top hits สุขภาพจิตและจิตเวชเด็กและวัยรุ่น

เด็กกล่มุ ปกติหรอื มีความเสย่ี ง ควรมีการสง่ เสริมป้องกัน โดยมีพื้นท่ใี ห้ เดก็ หรอื วยั รนุ่ ไดท้ �ำ กจิ กรรมทเี่ สรมิ สรา้ งคณุ คา่ ใหก้ บั ตวั เองมากกวา่ การคอย หา้ มปรามหรอื ต�ำ หนพิ วกเขา โดยใชพ้ ลงั ขบั ดา้ นความรนุ แรงทม่ี อี ยใู่ นตวั พวก เขาท�ำ กจิ กรรมทสี่ ร้างสรรค์และมปี ระโยชนใ์ หม้ ากทีส่ ุด แนวทางปอ้ งกัน ระดบั บุคคล : ตนเองและกลุ่มเพอื่ น • สรา้ งระบบเพอื่ นเตอื นเพอ่ื น หรอื ก�ำ หนดมาตรการชน่ื ชม เมอ่ื เพอ่ื น ท�ำ ดี เมนิ เฉยเมอ่ื เพื่อนทำ�ผดิ ไมแ่ ก้แคน้ แทนกนั เป็นห่วงเปน็ ใยกนั เตอื น กันเมื่อเพื่อนจะทำ�ผิด ชักจูงเพื่อนให้เปลี่ยนแปลงในทางที่ดี ตลอดจนร่วม กันสร้างสรรค์กิจกรรมท่ีเป็นประโยชน์เกิดจากความต้องการของตนเอง และกลุ่ม ซึ่งจะช่วยส่งเสริมการสร้างคุณค่าให้กับตนเองทำ�ให้มีความม่ันใจ กล้าท่จี ะทำ�ในสง่ิ ที่ถกู ต้อง • หลกี เลย่ี งการปะทะ คดิ กอ่ นทจ่ี ะท�ำ หนั หนา้ เขา้ มาคยุ กนั ระหวา่ งคกู่ รณี โดยใหอ้ าจารย์ระหว่างสถาบนั เปน็ สอ่ื กลาง ระดับครอบครวั : พ่อแม่ ผู้ปกครอง • รกั ลกู ใหถ้ กู ทาง แสดงความรกั อยา่ งถกู ตอ้ งเหมาะสม เปดิ ใจ คยุ ปญั หา ได้ทุกเรอื่ ง • สอดส่องพฤติกรรมและดูแลลูกอย่างใกล้ชิดให้มากขึ้น หากลูกมี พฤติกรรมเปลีย่ นไปจากเดิม เช่น ซึมเศร้า ก้าวร้าว มีอาการป่วยบ่อยๆ โดย ไมท่ ราบสาเหตุ ควรพาไปปรึกษาจิตแพทย์/ผเู้ ช่ยี วชาญ “Top Hits ความรู้สุขภาพจิต” 49 ฉบับนักสื่อสาร

• คอยชแี้ นะ อบรม สง่ั สอน ใหล้ กู แยกแยะผดิ ชอบชวั่ ดี ปลกู ฝงั และวาง รากฐานทางคุณธรรมจริยธรรมใหก้ บั เด็ก โดยเฉพาะ ศลี 3 ใน 5 ข้อ ไดแ้ ก่ ศลี ขอ้ ท่ี 1 ไม่ใชค้ วามรนุ แรง รวมถงึ ไมฆ่ า่ สัตว์ตัดชวี ิต ศลี ข้อที่ 2 ไมเ่ อาของ ของผู้อ่ืนหรือไม่ลกั ขโมย และศีลข้อที่ 4 คอื ไม่พูดปด หรอื พูดหยาบ ซง่ึ 3 ข้อน้ี พ่อแม่ผู้ปกครองสามารถปลกู ฝงั ใหก้ บั เดก็ ๆ ได้ ปญั หาพฤตกิ รรมก็จะ ไมเ่ กิด แตห่ ากเดก็ มีปัญหาดา้ นสติปัญญา เล้ียงยาก หรอื สมาธสิ ั้น อาจสอน แล้วไม่เชื่อฟัง แนะนำ�ให้มาพบจิตแพทย์ ซ่ึงเป็นสิ่งที่ดีท่ีถูกต้อง ไม่ใช่เร่ือง ผดิ ปกติ หรอื นา่ อายแตอ่ ยา่ งใด แสดงถงึ ความรัก ความเอาใจใสล่ กู ทส่ี ำ�คญั ชว่ ยป้องกันปญั หาความรุนแรงทอ่ี าจเกิดข้ึนได้ในอนาคต • สละเวลาสักนิดให้กับลูก ในการแสดงความรัก ความเอาใจใส่ท่ี สามารถท�ำ ได้งา่ ยๆ เช่น หากเราต้องทำ�งานบ้าน ก็ชวนลูกๆ มาช่วยทำ�ด้วย และชน่ื ชมพวกเขา หรอื อา่ นหนังสือร่วมกับพวกเขา • ปฏิบัติต่อลูกทุกคนอย่างเท่าเทียม เพ่ือช่วยลดช่องว่างและความ น้อยเนือ้ ต่าํ ใจท่เี กิดขน้ึ ไดใ้ นเด็กทุกคน • เลือกส่ือที่เหมาะสมให้กับลูก หลีกเล่ียงรายการที่มีเน้ือหาก้าวร้าว น่ากลัว สยดสยอง • ไมเ่ ปน็ ตวั แบบของความรนุ แรง หรอื ทะเลาะเบาะแวง้ กนั ในครอบครวั ใช้เหตผุ ลในการแก้ไขปัญหา ไมใ่ ชก้ ำ�ลังและความรุนแรง 50 “Top Hits ความร้สู ขุ ภาพจติ ” ฉบับนกั ส่ือสาร

ระดบั สถาบนั การศกึ ษา : ครูอาจารย์ • ครอู าจารย์ ตอ้ งเปน็ เหมอื นพอ่ แมอ่ ปุ ถมั ภ์ เปดิ ใจคยุ ปญั หาไดท้ กุ เรอื่ ง • ติดตามเย่ยี มบา้ นอย่างใกล้ชิด • เฝ้าระวังเด็กที่เริ่มมผี ลการเรียนตกตา่ํ หรือใชส้ ารเสพติด • ปลูกฝังความเป็นอันหน่ึงอันเดียวกัน สนับสนุนให้เกิดระบบ เพื่อนช่วยเพ่ือน • สง่ เสรมิ ใหท้ �ำ กจิ กรรมทสี่ รา้ งสรรค์ ท�ำ ประโยชนเ์ พอ่ สงั คมหรอื ชมุ ชน ทเี่ กดิ จากความตอ้ งการของเด็กเอง • จดั กจิ กรรมปรับพฤติกรรม เสรมิ ทกั ษะชีวติ พัฒนา EQ โดยเฉพาะ การฝกึ สติ ดว้ ยการใหเ้ ดก็ ลองฝกึ อยกู่ บั ลมหายใจหรอื อารมณท์ มี่ อี ยู่ รบั รวู้ า่ มอี ารมณแ์ บบใด ถ้าเปน็ อารมณด์ า้ นลบ กใ็ ห้พยายามขจัดมนั ออกไป การรู้ เท่าทนั อารมณ์ตนเอง จะทำ�ให้อารมณข์ ุ่นมัวทมี่ ีน้อยลงไปด้วย • เปลย่ี นวธิ กี ารลงโทษทเ่ี ขม้ งวดหรอื บบี บงั คบั เปน็ วธิ กี ารปรบั พฤตกิ รรม • พฒั นาครใู หเ้ ป็นแบบอย่างท่ีดี เดก็ ไวว้ างใจ เป็นที่ปรึกษา • มีระบบบริการสุขภาพ และระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนด้านการ คัดกรอง การวนิ จิ ฉยั การสง่ ต่อ • ไม่ส่งเสริมการใช้ความรุนแรง เช่น ระหว่างครูกับนักเรียน และ นกั เรยี นกบั นกั เรยี น ปฏบิ ตั ติ อ่ กนั ดว้ ยการใหเ้ กยี รตแิ ละสภุ าพออ่ นโยน ไมม่ ี การลงโทษเดก็ ดว้ ยความรนุ แรง “Top Hits ความรสู้ ขุ ภาพจิต” 51 ฉบบั นกั สื่อสาร

สื่อมวลชน • ต้องเป็นส่ือกลางในการเสนอข่าวเพื่อให้คนในสังคมมีความรู้สึกท่ีดี ในตวั เด็ก • ไม่ควรนำ�เสนอข่าวท่ีเน้นความรุนแรงจนทำ�ให้เกิดพฤติกรรม ลอกเลยี นแบบ การเสนอขา่ ววา่ สถาบนั ใดเปน็ ค่อู ริกนั จะกลายเป็นการชน้ี �ำ ทางความคดิ ใหเ้ ดก็ รนุ่ ตอ่ ไปเกดิ การทะเลาะววิ าทกนั ซง่ึ มแี ตจ่ ะกอ่ ใหเ้ กดิ ผลเสยี ชมุ ชนและสงั คม • การระดมการมีส่วนร่วมของครอบครัว และชุมชนในการช่วยเหลือ เด็กวัยรุ่น สอดส่องเมื่อมีแนวโน้มว่าจะเกิดสถานการณ์รุนแรงในพื้นที่ และมกี ารประสานงานกันอย่างรวดเรว็ เมื่อเกิดเหตกุ ารณ์ • ควรมพี นื้ ทดี่ ใี หเ้ ดก็ ไดแ้ สดงออกใหเ้ หมาะสม ไดแ้ ก่ การมสี ถานทอ่ี อก ก�ำ ลงั กาย ห้องสมุด และกำ�จดั แหลง่ มัว่ สมุ ต่างๆ นอกจากน้ี ครอบครัว โรงเรียน และชุมชน รู้จักการควบคุมอารมณ์ มคี วามอดทนในการรอคอย มรี ะเบยี บวนิ ยั ในตนเอง กอ่ นทเ่ี ขาจะแสดงความ ก้าวรา้ วรุนแรงเกินเหตจุ นกลายเปน็ อาชญากรที่เราคาดไมถ่ ึง การปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หาความรนุ แรงในวยั รนุ่ จ�ำ เปน็ ตอ้ งปลกู ฝงั ตง้ั แต่ ในวยั เยาว์ ตอ้ งฝกึ ความอดึ หรอื ความอดทนใหก้ บั เดก็ โดยไมต่ ามใจหรอื ชว่ ย เหลือมากเกนิ ไป ควรใหพ้ วกเขาเจอกับปญั หาอุปสรรคบา้ ง เพอ่ื ให้รู้จกั การ แกป้ ญั หาดว้ ยตนเอง การสรา้ งเสรมิ สรา้ งความฉลาดทางอารมณ์ ใหเ้ ดก็ มวี ฒุ ิ ภาวะทางอารมณ์ทเี่ หมาะสม ตระหนกั รตู้ นเองและสามารถควบคมุ อารมณ์ ตนเองได้ มรี ะเบยี บวินัย รจู้ ักปฏเิ สธเพ่อื น รู้ว่าอะไรถกู อะไรผดิ คดิ อย่างมี เหตุผล ไม่หุนหันพลันแล่น รู้ถึงผลกระทบที่จะได้รับตามมา ย่อมช่วยลด ปญั หาความรนุ แรงท่ีเกดิ ขน้ึ ในสงั คมได้  52 “Top Hits ความรู้สขุ ภาพจิต” ฉบบั นกั สอ่ื สาร



“ตดิ เกม” เกมออนไลนเ์ ปน็ ชมุ ชนเสมอื นจรงิ ระบบการใหร้ างวลั ของเกมออนไลน์ ทำ�ให้ผู้เล่นเกมรู้สึกว่าตัวเองได้รับรางวัลและชัยชนะอยู่เร่ือย ๆ โดยจะให้ รางวัลเล็ก ๆ อยู่ตลอดเวลา พอผู้เล่นกำ�ลังเบ่ือก็จะให้รางวัลใหญ่ ๆ เพื่อ จงู ใจใหเ้ ล่นต่อเนอ่ื งไปไมร่ ูจ้ บ ปัจจยั ที่มีผลต่อการตดิ เกม ประกอบด้วย ปัจจัยภายในตวั บุคคล ไดแ้ ก่ เพศ : โดยเดก็ ผ้ชู ายมโี อกาสเสย่ี งติดเกมสงู กว่าเด็กผหู้ ญงิ 1.6 เท่า วยั : วยั รุน่ มคี วามเสี่ยงต่อการติดเกมมากกวา่ วัยผู้ใหญ่ โรคทางจติ เวช : เด็กที่มีความเส่ียงต่อการติดเกมมากกว่าเด็กทั่วไป เช่น เด็กที่เป็นโรคสมาธิสั้น (ADHD) เด็กที่มีปัญหาอารมณ์ ซึมเศร้า หรือ วิตกกังวล ขาดทักษะทางสังคม เข้ากับเพ่ือนไม่ได้ เด็กที่มีปัญหาการเรียน มคี วามรู้สึกมคี ณุ คา่ ในตัวเองตํ่า เปน็ ตน้ ทักษะการจัดการอารมณ์ : ความเครียด และการขาดทักษะในการ จดั การกบั ความเครยี ดอย่างเหมาะสม ปจั จัยดา้ นครอบครวั ไดแ้ ก่ การเลย้ี งดู ซงึ่ ผปู้ กครองมสี ว่ นส�ำ คญั หากใชเ้ หตผุ ล เดก็ จะลดโอกาสตดิ เกมลงถึง 7 เทา่ นอกจากน้ี ผู้ปกครองควรเปลย่ี นแนวคิดใหม่ เช่น การให้ ลกู เลน่ เกมเพราะกลวั ลกู เหงา การใหล้ กู เลน่ เกมเพราะตอ้ งการใหล้ กู อยนู่ งิ่ ๆ การใชค้ อมพวิ เตอรเ์ ลยี้ งลกู หรอื อนญุ าตทกุ ครง้ั ทล่ี กู อยากเลน่ เปน็ การเพม่ิ โอกาสใหเ้ ดก็ ติดเกมท้งั ส้นิ 54 “Top Hits ความรูส้ ุขภาพจติ ” ฉบับนกั ส่ือสาร

ปจั จยั ดา้ นสงิ่ แวดลอ้ มและสงั คม ไดแ้ ก่ สงั คมทเี่ ปลยี่ นแปลงไป สงั คมในยคุ ปัจจบุ นั มเี ครอ่ื งมอื ที่เรา้ ความตนื่ เต้นให้เกดิ ขน้ึ ในตวั เด็กมากมาย เดก็ ทเี่ ลน่ เกมออนไลนม์ คี วามเสย่ี งตอ่ การตดิ เกมมากกวา่ เดก็ ทไี่ มไ่ ดเ้ ลน่ เกมออนไลนเ์ กอื บ 4 เทา่ ซงึ่ พฤตกิ รรมการตดิ เกมถอื วา่ อนั ตรายมาก เพราะ หากรุนแรงจะมีภาวะลงแดง คือ เหงื่อท่วมตัว กระวนกระวาย เครียดจัด ก้าวร้าว อารมณ์แปรปรวน ท�ำ รา้ ยขา้ วของ หรืออาจท�ำ รา้ ยบุคคลรอบขา้ ง หากไม่ไดเ้ ล่นเกม เมื่อติดเกมออนไลน์มากขน้ึ อาจจะตกอยูใ่ นภาวะซมึ เศร้าได้ โดยจะติด อยใู่ นโลกเสมอื นจรงิ มากเกนิ ไป ท�ำ ใหไ้ มส่ นในเรอ่ื งอนื่ ๆ ไมว่ า่ จะเปน็ เรอื่ งงาน การศกึ ษา ปลกี ตวั ออกจากสงั คม ท�ำ ใหก้ ารใชช้ วี ติ ในโลกแหง่ ความจรงิ ลม้ เหลว และตกอยู่ในความโศกเศร้า โทษตัวเองโดยไม่ได้คำ�นึงถึงสาเหตุที่แท้จริง ลักษณะของเด็กตดิ เกม 1. ไม่สามารถควบคุมตัวเองให้เล่นในเวลาท่ีกำ�หนด ทำ�ให้เล่นนาน ติดตอ่ กนั หลายช่ัวโมง มากกว่า 4 ช่ัวโมง เล่นเกือบจะทุกวัน 2. หากถกู บงั คบั ใหเ้ ลกิ หรอื หยดุ เลน่ จะตอ่ ตา้ นหรอื มปี ฏกิ ริ ยิ าหงดุ หงดิ ไมพ่ อใจอย่างรนุ แรง บางคนถงึ ขนั้ ก้าวร้าว อาละวาด 3. มผี ลกระทบตอ่ หนา้ ทค่ี วามรบั ผดิ ชอบของเดก็ เชน่ ไมส่ นใจการเรยี น ไม่สนใจที่จะทำ�การบ้าน หนีเรียนหรือหลบหนีจากบ้านเพื่อไปเล่นเกม ผลการเรยี นตก ละเลยการเข้าสงั คมหรือท�ำ กิจกรรมร่วมกับครอบครัว 4. บางรายอาจมปี ัญหาพฤตกิ รรมอ่นื ๆ ร่วมดว้ ย เชน่ โกหก ลักขโมย ด้ือ ต่อต้าน แยกตวั เกบ็ ตัว เปน็ ต้น “Top Hits ความรสู้ ขุ ภาพจิต” 55 ฉบบั นกั สือ่ สาร

แนวทางใหค้ วามชว่ ยเหลือ  เพม่ิ เวลาคุณภาพ/กิจกรรมในครอบครัว - มเี วลาอยกู่ บั เดก็ มากขน้ึ สง่ เสรมิ หรอื จดั กจิ กรรมทส่ี นกุ สนานอยา่ ง อ่ืนให้เด็กทำ� หรือมีกิจกรรมทำ�ร่วมกันในครอบครัว พาเด็กออกนอกบ้าน เพอ่ื ไปท�ำ กจิ กรรมทเี่ ดก็ ชอบ อยา่ ลมื วา่ เดก็ สว่ นหนง่ึ ตดิ เกมเพราะความเหงา เบื่อ ไมม่ อี ะไรสนกุ ๆ ท�ำ - หลกี เลยี่ งการใชเ้ กมเป็นเสมอื นพ่เี ลีย้ งเดก็  ลดโอกาสการเข้าถงึ เกม/อุปกรณ์อเิ ลก็ ทรอนิกส์ - จัดวางตำ�แหน่งคอมพิวเตอร์หรือเครื่องเล่นเกมในสถานที่ท่ีโล่ง ไม่ควรตั้งไว้ในห้องนอนหรือห้องที่ปิดมิดชิด ควรจัดวางคอมพิวเตอร์ไว้ใน พืน้ ทีท่ ่ใี ชร้ ว่ มกันของบ้าน เพ่ือทีผ่ ู้ปกครองจะเฝ้าดไู ด้  เสรมิ คณุ คา่ ในตวั เองและความรับผิดชอบให้กับเดก็ - พูดคุยกับเด็กเพื่อกำ�หนดกติกากันล่วงหน้าก่อนซ้ือเกมหรือ อนญุ าตใหเ้ ดก็ เลน่ เชน่ เลน่ ไดว้ นั ละกชี่ วั่ โมง กอ่ นเลน่ ตอ้ งรบั ผดิ ชอบท�ำ อะไร ให้เสร็จเรยี บร้อยก่อน หากเด็กไมร่ กั ษากติกาจะถูกลงโทษอยา่ งไร - วางนาฬกิ าขนาดใหญไ่ วห้ นา้ เครอ่ื ง หรอื ในต�ำ แหนง่ ทเี่ ดก็ สามารถ มองเหน็ ได้ชัดเจน - ให้คำ�ชมเด็ก เม่ือสามารถรักษาเวลาในการเล่น และควบคุม ตัวเองไม่เล่นเลยเวลาที่กำ�หนดได้ เอาจริงและเด็ดขาด หากเด็กไม่รักษา กตกิ า เช่น ริบเกม ลดจ�ำ นวนชั่วโมงการเลน่ เกมลง หรือเลกิ อย่างเด็ดขาด - สอนให้เดก็ รู้จักการแบ่งเวลา รู้จกั ใช้เวลาอย่างเหมาะสม - ผู้ปกครองควรร่วมมือกันในการแก้ปัญหา โดยใช้ กฎเดียวกัน อยา่ ปดั ให้เป็นภาระหรือความรับผดิ ชอบของใครคนใดคนหน่ึง - รักษาสัมพันธภาพระหว่างกันให้ดี หลีกเล่ียงการบ่น ตำ�หนิ 56 “Top Hits ความรูส้ ขุ ภาพจิต” ฉบบั นกั สือ่ สาร

ใช้อารมณ์ หรือถ้อยคำ�รุนแรง แสดงความเห็นใจ เข้าใจว่าเด็กไม่สามารถ ควบคมุ ตนเองได้ หรอื ตัดขาดจากเกมได้จรงิ ๆ ในรายทต่ี ดิ มาก และเดก็ ตอ่ ตา้ นรนุ แรงทจ่ี ะเลกิ ในระยะแรกพอ่ แม่ ควรร่วมเล่นเกมกับเด็ก ทำ�ความรู้จักกับเกมท่ีเด็กชอบเล่น หากเห็นว่า เปน็ เกมทไ่ี มเ่ หมาะสม พยายามเบยี่ งเบนใหเ้ ดก็ สนใจเกมอนื่ ทม่ี สี ว่ นดี ดงึ เอา สว่ นดขี องเกมมาสอนเดก็ เม่ือสมั พันธภาพกบั เดก็ เร่ิมดีขน้ึ พ่อแมจ่ งึ ค่อย ๆ ดงึ เด็กใหม้ าสนใจ ในกจิ กรรมอืน่ ทลี ะเลก็ ทลี ะน้อย หากทำ�ทุกวิธีแล้วไม่ได้ผล พ่อแม่ควรพาเด็กมาพบจิตแพทย์ เนอ่ื งจากเดก็ อาจจะปว่ ย มปี ญั หาสขุ ภาพจติ อยลู่ กึ ๆ เชน่ ปว่ ยเปน็ โรคซมึ เศรา้ วติ กกงั วล สมาธสิ นั้ เปน็ ตน้ เพอื่ วเิ คราะหส์ าเหตแุ ละรบั การรกั ษาอยา่ งถกู ตอ้ ง เหมาะสมต่อไป  “Top Hits ความรู้สุขภาพจติ ” 57 ฉบบั นกั สื่อสาร

“ติดพนนั บอล” การตดิ พนนั (Gambling addiction : GA หรอื Compulsive gambling) เป็นความผดิ ปกติทางจิตใจ ในด้านความยับยั้งชงั่ ใจ พฤติกรรมท่ีเป็นความ ผิดปกติในกล่มุ นี้ เชน่ การตดิ พนัน โรคอยากขโมยของ กดั เล็บ ถอนเส้นผม ชอบเลน่ ไฟ เปน็ ต้น สาเหตุของการติดการพนัน ไมไ่ ด้มาจากสาเหตใุ ดสาเหตุเดียว อาจรว่ มกนั ทั้งปัญหาทางพันธุกรรม ปญั หาทางสงั คม สงิ่ แวดลอ้ ม (อยใู่ นแหลง่ เสอื่ มโทรม/มบี อ่ นการพนนั /คนใน บา้ นเลน่ การพนนั /ส่ือต่าง ๆ อนิ เตอรเ์ น็ต (ฟตุ บอลออนไลน์)/ความผิดปกติ ทางบคุ ลกิ ภาพและการปว่ ยดว้ ยโรคทางจติ เวช เชน่ พฤตกิ รรมตอ่ ตา้ นสงั คม (anti-social) โรคจติ เภทขาดการยบั ยงั้ ชงั่ ใจ ในการใชจ้ า่ ยเงนิ โรคไบโพลาร์ ทั้งน้ี ในวัยรุ่น อาจมีปัญหาอื่น ๆ เช่น เรียนไม่ดี พ่อแม่การศึกษาน้อย ตดิ สรุ า ยาเสพติด รว่ มด้วย โดยทั่วไป ความชุกในการติดการพนันอยู่ท่ี 2-3% ของประชากร แนวทางสงั เกตพฤตกิ รรมเสย่ี งตดิ พนนั หากมี 1 ใน 3 ขอ้ ต่อไปน้ี ถือว่าเสย่ี งติดพนัน 1. นอนไมห่ ลับ หงุดหงดิ หรอื วิตกกังวล เมือ่ พยายามหยดุ เลน่ พนนั 2. ปิดบังครอบครวั หรอื เพอ่ื น ไมใ่ หร้ ูว้ ่าเสียพนนั 3. ต้องการความช่วยเหลอื ดา้ นการเงิน 58 “Top Hits ความรู้สขุ ภาพจติ ” ฉบบั นกั สื่อสาร

การเลิกเลน่ พนัน ปกติ 1 ใน 3 ของคนทตี่ ดิ การพนนั จะเลกิ ไดเ้ อง โดยไมต่ อ้ งรกั ษา/บ�ำ บดั การคิดเลิกเล่นพนนั เปน็ เร่อื งปกติของคนที่ติดพนนั แตไ่ ม่ใชเ่ ร่ืองงา่ ย แนวทางการรบั มอื 1. ต้องกล้าบอกและขอความช่วยเหลือ บอกพ่อแม่ เพื่อนฝูงว่า ตนติดการพนนั และตอ้ งการทจ่ี ะเลกิ 2. หากิจกรรมอ่ืนแทนการเล่นพนัน เช่น การทำ�ความสะอาดบ้าน ไปออกกำ�ลังกายทย่ี ิม ไปว่ายนา้ํ หรือไปดูหนัง 3. บอกตวั เองวา่ จะเลกิ คิดหมกมุ่นถงึ การพนัน ดว้ ยการไมค่ ิดถึงเรอ่ื ง การพนนั เรมิ่ ตน้ ก�ำ หนด/บอกตวั เองวา่ จะไมค่ ดิ ถงึ การพนนั เปน็ เวลา 5 นาท/ี 15 นาที/30 นาท/ี จนกระทัง่ 1 ชวั่ โมง ยง่ิ เล่อื นเวลาคิดถงึ การพนันได้นาน เท่าใด การเลกิ เลน่ กง็ านมากขน้ึ เท่าน้นั 4. นึกถึงสิ่งท่ีจะเกิดข้ึนตามมาเมื่อเล่นการพนัน นึกถึงความรู้สึก เม่ือสูญเสียเงินไป เมื่อรู้สึกผิดหวังในตัวเองและเมื่อครอบครัวรู้สึกผิดหวัง ในตวั เรา หรอื บนั ทกึ จ�ำ นวนเงนิ ทตี่ อ้ งสญู เสยี จากการพนนั เมอื่ รวมแลว้ จะเสยี มากกว่าเงนิ ทไ่ี ดต้ อบแทน 5. ถ้าปฏิบัติตามแนวทางข้างต้นไม่ประสบผลสำ�เร็จ ควรปรึกษา จิตแพทย์/นักจิตวิทยา เพ่ือรับการบำ�บัด ซึ่งอาจจะเป็นการรักษาด้วยยา ร่วมกับการท�ำ จิตบำ�บดั ตอ่ ไป ข้อแนะน�ำ ท่วั ไป เชียร์บอลกันอย่างมีสติ ดูแลตนเอง บริหารเวลาการดูฟุตบอลอย่าง เหมาะสม มเี วลาพักผอ่ น ไมค่ วรติดตามตอ่ เนือ่ งนานเกนิ 2 วนั หรอื ติดตาม จากสือ่ อ่ืนๆ แทน  “Top Hits ความร้สู ขุ ภาพจติ ” 59 ฉบับนกั ส่อื สาร

“วยั รุ่นกับการดม่ื สุราและใชส้ ารเสพตดิ ” พ่อแม่หรือผู้ปกครองเป็นปัจจัยสำ�คัญที่สุดในการป้องกันยาเสพติด เพราะมีอิทธิพลสูงสุดต่อการเจริญเติบโตของลูกตนเอง ทั้งนี้ ลักษณะ พนื้ ฐานการเตบิ โตของเดก็ แตล่ ะคนจะท�ำ ใหเ้ กดิ โอกาสเสพสารเสพตดิ ตา่ งกนั ลกั ษณะของเด็กที่มีโอกาสเสพสารเสพตดิ เชน่ 1. เด็กท่เี กิดจากพอ่ แมท่ ีด่ ืม่ หรอื ตดิ เหล้าทใ่ี ชห้ รือตดิ ยาเสพตดิ 2. เดก็ ที่มคี วามพกิ ารทางร่างกาย มปี ัญหาทางสุขภาพต้ังแตเ่ ดก็ ๆ 3. เด็กที่มีครอบครัวแตกแยก ทะเลาะเบาะแว้ง สับสน ไร้ความรัก ขาดความอบอนุ่ 4. เด็กทถี่ กู ทารุณกรรมทางกาย ทางใจ หรอื ทางเพศ 5. เดก็ ทมี่ ปี ญั หาสขุ ภาพจติ เชน่ ชอบท�ำ รา้ ยตนเอง หรอื คดิ ฆา่ ตวั ตาย 6. เดก็ ที่มนี สิ ยั กา้ วร้าว พาล ขวางสังคม เขา้ กบั เดก็ อ่นื ไมไ่ ด้ 7. เด็กทเี่ อาแตใ่ จตวั เอง 8. เด็กขี้อายเกนิ ไป หรือเดก็ ท่ีประเมนิ คา่ ตนเองตํา่ 9. เดก็ ทไ่ี มช่ อบไปโรงเรยี น ขาดเรยี น หนเี รยี น หยดุ เรยี นกอ่ นวยั อนั ควร เด็กท่มี ปี ญั หาการเรียน 10. เดก็ ที่ไมม่ จี ติ ผูกพันกบั คนอน่ื หรอื กบั สงั คมแวดลอ้ มใกลต้ วั 11. เดก็ ที่ขาดทกั ษะชวี ติ แก้ปญั หาไมเ่ ปน็ 12. เด็กที่คบเพอื่ นใชย้ า 13. เด็กทีล่ องยาต้งั แตก่ อ่ นอายุ 15 ปี 60 “Top Hits ความรสู้ ุขภาพจิต” ฉบบั นกั ส่ือสาร

 อารมณแ์ ปรเปลย่ี นไปเชน่ อารมณค์ มุ้ ดคี มุ้ รา้ ยเปลย่ี นงา่ ยมากซมึ เศรา้ เบอ่ื หนา่ ย เหนอื่ ยงา่ ย เกบ็ ตวั ปลอ่ ยตวั โมโหงา่ ย อารมณฉ์ นุ เฉยี ว ชอบขน้ึ เสยี ง น้าํ เสยี งไมเ่ ปน็ มิตร พาลหาเร่ือง  ความสมั พนั ธแ์ ปรเปลย่ี นไป เชน่ ความสมั พนั ธก์ บั ครอบครวั แยล่ ง ทงิ้ เพ่อื นเก่า คบคนแปลกหนา้ เปน็ เพ่ือน ท�ำ ตวั ลกึ ลบั  พฤติกรรมแปรเปล่ียนไป เช่น ไม่มีสมาธิ เหม่อลอย ไม่สนใจ การเรียน ผลการเรยี นแย่ลง ละทิ้งกจิ กรรมท่เี คยชอบ เชน่ กฬี า หรอื งาน อดิเรกท่ีเคยท�ำ ไมก่ นิ อยู่ หลบั นอนตามเวลา ข้อสงั เกตอน่ื ๆ เชน่ เงินทอง และข้าวของในบ้านหายไป มอี าการทาง กายผิดปกติ เช่น ตาแดง นํา้ มูกไหลทัง้ ๆ ทีไ่ มเ่ ปน็ หวัด เปน็ ตน้ ลักษณะเด็กทีม่ ภี ูมิคมุ้ กัน 1. มีจิตผูกพนั กบั ครอบครวั รักพอ่ แมพ่ น่ี ้อง 2. ครอบครัวมีระเบียบกฎเกณฑ์แน่นอนสำ�หรับความประพฤติของ สมาชกิ ในครัวเรือน 3. สมาชิกในครอบครัวพูดจากันรู้เร่ือง แก้ไขปัญหาข้อขัดแย้ง ไดอ้ ย่างมีประสทิ ธิภาพ 4. เดก็ ทม่ี คี วามส�ำ เรจ็ ในการเรยี น และกจิ กรรมทง้ั ในและนอกหลกั สตู ร 5. เดก็ ที่มีทกั ษะชวี ติ ได้แก่ เด็กท่มี ีคุณลกั ษณะ - เคารพรักในศักดิ์ศรีของตนเอง มีความเช่ือม่ันในตัวเอง ประเมนิ ค่าตนเองดพี อควร - ชอบชว่ ยผ้อู นื่ ช่วยท�ำ ประโยชนใ์ ห้สงั คม - มที ักษะในการแก้ปัญหาและมที กั ษะในการตัดสินใจทด่ี ี - สามารถเข้ากบั คนอืน่ ได้ดี - มีทกั ษะในการจัดการกบั อารมณ์ “Top Hits ความรู้สขุ ภาพจิต” 61 ฉบบั นักสอื่ สาร

เมือ่ สงสัยวา่ ลกู ด่ืมเหลา้ หรือใชส้ ารเสพติด ควรปฏิบตั ิ ดงั นี้ 1. พอ่ แม่ผปู้ กครองควบคมุ สตขิ องตวั เองควบคมุ อารมณ์และความคดิ ใหเ้ ป็นกลาง ในการหาทางออก โดยไมเ่ พง่ โทษตวั เองและผอู้ ืน่ 2. อยา่ สอบถามหรอื ไตส่ วนในขณะทย่ี งั เมายาอยู่ เพราะจะเปน็ ชนวน ให้เกิดการทะเลาะวิวาท เหมือนราดนํา้ มนั ลงในกองไฟ 3. พดู คุยกันใหร้ ูเ้ รอื่ งตามขอ้ เทจ็ จรงิ เมอ่ื ลูกสร่างเมาแลว้ 4. วางกฎเกณฑ์ และบทลงโทษให้เหมาะสม ตามความเป็นจริง 5. ปฏิบตั ิตามกตกิ า ข้อตกลงอยา่ งเคร่งครดั 6. ให้ความช่วยเหลือลูก เพ่ือให้รับการบำ�บัดรักษาท่ีถูกต้องและ เหมาะสมต่อไป ขอ้ แนะน�ำ /แนวทางปอ้ งกนั หวั ใจของการเลย้ี งลกู ใหพ้ น้ ภยั ยาเสพตดิ คอื การสรา้ ง “สบิ สรา้ งทรงพลงั ” ซึง่ น�ำ ไปปฏบิ ตั ไิ ด้งา่ ยไม่สลับซับซอ้ น เรียนรู้และฝกึ หัดกนั ไดไ้ ม่ยากนัก สรา้ งที่หนงึ่ คอื “สรา้ งเวลาทีม่ ีคณุ ภาพ” การให้เวลาซึ่งกันและกันในครอบครัวไม่จำ�เป็นต้องใช้เวลานาน ขอให้ เป็นเวลาท่ีมีความหมาย คือ ใช้เวลาทุกนาทีให้คุ้มค่า เป็นประโยชน์ เป็น “เวลาคุณภาพ” สร้างทีส่ อง คือ “สร้างการสื่อสารทมี่ คี ณุ ภาพ” สร้างระบบการสื่อสารแบบไปกลับสองทาง รู้จักพูด รู้จักฟัง รู้จัก ออกความเหน็ รจู้ กั วจิ ารณ์รจู้ กั ชมรจู้ กั ต�ำ หนิรจู้ กั รบั รคู้ วามรสู้ กึ ของผอู้ น่ื ฝกึ ลกู และตนเองให้ “พูดกันรู้เร่ือง” หันมาฟังลูกและรับรู้ในความรู้สึกและ ความนึกคดิ ของลูกได้ 62 “Top Hits ความรูส้ ขุ ภาพจิต” ฉบบั นกั สื่อสาร

สรา้ งที่สาม คือ “สรา้ งการรู้คณุ ค่าของตัวเอง” เด็กที่มีมุมมองในแง่ดีต่อตนเอง รู้แจ้งเห็นจริงในจิตสำ�นึกว่า “ของดี ตนมอี ย่”ู ไมโ่ ออ้ วดแตม่ ศี ักดิ์ศรี มีโอกาสตดิ ยาเสพติดน้อยมาก ส่งิ ดเี หลา่ นี้ ได้มาจากการฝึกให้มองตนเอง มองพ่อแม่ พี่น้อง มองผู้อ่ืนและมองโลก ในแงด่ ี จงึ ควรฝกึ ลกู ใหน้ กึ ถงึ แตส่ งิ่ ดงี ามประจ�ำ ตวั วนั ละขอ้ สองขอ้ จนตดิ เปน็ นิสัย ฝึกให้รู้จักชมสมาชิกในครอบครัววันละอย่างสองอย่าง ฝึกให้รู้จัก มองเห็นข้อดีของคนอ่ืน ฝึกให้รู้จักให้กำ�ลังใจตนเองและผู้อื่น แต่ทั้งหมดนี้ ตอ้ งท�ำ ดว้ ยความจรงิ ใจ ไมป่ ระจบสอพลอ “คดิ ด”ี ตอ่ ตวั เองเทา่ ไร ยอ่ มไมล่ อง ยาเสพติดเท่าน้ัน สร้างทีส่ ่ี คอื “สรา้ งกฎระเบยี บในบ้าน” ใหม้ กี ฎเกณฑแ์ ละกตกิ าการอยรู่ ว่ มกนั โดยท�ำ ความตกลงกนั กอ่ น วางขอ้ ยกเวน้ ใหช้ ดั เจนไมค่ ลุมเครอื วางขอ้ ลงโทษทีน่ ำ�ไปปฏบิ ัตไิ ด้ ไม่ออกกฎและ ลงโทษตามอารมณ์หรือเกนิ กวา่ เหตุ เชน่ ตัดขาดจากความเป็นแม่ลูกกนั ไม่ ใจอ่อนเม่ือถงึ เวลาทตี่ อ้ งลงโทษ มีกฎระเบียบเก่ียวกบั ยาเสพตดิ ในบา้ นให้ ชัดเจน สรา้ งทีห่ า้ คอื “สรา้ งหน้าทแี่ ละความรับผิดชอบ” โดยแบง่ งานบา้ นใหท้ �ำ เพอื่ ฝกึ ใหร้ จู้ กั หนา้ ทแ่ี ละความรบั ผดิ ชอบ โดยเรมิ่ จากท�ำ กจิ กรรมครอบครวั รว่ มกนั ฝกึ ใหร้ จู้ กั ชว่ ยเหลอื สงั คมและผดู้ อ้ ยโอกาส กวา่ เปน็ การลดความเหน็ แกต่ วั ซง่ึ จะเพม่ิ ศกั ดศิ์ รขี องตนเองและยงั สง่ ผลให้ “ดแู ลตวั เอง” ในภายหลัง หดั ให้ลูกทำ�งานบ้านและเสียสละเป็นบา้ ง สรา้ งทหี่ ก คอื “สรา้ งทกั ษะในการจดั การกบั อารมณ์ ทไี่ มเ่ หมาะสม” ความเครยี ดและอารมณท์ ไี่ มเ่ หมาะสม ไดแ้ ก่ อารมณโ์ กรธ อารมณเ์ ศรา้ เบอ่ื หนา่ ย มกั เปน็ แมเ่ หลก็ ยกั ษผ์ ลกั ลกู ใหเ้ ขา้ หายาเสพตดิ จงึ จ�ำ เปน็ ตอ้ งฝกึ ลกู ใหร้ จู้ กั จดั การกบั ความเครยี ดและอารมณท์ ไี่ มด่ นี นั้ ฝกึ ใหร้ วู้ า่ เมอื่ ไรเครยี ด “Top Hits ความร้สู ุขภาพจิต” 63 ฉบบั นกั สอื่ สาร

หรือมอี ารมณ์ไมด่ ี รูถ้ งึ ผลกระทบต่อรา่ งกาย จติ ใจ และพฤตกิ รรม รูจ้ กั หา สาเหตุและฝึกวิธีคลายเครียดและระบายอารมณ์ให้เป็น พ่อแม่ควรถาม ทกุ ขส์ ขุ ของลกู อยเู่ สมอ ชว่ ยใหล้ กู รจู้ กั อา่ นความเครยี ดและอา่ นอารมณข์ อง ผอู้ นื่ ฝกึ ใหร้ จู้ กั “เอาใจเขามาใสใ่ จเรา” หมน่ั ฝกึ ซอ้ มกบั ลกู เพอ่ื ใหเ้ กดิ ทกั ษะ ในการผอ่ นคลายความเครียดและระบายอารมณ์ให้เหมาะสม สร้างทเี่ จด็ คือ “สรา้ งความคุ้นเคยกบั สิง่ แวดลอ้ มของลูก” พ่อแม่ต้องรู้จักเพ่ือนและสังคมนอกบ้านของลูก ฝึกให้แยกเพ่ือนดี ออกจากเพ่ือนไม่ดี พร้อมช่วยลูกยามที่คบเพื่อนผิด ควรรู้จักพ่อแม่ของ เพอ่ื นลกู ดว้ ย จะไดเ้ ปน็ แนวรว่ มปรกึ ษาและอาจท�ำ กจิ กรรมทเ่ี ปน็ ประโยชน์ ต่อลูกร่วมกัน รู้จักแหล่งสถานท่ีเสี่ยงต่อการเสพสารเสพติดและ สงิ่ มึนเมา เพอ่ื ช้แี นะใหล้ ูกหลบหลีก รู้จักสงั คมออนไลน์บนโลกอินเตอรเ์ นต็ คอมพิวเตอร์ เช่น การท่ีลูกใช้เวลาอยู่หน้าจอคอมพิวเตอร์นาน ๆ ท้ังวัน คุยกับเพื่อนจนพฤติกรรมอารมณ์เปล่ยี นไปไม่เหมาะสม สร้างที่แปด คอื “สรา้ งความรู้เรื่องยาเสพติดใหแ้ ก่ลกู ” มกี ารวจิ ยั พบวา่ เดก็ ทไี่ ด้รบั ความรู้เรอ่ื งยาเสพติดจากพอ่ แมโ่ ดยตรงจะ ไม่ลองยา และเด็กส่วนใหญ่อยากจะได้รับความรู้ด้านนี้จากพ่อแม่มากกว่า เพ่ือนฝูง พ่อแม่จึงควรหม่ันศึกษาหาความรู้เก่ียวกับยาเสพติด หาโอกาส ท่เี หมาะสมเพื่อพูดคยุ กบั ลกู ให้ข้อเทจ็ จรงิ เจาะลกึ ผลดีผลเสยี และให้ลกู แสดงความคดิ เหน็ และสง่ิ ที่เขาเรยี นรูม้ าจากเพื่อน สรา้ งที่เก้า คือ “สรา้ งทกั ษะในการแก้ปัญหาและการตัดสินใจ” ฝึกลูกให้ “คิดเป็น” คือ รู้จักแยกแยะปัญหา รู้จักหาทางแก้ปัญหา ทอ่ี าจจะเปน็ ไปได้ รจู้ กั ไตรต่ รองถงึ ขอ้ ดแี ละขอ้ เสยี โดยชงั่ นา้ํ หนกั ผลกระทบ และรู้จักตัดสินใจโดยมีสติปัญญากำ�กับ ให้ฝึกทักษะด้านนี้จากชีวิตจริง 64 “Top Hits ความรสู้ ขุ ภาพจิต” ฉบบั นกั ส่อื สาร

ของลูก โดยพอ่ แมส่ นับสนุนให้นำ�ปญั หามาถกเถยี งหาสาเหตแุ ละทางแกไ้ ข เมื่อผิดพลาดไป ช่วยลูกให้รู้จักหาสาเหตุและยึดไว้เป็นบทเรียน ฝึกลูกให้ คดิ เป็น แก้ปัญหาเปน็ ตัดสนิ ใจเป็น สร้างท่ีสบิ คือ “สรา้ งทกั ษะการปฏิเสธยาเสพติด” ต้องฝึกให้เด็กเรียนรู้ว่า การปฏิเสธเป็น คือ สิ่งที่น่ายกย่องและเป็น สว่ นหนง่ึ ของการเตบิ โตของผใู้ หญท่ กี่ ลา้ หาญ เดก็ ทวั่ ไปเมอ่ื เผชญิ กบั สง่ิ ยว่ั ยุ และแรงกดดันให้ใช้ยา มักวางตัวไม่ถูก ตกเป็นเหยื่อชักจูงให้ลองยาได้ง่าย พ่อแมจ่ ำ�เป็นต้องฝกึ ซอ้ มกับลกู อย่เู สมอ โดยสมมติเหตุการณข์ น้ึ เล่นละคร ซอ้ มบทกนั ใหส้ มจรงิ เพอื่ ใหล้ กู รจู้ กั เทคนคิ ปฏเิ สธยาในสถานการณเ์ สย่ี งตา่ ง ๆ ฝึกลูกให้รู้จักสถานที่ยั่วยุให้ใช้ยา ฝึกให้ลูกรู้จักผลกระทบท่ีแท้จริง ของสอื่ โฆษณาและการเผยแพรซ่ ปุ เปอรส์ ตารท์ ดี่ มื่ เหลา้ เบยี ร์ สบู บหุ ร่ี หรอื เสพยาเสพตดิ ว่า การเลียนแบบสื่อหรอื ดารามีผลรา้ ยอยา่ งไรบ้าง  “Top Hits ความรสู้ ขุ ภาพจติ ” 65 ฉบบั นักส่อื สาร

“วยั รุ่นกับพฤติกรรมเสีย่ งทางเพศ” วยั รนุ่ เปน็ ชว่ งวยั ทเ่ี ผชญิ กบั ความทา้ ทาย ทง้ั ในเรอ่ื ง เพศ ยาเสพตดิ และ ความรนุ แรง วยั รนุ่ ตอ้ งคอ่ ย ๆ เรยี นรเู้ รอ่ื งการควบคมุ ตนเอง สมั พนั ธภาพทด่ี ี ระหวา่ งพอ่ แมก่ บั ลกู ตง้ั แตว่ ยั เดก็ และทา่ ทขี องพอ่ แมท่ รี่ บั ฟงั เปดิ ใจ พยายาม เขา้ ใจ ยอมรบั ความสนใจเรอ่ื งเพศตามวยั ไมด่ ว่ นต�ำ หนหิ รอื ตดั สนิ ลกู ใชเ้ วลา คณุ ภาพรว่ มกนั ในครอบครวั จะเปน็ ปจั จยั ปกปอ้ งทสี่ �ำ คญั ทสี่ ดุ ในการปอ้ งกนั ปัญหาพฤติกรรมเส่ยี งๆ ตา่ งๆ ในชว่ งลกู วยั รุน่ ได้ การเสรมิ สรา้ งคุณคา่ ใหว้ ยั รนุ่ เช่น การสรา้ งกิจกรรมหรือมพี น้ื ทใี่ หก้ ับ กลุ่มวัยรุ่นเยาวชนได้แสดงความสามารถหรือได้ทำ�ในกิจกรรมท่ีตนสนใจ และมีความชอบจะทำ�ให้วัยรุ่นได้มีกิจกรรมเสริมสร้างคุณค่าให้กับตนเอง ได้มากกว่าการมงุ่ ไปทกี่ จิ กรรมการแสดงความรกั กิจกรรมท่ีเสริมสร้างคุณค่าให้วัยรุ่น เช่น กิจกรรมการมอบความรัก ใหก้ บั พอ่ แม่ ผูด้ ้อยโอกาส(เด็ก/คนชราผู้ปว่ ย) กิจกรรมช่วยเหลอื สาธารณะ ประโยชน์ เพื่อท่ีวัยรุ่นจะได้เข้าใจแง่มุมของความรักว่ามีความรัก หลายรูปแบบไม่ใชเ่ ฉพาะความรักระหว่างหนุ่มสาว แตม่ คี วามรักทสี่ ามารถ จะเผ่ือแผ่ให้กบั ผู้ใกล้ชดิ ผ้มู ีพระคณุ รจู้ ักเสยี สละเพอ่ื ผอู้ ื่น พรอ้ มทัง้ ได้รบั ความช่ืนชมจากคนรอบข้างและสังคม ท่ีจะทำ�ให้เกิดความภาคภูมิใจ และเห็นคุณค่าของความรัก ในขณะเดียวกันสังคมก็จะได้รับประโยชน์ จากกลุม่ วยั ร่นุ มที ัศนคตทิ ่ีดตี อ่ วยั ร่นุ ดว้ ย 66 “Top Hits ความรสู้ ขุ ภาพจิต” ฉบับนกั สือ่ สาร

แนวทางการลดความเสี่ยงของการมีพฤติกรรมทางเพศ ที่ไมเ่ หมาะสมของวยั รุ่น  พัฒนาความฉลาดทางอารมณ์ (EQ) ทั้ง 3 ดา้ น ใหก้ บั เดก็ ได้แก่ 1) ด้านเกง่ พฒั นาในเรือ่ งการตดั สนิ ใจแก้ปัญหา ซงึ่ จะชว่ ยใหเ้ ดก็ มสี ติ คิดถงึ ผลทจี่ ะตามมาเมื่ออยู่ในสถานการณ์ทเ่ี ส่ยี งต่อการมีเพศสมั พันธ์ 2) ดา้ นด ี พัฒนาในเรื่องการควบคุมตนเองและการรับผิดชอบ ซึ่งจะทำ�ให้เด็กตระหนักรู้ถึงอารมณ์เพศของตนเอง รู้ว่าเม่ือเกิดอารมณ์ ทางเพศจะระบายออกด้วยวิธีที่เหมาะสมอย่างไรหรือสถานการณ์ใด ท่ีเส่ียงต่อการถูกกระตุ้น ซึ่งควรหลีกเลี่ยง รวมทั้งตระหนักได้ว่าถ้ามี เพศสัมพันธ์แล้วเกิดผลกระทบขึ้น ถ้ารับผิดชอบสิ่งท่ีตามมาไม่ได้ย่อมถูก ต�ำ หนิ ลงโทษไม่ได้รบั การยอมรับ 3) ดา้ นสุข พัฒนาในเรื่องของการสร้างความภาคภูมิใจในตนเอง ซ่ึงจะทำ�ให้วัยรุ่นสามารถตัดสินใจได้อย่างมีสติ เป็นตัวของตัวเอง ไม่กลัว คนรักโกรธ ม่ันใจในคุณค่าของตนเอง ไม่ตกเป็นเหยื่อของการท้าทาย ไม่พสิ จู น์ตนเองดว้ ยวธิ ีท่เี สี่ยง 5 พฤตกิ รรมเสย่ี งประเมินควบคกู่ บั ความฉลาดทางอารมณ์ 6 ข้อ 5 พฤตกิ รรมเสีย่ ง 1. มคี นรักหรือแฟน 2. มพี ฤติกรรมทชี่ อบเลน่ อนิ เตอรเ์ นต็ ช่วงดกึ ๆ 3. มกี จิ กรรมสังสรรคท์ ีม่ สี ุราเกีย่ วขอ้ งบอ่ ย 4. มีที่พกั /กิจกรรมที่นอกสายตาพ่อแม่ 5. ไม่มกี จิ กรรมอดเิ รกอน่ื ๆ ท�ำ “Top Hits ความร้สู ุขภาพจิต” 67 ฉบับนกั ส่ือสาร

ความฉลาดทางอารมณ์ 6 ข้อ 1. ใจร้อน รอไมเ่ ป็น 2. ชอบท�ำ ส่ิงทพ่ี อ่ แมห่ ้าม 3. ติดเพอื่ น เกรงใจเพ่อื นมากกวา่ พ่อแม่ 4. ทำ�อะไรไมเ่ สร็จ ลม้ เลกิ งา่ ย 5. มีความลับกับพ่อแม่ ปกปดิ โกหก 6. เอาแตใ่ จ เบอ่ื งา่ ย หงุดหงิดงา่ ย ซ่ึงหากประเมินแล้ว พบว่า วัยรุ่นมีพฤติกรรมเส่ียง ตั้งแต่ 3 ข้อข้ึนไป จาก 5 ขอ้ โดยเฉพาะขอ้ 1 และ ขอ้ 4 ประกอบกบั มพี ฤตกิ รรม ตง้ั แต่ 2 ขอ้ ขน้ึ ไป จากการประเมนิ ความฉลาดทางอารมณ์ โดยเฉพาะ ขอ้ 2 หรอื ขอ้ 5 เด็กและวัยรุ่นมีความเสี่ยงที่จะมีเพศสัมพันธ์มากถึงข้ันท่ีผู้ปกครองควรต้อง ระมัดระวงั หรอื ปอ้ งกัน พ่อแม่ผู้ปกครอง และครู สามารถเป็นโค้ชท่ีดีในการช่วยฝึกทักษะ “การปฏิเสธ” สงิ่ ต่างๆ ท่ไี มด่ ใี หก้ ับเด็กได้ โดยอาจเลอื กสถานการณ์สมมติ ขึ้นมาจากเหตุการณ์ข่าวหรือเรื่องต่างๆ ท่ีเด็กนำ�มาเล่า หรืออาจดัดแปลง เรื่อง โดยใชผ้ ูค้ นและสถานทท่ี ีเ่ ด็กรู้จักมาผูกเปน็ สถานการณ์ปัญหาทจี่ ะคยุ กนั เพอ่ื ความสมจรงิ แลว้ ใหเ้ ดก็ โตต้ อบดว้ ยการกระท�ำ และค�ำ พดู ของตนเอง ซ่ึงต้องนำ�มาคุยและฝกึ กันบอ่ ยๆ ท่ีสำ�คัญ ควรเปิดใจ ยอมรับโลกท่ีเปลี่ยนไป มองว่า เร่ืองเพศเป็นเรื่อง ธรรมชาติ สามารถคุยกนั ได้ 68 “Top Hits ความรสู้ ุขภาพจติ ” ฉบับนักสอื่ สาร

เทคนคิ การปฏเิ สธสำ�หรบั วยั รุ่น ไดแ้ ก่ 1. ตอ้ งรูก้ ่อนวา่ “การปฏิเสธเป็นสทิ ธิส่วนบคุ คล” 2. บอกความรู้สึกประกอบเหตุผล เช่น “ฉันไม่สบายใจเลยท่ีเธอ ขอมีอะไรกนั กับฉนั ถ้าแม่รูแ้ ม่ของเราคงเสียใจมาก” 3. ขอปฏิเสธ/ไม่เปิดโอกาสให้เป็นใจ เช่น “ฉันขอไม่ไปต่อกับเธอ และคดิ ว่าจะหยดุ เพียงแคน่ ีเ้ พื่ออนาคตของเราทงั้ สองคน” 4. ปฏิเสธซํ้า/บอกลา เชน่ “ฉนั จะไมท่ ำ�สง่ิ ท่ีไมเ่ หมาะสมแบบน้อี กี ขอตวั ก่อนนะคะ” 5. ต่อรอง/ผัดผ่อนเพื่อยืดเวลา เช่น “เราแยกย้ายกันกลับดีกว่า... เอาไว้วนั หลงั ค่อยไปดูหนังกันใหม่ละกัน” เป็นตน้  “Top Hits ความรู้สขุ ภาพจิต” 69 ฉบับนักส่อื สาร

ทป่ี รึกษาและคณะทำ�งาน ทปี่ รึกษา น.ต.นพ.บุญเรือง ไตรเรืองวรวัฒน ์ อธบิ ดีกรมสขุ ภาพจิต นายแพทยช์ โิ นรส ลส้ี วัสด์ิ รองอธิบดกี รมสขุ ภาพจิต นายแพทยพ์ งศ์เกษม ไข่มกุ ด ์ รองอธิบดกี รมสขุ ภาพจิต นายแพทยส์ มัย ศริ ิทองถาวร รองอธิบดีกรมสุขภาพจิต นายแพทย์ยงยทุ ธ วงศภ์ ริ มย์ศานติ ์ ทป่ี รึกษากรมสุขภาพจติ นางนนั ทนา รตั นากร ผู้อ�ำ นวยการ กองสุขภาพจติ สงั คม แพทย์หญงิ วมิ ลรตั น์ วนั เพญ็ สถาบนั สขุ ภาพจติ เดก็ และวยั รนุ่ ราชนครินทร์ แพทยห์ ญงิ ศุทรา เอ้ืออภสิ ทิ ธ์วิ งศ์ สถาบนั สขุ ภาพจติ เดก็ และวยั รนุ่ ราชนครนิ ทร์ แพทย์หญิงอาภาภรณ ์ พงึ่ ยอด สถาบนั ราชานกุ ูล คณะท�ำ งาน ทับทิมเจือ กองสุขภาพจิตสงั คม นางสาวปยิ ฉตั ร สวุ รรณานนท์ สถาบนั ราชานุกูล นางณฐั ชนก นาทะพันธุ ์ กองสขุ ภาพจิตสงั คม นายชนินทร ์ ฉัตรทอง กองสุขภาพจิตสังคม นายอานนท์  70 “Top Hits ความรสู้ ขุ ภาพจิต” ฉบับนักสอ่ื สาร