้ งู อายุ และการจัดสภาพแวดล้อมใหเ้ อื้อตอ่ ผ้สู ูงอายใุ นชมุ ชนเชงิ รุกได ้ หลักสูตรฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหมู่บ้าน (อสม.) นักจัดการสุขภาพตามกลมุ่ วัย ปีพุทธศักราช 2557 39 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
3. ระยะในการฝึกอบรม 3 ชวั่ โมง 4. ขอบเขตเน้อื หาสาระ 1. แนวคิด หลกั การ สถานการณ์ และความจำเปน็ ในการดูแลสขุ ภาพผสู้ งู อาย ุ 2. สทิ ธิประโยชนผ์ ูส้ งู อายแุ ละแนวทางการประสานงานหน่วยงานท่ีเกี่ยวขอ้ ง 3. การจดั การระบบการดแู ลสขุ ภาพผสู้ ูงอายเุ ชงิ รกุ 5. การจดั ประสบการณ์การเรยี นรู้ 1. เน้นกระบวนการ : กระบวนการสร้างความตระหนัก กระบวนการกลุ่ม การแสดง ความคดิ เห็นและแลกเปล่ียนองคค์ วามรู้ ประสบการณ์ อภปิ ราย ต้งั ประเด็นคำถาม 2. วทิ ยากรบรรยาย 3. สุ่มถามผู้เรียน/ การถามตอบในกลมุ่ ใหญ่ 4. แบง่ กลมุ่ ปฏิบตั ติ ามใบงาน 5. นำเสนอผลงานกลมุ่ 6. ฝกึ ปฏบิ ตั ิ 7. บทบาทสมมต/ิ วิเคราะห์ สถานการณ์จรงิ ตวั อยา่ งของจริง 8. ศกึ ษาใบความรู/้ วดิ ีทศั น ์ 9. ทำแบบทดสอบกอ่ น-หลังการเรียนรู้และประเมนิ ผล 10. สรุปความรู/้ บทเรยี น รว่ มกันเติมเตม็ / วทิ ยากรเพ่มิ เตมิ เนอ้ื หา 6. สอ่ื ประกอบการฝึกอบรม 1. ใบงาน 2. ใบความร ู้ 3. แบบทดสอบ 4. แบบคัดกรอง 5. อปุ กรณป์ ระกอบการประชุมกลุม่ / การฝึกปฏบิ ตั ิ 6. ตวั อย่างของจรงิ / วเิ คราะห์เหตกุ ารณจ์ รงิ 7. สื่ออเิ ล็กทรอนิกส์/ คลปิ ภาพ/ คลิปเสยี ง/ สื่อวดิ ีทัศน ์ 8. เอกสารประกอบการอบรม 7. การวดั และประเมนิ ผล การประเมนิ ผลสำเรจ็ ของผูเ้ รยี น จะดำเนนิ การร่วมกนั หลายวิธี โดย 1. อสม.ต้องเข้ารับการอบรมครบเต็มเวลาตามหลักสูตรที่กำหนดและครบทุกหัวเร่ือง ของหนว่ ยการเรียนรู้วิชา การจัดการกล่มุ วยั ผู้สูงอาย ุ 2. การวัดผลและประเมนิ ผล 40 หลักสูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหม่บู ้าน (อสม.) นกั จัดการสุขภาพตามกลุ่มวยั ปพี ทุ ธศักราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
ใบงานท่ี 1 แนวคดิ หลกั การ สถานการณ์ และความจำเป็นในการดูแลสุขภาพผสู้ ูงอายุ จุดประสงคก์ ารเรยี นร ู้ เพ่ือร่วมกันวิเคราะห์สถานการณ์ผู้สูงอายุในชุมชน สะท้อนสถานการณ์ผู้สุงอายุในชุมชน บอกเลา่ ประสบการณ์การชว่ ยเหลอื ผู้สงู อายุในชุมชน รวมถึงคุณค่า ศักดิศ์ รีและบทบาทของผ้สู งู อายุ ตอ่ สงั คม ครอบครัว ชมุ ชน การเปลย่ี นแปลงในผู้สูงอายุ ปญั หาของผ้สู งู อายุ ทั้งปัญหาทัว่ ไป ปญั หา สขุ ภาพกาย จติ ความตอ้ งการของผูส้ ูงอายแุ ละวธิ กี ารดแู ลสขุ ภาพกาย สขุ ภาพใจ การออกกำลงั กาย ของผู้สงู อายุ บทบาทครอบครวั ชมุ ชนตอ่ ผูส้ งู อายุ ตลอดจนหาแนวทางการทำงานใหย้ ัง่ ยืน วธิ ีการดำเนินงาน 1. แบง่ กลุ่มยอ่ ยให้มีกลมุ่ ละ 10-15 คน หรือตามเหมาะสมของจำนวนผ้เู รยี น แต่ละกลุม่ เลือกประธาน 1 คน เลขานุการ 2 คน และโฆษกกลุ่ม 1 คน 2. กลุ่มช่วยกันระดมสมองดำเนินการ ดังต่อไปน ี้ 2.1 วิเคราะห์สถานการณ์ผู้สูงอายุในชุมชนของ อสม.โดยบอกหรือนำข้อมูลประชาชน ในเขตรับผิดชอบของผู้เรียนมาดูร่วมกัน และให้สะท้อนว่าสถานการณ์ผู้สูงอายุในชุมชนของ อสม.เปน็ อย่างไร 2.2 บอกเล่าประสบการณก์ ารช่วยเหลอื ผู้สูงอายุในชมุ ชน สาเหตทุ ่ีชว่ ย ความรู้สกึ ทไี่ ด้ รับจากการช่วยเหลอื 2.3 แต่ละกลุ่มนำเสนอผลการประชุมกลุ่มเบื้องต้น โดยจัดทำแผนภาพหรือข้อมูลผล การระดมสมอง ติดไว้ทก่ี ลุ่ม จากนัน้ จึงดำเนนิ ขั้นตอนต่อไป 3. แตล่ ะกลุม่ ชว่ ยกันระดมความคิดเห็น ประเด็นตอ่ ไปน ้ี 1) คุณค่า ศกั ดิศ์ รีและบทบาทของผสู้ งู อายตุ ่อสงั คม ครอบครวั ชมุ ชน 2) การเปลยี่ นแปลงในผสู้ งู อายุ 3) ปัญหาท่วั ไปของผูส้ งู อาย ุ 4) ปญั หาดา้ นสขุ ภาพกาย สขุ ภาพจติ ของผ้สู ูงอายุและความจำเปน็ ของการดแู ลผสู้ ูงอายุ 5) การดแู ลสุขภาพกาย สุขภาพใจ และการออกกาลงั กายของผูส้ ูงอายทุ ี่ถกู วธิ ี 6) บทบาทครอบครวั ชมุ ชนต่อผู้สูงอายุ แนวทางการทำงานใหย้ งั่ ยนื 4. แตล่ ะกลุ่มนำเสนอผลงานกลุม่ ในการระดมความคดิ เหน็ (โดยนำผลงานทงั้ ข้อ 2 และ 3 นำเสนอตอ่ เนื่องเชอ่ื มโยงกนั ) และสรุปรว่ มกัน 5. วทิ ยากรสรุปเนอ้ื หาการเรยี นรู้ของผเู้ รยี น และเพิ่มเติมเนือ้ หา 6. วทิ ยากรแนะนำใหผ้ เู้ รยี นศึกษาใบความรูแ้ ละศกึ ษาเพิ่มเตมิ จากแหล่งเรียนรูอ้ ่นื หลักสตู รฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมบู่ า้ น (อสม.) นกั จดั การสุขภาพตามกลมุ่ วยั ปพี ทุ ธศักราช 2557 41 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
ใบงานที่ 2 การจดั การระบบการดแู ลผู้สูงอายุตามความสามารถและกล่มุ โรค การสง่ เสริมสุขภาพผูส้ งู อายุ และการจัดสภาพแวดลอ้ มให้เอ้ือต่อผ้สู งู อาย ุ ในชุมชนเชิงรุก จุดประสงคก์ ารเรียนรู ้ 1. เพื่อฝึกทักษะในการคิดริเร่ิม ออกแบบกิจกรรมท่ีเหมาะสมตามความสามารถและ คุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ สอดคล้องกับบริบทของชุมชน เพ่ือความมั่นคงของสิทธิผู้สูงอายุในการ มีอายุยืน การคุ้มครอง การส่งเสริมและการมีส่วนร่วม ท้ังให้ผู้สูงอายุทำเอง การทำร่วมกับผู้สูงอายุ และการทำแทนผู้สูงอายุ ตามความคดิ สร้างสรรคข์ องคนในชมุ ชนที่ร่วมกันคิด ร่วมกันพัฒนา 2. เพื่อฝึกปฏิบัติการซ้อมการจัดระบบการดูแลผู้สูงอายุตามความสามารถและกลุ่มโรค การส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ และการจัดสภาพแวดล้อมให้เอื้อต่อผู้สูงอายุในชุมชนเชิงรุก ด้วยการ ไมเ่ ลือกปฏบิ ัติ โดยรวมพลงั ทุกภาคส่วน ได้แก่ ครอบครวั ชมุ ชน สังคม วดั โรงเรยี น สถานพยาบาล หน่วยงานรัฐ องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน ผู้นำชุมชน และเอกชน รวมถึงผู้สูงอายุเอง ตามบทบาท ของแตล่ ะหน่วยงาน องคก์ ร ครอบครัวและตนเอง วธิ ีการดำเนนิ งาน 1. แบ่งกลุ่มย่อยให้มีสมาชิกกลุ่มละ 10 – 15 คน หรือตามเหมาะสมของจำนวนผู้เรียน ให้กลมุ่ ระดมสมองร่วมกันออกแบบกจิ กรรมท่เี หมาะสมตามความสามารถของผู้สูงอายทุ ้งั ให้ผู้สูงอายุ ทำเอง การทำรว่ มกับผสู้ ูงอายุ และการทำแทนผสู้ งู อายุ แบบรวมพลังทุกภาคสว่ น ดังนี ้ (1) กิจกรรมสำหรบั ผสู้ ูงอายทุ ม่ี สี ขุ ภาพดมี ีพลงั ยงั ไม่ป่วย ในแต่ละช่วงวยั ของการสงู อาย ุ (2) กิจกรรมสำหรับผู้สูงอายุท่ีมีความเสี่ยงต่อการป่วยด้วยโรคไม่ติดต่อเร้ือรังและ การเสื่อม (3) กิจกรรมสำหรับผู้สูงอายุที่มีความเจ็บป่วยต่างๆ ในแต่ละกลุ่มโรคสำคัญของ ผสู้ งู อายุแตย่ งั ช่วยเหลอื ตนเองได ้ (4) กจิ กรรมสำหรับผู้สูงอายุทมี่ ีความพิการ (5) กจิ กรรมสำหรบั ผสู้ ูงอายทุ ช่ี ว่ ยเหลือตนเองไดแ้ ตไ่ ปไหนไม่ได้ (กลมุ่ ตดิ บ้าน) (6) กจิ กรรมสำหรับผู้สูงอายุทีเ่ จบ็ ปว่ ยเร้อื รงั ไมส่ ามารถชว่ ยตนเองไมไ่ ด้ (7) กิจกรรมการจัดสภาพแวดลอ้ มให้เอือ้ ตอ่ ผ้สู งู อายใุ นชมุ ชน 42 หลักสตู รฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหมู่บา้ น (อสม.) นกั จัดการสุขภาพตามกลุม่ วัย ปีพุทธศกั ราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
2. ให้แต่ละกลุ่มกำหนดบทบาท หน้าท่ีของภาคีในการดูแลผู้สูงอายุในระบบการดูแลของ ชุมชนและมอบหมายหน้าท่ีให้สมาชิกกลุ่มแต่ละคนรับบทบาทสมมติว่าใครแสดงบทบาทเป็นอะไร เช่น ใครเป็นอบต./ เทศบาล ใครเป็นผู้สูงอายุ ใครเป็นเจ้าหน้าที่ ใครเป็นลูกหลานหรือคนใน ครอบครัว ฯลฯ 3. ให้แต่ละกลมุ่ จดั แสดงบทบาทสมมติหรือจัดนทิ รรศการย่อยของระบบการดแู ลผูส้ ูงอายุ ตามความสามารถและกลุ่มโรค การส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ และการจัดสภาพแวดล้อมให้เอ้ือต่อ ผสู้ ูงอายุในชมุ ชนเชิงรกุ ตามทไี่ ดอ้ อกแบบกิจกรรมและการกำหนดบทบาท หนา้ ทีข่ องสมาชิกกลุ่มไว ้ 4. ใหส้ มาชกิ กลุ่มแตล่ ะกลมุ่ หมุนเวียนไปเรยี นรู้จากกลมุ่ อน่ื ๆจนครบทุกกลุ่ม แล้วใหแ้ ต่ละ กลุ่มสรปุ ผลการเรียนรู้ จดุ ดี จุดแขง็ โอกาสในการพัฒนาหรือตอ้ งเติมเต็ม 5. แต่ละกล่มุ นำเสนอผลงานกลมุ่ ตนเองและสิง่ ทีไ่ ด้เรียนรจู้ ากกล่มุ อน่ื 6. สรปุ รว่ มกนั วิทยากรเพ่ิมเตมิ เนอ้ื หาที่เนน้ หนกั หรือเทคนิค 7. วิทยากรประเมินการเรียนรู้และทักษะปฏิบัติของ อสม. ว่าทำได้ถูกต้องหรือไม่ พร้อม เพ่ิมเตมิ แนะนำหรอื ใหป้ ฏิบตั ซิ ำ้ จนสามารถทำไดถ้ ูกตอ้ ง 8. วทิ ยากรและผเู้ รยี นสรุปเน้ือหาการเรยี นรู้ของผูเ้ รียนร่วมกนั และเพิม่ เตมิ เน้อื หา 9. วทิ ยากรแนะนำใหผ้ ูเ้ รียนศกึ ษาใบความร้แู ละศึกษาเพิม่ เตมิ จากแหลง่ เรยี นรอู้ นื่ หลักสตู รฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหม่บู า้ น (อสม.) นักจดั การสุขภาพตามกล่มุ วัย ปพี ทุ ธศักราช 2557 43 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
ใบงานท่ี 3 การประเมนิ คดั กรองผสู้ งู อาย ุ จดุ ประสงคก์ ารเรียนร ู้ เพื่อทบทวนความรู้และฝึกปฏิบัติการประเมินความสามารถผู้สูงอายุและการคัดกรอง สุขภาพผู้สงู อายุ ตลอดจนจำแนกกลมุ่ ประเภท ผสู้ ูงอายุ เพอ่ื การจดั ระบบการดูแลสุขภาพผ้สู งู อายุ เชิงรกุ วธิ ีการดำเนินงาน 1. แบ่งกลุ่มย่อยให้มีกลุ่มละ 10 คน หรือตามเหมาะสมของจำนวนผู้เรียน แต่ละกลุ่ม เลอื กประธาน 1 คน เลขานุการ 2 คน และโฆษกกลมุ่ 1 คน 2. กลมุ่ ช่วยกนั ระดมสมองดำเนนิ การ 2.1 ทบทวนวิธีการ ขั้นตอนการประเมินความสามารถผู้สูงอายุและการคัดกรอง สุขภาพผ้สู ูงอาย ุ 2.2 ค้นหาปัญหา อุปสรรค ในการประเมินความสามารถผู้สูงอายุและการคัดกรอง สุขภาพผสู้ ูงอายุของ อสม. ในด้านต่างๆ เช่น ดา้ นความรู้ ทักษะของ อสม. ด้านเครือ่ งมอื ดา้ นการ จดั การ ดา้ นเจา้ หนา้ ทพี่ เี่ ลย้ี ง และด้านตวั ผูส้ งู อายุ และอื่นๆท่ีกลุ่มคิดเพ่ิมเตมิ 2.3 ร่วมกันค้นหาแนวทางในการแก้ไขปัญหา อุปสรรค ในการประเมินความสามารถ ผู้สูงอายุและการคัดกรองสุขภาพผู้สูงอายุ เพ่ือให้การประเมินความสามารถผู้สูงอายุและการ คัดกรองสขุ ภาพผู้สูงอายุ ทำไดด้ ีข้ึน บรรลผุ ล เกดิ ประโยชน์ในการจดั กจิ กรรมรองรับระบบการดูแล ผสู้ งู อายขุ องชมุ ชน และผู้สูงอายุได้ประโยชนส์ ูงสุด 3. แต่ละกลุ่มนำเสนอผลงาน และสรุปร่วมกัน วิทยากรเพ่ิมเติมเน้ือหาที่เน้นหนักหรือ เทคนิค 4. วิทยากรแจกแบบประเมินความสามารถและคัดกรองสุขภาพผู้สูงอายุ และแจ้งให ้ อสม. ทกุ คนศึกษา ภายในเวลา 5 นาที 5. อสม.ผู้เรียนซักถามข้อสงสัย วิทยากรตอบข้อซักถาม หลังจากหมดข้อซักถาม ให้ อสม. แต่ละคนเตรียมอุปกรณ์สำหรับฝึกปฏิบัติ ได้แก่ แบบประเมินความสามารถผู้สูงอายุ แบบคัดกรองสุขภาพผู้สูงอายุ ปากกา และคู่ฝึก ทั้งน้ีโดยกำหนดให้คู่ฝึกปฏิบัติผลัดกันเป็นผู้สูงอายุ ท่ถี ูกประเมนิ คัดกรอง กบั ผปู้ ระเมิน 6. อสม.ฝกึ ปฏบิ ตั กิ ารประเมินความสามารถผสู้ งู อายุและการคดั กรองสขุ ภาพผู้สูงอาย ุ 7. อสม.ฝกึ ปฏบิ ตั ิการจัดทำทะเบยี นผสู้ งู อายแุ ต่ละกลมุ่ แตล่ ะประเภทคณุ ลกั ษณะ 8. วิทยากรประเมินพฤติกรรมการเรียนรู้และทักษะปฏบิ ตั ขิ อง อสม. ว่าทำได้ถูกตอ้ งหรอื ไม่ พรอ้ มเพม่ิ เติม แนะนำหรอื ให้ปฏิบัตซิ ำ้ จนสามารถประเมินและคัดกรองสขุ ภาพผสู้ งู อายุได้ถูกตอ้ ง 9. วิทยากรและผเู้ รยี นสรปุ เนื้อหาการเรยี นรู้ของผเู้ รยี นร่วมกัน และเพม่ิ เติมเน้ือหาเก่ียวกับ การแปลผลและการจัดประเภทตามคุณลักษณะของผสู้ ูงอายุ 10. วทิ ยากรแนะนำให้ผู้เรยี นศึกษาใบความรู้และศกึ ษาเพ่มิ เติมจากแหล่งเรยี นร้อู ืน่ 44 หลกั สูตรฝกึ อบรมมาตรฐานอาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหมบู่ ้าน (อสม.) นักจดั การสุขภาพตามกลุ่มวยั ปีพุทธศักราช 2557 Standardized Training Curriculums for Village Health Volunteers (VHVs) Health manager by age gruop B.E. 2557
Search
