การคน พบทางประสาทวทิ ยาศาสตร นวัตกรรมทางการศึกษา สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ การบรรยายในการประชุมเชิงวิชาการ วนั พฤหสั บดที ี่ ๒๘ มถิ นุ ายน ๒๕๕๐ เวลา ๙.๐๐ น. ณ หอ งประชมุ สปิ ปนนท เกตทุ ตั สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา
๕๐๗ สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา ส ๖๙๑ ก การคน พบทางประสาทวทิ ยาศาสตร : นวตั กรรมทางการศกึ ษา กรงุ เทพฯ : ๒๕๕๑ ๙๖ หนา ISBN 978-974-559-301-5 ๑. ประสาทวิทยาศาสตร ๒. นวัตกรรมทางการศึกษา ๓. ชอื่ เรอื่ ง การคน พบทางประสาทวทิ ยาศาสตร : นวตั กรรมทางการศกึ ษา สงิ่ พมิ พ สกศ. อนั ดบั ที่ ๔๗/๒๕๕๑ พมิ พค รงั้ ท่ี ๑ เมษายน ๒๕๕๑ จำนวน ๑,๐๐๐ เลม ผูจ ดั พิมพเ ผยแพร สำนักมาตรฐานการศึกษาและพัฒนาการเรียนรู สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ๙๙/๒๐ ถนนสโุ ขทยั เขตดสุ ติ กรงุ เทพฯ ๑๐๓๐๐ โทรศพั ท ๐-๒๖๖๘-๗๑๒๓ ตอ ๒๕๑๒, ๒๕๑๖ โทรสาร ๐-๒๒๔๓-๑๑๒๙, ๐-๒๖๖๘-๗๓๒๙ Web site : http://www.onec.go.th สำนกั พมิ พท ่ี บรษิ ทั พมิ พด กี ารพมิ พ จำกดั ๗๘/๑๙๘-๒๐๐ ซอยพระยาสเุ รนทร ๑๙ แขวงบางชนั เขตคลองสามวา กรงุ เทพฯ ๑๐๕๑๐ โทรศพั ท ๐-๒๙๑๙-๑๔๘๑, ๐-๒๙๑๙-๑๔๘๙, ๐-๒๕๔๐-๑๐๖๕ โทรสาร ๐-๒๕๔๐-๑๐๖๔
คำนำ การคน พบทางดา นประสาทวทิ ยาศาสตรไ ดถ กู นำมาเชอื่ มโยง กบั นวตั กรรมการเรยี นรขู องมนษุ ย วงการแพทย วงการศกึ ษาไดห นั มาสนใจเรอื่ ง Brain Imaging (การศกึ ษาภาพถา ยของสมอง) ความรู เรอื่ ง Mirror Newron (เซลลก ระจกเงา) มกี ฎและทฤษฎกี ารเรยี นรู ตา ง ๆ เกดิ ขน้ึ มากมาย เชน ทฤษฎี Neuro - Aesthetic Theory สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษาไดจ ดั ประชมุ เชงิ วชิ าการ และนายแพทยอุดม เพชรสังหาร ไดมาบรรยายองคความรูใหม ๆ ในเร่ืองของสมอง สำนักงานฯ เห็นวาองคความรูเหลานี้จะเปน ประโยชนต อ นกั วชิ าการ นกั การศกึ ษา รวมทง้ั แนวทางทจ่ี ะกำหนด เปน นโยบายการศกึ ษาของชาติ จงึ ไดจ ดั พมิ พเ อกสาร การคน พบทาง ประสาทวทิ ยาศาสตร : นวตั กรรมทางการศกึ ษาขน้ึ สำนักงานฯ ขอขอบคุณ นายแพทยอุดม เพชรสังหาร และหวังวาเอกสารฉบับน้ีจะเปนประโยชนสำหรับหนวยงานและ ผูเก่ียวของกับเด็กท่ีจะใชเปนแนวทางในการพัฒนาการศึกษา ของชาติตอไป (นายอำรงุ จนั ทวานชิ ) เลขาธิการสภาการศึกษา
สารบัญ หนา ๑ บทนำ การคน พบทางประสาทวทิ ยาศาสตร : ๗ นวัตกรรมทางการศึกษา ๑๑ ความเปนมนุษยคือผลรวมของเซลลสมอง หนา ตา งแหง โอกาส : ๒๓ โอกาสในการพัฒนาท่ีธรรมชาติหยิบย่ืนให ๒๗ สมองเลือกท่ีจะรับรูและเรียนรู เซลลก ระจกเงา : ๒๙ มิติใหมของการเรียนรูและการพัฒนาคุณธรรม ดนตรี : มติ ใิ หมใ นการเขา ถงึ ความจรงิ ๕๑ ความงาม และความดี ๗๓ จุดบรรจบของวิทยาศาสตรและสุนทรียศาสตร ๗๗ เราจะใชความรูเหลาน้ีไดอยางไร เลา นทิ าน อา นหนงั สอื ใหล กุ ฟง กจิ กรรมงา ย ๆ ๗๙ แตมีอานุภาพเกินที่จะบรรยาย ๘๕ DLP : กระบวนการสรา งนกั เรยี นรู
๑การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า บทนำ เมื่อวันที่ ๒๘ มิถุนายน ๒๕๕๐ สำนักงานเลขาธิการ สภาการศกึ ษา โดยสำนกั มาตรฐานการศกึ ษาและพฒั นาการเรยี นรู ไดจ ดั การประชมุ เชงิ วชิ าการเรอื่ ง สมองกบั การเรยี นรู : กระบวน การจิตใตสำนึก ณ สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา โดย ศาสตราจารยนายแพทย ประเวศ วะสี เปนประธานการประชุม ผเู ขา รว มประชมุ ประกอบดว ย ผทู รงคณุ วฒุ ทิ างการศกึ ษา ทางการแพทย ผูเชี่ยวชาญ นักวิชาการ ผูบริหารสถานศึกษา ซ่ึงมีนายแพทย อดุ ม เพชรสงั หาร เปน ผอู ภปิ รายนำเรอ่ื ง การคน พบทางประสาท วทิ ยาศาสตร : นวตั กรรมทางการศกึ ษา นายแพทยอ ดุ ม เพชรสงั หาร เปน ผหู นงึ่ ทไี่ ดพ ยายามตดิ ตาม
๒ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า เร่ืองการเรียนรูโดยเฉพาะการศึกษาทางสมอง ปจจุบันมีการศึกษา เรอ่ื งสมองกนั มาก วธิ กี ารอนั หนงึ่ ทเ่ี รยี กวา Brain Imaging หรอื การศึกษาภาพถายของสมอง ทำใหเราสามารถศึกษาไดวาเวลา สมองคดิ คดิ อยา งไร รสู กึ อยา งไร เรยี นรอู ยา งไร สว นไหนของสมอง ที่ทำงาน ดวยวิธีการนี้เราสามารถท่ีจะถายภาพ ดูภาพตรงน้ันได เชน ถาตรงสวนท่ีเรียกวา อะมิกดาลา (Amygdala : สวนของ สมองทท่ี ำหนา ทเ่ี กยี่ วกบั อารมณ) ทำงานคนจะมคี วามทกุ ข เครยี ด คือไปเอาความไมจริงเขามา นึกวาเปนความจริงและมีความทุกข หลุดไปไมได ผมเรียกวา ตกบวงอะมิกดาลา บริเวณใกลๆ กับ อะมิกดาลา เฉียงข้ึนไปทางซายมือเรียกวาสมองสวนหนาสุด (Prefrontal lobe) มันเก่ียวกับความคิดความอานของเรา สมอง ตรงนถ้ี า มนั ทำงานแขง็ ขนั มนั ตรงขา ม คนจะรสู กึ สบาย ผอ นคลาย มคี วามสขุ ภมู คิ มุ กนั เพมิ่ ขน้ึ
๓การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ภาพที่ ๑ อะมกิ ดาลา และสมองสว นหนา สดุ (Amygdala & Prefrontal Cortex) ความรูเกี่ยวกับสมองท่ีสัมพันธกับพฤติกรรมการเรียนรู ความรสู กึ สขุ ทกุ ขต า งๆ มมี ากขน้ึ เรอื่ ย และรวมไปถงึ ตวั เซลลส มอง ทเี่ รยี กวา นวิ โรน (Neuron) สมองมนษุ ยม เี ซลลส มองหรอื Neuron อยแู สนลา นตวั แตล ะตวั เชอ่ื มโยงอยกู บั ตวั อนื่ ประมาณ ๑ หมน่ื ตวั โครงสรางท่ีซับซอนที่สุดในจักรวาลคือตัวโครงสรางสมองของเรา ตอนนก้ี ม็ คี วามรมู ากขน้ึ นวิ โรนสมั พนั ธก บั การเรยี นรอู ะไร อยา งไร เมอ่ื ความรอู ะไรดๆี ทำอยา งไรทส่ี ง่ิ ดี ๆ จะเกดิ ขนึ้ นคี่ อื คำถามเชงิ นโยบาย
๔ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ตอ ไป ตอ งไมห ยดุ อยแู คค วามรทู างเทคนคิ เทา นน้ั นายแพทยอุดม เพชรสังหาร ผูอำนวยการศูนยพัฒนา อจั ฉรยิ ภาพเดก็ และเยาวชน สถาบนั รกั ลกู ซงึ่ ศนู ยพ ฒั นาอจั ฉรยิ ภาพ เด็กและเยาวชน สถาบันรักลูก ทำหนาท่ีติดตามความรูใหมๆ ดานจิตเวชศาสตร จิตวิทยา และประสาทวิทยาศาสตร เพ่ือนำมา ใชในการพัฒนาเด็กและครอบครัว ขณะน้ีความรูหลายเรื่องมีการ เปลยี่ นแปลงไปรวดเรว็ มาก เรว็ จนกระทงั่ ทำใหเ กดิ คำถามวา มนั กำลงั เกดิ อะไรขน้ึ ในแวดวงวทิ ยาศาสตร ยกตวั อยา งเชน เรอ่ื ง การหยงั่ รู หรอื Intuition เมอ่ื กอ นถา พดู ถงึ เรอื่ งนเี้ ราจะคดิ วา มนั เปน เรอื่ งของ ความรสู กึ ทจ่ี บั ตอ งไมไ ด แตต อนนเ้ี ขาสามารถจะแสดงใหเ หน็ วา มนั สามารถจบั ตอ งได มนั มวี งจรในสมองของเราทท่ี ำหนา ทน่ี โ้ี ดยเฉพาะ และเมื่อเร็วๆ นี้แพทยกลุมหน่ึงในประเทศอิตาลีก็ไดคนพบ เซลล กระจกเงา หรือ Mirror Neuron ในสมองของมนุษย ปจจุบัน เขาพยายามทจ่ี ะรกั ษาคนไขอ มั พาตดว ยการใชห ลกั การของ ทฤษฎี เซลลก ระจกเงา ทว่ี า น้ี ซง่ึ กไ็ ดผ ลดอี ยา งยง่ิ ทฤษฎนี ถ้ี กู คน พบโดย บงั เอญิ ตง้ั แตป พ.ศ. ๒๕๓๙ แตไ มม ใี ครพดู ถงึ เลย จนกระทง่ั มาทศวรรษ นคี้ นจงึ เรมิ่ หนั มาใหค วามสนใจ และในปน ี้ พ.ศ. ๒๕๕๐ การคน พบ ทฤษฎเี ซลลก ระจกเงากไ็ ดร บั รางวลั Grawemayer International Psychology Award ซง่ึ มลู คา ของรางวลั คดิ เปน เงนิ ไทยกป็ ระมาณ ๗ ลานบาท ศักด์ิศรีของมันถือไดวาเปนนองๆ ของรางวัลโนเบล
๕การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า เลยทเี ดยี ว โฮเวริ ด การด เนอร (Howard Gardner) กเ็ ปน คนหนงึ่ ที่เคยไดรับรางวัลนี้จากทฤษฎีพหุปญญา (Multiple Intelligence) ที่พวกเราในแวดวงการศึกษารูจักกันดี การคนพบทฤษฎีเซลล กระจกเงาของนักวิทยาศาสตรกลุมน้ีถือไดวาพวกเขาไดพบอะไร บางอยางท่ีคนท้ังโลกพยายามคนหามานาน
๗การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า การคน พบ ทางประสาทวทิ ยาศาสตร : นวตั กรรมทางการศกึ ษา การคน พบทางประสาทวทิ ยาศาสตร จะกลายเปน นวตั กรรม สำหรบั การเรยี นรขู องมนษุ ยไ ดห รอื ไม เปน สงิ่ ทเ่ี ราคงจะตอ งอภปิ ราย รว มกนั ผมเชอื่ วา การเรยี นรคู อื สงิ่ ทท่ี ำใหเ ราเปน มนษุ ยท ส่ี มบรู ณ และ การเปน มนษุ ยท ส่ี มบรู ณน น้ั จะตอ งประกอบไปดว ยคณุ สมบตั ขิ องการ เปน คนทใ่ี ฝห าความจรงิ ความดี และความงามของชวี ติ ซง่ึ เรอื่ งนี้ พลาโต (Plato) กไ็ ดพ ูดไวต ง้ั นานแลว และผมก็คดิ วา การเรียนรูไม ไดห มายความวา เดก็ คนนน้ั จะตอ งเรยี นเกง และสอบเขา ทนี่ น่ั ทน่ี ไี่ ด ประสบความสำเร็จมีเงินมีทอง ดร. อลนั เจ. โรว ศาสตราจารยท างดา นการบรหิ ารธรุ กจิ แหง มหาวทิ ยาลยั เซาทเ ทริ น แคลฟิ อรเ นยี แตม าสนใจในเรอ่ื งการเรยี นรู
๘ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า และความคิดสรางสรรค เพราะเขาเชื่อวาในอนาคตมันจะเปนตัว กำหนดความสำเรจ็ ของคน เขาไดก ลา วถงึ งานวจิ ยั ทเี่ อาเดก็ ทมี่ ไี อควิ (IQ : คะแนนวดั ความสามารถทางสตปิ ญ ญาของคน) ตงั้ แต ๑๒๐ ข้ึนไปจนถึง ๒๐๐ มาทำการศึกษาโดยติดตามดูชีวิตของเด็กเหลานี้ ต้ังแตเลก็ ๆ จนกระทงั่ อายปุ ระมาณ ๔๐ ป ใชเ วลาศกึ ษาประมาณ ๓๐-๔๐ ป สดุ ทา ยพบวา เดก็ ทไ่ี อควิ ๑๒๐ ขนึ้ ไปสว นมากกป็ ระกอบอาชพี เปน แพทย ทนายความ วศิ วกร ผจู ดั การบรษิ ทั ซงึ่ โดยรวมๆ แลว ก็ ไมม อี ะไรทพ่ี เิ ศษเหนอื กวา คนธรรมดาทว่ั ๆ ไป แตท นี่ า สนใจกวา กค็ อื ในบรรดาเดก็ ทไี่ อควิ ไมถ งึ ๑๒๐ และถกู คดั ออกไมใ หเ ขา รว มโครงการ ในตอนเรม่ิ ตน การวจิ ยั นน้ั มสี องคนซงึ่ ในเวลาตอ มาไดร บั รางวลั โนเบล ก็เลยทำใหเกิดคำถามวาจริงๆ แลวไอคิวตอบอะไรเราหรือเปลากับ ส่ิงท่ีเราเรียกวาความคิดสรางสรรค ดร. อลัน เจ. โรว เชอ่ื วาโลกในอนาคตจะมคี วามซบั ซอน มากขนึ้ และปญ หาหลายอยา งจำเปน ตอ งหาวธิ กี ารแกไ ขใหมๆ ปญ หา หลายอยา งทเี่ รากำลงั เผชญิ อยทู กุ วนั น้ี เราจะไมส ามารถแกไ ขไดด ว ย ความรแู บบเดมิ ทเี่ รามอี ยซู ง่ึ มลี กั ษณะตรงไปตรงมา (Linear) มคี วาม เปนเหตุเปนผลตอกันและเช่ือมโยงกันอีกตอไป เราจำเปนจะตอง คน หาอะไรใหมๆ ทอ่ี าจจะไมม คี วามเกยี่ วขอ งกบั เหตผุ ลเดมิ ๆ ทเ่ี รา เคยมอี ยกู เ็ ปน ได และเมอื่ เรว็ ๆ นกี้ ไ็ ดม กี ารศกึ ษาอปุ นสิ ยั ของคนทเี่ คย ไดร บั รางวลั โนเบล ทงั้ ทม่ี ชี วี ติ อยแู ละทตี่ ายไปแลว วา มนี สิ ยั ใจคอเปน
๙การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า อยางไร เขาก็ไดขอคนพบ ๒-๓ ประการที่นาจะถือวาเปนลักษณะ รว มของคนเหลา นี้ คอื คนเหลา นมี้ คี วามกลา ทจ่ี ะคดิ อะไรใหมๆ โดยสน้ิ เชงิ กลา ทจี่ ะคดิ ออกนอกกรอบโดยไมย ดึ ตดิ กบั เหตผุ ลเดมิ ๆ ทเ่ี คยมี คนเหลา นก้ี ลา ทจ่ี ะตงั้ คำถามกบั ความรู หรอื ทฤษฎที เ่ี คย มีอยูกอน วาถูกตองจริงหรือ เหมือนกับที่อัลเบิรต ไอนสไตน ตงั้ คำถามกบั ผลงานของนกั วทิ ยาศาสตรร นุ กอ นๆ รวมทง้ั เซอรไ อแซค นวิ ตนั ดว ย วา จรงิ หรอื ทว่ี า แสงเดนิ ทางเปน เสน ตรงเสมอ เวลาอยู นิ่งๆ จริงหรือ เวลาไมนาจะเปนเพียงฉากที่คอยใหเหตุการณหรือ มิติของความกวาง ยาว สูง เคลื่อนที่ผานไป แตจริงๆ แลวเวลา สามารถยดื หดได สามารถทจ่ี ะบดิ งอหรอื เปลย่ี นแปลงรปู รา งของมนั ได ในทสี่ ดุ อลั เบริ ต ไอนส ไตน กส็ ามารถโตแ ยง เซอรไ อแซค นวิ ตนั รวมทงั้ นกั วทิ ยาศาสตรค นอนื่ ๆ ไดว า สงิ่ ทที่ า นเหลา นน้ั คดิ ไวย งั ไมถ กู ตอ งทงั้ หมด สงิ่ ที่ อลั เบริ ต ไอนส ไตน คน พบใหมต า งหากทเ่ี ปน จรงิ การตั้งคำถามแบบน้ีนำไปสูการคนพบความรูใหมๆ ของคนเหลาน้ี และแนนอนในอนาคตก็จะตองมีคนมาตั้งคำถามเอากับอัลเบิรต ไอนส ไตน ไดอ กี เชน กนั และตอนนกี้ ม็ สี ตเี ฟน ฮอวก งิ้ นกั คณติ ศาสตร แหง มหาวทิ ยาลยั แคมบรดิ จท เ่ี รม่ิ ตง้ั ขอ สงสยั กบั แนวคดิ บางเรอื่ งของ อลั เบริ ต ไอนส ไตนแ ลว คนเหลา นใ้ี ชค วามรจู ากหลายๆ ศาสตร มาอธบิ ายสงิ่ ท่ี
๑๐ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า เกดิ ขนึ้ หรอื ความรทู พ่ี บใหม ทน่ี า สนใจกค็ อื คนเหลา นจ้ี ะใชศ าสตร หลายแขนงในการอธบิ าย หรอื ใหเ หตผุ ลกบั สงิ่ ตา งๆ ทพี่ วกเขาศกึ ษา และคนพบ ซึ่งแสดงวาพวกเขาใหความสำคัญกับทุกๆ ศาสตร ใน ชวงหลังๆ เราจะเห็นวานักทฤษฎีหรือนักวิทยาศาสตรหลายคนท่ี คน พบเรอ่ื งราวใหมๆ มพี น้ื ฐานทางการศกึ ษาทห่ี ลากหลาย ตวั อยา ง เชน ดร. กอรดอน ชอว ที่ผมจะพูดถึงตอไปจบการศึกษาทางดาน ฟสกิ สทัง้ ระดับปรญิ ญาตรี โท และเอก แตเ ขาสามารถพดู ถงึ เรอื่ ง ดนตรี พดู ถงึ เรอ่ื งพฒั นาการและสรรี วทิ ยาของสมองมนษุ ยไ ดอ ยา ง ลกึ ซง้ึ ซง่ึ มนั ออกจะเปน เรอ่ื งยากทน่ี กั ฟส กิ สจ ะพดู ถงึ เรอื่ งเหลา นไ้ี ด อยางละเอียดละออ ฉะนน้ั คนทม่ี คี วามคดิ สรา งสรรค กค็ อื คนทเ่ี กบ็ เกยี่ วความ รูในทุกๆ เร่ืองที่เก่ียวของกัน อันที่จริงสรรพส่ิงมันเชื่อมโยงกันอยู แลว ถา เราแยกอนั ใดอนั หนง่ึ ออกไป บางทมี นั อาจทำใหค วามสมบรู ณ ในการเขา ถงึ ความจรงิ ความดี และความงามของชวี ติ มนั สญู เสยี ไป ฉะนน้ั ในมมุ ของผม ผมเชอ่ื วา คนทส่ี มบรู ณส ำหรบั ปจ จบุ นั และอนาคต กค็ อื อยา งน้ี คอื ยนื อยบู นแนวความคดิ ของ พลาโต และสดุ ทา ยกค็ อื ตอ งเปน คนทส่ี รา งสรรค สามารถสรา งสง่ิ ใหมๆ ใหก บั สงั คมได สงิ่ ที่ ผมพยายามจะตดิ ตามศกึ ษากจ็ ะอยตู รงน้ี การคน พบทางวทิ ยาศาสตร และประสาทวทิ ยาศาสตรน นั้ มมี ากมาย แตก ไ็ มไ ดห มายความวา ผม จะสามารถหยบิ ยกทง้ั หมดมาเลา ใหฟ ง ได ผมจะนำมาเพยี งบางเรอ่ื ง ท่ีผมสนใจและไดศึกษาไดติดตาม
๑๑การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ความเปน มนษุ ยค อื ผลรวมของเซลลส มอง มหี นงั สอื เลม หนง่ึ ชอ่ื Synaptic Self : How our brain become who we are. เขยี นโดย โจเซฟ เลอดอ็ กซ นกั วทิ ยาศาสตร ดานสมองคนหนึ่ง เขาสรุปวา ตัวตนของเราท่ีมีนิสัยแบบน้ี เปน แบบนจี้ รงิ ๆ แลว มนั เกดิ จากเซลลส มองมาเชอ่ื มตอ กนั เปน วงจร แคน้ันเอง ฉะนั้นมนุษย จริงๆ แลวก็เหมือนกับวงจรท่ีอยูในเครื่อง คอมพิวเตอร สิ่งทั้งหลายท้ังปวงที่เปนมนุษยเกิดข้ึนจากสมอง ควบคมุ โดยสมองทงั้ นน้ั ฉะนนั้ ผมจงึ อยากใหท า นไดเ ขา ใจการเกดิ ขนึ้ ของสมองของเราเสียกอน เพื่อเปนการปูไปสูความเขาใจในเร่ือง การเรียนรูของมนุษยไดดีข้ึน ไขข องแมแ ละเชอ้ื อสจุ ขิ องพอ ภายหลงั จากการปฏสิ นธกิ นั
๑๒ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า แลว มนั กจ็ ะมกี ารแบง ตวั อยา งรวดเรว็ ประมาณสามสปั ดาหเ ซลล ทม่ี กี ารแบง ตวั อยา งรวดเรว็ นกี้ จ็ ะกลายเปน กอ นเนอื้ เลก็ ๆ กลมๆ และ ผนังดานหน่ึงของกอนเนื้อที่วาน้ีก็จะหนาตัวข้ึนกอรูปเปนทอนิวรอน (Neural Tube) เพอ่ื จะเจรญิ เตบิ โตเปน สมองและระบบประสาทตอ ไป ปลายทอนิวรอนดานหนึ่งจะพัฒนาตัวเองไปเปนสมอง สวนท่ีเหลือ จะกลายเปนไขสันหลังไปในท่ีสุด เซลลในสวนของสมองจะมีการ แบงตัวอยางรวดเร็วจนกลายเปนกอนสมองอยางที่เราเห็น ภาพท่ี ๒ การเกดิ ขน้ึ ของสมอง
๑๓การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า จากนน้ั เซลลส มองแตล ะเซลลจ ะสรา งเสน ใยเพอ่ื เชอ่ื มตอ กนั เปนเครือขายวงจร โดยอาศัยการกระตุนจากสิ่งแวดลอมภายนอก เซลลส มองจะแปลงสญั ญาณจากขอ มลู ตา งๆ ทไ่ี ดร บั แลว สง ตอ ถงึ กนั โดยกระบวนการทางไฟฟาเคมี มนุษยเราจะมีเซลลสมองประมาณ หนง่ึ แสนลา นเซลล เมอ่ื ถกู กระตนุ จากสง่ิ แวดลอ มภายนอก เซลลท ่ี ไดรับการกระตุนก็จะสรางเสนใยประสาทขึ้น และเชื่อมตอกับเซลล อ่ืนๆ ท่ีเก่ียวของ เซลลในตำแหนงท่ีถูกกระตุนบอยๆ จะมีความ แข็งแรงสามารถสงและรับขอมูลไดอยางรวดเร็ว ในขณะที่เซลลใน ตำแหนงท่ีไมถูกระตุนนานเขาก็จะถูกทำลายไป เพื่ออธิบายส่ิงท่ี โจเซฟ เลอด็อกซ เขียนไวใหชัดเจนขึ้น ขอใหท า นดภู าพตอ ไปซง่ึ แสดงถงึ การตอ เชอ่ื มกนั เปน วงจรของเซลล สมอง ซง่ึ การทม่ี นั จะเชอ่ื มตอ กนั ไดด หี รอื ไมข นึ้ อยกู บั การกระตนุ หรอื สญั ญาณการรบั รู (Perception) ตา งๆ ทเี่ ซลลเ หลา นไี้ ดร บั ซง่ึ จะทำ ใหม นั เกดิ การแตกกงิ่ กา นออกมาเชอ่ื มตอ กนั จรงิ ๆ กค็ อื การกระตนุ ผา นทางทวารทง้ั หา ของเราคอื ตา หู จมกู ปาก ลนิ้ และผวิ สมั ผสั นนั่ เอง ฉะนนั้ ความรู ขอ มลู ทงั้ หลาย ขอ มลู ของสงิ่ แวดลอ มทอ่ี ยรู อบ ตวั เราจะผา นเขา สสู มองเราไดก โ็ ดยชอ งทางเหลา นี้ เมอื่ เขา ไปสสู มอง มนั กก็ อ ใหเ กดิ การเรยี นรู เกดิ เปน ความรู ความจำใหก บั เราได ถา เรา สามารถทำใหท วารทง้ั หา ของเราสามารถทจ่ี ะรบั ขอ มลู ไดอ ยา งสมบรู ณ และรอบดา น กแ็ ปลวา เราจะเรยี นรไู ดด ขี นึ้
๑๔ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ภาพที่ ๓ การตอเชื่อมกันเปนวงจรของเซลลสมอง เพ่ือทำหนาที่ตางๆ ภาพท่ี ๔ เซลลส มองหรอื นวิ โรน (Neuron)
๑๕การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ภาพน้ีคือเซลลสมองหรือท่ีเราเรียกวานิวโรน (Neuron) รปู รา งจะคลา ยๆ กบั ตน ไม แตข องจรงิ ไมส วยอยา งนี้ เปน ภาพทเี่ ขา จำลองขนึ้ เพอื่ ใหเ ราเขา ใจไดง า ย เมอ่ื ถกู กระตนุ เซลลส มองกจ็ ะแตก กงิ่ กา นออกมา เซลลน ถี้ กู กระตนุ ดว ยกลน่ิ เซลลน ถี้ กู กระตนุ ดว ยเสยี ง ดว ยการมองเหน็ แลว มาเชอ่ื มตอ กนั และมนั ไมไ ดเ ชอ่ื มตอ กนั เฉพาะ ในกลมุ ของมนั เทา นน้ั หากจะเชอ่ื มตอ กนั ระหวา งกลมุ ดว ย ทำใหเ กดิ เปนวงจรที่ซับซอนมาก ซึ่งความซับซอนน้ีแหละท่ีทำใหคนและสัตว บางประเภทมคี วามเขา ใจและสามารถเรยี นรสู ง่ิ ตา งๆ ไดล ้ำลกึ มากกวา สตั วช น้ั ตำ่ ในขณะนก้ี เ็ รมิ่ มขี อ มลู บางอยา งทสี่ ง สญั ญาณวา ทเ่ี ราคดิ วา ลงิ ไมฉ ลาดเทา เรานนั้ ชกั จะไมแ นเ หมอื นกนั เพราะการเชอ่ื มตอ กนั ของเซลลสมองเปนส่ิงที่เราสามารถทำใหเกิดข้ึนได และในลิงมันก็ เกิดข้ึนไดเชนกัน ความสามารถในการตอ เชอื่ มกนั ของเซลลส มองนจ้ี ะเกดิ ขน้ึ ไดม ากในชว งตน ๆ ของชวี ติ และนค่ี อื เหตผุ ลวา ทำไมเราถงึ ตอ งพดู คยุ กนั อยา งจรงิ จงั ถงึ เรอ่ื งการศกึ ษาปฐมวยั การทำงานกบั เดก็ ปฐมวยั ทำไมเราถึงตองพูดกันเร่ืองการอานตั้งแตเล็กๆ
๑๖ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ภาพท่ี ๕ ความสามารถในการสรางรอยเชื่อมตอกัน ของเซลลสมองในชวงเวลาตางๆ ภาพนีแ้ สดงจำนวนรอยเชอื่ มตอของเซลลส มอง เราพบวา มนั สงู ขนึ้ อยา งรวดเรว็ ในชว งสองถงึ สามปแ รก โดยเฉพาะในชว งขวบ ปแรก ในตอนแรกแตละเซลลในสมองมนุษยจะไมเช่ือมตอกัน แต จากรหสั ทางพนั ธกุ รรมทเ่ี ดก็ ไดร บั มาจากพอ แมจ ะสงั่ ใหม นั ตอ งเชอื่ ม ตอ กนั เปน เบอ้ื งตน กอ น เชน เซลลบ างตวั ถกู กำหนดใหไ ปอยบู รเิ วณ สมองดานหลังหรือทายทอยเพื่อทำหนาที่ในการมองเห็น เม่ือมัน เคลอื่ นตวั ไปถงึ บรเิ วณทา ยทอยแลว สง่ิ ทมี่ นั จะตอ งทำกค็ อื จะตอ งเชอื่ ม ตอกับเซลลตัวอื่นๆ ในบริเวณน้ีใหได ถามันไมสามารถเช่ือมตอกับ
๑๗การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า เซลลอ่ืนมันก็จะถูกทำลายไป ในชวงแรกสิ่งที่สามารถกระตุนเซลล สมองของเดก็ ขณะอยใู นทอ งแมจ ะยงั ไมม อี ะไรมากนกั นอกจากเสยี ง ของแม แตพ อคลอดออกมาสง่ิ กระตนุ ตา งๆ จะเพมิ่ ขน้ึ อยา งมากมาย ไมวาจะเปนความรอน ความหนาว เสียง กลิ่น รส ส่ิงเหลาน้ีจะ กระตนุ ใหเ ซลลส มองเกดิ การแตกกงิ่ กา นออกมาตอ เปน วงจรไดอ ยา ง มหาศาล จำนวนรอยเชอ่ื มตอ ของเซลลจ งึ เพม่ิ ขน้ึ อยา งรวดเรว็ ดงั ภาพ ทเี่ ราเหน็ แลว มาลดลงในชว งประมาณ ๔-๕ ขวบ สาเหตกุ เ็ พราะวา รอยเชอ่ื มตอ หรอื วงจรของเซลลส มองบางอนั อาจจะไมจ ำเปน ตอ งใช หรือไมถูกใชเลย รางกายหรือธรรมชาติก็เลยควบคุมใหมีการตัด ทอนออกเพื่อเพิ่มพื้นท่ีวางใหกับวงจรท่ีจำเปนตองใชงานบอยๆ แต พอเขาชวงวัยรุนจำนวนรอยเช่ือมตอก็จะเพ่ิมข้ึนมาอีกคร้ัง การท่ี เซลลส มองมคี วามสามารถในการตอ เชอื่ มกนั ไดด ใี นชว งตน ของชวี ติ เราเรยี กวา มนั มคี วามยดื หยนุ (Plasticity) สงู ซง่ึ กห็ มายความวา การ เรียนรูหรือการศึกษาในชวงปฐมวัยมีความสำคัญกับพวกเรามาก เพราะเปนชวงท่ีสมองมีการสรางวงจรไดดีที่สุด และวงจรเบื้องตน เหลาน้ีแหละคือพ้ืนฐานอันสำคัญของการเรียนรูท่ีซับซอนมากข้ึนใน อนาคต
๑๘ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ภาพที่ ๖ สนุ ขั ที่ ดร. อวี าน พาฟลอฟ ใชท ำการศกึ ษาเรอื่ ง การเรยี นรแู บบมเี งอื่ นไข (Classical Conditioning Theory) ผมเอาภาพสนุ ขั ตวั นมี้ าใหด ู กเ็ พราะวา มนั เชอื่ มโยงกบั ทฤษฎี เกา บางทฤษฎี ทป่ี จ จบุ นั ถกู นำกลบั มาใชค อ นขา งมาก แตไ มใ ชใ นวง การแพทย ไมทราบทานจำสุนัขตัวนี้ไดหรือไม พวกเราที่เรียนวิชา จิตวิทยานาจะรูจักมันดี สุนัขตัวนี้อยูในพิพิธภัณฑของ ดร. อีวาน พาฟลอฟ คนทต่ี ง้ั ทฤษฎกี ารเรยี นรแู บบมเี งอ่ื นไข หรอื Classical Conditioning Theory ทเี่ ราเคยเรยี นนน่ั แหละ ตอนเรยี นไมเ คยเหน็ ภาพนเ้ี ลย พอมาดภู าพตอนนกี้ ร็ สู กึ สงสารมนั เหมอื นกนั เมอื่ กอ นก็ คดิ วา เขาแคเ อากระปอ งไปรองนำ้ ลายของมนั เวลาทำการทดลอง ที่
๑๙การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ไหนไดมันถูกผาเจาะตอมน้ำลาย แลวเอากระเปาะไปแขวนไวเพ่ือ บนั ทกึ ปรมิ าณน้ำลายของมนั นา สงสารเหมอื นกนั ดร. อวี าน พาฟลอฟ เขาคน พบวา สงิ่ กระตนุ (Condition) บางอยา งซงึ่ ไมม อี ทิ ธพิ ลตอ ระบบ สรรี ะของสตั ว แตเ มอ่ื นำมาผกู เขา กบั เงอื่ นไขบางอยา ง มนั กส็ ามารถ มอี ทิ ธพิ ลตอ การทำงานของรา งกายสตั วไ ด อยา งเชน เสยี งกระดง่ิ ซงึ่ โดยธรรมชาตแิ ลว มนั ไมม ผี ลใดๆ ตอ การหลง่ั น้ำลายของสนุ ขั เลย แต เมอื่ เอามนั มาวางเงอ่ื นไขกบั อาหารแลว เพยี งแคเ สยี งกระดงิ่ กท็ ำให สุนัขเกิดนำ้ ลายไหลได นั่นแสดงวาสุนัขเกิดการเรียนรูจากส่ิงที่ไมมี ความหมาย กลายเปน สงิ่ ทม่ี คี วามหมายและมผี ลตอ ระบบสรรี ะของ มนั นคี่ อื การอธบิ ายทางพฤตกิ รรมท่ี ดร. อวี าน พาฟลอฟ ไดค น พบ สวนจะเกิดอะไรข้ึนในสมองของสุนัขจึงทำใหมันเกิดการตอบสนอง แบบนี้ ดร. อวี าน พาฟลอฟ ไมไ ดท ำการศกึ ษาไว แตหลังจากน้ันไมนาน ก็มีนักวิทยาศาสตรอีกคนช่ือ ดร. โดนลั ด เฮบบ ไดน ำเรอ่ื งนมี้ าทำการศกึ ษาตอ เขาพบวา จรงิ ๆ แลว พฤตกิ รรมทเี่ ปลยี่ นไปของสนุ ขั เกดิ จากเซลลส มองของมนั เชอื่ มตอ กนั เปน วงจรเพมิ่ ขนึ้ มาอกี เซลลท ที่ ำหนา ทสี่ งั่ ใหน ำ้ ลายไหลเมอื่ เหน็ อาหาร มันถูกกระตุนใหเกิดการเชื่อมตอกับเซลลที่ไดยินเสียง กลายเปน วา เซลลท ง้ั สองกลมุ ทำหนา ทเี่ ดยี วกนั เชอื่ มตอ กนั ฉะนนั้ เมอ่ื ถงึ เวลา กไ็ มจ ำเปน ตอ งกระตนุ ดว ยทงั้ เสยี งกระดงิ่ และอาหาร เพยี งแคเ สยี ง กระดงิ่ อยา งเดยี วเซลลท ร่ี บั ผดิ ชอบเกย่ี วกบั การหลงั่ นำ้ ลายกท็ ำงาน
๒๐ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า แลว นนั่ แสดงวา เซลลท งั้ สองชนดิ เกดิ การเชอื่ มตอ เปน วงจรเดยี วกนั และสามารถทำหนาท่ีแทนกันได ส่ิงกระตุนมีเพียงอยางเดียวคือ เสยี งกระดงิ่ กส็ ามารถกระตนุ ใหเ กดิ การตอบสนองได ขอ สรปุ ของเขา ก็คือ เซลลสมองที่ถูกกระตุนพรอม ๆ กันจะเชื่อมตอเปนวงจร เดียวกัน นี่คือการเรียนรูท่ีเกิดข้ึนจากการทดลองของ ดร. อีวาน พาฟลอฟ และ ดร. โดนลั ด เฮบบ นำมาทำการศกึ ษาตอ เขาไดต ง้ั ชอ่ื สงิ่ ทเ่ี ขาคน พบวา กฎการเรยี นรขู องเฮบบ : Hebbian Learning Rule ในวงการแพทยก ม็ กี ารนำมาใชอ ยบู า ง แตท ใ่ี ชก นั มากทสี่ ดุ กค็ อื วงการคอมพิวเตอร เพราะวาการสรางวงจรของคอมพิวเตอรท่ีมี คณุ สมบตั คิ ลา ยกบั การทำงานของสมองแบบนค้ี อื สง่ิ ทนี่ กั วทิ ยาศาสตร ตองการ เราสงขอมูลเขาไปเพียงนิดเดียว มันเกงมากคิดไดแทบ จะเหมอื นมนษุ ยเ ลย เขาเรยี กวา Neural Machine ถา ทา นไปดงู าน วจิ ยั ทางดา นวทิ ยาการคอมพวิ เตอรจ ะเหน็ วา ทฤษฎขี องเฮบบถ กู นำมา ใชกันมาก ผมเคยเห็นวิทยานิพนธของนักศึกษาปริญญาเอกจาก มหาวทิ ยาลยั อเู ทรค ประเทศเนเธอรแ ลนด เขาทำเกยี่ วกบั Neural Machine โดยใชท ฤษฎขี องเฮบบม าอธบิ ายวา จะสรา งคอมพวิ เตอร ซง่ึ เชอ่ื มตอ กนั แบบนไ้ี ดอ ยา งไร ความรทู ไี่ ดจ ากทฤษฎขี องเฮบบท วี่ า การกระตุนเซลลท่ีมีหนาท่ีแตกตางกันพรอมๆ กัน สามารถทำให เซลลที่มีหนาท่ีตางกันน้ีเชื่อมตอกันและทำงานเช่ือมโยงกันไดคือ ฐานคิดที่เขาใชในการวิจัย
๒๑การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ตอ มาไดม ผี ทู ำการศกึ ษาตอ จาก ดร. โดนลั ด เฮบบ และพบวา การกระตนุ ดว ยจงั หวะและความถข่ี องการกระตนุ ทเ่ี หมาะสม คอื หวั ใจของการทำใหเ กดิ พฤตกิ รรมการเรยี นรตู ามแบบที่ ดร. โดนลั ด เฮบบ และ ดร. อวี าน พาฟลอฟ ไดค น พบ ไมใ ชว า กระตนุ แบบไหน กเ็ กดิ ได และตอ มาความรนู ก้ี ไ็ ดถ กู ดร. กอรด อน ชอว นำมาใชเ ปน แนวทางในการศึกษาเรื่อง ดนตรีกับความสามารถในการคิดเปน ภาพของมนษุ ย หรอื Mozart effect นนั่ เอง ความรทู ไ่ี ดจ ากการวจิ ยั เหลา นเ้ี มอื่ กอ นเราอาจจะมองผา นๆ แตข ณะนคี้ วามรทู างดา นประสาทวทิ ยาศาสตรม มี ากขน้ึ มนั ทำใหเ รา ตองหันกลับมาทบทวนวาเราจะใชประโยชนจากมันเพื่อพัฒนา ความสามารถในการเรียนรูของเด็กและเยาวชนของเราไดอยางไร
๒๓การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า หนา ตา งแหง โอกาส : โอกาสในการพฒั นาที่ ธรรมชาตหิ ยบิ ยน่ื ให กอ นอน่ื ตอ งขอเรยี นวา ธรรมชาตนิ น้ั มคี วามละเอยี ดรอบคอบ ย่ิงนัก การที่คนจะพัฒนาตนเองจากทารกแบเบาะจนกระทั่งเติบโต เปน ผใู หญท มี่ คี วามสามารถสงู สง นน้ั ธรรมชาตไิ ดก ำหนดขน้ั ตอนไว ใหอ ยา งรอบคอบถถ่ี ว น และเปน ขนั้ เปน ตอน จากขน้ั ทหี่ นงึ่ ไปสขู นั้ ท่ี สอง สาม ไปเรื่อยๆ ไมมีการกระโดดขามหรือเรียนลัดแตอยางใด ความสำเรจ็ ของขน้ั ตน ๆ จะเปน ตน ทนุ อนั สำคญั ของขน้ั ตอ ๆ ไป เมอื่ กอ นเรายงั ไมร ธู รรมชาตใิ นเรอ่ื งน้ี การพฒั นาศกั ยภาพของมนษุ ยเ รา ก็คิดไปวานาจะเปนแบบนั้นแบบนี้ตามความเขาใจที่มีอยู ปจจุบัน ธรรมชาติหลายเร่ืองไดถูกนักวิทยาศาสตรทำการศึกษาคนควาจน กระทั่งสามารถไขความลับตางๆ ออกมาได ทำใหเรารูวาการท่ีจะ
๒๔ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า พัฒนาศักยภาพของมนุษยใหมีความสมบูรณเต็มที่ไดนั้น เราจะ ตองเดินตามส่ิงท่ีธรรมชาติไดกำหนดไวเทานั้น เราเรียกส่ิงน้ีวา หนา ตา งแหง โอกาส หรอื Window of Opportunity ภาพที่ ๗ ชวงเวลาตามธรรมชาติในการพัฒนาทักษะพ้ืนฐานตางๆ หรอื “Window of Opportunity”
๒๕การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า หนา ตา งแหง โอกาส หรอื Window of Opportunity คอื โอกาสทธ่ี รรมชาตไิ ดม อบใหแ กม นษุ ย วา ชว งใดคอื ชว งทเ่ี หมาะกบั การพัฒนาอะไร โดยในชวงแรกธรรมชาติไดกำหนดใหเปนชวงของ การพัฒนาทักษะพ้ืนฐานในการมีชีวิตรอด และใชเปนตนทุนสำหรับ การพัฒนาศักยภาพในชวงตอๆ ไป แตละเร่ืองธรรมชาติไดกำหนด ระยะเวลาไวใ ห หากพน ชว งเวลาทวี่ า นไี้ ปแลว การพฒั นากอ็ าจเปน ไปไดย ากหรอื อาจเปน ไปไมไ ดเ ลย ธรรมชาตไิ ดก ำหนดไวว า ในชว งที่ เซลลส มองมคี วามยดื หยนุ สงู ในการตอ เชอ่ื มกนั เปน วงจรนนั้ มนั ควร จะตอ เชอ่ื มกนั เพอ่ื ทำหนา ทอ่ี ะไรบา ง เชน การมองเหน็ ทธ่ี รรมชาตเิ ปด โอกาสในการพฒั นาไวใ หใ นชว ง ๒ ปแ รกของชวี ติ หากพน กำหนด ไปแลว ประสาทการมองเหน็ ยงั ไมไ ดร บั การกระตนุ การมองเหน็ กจ็ ะ มคี วามบกพรองมองเห็นไมช ดั หรือตาบอดไปเลยก็ได สมมตวิ า พอ เดก็ คลอดออกมา เราเอาอะไรไปปด ตาเขาไว ไมใ หม องเหน็ ไมใ หแ สง ผานเขาไปกระตุนประสาทตาของเขา ภายในสองปเด็กคนน้ีก็จะ ตาบอด เพราะเซลลประสาทตาฝอไปเน่ืองจากไมถูกกระตุนเลย หลายทานอาจเคยเห็นในหนังสือพิมพหรือรายการโทรทัศนบาง รายการ ท่ีเขาไปพบเด็กเปนตอกระจกแตกำเนิด ทำใหมองไมเห็น เพราะตอ กระจกมนั บงั แสงไว แสงสวา งไมส ามารถเขา ไปกระตนุ เซลล ประสาทตาและจอภาพได เมอ่ื มคี นใจบญุ พาไปพบหมอ หมอกบ็ อก วา มาชา ไป เซลลป ระสาทตามนั ฝอ ไปแลว แกไ ขอะไรไมไ ด นคี่ อื โอกาส
๒๖ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ที่ธรรมชาติมอบใหกับเรา เราก็ตองใชโอกาสนี้ใหสอดคลองกับ ธรรมชาติ จรงิ ๆ แลว ความรแู บบนค้ี นไทยโบราณกร็ บั รแู ละนำมาใช ประโยชนอ ยบู า งแลว แตก ย็ งั มอี กี หลายเรอ่ื งทเ่ี ราจะตอ งวจิ ยั คน ควา เพ่ิมเติม มันเปนโอกาสที่มีอยูแตไมตลอดไป มันมีเปนชวงเวลา ของมัน เขาถึงใชคำวา หนาตางแหงโอกาส หรือ Window of Opportunity เราจงึ ตอ งรจู กั ทจ่ี ะใชป ระโยชนจ ากมนั และใชใ หถ กู จงั หวะ เรอ่ื งนส้ี ำคญั ตอ การพฒั นาเดก็ ปฐมวยั เปน อยา งมาก หากเรา ละเลยโอกาสอนั นไ้ี ป แนน อนความสมบรู ณย อ มจะไมเ กดิ ขนึ้
๒๗การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า สมองเลอื กทจี่ ะ รบั รแู ละเรยี นรู ดร. มิเชล กาซซานิกา นักวิทยาศาสตรทางดานสมองที่มี ชื่อเสียงคนหนึ่งของโลก และยังทำงานใหกับมูลนิธิดานา (DANA Foundation) มลู นธิ กิ ารกศุ ลคลา ยๆ กบั มลู นธิ ริ อ็ คกเี ฟลเลอรท เี่ รา คนุ เคย ไดเ ขยี นไวใ นหนงั สอื ชอื่ The Mind Past ของเขาวา ขอ มลู ทผี่ า นเขา มาในสมองของเราโดยผา นทาง ประสาทสมั ผสั ทง้ั หา นนั้ รอ ยละ ๙๙ จะถกู ทง้ิ ไปทนั ที จะมี เพยี งรอ ยละ ๑ เทา นน้ั ทสี่ มองของเราเกบ็ เอามาใครค รวญ และขบคิดตอ เหตุผลก็เพราะวา ขอมูลเหลานั้นไมมี ความหมายใดๆ กบั เราเลย
๒๘ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า เมอื่ เชา เราขบั รถมาทำงานมรี ถสวนกค่ี นั สอี ะไรบา ง เราไม เก็บเอามาคิดหรอก ท้ังๆ ที่เราก็เห็นวามีรถสวน สีอะไรเราก็เห็น เราไมเ กบ็ เราไมจ ำ เพราะมนั ไมม คี วามหมายกบั เรา แตถ า มรี ถคนั ไหน มาชนมาเฉ่ียวเรา เราจะเก็บขอมูลของรถคันน้ันละเอียดยิบทีเดียว เพราะมันจำเปน มันมีความหมายกับเรา น่ีคือธรรมชาติของ สมองมนษุ ยท ี่ ดร. กาซซานกิ าไดค น พบ ทเ่ี ปน เชน นี้ กเ็ พราะวา ใน แตละนาทีน้ันสมองของเราตองสัมผัสกับขอมูลจำนวนมากมาย มหาศาล หากสมองของเราตอ งเกบ็ ขอ มลู ทกุ เรอื่ งเอาไว แลว นำมา วเิ คราะหใ ครค รวญทงั้ หมด เราคงแยแ นๆ นกี่ ค็ อื ธรรมชาตขิ องสมอง ที่ชวยปองกันเราจากการสำลักขอมูล แตเ รากส็ ามารถใชป ระโยชนจ ากความรขู อ นไี้ ด หากเราเปน ครสู อนหนงั สอื ขอ มลู ทเ่ี ราสอนลกู ศษิ ยข องเราดนั ไปอยใู นสว นรอ ยละ ๙๙ แลว เราจะทำอยา งไร มนั สะทอ นถงึ คณุ ภาพการสอนของเราวา แย นกั เรยี นคงไมไ ดป ระโยชนอ ะไร ทำอยา งไรจงึ จะทำใหข อ มลู ทเ่ี ราสอน ตกอยใู นสว นรอ ยละ ๑ ซง่ึ เปน สว นทม่ี คี วามหมายตอ นกั เรยี น กลมุ ที่ ทำเรอ่ื ง Brain - Based Learning เขากเ็ อาหลกั การนมี้ าใช นน่ั ก็คือการทำใหบทเรียนมีความหมายตอผูเรียน และความหมายท่ี สำคญั ทสี่ ดุ กค็ อื ความหมายทเี่ กยี่ วขอ งกบั ตวั ผเู รยี นเอง ความหมาย ทเี่ กดิ จากความอยากรอู ยากเหน็ ความหมายของบทเรยี นตอ ผเู รยี น จะทำใหผ เู รยี นเกดิ แรงผลกั ดนั ทจ่ี ะแสวงหาความรู และเรยี นรตู อ ไป การคนพบนี้นำมาสูการพัฒนากระบวนการสอนที่มีคุณภาพมากข้ึน
๒๙การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า เซลลก ระจกเงา : มติ ใิ หมข องการเรยี นรู และการพฒั นาคณุ ธรรม ในดานการพัฒนาคุณธรรมและจริยธรรม (Moral Development) ทฤษฎใี หมท น่ี า สนใจมากทสี่ ดุ ในขณะกน็ ค้ี อื ทฤษฎี เซลลก ระจกเงา หรอื Mirror Neuron Theory มอี ายรุ แพทย ระบบประสาทสามคนจากมหาวิทยาลัยพารมา ประเทศอิตาลีท่ีเร่ิม ศกึ ษาเรอื่ งน้ี ประกอบดว ย ดร. วติ อรโิ อ กาลซิ ี ดร. ลโี อนารโ ด โฟกสั ซี และ ดร. กอี าโคโม รซิ โซลตั ตี พวกเขาคน พบเรอื่ งนโ้ี ดยบงั เอญิ ใน การทดลองของเขา ตอนนี้หากทานสนใจลองพิมพคำวา Mirror Neuron Theory เขาไปในอินเตอรเน็ตทานอาจตกใจ เพราะการ คน ควา วจิ ยั เกย่ี วกบั เรอื่ งเซลลก ระจกเงาในปจ จบุ นั มนั มมี ากเหลอื เกนิ เมอ่ื เรว็ ๆ นกี้ ม็ คี นศกึ ษาการรกั ษาผปู ว ยโรคอมั พาตดว ยหลกั การของ
๓๐ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ทฤษฎนี ้ี และกพ็ บวา มนั ไดผ ลดี มกี ารคน พบวา ผปู ว ยโรคออตสิ ตคิ ท่ี มีปญหาในการเขาสังคมกับผูอ่ืนก็เปนผลมาจากความบกพรองของ เซลลกระจกเงานี่เอง ทฤษฎีนี้จึงเปนทฤษฎีใหมที่มีความหมาย ตอ วงการการศกึ ษา และวงการแพทยเ ปน อยา งยง่ิ ภาพท่ี ๘ การอา นใจ (Mind Reading & Empathy) จากภาพ หากทานพิจารณาทาทางของเด็กคนท่ีกำลังถูก ฉดี ยากบั เพอื่ นคนทอี่ ยถู ดั ไป จะเหน็ วา สหี นา แววตาทแี่ สดงออกของ เดก็ คนถดั ไปมนั สอื่ ใหร วู า เขารบั รถู งึ ความเจบ็ ปวดของเพอ่ื นได เขา รบั รถู งึ ความรสู กึ ของเพอื่ นทงั้ ๆ ทเ่ี ขาไมไ ดเ ปน คนทโ่ี ดนฉดี ยาเอง การ ทเี่ ขารบั รเู ชน นไ้ี ดเ ปน เพราะเขา เอาใจเพอื่ นมาใสใ จของตนเอง หรอื
๓๑การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ภาษาทางจติ วทิ ยาเขาใชค ำวา Empathy นน่ั เอง กระบวนการนเ้ี ปน กระบวนการทางจติ ใจทเี่ กดิ ขนึ้ กบั ตวั เดก็ (หรอื แมแ ตต วั เราเอง) ทำให เดก็ (หรอื เรา) สามารถ อานใจหรือเจตนาของผูอ่ืนได กระบวน การนเี้ กดิ ขนึ้ ไดโ ดยการทเ่ี ราเอาความรสู กึ หรอื สงิ่ ทเี่ กดิ ขน้ึ กบั เขามา ใสในใจหรือความรูสึกของเรา เสมือนหนึ่งวาเราเขาไปน่ังอยูในใจ ของเขา แลว เรากจ็ ะเกดิ ความรสู กึ เหมอื นๆ กบั วา เราเปน คนคนนนั้ เชนเดียวกับเด็กคนถัดไป เขารูสึกวามันนากลัว มันนาสยดสยอง ทงั้ ๆ ทต่ี นเองยงั ไมไ ดโ ดนฉดี ยาเลย กระบวนการเชน นเ้ี ดมิ เราอธบิ าย ดว ยทฤษฎที างจติ วทิ ยาและปรชั ญา เปน การอธบิ ายดว ยเหตแุ ละผล ความสามารถในการ อา นใจ หรอื การรบั รถู งึ ความรสู กึ ใน ใจของผอู น่ื ทเ่ี ราเรยี กวา เอาใจเขามาใสใ จเรา นจี้ ำเปน ในการสรา ง ความสัมพันธระหวางกันและกันของคนเรา เรารูวาเขาชอบหรือไม ชอบอะไร เรารูวาเขาเปนมิตรหรือศัตรูก็โดยความสามารถท่ีวานี้ แลวเราก็ปรับตัวเราเองใหสอดคลองเสีย น่ีคือจุดเร่ิมตนของ สัมพันธภาพระหวางกัน หากเรารูวาส่ิงน้ีทำใหเขาเปนทุกขเราก็ หลกี เลย่ี งไมท ำในสงิ่ ทจ่ี ะทำใหเ ขาเปน ทกุ ข และนแ่ี หละคอื จดุ เรมิ่ ตน ของสงิ่ ทเี่ รยี กวา คณุ ธรรม สิ่งที่นักวิทยาศาสตรทางดานสมองสนใจก็คือ การอานใจ หรอื Empathy มนั เกดิ ขนึ้ ไดอ ยา งไร อะไรคอื กลไกทท่ี ำใหเ กดิ ความ รสู กึ แบบนข้ี น้ึ มา มอี ะไรทม่ี ากกวา ทฤษฎที างจติ วทิ ยาหรอื ปรชั ญาที่
๓๒ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า สามารถอธิบายไดหรือไม น่ีคือคำถามท่ีนักวิทยาศาสตรตองการ คำตอบ ภาพที่ ๙ เลน ตวั ตอ เดก็ คนนก้ี ำลงั เลน ตอ บลอ็ ก ถามวา เดก็ คนนร้ี ไู ดอ ยา งไรวา จะตองเอาบล็อกมาตอกัน สมองของมนุษยนั้นพอเห็นส่ิงของเรา ก็อยากจะหยิบจับ แตเรารูไดอยางไรวาจะตองหยิบหรือจับแบบน้ัน แบบนี้ เพียงแคการมองเห็นแลวทำใหมนุษยสามารถหยิบจับ ถวยกาแฟ หรือส่ิงของแบบนั้นแบบน้ีได อะไรคือสิ่งที่สั่งใหเรา ทำอยา งนนั้ พดู งา ยๆ กค็ อื อะไรสง่ั การใหม อื ไมข องเรา รา งกายของ
๓๓การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า เราเคลอ่ื นไหวแบบนน้ั แบบน้ี นกี่ ค็ อื อกี หนงึ่ คำถามทนี่ กั วทิ ยาศาสตร ใหความสนใจ ยอ นกลบั มาภาพเดก็ เขา แถวฉดี วคั ซนี อกี ครงั้ ถา เราสามารถ เขาใจคนอื่น เหมือนอยางที่เด็กคนที่สองเขาใจเด็กคนแรก รูวา เจบ็ ปวด รวู า กลวั เรากจ็ ะเขา ไปนงั่ อยใู นใจคนอนื่ หรอื ถา จะพดู งา ยๆ กค็ อื เรากำลงั เอาใจคนอนื่ มาใสไ วใ จเรา เรากจ็ ะเขา ใจสภาพของเขา วา สขุ ทกุ ขอ ยา งไร การรบั รถู งึ ความรสู กึ ของผอู น่ื นแี่ หละทจ่ี ะทำ ใหเ กดิ การเปลย่ี นแปลงของความคดิ และการกระทำของเราทม่ี ี ตอคนๆ น้ันได การท่ีเราเขาใจจิตใจผูอื่นอยางแจมชัดคือพื้นฐาน ของสงิ่ ทเ่ี รยี กวา สมั พนั ธภาพ และคณุ ธรรม มนุษยคือสัตวสังคม ดังนั้นมนุษยตองปรับตัว ปรับบุคลิก ปรับนิสัยใหเขากับสังคมใหได และเราเขาใจวาภาษาคือกลไกที่ ทำหนา ทนี่ ี้ เพยี งแคเ หน็ ตวั อยา ง เพยี งแคค ำอธบิ ายมนษุ ยก ส็ ามารถ ปรับตัวได เรียนรูไดใชหรือไม เราคิดวาเราเกงกวาสัตวตรงท่ีเรามี ภาษาทท่ี ำใหเ ราเขา ใจกนั และกนั ผา นการสอ่ื สารดว ยภาษา แตส ตั ว บางชนิดกับเราแมไมมีภาษาสื่อสารแตสัตวและเราก็สามารถเขาใจ กันได หรือวาในกลุมสัตวของมันเองก็ไมมีภาษา แตมันก็สามารถท่ี จะส่ือบางส่ิงบางอยาง และสามารถปรับตัวเขากับสังคมของมันได ซงึ่ บางอยา งกไ็ มใ ชส ญั ชาตญาณ นคี่ อื ความสงสยั ทมี่ มี าตลอด มนษุ ย หรอื สตั วใ ชอ ะไรทมี่ ากกวา ภาษาเพอื่ การสอื่ สารกนั หรอื ไม ในอดตี เรา
๓๔ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ก็มีทฤษฎีท่ีใชอธิบาย เชน ทฤษฎีการเรียนรูทางสังคม (Social Learning Theory) ของ อัลเบิรต แบนดูรา ซึ่งเกิดจากการ ทดลองของเขาที่ใหผูใหญเขาไปตีตุกตาในหองกระจก แลวใหเด็ก แอบดอู ยขู า งนอก พอผใู หญเ ดนิ ออกมาเขากป็ ลอ ยเดก็ เขา ไปในหอ ง เด็กก็จะมีพฤติกรรมเหมือนผูใหญ คือทุบตีตุกตาแบบที่เขาเห็น ผใู หญท ำ อลั เบริ ต แบนดรู า ทำการทดลองซ้ำแลว ซำ้ เลา และผลท่ี ไดก เ็ หมอื นเดมิ เขาจงึ สรปุ วา พฤตกิ รรมทง้ั หลายของเดก็ นนั้ มาจาก การเลยี นแบบผใู หญ สอ่ื และสง่ิ แวดลอ มทอ่ี ยู รอบๆ ตวั เดก็ เอง แตส ง่ิ ท่ี อลั เบริ ต แบนดรู า ยงั ไมไ ดต อบกค็ อื ทำไมเดก็ จงึ เลยี นแบบ และอะไรคือกลไกหรือเคร่ืองมือของการเลียนแบบ ถา เราเชอ่ื วา ภาษาเปน ตวั การใหค นทำตามกนั ในเดก็ คลอด ใหมซ ง่ึ ยงั ไมเ ขา ใจเรอื่ งภาษา ยงั ไมพ ดู คยุ กนั เลย ถา เราไปแลบลน้ิ ให เดก็ จะแลบลนิ้ ตามเรา บางทเี ราเหน็ เพอ่ื นหาว เรากห็ าวตามโดยที่ หา มไมไ ด บางทเี ราเหน็ เพอ่ื นมองเหน็ อะไรกไ็ มร แู ลว ทำทา ขยะแขยง เหมอื นอยากจะอาเจยี น ปรากฎวา เราอาเจยี นกอ นเลย นค่ี อื สง่ิ ทเี่ ขา สงสัยวามันมีอะไรท่ีเปนกลไกมากกวาส่ิงที่เราเรียกวาภาษาหรือไม
๓๕การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ภาพท่ี ๑๐ เลยี นแบบพอ ดร. ซิกมันด ฟรอยด ก็เคยพยายามที่จะอธิบายเร่ืองน้ี แตเนื่องจากในสมัยของ ดร. ฟรอยด ยังไมมีเครื่องมือที่ทันสมัย ไมมีเครื่องถายภาพสมองอยางทุกวันน้ีเขาจึงอธิบายดวยการสังเกต ปรากฏการณท เี่ กดิ ขนึ้ กบั คนไข แลว วเิ คราะหแ ละอธบิ ายตามทเ่ี หน็ ซง่ึ เขาเองกบ็ อกไวเ ลยวา ในอนาคตอาจจะมคี ำอธบิ ายทเ่ี ปน หลกั การ ทางชวี วทิ ยา หรอื สรรี วทิ ยามาอธบิ ายสง่ิ ตา งๆ ไดช ดั เจนมากกวา น้ี ตอนนขี้ ออธบิ ายดว ยหลกั แบบนี้ ดร. ฟรอยด เปน แพทยท างระบบ
๓๖ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ประสาท (Neurologist) แตด ว ยความจำเปน ทต่ี อ งผชญิ กบั การรกั ษา โรคบางชนิด ทำใหเขาหันมาสนใจเรื่องกลไกของจิตใจ จนกระทั่ง สามารถกอ ตงั้ วชิ าจติ วเิ คราะห (Psychoanalysis) ขนึ้ มาได ดร. ฟรอยด ไดอ ธบิ ายการเกดิ ของ Id Ego และ Super Ego ซง่ึ เปน โครงสรา ง ของจิตใจมนุษย โดย Id คือสัญชาตญานของมนุษยมีมาตั้งแตเกิด ไมมีการปรุงแตง แตพอผูกพันกับคนอื่น อยูใกลแม ใกลพอ เกิด ความผกู พนั ทำใหเ กดิ การซมึ ซบั อะไรบางอยา งเขา ไปคนเรากเ็ รมิ่ มี Ego ขน้ึ มา เดก็ ใกลช ดิ กบั คนทมี่ อี ทิ ธพิ ลตอ ชวี ติ ของเดก็ ทำใหเ ดก็ เขา ใจ เขา ไปนงั่ อยใู นใจของคนๆ นนั้ เรยี กวา Empathy เดก็ จะรวู า การท่ี แมทำอยางน้ีหมายถึงอะไร คือเหมือนกับอานใจออก แมทำแบบนี้ เพราะเปน อยา งนี้ แรกๆ เดก็ จะทำตามโดยไมร วู า มนั หมายความวา อยางไร ทำไมตองทำ แตการทำตามทำใหเด็กเกิดประสบการณ เกดิ ความเขา ใจวา มนั คอื อะไร มคี วามหมายวา อยา งไร เมอ่ื ถงึ ตรงน้ี เด็กก็จะเลียนแบบพฤติกรรมของพอแมหรือคนใกลชิดเลย ฟรอยด ใชคำวา Identification เรียกชื่อกระบวนการที่เกิดขึ้นท้ังหมด และอธิบายวาน่ีคือกลไกที่กอใหเกิดพัฒนาการของบุคลิกภาพ (Personality) ในคนเรา ซ่ึงก็หมายความถึงการเกิดคุณธรรมและ จริยธรรมดวย ยังมีอีกทฤษฎีหน่ึงที่อธิบายสิ่งเหลานี้ เปนทฤษฎีทาง
๓๗การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า Psychological Philosophy หรือจิตวิทยาปรัชญา ทฤษฎีน้ีคือ Theory of Mind (ToM) โดยเขาเช่ือวาการที่เราไดมองเห็น พฤตกิ รรมตา งๆ ของคนอน่ื ทแี่ สดงใหเ หน็ ถงึ เจตนาของพฤตกิ รรมนน้ั ๆ มนั จะไปกระตนุ สงิ่ หนงึ่ ทอ่ี ยใู นมนษุ ยท กุ คนคอื Sub-personal มนั คอื อะไร อธบิ ายงา ยๆ คลา ยกบั วา คนเรามกี ลไกอะไรบางอยา งทที่ ำให เราเกิดการอานใจหรือเขาใจคนอื่น เหมือนกับเราไปใสรองเทาของ คนอ่ืนหรือไปอยูในสถานการณของคนอ่ืนน่ันเอง การที่เราเขาไป น่ังในใจคนๆ น้ัน อันเปนผลมาจากการสังเกตพฤติกรรมของเขา ทำใหเ รามคี วามรสู กึ เกดิ ความรสู กึ เกดิ ความเขา ใจ อา นใจเขาออก ความเขาใจท่ีวาน้ีเขาเชื่อวามันจะเปนตัวบังคับใหคนๆ น้ัน ปรับตัว เองใหเขากับคนท่ีเขาสังเกตเห็นพฤติกรรมนั่นเอง นี่คือหลักการ ใหญๆ ของ Theory of Mind ซึ่งความสงสัยก็ยังไมไดหมดไป เพราะทงั้ หมดเปน การอธบิ ายดว ยปรากฏการณท พี่ บเหน็ ยงั ไมม กี ลไก ภายในสมองที่จับตองไดมาอธิบายแตอยางใด จนกระทงั่ กลมุ นกั วทิ ยาศาสตรท างดา นสมอง (Neuroscientist) เรมิ่ ใหค วามสนใจกบั บรเิ วณของสมองทเ่ี รยี กวา ปรมี อเตอรค อรเ ทก็ ซ (Pre-motor cortex) ซ่ึงหนาท่ีของมันคือเปนตัววางแผนการ เคล่ือนไหวรางกายของเรา อยูตรงบริเวณสมองสวนหนาดานลาง หรอื ในภาพกค็ อื บรเิ วณทเ่ี รยี กวา PMC นนั่ เอง
๓๘ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า Area 6 Area 4 Ppaorsietetarilorcortex SMA PMC M1 S1 Area 5 Area 7 Area 8 PCroerftreoxntal ภาพท่ี ๑๑ แสดงบรเิ วณ Pre-motor cortex (PMC: Area 6) บรเิ วณสมองทเ่ี รยี กวา ปรมี อเตอรค อรเ ทก็ ซ จะทำหนา ท่ี วางแผนการเคล่ือนไหวรางกาย พอเห็นถวยแกวก็วางแผนวาตอง ย่ืนมือออกไปกอนแลวถึงจะหยิบได น่ีเปนหนาที่ของ ปรีมอเตอร คอรเ ทก็ ซ ซง่ึ เปน สงิ่ ทเี่ ราทราบดอี ยแู ลว แตใ นขณะเดยี วกนั บรเิ วณ ตรงนกี้ ม็ หี นา ทเี่ กย่ี วขอ งกบั การพดู ดว ย ทา นคงเคยไดย นิ คำวา โบรคา แอเรยี (Broca's Area) ซงึ่ ทำหนา ทเ่ี กย่ี วกบั การพดู กอ็ ยตู รงนด้ี ว ย นกั วทิ ยาศาสตรโ ดยเฉพาะ ดร. วติ อรโิ อ กาลซิ ี และทมี ของ เขามคี วามสนใจวา เวลาทม่ี นษุ ยเ คลอื่ นไหว หรอื กอ นการเคลอ่ื นไหว เซลลส มองในบรเิ วณนท้ี ำงานกนั อยา งไร เขาไดท ำการทดลองในลงิ
๓๙การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ชนดิ หนง่ึ เพอ่ื ศกึ ษาเรอ่ื งดงั กลา ว โดยการวดั กระแสไฟฟา ในสมองของ ลิงขณะท่ีลิงเคล่ือนไหวรางกายตามท่ีเขากำหนด ภาพท่ี ๑๒ แสดงบรเิ วณทพี่ บเซลลก ระจกเงาในลงิ (F5) เขาฝก ใหล งิ เลยี นแบบทา ทางการหยบิ ของของคน แลว ดวู า เซลลสมองของลิงสวนไหนบางทำงาน และบริเวณ Pre motor cortex ทำงานอยา งไร แตส ง่ิ ทเ่ี ขาพบกค็ อื ในขณะทลี่ งิ นงั่ สงั เกต การเคลื่อนไหวของคนอยูนิ่งๆ เฉยๆ ไมไดเคลื่อนไหวรางกาย สว นใดเลย สมองของลงิ ในสว นทค่ี วบคมุ การเคลอื่ นไหวรา งกาย แบบเดียวกับที่คนเคล่ือนไหวรางกายใหดูอยูกลับทำงานอยาง แขง็ ขนั มกี ระแสไฟฟา เกดิ ขน้ึ ประหนง่ึ วา ลงิ กำลงั เคลอื่ นไหวเลยี น แบบทา ทางของคนทกี่ ำลงั ทำใหด อู ยู ทงั้ ๆ ทล่ี งิ นง่ั อยนู ง่ิ ๆ ซง่ึ เขา
๔๐ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า กส็ รปุ วา นค่ี อื การเคลอ่ื นไหวปลอม มนั เปน Simulation ไมไ ดเ กดิ การเคล่ือนไหวจริง มันเปนการเคลื่อนไหวในระดับเซลล และการ ทำงานของเซลลก อ ใหเ กดิ กระแสไฟฟา เหมอื นกบั การทล่ี งิ เคลอ่ื นไหว จริงๆ เลย เม่ือเขาทำการศึกษาตอไปก็พบวา เซลลกลุมน้ีสามารถ จะทำงานในเวลามองเห็นคนทำกิจกรรมดวย สมมติวาลิงมองเห็น คนกำลงั ยกแกว นำ้ แมล งิ ตวั นนั้ จะอยเู ฉยๆ แตเ ซลลส มองทเี่ กย่ี วขอ ง กับการเคลื่อนไหวเพ่ือยกแกวนำ้ ของลิงในบริเวณท่ีควบคุมแขน และมอื บรเิ วณทเ่ี ตรยี มการเคลอ่ื นไหว (Pre Motor Cortex) กจ็ ะ ทำงานดวย มีการทดลองตออีกมากมายหลายคร้ัง จนสุดทายเขา กส็ รปุ วา การทำงานของเซลลก ลมุ นคี้ อื กลไกทที่ ำใหม นษุ ยเ ขา ใจ คนอน่ื ได เพราะวา มนั เปรยี บเสมอื นวา เราเขา ไปทำแบบนน้ั ดว ยตวั ของเราเอง ผา นการสงั เกต เหมอื นเวลาเราเรยี นเทนนสิ ครกู จ็ ะ วาดทา การจบั ไม การตลี กู ใหเ หน็ จบั ไมอ ยา งน้ี แลว กเ็ หวย่ี งอยา งนี้ ขณะท่ีเราเฝาดูอยูนั้นสมองสวนที่เตรียมการเคล่ือนไหว และสวน เคลื่อนไหวของเราก็จะวาดภาพวาเราตองเคล่ือนไหวอยางน้ี ซึ่ง แทจริงมันก็คือการสะทอนภาพ หรือการเลียนแบบภายในสมอง ของเรานนั่ เอง เขาเลยตงั้ ชอื่ เซลลก ลมุ นว้ี า เซลลก ระจกเงา หรอื Mirror Neuron เราไมส ามารถเขา ไปศกึ ษาในสมองมนษุ ยโ ดยการเอาสายไฟ เสียบที่สมองแบบลิงได แตก็สามารถใชวิธีถายภาพการทำงานของ
๔๑การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า สมองเพอ่ื ศกึ ษาเรอ่ื งดงั กลา วแทน ในรปู ตอ ไปจะเหน็ คำวา Execution กบั Observation ซงึ่ แสดงการทำงานของเซลลก ระจกเงา ทงั้ ขณะ สงั เกตการเคลอ่ื นไหวนว้ิ มอื ของคนอนื่ และขยบั นว้ิ มอื ดว ยตวั เอง ภาพที่ ๑๓ การศึกษาการทำงานของเซลลกระจกเงาในคน โดยใหสังเกตการเคล่ือนไหวนิ้วมือของผูอื่น จะเห็นวาท้ังสองสถานการณ เซลลกระจกเงาและเซลลที่ เก่ียวของทำงานเหมือนกัน น่ันก็แปลวากระบวนการภายในสมอง ของมนษุ ยม กี ระบวนการ การเลยี นแบบเทยี ม อยู และ การเลยี น แบบเทยี มนแี่ หละคอื กลไกทที่ ำใหม นษุ ยส ามารถเขา ไปนงั่ อยใู นใจ ของคนอน่ื สามารถและเขา ใจวา ทา ทางของคนอน่ื ทท่ี ำแบบนน้ั ๆ
๔๒ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า หมายความวาอยางไร แตมีจุดท่ีนาสนใจประการหน่ึงก็คือ การ เคลอื่ นไหวโดยไมม จี ดุ มงุ หมายจะไมท ำใหเ ซลลเ หลา นท้ี ำงาน มแี ตก าร เคล่ือนไหวที่แสดงเจตนา หรือมีจุดมุงหมายเทานั้นท่ีทำใหเซลล เหลาน้ีมีปฏิกริยาหรือเกิดการทำงาน เราพยายามสอ่ื เรอื่ งราวตา งๆ แตพ บวา ไมค อ ยไดผ ล เพราะ วาบางทีการแสดงออกของเรามันไมแสดงถึงเจตนาของเราใหเห็น อยา งชดั เจน ผมขอยอ นกลบั ไปทภี่ าพท่ี ๑๒ สมองลงิ บรเิ วณ F5 คอื บรเิ วณทเ่ี ซลลส มองลงิ มกี ารทำงานทง้ั ในขณะสงั เกตทา ทาง (โดยไม เคล่ือนไหวรางกาย) และเลียนแบบทาทางคนอื่น และทาทางท่ีมี อิทธิพลตอเซลลในบริเวณนี้จะตองแสดงใหเห็นเจตนา (Intention) ของการกระทำ พอมองเหน็ ภาพทเ่ี หน็ จะถกู สง สญั ญาณไปทสี่ มอง ดานหลังท่ีเก่ียวกับการมองเห็น แลวก็จะมีสัญญาณสงไปท่ีบริเวณ กระหมอ มดา นหลงั ของเราหรอื Inferior Parietal Lobe ในขณะเดยี ว กนั สญั ญาณกจ็ ะถกู สง ไปทบี่ รเิ วณ F5 และ Inferior Parietal Lobe ก็จะสงสัญญาณมาที่ F5 เหมือนกัน การสงขอมูลเช่ือมตอกันของ เซลลส มองตรงนจี้ ะกอ ใหเ กดิ การเคลอ่ื นไหวเทยี ม หรอื การเลยี นแบบ การเคล่ือนไหวโดยเซลล แตไมมีการเคลื่อนไหวจริงๆ ใหเห็น และ เปน กลไกทท่ี ำใหเ ราเกดิ ความเขา ใจในเจตนา ในความรสู กึ ของคนท่ี เราสงั เกต และเขาเชอ่ื วา เหตกุ ารณน แ้ี หละทที่ ำใหเ กดิ ผลตอ การปรบั ทา ทาง หรอื ทา ทขี องเราวา เราจะมปี ฏกิ รยิ าอยา งไรกบั คนๆ นน้ั ทจ่ี ะ
๔๓การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ทำใหเ ราเขา กบั เขาได กลายเปน Social Identity ของเรา การที่ เขาเรียกวาคนเปนสัตวสังคมน้ันก็เปนเพราะมันมีกลไกการปรับ พฤติกรรมแบบนี้น่ันเอง Area 6 Area 4 Ppaorsietetarilocr ortex Area 5 Area 7 SMA PMC M1 S1 Area 8 CProerftreoxntal เซลลกระจกเงา สมองสว น (F5, PMC) การมองเหน็ ภาพที่ ๑๔ วงจรการทำงานของเซลลก ระจกเงา เรมิ่ จากการมองเหน็ โดยสมอง สวนการมองเห็น จากนั้นจะมีการสงสัญญาณมาที่เซลลกระจกเงา (F5) และสง ตอ ไปทส่ี มองสว นควบคมุ การเคลอ่ื นไหว Area 4 (M1) ถา จะอธบิ ายดว ยทฤษฎเี ซลลก ระจกเงา กด็ ตู ามภาพท่ี ๑๔ จากภาพที่เรามองเห็นผานจอรับภาพ (Retina) สัญญาณของภาพ จะถูกสงตามลูกศร มาท่ีบริเวณรับภาพในสมองหรือสมองสวนการ มองเหน็ (Primary Visual Cortex) เราเหน็ ภาพกเ็ พราะการทำงาน ของสมองสว นนี้ แตก ารตคี วามภาพเปน อกี เรอื่ งหนงึ่ เพราะมนั จะถกู สงไปตีความที่อื่น จากจุดน้ีจะเห็นวาสัญญาณมันถูกสงมาที่เซลล
๔๔ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า กระจกเงาหรือ F5 เลย จากน้ันขอมูลจากเซลลกระจกเงาก็จะถูก สง มาทบ่ี รเิ วณทำหนา ทเี่ คลอื่ นไหว (Motor Cortex : M1) ซงึ่ จะทำ หนา ทเ่ี คลอ่ื นไหวรา งกายตอ ไป แตก ระบวนการแบบนเ้ี กดิ ขนึ้ เฉพาะ ภายในเซลลสมองเทานั้นก็ได ไมจำเปนตองเกิดการเคลื่อนไหวจริง น่ีคือสิ่งท่ีเขาคนพบวามันเปนหนาที่ของเซลลกระจกเงาท่ีอยูภายใน บรเิ วณ PMC และ F5 และกระบวนการนแี้ หละทที่ ำใหเ ราเขา ใจ ทาทีและทาทางของคนอ่ืนได นกั วจิ ยั อกี กลมุ หนงึ่ ทมี่ หาวทิ ยาลยั แคลฟิ อรเ นยี ซานดเิ อโก มี Dr. V.S. Ramachandran เปน หวั หอก ไดต งั้ ขอ สงสยั วา การท่ี เด็กออติสติกเขากับคนอื่นไมไดมันเกิดจากอะไร มันเก่ียวของกับ เซลลกระจกเงาหรือไม เขาทำการศึกษาโดยเอาเด็กดาวนซินโดรม (Down's Syndrome) กับเด็กออทิสติกมาศึกษาการทำงานของ เซลลกระจกเงาเปรียบเทียบกัน และก็พบวา เด็กดาวนซินโดรมซ่ึง ไมมีปญหาเรื่องการเขากับคนอื่น เซลลกระจกเงาทำงานไดปกติ ในขณะท่ีเด็กออทิสติกซ่ึงมีปญหาเร่ืองสัมพันธภาพกับผูอื่นนั้น เซลลก ระจกเงาทำงานนอ ยมาก และขณะนน้ี กั วจิ ยั หลายคนกเ็ รมิ่ สรปุ แลว วา โรคออตสิ ตกิ เปน ผลมาจากความบกพรอ งในการทำงานของ เซลลกระจกเงา วารสาร Scientific American Mind ไดเ ผยแพรง านวจิ ยั ของกลุมชาวอิตาลี และเยอรมนีท่ีทดลองเอาแนวคิดทฤษฎีเซลล
๔๕การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า กระจกเงาไปรักษาผูปวยอัมพาตจากเสนเลือดในสมองแตก เขา พบวาคนไขท่ีเสนเลือดในสมองแตกและเปนอัมพาตคร่ึงซีกน้ัน การฟน ฟดู ว ยกายภาพบำบดั แบบทเ่ี คยใชค อื การใหน กั กายภาพบำบดั มาจับแขนขาผูปวยแลวฝกการเคลื่อนไหวใหผูปวยน้ันทำใหผูปวย หายชา พวกเขามคี วามเชอ่ื วา การเคลอื่ นไหวรา งกายเปน การทำงาน ของเซลลก ระจกเงาหรอื Pre Motor Cortex มนั เปน การวางแผน และควบคุมโดยเซลลเหลานี้ ดังน้ันหากมีกิจกรรมท่ีกระตุนให เซลลก ระจกเงาของคนไขอ มั พาตเหลา นท้ี ำงาน และเกดิ การสง่ั การ กลามเน้ือ หรือรางกายสวนที่เปนอัมพาตใหทำงาน จะทำใหคนไข อมั พาตเหลา นฟี้ น ตวั ไดเ รว็ หรอื ไม นค่ี อื โจทยท น่ี กั วจิ ยั เหลา นต้ี งั้ ขน้ึ ภาพท่ี ๑๕ เจตนาของการเคลอ่ื นไหวของคนมอี ทิ ธพิ ลตอ เซลลก ระจกเงา
๔๖ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า เราตอ งจำหลกั การของเซลลก ระจกเงาทวี่ า มนั จะทำงานก็ ตอเมื่อมันเห็นการเคลื่อนไหวท่ีมีเจตนา (Intention) มีทิศทาง มี จดุ ประสงคเ ทา นน้ั สมมตวิ า แขนขวาเปน อมั พาตกจ็ ะตอ งมแี บบการ เคลอื่ นไหวของแขนขวาทแี่ สดงเจตนาการเคลอ่ื นไหว จดุ หมายของ การเคล่ือนไหวท่ีชัดเจน ไมใชแคยกมือ ยกไมแบบไรจุดหมาย เขา ทำวิดีทัศนใหคนไขดู และในวีดิทัศนก็แสดงทาการหยิบแอปเปลให คนไขเ หน็ เปน การแสดงเจตนาของการเคลอื่ นไหว เขาพบวา คนไข หายเรว็ กวา วธิ กี ารฟน ฟแู บบเดมิ ๆ ทเี่ คยใชอ ยู ในตอนหลังเขาเร่ิมพบวาเสียงก็สามารถกอใหเกิดปฏิกริยา กบั เซลลก ระจกเงาได เสยี งบางอยา งเชน เสยี งเปด ประตู เสยี งคนเดนิ ก็สามารถกระตุนใหเซลลกระจกเงาทำงานได พอเสียงประตูเปด ดงั ขนึ้ เซลลก ระจกเงากท็ ำงานเหมอื นกบั รวู า กำลงั จะเกดิ อะไรขน้ึ และ เขาก็เร่ิมสนใจตอไปวาแลวกล่ิน รส หรือสัมผัส จะกระตุนใหเซลล กระจกเงาทำงานหรือไม แตก็ยังไมมีใครที่เร่ิมทำการศึกษาเร่ืองน้ี อยา งเรอ่ื งดนตรี เปน ไปไดไ หมทดี่ นตรจี ะมอี ทิ ธพิ ลตอ การทำงานของ เซลลก ระจกเงา ความกา วหนา ของการวจิ ยั เรอ่ื งเซลลก ระจกเงาเปน ไปอยา งรวดเรว็ มาก ถา ทา นสนใจกต็ อ งคน ดู มงี านวจิ ยั ออกมาใหม เรอื่ ยๆ และมขี อ สรปุ หลายอยา งทนี่ า สนใจและเกย่ี วขอ งกบั การศกึ ษา โดยตรง เชน การทำงานของเซลลก ระจกเงาเปน อตั โนมตั ไิ มส ามารถ ควบคมุ ได เปน ทงั้ แบบรตู วั (Conscious) และ ไมร ตู วั (Unconscious)
๔๗การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า การเลียนแบบบางอยางของเซลลกระจกเงาท่ีไมแสดงออกมาเปน พฤติกรรมใหเห็น เขาสันนิษฐานวานาจะเปนเพราะสมองบางสวน ทำหนาท่ีควบคุมไว ในคนไขโรคสมองเสื่อมเรามักเห็นเขาชอบ ทำทาทางตามเราเปนเพราะสมองสวนควบคุมหรือ Prefrontal Cortex มนั เสยี ไป เราทำอะไรเขากเ็ ลยทำตามตลอด การทำเลยี น แบบคนอนื่ มนั เกดิ ขน้ึ โดยธรรมชาตขิ องมนษุ ยอ ยแู ลว แตว า ทเ่ี ราเหน็ เพอ่ื นแลว ไมเ ลยี นแบบ ไมแ สดงทา ทอี อกมาทนั ทเี ลย กเ็ พราะวา เรา มสี มองสว นหนา หรอื Prefrontal Cortex ควบคมุ อยู แตใ นคนไขส มอง เสื่อมสมองสวนนี้มันบกพรองไป คนไขก็เลยปลอยออกมาแบบ สัญชาตญาณ ภาพที่ ๑๖ การแตง กายเลยี นแบบดาราตา งชาติ ของดาราวยั รนุ ไทย
๔๘ การคนพบทางประสาทวิทยาศาสตร น วั ต ก ร ร ม ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ภาพเหตุการณแบบนี้เกิดขึ้นในบานเราบอยมาก แตจริงๆ ผมเชื่อวามันเปนพฤติกรรมเลียนแบบที่เปนการทำงานของเซลล กระจกเงา ภาพทำนองนค้ี อื ภาพของลกู หลานทเี่ ราเจอทกุ วนั ในขณะที่ เซลลกระจกเงาในสมองลูกหลานของเราก็ทำงานอยูตลอดเวลา เกมคอมพวิ เตอรท เ่ี ตม็ ไปดว ยความรนุ แรงกเ็ ปน อกี ภาพหนงึ่ ที่กระตุนเซลลกระจกเงาของลูกหลานเราอยูตลอดเวลา อยางเกม GTA ซงึ่ เดก็ หลายคนอาจจะบอกวา ลา สมยั ไปแลว ถา คณุ จะเขา ไป เลน เกมน้ี คณุ จะทำตวั เปน โจรใหส ดุ ๆ คณุ ถงึ จะไดแ ตม ฆา ขม ขนื ปลน มีใหหมดในเกมนี้ ตอนหลังมีเกมจากอังกฤษที่หนวยงาน เซน็ เซอรข ององั กฤษเขาไมย อมจดั ประเภทหรอื Rating ให ในองั กฤษ ถาเขาไมยอมจัด Rating ใหก็แปลวาขายไมได เพราะวามันมีฉาก ลอบฆา แอบเขาไปในหองแลวฆาคน พอฆาเสร็จเลือดกระเซ็นมา เตม็ หนา โหดเหยี้ มมาก เซลลก ระจกเงาของลกู หลานเราเลยี นแบบ และซึมซับสิ่งเหลาน้ีตลอดเวลา แตว า สงิ่ ทผ่ี มหว งและพยายามนำเสนอตอ สงั คมตลอดเวลา คอื กค็ อื งานวจิ ยั ชน้ิ นี้ ทถ่ี อื วา ไดเ ปลยี่ นความเชอ่ื ของพวกแพทยแ ละ วงการแพทยไปอยางมหาศาล เม่ือกอนเราเชื่อวาสมองของมนุษย จะพัฒนาสมบูรณตอนอายุสิบกวาขวบ แตงานวิจัยชิ้นน้ีของกลุม นักวิจัยจากสถาบันสุขภาพจิตแหงสหรัฐอเมริกา (NIMH) โดยมี ดร. เจ เอ็น กีดด เปนหัวหนาทีม พวกเขาพบวาสมองเด็กท่ีโตๆ
Search
