ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
นายแพทยส เุ ทพ วชั รปย านนั ทน
เกริ่นนำ กอนเกษียณอำลาตำแหนงอธิบดีกรมการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก คนท่ี ๑๐ นายแพทยสุเทพ วชั รปย านันทน ไดฝ ากผลึกแหง ปญ ญาอันลำ้ ลกึ ทผี่ านการเกบ็ เกยี่ ว ประสบการณมายาวนานถึง ๓๕ ป สงตอ งานแพทยแผนไทยใหขับเคลื่อนสเู ปา หมาย “ม่ังค่งั ม่ันคง ย่ังยืน” เพราะเคยทำงานทางการแพทยและสาธารณสุข คลุกคลีอยูในชนบทแมเปนถิ่น ทุรกันดารเสย่ี งภัยกผ็ านพน มา กอ นจะผันตัวสูส ว นกลาง สองขว้ั แหงหนา ท่ีการงานท่ีปรากฏใน บรบิ ทที่แตกตางกนั ทง้ั ชนบทกบั เมอื ง ท้งั ระดบั ปฏิบัติและระดบั นโยบาย ทำใหเ ขา ใจในกลไก ท่จี ะตอ งเช่ือมตอทอ งานท้ังสองระดบั ใหข บั เคลื่อนไปขางหนาไดอ ยา งสัมฤทธิ์ผล จึงนำมาซึง่ ๑๒ แนวทาง ท่อี ธบิ ดีคนที่ ๑๐ ฝากไวในหนงั สือ ยุทธวิธพี ิชติ งานแพทยแ ผนไทย...มงุ สู เปา หมาย “มั่งคง่ั มนั่ คง ย่ังยนื ” ใน ๑๒ แนวทางนี้ นายแพทยสุเทพ วัชรปยานันทน ไดใหสัมภาษณและนำมา เรยี บเรยี งในรายละเอยี ดบอกถงึ วธิ กี ารขบั เคลอ่ื น ๓ ภารกจิ หลกั “Products-Services- Wisdom” ที่สอดคลองกับโมเดลการพัฒนาประเทศ ‘Thailand 4.0.’ ยุทธศาสตรชาติดานสาธารณสุขระยะยาว ๒๐ ป และ แผนแมบทแหง ชาติวา ดว ยสมุ นไพรไทย ซึง่ สามารถนำไป รงั สรรคง านการแพทยแผนไทยไดไ มต กยุคสมัย ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
๑๒ นายแพทยส ุเทพ วัชรปย านนั ทน
“สรางความรู ความเขาใจ ความมั่นใจ” ในการบริการการแพทยแผนไทยและการใชสมุนไพรไทย เทาที่ผมไดทำงานคลุกคลีอยูกับโรงพยาบาล ใชส มนุ ไพรไทยดว ยนน้ั ยงั เปน ไปคอ นขา งยาก เพราะ ชุมชนมาเปนสิบๆ ป อยูกับงานสาธารณสุขในพื้นที่ คนสว นใหญย ัง ตางๆ หลายภูมิภาค กระทั่งมาทำงานที่สวนกลาง ในตำแหนงสาธารณสุขนิเทศก เปนผูชวยปลัด “ไมรู ไมเขาใจ และไมมั่นใจ” กระทรวงสาธารณสุข เปนผูตรวจราชการกระทรวง สาธารณสุข ทำใหเขาใจการทำงานในระดับนโยบาย เรื่องการบริการรักษาพยาบาลดานการแพทย ที่จะตองเชื่อมตอกับระดับพื้นที่แลวจึงจะทำให แผนไทย แมแตคนของกรมการแพทยแผนไทยเอง สามารถเกดิ ผลในทางปฏิบตั ไิ ดดี ก็ตาม บางสวนก็ไมรูดวยซ้ำ วาสำนักปลัดกระทรวง สาธารณสุขทำอะไร ไมตางจากคนของสำนักปลัด ฉะนั้น สิ่งที่กรมการแพทยแผนไทยและ กระทรวงสาธารณสุข ก็ยังไมรูเชนกัน วากรมการ การแพทยทางเลือกบอกวา อยากขับเคลื่อนงาน แพทยแผนไทยฯ ทำอะไร แพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก โดยให ชาวบานไดรับบริการดวยแพทยแผนไทยฯ ทั้งมีการ เรยี กวา ...ตา งคนตา งไมรู วาใครทำงานอะไรบา ง ๓ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
พอไมรูกันอยางนี้แลว..การจะขับเคลื่อนงาน เปนตัวเลขกลมๆ ประมาณ ๔๐๐,๐๐๐ คน อยูใน ตามทิศทางในยุทธศาสตรกรมการแพทยแผนไทยฯ สังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงฯ มากถึง ๓๕๐,๐๐๐ กไ็ ปไดยาก เน่อื งจากงานดแู ลสขุ ภาพของประชาชน คน หรือคดิ เปน ๙๐ % ของบุคลากรท่มี อี ยูท้งั หมด ซึ่งเปนหนา ท่ีของกระทรวงสาธารณสขุ น้ัน ในสว นที่ เปน การใหบ รกิ ารสขุ ภาพ อยใู นความรบั ผดิ ชอบของ เพราะเหตุใดจึงมีการจัดกำลังคน สำนกั ปลดั กระทรวงสาธารณสขุ เกอื บทง้ั หมด หากเรา ของกระทรวงสาธารณสุขแบบนี้? ตองการใหประชาชนมาใชบริการดานการแพทย ก็เพราะที่ผานมากระทรวงสาธารสุขถูกออก แผนไทยและการแพทยท างเลอื ก คนทจ่ี ะแนะนำจรงิ ๆ แบบมาวา คนที่ทำหนาที่ดูแลประชาชนใหอยูที่ ก็คอื คนของสำนกั ปลัดกระทรวงสาธารณสขุ นัน่ เอง สำนักปลัดฯ ฉะนั้น หนวยงานที่ทำงานเกี่ยวของกับ ประชาชนเกือบทงั้ หมดจึงอยูสำนกั งานปลัดฯ ทำไมจึงเปนเชนนั้น...? นบั ตง้ั แตโ รงพยาบาลประจำจงั หวดั โรงพยาบาล ลองมาดูโครงสรางของกระทรวงสาธารณสุข ศูนย (รพศ.) โรงพยาบาลทั่วไป (รพท.) ซึ่งมีอยู ในปจจุบัน พบวา คนของกระทรวงทั้งหมดที่มีอยู ๑๑๖ แหง โรงพยาบาลชุมชน (รพช.) มีประมาณ ๗๘๐ แหง ครอบคลุมไปทุกอำเภอ โรงพยาบาล นายแพทยสุเทพ วชั รปย านนั ทน สง เสรมิ สขุ ภาพตำบล (รพ.สต.) หรอื สถานอี นามยั เกา มคี รอบคลุมทุกตำบล ประมาณ ๙,๗๘๐ แหง
เห็นไดวา คนที่ใหบริการสุขภาพนั้น มีการกระจายตัวตั้งแตระดับตำบล อำเภอ ไปจนถึงจังหวัด ประเด็นกค็ ือ...จะทำอยางไรใหค นของกรมการแพทยแ ผนไทยฯ ไป Contract กบั ภมู ิภาคได ? ที่ผมคิดไว...ในเขตบริการสุขภาพที่มีอยู ๑๒ เขต อยางนอยๆ ก็อยากใหคน ของกรมทั้ง ๔๘ คน ไปประจำอยูเขตละ ๔ คน (ผูทำหนาที่ขับเคลื่อนงานการแพทย แผนไทยฯ และผตู รวจนิเทศงาน) แสดงวา ... ถาเราจะเอาเรื่องแพทยแผนไทย แพทยทางเลือกไปใหประชาชนไดรับ บริการ คนของสำนักงานปลัดฯ ที่อยูโรงพยาบาลทั้งหลายทั้งปวง จะตองรูเขาใจ และมคี วามมน่ั ใจในการนำการแพทยแ ผนไทย การแพทยท างเลอื ก รวมถงึ สมนุ ไพร ไปใช ...นค่ี ือภารกจิ กรม...!! ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
นายแพทยส เุ ทพ วชั รปย านนั ทน
๒. “Products-Services-Wisdom” คือสามภารกิจหลักของกรมการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก ที่ตองขับเคลื่อน โดยใช Wisdom เปนตัวตั้ง แลวนำมาเชื่อมกับ Products และ Services ใหได...!!! ทำไมการขับเคลื่อนงานแพทยแผนไทย ของแพทยแผนตะวันตก ซึ่งไดทำควบคูไปกับเรื่อง แพทยทางเลือกถึงตองใหความสำคัญกับเรื่อง การคมุ ครองภมู ปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทยเพอ่ื ใหเ ปน Products เร่ือง Services และเรือ่ ง Wisdom? ไปตามพระราชบญั ญตั คิ มุ ครองและสง เสรมิ ภมู ปิ ญ ญา การแพทยแ ผนไทย พ.ศ. ๒๕๔๒ ผมมองวาที่ผานมากรมการแพทยแผนไทยฯ ทำงานอยูสามเรื่องหลัก คือ Products, Services เรื่องเกี่ยวกับภูมิปญญาตางๆ เหลานี้ และ Wisdom โดยมีการขับเคลื่อนเรื่องภูมิปญญา มีองคกรทั้งหลายทั้งปวงเขามาทำงานรวมกับกรม (Wisdom) เยอะมาก ไมวาจะเปน การรวบรวมองค การแพทยแผนไทยฯ จำนวนมาก ทั้งมหาวิทยาลัย ความรูของตำรับตำราการแพทยแผนไทยของชาติ อาจารยมหาวิทยาลัย ผูทรงคุณวุฒิ ชุมชน และ และแพทยพ ้ืนบา น อนั เปนภูมปิ ญญาของบรรพบรุ ุษ แพทยพ น้ื บา น จดั วา เปน กรมในกระทรวงสาธารณสขุ ไทยที่ไดคิดคนศาสตรในการดูแลสุขภาพมานับ ที่มีคนนอกเขามาทำงานดวยเยอะมากเมื่อเทียบกับ รอยๆ ป แตเงียบหายไปพักใหญหลังจากการเขามา กรมอื่นๆ ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
นี่คือประเด็น เรื่อง Wisdom ที่เปนจุดแข็ง จะใหคนของสำนักปลัดกระทรวงสาธารณสขุ เปน คน ของกรมการแพทยแ ผนไทยและการแพทยท างเลอื ก ขบั เคลื่อนการบรกิ ารสขุ ภาพดานการแพทยแ ผนไทย และการแพทยทางเลือก แตถามองถึงสำนักงานปลัดและอีก ๗ กรม ในกระทรวงสาธารณสุข ยังเขามารวมทำงานกับ จะทำอยา งไร?...จงึ สามารถทำใหค นของสำนกั กรมการแพทยแผนไทยฯ คอนขางนอย เนื่องจาก ปลดั กระทรวงฯ คนนอกวงการ รงู านแพทยแ ผนไทย งานสวนใหญของกระทรวงอยางที่กลาวไปในตอน แพทยทางเลือก และสมุนไพร วามีอะไร แลวให ตน วา เปน เรอ่ื งของ Services ขณะทก่ี รมเองกย็ งั คง พวกเขาเขา มามสี ว นรว มขบั เคลอ่ื นกบั กรมการแพทย ขับเคลื่อนเรื่อง wisdom เปนสวนใหญ สวนเรื่อง แผนไทยฯ ของผลิตภัณฑเกี่ยวกับสมุนไพร (Products) และ การใหบริการสุขภาพดานการแพทยแผนไทยและ ตรงนี้ตองมาดูทิศทางขางหนา...โดยที่กรมจะ การแพทยทางเลือก (Services) ขับเคลื่อนคอนขาง ตองขับเคลื่อนไปทิศทางของประเทศและทิศทาง นอย กระทรวง วาจะไปทางไหน ไมเชนนั้น คนอื่นก็จะไม มาทำงานรว มกับกรม ผมเองในชวงมารับตำแหนงอธิบดีกรมการ แพทยแ ผนไทยและการแพทยท างเลอื กตลอดหนง่ึ ปน ้ี ก็พยายามไปทุกเวที เพราะอยากจะรูจักและรับฟง เรื่องของ Wisdom แตพอยิ่งทำมากขึ้นเทาไหร ผมคดิ วา มนั กย็ ง่ิ หา งไกลจากความเปน จรงิ ทเ่ี ราหวงั วา ๘ นายแพทยส ุเทพ วัชรปย านนั ทน
ฉะนั้น หากตองการใหหนวยงานที่เกี่ยวของหันมาทำงานรวมกันกับกรม ผมจึงไดหยิบโมเดลการพัฒนาประเทศ ‘Thailand 4.0.’ มาดู ก็พบวา ทิศทางการ พฒั นาประเทศในระยะยาวนน้ั มสี ามยทุ ธวธิ ใี นการขบั เคลอ่ื นประเทศเพอ่ื หนสี ามกบั ดกั ไดแ ก การหนกี บั ดกั ประเทศรายไดป านกลาง ดว ยการขบั เคลอ่ื น ‘Productive Growth Engine’ การหนกี บั ดกั ความเหลอ่ื มลำ้ ดว ยการขบั เคลอ่ื น ‘Inclusive Growth Engine’ และการหนีกับดักความไมสมดุลของการพัฒนา ดวยการขับเคลื่อน ‘Green Growth Engine’ รวมถึงมองยุทธศาสตรชาติระยะ ๒๐ ป ดานสาธารณสุข ดวย ซึ่งไดเนน เรื่องการพัฒนาระบบบริการสุขภาพ แลวยังมีแผนแมบทแหงชาติ วาดวยการพัฒนา สมุนไพรไทย ซึ่งใหความสำคัญกับการพัฒนาสมุนไพรเพื่อความมั่นคงทางสุขภาพและ ความยั่งยนื ของเศรษฐกจิ ไทย ผมจึงไดคำตอบวา กรมการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือกตองนำ เรื่องของ Wisdom เขามาเชื่อมตอกับเรื่องของ Services กับ Products ใหได โดยใช Wisdom เปน ตวั ตงั้ ๙ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
๑๒ นายแพทยส ุเทพ วัชรปย านนั ทน
๓. Products กลุมแรก ผลิตภัณฑสมุนไพร ที่เปนยาเดี่ยวและยาตำรับ ตองพัฒนาใหไดคุณภาพตาม มาตรฐานและราคาไมแพงเพื่อลดการใชยาจากตางประเทศ โดยนำ Products ไปเชื่อมกับ Services ภายใต Wisdom ผมขอขายแนวคิดในการขับเคลื่อนเรื่อง จากนายกรัฐมนตรี (พลเอกประยุทธ จันทรโอชา) Wisdom ทจ่ี ะเขามาเช่อื มตอกบั เร่อื งของ Services ท่วี า ... กับ Products โดยใช Wisdom เปนตัวตั้ง โดยเริ่ม จากจากตวั Products กอ น “ใหกระทรวงสาธารณสขุ รว มกบั หนวยงาน ที่เกี่ยวของ เชน กระทรวงเกษตรและสหกรณ Products แรก คือ ผลิตภัณฑสมุนไพร กระทรวงพาณิชย พัฒนาพืชสมุนไพรไทยให ทเี่ ปน ยาสมนุ ไพรทัง้ ยาเดย่ี วและยาตำรับ สามารถใชป ระโยชนไ ดอ ยา งมปี ระสทิ ธภิ าพ เพอ่ื ให เปนที่ยอมรับและสรางมูลคาเพิ่มแกผลิตภัณฑ ในชว งป ๒๕๖๐ ทผ่ี มมารบั ตำแหนง อธบิ ดกี รม แปรรูปจากสมนุ ไพรไทยดวย” การแพทยแ ผนไทยฯ น้ัน นบั วา โชคดที ม่ี ีแผนแมบท แหง ชาติ วา ดว ยการพฒั นาสมนุ ไพรไทย ฉบบั ท่ี ๑ ตรงน้เี องทส่ี ง ผลใหเ กดิ การขับเคลื่อนสมุนไพร พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๖๔ เกิดขึ้นพอดี ทำใหมีขอสั่งการ ตามนโยบายรฐั บาลตามมามากมาย ๑๑ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
เวลาผมไปนำเสนอเรื่องสมุนไพรกับคนนอก โรงพยาบาลไมไดเลยเพราะมักจะโดนกำแพงเรื่อง กระทรวง เห็นไดชัดวาเริ่มมีการมองทิศทางการ ราคาทีย่ งั สงู อยู ทำงานตรงกันแลว นั่นก็คือ การไปขับเคลื่อนเรื่อง ผลติ ภณั ฑส มนุ ไพรทค่ี นสว นใหญร จู กั กนั ดที ส่ี ดุ ไดแ ก ประเด็นเรื่องใหญตอมาคือ ตองมีคุณภาพ สมนุ ไพรที่เปนยา ทงั้ เปนยาเดยี่ วและยาตำรบั มีมาตรฐาน ซึ่งเปนเรื่องที่มักโดนถามประจำ วา สมุนไพรท่ใี หช าวบานรบั ประทานไปน้นั มีมาตรฐาน ถาถามกันตอไปอีกวา ในสมุนไพรที่เปนยา และมคี ุณภาพจรงิ หรอื ไม. ..? นั้นมอี ะไรบาง? ถาอยางนั้นเรื่องคุณภาพของยาสมุนไพรจะ เราก็มียาสมุนไพรไทยในบัญชียาหลัก วัดกันอยางไร...หลักๆ ก็จะวัดจากมาตรฐาน ๒ ตัว แหงชาติ ซึ่งคนในสำนักปลัดกระทรวงสาธารณสุข ดวยกัน ไดแ ก เอง แทบจะไมร จู กั และไมค อ ยไดส ง่ั จา ยใหค นปว ยไข กนั เทา ไหร ยาตำรบั ยง่ิ ไมต อ งพดู ถงึ เพราะยงั ไมค อ ยรู ๑) เรื่องมาตรฐานการผลิต ที่พูดคุยกันมา ถงึ สรรพคณุ ยา ทง้ั ไมเ ขา ใจและไมม น่ั ใจวา ยาสมนุ ไพร ตลอดถึงการผลิตที่เปนที่ยอมรับกันก็คือ จะตองได ไทยนัน้ ปลอดภัยและรักษาโรคไดจริงหรือไมแคไหน? มาตรฐานการผลิต GMP๑ (Good Manufacturing Practice) ตอนนี้ถามวา ยาสมุนไพรที่โรงพยาบาล ประเด็นสำคัญของ Products ตัวที่หนึ่ง ทั้งหลายซื้อและสั่งจายใหคนไขนั้นมาจากที่ไหนบาง ที่เปนสมุนไพรคือ ตองมีราคาไมสูงนัก เพราะถา ปรากฏวา สวนหนึ่งมาจากบัญชียาหลักแหงชาติ๒ ราคาสูงชาวบานจะไมเขาถึง แมกระทั่งในระบบ อีกสวนหนึ่งซื้อกันเอง และอีกสวนหนึ่งโรงพยาบาล บริการสาธารณสุขเอง ยาสมุนไพรยังเขาไปใน เปนผผู ลติ เอง ๑๒ นายแพทยสุเทพ วชั รปยานนั ทน
พอมาทบทวนสถานการณ พบวา โรงพยาบาล ถามวา ...จะตอบคำถามชาวบา นเรอ่ื งคณุ ภาพ ที่สามารถผลิตยาสมุนไพรไดเองมีอยูเพียง ๗๑ แหง และความปลอดภัยของยาสมุนไพรไดไหม?...ก็ตอบ จากจำนวนโรงพยาบาลที่มีอยูเกือบ ๑,๐๐๐ แหง ไมได! (ไมรวม รพ.สต.) โดยที่กรมการแพทยแผนไทยฯ ใหเขาไปใหการสนับสนุน และบางสวนโรงพยาบาล ๒) มาตรฐานผลิตภัณฑ เปนเรื่องของการ กท็ ำการผลิตเอง ควบคุมคุณภาพของวัตถุดิบสมุนไพรกอนที่จะนำมา ผลิตเปนยาสมุนไพร ซึ่งตองไดมาตรฐานโดยที่มีสาร เมอ่ื ดขู อ มลู ใหล กึ ลงไปอกี พบวา โรงพยาบาล ปนเปอ นไมเกินตามมาตรฐานกำหนด...ไมใชเปน การ ที่ผลิตยาสมุนไพรไทยใชจริงซึ่งอยูในแผนที่กรมจะ ปลกู สมนุ ไพรไปพรอ มกบั การใชย าฆา หญา ยาฆา แมลง พัฒนารวมกับเขตมีอยูเพียง ๔๗ แหง ไดมาตรฐาน รวมไปถึงตองมีการเก็บเกี่ยวผลผลิตในระยะเวลาที่ การผลิต GMP แลวเพียงแค ๒๗ แหงเทานั้นเอง เหมาะสมดวย เพราะถาเราเก็บในเวลาไมเหมาะสม ที่เหลืออีก ๒๐ แหง ที่ผลิตยาสมุนไพรยังไมผาน สารและตัวยาที่จะนำมาผลิตสมุนไพรก็จะไมดีไมได GMP… คุณภาพ ๑ GMP (Good Manufacturing Practice) คือ หลักเกณฑว ธิ ีการที่ดีในการผลติ ทัง้ ยาแผนโบราณ และผลติ ภณั ฑเ สริมอาหาร โดยวัตถปุ ระสงคขน้ั พืน้ ฐาน คือ การทำใหแ นใจวา ผลติ ภณั ฑท ุกชนดิ มี คณุ ภาพและมีความปลอดภัยตอ การบริโภคอยา งตอ เน่อื ง ๒ ปจ จบุ นั ยาจากสมนุ ไพรในบัญชียาหลักแหงชาติ มอี ยู ๗๔ รายการ ๑๓ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
มาตรฐานทใ่ี ชว ดั และเปน ตวั กำหนดคณุ ภาพ ผลิตภัณฑสมุนไพร อยางนอยๆ ตองไดมาตรฐาน การเพาะปลูก GAP๓ หากไดมาตรฐานผลิตภัณฑ อินทรียหรือผลผลิตอินทรีย (Organic Products) กย็ ง่ิ ด.ี ..ทร่ี จู กั และมกี ารนำมาตรฐานแบบ Organic มาใชกันนานแลว เห็นจะเปน มาตรฐานเกษตร อินทรีย IFOAM ซึ่งสมาพันธเกษตรอินทรียนานา ชาติ (International Federation of Organic Agriculture Movements: IFOAM) สหรัฐ อเมรกิ าเปน ผพู ฒั นาระบบมาตรฐานเกษตรอนิ ทรยี นข้ี ้นึ มา ๓ GAP (Good Agricultural Practice) หมายถึง แนวทาง ในการทำการเกษตรที่ดีและเหมาะสม ตั้งแต การเพาะปลูก การเก็บเกี่ยว และการจัดการหลังการเก็บเกี่ยว เพื่อใหได ผลิตผลที่มีคุณภาพ ปลอดภัย และเหมาะสมตอการบริโภค ๑๔ โดยหลกั การน้ไี ดร บั การกำหนดโดยองคการอาหารและเกษตร นายแแหพงทสหยปสรเุ ทะพชาชวาตัชิร(FปAยOา)นันทน
ปจจุบันโชคดีตรงที่มี ฟาทะลายโจรกับ ถาบอกวาคิดแลว...มีผลงานวิจัย ทำวิจัย ขมิ้นชัน ซึ่งเปนสมุนไพรไทยที่ผานงานวิจัยมานาน กันมาเปนเวลา ๕ ป ๑๐ ป แตก็ยังโดนถามตอไป เปนสิบๆ ป ทั้งเปนสมุนไพรสองอันดับแรกที่ปลัด อกี วา ผลงานวจิ ยั ตวั นม้ี กี ลมุ ตวั อยา งทใ่ี ชใ นการศกึ ษา กระทรวงสาธารณสขุ ประกาศออกไปจนเปน ทย่ี อมรบั นอยไป (Sample size) หรือไม ควรจะเพิ่มกลุม และชาวบานชื่นชมมาก ซึ่งเราจะตองมาพูดคุยกัน ตวั อยา งในการศกึ ษาอกี ไดไ หม ตอนนจ้ี งึ เปน ทม่ี าของ อยางจริงจังวา...ทำอยางไรจึงจะนำสมุนไพรทั้ง การทำวิจัยเพิ่มเติม ซึ่งกรมไดสนับสนุนงบประมาณ สองตัวนี้เขาสูระบบบริการสุขภาพใหได ถานำเขา ในการวิจัยโดยจะเก็บขอมูล ใน ๗ โรงพยาบาลใหญ ระบบไมได ก็แปลวา แพทยแผนปจจุบันไมยอมรับ เชน โรงพยาบาลพระนั่งเกลา โรงพยาบาลสวรรค บคุ ลากรสาธารณสขุ ปจ จบุ นั กไ็ มม น่ั ใจ และไมส ง่ั จา ย ประชารกั ษ ยาสมุนไพรนใ้ี หช าวบา น สวนทางกรมเอง ก็ไดรับความกรุณาจาก ผมคิดวาเรื่องนี้สำคัญ...เปนเรื่องแรกที่จะ อาจารยผ ใู หญห ลายทา นใหค ำแนะนำวา ตอ งไปหารอื ตองทำใหฟาทะลายโจรกับขมิ้นชันเกิดขึ้นกอนยา กบั ราชวทิ ยาลยั อายรุ แพทยแ หง ประเทศไทย หากทาง สมุนไพรอื่นๆ เมื่อยาสมุนไพรสองตัวนี้เกิดแลว ราชวทิ ยาอายรุ แพทยย อมรบั การนำฟา ทะลายโจรกบั ยาสมุนไพรตัวอื่นๆ อีกหลายตัวก็จะเกิดขึ้นตามมา ขมน้ิ ชนั ไปใชร กั ษาอาการเจบ็ ปว ยได กจ็ ะทำใหล กู ศษิ ย จากนั้นกจ็ ะสามารถนำไปขยายผลไดในระยะยาว ทั้งหลายนำยาสมุนไพรทั้งสองตัวนี้ไปใช และจะเปน แนวทางในการรกั ษาในระบบบริการสขุ ภาพไดเลย ๑๕ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
ผมเชื่อวา อีกประมาณ ๖ เดือนถึง ๑ ป ถา ตัวหนึ่งซึ่งรัฐบาลและหลายๆ คนมองวา ถาสามารถ ผลงานศึกษาวิจัยสมุนไพรทั้งสองตัวดังที่วาออกมา ทำใหมูลคาสูงขึ้น สิ่งที่จะไดรับจะตกอยูกับชาวบาน เมื่อไหร ราชวิทยาลัยฯ คงจะตองยอมรับ และจะ โดยตรง นั่นก็คือ เปนการกระจายรายไดไปสูพี่นอง สามารถนำสมุนไพรฟาทะลายโจรกับขมิ้นชันนี้เขาสู เกษตรกร ทำใหแผนแมบ ทแหง ชาติ วา ดว ยสมนุ ไพร ระบบบรกิ ารไดต อไป ไทยเกิดขึ้นมา โดยคณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบไป เม่อื วนั ที่ ๔ ตลุ าคม ๒๕๕๙ อนั ทจ่ี รงิ สมนุ ไพรเปน เรอ่ื งทเ่ี รารจู กั มกั คนุ กนั ทส่ี ดุ และจะเปน อนาคตของประเทศไทยดว ย เพราะ เปาหมายเรื่องสมุนไพรในแผนแมบทนี้ ได ในรัฐบาลพลเอกประยุทธ จันทรโอชา ไดพูดถึงเรื่อง กำหนดวา จะเพม่ิ มลู คา ของผลติ ภณั ฑส มนุ ไพรไทย ของ ‘Thailand 4.0.’ มเี ปา หมายสำคญั คอื ลดความ จาก ๑๘๐,๐๐๐ ลา นบาท เปน ๓๒๐,๐๐๐ ลา นบาท เหลื่อมล้ำ การลดความเหลื่อมล้ำก็เพื่อตองการให ภายในระยะเวลา ๕ ป ของแผนแมบทฉบับที่ ๑ เกิดการพฒั นาท่ีย่งั ยนื น่นั เอง ตั้งแตป ๒๕๖๐-๒๕๖๔ เพราะฉะนั้นกอนป ๒๕๖๐ มูลคาผลิตภัณฑสมุนไพรที่อยูประมาณ ๑๘๐,๐๐๐ ธรุ กิจประเภทไหนท่ีจะลดความเหลื่อมล้ำได...? ลา นบาทนน้ั ถา เราขบั เคลอ่ื นตรงนใ้ี หเ ปน ไปตามแผน นา จะเพม่ิ มลู คา ถงึ ๓๒๐,๐๐๐ ลา นบาท ไดไ มย ากนกั ผมคิดวา เรื่องการเกษตรเปนพื้นฐานของ ประเทศไทย ที่ผานมาเราปลูกพืชหลายชนิด มีการ เพาะปลูกกันมากจนราคาตก สมุนไพรจึงเปนพืช ๑๖ นายแพทยส ุเทพ วชั รปยานนั ทน
ผลิตภัณฑสมุนไพรในสวนที่เปนยาสมุนไพร ยกตัวอยาง ปจจุบันคนไทยรับประทานยา ผมเหน็ วา ถา เราทำตรงนด้ี ๆี นา จะลดมลู คา การนำเขา ลดไขมนั กนั เยอะ มมี ลู คา สงู มากปล ะเปน พนั เปน หมน่ื ยาจากตา งประเทศไดป ล ะประมาณ ๓,๐๐๐-๕,๐๐๐ ลานบาท ฉะนนั้ เราตอ งมาดวู า สมุนไพรตัวไหนท่ีจะ ลานบาท ซึ่งเปนตัวเลขที่ยังไมสูงมาก ยกเวน เรามี นำมาใชทดแทนยาลดไขมันที่นำเขาจากตางประเทศ สมุนไพรที่สามารถรักษาโรคมะเร็งได จึงจะสามารถ ซึ่งตอ งใชว ตั ถุดิบมาจากตางประเทศทง้ั หมด ทดแทนยาแผนปจ จบุ ันท่มี ีมลู คา สูงๆ ได เชนเดียวกับยารักษาโรคมะเร็ง ตอนนี้ยังไม สิ่งที่ตองทำคือ ศึกษาวิจัยสมุนไพรที่จะไป พบยาสมนุ ไพรตวั ใดเลยทจ่ี ะรกั ษามะเรง็ ได เราตอ งนำ เพม่ิ มลู คา ยาสมนุ ไพรใหข ยบั ถงึ ๑๐,๐๐๐ ลา นบาท! ภมู ปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย การแพทยพ น้ื บา นมาใช โดยใหตั้งตนจากการทบทวนทั้งหมดดูกอนวา มียา โดยไปดูยาแผนปจจุบันที่หนวยงานบริการ สมนุ ไพรตวั ไหนรกั ษามะเรง็ ไดบ า ง มสี ตู รตำรบั แพทย โรงพยาบาลของกระทรวงสาธารณสุขใชอยู วามี พน้ื บา นคนไหนบา งทบ่ี อกรกั ษามะเรง็ หรอื ทช่ี าวบา น ตัวไหนบางที่มีมูลคาสูงสุด ๑๐ อันดับแรก แลวนำ บางคนบอกวา ยาสมุนไพรตัวนี้รกั ษามะเรง็ ได สูตรนี้ ตัวเปนตัวตั้งและพิจารณาวา ยาสมุนไพรตัวไหนจะ รักษามะเร็งได ยาสมุนไพรของจีนที่รักษามะเร็งได ไปทดแทนยาแผนปจจุบัน ๑๐ ตวั น้ันไดบา ง? จากนั้นมาดูตอวา สมุนไพรตัวไหนมีสรรพคุณทางยา เปนอยางไร แลวนำหลักทางวิทยาศาสตรไปอธิบาย ตัง้ เปนโจทยก ารวิจัยขึ้นมา ๑๗ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
การเริ่มตนของการทำงานวิจัย ตองทบทวน ตอไปนี้...กองทุนภูมิปญญาการแพทย วรรณกรรม (Review Literature) เลยวา ยาสมนุ ไพร แผนไทยจะตองตั้งโจทยใหม กำหนดแนวทาง ที่เปนสูตรตำรับทั้งหลายในการรักษามะเร็งมีของ การทำงานใหชัดเจนไปเลย เชน อยากไดคนมา ใครบาง ตำรับหลวงมีไหม เพราะกรมทำ Wisdom ทำวิจัยเพื่อจะไดรูวาสมุนไพรตัวนี้รักษามะเร็งได มามากแลว ตอ งหาทมี มาทำการทบทวนเลยวา มอี ะไร ใชหรือไม สมุนไพรตัวนี้ลดไขมันในเลือดไดใช อยา งไร แลวตง้ั โจทยวิจัยลงมอื ทำกันอยางจริงจงั หรอื ไม การวิจัยตอไปในอนาคตจะตองเปลี่ยน เวลาหาคนมาทำวิจัย ตองคาดหวังไวเลยวา รปู แบบใหม เนอ่ื งจากทผ่ี า นมาประเทศไทยขบั เคลอ่ื น ภายใน ๓ ป จะไดคำตอบเบื้องตน ...๕ ป จะไดผล ดวย Supply-side ตลอด เวลามีคนมาขอทุนวิจัย ในสัตวทดลอง ...และ ๑๐ ป จะไดตำรับยาสมุนไพร จากกองทุนภูมิปญญาการแพทยแผนไทยที่มีเงิน รักษาโรคทดแทนยาแผนปจจุบัน เพียงแค ๒ สูตร กองทนุ อยู ๙๐-๑๐๐ ลา นบาท ซง่ึ เหน็ วา เปน เรอ่ื งทด่ี ี กถ็ อื วาคมุ แลว ปรากฏวา พอใหท ุนเขาไปทำ ๑-๒ ปเ สรจ็ ไดผ ลงาน วจิ ยั ออกมา ถามวา ...ไดป ระโยชนอ ะไรไหม กป็ รากฏ ผมเชื่อวาไมนาเกิน ๑๐ ป เรานาจะไดยา วาไดบ างไมไ ดบา ง สมุนไพรใหมที่เกิดได แลวนำไปเขาระบบบริการ สุขภาพ ซึ่งจะเปนการนำ Products เขาไปใน Services น่ันเอง ๑๘ นายแพทยสุเทพ วชั รปย านันทน
เพราะฉะนั้น องคาพยพทั้งหมด...ทุกสำนักทุกกองของกรมการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก จะตองมาทำงานเชื่อมโยงทิศทางของกรม ไมใชตางคนตางทำ โดยใชทิศทางของประเทศชาติเปนตัวตั้ง และพยายามมองทุกอยางใหมาตอบโจทยกัน ตัวอยางเชน เมื่อไดโจทยวิจัยที่เกี่ยวกับสูตรยาของ แพทยพื้นบานทั้งหลายทั้งปวงมาแลว พรอมทบทวนวามี พอหมอแมห มอพน้ื บานคนไหนเกงเรือ่ งศาสตรม ะเรง็ ที่ไหน จากนั้นก็ตองพยายามลงไปศึกษากันใหถึงที่ ผมยังเชื่อวา ยาสมุนไพรไทยถึงจะรักษามะเร็งไมไดทั้งหมด แตสามารถ ชว ยใหค นเปน มะเร็งมคี ณุ ภาพชีวิตท่ีดีขน้ึ ได หมายความวา ยาสมุนไพรจะเขาไปมีสวนในเรื่อง Palliative Care ที่เปนการบริการในระดับปฐมภูมิ นี่คือ จดุ ขายของแพทยแ ผนไทยทีเ่ ราจะตองหาจุดนี้ใหไ ด! ! ๑๙ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
ถาเราทำใหคนไขระยะสุดทายมีคุณภาพชีวิต ผมไดอธิบายวา รางกายคนเราประกอบดวย ทด่ี ี ผมเชอ่ื วา แพทยแ ผนปจ จบุ นั เขาจะยอมรบั แพทย ๔ ธาตุ คอื ธาตดุ นิ ธาตนุ ำ้ ธาตลุ ม และธาตไุ ฟ ถา ทง้ั แผนไทย แพทยทางเลือก แพทยแผนไทยมีที่นั่ง ๔ ธาตุนี้มีความสมดุล มันจะไมเกิดโรค แตสำหรับ เยอะแลว ตอ ไปนจ้ี ะตอ งหาท่ียืนใหได ถา เรายืนเอง คนที่เปนโรคมะเร็งตับ มะเร็งลำไส ระยะสุดทาย เราจะยืนนอกหอง แตถาเรายืนแบบนี้ เราจะยืนใน มักมีน้ำอยูในรางกายมากเกิน เรียกวา ‘ทองมาน’ หองขางๆ กบั แพทยแผนปจ จบุ นั มนี ำ้ ในปอดเกนิ เราจงึ ใช ยาเบญจอำมฤตย ไปรกั ษา ทำใหชวยขับน้ำออก ซึ่งเปนการปรับธาตุตามหลัก ผมยงั เชอ่ื มน่ั ตอ ไปอกี วา ถา เราสามารถอธบิ าย การแพทยแผนไทยที่วา พอน้ำเกินธาตุดิน ธาตุไฟ กระบวนการรกั ษาคนไขด ว ยภมู ปิ ญ ญาแพทยแ ผนไทย ก็พรองไป เพราะฉะนั้นถานำสมุนไพรที่มีคุณสมบัติ ใหแพทยแผนปจจุบันฟง หรือคนทั่วไปเขาใจแบบ รอ นมาใช จะชว ยขบั นำ้ ทเ่ี รยี กวา ‘ร’ุ ออกจากรา งกาย งา ยๆ เขาจะยอมรับศาสตรน ี้กันได นี่คือการปรับความสมดุลของชีวิต ทำใหคนไขระยะ สดุ ทา ยทีต่ อ งนอนตอทอออกซเิ จน มอี าการทองมาน หลายครั้งที่ผมไปพูดใหหลายคนฟง วายา จนตอ งเจาะทอ ง ตอ งใหย าขบั นำ้ แตเ มอ่ื ไดร บั ประทาน สมุนไพรที่เราใชกันอยูทุกวันนี้ แมรักษาโรคมะเร็ง สูตรยาสมุนไพรเบญจอำมฤตยไปแลว คนปวยไข ไมได แตมันชวยคนที่เปนมะเร็งในระยะสุดทายใหมี สามารถกลบั ไปบา น และมคี ณุ ภาพชวี ติ ทด่ี ไี ดใ นระยะ คุณภาพชวี ติ ท่ีดีได...เขาก็ซอ้ื ในสงิ่ ท่ีผมไปขาย สุดทา ยของชีวติ ๒๐ นายแพทยสุเทพ วัชรปย านันทน
นั่นคือคุณภาพชีวิต...นั่นคือ Palliative หากเราสามารถทำงานวิจัยยาสมุนไพรตางๆ Care …นี่คือจุดขายของแพทยแผนไทยที่จะไป ไดเปนผลสำเร็จแลว ผมเชื่อวาจะสามารถชวยยก ชวยแพทยแผนปจจุบันที่หมดทางรักษาแลว และ ระดับมูลคาสมุนไพรที่เปนยาเพิ่มขึ้นจากที่คาดหวัง น่คี อื สิง่ ตองนำ Products เขาไปใน Services ไวใ นแผนแมบ ทฯ วา จะลดการนำเขา จากตา งประเทศ ปละ ๕,๐๐๐ ลานบาท นั้น อาจจะเพิ่มมูลคาใหขึ้น ผมยังหวังตอไปอีกวา เรื่อง Products ที่เปน ไปไดอีก จาก ๑๐,๐๐๐ ลานบาท เปน ๑๐๐,๐๐๐ ยาสมุนไพร ในอนาคตจะมียาสมุนไพรอีกหลายตัว ลานบาท ไดในอนาคต มาทดแทนยาแผนปจ จบุ นั เปน ตน วา ยาลดไขมนั บา ง เรื่องสงเสริมปองกันบาง เรื่องชะลอวัยบาง เรื่อง ความจำบาง ตอนนี้มีสมุนไพรหลายตัวที่ตองทำวิจัย เพราะมีตัวยาที่ชวยเรื่องความจำไดดี ตัวอยางเชน บัวบก พบวามีการนำไปทดลองในหนูทดลองแลว บอกวาดี ขณะนี้ก็ไดเงินไปทำวิจัยทางคลินิก ๓-๕ ป ขา งหนา นาจะมขี า วดี ๒๑ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
๒๒ นายแพทยส ุเทพ วัชรปย านนั ทน
Products กลุมที่สอง ผลิตภัณฑสมุนไพรดานสุขภาพ ที่เกี่ยวกับเวชสำอาง ผิวพรรณ และความเปนอยู จะตองขยายการผลิตและเพิ่มมูลคาใหสูงขึ้น มาถึง Products ตัวที่ ๒ คือผลิตภัณฑดาน ทำอยางไร...ชาวบานจะสามารถนำสมุนไพร สขุ ภาพตัวอื่นๆ บางทีเรียกวา เวชสำอาง เชน แชมพู อยูในพื้นที่นั้นๆ มาแปรรูปเปนสินคา OTOP เปน ครีม ยาสีฟน รวมถึงผลิตภัณฑที่เกี่ยวของกับเรื่อง SMEs ไดอยางมีคุณภาพ เพื่อขายภายในประเทศ ผิวพรรณ และเรือ่ งกับความเปน อยู ขายใหกับนักทองเที่ยว รวมไปถึงสงไปขายยัง ตางประเทศใหมีมูลคาเพิ่มมากยิ่งขึ้นกวาที่ผานมา ปจจุบันผลิตภัณฑเหลานี้ มีมูลคาสูงเปน ๑๐๐,๐๐๐ ลานบาทเลยทีเดียว ฉะนั้น จำเปนตอง เพิ่มมูลคาใหมากยิ่งขึ้นไปอีก เนื่องจากเปนอีกหนึ่ง กลุมผลิตภัณฑที่แผนแมบทแหงชาติ วาดวยการ พัฒนาสมุนไพรไทยเนนใหมีการสงเสริมและพัฒนา สินคา ใหหลากหลายข้นึ เพ่อื ตอบสนองกระแสความ นยิ มท่ีเปล่ยี นแปลง ๒๓ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
๑๒ นายแพทยส ุเทพ วัชรปย านนั ทน
Products กลุมที่สาม ผลิตภัณฑสมุนไพร ดานอาหารเสริมและเครื่องดื่มสมุนไพร จะตองสรางความเชื่อมั่นใหผูบริโภค กลุมสุดทายของตัว Products ที่มีมูลคาสูง ตรงนี้ภาครัฐตองเปนคนกลางที่จะเขาไป เปน ๑๐๐,๐๐๐ ลา นบาทเชน กนั นน่ั กค็ อื ผลติ ภณั ฑ สนบั สนนุ ใหผ ปู ระกอบการภาคเอกชนพฒั นาคณุ ภาพ อาหาร อาหารเสริมและเครื่องดื่ม ทั้งยังเปนอีกกลุม ผลิตภัณฑ เพื่อเพิ่มมูลคาใหแกผลิตภัณฑสมุนไพร ผลิตภัณฑหนึ่งที่แผนแมบทแหงชาติ วาดวยการ ตามที่กำหนดไวในแผนแมบทฯ และเปนทิศทาง พฒั นาสมนุ ไพรไทยไดใ หค วามสำคญั กบั การยกระดบั สำคัญในการขบั เคลอ่ื นการพฒั นาประเทศตอ ไป คุณภาพ โดยใหมีการรับรองคุณภาพผลิตภัณฑ เพื่อสรางความนาเชื่อถือ และใหผูบริโภคเกิดความ ม่นั ใจวามีความปลอดภัยจรงิ ทำอยางไร...กลุมผลิตภัณฑอาหารนี้ จะเปน อาหารทช่ี าวบา นมน่ั ใจ วา ถา รบั ประทานไปแลว จะมี คุณสมบัติในการลดไขมัน ลดสารตานอนุมูลอิสระ ฯลฯ ๒๕ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
๒๑๒ นายแพทยสุเทพ วชั รปย านนั ทน
ใชหลัก Demand-side ขับเคลื่อน Products ตามแผนบทแหงชาติ วาดวยการพัฒนาสมุนไพรไทย ป ๒๕๖๐ นี้ ถือเปนจุดเปลี่ยนครั้งใหญของ ในแผนแมบทแหงชาติบอกวา กรมตอง กรมการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก ขับเคลื่อนงานรวมกับอีก ๘ กระทรวงหลัก๔ เพื่อ หลงั จากตง้ั กรมมาได ๑๔ ป เนอ่ื งจากตอ งขบั เคลอ่ื น เชื่อมโยงงานทั้งหมดใหครอบคลุม หวงโซมูลคา เรอ่ื งสมนุ ไพรทเ่ี ปน ภารกจิ ของรฐั บาลซง่ึ ไดม อบหมาย (Value chain) นับตั้งแต ตนทาง ที่เปนเรื่องของ ใหกระทรวงสาธารณสุข แลวกระทรวงสาธารณสุข วัตถุดิบสมุนไพร กลางทาง ที่เกี่ยวกับการผลิต กไ็ ดม อบใหก รมทำงาน เพอ่ื ใหเ ปน ไปตามแผนแมบ ท ผลิตภัณฑสมุนไพรทุกกลุม ไมวาจะเปน กลุมผลิต แหงชาติ วา ดวยการพัฒนาสมนุ ไพรไทย ฉบบั ที่ ๑ ภัณฑยาสมุนไพร กลุมผลิตภัณฑสมุนไพรสุขภาพ พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๖๔ ดานเวชสำอาง ผิวพรรณ และความเปนอยู กลุม ผลติ ภณั ฑส มนุ ไพรจำพวกอาหารเสรมิ และเครอ่ื งดม่ื ดว ยเม็ดเงินทสี่ ูงนบั แสนลา นบาทที่จะเขามา สมุนไพร และ ปลายทาง ที่เกี่ยวกับเรื่องการตลาด ใหกรมทำหนา ที่ตรงน.้ี ..! และการสง ออกผลิตภณั ฑสมุนไพรทั้งหมด ๔ กรมการแพทยแ ผนไทยและการแพทยท างเลอื ก กระทรวงสาธารณสขุ เปน แกนหลกั ในการขบั เคลอ่ื นแผนแมบ ทฯ รว มกบั ๘ กระทรวง ประกอบดวย กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงอุตสาหกรรม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม กระทรวงพาณิชย กระทรวงมหาดไทย กระทรวงวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี กระทรวงการทอ งเทีย่ วและกีฬา และกระทรวงศึกษาธกิ าร ๒๗ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
เพื่อเพิ่ม Inclusive Growth ที่จะไปลด ใหปลูกตามความตองการซื้อยาสมุนไพรที่เปนดาน เร่ืองความเหลอ่ื มล้ำ ซ่ึงเปน ๑ ใน ๓ ยุทธวิธใี นการ อปุ สงค (Demand) วามอี ยูเทา ไหร? ขับเคลื่อนประเทศตามโมเดลการพัฒนาประเทศ ในระยะยาว ‘Thailand 4.0.’ น่ันเอง นั่นก็คือ จะตองใชหลัก Demand-side ในการขับเคล่อื น Products แสดงวา ถาจะมีผลิตภัณฑดานสมุนไพร ที่เปนยา ที่เปนอาหาร อาหารเสริม เปนเวชสำอาง ที่ผานมา...ภาครัฐขับเคลื่อนงานดวย ทั้งหลายทั้งปวง ก็ตองมีวัตถุดิบสมุนไพร ถามวา Supply-side (ดา นอปุ ทาน) มาโดยตลอด หมายความ จะปลูกวัตถุดิบตัวไหนอะไรอยางไร...ตองตอบวา วา เราทำงานโดยที่มองตัวเองเปนตัวตั้ง ไมไดคำนึง ถงึ ผลประโยชนแ ทจ รงิ ทจ่ี ะไดร บั วา คมุ คา ควรแกก าร ลงทนุ ไปหรอื ไม ตวั อยา งเชน เวลามนี กั วจิ ยั มาขอทนุ เราเห็นวาพอใชได ก็ใหทุนเขาไป ทำใหงานที่ไดมา บางทีก็เก็บไวขึ้นหิ้ง ไมไดนำไปใชประโยชนตออยาง คุมคา แตตอจากไปนี้ เราตองเปลี่ยนรูปแบบการ ทำงานใหม. ..มาตง้ั Demand วา เราอยากไดผ ลงาน วจิ ยั เร่ืองน้ี แลวหาคนมาทำวจิ ยั ๒๘ นายแพทยสุเทพ วัชรปย านันทน
เชนเดียวกัน...การขับเคลื่อนแผนบทแหงชาติฯ เราตองขับเคลื่อนดวย Demand-side เปนหลัก เหมือนดังภาคเอกชนที่ใชหลักทำงานดวย Demand-side ยกตัวอยาง ลูกประคบที่ขายทั่วไปลูกละ ๖๐ บาท แตภาคเอกชนสามารถผลิต ลูกประคบและขายไดลูกละ ๗๐๐ บาท บางคนถามมาวา มีจริงหรือ ก็เปนเรื่องที่เกิด ขน้ึ จรงิ มาแลว ออกงานโชวแ ลว ดว ย ถามตอ ไปอกี วา แลว ขายไดไ หม ถา ขายไมไ ดเ อกชน คงไมทำ เพราะเอกชนดู Demand-side เปนหลกั ภาครฐั กบั ภาคเอกชนจงึ มวี ธิ กี ารทำงานทต่ี า งกนั ...เอกชนยดึ Demand-side เปนหลัก แตภาครัฐใช Supply-side เปนหลัก เห็นไดจากที่ผานมาภาครัฐคิดเพียงวา เราถนัดดานนี้ เรามีแรงแคนี้ก็ทำกันไป ถามวาขายไดไหม...ขายไดก็แลวไป ถาขาย ไมไดก็ปด เทา น้ันเอง เหมอื นการผลติ บณั ฑติ ของมหาวทิ ยาลยั บางแหง ทม่ี คี วามรคู วามชำนาญเปน Expertise ทางดา นน้ี ปรากฏวา ตอนนเ้ี ลกิ ผลติ สาขานน้ั ไปแลว คอื ผลติ ทกุ สาขายกเวน สาขาที่เคยเปนชื่อเสียงของมหาวิทยาลัย ที่เปนเชนนั้นก็เพราะใช Supply-side เปน ตัวต้ัง โดยไมดู Demand-side ๒๙ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
ปจ จบุ นั สถาบนั การศกึ ษาทผ่ี ลติ แพทยแ ผนไทยมอี ยู ๒๗ แหง ผลติ บณั ฑติ แพทยแ ผนไทย (๔ ป) จำนวนประมาณ ๑,๓๐๐ รายตอ ป แลวมาทำงานแพทยแผนไทย อายุงานนาจะประมาณ ๑๐ ปแ ลว แสดงวา การผลติ แพทยแ ผนไทยเรม่ิ เปน ทส่ี นใจของสถาบนั การศึกษา ที่สำคัญ สถาบันการศึกษาทั้ง ๒๗ แหง ที่ผลิตบัณฑิต นั้น...ถามวา มคี ุณภาพของบัณฑติ เปน อยางไร? เพราะเปน เรอ่ื งของทกั ษะ เปน แพทยท ต่ี อ งดแู ลคนไข จงึ เปน ประเด็นที่กรมการแพทยแผนไทยฯ ตองใหความสำคัญในฐานะ ทเี่ ปน คนกลางจะตองขบั เคลอื่ นตอ ไป ผมจึงตองเชียรใหไปทำเรื่องคุณภาพของบัณฑิตแพทย แผนไทย...ถามวา คนจบแพทยแ ผนไทยตอ งมี Core competency อะไร? ตรงนต้ี อ งพดู คยุ กนั โดยตอ งกำหนดความสามารถหลกั ทเ่ี ปน Core competency ของบณั ฑติ แพทยแ ผนไทยวา เมอ่ื เรยี นจบแลว จะตองมีความสามารถหลักตามที่กำหนดไว เหมือนที่แพทยสภา กำหนดวา จบแพทยมาแลวตอ งทำอะไรไดบา ง ๓๐ นายแพทยส เุ ทพ วัชรปย านนั ทน
คนที่จะเปนแพทยแผนไทยไดนั้น ตองมีใบ อยา งไรกต็ าม ถา บณั ฑติ แพทยแ ผนไทย ทม่ี า ประกอบวิชาชีพ ๔ ใบ๕ แสดงวาจะตองทำทั้ง ๔ ทำงานในระบบบริการยังไมสามารถทำตาม Core เรอ่ื ง ๔ สาขานใ้ี หไ ด หรอื ในหลกั สตู รแพทยแ ผนไทย competency ที่เราชวยกันกำหนดได ตองใหความ ประยุกตก็เชนเดียวกัน ผมเองสนใจเรื่อง Core สำคญั กบั เรอ่ื ง HRD๖ คอื ตอ งไปพฒั นาความสามารถ competency เคยไปถามสถาบันการศึกษามาแลว ของแพทยแผนไทย เพื่อใหเปนแพทยแผนไทยที่มี หลายแหง ตอนทผ่ี มไปมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั เชยี งราย คณุ ภาพตอไป ซึ่งทำเรื่องนี้อยูแลว เขากำหนดไวเลยวา บัณฑิต แพทยแ ผนไทยตอ งมคี วามสามารถทำเรอ่ื งดงั ตอ ไปน้ี เชน รักษาโรคที่รักษาดวยมือและอุปกรณได ๑๑ รายการ ตง้ั ยาไดก ต่ี ำรบั เปน ตน ผมถามตอ วา ถา ทำ ไมไดแลวจะอยางไร ก็ไดรับคำตอบมาวา คนๆ นั้น ก็จะเรียนไมจ บ ๕ ประกอบดว ย เภสชั กรรมไทย เวชกรรมไทย ผดงุ ครรภไ ทย และการนวดไทย ๖ HRD ยอ มาจากคำวา Human Resource Development หมายถงึ การพฒั นาทรัพยากรมนษุ ย ๓๑ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
๓๒ นายแพทยส ุเทพ วัชรปย านนั ทน
กรมการแพทยแผนไทยฯ ตองปรับตัวมาเปน Promotor ทั้งตองทำ Model Development ชวนเครือขาย “รวมคิด รวมวางแผน รวมทำ” ใช ‘Area based’ ขับเคลื่อนแผนแมบทแหงชาติฯ รวมกับ ๘ กระทรวงหลัก นับจากป ๒๕๖๐ เปนตนไป กรมการแพทย ตวั อยา งเชน ถา ทำเรอ่ื งวจิ ยั เกย่ี วกบั สมนุ ไพร แผนไทยและการแพทยทางเลือกในฐานะที่เปนคน ไทย...ไมใชวา คนของกรมจะลงไปทำงานวิจัยเอง กลางในการขับเคลื่อนแผนแมบทแหงชาติ วาดวย ทง้ั หมด อยา งนท้ี ำกนั ไมไ หวดว ยกำลงั ทม่ี อี ยู แตก รม การพฒั นาสมนุ ไพรไทยจะตอ งมีภารกิจหนักมากขึน้ ตอ งปรบั ตวั มาทำหนา ทเ่ี ปน คนกลางในการหาคนมา กวาเดมิ ขณะท่กี ำลงั คนของกรมยังนอยอยเู ชน เดมิ ตั้งโจทยการวิจัย หาคนมาทำวิจัย ทั้งหาเครือขาย มารวมกันดูแลเรื่องการวิจัย นี่คือเปาหมายของการ เพราะฉะนั้น กรมตองปรับบทบาทมาทำ ทำงานนับจากนไี้ ป หนาที่สนับสนุนสงเสริมหนวยงานทั้งหลาย ทั้งปวงที่จะมารวมขับเคลื่อนงานสมุนไพร...เปน ฉะนั้น...กรมอาจตองหาทีมทำงานจากสำนัก ‘Promoter’ ...ไมใช ‘Boxer’ ...ไมใช ‘Fighter’ ปลดั กระทรวงสาธารณสขุ ทส่ี ามารถวเิ คราะหป ญ หา ทจ่ี ะลงไปตอยเองทกุ เรอื่ ง! เปน และตองวางเปาหมายในการแกปญหาได ๓๓ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
ซึ่งคงตองมีคำถามทำนองวา คนของสำนักปลัดที่อยู เพราะประสบการณที่ผานมาใหคำตอบและเปน ใกลช ดิ กบั ชาวบา น วเิ คราะหป ญ หาถกู ตอ งแลว หรอื ยงั บทเรียนชัดเจนแลววา ถาเขาไมไดมีสวนรวม พอเรา หากวเิ คราะหปญ หาไดถ ูก ขอ มลู ที่จะตอ งนำมาใชไ ด ทำเสรจ็ แลว สง มอบเขาไป เขาอาจจะทำหรอื ไมไ ปทำตอ นน้ั ถกู แลว กรมกน็ า จะเขา ไปบอก ‘How to’ วา เขา จะใชว ธิ กี ารไหน ในฐานะทม่ี คี วามรคู วามชำนาญงาน เรื่องนี้ก็เชนกัน...ถากรมวิเคราะหปญหาเสร็จ เปน Expertise ในดานการแพทยแผนไทย บอกเปนปญหาของกรม แลววางแผน หา Module เสรจ็ เรยี บรอ ย ไปชวนเขาทำ เขากใ็ หแ คค วามรว มมอื ในการขบั เคลอ่ื นงานตอ งมหี ลายรปู แบบ เพราะ อยา งเดยี ว พอหมดโครงการไป เขากเ็ ลกิ ทำ เพราะเขา แตล ะพน้ื ทแ่ี กไ ขปญ หาไมเ หมอื นกนั ...บางพน้ื ท่ี เชน เห็นวาเปนปญหาของกรมไมใชปญหาของพวกเขา บรเิ วณชายขอบ คนชาวเขา อาจตอ งมรี ปู แบบตา งหาก เพราะฉะนน้ั การมสี ว นรว มแบบน้ี อยา งมากกเ็ ปน ได ถาไมมีรูปแบบเลย พอทำงานกันไปแลว ก็อาจจะ แคเพียงการรวมมือทำ เปนแค ‘Co-ordination ไมไ ดผลเทา ทคี่ วร Participation’ ทีค่ วามยั่งยืนจะไมเกิดขึ้น จงึ เปน อกี หนง่ึ หนา ทข่ี องกรมการแพทยแ ผน แตถาเมื่อไหรก็ตามที่เปน ‘Partnership ไทยฯ ที่จะทำตอ ไปคอื ‘Model development’ participation’ คือการมีสวนรวมตั้งแตการ วิเคราะหปญหา โดยนำองคความรูไปพูดคุย รวมกัน สิ่งสำคัญของเรื่องนี้คือ กรมไมตองไปทำเอง วเิ คราะหป ญ หา รว มกนั หาทางในการแกป ญ หา ใหเ ขา ทง้ั หมด เวลาจะทำ ตอ งชวนคนในพน้ื ทม่ี ารว มกนั ทำ รูจักใชเครื่องมือตางๆ เขาไปชวย เชน ใชเทคนิค ๓๔ นายแพทยส ุเทพ วัชรปย านันทน
Future Search Conference ในการชวยใหเขารวมกันคนหาอนาคต หรือใชรูปแบบ PAR (Participatory Action Research : PAR) ของการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมี สว นรว มทใ่ี หค วามสำคญั กบั การแสวงหาความรู ความจรงิ ทถ่ี กู ตอ ง เชอ่ื ถอื ได ตรวจสอบได โดยวิธีการทางวิทยาศาสตร และมีการเขียน Road Map ที่เปนแผนที่นำทางนำไปสูการ แกไ ขปญ หาไดตรงตามเปา หมายทว่ี างไว เปนตน จากนน้ั กร็ ว มกนั วางแผนในการแกไ ขปญ หา ไปจนถงึ การหา Module หรอื รปู แบบ ที่จะนำไปสูการแกไขปญหาและพัฒนา แลวมีการทดลอง Module และประเมินผล แลวคอยนำมาใชข ยายผลตอ ถาเปนอยางนี้ ผมเชื่อวาพื้นที่จะมารวมขับเคลื่อนงานกับกรม และจะเกิดความ ยั่งยนื ได เชน เดยี วกนั กบั การขบั เคลอ่ื น Products ซง่ึ เปน ผลติ ภณั ฑส มนุ ไพรทก่ี รมการแพทย แผนไทยและการแพทยทางเลือกจะตองขับเคลื่อนแผนแมบทแหงชาติวาดวยสมุนไพร รวมกับ ๘ กระทรวงหลักนั้น ยังคงตองยึดหลัก Demand-side กับการมีสวนมีสวนรวม โดยที่กรมจะตองทำหนาที่เปน Promoter ในการขับเคลื่อน ดวยการชวนใหหนวยงาน ตางๆ เขา มามสี วนรว มคิด ผา นทางตวั แทนของหนว ยงานตางๆ ๓๕ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
...ตรงนี้เปนเรื่องสำคัญที่ผมคิดวา เราคงตอง ถามวา ณ ขณะน้มี ะขามปอมหาไดทไี่ หน? มาตั้งตนชวนกันคิดตั้งแตตนทางของ Value chain ที่เปนเรื่องของการปลูกพืชสมุนไพร ซึ่งควรเปน ถา ไปเกบ็ กนั ตามปา เขา...หากคนไมร วู ธิ กี ารเกบ็ หนา ทีข่ องกระทรวงเกษตรและสหกรณก ับกระทรวง กจ็ ะฟนตน มะขามปอม แลวนำลกู มันมาขาย แปลวา ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม วาใครจะตอง ตนมะขามปอมที่อยูในปาก็จะหมดไปตามกาลเวลา ทำอะไรอยางไรบาง เชน การกำหนดมาตรฐานการ ตอนนี้เริ่มมีการสงเสริมการปลูกมะขามปอมแลว เพาะปลูกและการเก็บเกี่ยวพืชสมุนไพรที่เปน ตองถามกันตอ วา แลวจะปลูกกนั กปี่ ถ ึงไดผล อาจจะ มาตรฐาน GAP (Good Agricultural Practice) หรอื ราว ๔ ป หรือ ๕ ป มาตรฐานเกษตรอนิ ทรยี GACP (Good Agricultural and Collection Practices) สวนเรื่องการคัดเลือก ผมไปหลายแหง...มีคนบอก ปลูกแคปเดียว พนั ธทุ เ่ี หมาะสม นา จะเปน เรอ่ื งของกระทรวงเกษตรฯ ก็ออกลูกเต็มเลย เขาทำกนั ไดอยางไร? ท่ีตองมาชว ยคดิ รว มกับกรม คนทเ่ี มอื งกาญจนบรุ ี บอกผมมาวา ใชว ธิ เี สยี บ ผมขอยกกรณีตัวอยางมาอธิบายขยายความ ยอดมะขามปอมเพียงปเดียวก็ไดผล ปรากฏวาที่เขา ใหเ ขา ใจกนั ชดั ขน้ึ เชน ในเรอ่ื งของมะขามปอ ม นำไป นำมาโชวใหผมดูนั้นลูกใหญมาก เปนพันธุอินเดีย ทำเปนยาแกไอดีมาก มีผลงานศึกษาวามะขามปอม ผมบอกวาถาเสียบยอดพันธุอินเดียได พันธุไทยก็นา ใหวิตามินซีเยอะมาก ตอไปนาจะมีการนำไปใชกัน จะเสยี บไดใชห รือไม? มากข้นึ มีอนาคตไกลทเี ดียว ตรงนี้คงตองหาใครมาชวยตอบคำถามของ ๓๖ นายแพทยส เุ ทพ วชั รปย านันทน ผม...คือเราตองพยายามตั้งคำถามทำนองนี้ในเรื่อง ตา งๆ เพ่ือจะไดง านออกมาอยา งสรางสรรค
ผมไปดงู านทส่ี กลนคร...มเี อกชนรายหนง่ึ นำรปู นาจะขยายพันธุอยางไร นาจะดูแลอยางไรถึงไดผล มะขามปอมขึ้นสไลดใหผมดูเลย...นี่ไงมะขามปอมที่ ไดลกู ดกในเวลาอันสั้น เปนตน ปลกู ตน โตออกลกู เหมอื นกบั ลกู พทุ ราเลย ผมถามไป อีกตัวอยางหนึ่งที่นาสนใจ...ผมเคยไปคุยไป วา ใชเ วลาปลกู กป่ี เขาบอกวา ปลกู แค ๒ ปก ไ็ ดผ ลแลว ฟงเรื่องบัวบกกับอาจารยทานหนึ่ง บอกวา ที่เอกชน ขณะทบ่ี างจงั หวดั สามารถหาพนั ธมุ ะขามปอ ม ขยายพนั ธบุ วั บกนน้ั มอี ยแู ค ๑-๒ พนั ธเุ ทา นน้ั คอื เขา มาปลกู กนั ไดแ ลว แถมไดท นุ มา จะปลกู ๘,๐๐๐ ตน ศึกษากันจริงจังจนรูวา พันธุบัวบกที่มีตัวยามากเปน แตใชเวลา ๔-๕ ป ถึงจะไดผล ถาเปนอยางนี้แลว... พันธุอะไร ตรงนี้ผมวาสำคัญ ควรจะเผยแพรให ทำไมเราจึงไมเอาพนั ธทุ ่สี ามารถใชเ วลาปลูกแค ๒ ป ชาวบานไดรู พรอมกับสงเสริมใหชาวบานปลูกและ แสดงวา...กรมการแพทยแผนไทยและ นำไปรับประทานกับลาบกับสมตำ ในลักษณะ การแพทยทางเลือก จะตองเปนคนไปบอกผูเพาะ “กินอาหารเปนยา” ผมยังเชื่อวา การทานผักสด ปลูกสมุนไพรหรือหนวยงานที่เกี่ยวของในแง นาจะชวยใหมีความจำดีกวาทานสารสกัดบัวบก Content วาควรเปนสายพันธุใดที่ควรปลูกถึงจะดี ท่ีผลติ เปน เมด็ เนื่องจากใหสารที่ดีและเหมาะสมตอการนำไปเปน สรุปวา..การขับเคลื่อนเรื่องการปลูกสมุนไพร วัตถุดิบผลิตผลิตภัณฑสมุนไพร สวนเขาจะเปน จะตองมีหลายฝายมาชวยกันทำงาน จากกรณี Expert ที่เชี่ยวชาญทางดานเทคนิคการเพาะปลูก ตัวอยางของบัวบก ก็ตองดูวา พันธุนี้เหมาะกับการ เชน ถาเปนพันธุแบบนั้นแบบนี้ นาจะปลูกอยางไร ไปปลูกที่ภาคเหนือ พันธุนั้นเหมาะกับภาคใต หรือ ๓๗ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
เหมาะกับดินแบบนี้แบบนั้น เลือกที่จะปลูกสัก ทค่ี วรจะสง เสรมิ การปลกู ควรจะเปน พนั ธไุ หนดี ทาง ๔-๕ พนั ธุ แลว กส็ ง เสรมิ ใหเ กษตรกรเพาะปลกู กนั ไป กระทรวงเกษตรฯ ก็มีกรมพัฒนาที่ดินที่รูดีวา พื้นที่ ...เชนเดียวกับมะขามปอม ชวนดูกันวา มีกี่พันธุ ตรงไหนมธี าตอุ ะไรสำคัญ และนา จะปลูกพชื ผลอะไร พนั ธไุ หนเสยี บยอดได กใ็ ชว ธิ กี ารเสยี บยอดไป เพอ่ื ให ไดบาง ไดผลเรว็ ขนึ้ ถา จะสง เสรมิ ใหช าวบา นปลกู ควรเปน สมนุ ไพร ตรงนี้คงพอจะทำใหมองเห็นภาพของการทำ ทเ่ี ปน พชื เศรษฐกจิ เมอ่ื ปลกู แลว ไดผ ลติ ผลดี สามารถ งานรวมกนั ชดั ขน้ึ ...กอ นทีผ่ มจะขอลงในรายละเอยี ด นำไปแปรรูปจากสดเปนแหง จะทำการอบดวยหรือ ของทศิ ทางการขับเคล่ือนสมุนไพรตามแผนแมบ ท ไมก แ็ ลวแต แหง ชาตฯิ ซงึ่ จะตอ งอาศยั หลายหนว ยงานเชื่อมโยง การทำงานรว มกัน การสงเสริมการปลูกพืชสมุนไพรนี้ถาทำกัน จรงิ จัง ผมเชอื่ วา จะไปชว ยขบั เคลือ่ นเรือ่ ง Inclusive ใน ตนทาง ที่เปนเรื่องของวัตถุดิบสมุนไพร Growth อยางที่รัฐบาลตองการจะลดเรื่องความ มีอยู ๒ กระทรวงหลัก คือ กระทรวงทรัพยากร เหลอ่ื มลำ้ ทง้ั เปน การกระจายรายไดไ ปถงึ มอื ชาวบา น ธรรมชาติและสิ่งแวดลอม กระทรวงเกษตรและ ทเี่ ปน เกษตรกรไดอยา งแทจริง สหกรณ จะตองมาพูดคุยกัน ซึ่งผมเชื่อวาคนใน หนวยงานเหลานีค้ งอยากจะรเู หมอื นกันวา สมนุ ไพร ๓๘ นายแพทยสเุ ทพ วชั รปย านนั ทน
ลองคิดเปรียบเทียบการปลูกพืชเศรษฐกิจ ยง่ิ มกี ารใชส มนุ ไพรมากขน้ึ เทา ไหร มกี ารปลกู มากขน้ึ แตละชนิดดู...ถาปลูกยางไดราคา ๒๕,๐๐๐ บาท เทาไหร คนที่จะไดประโยชนจากสมุนไพร นอกจาก ตอไรตอป ปลูกขาวได ๑๕,๐๐๐ บาทตอไรตอป จะชวยกระจายรายไดใหพี่นองเกษตรกรแลว หากเราปลูกไพลไดราคาไรละกี่บาท? มีคนบอกวา ประเทศชาติก็จะไดประโยชนหลายๆ อยางตามมา ปลกู ไดไ รล ะ ๔ ตนั บางคนปลกู ได ๘-๑๐ ตนั ผมบอก ทง้ั ลดการนำเขา ยาจากตา งประเทศได เปน การพง่ึ พา ไปวา ถาเฉลี่ย ๕ ตัน ก็คือ ๕,๐๐๐ กิโลกรัม ที่เขา ตนเองได และความยั่งยนื กจ็ ะเกิดข้ึน รับซื้อกัน ราคาถูกๆ ราว ๑๕ บาท อยางแพงๆ ก็ ๔๐ บาท ผมคิดแคกิโลละ ๒๐ บาทก็พอ ถาเรา มาวากันเรื่องของหวงโซตอ...หลังจากเราเก็บ ขายไดกิโลกรัมละ ๒๐ บาท จำนวน ๕ ตัน คือ เกย่ี วสมนุ ไพรแลว จะเขา สูขบวนการของการทำสาร ๕,๐๐๐ กิโลกรัม นำ ๒๐ บาท ไปคูณดวย ๕,๐๐๐ สกดั การตรวจสอบพษิ วทิ ยา คณุ สมบตั ขิ องสมนุ ไพร กิโลกรัม ก็ไดเงินมา ๑๐๐,๐๐๐ บาทตอไรตอปแลว ทั้งตองดูดวยวาสมุนไพรพันธุไหนมีสารสำคัญอะไร สมุนไพรตวั อ่ืนๆ ก็คดิ คลา ยกันอยางนี้ และมีอยูมากนอยเพียงไร ซึ่งกระทรวงวิทยาศาสตร และเทคโนโลยี จะเขามามีสวนชวยได รวมถึงยังมี ยิ่งกวานั้น...หากมีการรวมกันของคนในพื้นที่ Lab ของมหาวทิ ยาลยั ตา งๆ ในสงั กดั กระทรวงศกึ ษา รวมกันในหลายๆ เจา มีการบริหารจัดการรวมกัน ธิการที่สามารถเขามาชวยในขั้นตอนตรงนี้ไดเชนกัน ๓๙ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
ถัดไปอีกขั้นจะขยับไปถึงเรื่องการผลิตที่เปน ...ลกู ประคบโดยทว่ั สว นใหญม กั หอ ดว ยผา ขาว กลางทาง ...กระทรวงอุตสาหกรรมจะเขามารวม แตข องเอกชนหอ ดว ยผา ขาวแลว หมุ ดว ยผา สี ซง่ึ ผา สี ขับเคลื่อนสวนนี้ โดยชวยสงเสริมใหมีการผลิตเปน ของเขาจะบอกตอไปอีกวา มันมีที่มาที่ไปของแตละ ผลติ ภณั ฑ OTOP หรอื SMEs ไมว า จะเปน ยาสมนุ ไพร สี...ถาเปนผาสีเหลืองเขาจะยอมผาขาวดวยสีของ อาหารเสริม เวชสำอาง นำ้ ขมน้ิ ชนั ผา สอี มมว งมาจากสที ส่ี กดั จากดอกอญั ชนั เปนตน เสร็จแลวเขาจะนำลูกประคบนั้นไปใสใน อันที่จริงตรงนี้ถาเราขับเคลื่อนกันดีๆ จะ Packaging ทเ่ี ปน กลอ งอกี ที กลอ งของเขาถา ดเู ผนิ ๆ สามารถสรางมูลคาเพิ่มใหพุงขึ้นเปนหมื่นเปน ขา งนอกเหมอื นกลอ งนำ้ หอมราคา ๑,๐๐๐ กวา บาท แสนลานบาทได ...เราจะพัฒนาผลิตภัณฑสมุนไพร ดวยเหตุนี้เอง เอกชนถึงสามารถทำลูกประคบขาย ใหมีมูลคาสูงขึ้นไดอยางไรนั้น ผมเห็นวา ตองให ไดในราคากลองละประมาณ ๗๐๐ บาท ไปขายให ความสำคัญกับเรื่องบรรจุภัณฑ หรือ Packaging ผูประกอบการธุรกิจสปาในประเทศตะวันออกกลาง ซึ่งกระทรวงอุตสาหกรรมและกระทรวงพาณิชย เขาก็สนใจซ้อื เขามาชว ยเรื่องน้ีได พอเปนผลิตภัณฑสมุนไพรแลว สินคาตัวไหน ทำไมลูกประคบธรรมดาๆ ที่ผมเคยบอกไป จะคาขายอยางไร เปนเรื่องของปลายทางแลว ตอนตนวามีราคาเพียงลูกละ ๖๐ บาท แตเอกชน กระทรวงพาณชิ ยม ารบั ชว งชว ยสง เสรมิ สนบั สนนุ ตอ สามารถผลิตและขายไดในราคาสูงถึง ๗๐๐ บาท รวมถึงกระทรวงมหาดไทยที่จะมาชวยเชื่อมในฐานะ เพราะมนั มคี วามตา งกนั เกดิ ขน้ึ ตรง Packaging นเ่ี อง เจาของพน้ื ท่ี ในลกั ษณะ ‘Area based’ ๔๐ นายแพทยส เุ ทพ วชั รปยานันทน
สวนกระทรวงที่จะทำหนาที่เชื่อมโยงการขับ เปนหลักใน ๖ ภูมิภาค คือ ภาคเหนือ ภาคใต เคลื่อนแผนแมบทแหงชาติตลอดทั้งหวงโซตั้งแต ภาคกลาง ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื โดยทภ่ี าคกลาง ตน ทางไปจนถงึ ปลายทาง คอื กระทรวงการทอ งเทย่ี ว จะแยกมาเปน ภาคตะวันออก นับเปน อีก ๑ ภมู ภิ าค และกีฬา จะชวยนำเรื่องของสมุนไพรไปเปนจุดขาย และภาคใต จะยกพื้นที่ ๕ จังหวัดชายแดนภาคใต ดานสงเสริมการทองเทยี่ ว และกระทรวงสาธารณสุข ออกมาเปน อกี ๑ พื้นที่ เองนั้น จะตองเชื่อมทั้งหมด ไมวาจะเปน เรื่องของ สวนสมนุ ไพรวา ควรจะพัฒนาตอ ไปอยา งไร เร่ืองของ ทั้งหมดทั้งมวลนี้เอง คือแผนแมบทแหงชาติ วัตถุดิบ เรื่องของการผลิตผลิตภัณฑทั้งหลายทั้งปวง วา ดว ยสมนุ ไพรไทยทจ่ี ะมกี ารขบั เคลอ่ื นอยา งเชอ่ื มโยง ควรจะเปนอยางไร รวมทั้งการนำไปใชทั้งในการ ทั้งหวงโซอุปทาน (Supply Chain) คืออนาคตของ สงเสริมปองกัน และการรักษาพยาบาลเพื่อที่จะทำ สมุนไพรไทยภายใตก ารมีสวนรว มของทุกภาคสว น ใหผูบริโภคเกิดความเชื่อมั่นในคุณภาพและความ ปลอดภยั ในการขับเคลื่อนงานแบบ ‘Area based’ ที่กลาวไปนั้น ถือเปนหลักการที่รัฐบาลไดนำมาใช ในการขับเคลื่อนแผนชาติดวย นั่นก็คือ นับจากป ๒๕๖๑ เปนตนไป จะมีการทำงานกันโดยยึดพื้นที่ ๔๑ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
๔๒ นายแพทยส ุเทพ วัชรปย านนั ทน
๘. การขับเคลื่อน Products ตามแผนแมบทแหงชาติสมุนไพรไทย มุงตรงไปที่โรงพยาบาลผลิตยาสมุนไพรเปนหลัก ใชหลัก Demand-Supply Matching และเขตสุขภาพเปนตัวตั้ง เพื่อตอบโจทย เปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน” ตามโมเดล “Thailand 4.0” จากการฉายภาพมาตั้งแตตน ทำใหเห็นวา การขบั เคลอ่ื นการผลติ สมนุ ไพรในโรงพยาบาล การขับเคลื่อนการพัฒนาสมุนไพรไทย จะสามารถ ของรัฐเปนเรื่องใหญที่กรมการแพทยแผนไทยฯ ตอบโจทยการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศตาม จะตอง ทำงานรวมกับสำนักงานปลัดกระทรวง โมเดล ‘Thailand 4.0’ ไดหมดทั้ง ๓ ดาน ไดแก สาธารณสุข กวา ๑๐ ปที่ผานมา กรมไดสนับสนุน ดานความมั่นคง คือ Inclusive Growth ดานความ ใหโรงพยาบาลตางๆ ผลิตยาสมุนไพรได ๔๗ แหง มง่ั คง่ั คอื Productive Growth และดา นความยง่ั ยนื แตผ า นมาตรฐานการผลติ GMP ไปแลว แค ๒๗ แหง คอื Green Growth ยังเหลืออีก ๒๐ แหง ที่ยังไมผาน ในป ๒๕๖๐ เมื่อเปนเชนนั้น การขับเคลื่อนงานสมุนไพร กรมไดของบกลางมาชวยสนับสนุนเรื่องนี้ คาดวา จึงเปนเรื่องที่นาทำอยางยิ่ง ทั้งเปนหนาที่ของกรม ปลายป ๒๕๖๑ นาจะผา น GMP ไดท ั้งหมด การแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือกโดยตรง ซง่ึ จะตองทำเรือ่ งนเี้ ปนอนั ดับดับแรกสดุ เลย ๔๓ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
นั่นก็หมายความวา เราจะมีโรงพยาบาลรัฐที่ แสดงวา Supply ไมพอกับ Demand เมื่อ ผลติ ยาสมนุ ไพรทไ่ี ดม าตรฐานการผลติ GMP จำนวน วิเคราะหใหลึกลงไปในเรื่องสมุนไพรที่ผลิต พบวา ๔๗ แหง ซึ่งจะสงผลใหคนที่มาใชบริการสุขภาพเกิด มียาสมุนไพรบางตัวผลิตกันนอยมาก แตบางตัวผลิต ความเชื่อถือในคณุ ภาพยาสมนุ ไพรท่รี ฐั ผลติ มากขึน้ มากกวา ทใ่ี ชจ รงิ เชน ยาหมอ ง เปน ตน ซง่ึ สะทอ นให เหน็ วา เรายงั คงมกี ารขบั เคลอ่ื นโดยใช Supply-side มีผูใหญบางคนถามผมวา การไปสนับสนุน นัน่ เอง ใหโรงพยาบาลอีก ๒๐ แหงผลิตยาสมุนไพร และ ตองผาน GMP ดวยนั้น เปนจำนวนที่มากเกินไป มีหลายแหงที่ผมไดไปเยี่ยมโรงพยาบาลที่ หรือไม? ผลิตสมุนไพร พบวา บางแหงมีกำลังการผลิตวันละ ๒๐,๐๐๐ เมด็ แตผ ลติ จรงิ ทง้ั สปั ดาหเ พยี งแค ๘,๐๐๐ ถาเรานำเรื่อง Demand กับ Supply มา เมด็ เทา นัน้ พิจารณา ก็จะมีคำตอบวา ในเขตสุขภาพที่ ๑ ซึ่งมี อยู ๘ จังหวัด มีโรงพยาบาลอยูประมาณ ๑๐๐ แหง ถามวา ...ทำไมผลิตแคน้ี? ใน ๑๐๐ อำเภอ จากที่วิเคราะหมา พบวา ในป ๒๕๕๙ มีการใชยาสมุนไพรทั้งหมด ๕๔ ลานบาท เขาตอบวา ถาผลิตไปแลวก็ไมรูจะไปขายใคร โดยโรงพยาบาลของรัฐผลิตใชเองแค ๑๘ ลา นบาท ขนาดโรงพยาบาลทอ่ี ยไู มไ กลกนั มากนกั ยงั ไมร เู ลยวา โรงพยาบาลแหงน้ันผลิตยาสมนุ ไพร ๔๔ นายแพทยสุเทพ วัชรปยานนั ทน
ฉะนั้น จึงเปนเรื่องใหญของการผลิตยาสมุนไพรในโรงพยาบาลของรัฐ จะตอง ใหความสำคัญกบั เร่อื งของ Demand กบั Supply โดยใชเ ขตสุขภาพเปน ตวั ต้งั ปจจุบันระบบบริการสุขภาพมีอยู ๑๒ เขต...เทาที่ผมไปพูดคุยมา โรงพยาบาล ทกุ แหง บอกวา สามารถผลติ ยาสมนุ ไพรได แตพ อถามวา ในเขตนท้ี ง้ั เขต ใชฟ า ทะลายโจร กล่ี า นเมด็ ทผ่ี า นมายงั ไมม ใี ครตอบได เพราะยงั ไมเ คยพดู คยุ กนั ในเขต แตถ า เขาสามารถ ตอบไดวา ใชปละเทาไหร ก็ตองถามตอไปวา แลวที่ไหนควรผลิตกันปละเทาไหรและ สนับสนุนใหโรงพยาบาลใดบาง นเ้ี องคอื หนา ทข่ี องกรมการแพทยแ ผนไทยและการแพทยท างเลอื ก ทผ่ี มคดิ วา ตองชวนเขาคุย แลวก็อยากใหแตละเขตชวนกันคุย มาวิเคราะหดวยกัน วา ในแตละ เขตสุขภาพน้นั ใชยาสมนุ ไพรอยูจำนวนเทา ไหร มยี าสมุนไพรอะไรบาง โรงพยาบาลไหน จะผลิตใหใครบาง เดือนไหนจะสงยาสมุนไพรใหกับโรงพยาบาลใดบาง ถามีคนอยากจะ มาซื้อเพิ่มกวาที่เคยผลิต ขณะที่เครื่องจักรก็พรอมหมุนอยูแลว แตกำลังคนที่ผลิตไมพอ จะจา งคนเพม่ิ ไดไ หม หรอื ตอ งผลติ ชว งกะกลางคนื ดว ย ซง่ึ เรอ่ื งการขาดแคลนคน ยงั เปน อปุ สรรคปญ หาในการขบั เคลอ่ื นทพ่ี บ แสดงวา เปน เรอ่ื งของวธิ คี ดิ และการจดั การทง้ั หมด เลยตอนน้ี ๔๕ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
จะอยางไร เราควรตั้งเปาหมายการผลิตดีๆ สัก ๘๐ เปอรเซ็นตของการใช แลวผลิต Support กันและกันในแตละเขตบริการสุขภาพ สวนที่เหลือ จะซอื้ หาจากทอ่ี ื่นมาเพ่มิ กไ็ ด จะเปนการชวยกระตนุ การขบั เคลอ่ื นเร่อื ง Products ใหดยี งิ่ ขนึ้ เหลานี้..เปนเรื่องที่จะตองมีการวางแผนการ ผลิตดวยกัน ถาเปนอยางนั้นแลว ทุกโรงพยาบาลที่ ผลิตยาสมุนไพรจะเหน็ ดวย ผมคดิ วา เราควรจะตอ งทำ Demand-Supply Matching กนั อยา งจรงิ จงั สดุ ทา ยใหว เิ คราะหห ายา สมุนไพรที่ราคาสูงๆ สัก ๑๐ รายการ โดยเฉพาะ จำพวกยาเมด็ แคปซลู ไมจ ำเปน ตอ งผลติ เองทง้ั หมด โรงพยาบาลบางแหง ผลติ ใชเ อง หรอื สง ไปใหโ รงพยาบาล ใกลเ คยี งบาง แตอาจจะมีบางแหงที่สามารถผลิตเพื่อ สนบั สนุนโรงพยาบาลทั้งเขตบรกิ ารสุขภาพนั้น ๔๖ นายแพทยส เุ ทพ วชั รปย านนั ทน
หากในป ๒๕๖๑ โรงพยาบาลอีก ๒๐ แหง ที่กรมสนับสนุนและ คาดวาจะผา นมาตรฐานการผลิต GMP ไดท้ังหมด รวมกบั อกี ๒๗ แหง ทไ่ี ด GMP ไปแลว เชอ่ื วาจะทำใหเราสามารถผลิตยาสมนุ ไพรทมี่ ีคณุ ภาพและ สนับสนนุ โรงพยาบาลของรัฐไดท งั้ หมด ทสี่ ำคัญจะทำใหราคายาสมุนไพรถูกลง และความม่นั คงทางยาก็จะเกิดขึ้น! ๔๗ยุทธวิธีพิชิตงานแพทยแผนไทย...มุงสูเปาหมาย “มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน”
Search
