GreenBook12

ยารักษาวัณโรค Ethambutol hydrochloride tablets Pyrazinamide tablets

GREEN BOOK 12 Ethambutol hydrochloride tablets หวั ข้อตรวจสอบคณุ ภาพ (มาตรฐาน USP 37, 2014) การตรวจเอกลกั ษณ์ (Identification) ปริมาณตัวยาส�ำ คญั (Active ingredient) ความแตกต่างจากนา้ํ หนักเฉลี่ย (Weight variation) การละลายของตัวยา (Dissolution) ผผู้ ลติ ทผี่ ่านมาตรฐานตามเกณฑ์คัดเลือก รายชอ่ื ผ้ผู ลติ ทะเบียนยา ชื่อการค้า Manufacturer Reg. No. Trade Name Atlantic Laboratories Corp., Ltd. 1A 1651/28 Lambutol 500 mg องคก์ ารเภสชั กรรม 1A 318/45 Ethambutol tablets 400 mg 51

ยารกั ษาวัณโรค Pyrazinamide tablets หัวข้อตรวจสอบคุณภาพ (มาตรฐาน USP 37, 2014) การตรวจเอกลักษณ์ (Identification) ปรมิ าณตวั ยาส�ำ คญั (Active ingredient) ความแตกต่างจากนํ้าหนักเฉลย่ี (Weight variation) การละลายของตัวยา (Dissolution) ผู้ผลติ ท่ีผ่านมาตรฐานตามเกณฑ์คดั เลอื ก รายชอ่ื ผูผ้ ลิต ทะเบยี นยา ชอื่ การคา้ Manufacturer Reg. No. Trade Name องค์การเภสัชกรรม 1A 317/45 Pyrazinamide tablets 52

ยากำ�จัดพยาธิ Albendazole suspension Albendazole tablets

ยาก�ำ จดั พยาธิ Albendazole suspension หัวขอ้ ตรวจสอบคุณภาพ (มาตรฐาน USP 37, 2014) การตรวจเอกลกั ษณ์ (Identification) ปรมิ าณตวั ยาสำ�คัญ (Active ingredient) ความเปน็ กรด – ดา่ ง (pH) ผู้ผลิตทผ่ี ่านมาตรฐานตามเกณฑ์คดั เลอื ก รายชอ่ื ผู้ผลติ ทะเบยี นยา ชือ่ การค้า Manufacturer Reg. No. Trade Name Siam Bheasach Co., Ltd. 1A 134/33 Zeben suspension T. Man Pharma Co., Ltd. 1A 705/41 San San syrup 54

GREEN BOOK 12 Albendazole tablets หัวขอ้ ตรวจสอบคุณภาพ (มาตรฐาน USP 37, 2014) การตรวจเอกลักษณ์ (Identification) ปรมิ าณตัวยาส�ำ คญั (Active ingredient) ความสมํา่ เสมอของตัวยา (Content uniformity) การละลายของตัวยา (Dissolution) ผู้ผลติ ที่ผา่ นมาตรฐานตามเกณฑค์ ดั เลอื ก รายช่อื ผูผ้ ลติ ทะเบียนยา ช่อื การค้า Manufacturer Reg. No. Trade Name Bangkok Lab & Cosmetic 1A 863/44 Zenzera Co., Ltd. Nida Pharma Incorporation 1A 384/38 A-B-worm Co., Ltd. Polipharm Co., Ltd. 1A 641/38 Vermixide tab T. Man Pharma Co., Ltd. 1A 777/32 San san tablet The Medicpharma Co., Ltd. 1A 943/40 Albemed 55

ยารักษาโรคเบาหวาน Glipizide tablets Metformin hydrochloride tablets

GREEN BOOK 12 Glipizide tablets หัวข้อตรวจสอบคณุ ภาพ (มาตรฐาน USP 37, 2014) การตรวจเอกลกั ษณ์ (Identification) ปรมิ าณตัวยาส�ำ คัญ (Active ingredient) ความสม่ําเสมอของตวั ยา (Content uniformity) การละลายของตวั ยา (Dissolution) Glipizide Related Compound A ผู้ผลติ ทีผ่ ่านมาตรฐานตามเกณฑค์ ดั เลอื ก รายชือ่ ผู้ผลติ ทะเบยี นยา ช่อื การค้า Manufacturer Reg. No. Trade Name Community Pharmacy Public 1A 58/44 Glycediab 5 mg Co., Ltd. tablet Pharmasant Laboratories 1A 424/38 Namedia Co., Ltd. Siam Bheasach Co., Ltd. 1A 497/36 Dipazide (5 mg tablet) 57

ยารกั ษาโรคเบาหวาน Metformin hydrochloride tablets หวั ข้อตรวจสอบคุณภาพ (มาตรฐาน BP 2014) การตรวจเอกลักษณ์ (Identification) ปรมิ าณตวั ยาส�ำ คัญ (Active ingredient) ความแตกต่างจากนํ้าหนกั เฉลยี่ (Weight variation) การละลายของตวั ยา (Dissolution) 1-Cyanoguanidine ผู้ผลิตทีผ่ า่ นมาตรฐานตามเกณฑค์ ัดเลือก รายชื่อผผู้ ลติ ทะเบียนยา ชอื่ การคา้ Manufacturer Reg. No. Trade Name Burapha Dispensary Co., Ltd. 1A 305/41 Buformin Forty Two Siam Medicare 1A 594/50 Diaformin Co., Ltd. Greater Pharma Manufacturing 1A 253/46 Miformin (tablets) Co., Ltd. 1A 346/46 Miformin 850 Interthai Pharmaceutical 1A 405/49 Glucophage (500 mg) Manufacturing Co., Ltd. 1A 406/49 Glucophage (850 mg) 1A 571/43 Gluco 500 Masa Lab Co., Ltd. Millimed Co., Ltd. 1A 78/45 Metfor - 500 58

GREEN BOOK 12 ผูผ้ ลติ ท่ผี ่านมาตรฐานตามเกณฑค์ ัดเลือก (ตอ่ ) รายชือ่ ผ้ผู ลิต ทะเบยี นยา ชอื่ การคา้ Manufacturer Reg. No. Trade Name Modern Pharma Co., Ltd. 1A 75/54 Metforin T. Man Pharma Co., Ltd. 1A 573/36 Glucoles- 500 tablet T.O. Chemicals (1979) Co., Ltd. Glucolyte 850 mg 1A 71/57 Glucolyte องคก์ ารเภสชั กรรม 1A 75/57 Metformin 1A 113/45 hydrochloride tablets 500 mg 59

ยารักษาโรคระบบกล้ามเนื้อและข้อ Colchicine tablets

GREEN BOOK 12 Colchicine tablets หวั ขอ้ ตรวจสอบคุณภาพ (มาตรฐาน USP 37, 2014) การตรวจเอกลักษณ์ (Identification) ปริมาณตัวยาสำ�คญั (Active ingredient) ความสมํ่าเสมอของตวั ยา (Content uniformity) การละลายของตวั ยา (Dissolution) ผู้ผลิตที่ผ่านมาตรฐานตามเกณฑค์ ดั เลอื ก รายชอื่ ผู้ผลิต ทะเบยี นยา ชื่อการคา้ Manufacturer Reg. No. Trade Name Asian Pharmaceutical Co., Ltd. 1A 1168/31 Colchicine tablets (0.6 mg) Bangkok Lab & Cosmetic 1A 176/43 Goutichine Co., Ltd. Millimed Co., Ltd. 1A 164/46 Prochic Patar Lab (2517) Co., Ltd. 1A 282/56 Koji Polipharm Co., Ltd. 1A 445/52 Goutic T.O. Chemicals (1979) Co., Ltd. 1A 97/32 Tolchicine 61

ยาตา Timolol maleate eye drop

GREEN BOOK 12 Timolol maleate eye drop หัวข้อตรวจสอบคุณภาพ (มาตรฐาน USP 37, 2014) การตรวจเอกลักษณ์ (Identification) ปรมิ าณตัวยาสำ�คัญ (Active ingredient) ความเป็นกรด – ด่าง (pH) ความปราศจากเช้ือ (Sterility) ผูผ้ ลติ ทีผ่ า่ นมาตรฐานตามเกณฑ์คดั เลอื ก รายช่อื ผู้ผลติ ทะเบยี นยา ช่อื การคา้ Manufacturer Reg. No. Trade Name Centaur Pharmaceuticals 1C 94/53 Glucotim Pvt. Ltd. (Republic of India) Seng Thai Company Ltd. Part. 1A 799/28 Glauco-oph eye drops sterile 0.50% Silom Medical Co., Ltd. 1A 160/54 Timosil (0.5%) 63

ยาคุมกำ�เนิด Ethinylestradiol + Levonorgestrel tablets

GREEN BOOK 12 Ethinylestradtioalb+letLsevonorgestrel หวั ขอ้ ตรวจสอบคุณภาพ (มาตรฐาน USP 37, 2014) การตรวจเอกลักษณ์ (Identification) ปริมาณตวั ยาสำ�คญั (Active ingredient) ความสมาํ่ เสมอของตัวยา (Content uniformity) การละลายของตวั ยา (Dissolution) ผู้ผลติ ท่ผี ่านมาตรฐานตามเกณฑ์คดั เลือก รายช่อื ผูผ้ ลติ ทะเบียนยา ช่ือการคา้ Manufacturer Reg. No. Trade Name Thai Nakorn Patana Co., Ltd. 2A 172/34 R-den 65

วิตามินและเกลือแร่ Ferrous fumarate tablets Folic acid tablets Potassium chloride sterile solution

GREEN BOOK 12 Ferrous fumarate tablets หัวขอ้ ตรวจสอบคณุ ภาพ (มาตรฐาน USP 37, 2014) การตรวจเอกลักษณ์ (Identification) ปรมิ าณตวั ยาสำ�คญั (Active ingredient) ความแตกตา่ งจากน้ําหนักเฉลย่ี (Weight variation) ส�ำ หรับ film coated tablets ความสมํ่าเสมอของตัวยา (Content uniformity) สำ�หรบั sugar coated tablets การละลายของตัวยา (Dissolution) ผผู้ ลิตทผ่ี า่ นมาตรฐานตามเกณฑค์ ัดเลอื ก รายชือ่ ผู้ผลิต ทะเบยี นยา ชอ่ื การคา้ Manufacturer Reg. No. Trade Name Medicine Product Co., Ltd. 1A 171/50 F-tab Patar Lab (2517) Co., Ltd. 1A 20/57 I-Ron 1A 24/57 I-Ron-F 1A 76/46 I-Ron 1A 200/53 I-Ron-F 67

วิตามินและเกลือแร่ Folic acid tablets หวั ข้อตรวจสอบคณุ ภาพ (มาตรฐาน USP 37, 2014) การตรวจเอกลักษณ์ (Identification) ปริมาณตวั ยาสำ�คัญ (Active ingredient) ความสม่ําเสมอของตัวยา (Content uniformity) การละลายของตวั ยา (Dissolution) ผูผ้ ลิตทีผ่ ่านมาตรฐานตามเกณฑ์คัดเลอื ก รายชือ่ ผู้ผลติ ทะเบยี นยา ชื่อการค้า Manufacturer Reg. No. Trade Name Pharmasant Laboratories 1A 441/39 Folic tablet Co., Ltd. Siam Bheasach Co., Ltd. 1A 1627/27 Folivit tablet องค์การเภสชั กรรม 1A 86/54 Folic acid tablets 68

GREEN BOOK 12 Potassium chloride sterile solution หัวข้อตรวจสอบคุณภาพ (มาตรฐาน USP 37, 2014) การตรวจเอกลกั ษณ์ (Identification) ปรมิ าณตัวยาส�ำ คญั (Active ingredient) สารกอ่ ไข้ (Bacterial endotoxins; LAL) ความปราศจากเชอื้ (Sterility) ผผู้ ลติ ทผ่ี า่ นมาตรฐานตามเกณฑค์ ดั เลือก รายชือ่ ผู้ผลติ ทะเบียนยา ชอื่ การค้า Manufacturer Reg. No. Trade Name Nida Pharma Incorporation 1A 843/28 K - trolyte Co., Ltd. injection Pharma Innova Co., Ltd. 1A 354/51 KCl for injection 69

ยาชีววัตถุ (biopharmaceutical products) ยารักษาโรคเบาหวาน Insulin (human) sterile solution / suspension

GREEN BOOK 12 Insulin (humsuasnp)esntseiorinle solution / หวั ขอ้ ตรวจสอบคุณภาพ (มาตรฐาน USP 37, 2014) การตรวจเอกลักษณ์ (Identification) ความแรง (Potency) ความเปน็ กรด – ด่าง (pH) สารก่อไข้ (Bacterial endotoxins; LAL) ผผู้ ลิตทผี่ ่านมาตรฐานตามเกณฑ์คัดเลอื ก รายชือ่ ผู้ผลิต ทะเบยี นยา ช่อื การคา้ Manufacturer Reg. No. Trade Name Biocon Ltd. (Republic of India) 1C 239/50 Insugen-R (regular) 1C 240/50 Insugen-30/70 (biphasic) 71

GREEN BOOK 12 ภาคผนวก 72

GREEN BOOK 12 หัวขอ้ ทดสอบในผลิตภัณฑ์ยาสำ�เรจ็ รูป ผลิตภัณฑ์ยาแต่ละรูปแบบ หรือรูปแบบยาเดียวกันแต่ตัวยาสำ�คัญ ตา่ งกัน อาจมหี ัวข้อการควบคุมคณุ ภาพ (Requirements) ไม่เท่ากัน อยา่ งไร ก็ตามมีหัวข้อควบคุมคุณภาพหลัก ๆ ที่ตรวจสอบในทุกรูปแบบยา คือ ลกั ษณะภายนอก การตรวจเอกลกั ษณข์ องตวั ยา และการหาปรมิ าณตวั ยาส�ำ คญั สำ�หรับเกณฑ์มาตรฐานทั่วไปของแต่ละหัวข้อท่ีตรวจสอบมีรายละเอียด ดงั ตอ่ ไปนี้ (ยกเว้นจะกำ�หนดเปน็ อย่างอนื่ เฉพาะบางผลิตภัณฑ)์ 1. ลักษณะภายนอก (Appearance) ยาเม็ดต้องไม่กร่อนแตกหักหรือเคลือบเม็ดยาหลุด สีสมํ่าเสมอ แคปซลู ผิวต้องเรียบ ผงยาไมช่ ้ืน ยาน้ําหรือยาฉีดต้องไม่ตกตะกอนหรือร่ัวซึม ไม่มีส่ิงแปลกปลอม ยานํ้าแขวนตะกอนต้องเป็นเน้ือเดียวกันหลังการเขย่า เป็นตน้ 2. การตรวจเอกลกั ษณ์ (Identification) เปน็ การตรวจพสิ จู นส์ ารทตี่ อ้ งการทราบวา่ ตรงกบั ทแ่ี จง้ ในฉลาก โดย การเปรียบเทียบสารละลายตัวอย่างกับสารละลายสารมาตรฐานโดยวิธี spectrophotometry, chromatography หรือวิธอี น่ื ๆ ตามทีร่ ะบไุ ว้ 3. ปรมิ าณตวั ยาส�ำ คญั (Assay หรอื Content of active ingredient) เป็นการตรวจหาปริมาณตัวยาสำ�คัญตามท่ีระบุในฉลาก มาตรฐานทว่ั ไปก�ำ หนดในชว่ ง 90.0-110.0% บางตวั ยาทม่ี ดี ชั นกี ารรกั ษาแคบ จะกำ�หนดเป็น 95.0-105.0% และตัวยาท่ีไม่คงสภาพ อาจกำ�หนด แตกต่างออกไปเป็น 90.0-115.0% หรือ 95.0-110.0% ของปริมาณ ทแ่ี จ้งบนฉลาก 73

GREEN BOOK 12 4. ความสม่าํ เสมอของตัวยาในแตล่ ะหนว่ ย (Uniformity of mass, BP หรือ Uniformity of dosage units, USP) มีการทดสอบ 2 แบบขึ้นกับปริมาณตัวยาในแต่ละหน่วย หรือ เปน็ สดั ส่วนกับสารทำ�เจือจาง คอื แบบที่ 1 หาค่าเบย่ี งเบนจากนํา้ หนกั เฉลี่ย (weight variation หรือ uniformity of weight) หรือ แบบท่ี 2 ความ สม่ําเสมอของปริมาณตัวยาในแต่ละหน่วย (content uniformity หรือ uniformity of content) โดยตำ�รายาฉบับใหม่ ๆ เช่น USP 29 เปน็ ตน้ ไป มีการเปล่ียนแปลงเกณฑ์มาตรฐานและการคำ�นวณ เป็นค่าท่ียอมรับได้ เช่น acceptance value ≤ 15.0% จากเดิมที่กำ�หนดเป็นช่วงของนํ้าหนักหรือ ปริมาณตัวยาสำ�คัญและค่า Relative Standard Deviation (% RSD) เปน็ ตน้ 5. การกระจายตัว (Disintegration) หมายถึง การทดสอบการแตกตัวของยาเม็ดหรือแคปซูลใน สภาวะและเวลาท่ีกำ�หนด แต่ไม่ได้แสดงถึงการละลายของเม็ดยาหรือ ตัวยาสำ�คญั ปัจจุบันวธิ ที ดสอบการแตกกระจายตวั ของเม็ดยาของ USP และ BP ได้ถูกปรับให้เป็นแนวทางเดียวกัน โดยการทดสอบใช้ยาจำ�นวน 6 เม็ด ถ้ายาแตกตัวสมบูรณ์ทุกเม็ดแสดงว่ายาเข้ามาตรฐาน แต่หากมียา 1-2 เม็ด แตกตวั ไมห่ มด ใหท้ �ำ การทดสอบเพมิ่ อกี 12 เมด็ การสรปุ ผลวา่ ยาเขา้ มาตรฐาน คือ ตอ้ งมียาเม็ดไม่น้อยกวา่ 16 เมด็ จากการทดสอบท้งั หมด 18 เม็ดทแี่ ตกตวั อย่างสมบรู ณ์ภายในระยะเวลาทกี่ ำ�หนด 74

GREEN BOOK 12 6. การละลายของตวั ยา (Dissolution) การทดสอบการละลายเป็นการควบคุมคุณภาพของผลิตภัณฑ์ เพ่ือให้มั่นใจว่าผลิตภัณฑ์นั้นมีความสม่ําเสมอกันในแต่ละรุ่นการผลิต และ สามารถแสดงถงึ คณุ ภาพไดด้ กี วา่ การทดสอบการกระจายตวั (disintegration) เพียงอย่างเดียว การละลายของตัวยาสำ�คัญออกจากผลิตภัณฑ์ นอกจาก จะขน้ึ อยกู่ บั ตวั ยาส�ำ คญั แลว้ ยงั ขนึ้ กบั คณุ สมบตั ขิ ององคป์ ระกอบอน่ื ๆ ในต�ำ รบั (excipients) ตลอดจนกรรมวิธใี นการผลิต ผลการทดสอบการละลายของตัวยาอาจสัมพันธ์หรือไม่สัมพันธ์ กับการทดสอบ bioavailability ซึ่งเป็นการทดสอบในร่างกาย (in vivo) ท่ีบ่งช้ีว่ายาถูกดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือดมากน้อยเพียงใด ถ้า in vitro dissolution สมั พนั ธก์ บั in vivo bioavailabitity จะสามารถใช้ dissolution profile เพ่ือบ่งบอกถึง bioavailability ได้ แต่ถ้า in vitro dissolution ไม่สัมพันธ์กับ in vivo bioavailability การทดสอบการละลายของตัวยา จะถือเป็น physical test คือ เป็นการตรวจสอบคุณภาพของผลิตภัณฑ์ ในสภาวะทก่ี ำ�หนดเทา่ นั้น ปัจจุบันการทดสอบการละลายของตัวยาท้ังใน USP และ BP ไดถ้ กู ปรบั ใหเ้ ปน็ แนวทางเดยี วกนั โดยการทดสอบประกอบดว้ ย 3 ขน้ั ตอน ๆ ละ 6, 6 และ 12 เมด็ รวม 24 เม็ด อาจสรุปผลการทดสอบได้ตง้ั แตข่ ั้นตอนใด ข้ันตอนหน่งึ หรือต้องทดสอบทัง้ 3 ขน้ั ตอน 7. Related substances / Related compounds / Chromato- graphic purity เป็นการตรวจหาสารอ่ืนที่ไม่ใช่ตัวยาสำ�คัญในตำ�รับ อาจเป็นสาร ซ่ึงเกิดขึ้นในกระบวนการสังเคราะห์ตัวยาสำ�คัญหรือเป็นสารสลายตัวของ ตัวยาสำ�คัญ หรือเป็นสารสกัดร่วม (co-extracted) ท่ีได้จากการสกัด ตวั ยาจากสมุนไพร สว่ นใหญ่ใชว้ ธิ ี Chromatography ในการทดสอบ 75

GREEN BOOK 12 8. การทดสอบ Bacterial endotoxins test เป็นการทดสอบหาปริมาณ endotoxin ที่เกิดจากแบคทีเรีย แกรมลบในยาฉีด โดยอาศัยหลักการทำ�ปฏิกิริยาระหว่างสารสกัดจากเลือด แมงดาทะเล (Limulus Amoebocyte Lysate) กบั ปรมิ าณสาร bacterial endotoxin ในตัวอย่าง โดยดูการเกิดวุ้นเมื่อครบเวลาท่ีกำ�หนด (Gel-clot method) หรือการวัดความขุ่นท่ีเกิดข้ึนอย่างต่อเน่ืองทุกช่วงเวลาของการ ทำ�ปฏิกิริยา (Turbidimetric method) แล้วเปรียบเทียบความขุ่นกับ เส้นกราฟของสารเอ็นโดทอกซินมาตรฐาน (Standard endotoxins) เพ่ือ หาปริมาณของสารเอ็นโดทอกซินในตัวอย่าง ซึ่งปริมาณสาร bacterial endotoxin แปรผกผันกบั เวลาที่ใช้ในการท�ำ ปฏกิ ิริยา 9. การทดสอบความปราศจากเชื้อ (Sterility Test) เป็นการทดสอบผลิตภัณฑ์ปราศจากเชื้อ เช่น ยาฉีด ยาหยอดตา ว่าไม่มีจุลินทรีย์ท่ีมีชีวิตอย่างสิ้นเชิง เช่น แบคทีเรีย เช้ือรา ฯลฯ ทดสอบ โดยนำ�ตัวอย่างยาไปเพาะเลี้ยงในอาหารเลี้ยงเช้ือแบคทีเรียหรือเชื้ออื่นๆ ในห้องปฏิบัติการที่ปราศจากเช้ือ หากไม่พบการเจริญเติบโตของเชื้อแสดงว่า ยานั้นปราศจากเชอ้ื 10. ปรมิ าณนาํ้ (Water) และนา้ํ หนกั ทห่ี ายไปหลงั อบแหง้ (Loss on drying) ปริมาณน้ําในผลิตภัณฑ์ยาส่งผลกระทบต่อการคงสภาพและอายุ ของยา ผลการทดสอบบ่งบอกถึงปริมาณน้ําในผลิตภัณฑ์ยา ในขณะท่ีการ ทดสอบน้ําหนักที่หายไปหลังอบแห้งใช้วิธีให้ความร้อนแก่ตัวอย่างยาในตู้อบ ผลการทดสอบบ่งบอกถงึ ปรมิ าณนาํ้ และสารระเหยทีอ่ ยู่ในผลิตภัณฑย์ า 76

GREEN BOOK 12 11. ความเปน็ กรด–ดา่ ง (pH) ยาท่ีอยู่ในรูปแบบของเหลว เช่น ยาฉีด ยาหยอดตา ยานํ้าเชื่อม ยานํ้าแขวนตะกอน ฯลฯ หากมีความเป็นกรด-ด่างไม่เหมาะสม อาจละลาย และดูดซึมเข้าสู่ร่างกายน้อย ทำ�ให้ผลการรักษาไม่ดีเท่าท่ีควร นอกจากน้ี ความเป็นกรด-ด่างยังมีผลต่อการคงสภาพของยาในภาชนะบรรจุ การวัด ความเปน็ กรด-ดา่ งของยาท�ำ ไดโ้ ดยใช้ pH meter ซง่ึ ท�ำ งานโดยใชห้ ลกั การวดั ความตา่ งศกั ยไ์ ฟฟา้ ทเ่ี กดิ ขนึ้ ระหวา่ งแทง่ อเิ ลก็ โทรด 2 แทง่ (glass electrode และ reference electrode) ทจ่ี มุ่ ในสารละลายของตวั อยา่ งยาแลว้ เปลยี่ นคา่ ความตา่ งศักยไ์ ฟฟา้ เปน็ คา่ pH 77

GREEN BOOK 12 การจัดท�ำ GREEN BOOK 1 – 11 ในการจัดทำ�สารสนเทศด้านคุณภาพยาท่ีได้จากการดำ�เนินโครงการ ประกันคุณภาพยาของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ซึ่งมีข้อจำ�กัดด้วย กฎระเบยี บตาม พระราชบัญญัติยา พ.ศ. 2510 และฉบบั แกไ้ ขเพ่ิมเติม และ พระราชบัญญัติข้อมูลข่าวสารของราชการ พ.ศ. 2540 ว่าด้วยการเผยแพร่ ข้อมูลสู่สาธารณะในส่วนของข้อมูลผลิตภัณฑ์ยาที่ไม่ผ่านเกณฑ์มาตรฐานน้ัน ไม่สามารถกระทำ�ได้ทันทีเพราะต้องผ่านกระบวนการตรวจสอบหาสาเหตุ ของสำ�นักงานคณะกรรมการอาหารและยาก่อนที่จะดำ�เนินการตามกฎหมาย ดังน้ัน ข้อมูลเหล่านี้จึงมีการเผยแพร่เฉพาะหน่วยงานของรัฐที่ร่วมดำ�เนิน โครงการทง้ั ในรปู ของเอกสารและผา่ นเครอื ขา่ ยอนิ เตอรเ์ นต็ ซงึ่ ตอ้ งก�ำ หนดชน้ั ความลับและให้รหสั การเขา้ ถงึ ขอ้ มูลแกบ่ ุคลากรในหน่วยงานราชการเทา่ นน้ั อย่างไรก็ตามการเผยแพร่ข้อมูลคุณภาพยาท่ีผ่านเกณฑ์มาตรฐาน สามารถกระทำ�ได้โดยไม่ขัดต่อพระราชบัญญัติดังกล่าว ซ่ึงสำ�นักยาและ วัตถุเสพติดได้กำ�หนดหลักเกณฑ์ในการคัดเลือก และพัฒนารูปแบบในการ น�ำ เสนอส�ำ หรับผลิตภณั ฑย์ าทผี่ ่านเกณฑม์ าตรฐาน เพ่อื เขา้ อยใู่ นบญั ชีรายช่อื ผลิตภัณฑ์ยาคุณภาพ โดยจัดทำ�เป็นหนังสือ “รายชื่อผลิตภัณฑ์ยาคุณภาพ และผู้ผลิต หรือ GREEN BOOK” เพ่อื เผยแพรข่ อ้ มลู ให้ผูเ้ กี่ยวข้องนอกเหนือ จากหน่วยงานของรัฐได้ใชป้ ระโยชน์มากขึน้ รายงานนไ้ี ดก้ ล่าวถงึ การจดั ทำ�สารสนเทศดา้ นคุณภาพยา คือ GREEN BOOK 1–11 ซ่ึงเผยแพรต่ ้งั แต่ ปี พ.ศ. 2548 เป็นตน้ มา พรอ้ มการส�ำ รวจ ความคิดเห็นและความพึงพอใจของผู้ใช้ข้อมูล เพื่อนำ�มาปรับปรุงและพัฒนา สารสนเทศด้านคุณภาพยาของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ให้มีความสมบูรณ์ ย่ิงขนึ้ 78

GREEN BOOK 12 การจัดทำ� GREEN BOOK 1 เปน็ การจัดท�ำ GREEN BOOK เล่มแรกโดยนำ�ขอ้ มูลผลการตรวจสอบ คณุ ภาพผลติ ภณั ฑย์ าในโครงการประกนั คณุ ภาพยา ตง้ั แตป่ งี บประมาณ 2545- 2547 มาพิจารณา การเลือกใช้ผลวเิ คราะหผ์ ลติ ภัณฑ์ยาจากโครงการดงั กลา่ ว มาเผยแพร่ เนอื่ งจากมกี ารวางแผนในการด�ำ เนนิ การทชี่ ดั เจน ทกุ ผลติ ภณั ฑท์ มี่ ี ชอ่ื สามญั และรปู แบบยาเหมอื นกนั ขนาดความแรงเทา่ กนั (pharmaceutical equivalence) ไม่ว่ามาจากแหล่งผลิตใด จะได้รับการตรวจสอบด้วยวิธีและ มาตรฐานเดียวกัน หัวข้อทดสอบเท่าเทียมกัน ซ่ึงเป็นวิธีและมาตรฐานตาม ต�ำ รายาทรี่ ฐั มนตรปี ระกาศ (USP 27, 2004 และ BP 2004) หรอื ฉบบั ใหมก่ วา่ เปน็ หลกั ในการก�ำ หนดรปู แบบและหลกั เกณฑใ์ นการคดั เลอื กขอ้ มลู คณุ ภาพยา มานำ�เสนอน้ัน มีการจำ�แนกข้อมูลผลิตภัณฑ์ยาตามช่ือสามัญทางยาและ แหลง่ ผลติ พบวา่ แตล่ ะแหลง่ ผลติ มกี ารขน้ึ ทะเบยี นยาชอ่ื สามญั เดยี วกนั รปู แบบ ยาและขนาดความแรงเทา่ กนั จ�ำ นวนหลายทะเบียนยา บางรายการมคี ณุ ภาพ ไม่สมํ่าเสมอในแต่ละทะเบียนยาท้ังท่ีผลิตจากแหล่งเดียวกัน คือ บางตำ�รับ ผ่านเกณฑ์มาตรฐานทุกรุ่นผลิต ในขณะที่บางตำ�รับไม่ผ่านเกณฑ์ในบางรุ่น ดังนั้น จึงใช้ทะเบียนยาเป็นตัวสำ�คัญในการคัดเลือก โดยแต่ละตำ�รับต้องมี ผลการตรวจสอบผา่ นเกณฑม์ าตรฐานทกุ หวั ขอ้ ทที่ ดสอบทกุ รนุ่ ผลติ อยา่ งนอ้ ย 3 รุ่น และหากมีปัญหาในการตัดสินใจจะนำ�เอกสารทะเบียนยามาพิจารณา รว่ มด้วย การระบุรายละเอียดข้อมูลที่เกี่ยวข้องด้านคุณภาพยา จะคำ�นึงถึง ประโยชน์สงู สดุ ในการนำ�ขอ้ มลู ไปใช้ โดยจ�ำ แนกประเภทของยา (category) ตามประสิทธิภาพในการรักษา ระบุช่ือสามัญทางยา (generic name) รูปแบบยา (dosage form) และหัวข้อทท่ี ดสอบคณุ ภาพ สำ�หรบั ผลติ ภัณฑ์ ยาทผ่ี า่ นเกณฑ์การคดั เลือกจะระบุ ชือ่ ผู้ผลติ หรอื ผู้แทนจ�ำ หนา่ ย ชื่อการค้า และขนาดความแรงของตัวยาสำ�คญั พร้อมทะเบียนยา 79

GREEN BOOK 12 ผลิตภัณฑ์ยาจำ�นวนมากที่ผ่านเกณฑ์มาตรฐาน แต่ไม่ได้รับการ คดั เลอื กมาเผยแพร่ เนอ่ื งจากไม่ครบ 3 ร่นุ ผลิต ส่วนใหญ่ไดร้ บั การส่มุ ตรวจ ทะเบียนยาละ 1 รุ่นผลิต โดยแต่ละช่ือสามัญจากแหล่งผลิตเดียวกัน อาจมีการข้ึนทะเบียนไว้ 3-5 ทะเบียนยาหรือมากกว่า ซึ่งในการรักษาสถาน ภาพของทะเบียนยาที่ได้รับอนุมัติจากสำ�นักงานคณะกรรมการอาหารและ ยานั้น ต้องมีการผลิตยาออกจำ�หน่าย ดังนั้น จากจำ�นวนผลิตภัณฑ์ยา ทผี่ ่านเกณฑ์มาตรฐาน 783 ตำ�รับ แตไ่ ด้รบั การคดั เลอื กมาเผยแพร่ใน GREEN BOOK 1 เพียง 261 ตำ�รับ (ร้อยละ 33) เท่าน้ัน จากช่ือสามัญทางยา 55 รายการ สำ�หรับยาต้นแบบ พบว่าได้รับการสุ่มตรวจจำ�นวนน้อย เน่ืองจาก โรงพยาบาลไม่ส่งตรวจ อาจเนื่องจากไม่สงสัยในคุณภาพ ประกอบกับ ยามีราคาแพง ทำ�ให้ข้อมูลของยาต้นแบบไม่ได้รับการเผยแพร่เท่าที่ควร อย่างไรก็ตามพอสรุปได้ว่าผลิตภัณฑ์ยาท่ีไม่ได้รับการเผยแพร่มาจากสาเหตุ 3 ประการ ประการแรก ผลิตภัณฑ์ยาน้ันได้รับการตรวจสอบ 3 รุ่นผลิตหรือ มากกวา่ ในแต่ละทะเบียนยา แต่มีบางรนุ่ ผลิตไมผ่ า่ นเกณฑ์มาตรฐาน ประการที่ 2 ผลิตภัณฑ์ยานั้นได้รับการตรวจสอบและผ่านเกณฑ์ มาตรฐาน แตไ่ มค่ รบ 3 รนุ่ ผลิตในแต่ละทะเบยี นยา ประการสุดท้าย ผลิตภัณฑ์ยานั้นไม่ถูกสุ่มตรวจ เพราะไม่มีใช้ใน โรงพยาบาลในชว่ งท่ีมกี ารสุม่ ตัวอย่าง การจัดทำ� GREEN BOOK 2 จากข้อจำ�กัด 3 ประการท่ีทำ�ให้ผลิตภัณฑ์ยาไม่ได้รับการเผยแพร่ใน GREEN BOOK 1 ดังน้ัน เพอื่ ให้ไดข้ ้อมูลเผยแพรม่ ากขน้ึ การดำ�เนินโครงการ ประกันคณุ ภาพยา ปงี บประมาณ 2548 จึงมกี ารสุ่มตวั อย่างเพิม่ เติมรอบที่ 2 ส�ำ หรบั ผลติ ภณั ฑย์ าทผ่ี า่ นเกณฑม์ าตรฐานแลว้ 2 รนุ่ ผลติ นอกจากนส้ี �ำ นกั ยา และวัตถุเสพติดได้ดำ�เนินโครงการ “ประกันคุณภาพยาท่ีใช้ในโรงพยาบาล 80

GREEN BOOK 12 ชุมชนและหน่วยปฐมภูมิ” โดยความร่วมมือและสนับสนุนงบประมาณจาก ส�ำ นกั งานหลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาติ โดยสมุ่ ตวั อยา่ งผลติ ภณั ฑย์ า 10 รายชอื่ สามญั ทางยาจากโรงพยาบาลชมุ ชน และคดั เลอื กขอ้ มลู มาเผยแพรใ่ น GREEN BOOK 2 ด้วย ในการจัดทำ� GREEN BOOK 2 พบว่า ตัวอย่างผลิตภัณฑ์ยาท่ีได้รับ การสุ่มตรวจในโครงการ ส่วนใหญ่ผู้ผลิตใช้ทะเบียนยาเดียวในการผลิตยา ช่ือสามัญแต่ละรายการเพ่ือจำ�หน่ายให้โรงพยาบาลรัฐ ซ่ึงเป็นผลจาก GREEN BOOK 1 ทำ�ให้ผู้ผลิตพัฒนาคุณภาพผลิตภัณฑ์ยาภายใต้ทะเบียน ยาเดียวโดยไม่จำ�เป็นต้องขึ้นทะเบียนยาไว้มากเกินความจำ�เป็น ทำ�ให้แต่ละ ตำ�รับมีจำ�นวนรุ่นผลิตมากพอที่ถูกสุ่มตรวจในโครงการประกันคุณภาพยา สำ�หรบั ปีงบประมาณ 2548 มีต�ำ รบั ท่ผี า่ นเกณฑ์มาตรฐาน ทงั้ หมด 421 ต�ำ รบั ไดร้ ับการคดั เลอื กมาเผยแพร่ใน GREEN BOOK 2 จ�ำ นวน 176 ตำ�รับ (รอ้ ยละ 42) จากชือ่ สามญั ทางยา 44 รายการ ส�ำ หรบั ต�ำ รบั ยาฉดี ยงั ไดร้ บั การเผยแพรน่ อ้ ยและไมค่ รอบคลมุ ทกุ แหลง่ ผลติ เนอ่ื งจากการตรวจสอบคณุ ภาพมหี วั ข้อทดสอบมากกว่ายารปู แบบอ่ืน ๆ บางหวั ข้อใช้ตวั อยา่ งจำ�นวนมาก เชน่ sterility, particulate matter เป็นต้น ดังนั้น จึงได้รับตัวอย่างยาจากโรงพยาบาลน้อย เพราะมียาอยู่จำ�นวนจำ�กัด เท่าทพี่ อใช้ในโรงพยาบาล การสำ�รวจความคิดเห็นและความพึงพอใจของผู้ใช้ข้อมูล GREEN BOOK 1–2 เกี่ยวกับวิธีการดำ�เนินโครงการประกันคุณภาพยาและการให้ บริการสารสนเทศด้านคุณภาพยา ได้แก่ เอกสารผลการตรวจวิเคราะห์ยา ทั้งท่ีผ่านและไม่ผ่านเกณฑ์มาตรฐานในโครงการประกันคุณภาพยา และ GREEN BOOK 1-2 เพื่อนำ�มาปรับปรงุ และพัฒนาการจดั ทำ�สารสนเทศดา้ น คุณภาพยา โดยส่งแบบสอบถามไปยังโรงพยาบาลและสถานพยาบาลต่างๆ ของรัฐ รวมทั้งสำ�นักงานสาธารณสุขจังหวัด ท่ัวประเทศ จำ�นวน 941 แห่ง ตอบกลบั มา 325 แหง่ (รอ้ ยละ 34.5) รอ้ ยละ 65 เปน็ หวั หนา้ กลมุ่ งานเภสชั กรรม อกี รอ้ ยละ 35 เป็นเภสัชกรโรงพยาบาล ซง่ึ ความคิดเห็นในเรือ่ งวธิ ีการด�ำ เนิน 81

GREEN BOOK 12 โครงการประกันคุณภาพยา ร้อยละ 92 เห็นด้วยในเร่ืองการสุ่มตัวอย่าง ผลิตภัณฑ์ยาตั้งแต่ 3 รุ่นผลิตข้ึนไปและควรทดสอบคุณภาพยาในทุกหัวข้อ ตามที่ตำ�รายากำ�หนด กรณีท่ียามีราคาแพง ร้อยละ 94 เสนอว่าควรมีการ ชดเชยยาให้แก่โรงพยาบาลที่ส่งตรวจ และวิธีการชดเชยยา ร้อยละ 45 มีความเห็นว่าควรระบุไว้ในสัญญาจะซ้ือจะขาย สำ�หรับความคิดเห็นเรื่อง การให้บริการสารสนเทศด้านคุณภาพยา ร้อยละ 71 ระบุว่าใช้เอกสาร ผลการตรวจวิเคราะห์คุณภาพยาเป็นข้อมูลสำ�หรับการจัดซื้อยาคราวต่อไป ร้อยละ 46 ระบุวา่ ไดใ้ ช้ GREEN BOOK เป็นแนวทางในการจดั ซอ้ื ยา และ ร้อยละ 45 ใช้ GREEN BOOK เปน็ แนวทางในการกำ�หนดค่คู ้า การจัดท�ำ GREEN BOOK 3 ตัวอย่างผลิตภัณฑ์ยาในโครงการประกันคุณภาพยาท่ีผ่านมา จะรับ ตัวอย่างท้ังหมดจากสำ�นักงานสาธารณสุขจังหวัดหรือโรงพยาบาลท่ีส่งตรวจ คณุ ภาพโดยไมม่ กี ารคดั เลอื กรนุ่ ผลติ จงึ พบปญั หาวา่ ผลติ ภณั ฑย์ าบางรายการ มีผู้ผลิตน้อยราย และมีใช้เหมือนกันในโรงพยาบาลหลายแห่งทั่วประเทศ ทำ�ให้ได้รับตัวอย่างจากแหล่งผลิตเดียวกันซ้ํารุ่นผลิตมากหรือหลายรุ่นเกิน ความจำ�เป็น ในขณะที่ผลิตภัณฑ์ยาบางรายการมีผู้ผลิตหลายราย แต่ได้รับ ตัวอยา่ งไม่ครอบคลมุ ทุกแหล่งผลิต ดังนนั้ เพือ่ ให้ครอบคลมุ แหล่งผลิตที่ไดร้ บั ข้อมูลจากโรงพยาบาล ไมซ่ ้ํารนุ่ ผลติ และจ�ำ นวนตัวอยา่ งไมม่ ากเกนิ ไป จงึ ท�ำ การสุ่มตัวอย่างในโครงการประกันคุณภาพยา ปีงบประมาณ 2549 โดยขอ ข้อมูลยาที่มีใช้ในโรงพยาบาล ตามช่ือสามัญทางยา ความแรง รูปแบบยา ช่ือการค้า ทะเบียนยา พร้อมรุ่นผลิต และระบุจำ�นวนตัวอย่างท่ีต้องการใน แต่ละผลิตภัณฑ์ และนำ�ข้อมูลท่ีได้มาบันทึกในโปรแกรมการสุ่มตัวอย่างจน ครบทุกโรงพยาบาล ภายใน 1 เดือน แล้วจึงสุ่มเลือกให้ครอบคลุมทุกแหล่ง ผลติ และจ�ำ นวนรนุ่ ทต่ี อ้ งการ โดยแจง้ ใหโ้ รงพยาบาลสง่ ตวั อยา่ งตามทส่ี มุ่ เลอื ก ท้ังนี้ตัวอย่างยาฉีดได้ลดการทดสอบในบางหัวข้อที่ต้องใช้ตัวอย่างจำ�นวน มากและเป็นหัวข้อท่ีไม่เคยพบปัญหาผิดมาตรฐาน ทำ�ให้ได้รับตัวอย่างยาฉีด 82

GREEN BOOK 12 เพ่ิมขน้ึ และได้ผลิตภณั ฑย์ าครอบคลมุ แหลง่ ผลติ มากกวา่ เดิม นอกจากน้ี สำ�นักยาและวัตถุเสพติดได้รับความร่วมมือและสนับสนุน งบประมาณจากส�ำ นกั งานหลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาติ ในการด�ำ เนนิ โครงการ “วิเคราะห์คุณภาพยา ณ หน่วยบริการในระบบหลักประกันสุขภาพ ถว้ นหนา้ ” ในปี พ.ศ. 2549 โดยสมุ่ ตัวอย่างยาจ�ำ นวน 11 รายช่อื สามัญทางยา ไดข้ ้อมูลมาเผยแพรใ่ น GREEN BOOK 3 ดว้ ย ซงึ่ จำ�นวนตำ�รับท่ผี า่ นเกณฑ์ มาตรฐาน มที ง้ั หมด 312 ต�ำ รบั ได้รบั การคัดเลอื กมาเผยแพร่ จ�ำ นวน 211 ตำ�รับ (รอ้ ยละ 68) จากช่ือสามัญทางยา 50 รายการ การจดั ท�ำ GREEN BOOK 4 เนอ่ื งในโอกาสคลา้ ยวนั พระราชสมภพ ครบ 80 พรรษา วนั ที่ 5 ธนั วาคม 2550 กระทรวงสาธารณสุขและหน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องท้ังภาครัฐและเอกชน ตา่ งพรอ้ มใจสนองพระราชจรยิ วตั รในการดแู ลสขุ ภาพผสู้ งู อายุ ภายใตโ้ ครงการ “80 พรรษา สบื สานพระเมตตา พฒั นาผสู้ งู วยั ” เพอื่ เฉลมิ พระเกยี รตพิ ระบาท สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ซึ่งกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ได้ร่วมดำ�เนินโครงการ ของกระทรวงสาธารณสุข ภายใต้ช่ือ “โครงการประกันคุณภาพยาสำ�หรับ ผสู้ งู อายุ : Golden Drugs for Golden Age (GoldenQ)” โดยการตรวจสอบ คณุ ภาพผลติ ภณั ฑย์ าทใี่ ชใ้ นโรคผสู้ งู อายุ ในระบบหลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาต ิ ได้แก่ ยาในกลุ่มรักษาโรคหัวใจ ยาขับปัสสาวะ ยาลดความดันโลหิต ยารักษาโรคเบาหวาน ยาลดไขมนั ในหลอดเลือด ยารักษาโรคระบบทางเดิน อาหารและทางเดนิ หายใจ และน�ำ ขอ้ มลู คณุ ภาพยามาจดั ท�ำ GREEN BOOK 4 ซ่ึงประกอบด้วย ข้อมูลผลิตภัณฑ์ยาในกลุ่มโรคผู้สูงอายุจากทุกโครงการ ท่ีผ่านมารวมกับข้อมูลคุณภาพยาในกลุ่มอื่นๆ ซ่ึงมีการปรับระยะเวลาของ การสุ่มตัวอย่างให้รวดเร็วขึ้น โดยใช้โทรสารทั้งในเรื่องการส่งข้อมูลจาก โรงพยาบาลและการสมุ่ เลอื กกลบั ไปภายใน 1 สปั ดาห์ ท�ำ ใหไ้ ดร้ บั ตวั อยา่ งตรง ตามทสี่ ุ่มเลอื ก และคดั เลือกข้อมลู ผลการตรวจสอบคุณภาพมาจัดท�ำ GREEN BOOK 4 เผยแพร่ภายในวันท่ี 5 ธันวาคม 2550 83

GREEN BOOK 12 จำ�นวนผลิตภัณฑ์ยาท่ีใช้ในโรคผู้สูงอายุ ได้รับคัดเลือกมาเผยแพร่ รวมทัง้ ส้นิ 272 ต�ำ รับ จากช่ือสามัญทางยา 55 รายการ ส�ำ หรับผลติ ภณั ฑ์ยา กลมุ่ อน่ื ๆ มจี �ำ นวนทผี่ า่ นเกณฑม์ าตรฐาน จ�ำ นวน 252 ต�ำ รบั ไดร้ บั การคดั เลอื ก มาเผยแพร่ จำ�นวน 173 ตำ�รับ (ร้อยละ 69) จากชื่อสามัญทางยา 43 รายการ ส�ำ หรบั การตรวจวเิ คราะหผ์ ลติ ภณั ฑย์ าทยี่ งั ไมม่ รี ะบใุ นต�ำ รายา จะใชว้ ธิ ี และเกณฑ์มาตรฐานในทะเบียนยา ส่วนการคัดเลือกตำ�รับใดมาเผยแพร่จะ พิจารณาเกณฑ์มาตรฐานที่ระบุไว้ในทะเบียนยาด้วย เพราะแต่ละตำ�รับอาจ กำ�หนดหัวข้อควบคุมคุณภาพไม่เท่ากัน เนื่องจากขึ้นทะเบียนยาไว้ในแต่ละปี ท่ีแตกต่างกัน ตำ�รับยาท่ีมีหัวข้อการควบคุมคุณภาพตามมาตรฐานสากล ท่ที นั สมัย จะไดร้ บั การคดั เลอื กมาเผยแพร่ใน GREEN BOOK 4 เช่น ต�ำ รับยา ที่กำ�หนดหัวข้อการละลายของตัวยา (dissolution) ซึ่งบ่งบอกคุณภาพได้ดี กว่าหัวขอ้ การกระจายตวั (disintegration) เปน็ ต้น เพอ่ื ใหโ้ รงพยาบาลไดใ้ ช้ เปน็ แนวทางในการก�ำ หนดคุณลักษณะของผลิตภัณฑ์ยาในการจัดซ้ือดว้ ย อย่างไรก็ตามในการคัดเลือกผลิตภัณฑ์ยาท่ีผ่านเกณฑ์มาตรฐานมา เผยแพร่ใน GREEN BOOK 4 พบว่า ผลิตภัณฑ์ยาที่มีการใช้น้อย หรือ มีการนำ�เข้าเพียงปีละ 2 รุ่นผลิต ทำ�ให้สุ่มตัวอย่างได้ไม่ครบ 3 รุ่น ดังน้ัน ในกรณที ี่มจี �ำ นวน 2 รนุ่ ผลิตเหมือนกันทกุ แหลง่ ผลติ และเป็นยาทีไ่ มม่ ปี ัญหา ด้านความคงสภาพจะอนุโลมคัดเลือกจาก 2 รุ่น ผลิตมาเผยแพร่อย่าง เทา่ เทียมกัน การจดั ทำ� GREEN BOOK 5 การดำ�เนินโครงการประกันคุณภาพยาปีงบประมาณ 2551 โดย ไดร้ บั ผลติ ภณั ฑย์ าทง้ั หมด 1,334 ตวั อยา่ งจาก 356 ทะเบยี นยา การตรวจสอบ คุณภาพผลิตภัณฑ์ยาท่ีมีชื่อสามัญทางยาและรูปแบบเดียวกัน โดยอ้างอิง วิธีและเกณฑ์มาตรฐานท่ีระบุในตำ�รายาเป็นหลัก พบว่าผ่านเกณฑ์มาตรฐาน 1,199 ตัวอยา่ ง ประมาณร้อยละ 90 จากจำ�นวน 294 ทะเบยี นยา และไดร้ บั 84

GREEN BOOK 12 การคัดเลือกมาเผยแพร่ใน GREEN BOOK 5 จำ�นวน 202 ทะเบียนยา 54 รายการยาชื่อสามัญ ท่ีมีจำ�นวน 2-3 รุ่นผลิตขึ้นไปและผ่านเกณฑ์มาตรฐาน ท้ังหมด สำ�หรับยาต้นแบบ ในการจัดทำ� GREEN BOOK 1-4 ท่ีผ่านมา มีคำ�ถามเสมอว่าทำ�ไม GREEN BOOK จึงไม่มีรายชื่อของยาต้นแบบ ท้ังนี้ เนอ่ื งมาจากไดร้ บั ตวั อยา่ งยาตน้ แบบจ�ำ นวนรนุ่ ผลติ นอ้ ยกวา่ เกณฑก์ ารคดั เลอื ก ท�ำ ใหไ้ มไ่ ดร้ บั การเผยแพร่ ดงั นน้ั ใน GREEN BOOK 5 ฉบบั น้ี เฉพาะยาตน้ แบบ ทกุ ต�ำ รบั ทผ่ี า่ นเกณฑม์ าตรฐานไดน้ �ำ มาเผยแพร ่ โดยไมก่ �ำ หนดจ�ำ นวนรนุ่ ผลติ สว่ นยาสามญั ยงั คงคดั เลอื กตามเกณฑท์ ่กี ำ�หนด ปจั จยั ส�ำ คญั ประการหนง่ึ ในการตรวจสอบคณุ ภาพยา คอื สารมาตรฐาน ซ่ึงส่วนใหญ่ต้องซ้ือจากต่างประเทศ ทำ�ให้การตรวจวิเคราะห์อาจไม่เป็นไป ตามระยะเวลาท่ีกำ�หนด บางชนิดมีราคาแพงจำ�เป็นต้องรอตรวจวิเคราะห์ ตัวอย่างในคราวเดียวกัน เพ่ือความประหยัดและการใช้สารมาตรฐานอย่าง คุ้มค่า นอกจากนี้สารมาตรฐานบางชนิดที่จัดเป็นวัตถุออกฤทธิ์ การจัดซื้อ ตอ้ งผา่ นขน้ั ตอนตามกฎระเบยี บของทางราชการผา่ นส�ำ นกั งานคณะกรรมการ อาหารและยา ทำ�ให้การตรวจวิเคราะห์ต้องล่าช้าและไม่สามารถตรวจ ไดท้ ันเวลาทกี่ ำ�หนด เช่น ต�ำ รบั ยา alprazolam tablets การตรวจสอบหวั ขอ้ content uniformity ต้องใช้สารมาตรฐานร่วม (internal standard) ท่ีเป็นวัตถุออกฤทธ์ิ ดังน้ัน ใน GREEN BOOK 1 จึงใช้ผลของ weight variationแทนซงึ่ ในโครงการฯปงี บประมาณ2552(ปรากฏในGREENBOOK6) ได้ดำ�เนินการตรวจสอบคุณภาพยาตำ�รับนี้ซํ้าอีก และได้เตรียมสารมาตรฐาน ดงั กลา่ วไวล้ ว่ งหน้า เพือ่ ให้ไดข้ ้อมูลคุณภาพทค่ี รบถ้วนตามทต่ี �ำ รายาก�ำ หนด การจดั ท�ำ GREEN BOOK 6 โครงการประกันคุณภาพยา ปีงบประมาณ 2552 ได้รับความร่วมมือ ในการส่งตัวอย่างผลิตภัณฑ์ยาเพื่อตรวจสอบคุณภาพ จากโรงพยาบาลรัฐ 353 แหง่ รวมจำ�นวน 1,151 ตวั อย่างจาก 447 ทะเบียนยา โดยมีผลติ ภัณฑ์ ยาที่ได้รับการทบทวนคุณภาพจำ�นวน 4 รายการ ได้แก่ albendazole 85

GREEN BOOK 12 tablets, indomethacin capsules, piroxicam capsules และ warfarin tablets ซง่ึ เปน็ ต�ำ รบั ทผ่ี า่ นการคดั เลอื กและเผยแพรใ่ นGREEN BOOK 3, 1, 1 และ 4 ตามลำ�ดับน้ัน ผลการตรวจสอบคุณภาพซ้ํา พบว่า albendazole tablets และ piroxicam capsules ในบางตำ�รบั ทีเ่ คยไมผ่ ่าน เกณฑม์ าตรฐาน หัวขอ้ การละลายของตัวยา ได้รบั การพัฒนาคุณภาพจนผา่ น เกณฑ์มาตรฐานในการตรวจวิเคราะห์คร้ังน้ี แต่สำ�หรับ indomethacin capsules และ warfarin tablets บางตำ�รบั ท่เี คยผ่านเกณฑม์ าตรฐาน ยังพบ ความไมส่ มา่ํ เสมอในการผลติ และไมผ่ า่ นเกณฑม์ าตรฐานในการตรวจวเิ คราะห์ ครั้งน้ี นอกจากน้ียังได้นำ�ข้อมูลจากผลการตรวจสอบคุณภาพผลิตภัณฑ์ยา ที่สุ่มจากร้านขายยา ผู้นำ�เข้าหรือผู้ผลิต โดยสำ�นักงานคณะกรรมการอาหาร และยาในปีเดียวกันมาเผยแพร่ด้วย ทำ�ให้ได้ข้อมูลจากแหล่งสุ่มตัวอย่าง ต่างกันเพ่ือให้เกิดการเฝ้าระวังคุณภาพยาครอบคลุมมากขึ้น สำ�หรับ ผลติ ภณั ฑย์ าทสี่ มุ่ โดยส�ำ นกั งานคณะกรรมการอาหารและยา ซง่ึ ตรวจวเิ คราะห์ โดยหอ้ งปฏบิ ตั กิ ารของส�ำ นกั ยาและวตั ถเุ สพตดิ ไดค้ ดั เลอื กมาเผยแพร ่ จ�ำ นวน 9 รายการ ไดแ้ ก่ dicyclomine hydrochloride tablets, diphenhydramine hydrochloride capsules, doxazosin mesilate tablets, fenofibrate capsules / tablets, levothyroxine sodium tablets, methocarbamol tablets, ofloxacin tablets, pioglitazone hydrochloride tablets และ tenoxicam tablets จากเกณฑ์มาตรฐานในตำ�รายาที่รัฐมนตรีประกาศ คือ USP 27, 2004 และ BP 2004 เมื่อเปรียบเทียบกับเกณฑ์มาตรฐานในตำ�รายาฉบับ ใหม่กว่า เช่น USP 31 และ BP 2008 พบว่า ไม่มีความแตกต่างในส่วน ท่ีเป็นสาระสำ�คัญ ยกเว้นหัวข้อความสมํ่าเสมอของตัวยา (uniformity of dosage units หรอื content uniformity) ซ่งึ ต้งั แต่ USP 29 และ BP 2008 เปน็ ตน้ มา มกี ารเปลย่ี นแปลงวธิ คี �ำ นวณและเกณฑม์ าตรฐานในหวั ขอ้ content uniformity ซึ่งเข้มงวดข้ึนจากเดิม ซ่ึงในการวิเคราะห์ยา Indomethacin capsules ของศนู ยว์ ทิ ยาศาสตรก์ ารแพทยท์ ่ี 10 อบุ ลราชธานี พบวา่ USP 31 86

GREEN BOOK 12 มีความเขม้ งวดกว่า ในกรณที ี่คา่ เฉล่ยี ของปริมาณตัวยาส�ำ คัญ (mean; c) มี คา่ ใกลเ้ คยี ง upper limit (110.0% la.) หรอื ใกล้ lower limit (90.0% la.) โดยยอมใหม้ คี า่ เบ่ียงเบนมาตรฐานแคบกวา่ ใน USP 27 แตก่ รณีทคี่ า่ c มคี า่ ใกล้เคียงกับปริมาณตัวยาท่ีแจ้งบนฉลาก (100.0% la.) ตำ�รายาท้ังสอง จะยอมรับค่าเบ่ียงเบนมาตรฐานได้สูงกว่ากรณีแรกและไม่แตกต่างกันมาก ในการผา่ นเกณฑ์มาตรฐาน การจัดท�ำ GREEN BOOK 7 การจัดทำ� GREEN BOOK 7 ได้คัดเลือกผลิตภัณฑ์ยาจากการ ดำ�เนินโครงการประกันคุณภาพยา ประจำ�ปีงบประมาณ 2552 และ 2553 ซ่ึงได้รับความร่วมมือในการส่งตัวอย่างยาจากโรงพยาบาลรัฐ ทั้งในและนอกสังกัดกระทรวงสาธารณสุขท่ัวประเทศ จำ�นวน 360 แห่ง และส�ำ นกั งานคณะกรรมการอาหารและยา ได้รบั ตวั อย่างท้งั ส้ินจ�ำ นวน 960 ตัวอย่าง (384 ทะเบียนยา) คัดเลือกรายการยาทั้งสิ้น จำ�นวน 35 รายการ โดยเปน็ ผลติ ภณั ฑ์ยาที่เคยตรวจวเิ คราะห์ในโครงการฯ ปที ผ่ี ่านมา จ�ำ นวน 22 รายการ โดยคัดเลือกรายการยาที่เคยพบปัญหาคุณภาพมาตรวจสอบซํ้าเพ่ือ ตรวจสอบคุณภาพผลิตภัณฑ์ยา และเป็นการเฝ้าระวังคุณภาพผลิตภัณฑ์ยา เป็นระยะๆ จากการทบทวนคุณภาพในปีนี้ พบว่าส่วนใหญ่มีการพัฒนา คุณภาพและผ่านตามเกณฑ์มาตรฐาน เช่น amitriptyline hydrochloride tablets เปน็ รายการยาที่มีการพฒั นาคณุ ภาพผลิตภณั ฑ์ จากเดมิ เป็นยาเมด็ เคลือบน้ําตาลเปลี่ยนเป็นเคลือบฟิล์ม ทำ�ให้ลดปัญหาด้านการละลายของ ตัวยา สำ�หรับ enalapril maleate tablets พบว่าผู้ผลิตในประเทศมีการ พฒั นาคุณภาพผลิตภณั ฑจ์ นผ่านเกณฑ์มาตรฐาน โดยยาทีผ่ ิดมาตรฐานเกอื บ ท้งั หมดเปน็ ยาสามัญทนี่ �ำ เข้าจากตา่ งประเทศ สำ�หรบั รายการยาท่ียังคงพบผิดมาตรฐาน เชน่ aspirin tablets และ dipotassium clorazepate capsules เนอ่ื งจากคุณสมบัติความไมค่ งสภาพ ของตัวยา โดยพบผิดมาตรฐานหัวข้อปริมาณตัวยาสำ�คัญ และปริมาณ 87

GREEN BOOK 12 สารสลายตัว สำ�หรับ aspirin tablets พบหลายตัวอย่างที่มีลักษณะของ ยาเสื่อมคณุ ภาพกอ่ นวนั หมดอายุ คอื มีกลิน่ ฉนุ ของ acetic acid และมีผลกึ salicylic acid ซง่ึ เปน็ สารสลายตัวระเหิดมาเกาะอยทู่ แ่ี ผงและเม็ดยา ส�ำ หรับ dipotassium clorazepate capsules พบผิดมาตรฐานจำ�นวนมาก จึงไม่ ผ่านเกณฑ์คัดเลือกมาเผยแพร่ โดยตัวอย่างที่ส่งตรวจวิเคราะห์มีลักษณะชื้น ซึ่งตำ�รับยานี้ตัวยาสลายตัวง่ายเม่ือสัมผัสความชื้น ความร้อน และแสง ตำ�รายาจึงกำ�หนดให้ยาตำ�รับนี้ต้องอยู่ในภาชนะบรรจุ class A ซึ่งความช้ืน ไม่สามารถผา่ นได้และป้องกนั แสง ผลิตภัณฑ์ยาที่สุ่มตัวอย่างโดยสำ�นักงานคณะกรรมการอาหารและยา คือ erythropoietin alfa sterile solution กรมวิทยาศาสตรก์ ารแพทยไ์ ด้ ตรวจวเิ คราะหค์ ุณภาพตามมาตรฐานต�ำ รายาและเผยแพรใ่ น GREEN BOOK 7 ด้วยเชน่ กนั การจดั ท�ำ GREEN BOOK 8 การดำ�เนินโครงการประกันคุณภาพยา ปีงบประมาณ 2554 ได้รับ ความร่วมมือจากโรงพยาบาลรัฐทั้งในและนอกสังกัดกระทรวงสาธารณสุข ทั่วประเทศ 336 แห่ง และข้อมูลทะเบียนยาจากสำ�นักงานคณะกรรมการ อาหารและยา ตรวจวิเคราะห์รายการผลิตภัณฑ์ยาแผนปัจจุบันและ ผลิตภัณฑย์ าจากสมนุ ไพร จำ�นวน 35 รายการ ได้รบั ตวั อย่างทั้งสิ้น จ�ำ นวน 692 ตัวอย่าง (324 ทะเบียนยา) เป็นยาแผนปัจจุบันจำ�นวน 581 ตัวอย่าง ผลติ ภณั ฑย์ าจากสมุนไพร 111 ตวั อยา่ ง ในการสุ่มตัวอย่างผลิตภัณฑ์ยาแผนปัจจุบัน 32 รายการ ซ่ึงเป็น ผลติ ภณั ฑย์ าทเ่ี คยตรวจวเิ คราะหใ์ นโครงการปที ผ่ี า่ นมา 16 รายการเพอ่ื ตดิ ตาม คุณภาพ โดยเป็นรายการยาที่เคยพบปัญหาคุณภาพ และเป็นการเฝ้าระวัง คณุ ภาพผลติ ภัณฑ์ยาเป็นระยะๆ และอาจมีผ้ผู ลิตเพิม่ ขน้ึ ซ่งึ พบวา่ ผลติ ภัณฑ์ ยาทมี่ ีปญั หาเหลา่ น้ีมีการพัฒนาคุณภาพและผ่านเกณฑม์ าตรฐาน นอกจากน้ี การคัดเลือกผลิตภัณฑ์ยาในโครงการยังพิจารณาจาก 88

GREEN BOOK 12 ตำ�รายาฉบับใหม่ท่ีมีการเปลี่ยนแปลงเกณฑ์มาตรฐานในบางหัวข้อ เช่น amlodipine tablets เคยสมุ่ ตัวอยา่ งเมอื่ ปี 2549 ซึง่ ขณะน้ันยังไม่มรี ะบใุ น ต�ำ รายาทร่ี ฐั มนตรปี ระกาศ จงึ ใชเ้ กณฑม์ าตรฐานของผผู้ ลติ ทข่ี น้ึ ทะเบยี นยาไว ้ ซง่ึ ไมม่ ขี อ้ ก�ำ หนดหวั ขอ้ related substances แตใ่ นปี 2554 มรี ะบใุ นต�ำ รายา The United States  Pharmacopeia 33 (USP 33) ซึ่งกำ�หนดหัวข้อ related compounds ไว้ซ่ึงบ่งบอกอายุของยาได้ หรือกรณี Lithium carbonate capsules ซง่ึ อยใู่ นโครงการฯ ปงี บประมาณ 2551 ตามขอ้ ก�ำ หนด ของทะเบยี นยาผผู้ ลติ ไมม่ กี ารก�ำ หนดหวั ขอ้ การละลายของตวั ยา (dissolution) เม่ือมีระบุในตำ�รายา USP 33 ท่ีกำ�หนดมาตรฐานการละลายของตัวยาไว้ จึงนำ�มาเข้าโครงการเพ่ือตรวจสอบคุณภาพตามตำ�รายาดังกล่าว ซึ่งหัวข้อ การละลายของตัวยาจะบ่งบอกถึงคุณภาพท่ีชัดเจนกว่าการทดสอบการ กระจายตวั ของยา (disintegration) ท่ีระบใุ นทะเบยี นยา การจัดทำ� GREEN BOOK 9 โครงการประกันคุณภาพยา ปีงบประมาณ 2555 ได้รับความร่วมมือ จากโรงพยาบาลรัฐทั้งในและนอกสังกัดกระทรวงสาธารณสุขทั่วประเทศ 322 แหง่ ตรวจวเิ คราะหร์ ายการผลติ ภณั ฑย์ าแผนปจั จบุ นั จ�ำ นวน 29 รายการ ยาในบัญชียาจากสมุนไพร พ.ศ. 2549 จำ�นวน 10 รายการ รวมท้ังสิ้น 39 รายการ ไดร้ บั ตวั อยา่ งทงั้ สนิ้ จ�ำ นวน 1,167 ตวั อยา่ ง เปน็ ยาแผนปจั จบุ นั จ�ำ นวน 1,084 ตัวอย่าง ผลิตภัณฑย์ าจากสมนุ ไพร 83 ตวั อยา่ ง สำ�หรับการสุ่มตัวอย่างผลิตภัณฑ์ยาแผนปัจจุบันจำ�นวน 29 รายการ ซ่ึงเป็นรายการยาท่ีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์คัดเลือกจากผลการสำ�รวจ โรงพยาบาลรัฐท่ัวประเทศ เร่ืองรายการยาท่ีต้องการทราบผลวิเคราะห์ คุณภาพ นอกจากน้มี ีการทบทวนคุณภาพยาท่เี คยตรวจวิเคราะห์ในโครงการ ปีท่ีผ่านมาจำ�นวน 22 รายการ เพ่ือเป็นการเฝ้าระวังคุณภาพผลิตภัณฑ์ยา อย่างต่อเน่ือง พบว่าผลิตภัณฑ์ยาที่เคยมีปัญหาบางรายการมีการพัฒนา คุณภาพและผ่านเกณฑ์มาตรฐาน เช่น enalapril tablets ซึ่งตรวจ 89

GREEN BOOK 12 วิเคราะห์คุณภาพปี 2553 พบผิดมาตรฐานจำ�นวนมากในผู้ผลิตรายหน่ึง ท่ีนำ�เข้าจากต่างประเทศ ซึ่งกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ได้เผยแพร่ข้อมูล ผลตรวจวิเคราะห์ดังกล่าวนี้ให้โรงพยาบาลรัฐท่ัวประเทศทราบ ในปีน้ีเมื่อ ทบทวนคุณภาพอีกคร้ังไม่พบโรงพยาบาลส่งตัวอย่างจากผู้ผลิตดังกล่าวตรวจ วิเคราะห์ และผลตรวจวิเคราะห์ยา enalapril tablets ในปีน้ีไม่มีตัวอย่าง ที่ผิดมาตรฐาน แสดงใหเ้ ห็นถงึ ผลของขอ้ มูลจากโครงการฯ ร่วมกบั กลไกของ หน่วยงานรัฐท่ีดำ�เนินการร่วมกันเพ่ือกำ�กับดูแลคุณภาพยาภายในประเทศ และผู้ผลิตมีการควบคุมคุณภาพให้สม่ําเสมอ เพื่อให้ประชาชนผู้รับบริการ ในระบบประกันสุขภาพได้ใช้ยาที่มีคุณภาพ สำ�หรับรายการยาท่ีทบทวน คุณภาพและยังคงพบผิดมาตรฐาน ยากลุ่มน้ีส่วนใหญ่มีปัญหาเร่ืองตัวยา สำ�คัญไม่คงสภาพ สลายตัวง่าย ยาไวต่อความช้ืน/แสง หรือยาละลายน้ํา ได้นอ้ ย ดังนัน้ หวั ขอ้ ท่ีพบผิดมาตรฐานของยาในกลมุ่ น้คี อื ปริมาณตัวยาส�ำ คัญ ปริมาณสารสลายตัว การละลายของตัวยา เป็นต้น ตัวอย่างเช่น aspirin tablets, warfarin sodium tablets อยา่ งไรก็ตามถงึ แมว้ า่ ตวั ยาส�ำ คญั จะมี ข้อจำ�กัดแตกต่างกันที่ทำ�ให้ผลิตภัณฑ์ยามีปัญหาคุณภาพ แต่ในภาพรวม ผลิตภณั ฑ์ยาสว่ นใหญ่ทใ่ี ช้ในโรงพยาบาลรฐั มคี ณุ ภาพตามมาตรฐานสากล การจัดท�ำ GREEN BOOK 10 การจัดทำ� GREEN BOOK 10 ได้คัดเลือกผลิตภัณฑ์ยาจากโครงการ ประกนั คณุ ภาพยา ปงี บประมาณ 2555-2556 ของกรมวทิ ยาศาสตรก์ ารแพทย์ ซ่ึงผ่านเกณฑ์มาตรฐานตามตำ�รายาฉบับปัจจุบัน (ปีงบประมาณ 2556 ใชว้ ิธแี ละเกณฑ์มาตรฐานตาม United States Pharmacopeia : USP 35 หรือ British Pharmacopoeia : BP 2012) หรืออ้างอิงทะเบียนยากรณี ท่ีไม่มีระบุในตำ�รายา การสุ่มตัวอย่างได้รับความร่วมมือจากโรงพยาบาลรัฐ ทง้ั ในและนอกสงั กดั กระทรวงสาธารณสขุ ทว่ั ประเทศ 271 แหง่ เปน็ ผใู้ หข้ อ้ มลู และสง่ ตวั อย่างตรวจวเิ คราะห์ โดยปงี บประมาณ 2556 ไดผ้ ลสรปุ คณุ ภาพยา จำ�นวน 61 รายการ จำ�นวนตัวอย่างท้ังหมด 819 ตัวอย่าง จำ�แนกเป็น 90

GREEN BOOK 12 ยาแผนปจั จบุ นั 47 รายการ จ�ำ นวน 664 ตวั อยา่ ง พบผดิ มาตรฐาน 47 ตวั อยา่ ง (ร้อยละ 7.1) และยาในบัญชียาจากสมนุ ไพร พ.ศ. 2555 จ�ำ นวน 14 รายการ จำ�นวน 155 ตวั อย่าง พบผิดมาตรฐาน 22 ตัวอยา่ ง (รอ้ ยละ 14.2) ตามท่ีกรมบัญชีกลางประกาศเรื่อง มาตรการควบคุมการเบิกจ่าย ยานอกบัญชียาหลักแห่งชาติท่ีมีมูลค่าการใช้สูง พบว่ามีรายการยาที่กรม วิทยาศาสตร์การแพทย์ไม่เคยดำ�เนินการสุ่มตรวจวิเคราะห์คุณภาพยา (ยกเว้นกลุ่มยารักษามะเร็ง และยาท่ีมีผู้ผลิตรายเดียว) ได้แก่ alendronate tablets, cilostazol tablets, irbesartan tablets, pamidronate sterile solution, pantoprazole tablets, perindopril tablets, และ quinapril tablets ซ่ึงกรมฯ ได้ดำ�เนินการตรวจวิเคราะห์คุณภาพยา ดังกล่าว ในปีงบประมาณ 2556 นอกจากนี้ได้ขยายขอบเขตของโครงการฯ ให้ครอบคลมุ แหล่งกระจายยาทสี่ ำ�คญั ของประเทศ เช่น รา้ นขายยา เพ่ือตรวจ สอบคณุ ภาพยาทปี่ ระชาชนสามารถหาซอื้ ดว้ ยตนเอง โดยคัดเลือกรายการยา paracetamol tablets ซ่ึงมีหลายผู้ผลิตและราคาแตกต่างกันมาก โดย ตัวอย่างยาที่สุ่มตรวจวิเคราะห์เป็นผลิตภัณฑ์จากผู้ผลิตภายในประเทศ จ�ำ นวน 10 ราย และผผู้ ลติ ต่างประเทศจำ�นวน 1 ราย รวมท้งั หมด 11 ราย ตรวจวิเคราะห์หัวข้อปริมาณตัวยาสำ�คัญ และการละลายของตัวยา พบว่า ทกุ ตัวอย่างท่ถี กู สุ่มตรวจผ่านเกณฑม์ าตรฐานก�ำ หนด สำ�หรับภาพรวมผลตรวจวิเคราะห์คุณภาพยาแผนปัจจุบัน ในปี งบประมาณ 2556 พบว่าส่วนใหญ่ยามีคุณภาพ ผ่านเกณฑ์มาตรฐานสากล แต่ท่ีพบผิดมาตรฐานจะเป็นเฉพาะบางรายการยา เน่ืองด้วยคุณสมบัติ ของตัวยาสำ�คัญท่ีมีแนวโน้มปัญหาคุณภาพ หรือเป็นการผิดมาตรฐานเฉพาะ ทะเบียน เฉพาะรุ่นของผู้ผลิตบางราย ซึ่งมีปัจจัยหลายอย่างเกี่ยวข้อง เช่น วตั ถุดิบตัวยาส�ำ คัญ สูตรตำ�รับ การคดั เลอื กบรรจภุ ณั ฑ์ กระบวนการควบคุม การผลิตท่ีสมํ่าเสมอ การขนส่ง และสภาพการเก็บรักษา ซึ่งผู้ผลิตต้อง ตระหนักเพ่ือให้ผลิตภัณฑ์ยาสามารถคงสภาพตลอดอายุการใช้งาน ตัวอย่าง รายการยาที่พบผิดมาตรฐานมาก เชน่ cetirizine hydrochloride tablets 91

GREEN BOOK 12 เป็นยาต้านฮีสตามีน ใช้รักษาอาการแพ้ พบผิดมาตรฐานหัวข้อ related substances จ�ำ นวน 15 ตวั อย่าง จากทัง้ หมด 39 ตัวอย่าง (รอ้ ยละ 38.5) เน่ืองจากตัวยาสลายตัวได้ด้วยปฏิกิริยาออกซิเดชัน ซ่ึงวัตถุดิบตัวยาสำ�คัญ สตู รต�ำ รบั กระบวนการผลติ และภาชนะบรรจุสามารถสง่ ผลตอ่ คณุ ภาพยาทงั้ สน้ิ หรอื ยา stavudine capsules เปน็ ยาตา้ นไวรสั พบปญั หาคณุ ภาพเรอ่ื งความชนื้ โดยตรวจวิเคราะห์ 6 ตวั อยา่ ง พบผิดมาตรฐานทกุ ตวั อย่าง (รอ้ ยละ 100.0) ซ่ึงตัวยาสามารถเกิดปฏิกิริยา hydrolysis ได้สารสลายตัวเป็น thymine และจากการสำ�รวจคุณภาพ stavudine capsules ในปีงบประมาณ 2551 พบวา่ รอ้ ยละ 100 ของตวั อย่างทีต่ รวจวเิ คราะหท์ ัง้ หมดจ�ำ นวน 18 ตวั อยา่ ง มีปญั หาคณุ ภาพเร่ืองความชนื้ เช่นกนั การจัดท�ำ GREEN BOOK 11 การจัดทำ� GREEN BOOK 11 ได้คัดเลือกผลิตภัณฑ์ยาจากโครงการ ประกันคุณภาพยา ปีงบประมาณ 2557 จำ�นวน 38 รายการ รวมตัวอย่าง ท่ีตรวจวิเคราะห์ทั้งส้ินจำ�นวน 444 ตัวอย่าง จำ�แนกเป็นยาแผนปัจจุบัน 35 รายการ จ�ำ นวน 418 ตวั อย่าง พบผิดมาตรฐาน 20 ตัวอย่าง (ร้อยละ 4.8) และยาจากสมนุ ไพร 3 รายการ จำ�นวน 26 ตัวอยา่ ง พบผดิ มาตรฐาน 3 ตัวอย่าง (ร้อยละ 11.5) ในภาพรวมพบว่ายาส่วนใหญ่มีคุณภาพตาม มาตรฐานสากล โดยยาแผนปจั จุบนั พบผดิ มาตรฐานเพยี งร้อยละ 4.8 การด�ำ เนนิ โครงการฯ ในปงี บประมาณ 2557-2558 มกี ารปรบั ระบบ การดำ�เนินงาน โดยให้โรงพยาบาลแสดงความจำ�นงการส่งตัวอย่างยา เพียงช่องทางเดียวเท่าน้ัน คือ บันทึกข้อมูลยาผ่านระบบโปรแกรม Single Window ของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ท่ีเว็บไซต์ www.tumdee.org/ alert จากน้ันจึงทำ�การสุ่มตัวอย่างจากข้อมูลในโปรแกรมดังกล่าว และแจ้ง โรงพยาบาลให้ส่งตัวอย่างมาท่กี รมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ท้งั น้เี พ่อื ลดระยะ เวลาและประหยัดทรัพยากร อย่างไรก็ดีพบว่าจำ�นวนโรงพยาบาลท่ีแสดง ความจำ�นงเข้ามาในระบบเพ่ือให้ข้อมูลและส่งตัวอย่างลดลงถึงร้อยละ 60 92

GREEN BOOK 12 เมอ่ื เทยี บกบั การด�ำ เนนิ งานในปงี บประมาณ 2555 – 2556 ซงึ่ ใชว้ ธิ สี มุ่ ตวั อยา่ ง โดยแจ้งผ่านหนังสือราชการควบคู่กับโปรแกรม Single Window พบว่ามี โรงพยาบาลเข้าร่วมโครงการในแต่ละปีประมาณ 300 กว่าแห่ง ดังน้ัน กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์จึงดำ�เนินการสำ�รวจสาเหตุโดยส่งแบบสอบถาม ถงึ โรงพยาบาล ไดร้ บั แบบสอบถามตอบกลบั จำ�นวน 107 แหง่ จากขอ้ มูลทีไ่ ด้ รับพบวา่ มโี รงพยาบาลไมร่ จู้ กั ระบบโปรแกรม Single Window ร้อยละ 29.0 มีปัญหาเร่ืองการเข้าถึงหรือการเชื่อมต่ออินเตอร์เน็ตของโรงพยาบาล รอ้ ยละ 18.7 เขา้ ใชง้ านเวบ็ ไซตไ์ มไ่ ด/้ ใชง้ านไมส่ ะดวก รอ้ ยละ 23.3 ปญั หาอน่ื ๆ รอ้ ยละ 8.4 และไมพ่ บปญั หาการใชง้ านเพยี งรอ้ ยละ 20.6 ซงึ่ กรมวทิ ยาศาสตร์ การแพทย์จะทบทวนขั้นตอนดำ�เนินงาน เพ่ิมการประชาสัมพันธ์และพัฒนา ระบบให้ตอบสนองผ้ใู ช้งานตอ่ ไป สำ�หรับยา Warfarin sodium tablets ซ่ึงเคยตรวจวิเคราะห์ในปี 2555 และมกี ารเผยแพร่ข้อมูลไม่ครบถว้ นใน GREEN BOOK 9 ส�ำ นกั ยาและ วตั ถเุ สพติดจึงได้เพม่ิ เติมข้อมลู ที่ผา่ นเกณฑใ์ น GREEN BOOK 11 93

GREEN BOOK 12 20 ค�ำ ถาม – ค�ำ ตอ บ เร่ืองการประกันคณุ ภาพยาในโรงพยาบาลรัฐ และการจดั ทำ�หนังสือ GREEN BOOK ถาม 1. ทำ�ไมต้องประกันคณุ ภาพยาทใ่ี ชใ้ นโรงพยาบาล? ตอบ : กระทรวงสาธารณสขุ ไดป้ ฏริ ปู ระบบบรหิ ารเวชภณั ฑ์ เพอ่ื ใหโ้ รงพยาบาล ทุกระดับมีการจัดซ้ือยาท่ีดี มีคุณภาพในราคาประหยัด ซึ่งการจัดซ้ือยาเข้า โรงพยาบาลรัฐ มีผู้เสนอขายในราคาท่ีแตกต่างกันเม่ือผ่านการพิจารณา เอกสารต่าง ๆ ท้ังด้านการผลิตและการควบคุมคุณภาพยาตามข้อกำ�หนด คุณลกั ษณะเฉพาะ (specification) แลว้ จึงมาตดั สินดว้ ยราคายาโดยใชร้ าคา ตํ่าสุด ทำ�ให้ผู้รับบริการไม่มีความเช่ือมั่นในคุณภาพยาราคาถูก ดังน้ัน กรม วิทยาศาสตร์การแพทย์จึงดำ�เนินโครงการประกันคุณภาพยาหลังจากมีการ ส่งมอบยาให้โรงพยาบาล ถาม 2. การจัดซ้ือยาของโรงพยาบาล หากพิจารณาคุณภาพจาก ใบรบั รองผลของผูผ้ ลิต (Certificate of Analysis) จะเช่ือถือไดห้ รือไม่? ตอบ : การจดั ซอื้ ยาของโรงพยาบาล สามารถพจิ ารณาคณุ ภาพจากใบรบั รอง ผลของผผู้ ลติ (Certificate of Analysis) ได้ กรณที ่ผี ู้ผลิตผา่ นการรบั รองตาม หลักเกณฑว์ ธิ กี ารทีด่ ีในการผลติ (Good Manufacturing Practice; GMP) แล้ว โดยเฉพาะอย่างย่ิงผู้ผลิตท่ีห้องปฏิบัติการได้รับการรับรองมาตรฐาน ISO/IEC 17025 หรอื เทยี บเทา่ หากโรงพยาบาลสงสยั ในคณุ ภาพผลติ ภณั ฑย์ า ที่ส่งมอบ จะมีการสุ่มตรวจวิเคราะห์ในโครงการประกันคุณภาพยาของกรม วทิ ยาศาสตร์การแพทย์ ซงึ่ เป็นการยนื ยนั ใบรบั รองผลของผผู้ ลติ ด้วยเช่นกนั ถาม 3. กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์มีแนวทางในการประกันคุณภาพยา ในโรงพยาบาลอย่างไร? ตอบ : แต่ละปีกรมวทิ ยาศาสตรก์ ารแพทยด์ �ำ เนินโครงการประกันคุณภาพ ยาที่ใช้ในโรงพยาบาล โดยวางแผนสุ่มตัวอย่างยาหลังการจัดซื้อและส่งมอบ 94

GREEN BOOK 12 มาตรวจสอบคุณภาพโดยใช้วิธีและมาตรฐานตามตำ�รายาสากลฉบับปัจจุบัน ในทุกตัวอย่างไม่ว่ามาจากแหล่งผลิตใด เพ่ือเปรียบเทียบคุณภาพในหัวข้อ ทีเ่ ทา่ เทยี มกัน บนมาตรฐานเดยี วกนั ทกุ แหลง่ ผลิต และเพอ่ื เฝ้าระวงั คุณภาพ ยาทจี่ �ำ หนา่ ยในประเทศวา่ หากใชว้ ธิ แี ละมาตรฐานทท่ี นั สมยั ดงั กลา่ ว ผลติ ภณั ฑ์ ยามคี ณุ ภาพหรอื มปี ญั หาดา้ นใดบา้ ง เพอื่ ใหผ้ เู้ กยี่ วขอ้ งทกุ ภาคสว่ นไดร้ บั ทราบ ข้อมูลและนำ�ไปพฒั นาคณุ ภาพยาให้เปน็ ไปตามมาตรฐานสากล ถาม 4. ท�ำ ไมไมใ่ ชว้ ธิ วี เิ คราะหแ์ ละมาตรฐานทผ่ี ผู้ ลติ ระบไุ วใ้ นทะเบยี นยา? ตอบ : ทะเบียนยาท่ีอ้างอิงตำ�รายาแต่ละยุคสมัยจะมีหัวข้อการควบคุม คุณภาพท่ีแตกต่างกันหรือไม่เท่ากัน เพราะตำ�รายามีการปรับปรุงมาตรฐาน ตลอดเวลา เพื่อบ่งบอกคุณภาพยาให้ชัดเจนและมีประสิทธิภาพย่ิงข้ึน แต่ ทะเบียนยาที่ได้รับอนุมัติจากสำ�นักงานคณะกรรมการอาหารและยาเป็น ทะเบียนยาท่ีมีอายุตลอดชีพ ดังนั้นในการดำ�เนินโครงการประกันคุณภาพ ยานั้น แต่ละผลิตภัณฑ์ยาสุ่มมาจากหลากหลายผู้ผลิต หากอ้างอิงมาตรฐาน ในทะเบียนยาของแต่ละรายจะไม่สามารถเปรียบเทียบคุณภาพกันได้ (pharmaceutical equivalence) และเป็นเหตุผลหนึ่งที่ทำ�ให้โรงพยาบาล ตอ้ งก�ำ หนด specification ในการจดั ซอ้ื ยาโดยอา้ งองิ ต�ำ รายาฉบบั ทร่ี ฐั มนตรี ประกาศหรือฉบับปัจจุบัน เพ่ือให้ได้ยาท่ีมีคุณภาพทันสมัยเช่นกัน ยกเว้น กรณีรายการยานั้นไม่มีในตำ�รายา จึงจะใช้วิธีวิเคราะห์และมาตรฐานตาม ทผี่ ูผ้ ลติ ระบุไว้ในทะเบยี นยา ถาม 5. วิธีวเิ คราะหแ์ ละมาตรฐานทร่ี ะบใุ นทะเบียนยาจะน�ำ มาใช้อ้างองิ ในกรณีใดบา้ ง? ตอบ : กรณที สี่ �ำ นกั งานคณะกรรมการอาหารและยาส่งตรวจวิเคราะหเ์ พือ่ สามารถนำ�ผลไปดำ�เนินการทางกฎหมายได้น้นั จะระบุว่าให้ใช้วิธีตามทะเบียน ยา หรือวิธีตามตำ�รายาฉบับที่รัฐมนตรีประกาศ (British Pharmacopoeia, BP 2011 หรือ The United States Pharmacopeia, USP 34/ 2011) 95

GREEN BOOK 12 หรือผลิตภัณฑ์ยาท่ีออกฤทธิ์นาน (sustained/ extended release) การทดสอบการละลายของตัวยาตามช่วงเวลา (dissolution profile) ตอ้ งใช้วธิ ที ีผ่ ้ผู ลิตระบไุ ว้เท่านนั้ เพราะเป็นการออกแบบการละลายของแตล่ ะ ผู้ผลิต ไม่สามารถใช้วิธีในตำ�รายาใด ๆ ได้ ซึ่งในการข้ึนทะเบียนยาสามัญ ของยาทอ่ี อกฤทธน์ิ าน ตอ้ งแสดงขอ้ มลู การศกึ ษาชวี สมมลู (bioequivalence) เทียบกับยาต้นแบบดว้ ย ถาม 6. ต�ำ รายาทร่ี ฐั มนตรปี ระกาศหรอื ฉบบั ใหมก่ วา่ มคี วามหลากหลาย มีวธิ ีเลือกใชอ้ ย่างไร? ตอบ : กรณที รี่ ายการยานัน้ มีระบุในตำ�รายาหลายแหล่ง เชน่ BP หรอื USP การเลือกใช้จะพิจารณาตำ�รายาท่ีมีหัวข้อการทดสอบที่ครอบคลุมคุณภาพ มากท่ีสุด และ/หรือใช้วิธีวิเคราะห์ท่ียุ่งยากน้อยกว่า รวมท้ังคำ�นึงถึงสาร มาตรฐานท่ีใช้เป็นหลัก และใช้ตำ�รายาอ้างอิงเพียงเล่มใดเล่มหนึ่งในแต่ละ ผลติ ภณั ฑซ์ ง่ึ อาจไมต่ รงกบั วธิ แี ละมาตรฐานทแ่ี ตล่ ะผผู้ ลติ ระบไุ วใ้ นทะเบยี นยา ถาม 7. ภาพรวมคณุ ภาพผลติ ภัณฑ์ยาในโครงการแตล่ ะปี เปน็ อย่างไร? ตอบ : จากการตรวจสอบคณุ ภาพยาท่ีใชใ้ นโรงพยาบาลตามโครงการประกนั คุณภาพยาของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ในแต่ละปี โดยใช้มาตรฐาน ตามต�ำ รายาฉบบั ใหม่ ๆ พบวา่ แนวโนม้ ตรวจพบยาผดิ มาตรฐานลดลง ดงั กราฟ ด้านล่าง โดยในปีงบประมาณ 2553 ตรวจพบยาผิดมาตรฐานร้อยละ 12.7 และในปีงบประมาณ 2558 ตรวจพบยาผิดมาตรฐานเพียงร้อยละ 4.3 ปญั หา ที่พบส่วนใหญ่เป็นเร่ืองความไม่คงสภาพ และการละลายของตัวยา ซึ่งผู้ผลิต ควรน�ำ ไปแก้ไขและพฒั นาสตู รตำ�รบั ให้มคี ณุ ภาพตอ่ ไป 96

พบว่าแนวโน้มตรวจพบยาผิดมาตรฐานลดลง ดังกราฟด้านล่าง โดยในปีงบประมาณ 2553 ตรวจพบยาผิดมาตรฐานร้อยละ 12.7 และในปีงบประมาณ 2557 ตรวจพบยาผิด มาตรฐานเพียงร้อยละ 4.8 ปัญหาที่พบส่วนใหญ่เป็นเรื่องความGไมR่คEงEสNภาBพOแOลKะก1า2ร ละลายของตวั ยา ซ่งึ ผ้ผู ลิตควรนาํ ไปแกไ้ ขและพฒั นาสตู รตํารับใหม้ คี ณุ ภาพตอ่ ไป กราฟแสดงรอ้ ยละของการตรวจพบยาไม่เข้ามาตรฐานในโครงการประกนั คุณภาพยาแตล่ ะปงี บประมาณ ถตซคคถโคึง่าอุณาณุ ผมบรมภลภง8าิต8าก:พ.ภพ.ายยาย รไยาาาดทขใปทยตอ้ี่อจี่จรม้างํายําะาทกหห่าตกรนนี่จงรัมน่า่ไาฐำ�วรยยคาหิท?นใใุณนนนยGราร่าภ้าMศ้ายนานาPใขพสขนาเตายชยรรย่นยา้าก์ยกาขานาันรสอขแไ่วเมงาพพน่กไยทรใดรหยาย้ระมญับา์ กจว่ผกาะไลิาทรเมชริตผยสื่อ่โไลดาุ่มดมิตยศตั่น้รหผราับคลู้ผวสุณากลจยติตภาวมยรราิเาคพา์กสตรทไรุ่ามาดี่จฐระตําอ้าหแหนรย์ใพนถว่านงือ่าจทโไยวครวย่ใา?รนิเไ์จงคมโกะร่เรปางเารพช็นะปยื่ไอหปรามะบต์ใก่ันนาาันมล จตรอรบยาบร: ร ณยขาอทงว่ีจิชำ�าหชนีพ่าแยลใะนไมร่ซ้า่ือนสขัตายย์ตย่อาลูกสค่ว้านอใยห่าญงไ่ผรกล็ติตาโมดยในผโู้ผครลงิตกยาารฯท่ีจปำ�ี 2ห5น5่า6ยมี กในารโรขงยพายยขาอบบาเขลตขซอ่ึงงผโลครติ งภกาารยปใตระม้ กาันตครุณฐภานาพยGาMใPห้คเรชอน่ บกคันลุมแเพหรลา่งกะรกะาจราผยลยิตาทหี่สลําาคยัญ ขมอางตปรรฐะาเทนศถอืควือ่ารไา้มน่เขปา็นยไยปาตเพามื่อตจรรวรจยสาอบบรครณุ ณภขาพอยงวาทชิ ่ีปาชระีพชแาชลนะสไมาม่ซาอื่ รสถตัซ้อืยดต์ ้ว่อยลตูกนคเอา้ ง ถอายม่าง9ไร. กร็ตายามงาในนผโลคกรางรกตารวฯจปวิีเ2ค5ร5าะ6หม์แีกลาะรผขลยสารยุปขใอนบโคเขรตงกขาอรงปโคระรกงกันาครุณปภราะพกยนั า สค่งณุ ไปภทา่ใีพดยบาา้ งใ?หค้ รอบคลมุ แหลง่ กระจายยาทสี่ ำ�คญั ของประเทศ คอื รา้ นขายยา ตตเพัวอออ่ืบยต่าร:งวแรจลาสยะอสงบาํานเคนผณุ าลใภหกา้สาพรําตนยรักาวงทจา่ปีนวิเสรคาะรธชาาาะรชหณน์แสตสุข่ลาจมะังหตาัววรัดอถทยซ่ี่กาือ้ งําดสกว้่งับยใดหตูแ้โนลรโงเรอพงงยพายบาาบลาทลี่นเปั้น็นแเจล้าะขเมอ่ือง เถสารม็จส9ิ้น.ท ้ังโครรางยกงาารนมผีกลารกราวบรตรวรมวแจลวะิปเครระเามะินหผ์แลลท้ังะทผ่ีผล่าสนรแุลปะใไนมโ่ผค่านรเงกกณาฑร์มปารตะรกฐัานน hเผจตคเกจัู้ผtดุณอณt้าลทpบขฑภิตํา:/อเ์กา/(อdGาพ:งกรmRตยสคEรัวsาาัดEาcอรเN2ยลสเยผ.งือdง่ ่ายาBกไmงนแOปมsพผOาทcแเรล.Kผี่ใmล่ใกด)ยห”ะoาแบ้เสคpรพา้รตำh�รรวงือ.เร่สมg?นขวู่สoถ่าจาา.ึงtยธใวเhผาหภเิ/ยรคwา้สณแรคeำ�พาะรbนะรัฐเrป่ผักทoห็น่าoรง์แนหาtาต/เบนนวdล่ ัง็บrสสะสuไ่วาตือซgนธ/ตัว“iทาnอ์ขรรdี่อผยาeณ่งาย่ากxนชงส.รสเื่อsมกุขtผง่ mวณจใลิทหิัฑตงย้โภห์มารัณศาวงตาพัดฑสรแยท์ยฐตาา่ีการคบน์กำ�ุณาาไกดรลภลับแ้กทาพํดาพเ่ี หทปูแแนยล็นล์ทดะะี่ wโรwงพwย.tuาmบาdลeนe.ั้นorgแ/aลlะeเrมt ่ือเสร็จส้ินท้ังโครงการ มีการรวบรวมและประเมินผล ท้ังที่ผ่านและไม่ผ่านเกณฑ์มาตรฐาน จัดทำ�เอกสารเผยแพร่ให้เครือข่ายภาค รัฐทราบ ส่วนที่ผ่านเกณฑ์มาตรฐานได้กำ�หนดเกณฑ์การคัดเลือกมาเผยแพร่ สู่สาธารณะเป็นหนังสือ “รายชื่อผลิตภัณฑ์ยาคุณภาพและผู้ผลิต (GREEN BOOK)” รวมถึงเผยแพร่ผ่านเว็บไซต์ของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ที่ 97

GREEN BOOK 12 http://dmsc2.dmsc.moph.go.th/webroot/drug/index.stm และ www. tumdee.org/alert ถาม 10. ทำ�ไมรายงานผลวิเคราะห์จึงล่าช้า ส่วนใหญ่ทราบผลตอนท่ียา ใช้หมดไปแล้ว ต้องการทราบผลวิเคราะห์ที่รวดเร็วโดยเฉพาะกรณีผิด มาตรฐาน เพื่อสามารถคนื ยาไดท้ นั ท?ี ตอบ : รายงานผลวิเคราะห์ล่าช้า เน่ืองจากการดำ�เนินโครงการจะรอรับ ตัวอย่างยาท่ีสุ่มท้ังหมดก่อน จึงตรวจวิเคราะห์ในคราวเดียวกันทุกผลิตภัณฑ์ ยาอย่างต่อเนื่อง ผลวิเคราะห์ท่ีผิดมาตรฐานจะใช้เวลาตรวจสอบซ้ําอีกหลาย ข้ันตอนเพื่อยืนยันผลตามระบบประกันคุณภาพของห้องปฏิบัติการ จากน้ัน จึงสรุปผลในภาพรวมทุกผลิตภัณฑ์ยาในโครงการ เพ่ือนำ�ข้อมูลไปใช้ใน เชงิ บรู ณาการหรอื แกไ้ ขอยา่ งเปน็ รปู ธรรม เชน่ ออกค�ำ สงั่ กระทรวงสาธารณสขุ การพฒั นาปรบั ปรุงระบบขึ้นทะเบียนยาตา่ ง ๆ และผ้ผู ลิตตื่นตวั เร่อื งคณุ ภาพ เป็นต้น ดังนั้นวัตถุประสงค์ของโครงการน้ีจึงมิใชก่ ารวิเคราะห์ยาทุกรุ่นผลิต เพื่อเรียกคืนยา แต่ประโยชน์ของโครงการน้ีคือผลกระทบจากข้อมูลข่าวสาร ดา้ นคณุ ภาพยาทเี่ ผยแพร่ โรงพยาบาลจงึ ควรใชผ้ ลวเิ คราะหด์ งั กลา่ วเปน็ ขอ้ มลู เพือ่ พจิ ารณาจดั ซ้ือในคราวต่อไป หรอื ใชว้ ิธีการอ่ืนตามทเ่ี หน็ สมควร ถาม 11. กรณยี าผดิ มาตรฐาน ควรแจง้ ผลวเิ คราะหใ์ หบ้ รษิ ทั ทราบกอ่ นเพอื่ ใหโ้ อกาสผผู้ ลติ หรอื ผนู้ �ำ เขา้ ไดพ้ สิ จู นก์ อ่ นด�ำ เนนิ การทางกฎหมายไดห้ รอื ไม่ เพราะมีหลายปัจจัยท่ีมีผลต่อการวิเคราะห์ เช่น วิธีวิเคราะห์ การเก็บ รกั ษา? ตอบ : ในกรณีที่พบว่าผิดมาตรฐาน กรมวทิ ยาศาสตรก์ ารแพทยจ์ ะรายงาน ผลวิเคราะห์ไปยังสำ�นักงานคณะกรรมการอาหารและยา เพื่อพิจารณา ดำ�เนนิ การตรวจสอบ โดยอาจสมุ่ ตวั อย่างจาก retained sample ของผู้ผลติ ให้ส�ำ นักยาและวตั ถเุ สพติด กรมวทิ ยาศาสตรก์ ารแพทย์ตรวจวเิ คราะหย์ ืนยนั คณุ ภาพ ถา้ ยังพบผิดมาตรฐานจึงมีการดำ�เนนิ การตามกฎหมาย 98

GREEN BOOK 12 ถาม 12. ท�ำ ไมไม่ตรวจวเิ คราะห์ Cytotoxic drug? ตอบ : กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ตระหนักถึงความสำ�คัญของคุณภาพ ยาของกลุ่มดังกล่าว ซ่ึงการตรวจวิเคราะห์คุณภาพยากลุ่มนี้ จำ�เป็นต้อง มีความพร้อมทั้งทางห้องปฏิบัติการ บุคลากร และงบประมาณ เพ่ือความ ปลอดภยั ตอ่ ผปู้ ฏบิ ตั งิ านและไมส่ ง่ ผลเสยี ตอ่ สง่ิ แวดลอ้ ม ซง่ึ ก�ำ ลงั อยใู่ นระหวา่ ง พจิ ารณาดำ�เนนิ การ หรอื อาจหาห้องปฏิบตั ิการรบั จ้างเหมาชว่ งที่มีคุณสมบตั ิ ท่ีเหมาะสมมาด�ำ เนินการ ถาม 13. ยาทโ่ี รงพยาบาลผลติ สามารถสง่ ตรวจวเิ คราะหท์ ห่ี นว่ ยงานใดบา้ ง? ตอบ : ยาที่โรงพยาบาลผลิต สามารถตดิ ตอ่ ขอสง่ ตวั อยา่ งตรวจวิเคราะห์ได้ ท่ีศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ และหน่วยงานท่ีผ่านการรับรองความสามารถ ห้องปฏิบัติการทดสอบด้านสาธารณสขุ /ค้มุ ครองผ้บู รโิ ภค (ISO/IEC 17025) สามารถดูรายช่อื หน่วยงานท่ไี ด้รับการรับรองได้ท่เี ว็บไซต์ของสำ�นักมาตรฐาน หอ้ งปฏบิ ัตกิ าร กรมวิทยาศาสตรก์ ารแพทย์ กระทรวงสาธารณสขุ ถาม 14. กรณีใดบา้ ง ทีโ่ รงพยาบาลไดร้ บั การชดเชยยา? ตอบ : สำ�นักยาและวัตถุเสพติด กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ได้ทำ�ความ ตกลงกบั สมาคมผวู้ จิ ยั และผลติ เภสชั ภณั ฑ์ (Pharmaceutical Research and Manufacturers Association : PReMA) สมาคมไทยอุตสาหกรรมผลิตยา แผนปัจจุบัน (Thai Pharmaceutical Manufacturers Association : TPMA) และองค์การเภสัชกรรม เพ่ือขอความร่วมมือชดเชยยาคืนให้แก่ โรงพยาบาลท่ีส่งตัวอย่างยาตรวจวิเคราะห์ในโครงการประกันคุณภาพยา ซึ่งทางผู้ผลิต/ผู้นำ�เข้าตอบรับและยินดีให้ความร่วมมือ แต่อย่างไรก็ตาม ความร่วมมือดังกล่าว ไม่ครอบคลุมผู้ผลิต/ผู้นำ�เข้าทั้งหมดท่ีถูกสุ่มยาตรวจ วเิ คราะหข์ องโครงการฯ เนอ่ื งจากมผี ผู้ ลติ /ผนู้ �ำ เขา้ ยาแผนปจั จบุ นั จำ�นวนหนง่ึ ที่ไม่ได้เป็นสมาชิกของสมาคม รวมถึงผู้ผลิตยาจากสมุนไพรท่ีไม่ได้อยู่ใน ข้อตกลงความรว่ มมือนี้ อยา่ งไรกต็ าม กรมวทิ ยาศาสตรก์ ารแพทยไ์ ด้พยายาม 99