ศาสตร์การแพทย์แผนจีนเบื้องต้น

การวเิ คราะหก ลุมอาการโรค 191 รอ นจากไขไ ปรบกวนเสนิ ของหวั ใจเกิดอาการกระสับกระสายเหมอื นบา หากเปน มากจะหมดสติไปได ล้นิ แดงเขม ฝาเหลืองแหง ชพี จรตงึ เรว็ เปนอาการเดน ของความรอนจดั ท่ีเสน ตับ ขอสาํ คัญในการวนิ จิ ฉัย ไขสงู และอาการเกร็งกระตกุ อยา งแรง (3) อนิ พรอ งแลว เกดิ ลม อาการทางคลนิ กิ มอื เทามอี าการสน่ั ระริก บา ยมีไข รอนทงั้ หา ปากคอแหง ผา ยผอม ล้ิน แดงฝา นอ ย ชีพจรตึงเล็ก เกดิ จากอนิ และน้ําในรา งกายถกู ทาํ ลายจากกลุมความรอนภายนอก จะพบใน ระยะทา ยของโรคหรือเกดิ จากภายในเพราะลมปวยมานานจนอนิ และน้าํ เสื่อมลง วเิ คราะหอาการ แบบเดียวกับอนิ ตับพรอ ง ขอ สาํ คัญในการวินิจฉัย กลุม อนิ พรอ งและมอื เทา ส่ันระรกิ หรอื กระตุก (4) เลอื ดพรอ งแลว เกิดลม อาการทางคลนิ กิ อาการขอตอเคลื่อนไหวขดั แขนขาชา วงิ เวยี น หูอ้อื หนาขาวซดี เล็บซดี ลนิ้ ซีดฝา ขาว ชพี จรเลก็ สาเหตุ มเี ลือดออกเร้อื รังหรือเฉียบพลัน หรอื ปวยมานานจนเลือดพรอ ง วเิ คราะหอ าการ แบบเดยี วกบั เลอื ดพรอ งตับ ขอสําคญั ในการวนิ ิจฉยั วิงเวียน มอื เทาชาและกลุมอาการเลอื ดพรอง 3.5 การวเิ คราะหกลมุ อาการของไต 1) หยางของไตพรอ ง อาการทางคลนิ กิ หนาซีดหรอื หมองดํา เยน็ ท่ีบริเวณเอวและเขา ดทู าทางขห้ี นาวโดยเฉพาะ สวนลา งของรา งกายออนเพลยี ไมม แี รง ในชายจะนกเขาไมข นั หลัง่ เร็ว อสุจดิ ใู ส สตรมี ดลกู เยน็ มีบุตร ยาก ความรสู ึกทางเพศลดลง หรอื ถายเหลว ทองเสียยาม 5 หรือปส สาวะบอ ยปรมิ าณมาก กลางคนื เขา หอ งน้ําปส สาวะบอ ย ล้นิ ซดี ฝา หนา ชีพจรจมชา เล็กไมมแี รง โดยเฉพาะตาํ แหนงไต สาเหตุ เปนผูทที มี่ หี ยางพรองอยกู อน หรอื จากอายุมาก ไฟแหง ชวี ิตมอดลง หรอื จากปวย มานานจนทําใหหยางของไตไดร บั ผลกระทบ หรือจากการมเี พศสมั พนั ธม ากไปจนมีผลตอ หยางของไต วเิ คราะหอาการ ไตกํากบั กระดกู เอวเปน ทอ่ี ยูแหงไต เมือ่ หยางไตพรอ ง เอวและเขาจงึ ไม อบอนุ ทําใหม ีอาการเม่ือยเอวและเขา แบบเยน็ ๆ ไตมตี าํ แหนงอยูสว นลางของรางกายเม่ือหยางชไ่ี มพ อ จงึ ขาดความอบอนุ โดยเฉพาะสว นขาจะเยน็ ชดั เจน หยางพรองยงั มผี ลใหเลอื ดไหลเวยี นชาไมมแี รง สี หนาจงึ ไมสดใสดูขาวซีด หากเกิดความเย็นมากจกั กลายเปนหนา หมองคล้าํ หยางพรอ งจะทาํ ใหไ มกระตือรอื ลน จึงดูเพลยี ๆ ออ นแรง ไตควบคุมการเจริญพันธุ เม่อื หยางไตไมพอไฟพ้ืนฐานมอดลง สมรรถภาพทาง เพศยอ มเสื่อม ชายนกเขาไมข ัน หล่ังเร็ว อสุจใิ ส หญิงมดลกู เย็นมีบุตรยาก ไตควบคุมทวารหนกั -เบา

192 ศาสตรการแพทยแผนจีนเบ้อื งตน เมื่อหยางพรองมากไมมีแรงดดู รั้ง จงึ ปสสาวะบอ ย โดยเฉพาะกลางคนื ถายเหลวหรอื ยาม 5 ลน้ิ ซีดฝา ขาว ชพี จรจมเลก็ ไมมแี รง โดยเฉพาะตาํ แหนงไต เปนลักษณะเดนของหยางของไตพรอ ง ขอสาํ คัญในการวนิ ิจฉัย มีอาการของสมรรถนะทางเพศเส่อื มลง รว มกบั มลี ักษณะทาทางขห้ี นาว รสู ึกเม่ือยเขา และเอวแบบเย็น ๆ 2) อนิ ของไตพรอ ง อาการทางคลนิ กิ เม่อื ยเอวเขา ออนและปวด วิงเวยี นหูอ้ือ รสู ึกฟน คลอนไมแ นน ชายมักมี น้ํากามเคลอื่ นไมร ตู ัว หลง่ั เร็ว สตรีประจําเดอื นมานอยไมมาหรือตกเลอื ด นอนไมหลับ ความจาํ หลงลมื งา ย ปากคอแหง รอนทั้งหา มีไขหลงั บาย กลางคนื นอนเตาฮ่นั หรือรสู ึกรอนจากกระดูก บายมีโหนก แกมแดง รา งกายผอม ปสสาวะเหลืองและนอย ล้นิ แดงดูแหง หรอื ฝา นอยหรือไมม ฝี า ชพี จรเลก็ เร็ว สาเหตุ เน่อื งจากครุน คิดมากเกนิ ไปหรอื ปวยมานาน ทาํ ใหอนิ ของไตเสอื่ มลงหรอื ปว ยดวยโรค กลุมความรอนในระยะทา ยของโรค อนิ ของไตถกู ทําลายหรอื มเี พศสมั พนั ธม ากไป อนิ และจงิ ในไตลดลง วเิ คราะหอาการ อินในไตเปน รากฐานของอินและนาํ้ ในรางกาย มีคุณสมบตั ิหลอเลีย้ งใหความ ชุม ช้ืนตออวัยวะเนือ้ เยอื่ ทัง้ หลายรวมท้งั บํารงุ สมองไขกระดกู กระดกู และควบคมุ หยางอีกฝายมิใหมาก เกนิ ไป ดงั นนั้ เม่ืออินของไตพรอ ง อวยั วะเนอื้ เยือ่ ทเี่ ก่ยี วขอ งยอ มไดรับผลกระทบ เชน เมือ่ ยเอวเขาออ น วงิ เวียนหูอ้อื หลงลมื งา ย ฟนคลอน ผมรว ง รวมถึงประจาํ เดือนจะมานอยหรอื ไมม า หากอินไมอ าจ ควบคมุ หยางทําใหเกดิ ไฟพรองมากขึ้น เปนผลใหเกดิ เลอื ดออก ไฟนย้ี ังเปน ปจ จยั รบกวนใหจ งิ ในไตถกู ขับออกโดยไมรตู วั เกิดเปน น้ํากามเคลื่อน หลงั่ เร็ว หากไฟไปรบกวนเสินของหวั ใจจะทําใหน อนหลับไม สนิท อินพรอ งทําใหเ กิดคอแหง รา งกายผอม มเี ตาฮ่ัน รอนแผซานจากกระดกู โหนกแกม แดง ปส สาวะ นอยมสี เี ขม ลิ้นแดงฝา นอยหรอื ไมมฝี า ชพี จรเลก็ เรว็ เปน อาการเดนของอนิ พรอ งมีความรอนเกิดขึ้นภายใน 3) ช่ีของไตไมมเี สถียรภาพม่ันคง อาการทางคลนิ ิก มกั มีอาการเมื่อยเอวเขาออนไมมีแรงแลวยังออ นเพลยี หูออ้ื ความคิดไมแ ลน ปส สาวะบอยและใสหรอื ปส สาวะแลวยังกะปริบกะปรอยไมห มด หรอื ปส สาวะไมร ูตวั กลางคนื ยงั ตองตน่ื เขาหอ งนํ้าบอย หรือไมอ าจควบคมุ ปสสาวะไดเลย ในชายมักมอี สุจเิ คลือ่ นโดยที่ยังรูสกึ ตวั หล่ังเรว็ สตรี ประจําเดือนกะปรบิ กะปรอยไมหมดหรอื ตกขาวใสปรมิ าณมาก หรือต้ังครรภแลวจะแทง งาย ลนิ้ ซดี ฝา ขาว ชีพจรออนนุมและจมเลก็ สาเหตุ จากอายชุ ราภาพมากสุขภาพออ นแอ ไตจึงออ นแอลงเปน ปกตหิ รอื พลังของไตออ นแอ โดยกําเนดิ หรอื ปว ยเรอื้ รงั จนมผี ลตอ ไต วิเคราะหอาการ ไตเปนอวยั วะท่กี กั เกบ็ ปด ตัวเพราะมชี ่ขี องไตคอยดดู ร้ัง ดงั นน้ั เมือ่ ชี่ของไต พรองยอ มทาํ ใหป ส สาวะควบคมุ ไมอ ยู หรอื ปสสาวะแบบหยด ๆ ไมห มด กลางคืนปส สาวะบอ ยหรือรดท่ี

การวเิ คราะหกลุมอาการโรค 193 นอน รนุ แรงอาจควบคุมไมได ในทางดานผชู ายจะมปี ญหาหลง่ั เรว็ หรอื เคล่ือนเอง จากการท่ีตัวควบคมุ ออนแรงไป สตรใี ตม า ยจะสูญเสยี หนา ท่ีจึงทําใหต กขาวออกมามากและดูใส เมอ่ื ต้ังครรภม กั จะแทง งาย ไมม แี รงชี่จากไตมาสนับสนุน เมื่อยเอวเขาออน หูอ้อื ความคิดความอา นไมแลน ออนเพลยี ลน้ิ ซดี ชีพจร ออ นนมุ และจมเล็ก ลว นเปน อาการท่ปี ราศจากการหลอ เล้ียงบํารุง ขอ สําคญั ในการวินจิ ฉยั มปี ญ หาของปส สาวะ อสจุ ิ ตกขาวและแทง งา ย ซง่ึ ลว นเปน อาการ บง บอกของไตดา นดูดรง้ั เสยี ไป 4) จิงในไตไมพอ อาการทางคลนิ กิ อาการของเด็กท่ีพฒั นาการชา ตัวเลก็ แคระแกรน บริเวณกระโหลกจะปด ชา สตปิ ญ ญาดอย กระดูกออ น เคลอ่ื นไหลเชือ่ งชา ถา ในชายอสุจจิ ะนอยเปน หมัน สตรีประจําเดอื นไม มา มีบุตรยาก สมรรถภาพทางเพศเสือ่ ม แกก อนวัย หอู อื้ หหู นวก หลงลมื สตปิ ญ ญาไมชดั เจน การ ตอบสนองมักเชอ่ื งชา ขาออนลบี เลก็ ไป ผมรว งฟน โยกคลอน ลนิ้ ซดี ชพี จรเลก็ -ออ นนุมและจมเล็ก สาเหตุ โดยมากเกิดแตกาํ เนดิ หรือขาดการเลีย้ งดูบาํ รงุ ในภายหลงั ทําใหเ หวยี นช่ีไมส มบรู ณ หรอื เกดิ จากปวยมานาน ทํางานตรากตราํ มีเพศสมั พนั ธมากเกนิ ไปจนกระทบตอจิงในไต วิเคราะหอ าการ หากจงิ ในไตไมพอจะไมแปรสภาพเปนเลอื ดสวนหนึง่ ไปหลอเลยี้ งการเจริญ เติบโตของกระดกู กลามเนอื้ ดังนั้น เดก็ จึงพัฒนาการชา รปู รา งเล็กแกรน็ กระหมอมปด ชา กระดกู ออน สตปิ ญญาออ นดอย จงิ ไตไมพ อ ยังทําใหในชายอสจุ นิ อย สตรปี ระจาํ เดอื นไมมา จงึ เปนผลในการมีบตุ ร ทง้ั 2 ฝา ย เสนผมเปน สงิ่ สะทอนใหเห็นวา ไตสมบรู ณ เมือ่ จิงไมพอเสนผมจงึ รวงงาย ฟน เปนสวนหนึ่ง ของกระดูก เมือ่ ขาดจงิ ในไตมาสงเสรมิ จงึ ฟนคลอนหลดุ งา ย สมองเปนทรี่ วมแหงจงิ (ไขกระดกู ) ไตยงั เปด ทวารทห่ี ู เม่อื จงิ นอยไขกระดูกยอ มนอ ยตาม หจู งึ ไดย นิ เสยี งผดิ ปกตเิ กดิ เปนหอู อ้ื หตู ึง หหู นวก ความจาํ เสอ่ื มหรอื งกเงนิ่ จงึ พรอ งกระดูกออ นจงึ ทาํ ใหข าท้งั สองออ นลบี ไป ลนิ้ ซดี ชพี จรเลก็ -ออ นนมุ และจมเลก็ เปนลักษณะของจิงไตไมพ อ ขอสาํ คัญในการวนิ จิ ฉยั พบเด็กพฒั นาการชา ในวัยผใู หญส มรรถภาพทางเพศเส่อื มและคน จะแกเร็ว 4. การวเิ คราะหก ลมุ อาการตามทฤษฎีเวย ช่ีองิ๋ เซวฺ ยี่ (卫气营血) ใชใ นการวิเคราะหโ รคเฉยี บพลัน อนั มีสาเหตจุ ากกลมุ ความรอนภายนอก เชน โรคไขเฉยี บพลัน เกดิ จากการออนแอของภมู ติ านทานของรางกายและมีการรบกวน จากปจจยั ที่กอใหเ กิดโรคหรือโรคระบาด รายแรง ซง่ึ โรคเกิดอยา งรวดเรว็ และทาํ ใหม ีอันตรายตอ อิน แพทยท ี่มีช่อื เสยี งในยคุ ราชวงคช ิง ชือ่ เยยี ะเทียนซื่อ (叶天士) ไดอธิบายการเกิดโรคดวย ทฤษฎนี ี้ และแบงโรคออกตามความลกึ และความรุนแรง เปน 4 ระดบั ดงั นี้

194 ศาสตรการแพทยแผนจีนเบอ้ื งตน 4.1 โรคในระดบั เวย  เกดิ จากความผดิ ปกตขิ องชใ่ี นการปอ งกันจากปจ จยั ทกี่ อ ใหเกดิ ไขมกี ารเขา มารบกวน กลา มเนอ้ื และผิวกาย ระบบเวย เ ปนตัวปองกันภายนอก รวมทงั้ ผิวหนงั และกลามเน้ือเปน ตัวชว ยปรับอณุ หภมู ิ และ ตา นปจจยั ภายนอก สัมพนั ธใ กลช ดิ กับชท่ี ีป่ องกนั โรคและปอด ถามีการรบกวนกจ็ ะมกี ารเปลยี่ นแปลงของ ปอดและระบบปองกนั ของชี่ อาการไข กลัวลมและความเยน็ ปวดศรี ษะ ไอ ไมม เี หงอ่ื กระหายน้าํ เล็กนอย คอบวม และเจบ็ ปลายและขอบลน้ิ แดง ฝา ขาวบาง ชพี จรลอยและเร็ว มักพบในชว งแรก เน่ืองจากมกี ารปด กัน้ ของชี่ ทําใหมไี ขแ ละกลวั ลมหนาว การทํางานของชบ่ี กพรอ งในการเปด และปดรู ทําให ไมก ระหายนาํ้ หรอื กระหายเลก็ นอ ย การถูกปดกัน้ ของชท่ี าํ ใหค วามสามารถในการระบายช่ีของปอด บกพรอ ง จึงเกดิ การไอ เนือ่ งจากคอเปน ประตูของปอด ดังน้นั จงึ มีการบวมและเจบ็ คอ การกระหายนาํ้ เล็กนอยเกดิ จากการใชส ารนา้ํ ในรางกายจากตวั กอ โรค ปจจยั จากความรอนภายนอกจงึ ทําใหมลี ิ้นแดงที่ ปลายและขอบ ฝาบางขาว ชีพจรลอยและเรว็ 4.2 โรคในระดับช่ี เกดิ จากความรอนภายในเนอ่ื งจากเสียชี่เขา ไปรบกวนอวัยวะภายใน เกิดจากการทเ่ี สียชี่ท่ีมาก เกินไป ชี่ในการปอ งกันโรคตอ สกู ัน ทาํ ใหมหี ยางและความรอนเพิ่มขน้ึ อาการข้นึ อยูก ับวามกี ารรบกวน ของอวยั วะใด ทพ่ี บบอ ยคอื มีการสะสมของไฟในปอดไฟในทรวงอกและกระบงั ลม ไฟในกระเพาะอาหาร และการสะสมของไฟในระบบลาํ ไส อาการแสดงคือ มีไข กลวั รอ น ล้นิ แดง ฝา หนาสีเหลอื ง ชพี จรเรว็ ใจกระสับกระสา ย กระหายนํ้า ปสสาวะสีเหลอื งเขม ถา มไี ฟในปอดเก็บสะสมทําใหม อี าการไอ หอบหืด เจบ็ หนา อก ไอเปนเสมหะสเี หลืองขน ถามไี ฟในทรวงอกและกระบงั ลมทําใหใ จกระสับกระสา ย ถามไี ฟใน กระเพาะอาหาร ทําใหไ ขสูง กระหายนาํ้ เยน็ เหงื่อออกมาก ฝาบนล้นิ แหง เหลืองชพี จรเรว็ และลนื่ ถามไี ฟ ในลําไส ทําใหเ กดิ ไขข นึ้ สูง ไขต อนบาย 3-5 ทองผกู หรือการอดุ ตันของอุจจาระ ทําใหถายเหลว แนน อดึ อัดและเจบ็ ทอ ง ฝา บนลิ้นแหง เหลืองเปน สีดาํ เกรียม มีรอยหนามบนลน้ิ ชีพจรจมแรง ลกั ษณะรวมที่ พบบอยคือ มีความรอนแกรง ตวั กอ โรค (เสยี ช)่ี มีการรบกวนระบบช่ี และทาํ ใหเกิดการตอสูระหวา งช่ี ในการปองกนั โรค และตวั กอ โรค (เสยี ช)่ี การที่มีหยางและชเ่ี กนิ ทําใหเกิดไข กลัวรอ น ปส สาวะสเี หลืองเขม ลิ้นแดง ฝา เหลือง ชพี จรเรว็ เนือ่ งจากปจ จัยกอโรคไมไดอ ยูทผ่ี ิวกาย ดงั นั้นจงึ ไมกลวั หนาว สารนํา้ ในรางกายถกู ความรอนท่ีสูงเผาผลาญทาํ ใหกระหายน้าํ ความรอนรบกวนจติ ใจทําใหจติ ใจกระวนกระวาย มกี ารไอ และ เจ็บหนา อกจากการทไ่ี ฟคง่ั ในปอดทําใหช ี่ในปอดชน้ื ความรอนในปอดทาํ ใหน า้ํ ในรา งกายมีการรวมเปน ของเสีย เสมหะเหลืองขนและมาก

การวเิ คราะหกลุมอาการโรค 195 การสะสมของความรอนท่ที รวงอกและกระบงั ลมจะปด บงั ทางเดนิ ของช่ี ทําใหก ระวนกระวาย ถา ภายนอกถกู รบกวนโดยความรอนสูงจะทําใหไ ขข นึ้ สูง ความรอนภายในทาํ ใหมกี ารผลักนํ้าออกภายนอก และทําใหม เี หง่อื ออก การใชส ารน้ําในรางกายจากความรอนสูงทําใหเกิดเหงื่อออกผดิ ปกติ กระหายนํา้ เยน็ ฝาล้ินแหง สเี หลือง การเคลือ่ นไหวของช่แี ละเลอื ดทม่ี ากเกนิ จากความรอนภายในทาํ ใหช พี จรล่นื เร็ว หรือตนื้ ชีพจรใหญแ ละแรง การสะสมของความรอนในลําไสร ว มกบั มขี องเสยี และมกี ารอดุ กัน้ ของช่ี ใน อวยั วะกลวง ทาํ ใหเกิดการแนน อดึ อัด และเจ็บในชองทอ ง ทอ งผูก อุจจาระคาง จนมีการถา ยเปนนํา้ เม่อื เสนลมปราณหยางหมงิ แกรงรวมกับมีความรอ นภายในสูงและความแหง ทาํ ใหเ กดิ ไขตอนบา ย ลนิ้ เหลอื งแหง หรอื ลนิ้ เผาเกรยี มดํา ชพี จรใหญม ีพลงั 4.3 โรคในระดบั อ๋ิง อาการจะรุนแรงกวา เพราะเสียชีม่ ีการแทรกซึมลงไปลกึ กวา องิ๋ หมายถงึ ชี่ในเลือดซึ่งวิ่งผา น ในหัวใจ ดังนน้ั โรคในระดบั อิง๋ เกิดจากอันตรายตอ อิ๋งอินและมกี ารรบกวนตอ จติ ใจ อาการสาํ คญั คอื มไี ขทว่ั รางกาย เปนมากกลางคืน ปากแหง แตไ มกระหายนํ้า กระสับกระสาย นอนไมห ลับ ล้ินแดง ชพี จรมลี ักษณะเสน ดายและเร็ว ในรายทรี่ นุ แรงมาก อาจมผี น่ื ผิวหนงั จาง ๆ อาการเพอ และโคมาได โรคนีม้ ักเกดิ จากการแทรกเขาในของโรคในระดบั ชที่ ่ไี มไ ดรบั การรกั ษา ทําใหตัว กอ โรคไปกระทบตอ อ๋ิงอนิ ผลตามมากค็ ือ มีไข เปนมากตอนกลางคนื ปากแหงไมกระหายนา้ํ เพราะวา ชจี่ ากสารอาหารไปเล้ียงหวั ใจ ดังนั้นความรอ นในระบบอ๋ิงจะรบกวนหวั ใจ ทําใหเกิดอาการกระวนกระวาย นอนไมห ลบั ความรอ นเขา แทรกทีเ่ ยอ่ื หมุ หัวใจ ทําใหเ กดิ อาการเพอ ความรอ นทกี่ ระทบตอหลอดเลอื ด ทําใหเกิดผ่นื ผิวหนงั จาง ๆ ลนิ้ แดงและชพี จรเลก็ เร็ว เปนอาการแสดงของภาวะแทรกซอนของระบบอ๋ิง โดยความรอ น 4.4 โรคในระดับเลือด เกดิ จากความรอ นทเ่ี กิดกระตนุ ตอเลือดและรบกวนจติ ใจ อาการสาํ คญั คอื ปวดแสบรอนใน รางกาย บา คลง่ั เพอ ผื่นผวิ หนงั ถา ยเปนเลือด ไอเปน เลือด เลอื ดกาํ เดาออก อาเจียนเปน เลอื ด ปสสาวะเปนเลือด ลนิ้ แดงกลํา่ เนื่องจากหวั ใจคมุ เลือดและควบคุมภาวะของจติ ใจ ภยนั ตรายตออ๋ิงของเลอื ด โดยความรอน ทาํ ใหเ กดิ อาการปวดแสบรอ นในรางกาย และล้ินแดงกลํ่า เนอื่ งจากความรอ นที่เกดิ มผี ลตอเลือด ทาํ ให เกิดผืน่ ผวิ หนังชดั เจน อาเจยี นเปน เลอื ด ไอเปนเลือด ถา ยอุจจาระเปนเลอื ด และถายปส สาวะเปนเลือด และความรอ นในระบบเสยี ทําใหมีผลตอจติ ใจ ทําใหเ กดิ อาการบาคลัง่ และอาการเพอ

196 ศาสตรการแพทยแผนจีนเบ้ืองตน 5. การวเิ คราะหก ลุมอาการอวัยวะกลวงทง้ั 6 5.1 เกดิ รอ นช้นื ทลี่ าํ ไสใหญ อาการปวดทอง ถา ยบดิ เปน มูกเลอื ด ถายแลว เหมือนไมสุดหรือถายแบบพงุ ออก สีเหลือง กลิ่นเหม็นรายกาจ ทวารหนักแสบรอน ปส สาวะเหลอื งและนอ ย อาจมีตวั รอ นกระหายนํา้ ล้ินแดงฝา เหนยี ว ชีพจรลน่ื เร็ว สาเหตุ หากเกิดในฤดูรอนหรือฤดใู บไมร ว ง มักดูสคู วามชื้นรอนจากภายนอกเขามากระทําที่ ระบบทางเดนิ อาหารหรอื จากการรับประทานอาหารไมควบคมุ ความสะอาด ทําใหความรอนชืน้ แฝงเขา สู ลําไสไ ด วเิ คราะหอาการ เมื่อความรอนชื้นเขาสทู างเดินลําไส จะอุดกั้นช่จี ีทาํ ใหป วดทอ ง ความรอนที่ สะสมในลาํ ไสเผาทําลายหลอดเลอื ดฝอย ทําใหถ ายบิดเปน มูกเลือด เนอ่ื งจากความรอ นน้นั มกั ทําใหมี อาการตองระบายออกใหเ รว็ ดังนน้ั บรเิ วณทวารหนักจึงมอี าการเหมือนอยากถา ยแตเหมอื นถา ยไมหมด ปากทวารหนักยังแสบรอ น ความช้นื อดุ กน้ั ลาํ ไสช ี่จงึ ตดิ ขดั เกดิ ปวดทองตองรีบถา ยแลว ยงั เหมอื นมี สวน ความรอ นเรง รดั ทาํ ใหนํา้ ตอ งไหลลงเรว็ ข้ึน จงึ ถายในลกั ษณะพงุ ออกมามสี ีเหลอื งและเหมน็ มาก ในรา งกาย มคี วามรอ นจึงทําใหจ นิ เยลดลง เกิดอาการคอกระหายนาํ้ ปสสาวะนอย ความรอนมาเปนเหตุใหเกดิ โรค จึงมีตวั รอ นชดั เจน ลนิ้ แดงมีฝา เหนยี วเหลอื ง ชพี จรลืน่ เรว็ เกดิ จาก มีความรอ นช้ืนสะสมภายใน ขอสําคัญในการวินิจฉัย อาการถายบดิ หรือทองเสียและกลุม รอนช้ืนปรากฏพรอ มกัน 5.2 เกิดรอ นชืน้ ทีเ่ สน ลมปราณตบั มอี าการปวดแสบรอ นท่ที รวงอกชายโครง เบอ่ื อาหารทองแนน ปากขมอยากจะอาเจยี น อจุ จาระ ไมป กติ ปส สาวะสั้นสีเขม หรอื รอ น ๆ หนาว ๆ ตวั เหลืองตาเหลอื ง หรอื มอี าการคันบริเวณอวยั วะ สบื พันธุ หรือตกขาวมีสีเหลอื งและมกี ลิน่ แรง ล้นิ แดงฝา เหลอื งเหนียว ชพี จรตงึ เร็วหรือลนื่ เร็ว สาเหตุ ถกู รอ นช้นื จากภายนอกเขามากระทํา หรอื ชอบรบั ประทานอาหารมันหวานจนมรี อน ชื้นเกดิ ขึน้ ภายใน หรอื มีความผดิ ปกติของระบบมา มและกระเพาะอาหาร เกิดเปนความชนื้ ทําใหม ามดิน ขมกลับไมตบั เปนผลใหค วามรอ นชนื้ ไปอดุ กน้ั เสน ลมปราณตบั วเิ คราะหอ าการ รอนช้ืนอดุ ก้นั ภายในทตี่ ับถงุ น้าํ ดี หนา ที่กระจายผิดปกตไิ ป ชจ่ี ไี หลเวยี นไม คลอง จึงปวดแสบรอนทีช่ ายโครงสขี าง รอนชื้นสะสมเผาถุงนา้ํ ดจี ึงทาํ ใหช ข่ี องถงุ น้ําดีเออ ข้ึนทาํ ใหปากขม น้ําดีไมไ หลไปตามทอ จึงเล็ดออกนอกทําใหเ กดิ ตัวเหลืองตาเหลอื ง เสยี ช่อี าศัยบนตาํ แหนงเซาหยางการ เขา ออกของชีจ่ งึ ไมค ลอ ง เกดิ อาการรอ น ๆ หนาว ๆ รอ นชื้นอดุ ตันการไหลข้ึนลงของช่ีมา มและกระเพาะ อาหาร ทาํ ใหร ะบบการลาํ เลียงและรับเขา ไมป ระสานสมดุล เกิดเบอ่ื อาหาร ทอ งอดื อยากจะอาเจียน

การวเิ คราะหกลุมอาการโรค 197 อจุ จาระไมปกติ เสนจฺเหวยี อนิ ตับมที างเดินวนรอบอวัยวะสืบพันธุภายนอก หากมรี อ นชื้นไหลไปตามเสน ลมปราณจึงทําใหเกดิ อาการคัน ในสตรตี กขาวสเี หลอื งขนุ ปส สาวะนอยสีเขม ล้ินแดงฝา เหลอื งเหนียว ชพี จรตงึ เรว็ หรอื ลืน่ เร็ว เปน ลกั ษณะเดน ของรอนชืน้ สะสมภายใน ขอสาํ คญั ในการวินิจฉัย มีอาการปวดแสบรอ นชายโครงสีขา ง เบื่ออาหารทอ งแนน อืด ตัว เหลอื งตาเหลอื ง มอี าการคนั และกลมุ อาการรอนชื้น 5.3 รอ นแกรง ทีก่ ระเพาะอาหาร ปวดแสบรอ นท่กี ระเพาะ ปฏิเสธการกด ชอบดืม่ นา้ํ เย็นหรือมีอาการหิวขา วเร็ว มีกล่ินปาก เหงอื กปวดบวมเปน แผลหนอง เลอื ดซมึ อุจจาระผูก ปส สาวะนอ ยสเี ขม ลิน้ แดงฝา เหลอื ง ชีพจรล่นื เรว็ สาเหตุ มักเกดิ จากทานของเผด็ ของทรี่ อ นในมากไปจนเกดิ การสะสม หรอื จากอารมณท ไี่ ม สมใจ ชต่ี ดิ ขัดจนแปรสภาพเปนไฟ กระทบกระเพาะอาหารหรอื เกิดจากเสยี ชี่จาํ พวกความรอนมากระทํา วิเคราะหอาการ ความรอ นหรอื ไฟเกิดอัน้ อยูในกระเพาะทําใหช ี่กระเพาะไมสมดุล จงึ ปวด แสบรอนไมใหก ด เมื่อไฟมีมากทําใหก ลไกต่นื ตัวมากเกินไปทําใหร สู กึ หิวเรว็ ลว่ั มายของกระเพาะอาหาร มาที่เหงือก ดงั นัน้ ไฟจากกระเพาะอาหารจงึ ขน้ึ มาท่เี หงือกทาํ ใหปวดบวมแดงทเี่ หงอื ก เปนมากจะกลัด หนองเปนแผล นอกจากน้ียงั ทาํ ใหเลือดออก กระเพาะอาหารไมสมดลุ ทําใหก ากของเสยี ระบายลงไมท ัน เกดิ ยอนกลับจึงปรากฏมีกล่ินปาก ความรอนทาํ ใหก ระหายน้ําตอ งด่มื น้าํ เย็นบอย ๆ ลําไสถ กู ความรอน รบกวนจงึ ทําใหข าดความชุมชนื้ ถายยากทอ งผกู ปสสาวะนอย ลิน้ แดงฝาเหลือง ชพี จรลื่นเรว็ เปน อาการ ของมีความรอ นอยภู ายใน ขอสําคัญในการวนิ ิจฉยั ปวดแสบรอนที่กระเพาะอาหารและกลมุ อาการรอนแกรงภายใน 5.4 เกดิ เยน็ พรอ งทีก่ ระเพาะอาหาร มอี าการปวดเย็นทีก่ ระเพาะ ปวด ๆ หาย ๆ ชอบอุนชอบใหกด หากทานของจะปวดบรรเทา เรอเปน น้ําใสหรอื มีอาหารท่ยี งั ไมยอ ยออกมา ทานไดน อยแนนจุกล้ินป ไมกระหายนาํ้ ปากจดื ออ นลาไมมี แรง ขห้ี นาวตวั เย็น ลิ้นซีดดูออ นนมุ หรอื อวนซดี ชพี จรชา ไมม แี รง สาเหตุ เกิดจาการดืม่ กนิ ทไ่ี มถ ูกสุขวิธี ชอบกนิ ของดบิ หรอื ใชย าที่มีฤทธิเ์ ยน็ ใชย าระบายมาก ไป หรือมา มกระเพาะออ นแอ หยางชี่ออ นลงไปเอง หรือปวยมานานไมบ าํ รุง เปน ตน วิเคราะหอาการ หยางของกระเพาะพรอง ความเย็นพรอ งเกดิ ข้ึนภายในเกาะกุมการไหลเวยี น ของชจี่ ี ทําใหช ี่กระเพาะโคจรไมคลองจงึ ปวดแบบเยน็ ๆ ทําใหร สู ึกรบั ประทานไดน อยและแนนล้ินป เหลา นล้ี วนแตเ ปนกลุม อาการเย็นพรอง จงึ ชอบกด ชอบอนุ ๆ รับประทานอาหาร ปวดจะเบาลง เมอื่

198 ศาสตรการแพทยแผนจนี เบือ้ งตน กระเพาะอาหารทาํ งานยอ ยสลายลดลง นํ้าและอาหารไมยอยสลาย ไหลยอ นขน้ึ ตามช่ีของกระเพาะอาหาร ที่ยอ นกลับจึงอาเจยี นเปนน้ําใสปนกบั อาหารที่ยงั ไมยอ ย เมือ่ หยางพรอ งจงึ ทําใหรา งกายไมอบอุน มีอาการ ข้ีหนาวตวั เยน็ ไมม ีแรง อาการทีป่ วยดวยความเยน็ จงึ ไมก ระหายนาํ้ ลนิ้ ซีดดนู มุ หรอื อวนซีด ชีพจรจมชา ไมมแี รง เปน ลกั ษณะของเย็นพรองเกดิ แตภ ายใน ขอ สาํ คัญในการวนิ จิ ฉยั มกี ลมุ อาการของกระเพาะแสดงออกของชย่ี อ นขน้ึ และกลุม อาการ เยน็ พรอง 5.5 รอนชืน้ ทก่ี ระเพาะปสสาวะ จะปส สาวะบอย ตองรีบปสสาวะทนั ที ทอ งนอยปวดแนน แสบขัดรอนขณะปสสาวะ สจี ะ เหลือง ปริมาณนอยหรอื ขุนหรอื ปสสาวะมเี ลือด หรือมีเศษกรวดทรายปะปนออกมา รว มกบั มไี ข ปวด บริเวณเอว ลนิ้ แดงฝาเหลืองเหนยี ว ชีพจรล่นื เรว็ สาเหตุ มคี วามรอนช้นื สะสมทก่ี ระเพาะปสสาวะ ระบบแปรสภาพของชไี่ มคลอ งจงึ บบี รดั ลง ทางเดินปส สาวะ ทาํ ใหต อ งปวดปสสาวะบอย ปวดรบี เวลาปสสาวะจะปวดแสบปวดรอน สเี ขมปริมาณ นอ ย หากรอ นมีมากจะทําใหเสน เลือดฝอยแตก ปส สาวะเปน เลอื ด หากรอนชนื้ ไมถ ูกขบั ระบายไปนานวัน จะทาํ ใหเ กิดเปนนว่ิ ปส สาวะจงึ มีเศษกรวดทรายปะปน รอนชื้นจะทาํ ใหต ัวรอ น ปวดเอว เน่อื งจาก ตําแหนงใกลไ ต ลนิ้ แดงฝา เหลืองเหนียว ชพี จรลื่นเรว็ เปนอาการของรอ นชน้ื สะสมภายใน ขอสําคญั ในการวินิจฉัย มอี าการปส สาวะรบี ปส สาวะบอยๆ ขณะปส สาวะปวดแสบรอ นและ กลุมอาการรอนชืน้ ตาราง 9-9 แสดงอาการและอาการแสดงของกระเพาะอาหารท่มี พี ยาธิสภาพทแี่ ตกตา งกนั พยาธสิ ภาพของ อาการปวด อาการ ปาก อจุ จาระ ฝา และลิ้น ชีพจร กระเพาะอาหาร ปวดเยน็ ๆ อาเจียน กระหายนา้ํ เหลว จมชา กระเพาะอาหาร แสบทอ ง น้ําใส ๆ ปากจืด ทองผูก ซีด ฝา ขาว ลนื่ เร็ว เยน็ ปวดราํ คาญ แหง แข็ง ลื่น เล็กเร็ว กระเพาะอาหาร อดื ไมก ระหายนํา้ เหมน็ มาก แดง ลน่ื รอ น เสยี ดแนน เปร้ียว กระหายน้ํา ฝาเหลอื ง อนิ ของกระเพาะ แดงฝา นอ ย อาหารพรอง ชอบดื่มนํา้ เย็น อาหารไมยอย แหง เปน ลม ปากคอแหง ฝา หนา ไมมอี ะไรออกมา กระหายนํ้า เหนียว อาหารไมยอย เปร้ียวปาก มกี ลิน่

การวิเคราะหกลุมอาการโรค 199 6. การวเิ คราะหกลุมอาการตามทฤษฎเี สนลมปราณทั้งหก เปนทฤษฎีทนี่ ําไปใชใ นการแยกความแตกตางของโรคภายนอก โดยอาการแสดงทางพยาธสิ ภาพ แบงไดเ ปน 6 กลมุ โรค ไดแก กลุมอาการหยาง 3 กลุม คือ ไทห ยาง หยางหมิง เสาหยาง และกลมุ อาการอิน 3 กลุม คอื ไทอนิ เสาอนิ จฺเหวยี อนิ การแยกกลมุ โรคตามทฤษฎนี ีม้ ีความสมั พันธใกลช ิดกบั ระบบเสนลมปราณ และอวยั วะภายใน ดงั นี้ เสนลมปราณไทห ยางผา นดา นหลงั ของรา งกาย เสนลมปราณ หยางหมิงผานดานหนา ของรางกาย เสนลมปราณเสา หยางผานดานขา งของรางกาย ดังน้นั กลุมโรคไทหยางจะมีอาการแสดงคือ คอแขง็ และปวดทางดา นหลงั ของศีรษะและคอ กลุม โรคหยางหมิงจะมีอาการหนาแดง แนน และปวดทอง กลมุ โรคเสา หยางจะมีอาการจกุ แนนบริเวณชายโครง กลุม โรคไทอินจะมอี าการปวดทอ งและทอ งเสยี กลุมโรคเสา อินจะมอี าการปากแหงและคอแหง และกลุม โรคจเฺ หวยี อินจะมอี าการปวดหรอื รูสกึ รอ น ๆ บริเวณหวั ใจ เพอ่ื นํามาสัมพันธกับอวยั วะภายใน กลมุ อาการหยาง 3 กลมุ บง ถึงพยาธิสภาพของอวยั วะ กลวง เชน กระเพาะปสสาวะ เปนอวยั วะกลวงของไทหยาง เมอ่ื ปจ จัยการเกดิ โรคผานจากเสน ลมปราณ ไปอวยั วะกลวง จงึ ไปมีผลตอ หนาทข่ี องกระเพาะปส สาวะ ซงึ่ จะมอี าการทางระบบปส สาวะได หรือการมี ความรอนและความแหงของกระเพาะอาหาร ซึง่ เปน อวยั วะกลวงของหยางหมงิ จะมีอาการทางระบบ ทางเดนิ อาหาร เชน ทอ งผูก ปวดทอ ง ซึ่งการกดท่ีทองจะทาํ ใหอ าการเปนมากขึ้น การมพี ยาธิสภาพของ ถงุ น้ําดีซ่งึ เปนอวยั วะกลวงของเสา หยาง จะมอี าการคือ มรี สขมในปาก และปวดบริเวณชายโครง ถา เปน อาการจากกลุมอาการอนิ 3 กลมุ อาการจะปรากฏตามอวยั วะตนั เชน กลุมโรคไทอ ิน มีอาการพรอ งของ หยางของมาม กลุม โรคเสา อนิ มอี าการพรอ งของหัวใจและไต กลมุ โรคจฺเหวยี อนิ มีการรบกวนของชขี่ องตบั 6.1 กลุมอาการไทห ยาง เปน กลุมโรคภายนอก เปน อาการของโรคชนื้ เรมิ่ ตน อาการแสดงคือ ไข ไมช อบหนาว ปวด และเกร็งบรเิ วณคอและศรี ษะดานหลัง ชีพจรลอย เมือ่ ลมและความเยน็ กระทบรางกาย ไทห ยางจะถกู กระทบเปนดานแรก การขดั ขวางเวยหยางจะทาํ ใหเ กดิ ไข ไมช อบหนาว และการทเ่ี สนลมปราณไทห ยาง ถกู กระทบ นําไปสโู รคของชี่ ทาํ ใหเกิดอาการปวดเกร็งดานหลงั ของคอและศีรษะ เหงือ่ ออก ชพี จรลอย และคอย ๆ ชาลง บง บอกวามีการคุกคามจากลม แตถ าไมม ีเหงอ่ื และชพี จรลอย กงึ่ วามกี ารคุกคามจาก ความเย็น การแทงเขม็ มุงไปที่การเสริมการไหลเวียนของช่ี จดุ ทเี่ ลอื ก คอื ตู เสนลมปราณไทหยาง มือ และเทา 6.2 กลุมอาการเสาหยาง เปน ผลท่ตี ามมาจากกลมุ อาการไทห ยาง (ภายนอก) และกลุมอาการหยางหมงิ (ภายใน) โดย ปจ จยั กอโรคยงั อยรู ะหวา งภายนอกกบั ภายใน ดังน้นั จึงกลาวไดวา กลมุ อาการเสาหยางเปน กลมุ อาการ

200 ศาสตรก ารแพทยแผนจีนเบือ้ งตน ก่ึงนอกกึ่งใน อาการแสดงคือ ไขสลับหนาวส่ัน จุกแนนบริเวณชายโครง เบ่ืออาหาร อาเจียน ขมปาก คอแหง ตาพรา ชีพจรตึง เมื่อปจ จยั กอ โรคลกุ ลามเขา สูเสา หยาง จะถูกตอ ตานจากชี่ การไหลเวียนของชี่ ถกู ขดั ขวาง จะเกดิ อาการตามมาคือ ไขส ลับหนาวส่ัน อาการจากเสนลมปราณเสา หยางจะนาํ ไปสโู รคของ ช่ี ซึง่ จะมีอาการกระวนกระวาย จกุ แนนชายโครง เมือ่ ปจจัยกอโรคลกุ ลามมาถงึ กระเพาะอาหาร จะมี อาการเบอ่ื อาหารและอาเจยี น เน่อื งจากมกี ารรบกวนช่ี ของกระเพาะอาหาร ขณะเดยี วกนั ถุงนํ้าดีมคี วาม รอ น จงึ ทําใหป ากขม คอแหง ตาพรา การปด กนั้ ชีข่ องตบั และถงุ นํา้ ดี ทาํ ใหชพี จรตึง 6.3 กลุมอาการหยางหมิง บงถงึ ภาวการณต อสูกันอยา งเตม็ ท่รี ะหวา งลมปราณตา นทานโรคกบั ปจจัยกอโรค โดยกลมุ อาการหยางหมิงเปนภาวะรอนเกิน แบง เปน 2 ชนิด คือ 1) กลมุ อาการเสนลมปราณหยางหมงิ ความรอนกระจายทั่วรา งกาย 2) กลมุ อาการอวยั วะกลวงหยางหมงิ ความรอ นสะสมอยูใ นอวยั วะกลวง อาการสําคัญคือ ไขส งู เหงอื่ ออกมาก หิวน้ํามาก หนาแดง หงดุ หงดิ กระวนกระวาย ฝา บน ลิ้นเหลอื ง ชพี จรใหญมพี ลงั หรือเรยี ก 4 มาก คอื ไขสงู มาก เหงื่อออกมาก กระหายน้ํามาก และชีพจร ใหญมาก พยาธิสภาพจากหยางหมงิ นาํ ไปสคู วามรอนสว นในที่เพมิ่ ขนึ้ ทาํ ใหมีไขส งู และหนา แดง ความรอน จะเผาผลาญของเหลวในรา งกาย ทาํ ใหม เี หงือ่ ออกมาก หิวนํ้ามาก ฝาเหลอื งแหง ความรอนน้ีจะทาํ ใหมี อาการกระวนกระวาย นอกจากน้คี วามแรงของชแ่ี ละปจ จัยกอโรค ทาํ ใหเกิดความรอ นมาก และทาํ ใหชพี จร ใหญม พี ลงั ดงั นนั้ การรกั ษาคอื ระบายรอ น โดยใชเ สนลมปราณหยางหมิงของมอื เทา และ เสน ลมปราณตู กลุมโรคอวัยวะกลวงหยางหมงิ จะมอี าการไข ซ่งึ จะเปนมากตอนบา ย 3-5 โมง ทองผูก จกุ แนน และปวดทอ งซง่ึ จะเปน มากถา กด เพอ ฝา เหลอื ง มีลักษณะเหมือนหนาม ชพี จรจมแรง ความรอน ภายในของเสนลมปราณหยางหมิง ทําใหอุจจาระแหง รวมกับช่ีของอวัยวะกลวงถกู ขดั ขวาง ทาํ ใหมีอาการ จุกแนน และทอ งผกู อาการปวดทอ ง ซึ่งจะเปน มากถา กดทอง การคง่ั ของความรอนจากภายในและช่ี ของหยางหมงิ ทมี่ ากข้นึ ในตอนบายเปน เวลาของเสน ลมปราณหยางหมงิ โคจรมาถึง ทาํ ใหมไี ขข ้นึ ในตอน บาย ฝา เหลอื ง ชีพจรจมแกรง หรอื ล่ืนเร็ว เปน ผลจากการเผาผลาญของของเหลวในรางกาย 6.4 กลุมอาการไทอ ิน เปนลกั ษณะอาการพรองและเย็นท่ีภายใน เปนผลจากความพรอ งของชีข่ องมาม และมีการคัง่ คา งของสภาพหนาวชืน้ ภายใน อาการสาํ คัญคอื จุกแนนทอง อาเจยี น เบ่อื อาหาร ทอ งเสยี ปวดทอง ซ่ึง บรรเทาดวยการกดหรือประคบอนุ ไมห วิ น้าํ ลิน้ ซดี ฝา ขาว ชพี จรชา

การวเิ คราะหกลุมอาการโรค 201 กลุมอาการของโรคนี้ เกิดจากหยางของมา มพรอ ง การถกู ความเย็นหรอื การรกั ษากลุม อาการ หยาง 3 กลมุ อยางไมเ หมาะสม หยางของมามพรอ งนอกจากทาํ ใหมีภาวะหนาวช้ืนตกคา งภายในแลว ยงั มคี วามผดิ ปกติของการหมุนเวยี นของชี่ ซึ่งเปน สาเหตใุ หมอี าการจกุ แนน ทอง ปวดทอง ทอ งเสยี อาเจยี น เบ่อื อาหารเนือ่ งจากเปนอาการพรอ ง อาการปวดทอ งจงึ บรรเทาไดโ ดยประคบอนุ หรือจากการกด นอกจากน้ี ยังเปนสาเหตทุ าํ ใหไ มรูสึกหวิ นา้ํ ลน้ิ ซดี ฝา ขาว และชีพจรชา วิธกี ารรกั ษาคอื ใหค วามอบอุน และกระจายความเย็น จุดทเ่ี ลอื กคือ จดุ ซหู ลงั จุดมูหนา จดุ เหอของมา มและกระเพาะอาหาร และเสน ลมปราณเญิ่น ใชทงั้ แทงเขม็ และรมยา 6.5 กลุมอาการเสา อิน เปน พยาธิสภาพของหัวใจและไต เมอื่ เสาอินเกิดเปนโรค ชี่จะพรองอยางมาก นนั่ คอื เหตุผลท่ี ทาํ ไมโรคเสา อินจงึ มลี กั ษณะ “จุดออ นเชิงระบบ” โรคนีจ้ ะมีลักษณะการทํางานของหวั ใจและไตผิดปกติ ซ่ึงจะมอี าการไดท ง้ั อินพรอ งทาํ ใหห ยางเกนิ หรอื อินพรองทําใหไ ฟกาํ เริบ เม่ือหยางขาดและอนิ เกินจะทาํ ให เกดิ ความเยน็ หรอื เมอ่ื หยางขาดทาํ ใหไ ฟกาํ เริบ ปจ จัยกอโรคจะนาํ ไปสคู วามรอ นในลกั ษณะทเี่ รียกวา “อินแกรง กนั ใหห ยางออกไป” 1) กลุม อาการเสาอนิ เยน็ มอี าการแสดงคือ ไมช อบหนาว นอนงอตัว เซอื่ งซึม ปลายมอื ปลายเทา เย็น ทองเสีย ไม กระหายน้าํ หรือชอบของรอ น ปส สาวะใส ล้นิ ซดี ฝาขาว ชีพจรออ น กลมุ โรคนี้เกิดเน่อื งจากหยางของ หวั ใจและไตพรอ ง รว มกบั มกี ารคุกคามจากสภาพหนาวจากภายนอก การทีห่ ยางพรอ งทาํ ใหข าดความอบอุน ของรางกาย ทําใหไมช อบหนาว ตองนอนงอตวั และ ปลายมอื ปลายเทา เย็น ไมหวิ นํ้า นอกจากนน้ั การที่หยางชไี่ มพ อ ทําใหเกดิ อาการเซือ่ งซมึ อยากนอน ปสสาวะ จะมาก ใส ลน้ิ ซดี ฝา ขาว ชีพจรเล็ก 2) กลุม อาการเสา อนิ รอ น อาการสาํ คญั คอื กระวนกระวาย นอนไมหลับ ปากคอแหง ปส สาวะเหลอื งเขม ลนิ้ แดง ชีพจรเร็ว 6.6 กลมุ อาการจฺเหวียอนิ จฺเหวียอนิ หมายถงึ กําลังจะหมดในขณะทีห่ ยางเรม่ิ จะโตขนึ้ เม่ือจเฺ หวียอินเปนโรค ชจ่ี ะเรม่ิ ออนแรง มคี วามสับสนในความสมดุลระหวางอิน-หยาง ดงั น้ันอาการของโรคจงึ เปน กลมุ โรคของสภาพ เยน็ และรอน อาการสาํ คญั คือ ซูบผอม กระหายน้ํา มคี วามรสู กึ วามชี ดี่ นั ขนึ้ ไปทที่ รวงอก หวิ แตไ มอยาก รับประทานอาหาร ปลายมอื ปลายเทา เย็น ทอ งเสีย อาเจยี น เนอ่ื งจากมีความรอ นในตับและถุงน้าํ ดี และ มสี ภาพเย็นพรอ งของกระเพาะอาหารและลําไสเล็ก เนือ่ งจากโรคกลุมนี้มสี ภาพรอ นและเย็น มีการรบกวน

202 ศาสตรก ารแพทยแผนจนี เบ้ืองตน ของชี่ การท่คี วามรอ นเผาผลาญของเหลวในรา งกายทําใหซ ูบผอมและกระหายน้าํ การเคลอ่ื นทข่ี องหยาง ของหวั ใจขึน้ สูงทาํ ใหเ กดิ อาการเหมือนมชี ีด่ นั ขึ้น และมคี วามรูสึกเจบ็ ปวดทห่ี นาอก การทํางานของตบั มาก การไหลเวยี นของชีม่ ากทาํ ใหโ กรธงา ย เปนลกั ษณะของมา มแกรง ขม ดนิ แตก ระเพาะอาหารและลาํ ไสเ ลก็ จะมีสภาพเย็นและพรอง ซึง่ รบกวนการยอ ยและขนสง อาหาร เปน สาเหตใุ หไ มอยากทานอาหาร เมื่อชข่ี องกระเพาะอาหารและลาํ ไสเล็กถูกรบกวนจงึ ทาํ ใหอ าเจยี นและทอ งเสยี เม่ือหยางชี่ไมส ามารถถงึ ปลายมอื ปลายเทาทําใหปลายมอื ปลายเทาเยน็ การรกั ษาคือ ระบายรอ น และเสริมใหแ ขง็ แกรง 7. การวิเคราะหก ลุม อาการซานเจียว แพทยจ ีนทมี่ ชี อ่ื เสยี งในยุคราชวงศชงิ ช่อื หวูถงั (吴瑭) ไดเ ขยี นตํารา เวนิ ปงเถยี วเปยน《温 病 条 辨 》กลา วถงึ แนวความคิดการวเิ คราะหก ลุมอาการซานเจียว โดยอธบิ ายการดําเนนิ ของโรคทมี่ ี สาเหตุจากภายนอก ซึ่งมลี ักษณะเปนกลุมความรอ น เรยี ก เวนิ ปง (温病) ปจ จบุ ันคอื โรคตดิ ตอ จงึ มกั ทาํ ใหเ กดิ ไขส ูง จากแนวคดิ นีไ้ ดก ําหนดการดําเนินของโรคแบงเปน 3 ระดับ หรือ “ซานเจียว” ไดแก 1) ซา งเจยี ว (上焦) ไดแ ก เสน มอื ไทอ ินปอด เสน มอื จฺเหวยี อนิ เยื่อหมุ หวั ใจ โดยเสน ลมปราณปอด ถือวาเปนข้นั ตอนแรกท่ีปจ จัยเกิดโรค (邪气 เสียช่)ี มากระทบ พบไดในระยะเรมิ่ ตนของอาการเจบ็ ปว ย 2) จงเจยี ว (中焦) ไดแก เสน มือหยางหมงิ ลาํ ไสใหญ เสน เทาหยางหมงิ กระเพาะอาหารและ เสน เทา ไทอ ินมาม จงเจยี วเปน ธาตดุ นิ มา มชอบแหง กระเพาะอาหารชอบชนื้ หากเสยี ชีเ่ ขา มาทางดานหยางหมงิ กระเพาะอาหารมักจะกลายสภาพเปนความแหง จงึ เกิดเปนอาการรอ นแกรง ข้ึนภายใน หากเสยี ชีเ่ ขามาทาง ไทอนิ มาม เสียช่ีมักจะกลายสภาพเปน รอนช้นื 3) เซี่ยเจยี ว (下焦) ไดแ ก เสน เทา เสาอินไต และเสน เทา จเฺ หวียอนิ ตับ มกั เกดิ ในระยะทายของ อาการเจบ็ ปว ย เปน กลมุ อาการอินของตับและไตพรอ ง 7.1 กลุม อาการของซางเจยี ว ซางเจยี วเปนตําแหนงของปอด หวั ใจ (เย่ือหมุ หัวใจ) เสยี ช่ซี งึ่ เปนความรอ น สามารถเขา มา กระทาํ ตอ เสนลมปราณปอดหรือเสน ลมปราณเย่อื หุมหัวใจ อาการทางคลนิ กิ มไี ขต ัวรอ น กลัวลมกลวั หนาวเล็กนอย ปวดศรี ษะ เหง่ือออก กระหายนาํ้ ไอ ล้ินบริเวณขอบและปลายจะแดง ชพี จรลอย หรอื ชดั เจนเฉพาะตําแหนงชุนท้งั สองขา ง หรอื มีอาการมี ไขตัวรอ นเพียงอยา งเดียว ไอ หายใจหอบ กระหายนํ้า ฝา เหลือง ชพี จรเร็ว หรืออาจมีไขส งู จดั เหง่อื ออก มาก สตสิ ัมปชญั ญะเลอื่ นลอย จะดบั วูบ พูดเพอ ลิ้นแข็ง มอื เทา เย็น ลิ้นแดงจดั

การวเิ คราะหก ลุมอาการโรค 203 อธบิ ายกลไก ปอดทาํ หนา ที่กํากบั ผวิ หนัง ขมุ ขนภายนอก โดยมเี วยชหี่ อหุม และเชอ่ื มถงึ ปอดอยู หากมีเสียชี่จําพวกความรอ นมากระทบ จะเกิดเปนกลุม อาการทง้ั ของเวยและปอดได หรอื อาจ เกดิ ดานใดดานหนง่ึ หากกระทบตอ เวย ช ี่ จะมอี าการตัวรอ น เปนไข กลัวลม กลวั หนาวบา งเล็กนอย ไอ ปลายลิน้ และขอบจะแดง ชีพจรลอยเร็ว เสียชี่จาํ พวกรอนจะลอยขนึ้ รบกวนศรี ษะในตาํ แหนง หยาง ทําให ปวดศีรษะ ทาํ ลายของเหลวในรางกายจงึ มอี าการกระหายนํา้ และขบั ใหเ หงอ่ื ออก หากเสยี ช่ีรกุ ลาํ้ เขาภายใน จะมอี าการเฉพาะตัวรอ น มีไขเ พยี งอยางเดียว หากเสียชก่ี ระทําเฉพาะปอด การกระจายชแี่ ละการผลกั เคล่ือนท่ลี งของปอดจะแปรปรวน ทําใหช ีป่ อดยอนกลบั จงึ มีอาการไอ หายใจหอบ และเพราะเปนเสียชี่ จําพวกความรอ นจึงทาํ ใหก ระหายนํา้ ฝา เหลอื ง ลิ้นแดง ชพี จรเรว็ ในกรณที ี่ความรอ นยังรกุ ลา้ํ ตอไปอาจจูโจมเขา หัวใจ (เยื่อหมุ หวั ใจจะทําหนา ที่รับความรอนท่ี เกดิ ข้ึน) ความรอนรบกวนเสนิ ในหัวใจ หรอื ปดก้ันเสนิ จงึ มอี าการพดู เพอ ไมรสู กึ ตัว หรอื หมดสติ หัวใจ กํากบั ล้ิน ทาํ ใหพ ูดไมคลอ ง ในขน้ั น้คี วามรอนจะเขา ไปอยภู ายในแลว จึงทําใหม ีไขส งู ความรอนทาํ ให เหงอ่ื ออก หากความรอ นถกู ปด กน้ั อยูภ ายในกระจายออกไมไ ด จะทาํ ใหมอื เทา เยน็ ความรอนเขา สูร ะดบั อง๋ิ อินจึงมลี ้ินแดงจัด 7.2 กลมุ อาการของจงเจยี ว จงเจยี วเปน ตาํ แหนงของมา มและกระเพาะอาหาร อาการทางคลนิ กิ ตวั รอ น หนาแดงจดั หายใจหยาบ ทองแนน ทองผกู หมดสตพิ ดู จาเพอ กระหายนาํ้ ชอบดมื่ น้ําเย็น ริมฝป ากแหง แตก ปส สาวะนอยสเี ขม ฝา เหลอื งเกรยี มหรอื เทาดํา ชพี จรจมมี แรง หรือตวั รอ นแตตอ งแตะนาน มนึ หนกั ศีรษะและเม่ือยตวั จุกเสยี ดลนิ้ ป พะอดื พะอมคลา ยจะอาเจยี น ถา ยไมส ดุ หรอื ถา ยเหลว ฝา เหนียวเหลือง ชพี จรลอยออนแตเรว็ อธบิ ายกลไก เสยี ชจี่ ากซา งเจียวสามารถถา ยเทลงมาจงเจยี ว ทาํ ใหเ กิดความผดิ ปกตติ อ มาม และกระเพาะอาหาร หากเสยี ชแ่ี ปรสภาพเปนความรอ นแหง จะเกดิ เปน กลุมอาการรอ นแหง ของหยางหมงิ กระเพาะอาหาร หากเสียช่แี ปรสภาพเปน ความรอ นชน้ื จะเกิดเปน กลมุ อาการรอนชน้ื ท่มี า ม เม่ือเสียช่เี ขา สูหยางหมงิ กระเพาะอาหารจะทําลายของเหลวในรา งกายอยา งรุนแรง กระเพาะ อาหารซ่งึ ชอบความชื้นจงึ แหงไป สงผลใหการไหลเวียนของกระเพาะลําไสข าดความชมุ ชน้ื อจุ จาระจับตัว เปนกอนแขง็ ทาํ ใหม ีอาการทอ งอืด แนน ทองผูก ความรอนเกดิ อยภู ายในจึงเกดิ มไี ขตวั รอ น หนา แดง หายใจหยาบ ความรอ นมกั รบกวนเสนิ ท่หี ัวใจ จงึ สูญเสียนาํ้ มาก มฝี า เหลืองเกรยี มหรือเทาดาํ หากเสียชีก่ ระทาํ ตอ ไทอ นิ มาม เกดิ เปน รอนชื้นอุดกั้นจงเจยี ว ช่ีของมามไมท าํ หนา ทีล่ าํ เลียง ขึ้น ชกี่ ระเพาะอาหารมักไมเ คลอื่ นลง จงึ เกิดจกุ เสียดทลี่ น้ิ ป มอี าการพะอดื พะอม ถา ยไมสุดหรอื ถายเหลว ถา อาการรอนชน้ื อยบู ริเวณผวิ กาย จะทาํ ใหต วั รอ นชนิดตอ งแตะนาน ๆ ความชนื้ เปน เสยี ชี่มีตวั ตน จงึ มกั

204 ศาสตรการแพทยแผนจนี เบือ้ งตน ขดั ขวางการไหลเวยี นของชี่จี ทาํ ใหป วดหัวหนกั ตือ้ ปวดเม่อื ยตามตวั ฝาเหลืองเหนยี ว ชพี จรลอยออน และเตนเรว็ ซง่ึ เปนลกั ษณะเฉพาะของรอนช้ืนภายใน 7.3 กลมุ อาการของเซย่ี เจยี ว เซี่ยเจียวเปนตําแหนงของตบั และไต อาการทางคลนิ กิ ตัวรอ นแกมแดง ฝา มอื -เทา รอน คอแหง ปากแหง ออ นเพลยี หูตึง หรอื แขนขาสั่นระริก เปน ตะครวิ ใจเตนแรง ล้ินแดงจัดฝานอย ชพี จรเลก็ เร็วหรือออนแรงแตลอย อธิบายกลไก เม่ือความรอนสะสมในรา งกายระยะหนึง่ ความรอนจะทาํ ลายอินของตับและไต เมอ่ื อนิ พรองหูจะตงึ ถา รุนแรงหูจะดับ อินหลอเล้ยี งหัวใจไมเพยี งพอจงึ ทําใหด ูไมส ดใส ออ นเพลีย เมือ่ อินลด หยางเพมิ่ ขน้ึ จึงทาํ ใหมีไฟเกิดขนึ้ ภายใน ทาํ ใหต ัวรอ นแกม แดง ปาก-คอแหง รอ นทฝ่ี ามอื ฝา เทา ลิน้ แดงจัดฝา นอ ย ชพี จรลอยไมม ีแรง หากมีความรอ นมากข้ึนจนทาํ ลายอีกข้ันจนถงึ ระดบั ทาํ ใหอนิ พรอ ง แลวเกดิ ลม จะมอี าการสัน่ ระรกิ กระตุก และใจเตนแรง 8. การวิเคราะหก ลุม อาการตามทฤษฎจี งิ ล่วั วธิ ีน้ีใชทฤษฎขี องจิงลวั่ (เสน ลมปราณ) เพือ่ หาพยาธิสภาพที่เปลยี่ นไปตามพ้นื ทท่ี ่จี ิงล่วั ผา น และตามความสมั พนั ธข องอวยั วะภายใน 8.1 การแสดงออกของพยาธิสภาพของ 12 เสนลมปราณหลกั เสน ลมปราณหลกั 12 เสน จะมแี นวทางเดินท่ีชดั เจน และสัมพนั ธก บั อวยั วะภายใน แบงได ดังน้ี ความผิดปกตขิ องอวัยวะภายในทีจ่ งิ ลวั่ เกยี่ วของอยู และพ้นื ท่ผี ดิ ปกติท่ีจงิ ลวั่ ดแู ลอยู 1) ปอด-มือไทอ ิน อาการไอ หอบ ไอเปน เลือด คอแดง เจ็บคอ แนนอก เจบ็ ไหลห ลงั และตน แขนดา นหนา 2) ลาํ ไสใ หญ- มอื หยางหมิง อาการเลือดกาํ เดา นํ้ามกู ใส ๆ ปวดฟน คอแดง เจบ็ คอ เจบ็ บริเวณตน คอ สว นหนาของหัวไหล ดา นหนาและดานขา งของแขนทอนบน ปวดทอง ทองเสยี 3) กระเพาะ-เทา หยางหมิง อาการทองอืด บวม เจ็บลิน้ ป อาเจยี น หวิ เกง เลอื ดกําเดา ปากเปรย้ี ว คอแดง เจบ็ คอ เจ็บหนาอกและทอง ดา นขางของขา ไข และบา คลัง่ 4) มาม-เทาไทอ ิน อาการเรอ อาเจียน เจบ็ ลน้ิ ป ทองอดื อุจจาระเหลว ตัวเหลอื ง เหงอื่ ออก กลางวัน คอแหง กระหายน้ํา เจ็บบรเิ วณดานในของแขน และรอ นฝามือ 5) หวั ใจ-มอื เสา อนิ อาการเจบ็ บรเิ วณหวั ใจ ใจส่ัน เจบ็ ชายโครง นอนไมห ลับ เหง่ือออกกลางคืน คอแหง กระหายนาํ้ เจ็บบริเวณดา นในของแขน และรอนฝา มอื 6) ลําไสเ ล็ก-มือไทห ยาง อาการหูดับ ตาเหลือง เจ็บคอ บวมบริเวณแกม ตึงและเจ็บทอ งดา นลา ง เจ็บบริเวณดา นหลงั และดานขางของหวั ไหลแ ละตน แขน

การวเิ คราะหกลุมอาการโรค 205 7) กระเพาะปส สาวะ-เทา ไทห ยาง อาการปส สาวะค่ังคา ง อาการซึมเศรา ตดิ เชือ้ มาลาเรีย เจบ็ ตา นา้ํ ตาไหลเมื่อกระทบกบั ลม จมูกตนั น้ํามูกไหล เลอื ดกาํ เดา ปวดศีรษะ ปวดตน คอ ปวดหลัง ปวด สะโพกดา นหลงั ของขา 8) ไต-เทา เสา อนิ อาการปสสาวะบอ ย ๆ หลงั่ เรว็ ประจาํ เดือนผดิ ปกติ หายใจหอบ ไอเปน เลอื ด ล้ินแหง เจ็บดานหลังและดา นในของตน ขา ขาออนแรง รอนฝา เทา 9) เยอ่ื หมุ หัวใจ-มอื จเฺ หวยี อิน อาการเจบ็ หวั ใจ ใจส่ัน กระสบั กระสาย แนนในอก หนาแดง บวม รักแร อาการซึมเศรา หดเกรง็ ของแขนชว งบน รสู กึ รอนท่ฝี า มือ 10) ซานเจียว-มอื เสาหยาง อาการทองตงึ บวม ปส สาวะลําบาก หูดับ เสยี งในหู เจ็บหูดานนอก แกมบวม คอแดง เจบ็ คอ ปวดหลังหู ไหล แขนดา นนอกและขอ ศอก 11) ถงุ นํ้าด-ี เทา เสาหยาง อาการปวดศรี ษะ ปวดหดู า นนอก เจบ็ ขากรรไกร ตามัว ปากขม บวม เจบ็ รกั แร ปวดตามดา นหนา ของทรวงอก ชายโครง ตนขาและขาดานหลัง 12) ตับ-เทาจฺเหวยี อนิ อาการปวดหลังดานลา ง แนน อก ปวดทอ งดานลาง ไสเ ลื่อน ปวดศรี ษะ คอแหง สะอึก ปสสาวะลาํ บาก อารมณแปรปรวน 8.2 การแสดงออกของพยาธิสภาพของเสน ลมปราณพเิ ศษ 8 เสน เสนลมปราณพิเศษ 8 เสน ชวยดูแลจิงลว่ั 12 เสน ช่ี และเลอื ด และใกลชดิ กับตับและไต มดลูก สมอง และไขกระดกู 1) ตมู า ย อาการแนน และเจบ็ ตามแนวกระดกู สนั หลงั ปวดศรี ษะและชกั 2) เญ่ินมา ย อาการตกขาว ประจําเดือนผดิ ปกติ เปน หมันทั้งหญงิ และชาย ไสเ ล่ือน หลง่ั กลางคนื ปสสาวะคงั่ คาง เจ็บลิ้นปและทอ งดานลาง เจ็บบรเิ วณอวัยวะเพศ 3) ชงมาย อาการหดเกร็งและเจ็บทอง ประจําเดือนผดิ ปกติ เปนหมันทงั้ ชายและหญงิ หายใจหอบ 4) ใตมาย อาการตึงและแนนทอง ออนหลังบริเวณสะโพก ตกขาว มดลูกยอย กลามเน้ือลีบ ออ นแรงของขา 5) หยางเชยี ว อาการชัก นอนไมหลบั หูปวดบวมแดง ปวดหลงั สะโพก เทา แปออกนอก และหด เกร็งของขา 6) อนิ เชยี ว อาการชกั ปวดทองดานลาง ปวดหลัง ขอ สะโพก รองลงไปองุ เชงิ กราน หดเกรง็ ของ ขา เทา แปเขาใน 7) หยางเหวย อาการไขหนาวสน่ั 8) อนิ เหวย อาการเจ็บหนา อก เจบ็ หวั ใจ ปวดทอง

206 ศาสตรก ารแพทยแผนจนี เบ้อื งตน 8.3 การแสดงออกของพยาธสิ ภาพของเสน เชอื่ ม (ลวั่ ) 5 เสน เสนลมปราณ 14 เสน ไดแก ลมปราณหลกั 12 เสน เสน ลมปราณตู และเสน ลมปราณเญ่นิ แตล ะเสน มเี สนเช่ือมและเสนเชอ่ื มหลกั ของมามอกี 1 เสน รวมเปน 15 เสนเช่อื ม (ลั่ว) การแสดงออก ของพยาธสิ ภาพของเสน เชอื่ ม มีดังนี้ 1) เสน เชอ่ื มของมือ-ไทอนิ อาการมคี วามรสู กึ รอนทีข่ อมือและฝามือ หายใจสัน่ และปส สาวะบอ ย 2) เสน เชอื่ มมอื -เสา อนิ อาการแนนในทรวงอก กระบังลม และพดู ไมได 3) เสน เชอ่ื มมอื -จฺเหวยี อิน อาการเจบ็ หวั ใจ กระสบั กระสาย 4) เสน เชอ่ื มมอื -หยางหมงิ อาการปวดฟน หดู บั รูส กึ เยน็ ท่ฟี น อดึ อัดทีท่ รวงอกและกระบงั ลม 5) เสนเชอื่ มมือ-ไทห ยาง อาการออ นแอของขอ กลา มเนอื้ ลบี ขอศอกไมม แี รง หดู ท่ีผวิ หนงั 6) เสน เชอ่ื มมือ-เสาหยาง อาการหดเกร็งหรอื ออ นแรงบรเิ วณขอ พบั แขน 7) เสนเชอ่ื มเทา -หยางหมิง อาการอาการจติ ประสาท กลวั ซึมเศรา กลา มเน้อื ลบี ออนแรงท่ีขา คอเจบ็ และแดง เสยี งแหบทนั ที 8) เสนเชอื่ มเทา-ไทห ยาง อาการจมูกตนั น้ํามูกใส ๆ ปวดหลงั เลือดกําเดา 9) เสนเชอื่ มเทา -เสา หยาง อาการเย็นเทา ขาชว งลา งเปนอัมพาต และไมสามารถยนื ตรงได 10) เสน เชอ่ื มเทา-ไทอิน อาการปวดเกรง็ ทอง อาเจยี น ทองเสีย 11) เสน เชอ่ื มเทา-เสาอนิ อาการปส สาวะคง่ั คาง ปวดหลงั กระสบั กระสาย แนนในทรวงอก 12) เสนเชอ่ื มเทา-จเฺ หวียอนิ อาการคนั บรเิ วณอุง เชงิ กราน บวมลูกอัณฑะ ไสเ ล่ือน 13) เสน เชอ่ื มเญิ่นมาย อาการปวดตงึ ทอง คนั หนาทอง 14) เสน เชอ่ื มตมู าย อาการตึงกระดกู สันหลงั หนักหัว มือสัน่ 15) เสน เชอ่ื มของมา ม รอ นอยางมากน้ี ทําใหชพี จรใหญม ีพลงั ดงั นัน้ การรกั ษาคือ ระบายรอ น โดยใชเสน ลมปราณหยางหมงิ ของมอื เทา และเสน ลมปราณตู

บรรณานุกรม 207 บรรณานุกรม 1. วทิ ิต วัณนาวบิ ูล, สุรเกยี รติ อาชานานภุ าพ (บรรณาธกิ าร). ทฤษฎแี พทยจ นี . พมิ พค รงั้ ที่ 2. กรงุ เทพมหานคร: สาํ นกั พมิ พหมอชาวบา น จํากัด, 2540. 2. โกวทิ คมั ภรี ภาพ. ทฤษฎพี ้ืนฐานการแพทยแผนจีน. พิมพคร้ังท่ี 1. กรุงเทพมหานคร: บรษิ ทั นวิ ไวเต็ก จาํ กัด, 2544. 3. วิชยั โชคววิ ฒั น. ประวัตกิ ารแพทยจ นี โดยสงั เขป. วารสารการแพทยแผนไทยและการแพทยท างเลอื ก 2547; 2(1): 73-92. 4. วิทิต วณั นาวิบูล. ประวตั กิ ารแพทยจีน. พมิ พคร้ังที่ 3. กรงุ เทพมหานคร: สํานกั พิมพห มอชาวบา น จาํ กัด, 2548. 5. โกวทิ คัมภีรภาพ. การตรวจวินจิ ฉยั ทางการแพทยแ ผนจนี . พมิ พค ร้งั ท่ี 1. กรงุ เทพมหานคร: โรงพมิ พ การศาสนา, 2549. 6. วิชยั โชควิวฒั น, ชวลิต สนั ตกิ ิจรุง เรอื ง, เย็นจิตร เตชะดํารงสนิ (บรรณาธกิ าร). ตํารับยาจนี ท่ีใช บอยในประเทศไทย เลม 1. พมิ พครั้งท่ี 3. กรงุ เทพ : สาํ นักงานกจิ การโรงพมิ พ องคก ารทหารผา น ศกึ ในพระบรมราชปู ถมั ภ, 2550. 7. วชิ ัย โชคววิ ัฒน, เยน็ จิตร เตชะดํารงสนิ , อุทัย โสธนะพนั ธ,ุ จรัส ตั้งอรามวงศ, สวาง กอแสงเรอื ง และคณะ (บรรณาธกิ าร). ตํารับยาจีนท่ีใชบ อ ยในประเทศไทย เลม 2. พิมพคร้ังท่ี 1. กรุงเทพมหานคร : สาํ นกั งานกจิ การโรงพิมพ องคก ารทหารผา นศึกในพระบรมราชูปถัมภ, 2551. 8. ลอื ชา วนรัตน, ทศั นีย ฮาซาไนน, เยน็ จติ ร เตชะดํารงสิน (บรรณาธิการ). การฝงเขม็ รมยา เลม 1. พิมพครงั้ ที่ 1. กรงุ เทพมหานคร : สํานักงานกจิ การโรงพมิ พ องคก ารทหารผานศกึ ในพระบรมราชูปถมั ภ, 2551. 9. Chan KL. History of Famous Ancient Chinese Doctors. 2nd ed. Hong Kong: The Institute of Present-Day Chinese Medicine, 1977. 10. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982.

208 ศาสตรการแพทยแผนจีนเบ้อื งตน 11. Zhang E. Diagnostics of Traditional Chinese Medicine I: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1990. 12. Meng H. Traditional Chinese Medicine: English-Chinese and Chinese-English Course- based Medical Dictionary. 1st ed. Xi’an: Shijie Tushu Publishing Co., 1998. 13. Wang B. Yellow Emperor’s Canon of Internal Medicine. 2nd ed. Beijing: China Science & Technology Press, 1999. 14. Zhang E. Basic Theory of Traditional Chinese Medicine I: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. Vol. I. 9th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 15. Fu WK, Li JW, Lin ZG. A General History of Chinese Medicine. 1st ed. Beijing: People’s Medical Publishing House, 2000. 16. Zhou CC, Han YZ. The Illustrated Yellow Emperor’s Canon of Medicine. 2nd ed. Beijing: Dolphin Books, 2001. 17. Wu CG. Basic Theory of Traditional Chinese Medicine: A Newly Compiled Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 4th ed. Shanghai: Shanghai Xinhua Publishing Works, 2006. 18. Su GX. Simple Health Assessment in Chinese Traditional Medicine. 1st ed. Malaysia: Furong Publishing Co., 2006.