เปลี่ยนแปลง เพราะแบ่งปัน

แผนกแล่ปลาของชุมชนก็ไม่ใช่ใครที่ไหน  คือเหล่าแม่บ้าน < ผู้ชายที่ออกเรือไปกลับมาก็พักผ่อน  ของชาวประมงที่ออกเรือน่ีเอง  โดยเร่ิมจากแยกชนิดปลา  และ ถึงช่วงเวลาของผู้หญิงท่ีเมื่อได้ปลามาแล้ว  จัดการต่างกันตามวิธีที่ตนเลือกใช้  ทั้งขอดเกล็ดและแล่เป็นช้ิน ก็น�ำมาแล่และส่งขายให้กับชุมชนและทางโครงการฯ บาง ๆ แต่ทุกตวั ลว้ นตอ้ งรีบดงึ ไส้ออกเพอื่ ป้องกนั ไม่ให้ปลาเสีย ช่วงบ่ายของทุกวันจะเห็นเรือของชาวบ้าน ทยอยกลับมาเทียบท่า  “เวลาได้ปลาตวั นนี้ ะ ดใี จกนั ใหญ่เลย” พร้อมหิ้วกระติกท่ีใส่กุ้งเป็นจ�ำนวนมาก  เรียม จารจิตติ์  หรือจ๊ะเรียม  มือแล่ของหมู่บ้าน  พูดพร้อม มาชั่งแล้วส่งขายให้กับทางกลุ่ม อุ้มปลากะพงที่เพ่งิ ขอดเกลด็ เสรจ็ ให้ดู “จับได้กไ็ มก่ ลา้ กนิ หรอก เพราะนเ่ี ป็นหลักเงินหลกั ทองเรา” จะ๊ เรยี มพดู พลางกดหวั ปลาและเลาะกา้ งออกอยา่ งเชยี่ วชาญ เธออธิบายเพิ่มว่าหากอยากกินก็กินได้แค่ส่วนหัวและส่วนหาง ส่วนท่ีเป็นเนื้อนั้นล้วนแต่ถูกน�ำมาแล่และแพ็กอย่างสวยงามเพื่อ ส่งขาย “จ๊ะดีใจนะที่เรามีปลาดี ๆ  ไม่ปนสารเคมีส่งให้คนในเมือง กิน” จ๊ะหยิบปลาอีกตัวข้ึนมาผ่าท้องและควักไส้ออก ก่อนจะหัน หัวปลาไปทางดา้ นซ้ายและลงมีดตัดก้างท่ตี ิดกบั ส่วนหวั “ฉบั ” เสยี งมดี กระแทกโตะ๊ ดงั ขนึ้  จะ๊ พดู ประโยคสดุ ทา้ ยและ หยบิ ปลาตวั ต่อไป “ภูมิใจท่ไี มฆ่ ่าใครทัง้ เปน็  เราไม่ทรยศคนในครอบครัว” 99

ประมง “ฟ้นื ” บา้ น “ผมอยู่อวนลากมาต้ังแต่เด็กเลย  เรียน  ป.  ๔  คร่ึง  ก็หนี โรงเรยี นไปอยภู่ เู กต็  ไปอยู่เรอื พาณิชยท์ �ำอวนลาก บ้านไม้ชั้นเดียวมุงไม้ มุงสังกะสี มุงไม้ไผ่ สลับเรียงแถวกัน  ไปสองฝั่ง  แต่ละหลังมักจะมีกรงนกเขาแขวนไว้ใต้หลังคาบ้าน “มันเป็นยังไงน่ะเหรอ  พูดง่าย ๆ  อวนรุนอวนลากเนี่ยมัน มีสะพานปูนอยู่ตรงกลางเชื่อมระหว่างแต่ละหลัง ข้างใต้บ้านเป็น ไม่สนใจชาวประมงพ้ืนบ้านเลย  มันลากไปหมดทั้งปลาทั้งเบ็ด นำ้� กรอ่ ย มปี ลาตนี กระโดดบนผวิ นำ�้ ใหไ้ ดย้ นิ เสยี งจอ๋ มแจม๋ เปน็ บาง ตั้งแต่เล็กจนใหญ่  เครื่องมืออะไรมันเอาไปหมดเลย”  บังมะเหน่ง ครง้ั  หากเปน็ ชว่ งนำ้� ลดกจ็ ะเหน็ ปตู วั เลก็ เดนิ เลอะเลนสวนกนั ไปมา พูดเร็วข้ึนและดังข้ึนเหมือนอยากให้ทุกคนได้รับรู้ถึงความน่ากลัว ของสิ่งน้ี “ตอนเกิดสึนามิ  คลื่นมาปะทะป่าโกงกางก่อน  พอชนป่า โกงกางกห็ มดแรง ดที มี่ นั มอี ยแู่ ลว้  หลงั จากนนั้ กเ็ ลยชว่ ยกนั ปลกู ” “ตอนนน้ั ผมไมค่ ดิ อะไรมาก คดิ เพยี งวา่ ตอ้ งการไดเ้ งนิ เยอะ ๆ บงั มะเหนง่ เลา่ ใหฟ้ งั ระหวา่ งพกั ผอ่ นในชว่ งสาย ดเู พอ่ื น ๆ วดั ขนาด พอท่ีภูเก็ตหมดแล้วก็ลากเรือเข้ามาในน้ี  ในหมู่บ้านผมเองเนี่ย ปลาทีเ่ อามารวมกนั อยมู่ าวนั หนงึ่ กส็ ำ� นกึ ไดเ้ พราะมนั หมดแลว้  ผมลากเรอื เดนิ เลย มนั มแี ต่ปลาเป็ด ทะเลไมเ่ หลืออะไรอกี แล้ว”  “อยา่ งปลาสากนถี่ อื วา่ เลก็ นะ เคยเจอยาวเกอื บ ๒ เมตรได”้ ฉนั นึกภาพปลาสากยืนตวั ตรงอยู่ดา้ นข้าง เอาครบี พาดไหล่ บงั มะเหนง่ เหมอื นจะพดู อะไรตอ่ แตแ่ ลว้ กเ็ งยี บไป ราวกบั วา่ แล้วยักเหงือกยิ้มยิงฟันให้    ฉันเร่ิมไม่แน่ใจถ้าอาศัยอยู่ในน�้ำ อวนรนุ อวนลากเหลา่ นน้ั ไดก้ วาดเอาไปหมดแลว้ ทกุ สง่ิ  ไมท่ ง้ิ แมแ้ ต่ ห่วงโซ่อาหารน้ีใครคือผู้ล่ากันแน่    เท่าน้ันยังไม่พอ  นอกจากสถิติ เสยี งร่�ำรอ้ งของชาวบา้ นและอนาคตของชีวติ ชาวประมงทอ้ งถิน่ ปลาสากสูงเท่านักบาสเกตบอลแล้ว ทะเลท่ีนี่ยังมีปลากะพงหนัก กวา่  ๔๕ กิโลกรมั  และปลาทูตวั หนากว่า ๓ นิ้วอีกด้วย หลังจากน้ันบังมะเหน่งไม่เคยใช้เครื่องมือพาณิชย์อีกเลย “เมื่อก่อนท่ีน่ีแค่แจวออกไปนิดเดียว  ชาวประมงน่ีไม่มีอวน เขากลับมาท�ำประมงพื้นบ้านท่ีเป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม  พร้อม ๆ เลย เอาไมไ้ ผไ่ ปอนั  รดู รอบเรอื  ปลากก็ ระโดดเขา้ เรอื เตม็ หมดแลว้ ” กบั อนรุ กั ษท์ ะเล ละเวน้ สตั วน์ ำ�้ ทว่ี างไขอ่ ย ู่ เลอื กปลอ่ ยปลาทยี่ งั เลก็ บงั มะเหน่งเลา่ ยอ้ นให้ฟงั ถงึ ความอุดมสมบรู ณ์ในครั้งหน่งึ ของทน่ี ี่ แล้วท้องทะเลค่อย ๆ ดีขึ้น เขาจับปลาได้ดีกว่าเดิม  สิ่งนี้ยิ่งย�้ำให้ แตแ่ ลว้ ทุกอยา่ งก็เปลย่ี นไปเม่อื มีเครอ่ื งมือประมงอื่นเข้ามา เขารวู้ า่  สงิ่ ทเ่ี ขาเชอื่  ทางทเี่ ขาเลอื กจะเปลย่ี นแปลงนน้ั ถกู ตอ้ งแลว้ มนั ไมใ่ ชเ่ ครอื่ งมอื พน้ื บา้ นเปย่ี มภมู ปิ ญั ญาทผ่ี า่ นการคดิ และสง่ ตอ่ กันมาจากรุ่นสู่รุ่น  แต่เป็นเครื่องมือประมงพาณิชย์  เครื่องมือท่ี “ผมไมต่ อ้ งการอะไรเลย แคอ่ ยากใหท้ ะเลหมดจากอวนลาก เปลยี่ นทอ้ งทะเลทีน่ ี่ไปอยา่ งสน้ิ เชงิ อวนรนุ  เอาปลากลบั มาเหมอื นเดิม” “ทนี่ นี่ เี่ ยอะกวา่ เขาเลย เปน็ หมบู่ า้ นแรก ๆ ทร่ี ณรงคเ์ รอ่ื งอวน รนุ อวนลาก คอื ชาวประมงมนั ทนไมไ่ ดแ้ ลว้ ไง เจา้ หนา้ ทกี่ ม็ าแคต่ กั บงั มะเหนง่ มองเข้ามาในตาระหว่างพดู ประโยคน้นั   เตือน เขาไมจ่ ับเลย ก็เลยต้องใชก้ ฎหม่บู ้าน” ด้วยสายตาและความตั้งใจของเขา  คงไม่มีใครกล้าท�ำ ทุกวันหลังหาปลาเสร็จแล้ว  บังมะเหน่งจึงรวมตัวกับเพื่อน  อวนลากอวนรุนตอ่ ได้จริง ๆ ตั้งกลุ่มสคี่ นออกไปลาดตระเวนท้องทะเล “พอเจอป๊บุ กจ็ บั เลย เราไม่มีอาวธุ อะไร กบ็ อกให้เลกิ ทำ�  ให้ เอาเคร่ืองมืออวนรุนอวนลากมาแลก  แล้วจะเอาเครื่องมืออะไรก็ ตอบแทนชาวประมง มาบอก เอาทีถ่ กู กฎหมายไป  ทย่ี ึดมาก็เผา เขาก็เลิก” แต่ไม่ใช่ทุกคนที่จะยินยอมง่าย ๆ  บางคนก็ขัดขืนและโกรธ ถงึ แมช้ าวประมงจะจบั ปลามาไดเ้ ยอะมากเทา่ ใด แตเ่ นอ่ื งจาก  สถานการณ์รุนแรงไปจนเกอื บจะเอาชวี ติ กนั สภาพภูมิประเทศที่ไม่เอ้ือต่อการเดินทางเข้าและออก พวกเขาจึง แต่แล้วเพื่อนท่ีใช้อวนรุนอวนลากก็โดนคำ� ส่ังศาลยึดเคร่ือง โดนพ่อค้าคนกลางที่มารับซ้ือกดราคาอยู่เสมอ  เช่นเดียวกับร้าน มือท่ีผิดกฎหมายทั้งหมด  แม้แต่เรือเคร่ืองที่ใช้ออกทะเลก็โดนยึด อาหารในพน้ื ท ี่ พวกเขาจึงตดั สินใจรวมกลุ่มกันเป็นแพปลาชุมชน ไปดว้ ย บงั มะเหนง่ จงึ ไปทศี่ าล ขอรอ้ งใหโ้ อกาสชาวประมงไดก้ ลบั เพ่ือเพิ่มอ�ำนาจต่อรองกับพ่อค้าคนกลางมากย่ิงขึ้น  แต่ก็ยังไม่ ตัว ขอให้ศาลคืนเรอื และเปลยี่ นอุปกรณ์มาใชใ้ หถ้ กู ตามกฎหมาย ประสบผลส�ำเร็จ  ทั้งโดนฮั้วประมูลบ้าง  โดนบังคับให้ติดค่าปลา พออยู่มาวันหน่ึงเพื่อนเห็นว่าใช้เคร่ืองมือพ้ืนบ้านแล้วได้ผลดีกว่า เปน็ เครดิต จนชาวประมงก็ตา่ งเป็นหนี้ จงึ ได้กลับมาดีกันเหมือนเดมิ เหตุผลที่ท�ำให้บังมะเหน่งยอมเส่ียงชีวิตเพื่อรณรงค์เรื่องน้ี ดร. สุภาภรณ์ อนุชิราชีวะ  หรือพ่ีนุช  นักวิชาการด้านการ เพราะแทจ้ รงิ แลว้ เขาคอื ผทู้ เี่ หน็ ความเลวรา้ ยของเครอื่ งมอื ท�ำลาย จดั การชายฝง่ั  ผเู้ หน็ ปญั หานม้ี าตลอด จงึ ตดั สนิ ใจลงมาแกไ้ ขดว้ ย ล้างเหลา่ น้ีมาตั้งแตแ่ รก ตัวเอง  เกิดเป็นโครงการประมงพื้นบ้าน-สัตว์น�้ำอินทรีย์  ที่ท�ำร่วม กับชุมชน  ช่วยสร้างความเป็นธรรมให้กับชาวบ้าน  และกระจาย สินคา้  เปิดตลาดให้มากข้ึน 100

“เราเลอื กจากกลมุ่ ทท่ี ำ� อนรุ กั ษอ์ ยกู่ อ่ นแลว้  โครงการฯ ไมไ่ ด้ กินอยา่ งชาวเล ตง้ั ใจอยากทำ� เรอ่ื งเศรษฐกจิ หรอื ท�ำใหใ้ ครรวย แตอ่ ยากตอบแทน ทเ่ี ขาดแู ลทะเล คอยปกปอ้ งทะเล จบั สตั วน์ �้ำดว้ ยความรบั ผดิ ชอบ “จะ๊ ปสี งสารคนกรงุ เทพฯ”  ลงเรือ  ลงน�้ำมัน  ลงอวน  เสี่ยงชีวิต  เขาควรมีชีวิตท่ีดีกว่านี้”  พี่นุช สมใจ  บูสมัน  หรือจ๊ะปี  สมาชิกแพปลาชุมชนบ้านหินร่ม กล่าวเสรมิ เล่าให้ฟัง  เมื่อครั้งท่ีเดินทางไปกรุงเทพฯ  เพ่ือไปร่วมงานขายปลา ปัจจุบันโครงการประมงพ้ืนบ้าน-สัตว์น�้ำอินทรีย์  มีชุมชนท่ี ของโครงการฯ ทำ� งานรว่ มกนั ทงั้ หมดเจด็ จงั หวดั  ไดแ้ ก ่ พงั งา กระบ ี่ สตลู  ปตั ตานี สงขลา พทั ลงุ  และเพชรบุรี “จะ๊ ปไี ปเดนิ ตลาดในหา้ ง เขาพาไปดอู าหารทะเลสด หนา้ ตา กเ็ หมอื นสด สดแต่เราไมก่ นิ ”  ตามคำ� บอกเล่ากนั มาที่ใหเ้ ลอื กซ้อื ทผ่ี า่ นมาแมช้ าวประมงพน้ื บา้ นจะไมใ่ ชส้ ารเคมอี ยแู่ ลว้  และ หมึกสีขาว ๆ  เราจะมั่นใจได้อย่างไรว่านั่นไม่ได้ขาวเพราะน�้ำยา กลุ่มท่ีโครงการร่วมท�ำงานด้วยจะใช้อวนตาใหญ่  หรือเคร่ืองมือท่ี ซักผ้าขาว    หรือเน้ือกุ้ง  ท่ีเวลากินแล้วเนื้อกรอบเด้ง ๆ  เราจะรู้ได้ ถูกกฎหมาย  ไม่ท�ำร้ายทรัพยากรธรรมชาติอยู่แล้ว  แต่ระบบการ อย่างไรวา่ ไมใ่ ชเ่ พราะสารเคมี ขนส่งก็ใส่สารเคมีระหว่างการขนส่งอยู่ดี  จึงไม่สามารถรับรองว่า เปน็ อาหารอนิ ทรียไ์ ด้ อาหารทะเลสดท่ีเราเรยี กกนั  จริงแล้วสดแนห่ รอื “คือหน้าตากุ้ง  ถ้าเป็นบ้านเรามันคือกุ้งเสีย  แต่กลับไม่มี โครงการจึงเข้ามาช่วยดูแล  เป็นคนขายปลาด้วยตัวเอง  จน แมลงวนั  นี่มนั หมายความวา่ ไง” ได้รับการรับรองจากส�ำนักงานมาตรฐานเกษตรอินทรีย์  ซ่ึงใบ คำ� ถามทไี่ มต่ อ้ งการค�ำตอบของจะ๊ ป ี ท�ำใหฉ้ นั ตอบตวั เองไม่ รับรองน้ีก็ช่วยเพิ่มความมั่นใจให้แก่ร้านอาหารและโรงแรม  จน ถกู วา่ หลงั จากน้จี ะเชอื่ มั่นในอาหารทะเลบนจานได้อย่างไร กลายเป็นอีกช่องทางในการกระจายสินค้า  และยืนยันว่าปลาใน ชุมชนเป็นปลาทีม่ ีคณุ ภาพจรงิ  ๆ “ผบู้ รโิ ภคตอ้ งเรยี นรวู้ า่ การกนิ แบบรบั ผดิ ชอบตอ้ งทำ� อยา่ งไร  การกนิ แบบฤดกู าล เชน่ หากหนา้ ไหนไมม่ ปี ลาชนดิ นก้ี ก็ นิ ปลาชนดิ “ตอนแรกที่เขาโทร.มาชวนเราก็ไม่เชื่อนะ”  บังมะเหน่งเล่า อนื่  ไมใ่ ชต่ อ้ งไปลา่ ตามหามาใหไ้ ด ้ ตอ้ งรวู้ า่ ทะเลควรจะไดร้ บั การ ยอ้ นถงึ วนั แรกท่ไี ดร้ ู้จักโครงการน้ี ดูแลและนึกถึงแล้วร่วมเป็นส่วนช่วยรักษา  เข้าใจว่าการจับและ การกนิ อยา่ งยัง่ ยืนเปน็ อยา่ งไร” “ปรกติปลา ๑๐ กว่าโล ขายที่บ้านได้ ๓๐๐ บาท แต่ส่งให้ พนี่ ชุ เลา่ ถงึ ความคาดหวงั ของโครงการฯ ทกุ คนเปน็ สว่ นหนงึ่ เขาได้โลละ  ๓๐๐  บาท  มันต่างกันเยอะมากเลย  จะเป็นไปได้ไง ของการประมงท้องถิ่น  ถ้าเราเข้าใจธรรมชาติของทะเล  เราไม่ฝืน วนั หนง่ึ ก็เลยลองส่งให้พี่นชุ ด”ู ธรรมชาติ เราก็จะสามารถอยูร่ ่วมกันไดอ้ ย่างยัง่ ยืน “นอกจากการกนิ เพอ่ื สขุ ภาพแลว้  เราควรจะกนิ เพอื่ ใสใ่ จสงิ่ หลังจากน้ันชีวิตความเป็นอยู่ของชาวประมงก็เร่ิมดีข้ึน  หนี้ แวดล้อมดว้ ย กนิ เพอ่ื สนบั สนนุ คนทำ� ประมงทีม่ ีความรบั ผดิ ชอบ” สนิ กเ็ รมิ่ หมดไป ชาวประมงไดเ้ ขา้ มามบี ทบาทในการกำ� หนดราคา ปลาท่ีเขาจบั  มีรายได้ทด่ี ขี นึ้  มีค่าใชจ้ า่ ยดแู ลรักษาชุมชน ทุกการเลือกของเราล้วนเป็นส่วนหนึ่งที่เกี่ยวกับ กิจกรรมที่เกิดขึ้น  ณ  ชายฝั่ง  เราเป็นคนเลือกได้ว่า “มีโครงการฯ  แล้วดีข้ึนนะ  มีเงินปันผลให้สมาชิกเพิ่มข้ึน อยากให้เกิดอะไร  ความต้องการกินของเราส่งผลกับ ความคิดสมาชิกก็เปล่ียนไป  เห็นคุณค่า  อยากท�ำอินทรีย์มากขึ้น ทะเลทง้ั หมด   อยากมาเขา้ กลมุ่ ” นอ้ งนชุ  แกว้ ยอดเขา หนงึ่ ในสมาชกิ กลมุ่ ชาว ประมงพน้ื บา้ นแหลมสกั  เล่าถงึ ขอ้ ดีของโครงการฯ นอกจากน้ันแล้วชาวประมงท่ีแยกย้ายกันไปเปลี่ยนอาชีพ เปน็ คนขบั เรอื พานกั ทอ่ งเทย่ี วลอ่ งทะเล หรอื ทำ� งานโรงงานในเมอื ง กไ็ ด้กลบั มาบา้ นอกี คร้ัง มาช่วยงานที่บ้าน ไดอ้ ย่กู นั พรอ้ มหน้า “พอประมงราคาดีก็กลับมาท�ำประมงกัน  ยังไงอยู่บ้านก็ดี ท่ีสุด”  วิรุณ  แก้วยอดเขา  น้องชายของน้องนุช  อดีตคนขับเรือ ท่องเทยี่ วเกาะพีพีพดู พรอ้ มยม้ิ ให้ 101

ริ๊งงง...  เสียงออดดังเป็นสัญญาณว่ากิจกรรมหน้าเสาธงก�ำลังจะเร่ิมข้ึน เรยี กเด็ก ๆ ใหก้ ระวีกระวาดรีบว่ิงมาเขา้ แถวกันหน้าตง้ั “ประเทศไทยรวมเลือดเน้ือชาติเช้ือไทย…”  เสียงเพลงชาติเจ้ือยแจ้ว  ไร้ส�ำเนียงของเด็ก ๆ  ทรงเสน่ห์ใสซ่ือผ่านใบหน้าเปื้อนย้ิม   โรงเรียนเป็น  บ้านหลังท่ี  ๒  ของนักเรียนนับร้อยท่ีมารวมตัวกันเป็นครอบครัวใหญ ่ ก โรงเรียนคือบ้านใหม่ท่ีพวกเขาจะต้องใช้เวลาอีกหลายปีกับการเรียนรู ้ ในบา้ นหลังนี้ ไม่ว่าใครจะมาจากบ้านหลังเล็ก  หลังใหญ่  บ้านหลังที่  ๒  ก็จะเปิดประตูต้อนรับทุกคนเสมอหน้า  มีเพียงอายุและระดบั การเรียนเทา่ นั้นที่แบง่ แยกพวกเขาออกจากกัน กริง๊ งง... ออดดังขึน้ อกี ครัง้  เปน็ สญั ญาณให้ทุกคนเข้าเรียน เด็ก ๆ  เดินข้ึนห้องกันทีละแถว  ทีละช้ัน  แซว  ล้อ  เล่นหัวกันถึงห้องเรียน  พลันเงียบลงเมื่อถูกเอ่ย ถามถึงการบ้าน  การบ้านท่ียงั ไมเ่ สรจ็ 102

  ชยพล กล�่ำปลี   ชยพล รัศมี ทกายี่ รงั บไม้าน่เสรจ็ ขโจเใคเTTใปปนดดุหอheวนน็็กย้มปางaaอโาไมเคีครมดรicุปฝะlรวเ่ม็กhกaดสันงาีภนา นิกnมรยfมูักรตาคodคิหคเราิดรr วทลม ียทาี่งั นม่ีจะฝฝันนั   103

๑ ความจำ� กดั ในแทบทกุ ดา้ นของกลมุ่ คนเลก็  ๆ ชนชน้ั รากหญา้ ที่ต้องปากกัดตีนถีบเอาชีวิตรอดอยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน  ได้ก่อก�ำแพง เลขขอ้ นนั้ กท็ ำ� ไมไ่ ด ้ แตง่ กลอนวนั แมก่ ท็ ำ� ไมเ่ ปน็ อกี  ตอนเรา ชุมชนให้กลายเป็นโลกใบน้อยและแข็งแกร่งข้ึนเป็นความกลัว ยังเด็กหลายครั้งการบ้านก็ท�ำให้เราปวดหัวจนอาจจะเลิกท�ำมัน ของเดก็ ในชมุ ชนซงึ่ กำ� ลงั ผลบิ านทา่ มกลางความศวิ ไิ ลซท์ เ่ี ขาไมไ่ ด้ เสียด้ือ ๆ  หรือไม่ก็หาทางออกด้วยการลอกเพื่อนบ้าง  ไหว้วานให้ มีส่วนร่วม    “ทีชฟอร์ไทยแลนด์”  จึงต้องการทลายก�ำแพงความ เพ่ือนช่วยทำ� บ้าง กลัวนั้นเพ่ือสร้างความเปลี่ยนแปลงและสานต่อการบ้านของ ประเทศไทยท่ียังไม่ส�ำเรจ็ แต่ถ้าเป็นการบ้านของประเทศไทยล่ะ ?  เราจะยอมแพ้ได้ ไหม หากทีชฟอร์ออล  (Teach  for  All)  ในสหรัฐอเมริกาคือ ตน้ ไมใ้ หญ ่ ทชี ฟอรไ์ ทยแลนดค์ งเปรยี บไดก้ บั กง่ิ ออ่ นกง่ิ ใหมท่ ก่ี �ำลงั โจทยข์ องประเทศไทยเปน็ ปัญหาท่ีซับซอ้ น เราจึงต้องหาวิธี เติบโต  ผ่านฝีมือของ  วิชิตพล ผลโภค ท่ีน�ำกิ่งพันธุ์แนวคิดนี้ แก้ปัญหาแต่ละขอ้ อยา่ งรอบคอบ มาเพาะบ่ม  ผ่านการรดน้�ำพรวนดินของหน่วยงานรัฐและองค์กร เอกชน  จนกระท่ังปัจจุบันต้นไม้ท่ีช่ือทีชฟอร์ไทยแลนด์ก�ำลังย่าง ปัญหาส�ำคัญซ่ึงเป็นการบ้านของประเทศไทยมานับ  ๑๐  ปี เข้าสู่ปีที่  ๔  และสร้างผลิตผลเป็นครูผู้น�ำการเปล่ียนแปลงมาเป็น แม้จะดูห่างไกล แต่ก็ใกล้ตาเกินกว่าจะมองข้าม คือความเหลื่อม รุ่นท่ ี ๓ แล้ว ล�้ำของสังคมซึ่งเป็นส่วนต่อขยายไปสู่ความเหลื่อมล้�ำทางการ ศึกษา การบ้านเรื้อรงั ทย่ี ังไม่มีใครแกโ้ จทย์ได้จบ “สักวันหน่ึงเด็กไทยทุกคนจะได้รับการศึกษาท่ีมีคุณภาพ อยา่ งเทา่ เทยี มกนั  เพอื่ ใหพ้ วกเขาสามารถกำ� หนดชะตาชวี ติ ไดด้ ว้ ย โครงการ  “ทีชฟอร์ไทยแลนด์  (Teach  for  Thailand)” ตนเอง” วิสัยทัศน์ของโครงการทีชฟอร์ไทยแลนด์ตั้งธงไว้เป็นหลัก จึงก่อต้ังขึ้นด้วยความมุ่งม่ันท่ีจะเติมเต็มช่องว่างของความไม่เท่า ม่ันว่าจะต้องน�ำพาอนาคตของชาติข้ามผ่านความเหลื่อมล้�ำทาง เทียมในสงั คมใหแ้ คบลงมากท่สี ดุ การศึกษาไปใหไ้ ด้ ปฏิบัติการเร่ิมต้นข้ึนในกรุงเทพมหานคร    ใช่แล้ว !  เมืองท่ี วธิ กี ารเอาชนะปญั หาของทชี ฟอรไ์ ทยแลนดเ์ รมิ่ จากการสรา้ ง รำ�่ รวยทสี่ ดุ ในประเทศไทย แตก่ ลบั มปี ญั หาความเหลอ่ื มลำ้� ลกุ ลาม เครือข่ายผู้น�ำ  ส่งครูผู้น�ำการเปล่ียนแปลงท่ีผ่านการคัดเลือกจาก เหมือนโรคร้ายอยู่ในมุมเล็กมุมน้อยของเมือง  เติบโตไปพร้อมกับ คนท่ีมีศักยภาพหลากหลายอาชีพ  เข้าไปสอนในโรงเรียนขยาย เศรษฐกิจท่ีงอกงาม  ในขณะท่ีคนบางกลุ่มไม่ได้รับการแบ่งสัน ปนั สว่ นอย่างท่ีควรจะเปน็ 104

๒ < โรงเรียนขยายโอกาส ตามรายงานของส�ำนักผังเมือง กรุงเทพมหานคร ชุมชนผู้มี ในสังกัดกรุงเทพมหานคร  รายได้น้อยท่ีแทรกตัวอยู่ท่ามกลางความเจริญท่ัวกรุงเทพฯ  มี มีสวัสดิการที่เอ้ือต่อเด็กนักเรียน จำ� นวนถงึ  ๗๕๐ ชมุ ชน จาก ๒,๐๐๙ ชมุ ชนในเขตกรงุ เทพฯ นคี่ อื เช่นอาหารกลางวันฟรี รูปธรรมของความเหล่ือมล้ำ� ทช่ี ัดเจนข้อหน่งึ โอกาสเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑลซึ่งนักเรียนส่วนใหญ่ ในชุมชนผู้มีรายได้น้อยหรือที่หลายคนเรียกว่าชุมชนแออัด มาจากชุมชนผู้มีรายได้น้อยในสามวิชาหลัก  คือ  วิทยาศาสตร์ พวกเขาไม่สามารถเข้าถงึ บรกิ ารสาธารณะท่ีมคี ณุ ภาพ คณิตศาสตร์  และภาษาอังกฤษ  เป็นเวลา  ๒  ปี  โดยจุดมุ่งหมาย ไม่ใช่เพียงเสริมสร้างการศึกษาเท่านั้น  แต่ยังมุ่งหวังการสร้าง โรงเรียนขยายโอกาสบ้านหลังท่ี  ๒  ของเด็กในชุมชนจึงเป็น แรงบันดาลใจให้กับเด็กเพื่อเอาชนะกลไกของสังคมที่บีบบังคับ จุดหมายของทีชฟอร์ไทยแลนด์ท่ีจะเข้าไปท้าทายกับปัญหา  ต้ัง ให้พวกเขาอยู่ในจุดที่เขาเองไม่ได้เลือก ค�ำถามกับโอกาสที่ถูกพรากไปจากสังคม  และสานต่อการบ้าน ของประเทศไทย แต่กว่าที่พวกเขาจะก้าวออกไปเป็นแม่พิมพ์ของชาติ  พาย เรือพาเด็กๆ ไปสู่ฝั่งฝันได้ พวกเขาต้องเติมเต็มความรู้และเตรียม ใครจะเรยี กโรงเรยี นตวั เองวา่  “โรงเรยี นชมุ โจร” แตท่ น่ี เ่ี ดก็  ๆ ความพรอ้ มดว้ ยการเขา้ คา่ ยฝกึ อบรมเปน็ ระยะเวลา ๖-๘ สปั ดาห์ เรยี กตวั เขาเองวา่ อย่างนัน้ กอ่ นลงมือทำ� งานจรงิ   โรงเรียนที่กลายเป็นแหล่งรวมของปัญหาสารพัน  จนได้ ผคู้ มุ หางเสอื มอื ใหมจ่ ะตอ้ งเปน็ นายทา้ ยเรอื ทด่ี  ี มฝี มี อื บงั คบั สมัญญาจากเดก็ ในโรงเรยี นวา่ โรงเรยี นนีค้ ือชุมโจรด ี ๆ นเ่ี อง คัดท้ายให้เรือมุ่งตรงไม่โอนอ่อนไปตามแรงปะทะระหว่างทาง  ๒ ปใี นโครงการ โรงเรียนชุมชนหมู่บ้านพัฒนาเป็นโรงเรียนขยายโอกาสใน สังกัดกรุงเทพมหานคร  ซ่อนตัวอยู่ในชุมชนคลองเตยซึ่งแทบทุก ทกั ษะการสอนทจี่ ะตอ้ งสรา้ งใหม้  ี หรอื ถา้ มแี ลว้ กต็ อ้ งเตมิ ให้ ตารางนว้ิ ถกู จบั จองเปน็ ทอี่ ยอู่ าศยั ของผมู้ รี ายไดน้ อ้ ย  เดก็  ๆ ทเ่ี ขา้ เต็ม  คือ  การวางแผนการสอน  การจัดการภายในห้องเรียนตาม มาเรียนไม่ต้องเสียค่าใช้จ่าย  ท้ังยังมีอาหารเช้าและกลางวัน มาตรฐานของคุรุสภา    เม่ือนายท้ายเรือจากหลายถ่ินหลากที่มี สนบั สนนุ ภายใตก้ ารจัดสรรของ กทม. ความพร้อม  ขั้นตอนต่อไปก็คือการเฟ้นหาโรงเรียนท่ีเหมาะสม และมคี วามตอ้ งการครเู ขา้ ไปชว่ ย โดยในแตล่ ะปโี ครงการฯ จะรบั มองออกไปจากตึกเรียนช้ัน  ๓  ด้านหน้าคือสนามกีฬา สมาชิกใหม่ปีละ  ๕๐  คน  และนายท้ายเรือฝึกหัดเหล่านี้จะถูกส่ง การท่าเรือฯ  ด้านหลังโรงเรียนคือทะเลหลังคาสังกะสีสะท้อนแสง ไปเผชิญความท้าทายในหลายโรงเรยี นทว่ั กรุงเทพฯ วาวเต็มพื้นที่ของชุมชนคลองเตย  ยาวไปจดตึกสูงอีกย่านหนึ่ง ที่น่ีเป็นสถานท่ีท�ำงานของ  นีติรัฐ พึ่งเดช  หรือครูพิงค์  มาเกือบ ระหวา่ งทางของนายทา้ ยเรอื มอื ใหม ่ นอกจากภาระทต่ี อ้ งรบั ๒  ปี  ในฐานะครูภาษาอังกฤษ  ผ่านการรับมือกับเด็กนับร้อย ผดิ ชอบ พวกเขาจะได้รบั เสบียงเป็นเงนิ เดือนอุดหนนุ เทียบเท่ากบั มาอยา่ งโชกโชน การทำ� งานเรม่ิ ตน้ ในภาคเอกชน และเมอ่ื จบโครงการฯ ยงั มโี อกาส ได้รับการสนับสนุนเงินทุนเพื่อศึกษาต่อหรือเข้าท�ำงานกับองค์กร เธอจบการศึกษาจากคณะจิตวิทยา  เม่ือเรียนจบตัดสินใจ ชั้นนำ� ที่เป็นผสู้ นับสนุนโครงการทชี ฟอร์ไทยแลนด์ด้วย เข้าร่วมโครงการทีชฟอร์ไทยแลนด์อย่างไม่ลังเล  เพราะมีความ สนใจงานกิจกรรมอาสาที่เกย่ี วข้องกับเด็ก และทีชฟอร์ไทยแลนด์ หลงั จาก ๒ ปขี องการเปน็ ครมู อื ใหมส่ นิ้ สดุ ลง ไมว่ า่ สดุ ทา้ ย จะท�ำให้เธอสัมผัสถึงปัญหาของเด็กจากจุดท่ีเล็กที่สุดคือภายใน พวกเขาจะเลือกเดินไปทางใด  ความหวังของโครงการข้อหนึ่ง ห้องเรยี น ต่อพวกเขาคือการสร้างเครือข่ายของผู้ท่ีเคยเข้าร่วมทีชฟอร์ไทย- แลนด์  เพอ่ื สานต่อการแก้ปัญหาจากจุดที่เขาช่วยไดแ้ ละผลักดนั “มันจะไปช่วยลดความเหลื่อมล้�ำของเด็กไทยทั้งประเทศได้ หนั หัวเรอื การศกึ ษาไทยม่งุ ไปสูท่ ิศท่ถี กู ต้อง จรงิ หรอื  ?” คำ� ถามแรกของครมู อื ใหมก่ อ่ นทจ่ี ะเขา้ สโู่ ครงการฯ และจาก ค�ำถามน้ันเธอไม่รอให้ค�ำตอบเดินทางมาถึงจึงเลือกเข้ามาเป็น สว่ นหนงึ่ ของผนู้ �ำการเปลยี่ นแปลง เรยี นรปู้ ญั หาและโอกาสทเี่ ดก็ เหล่านถี้ ูกพรากไป “บางบ้านห้องหน่ึงแบ่งกันนอน  ๖  ล็อก  นอนกันเบียด ๆ พ่อแม่มีเซ็กซ์กันให้ลูกเห็น    บางบ้านก็มีสภาพไม่แข็งแรง  นอน ๆ อยู่บ้านพังลงมา    บางบ้านก็ต้ังอยู่บนกองขยะ”  นีติรัฐเล่าถึง ความเปน็ อยู่ทีจ่ ำ� กัดของคนในชมุ ชน ความไม่มีท�ำให้เขาต้องเป็นโรคจากสภาพแวดล้อมท่ีไม่ เหมาะกบั การใชช้ วี ติ  เดก็  ๆ หลายคนยงั ปว่ ยเปน็ โรคกระเพาะจาก การอดมอ้ื กนิ มื้อดว้ ย 105

๓ ปัจจัยภายนอกที่ว่ายากต่อการเติมเต็ม  ก็ยังไม่เท่ากับส่ิง เครื่องบินแหวกอากาศทะยานขึ้นสู่ฟ้า สวนทางกับโอกาส  ส�ำคัญท่ีสุดท่ีเด็กขาดหายก็คือ  “คนที่เชื่อว่าเขาจะมีชีวิตที่ดีได้” ของเด็กในชุมชนเคหะทุ่งสองห้อง  เขตดอนเมือง  ชีวิตที่ยังขาด เสียงจากครสู าวนักจติ วทิ ยาเลา่ ผา่ นประสบการณข์ องเธอ ระบบนำ� ร่อง ไม่รูท้ ิศทางวา่ จะบินออกไปทางไหน ปัญหาเกิดจากพ่อแม่ของเด็ก ๆ  ที่เติบโตมาในสังคมท่ีขาด เดินข้ามทางรถไฟสถานีดอนเมือง  หันหลังไปมองเห็น โอกาสมาต้ังแต่ต้น  เม่ือเขาโตข้ึนและเป็นพ่อแม่จึงมองไม่เห็น เครื่องบินขึ้นลงอยู่ลิบ ๆ  น่ังสองแถวแดงเลี้ยวขวาผ่านซอยเคหะ- ความหวงั  พวกเขาตา่ งมงุ่ หวงั ใหล้ กู ไดเ้ รยี นจบสงู  ๆ และไดท้ ำ� งาน ทุ่งสองห้องเพียงชั่วอึดใจ  กระโดดลงรถถึงหน้าประตูโรงเรียน ท่ีมั่นคง  แต่พวกเขาเองก็ยังไม่เช่ือม่ันในตัวลูกของเขา  เด็ก ๆ  จึง เคหะทุ่งสองห้องวิทยา  ๒    โรงเรียนขยายโอกาสสังกัดกรุงเทพ- ไมเ่ ห็นคณุ คา่ ของตัวเอง มหานคร “โจร ! ข้ียา ! เดก็ สลมั  ! ติดเหลา้  !”  เวลา ๗ โมงเชา้  เดก็  ๆ พลงั ลน้ วง่ิ เลน่ กนั อยา่ งไมร่ จู้ กั เหนอ่ื ย เสียงตะโกนจากเด็กในห้องที่ยังก้องในความทรงจ�ำของเธอ ผิดกับเด็กบางคนที่ยังหาวนอน  งอแงไม่อยากเข้าโรงเรียน เมื่อเธอถามเด็ก ๆ  ว่าพวกเขามองสังคมในโรงเรียนชุมชนหมู่บ้าน พาขวัญ สิงห์ทอง หรือครูซิน  พาเดินส�ำรวจรอบร้ัวโรงเรียน พฒั นาอย่างไร เช้าน้ีโรงอาหารเตรียมข้าวต้มไว้เป็นเสบียงเติมพลังให้กับนักเรียน ค�ำตอบเหล่าน้ีสะท้อนส่ิงที่เขามองตัวเองอย่างไม่ต้องสงสัย ทกุ คน และสะท้อนกลับเป็นค�ำถามกับเราว่า  เราจะท�ำให้เด็ก ๆ  หันหลัง ใหก้ ับความคิดน้ไี ด้หรอื ไม ่ ? พาขวัญเข้ามาเป็นครูวิทยาศาสตร์ผ่านโครงการผู้น�ำการ “เขาเรียกเราเอง หรือเราทำ� ตัวให้เขาเรียก เด็กมันก็จะเฮ้ย ! เปล่ียนแปลงในโรงเรียนขยายโอกาสแห่งน้ีเป็นเวลาหนึ่งภาคการ ขึ้นมา” ศึกษา  เธอได้เล่าให้เราฟังถึงโจทย์ปัญหาท่ีท้าทายกับการเปลี่ยน ค�ำถามของเธอสะกิดให้ลูกศิษย์คิดขึ้นว่า ส่ิงที่คนอ่ืนพูดกับ แปลงทศั นคติของเดก็ และปญั หาครอบครวั สง่ิ ทเี่ ราเปน็  สง่ิ ไหนกนั แนท่ จ่ี ะเปน็ ตวั กำ� หนดวา่ เราเปน็ ใครและเรา ทำ� อะไร เดก็  ๆ จงึ คดิ ไดว้ า่ กไ็ มจ่ รงิ นะ เราไมไ่ ดเ้ ปน็ ขโมย เราไมไ่ ด้ หากต้นทุนของสังคมคือครอบครัว  เด็ก ๆ  ส่วนใหญ่ใน ติดเหลา้  และเราไมไ่ ด้เปน็ อย่างทีใ่ ครเขาพดู โรงเรียนนี้ก็นับว่าเติบโตมาจากครอบครัวท่ีทุนน้อยกว่าคนอ่ืน “เราสามารถฝันได้  เนี่ยตอนประถมฯ  อยากเป็นหมอ  คนก็ เม่ือพวกเขามีปัญหาพ่อแม่ไม่สามารถเป็นท่ีปรึกษาให้กับลูก บอก  โห  ได้เป็นอยู่แล้ว  แต่พอเด็กคนหนึ่งบอกว่าอยากเป็นหมอ แม้แต่ก�ำลังใจและค�ำช่ืนชมก็ยังหาได้ยากในครอบครัว  จึงย่ิง เพื่อนก็จะบอกเขาว่า  ไอ้โง่  เอาแค่ขายพวงมาลัยให้ได้สตางค์ ลดทอนความภูมใิ จในตัวของพวกเขา ก่อน” ครูสาวตัดพ้อ ปัญหาของเด็กในชุมชนจึงเป็นการก้าวผ่านการตัดสินจาก “ผมดหี รอื ครับครู ?” คนรอบขา้ งและยนื หยดั ความมงุ่ มน่ั ของตวั เองใหเ้ ขม้ แขง็  ลกั ษกิ า   หน่ึงในเสียงสะท้อนจากเด็กที่ย้ิมรับค�ำชื่นชมของพาขวัญ ถาวงษ์กลาง  วัย  ๑๗  ปี  นักเรียนของนีติรัฐ  เป็นหนึ่งในตัวอย่าง อย่างสงสัยว่าตัวของเขานั้นดีจริงหรือ  เพราะทั้งชีวิตเขาไม่เคย ของเด็กที่มุ่งมั่นกับความฝัน    เธอฝันว่าอยากเป็นนักเขียนการ์ตูน ได้รับค�ำชื่นชม มแี ต่คำ� หยาบคายและเสยี งตะคอกที่คนุ้ หู แอนเิ มชนั พาขวัญมองพฤติกรรมของเด็กผ่านสายตาของนักสังคม “เขาฟังเสียงรอบข้างมากเกินไป”  ลักษิกากล่าวถึงเด็กใน สงเคราะห ์ และจากการฝกึ งานในสถานพนิ จิ เธอจงึ เรยี นรวู้ า่ เดก็  ๆ ชุมชนท่ีฟังเสียงของสังคมซ่ึงคอยตอกย้�ำว่าพวกเธอจะก้าวไป ลว้ นมตี น้ แบบทท่ี ำ� ใหเ้ ขาหลงเดนิ ทางผดิ  ครอบครวั ทไ่ี มส่ นบั สนนุ ไมพ่ ้นจากชมุ ชนคลองเตย ใหเ้ ขาคดิ ด ี ท�ำดี เธอคิดว่าเราไม่ควรฟังเสียงท่ีบ่ันทอนจากคนรอบข้างมาก ปญั หาของนกั เรยี นจึงเร่ิมต้นข้นึ ท่คี รอบครวั ของพวกเขาเอง เกนิ ไป ค�ำดถู กู ของคนในชมุ ชนจะท�ำหนา้ ทเ่ี ปน็ เหมอื นค�ำโฆษณา “บ้านฉันจนมาก  มีวันหน่ึงไข่ต้มสองฟอง  กินกันเจ็ดคน ชวนเช่ือว่าเขาจะต้องอยู่ในชุมชนแห่งนี้และไม่สามารถก้าวไปสู่ ฉันจะเรียนให้จบ  หาเงิน  หางาน  มาเลี้ยงแม่และครอบครัว”  เด็ก หนทางอน่ื ได ้ คำ� พดู จงึ กลายเปน็ กญุ แจลอ็ กความคดิ ไมใ่ หโ้ บยบนิ หญงิ นำ้� ตาล (นามสมมตุ )ิ  นกั เรยี นชนั้  ม. ๒ บรรจงเขยี นเลา่ ความ ออกไปสโู่ ลกเสรี เป็นอยู่ของเธอบนกระดาษแผ่นน้อยถึงกิจกรรมท่ีเธอได้ท�ำในช่วง หน้าที่ของนีติรัฐและผู้น�ำการเปล่ียนแปลงจึงเป็นการบอก ปิดเทอมและความยากล�ำบากของครอบครัว  ภายนอกเธอจึงดู พวกเขาว่าหากใครไม่ให้สิทธ์ิเราฝัน  ก็จงเป็นเราท่ีมอบสิทธ์ิน้ัน เป็นเด็กท่ีมีความม่ันใจในตัวเองสูง  จากสารพันปัญหาที่ผลักดัน ใหก้ ับตัวเอง ให้เธอตอ้ งเข้มแข็ง เพราะเสียงของคนรอบข้างแม้จะตะโกนดังเท่าไรก็ยังเบา เด็กหญิงน�้ำตาลเป็นหนึ่งในตัวอย่างของเด็กท่ีมีปัญหา กวา่ เสียงกระซบิ ที่เขาบอกกับตวั เองอยู่ดี ครอบครัวจากความยากจน  เงินไม่เพียงพอต่อการใช้จ่ายภายใน บา้ น มหิ นำ� ซ�ำ้ เธอยงั มีปัญหากับแม่แท ้ ๆ ของเธอเอง “โดนกดดัน  โดนเขาด่า  อยู่ท่ีน่ีเขาก็แขวะเหมือนไม่ใช่ลูก” 106

เธอเลา่ ดว้ ยนำ้� เสยี งเขม้ แขง็ ถงึ สาเหตทุ ตี่ อ้ งยา้ ยออกจากบา้ นไปอยู่ ความฝันที่ใกล้จะเป็นจริงมากท่ีสุดตอนน้ีก็คือการเรียนจบช้ัน กับยายเพราะไม่สามารถทนอยู่กับแม่ท่ีใช้ความรุนแรงกับเธอได้ ม. ๓ พรอ้ มกบั กลา่ วทง้ิ ท้ายไว้อยา่ งม่นั ใจว่า ถึงแม้เธอเองจะมีอายุเพียง  ๑๔  ปีเท่าน้ัน  แต่ก็กล้าที่จะตัดสินใจ พร้อมกับบอกเหตุผลส�ำทับว่า  “ถ้าอยู่กับแม่  สังคมมันจะด�ำกว่า “จะเรียนให้จบ  เพราะคนรอบข้างดูถูกตลอดว่าต้องเรียน เดมิ  อยกู่ บั แมเ่ หมือนอยูใ่ นคกุ ” ไม่จบแน ่ ๆ” เธอกลา่ วโดยไมม่ ีความสงสัยในส่งิ ท่ีพดู ออกไปแมแ้ ตน่ อ้ ย เด็กหญิงน้�ำตาลเติบโตมาจากครอบครัวท่ีแตกต่าง  ผู้คนที่ เด็กหญิงน�้ำตาลยังเล่าถึงความฝันของเธอในวัยเด็กด้วยว่า พบเจอหยบิ ยน่ื และกลายเปน็ สว่ นหนง่ึ ของตวั เธอโดยไมร่ ตู้ วั   หาก อยากจะเป็นหมอฟัน  เพราะท�ำฟันแค่ซี่เดียวก็ได้เงินมากโข  ส่วน เรามองเพียงพฤติกรรมภายนอกก็คงท�ำให้เราตัดสินว่าเธอเป็น เดก็ แกแ่ ดดทว่ี นั  ๆ เอาแต่สรา้ งปญั หา การจุดประกายมิใช่แค่เพียง การเรียนการสอน  แต่ในเวลาว่างครูจะสอนเต้น ให้กับนักเรียนด้วย 107

“อย่าตัดสินคนผิวเผิน    อย่างพอเราไปเย่ียมบ้านเขา  เรา ญาณินเป็นครูประจ�ำวิชาภาษาอังกฤษที่น่ีมาหน่ึงภาคการ โกรธเขาไม่ลงจริง ๆ นะ บา้ นยงั ดไู มเ่ หมอื นบา้ นเลย” ศกึ ษา ดว้ ยความมงุ่ มน่ั จะเขา้ มาเปลย่ี นแปลงทศั นคตขิ องนกั เรยี น ใหร้ ักภาษาอังกฤษมากข้ึน พาขวัญเล่าถึงความรู้สึกเมื่อไปเยี่ยมบ้านของนักเรียน คนหน่ึงท่ีท�ำให้ได้เห็นอะไรมากกว่าที่เธอคิด  เธอได้เห็นจุดเร่ิมต้น “ไฟมนั ลกุ โชนมากเลย ฉนั อยากทำ� งานนม้ี าก ฉนั ตงั้ ใจมาก ของปญั หา พืน้ ทีท่ ่ีเดก็ ใช้ชวี ิตอยูท่ กุ วนั และเตบิ โตมากบั ส่งิ เหลา่ น้ี เราจะต้องมีห้องเรียนที่ดี  เก่งดี  มีความสุข  ทุกคนจะต้องรักภาษา องั กฤษ” เม่ือเราไม่ได้อยู่จุดน้ันเราจึงไม่มีทางรู้ได้เลยว่าแรงผลักดัน ในชวี ติ ของแตล่ ะคนเปน็ อยา่ งไร อะไรทเ่ี ปน็ แรงขบั เคลอ่ื นใหแ้ ตล่ ะ เธอเล่าถึงความรู้สึกก่อนท่ีจะก้าวเข้ามาเป็นครูในโรงเรียน คนเดนิ มาถงึ จดุ ทเ่ี ขาเรยี กวา่ นค่ี อื ตวั ตนของเขา โจทยข์ อ้ นจ้ี งึ ไมไ่ ด้ มกั กะสนั พทิ ยาอยา่ งพลงั ลน้ ประหนงึ่ วา่ ไฟนนั้ ถกู โหมขน้ึ มาอกี ครงั้ ท้าทายเฉพาะเด็ก แตย่ งั ทา้ ทายตอ่ ทัศนคตขิ องคนในสงั คม ระหว่างการอบรมผู้น�ำการเปล่ียนแปลงท�ำให้เธอได้พบกับ เครอื่ งบนิ ลำ� แลว้ ลำ� เลา่ บนิ ผา่ นเหนอื โรงเรยี นเคหะทงุ่ สองหอ้ ง- เพ่ือนร่วมอุดมการณ์ที่มีความต้ังใจเหมือน ๆ  กัน  ซ่ึงต่างก็ช่วยกัน วทิ ยา ๒ เครอื่ งบนิ เหลา่ นน้ั บนิ ไดด้ ว้ ยเชอื้ เพลงิ ทเี่ ราคอยเตมิ ใหเ้ ตม็ เติมเช้อื ไฟของความปรารถนาทีจ่ ะเปลี่ยนแปลงอย่างท่ีทุกคนหวงั อยู่ตลอด  แล้วเด็ก ๆ  ท่ีขาดเชื้อเพลิงใจล่ะ ?  หากเราไม่คอยเช็ก สมรรถภาพ  เติมน�้ำใจและค�ำช่ืนชมให้เคร่ืองบินล�ำน้อยพร้อม “จะทำ� อย่างน้กี ันต้งั แต่วันแรกเลยหรอื  ?” ใช้งานอยู่เสมอ พวกเขาจะบนิ ไปได้สงู แคไ่ หน ความรสู้ กึ ของญาณนิ หลงั จากเผชญิ วรี กรรมแรกของนกั เรยี น เธอมีความตั้งใจท่ีจะสร้างข้อตกลงขึ้นมาเพ่ือท�ำให้เกิดความ ๔ เสมอภาคระหว่างสองฝ่าย  เพ่ือให้เด็กรู้จักใช้เหตุผลลดปัญหา ความรนุ แรงท่ีพวกเขาเคยชิน “สถาบัน สมนามงามสงา่  มกั กะสนั พทิ ยานา่ เล่ือมใส” กระดาษเทาขาวแผ่นใหญ่กลายเป็นสนธิสัญญาระหว่างครู ความภูมิใจท่อนหนึ่งของโรงเรียนมักกะสันพิทยา  เขต และนักเรียน  ทุกคนลงลายมือช่ือเป็นการยินยอมที่จะปฏิบัติตาม สนธิสัญญาที่ร่วมกันแสดงความคิดเห็นลงไป  แต่สุดท้ายสนธิ ราชเทวี  กรุงเทพฯ  โรงเรียนระดับมัธยมศึกษาท่ีมีจ�ำนวนนักเรียน สญั ญานนั้ กลบั ถูกฉีกลง ไมม่ าก ตงั้ อยรู่ มิ คลองแสนแสบไมไ่ กลจากยา่ นการคา้ ประตนู �้ำ แต่ “มันเป็นพฤติกรรมทางสัญลักษณ์ท่ีบอกว่าฉันไม่เอาแก ถึง ยังไกลจากการพฒั นา แกจะต้ังใจสอนแค่ไหนฉันก็ไม่เอาแก”  เธอเล่าถึงความรู้สึกหลัง จากเผชญิ กับเหตุการณน์ ้ัน ญาณิน พรหมมลมาศ  หรือครูหมอน  บัณฑิตจากคณะ เธอเองทงั้ เสยี ใจ ผดิ หวงั  เศรา้ ใจ โกรธทงั้ ตวั เองและนกั เรยี น อกั ษรศาสตร ์ เดนิ นำ� เขา้ สเู่ ขตชมุ ชนมกั กะสนั  ผา่ นซอยเลก็  ๆ ลอ้ ม กบั พฤตกิ รรมความรนุ แรงทที่ ำ� ใหพ้ วกเขาถกู มองวา่ เปน็ เดก็ ดอ้ื  เดก็ รอบไปด้วยบ้านไม้รูปทรงเดียวกันหลายหลังคาเรือน  น�ำเราไปสู่ เกเร ที่ไม่สามารถจะเปน็ เดก็ ดีได้ โรงเรียนมกั กะสนั พิทยา ระบบการศึกษาและแรงกดดันในโรงเรียนคือผลพวงของ ความไมเ่ ขา้ ใจการเปลยี่ นแปลงของเดก็ ทม่ี กั จะมพี ฤตกิ รรมเปลยี่ น ประตหู อ้ ง ๓๓๐๑ เปดิ ออก โตะ๊ และเกา้ อล้ี ม้ ควำ่� ระเกะระกะ แปลงไปอย่างรวดเร็วมาก  ท�ำให้ทุกคนตัดสินว่าเด็กเหล่านี้ด้ือ ราวกบั เพง่ิ ผา่ นสมรภมู ริ บ เปน็ ผลงานชน้ิ เอกของศลิ ปนิ เจา้ อารมณ์ ไม่สามารถพฒั นาได้ ผ่านขอ้ จำ� กัดของเวลา ประจงบรรเลงไวด้ ว้ ยสองมอื สองเทา้  มองไปหนา้ หอ้ งเรยี นกจ็ ะพบ ระบบการศึกษาจึงท�ำให้นักเรียนไม่สามารถพัฒนาตัวเอง ผลงานกระดาษท่ีเหล่านักเรียนร่วมแรงร่วมใจกันฉีกให้ย่อยยับ ให้หลุดพ้นจากค�ำว่าท�ำไม่ได้  ญาณินแสดงความเห็นว่า  “ในเม่ือ ไมเ่ หลอื ชน้ิ ด ี ศลิ ปะทำ� มอื นถ้ี กู รงั สรรคข์ นึ้ ในหอ้ งประจำ� ชนั้  ม. ๒/๑ เขายังท�ำไม่ได้  และไม่ได้รับโอกาสให้ลองท�ำอีกครั้งหรืออีกครั้ง ของญาณนิ หรอื อกี ครง้ั  เขากย็ ิ่งท�ำไมไ่ ด้ เขาก็เลยไมเ่ คยทำ� อะไรได้” โอกาสทเี่ ขาไมไ่ ดร้ บั เกดิ จากระบบทเ่ี รง่ รดั ใหน้ กั เรยี นจะตอ้ ง เธอเลา่ ถงึ ลำ� ดบั การจดั นทิ รรศการผลงานชนิ้ เอกเหลา่ นวี้ า่ จะ ผา่ นวตั ถปุ ระสงคก์ ารเรยี นรจู้ ากขอ้ หนง่ึ ไปสขู่ อ้ หนงึ่  ระบบไมไ่ ดใ้ ห้ ถูกสร้างสรรค์กันเป็นระยะด้วยยอดศิลปินจากเด็กต่างห้องที่แวะ โอกาสทพ่ี อดกี บั นกั เรยี นแตล่ ะคนจรงิ  ๆ เมอื่ มคี วามจำ� กดั ของเวลา เวียนกันมาฝากฝีไม้ลายมือไว้ในห้องของเพื่อนคู่อริเพ่ือแสดงถึง จึงท�ำให้มีแค่เด็กบางคนเท่านั้นที่ไปได้  คนท่ีไปไม่ได้เลยเชื่อว่า อารมณ์ศิลปินท่เี ดอื ดดาล เขาคงทำ� อะไรทสี่ �ำเร็จจรงิ จงั ไมไ่ ดด้ ้วย “ในความเปน็ จรงิ คนไมใ่ ชห่ นุ่ ยนตท์ จ่ี ะปอ้ นทกุ อยา่ งในเวลา ห้องเรียนน้ีตั้งอยู่ในตึกท่ีอาภัพท่ีสุดในโรงเรียน  เพราะอยู่ ทเี่ ทา่ กนั ได ้ ถา้ ทกุ คนเขา้ ใจวา่ มนษุ ยน์ น้ั แตกตา่ งกนั กวา่ น ้ี พวี่ า่ มนั ริมคลองแสนแสบ  ทั้งกล่ินจากคลองน้�ำเน่าและเสียงของเรือด่วน นา่ จะดกี วา่ นนี้ ะ” ญาณนิ ทงิ้ ทา้ ยถงึ ความรสู้ กึ ทม่ี ตี อ่ ระบบการศกึ ษา ที่วิ่งกันขวักไขว่รบกวนสมาธิของท้ังนักเรียนและครู เธอจึงเลือกท่ี ซ่ึงพยายามจะยัดเยียดความรู้ให้กับนักเรียนโดยไม่ได้ค�ำนึงถึง จะย้ายห้องไปอยู่ในตึกท่ีห่างจากคลอง  ใช้อุปกรณ์เท่าที่จะหาได้ ความแตกตา่ งและสมรรถภาพของผเู้ รยี น การศกึ ษาไทยจงึ ตดิ กบั ปรบั ปรงุ หอ้ งใหน้ ่าเรียนมากขน้ึ กลายเปน็ หนตู ดิ จน่ั อยู่ร่�ำไป 108

๕ ปัญหาของสังคมสะท้อนผ่านมุมมองของครูในโครงการผู้น�ำการ เปลี่ยนแปลงทไ่ี ด้เอาเรย่ี วแรงเขา้ ไปเปน็ สว่ นหนง่ึ ของปญั หา แลว้ ทชี ฟอรไ์ ทยแลนดเ์ ปลย่ี นคนธรรมดาใหก้ ลายเปน็ ผนู้ ำ�  สรา้ ง ความหวงั ของพวกเขาทม่ี ีต่อความหวังของชาติคืออะไร ? ต้นแบบของการกล้าคิดและปรับแปลงทัศนคติของเด็ก ๆ  สู่โลก ใบใหม่ที่กว้างใหญ่กว่าเดิม  เริ่มต้นการเปลี่ยนแปลงจากผู้น�ำไป “รจู้ กั คดิ  รจู้ กั เลอื กใหเ้ ปน็ ” ความคาดหวงั ของพาขวญั ไมต่ า่ ง สนู่ กั เรียน กับความมุ่งม่ันในตัวนักเรียนของญาณิน  “อยากเห็นนักเรียน ทุกคนมีทัศนคติท่ีบอกตัวเองได้ว่า  ฉันจะท�ำอะไร  ฉันจะเป็นอะไร “มนั คอื การสรา้ งแรงบนั ดาลใจใหน้ กั เรยี นรวู้ า่ เขาเปลยี่ นแปลง แลว้ ฉนั ทำ� ได ้  ไมอ่ ยากเหน็ นกั เรยี นบอกวา่ ฉนั โง ่ ฉนั ทำ� ไมไ่ ดห้ รอก ตวั เองได ้ และเขาโตไปเปลย่ี นแปลงสงั คมได ้ และสรา้ งแรงบนั ดาลใจ จะฝนั เพื่ออะไร” ให้คนที่ทำ� งานอยู่ตรงน้ีวา่ มันเปลย่ี นแปลงอยา่ งน้ไี ปไดน้ ะ” ความหวังของพวกเธอจึงเป็นการต่อบันไดเติมฝันให้ความ ญาณินไม่ได้คิดแค่เพียงว่าการที่เธอเข้ามาจะท�ำให้เด็ก ๆ หวังกับเดก็  ๆ ปีนปา่ ยไปถงึ อนาคตทเี่ ขาอยากจะไปให้ถึง เปลยี่ นแปลงมมุ มองของเขาเทา่ นนั้  แตเ่ ธอยงั มงุ่ หวงั วา่ การเขา้ มา ของทีชฟอร์ไทยแลนด์จะท�ำให้เกิดปรากฏการณ์การเปลี่ยนแปลง ๖ ในโรงเรยี น ปญั หาเลก็ ๆ ในหอ้ งเรยี นกลายเปน็ ภาพขยายไปสปู่ ญั หาของ  สำ� หรบั นตี ริ ฐั เธอเปรยี บเทยี บการเปลยี่ นแปลงกบั มหาสมทุ ร ประเทศไทย  ฉายภาพความเรื้อรังของปัญหาท่ีไม่อาจแก้ได้ด้วย ไว้ว่า  “เหมือนมหาสมุทรมันนิ่งมาก  เปรียบเทียบการศึกษาไทย ใครเพียงคนเดยี ว ก็คือมหาสมุทรที่มันน่ิง  แล้วข้างล่างมันเน่ามาก ๆ  ไม่มีใครคิดท่ี จะแก้  และไม่มีใครรู้สึกรู้สาอะไรกับมันเพราะมันน่ิง  ส่ิงท่ีทีชฟอร์ “ถา้ คณุ ไมเ่ ปน็ สว่ นหนงึ่ ของการแกป้ ญั หา คณุ กค็ อื สว่ นหนงึ่ ไทยแลนด์ท�ำเหมือนการโยนหินในมหาสมุทรแล้วมันกระเพ่ือม ของปัญหา”  เอลดริดจ์  คลีเวอร์  นักสิทธิมนุษยชนได้กล่าวไว้ ดงั บุ๋ง” เมื่อกวา่  ๔๐ ปมี าแล้ว แตป่ ระโยคนี้ยังคงมชี วี ติ ในขณะที่มหาสมุทรก�ำลังกระเพ่ือมไปตามแรงขับเคลื่อน โลกคขู่ นานระหวา่ งโลกใบนอ้ ยภายใตโ้ ลกใบใหญ ่ แบง่ แยก อาจจะมพี ายเุ กดิ ขน้ึ เปน็ ระยะจนหลายคนระยอ่ ทอ้ แท ้ ลอ่ งลอยไป และเตบิ โตเคยี งคกู่ นั ไปโดยไมม่ วี นั บรรจบ  การบา้ นเพยี งแคไ่ มก่ ข่ี อ้ ตามกระแสสุดแต่ลมจะพดั พา ท่ียังเป็นค�ำถามเรื้อรังอยู่กับสังคมไทยมานับ  ๑๐  ปี  จะกลายเป็น ค�ำถามอมตะท่ีไม่มีใครกล้าคิดหรือทำ� การบ้านข้อน้ีให้ลุล่วงไปได้ “เรยี นฟรจี นไมเ่ หน็ คา่ ” นตี ริ ฐั พดู ถงึ นกั เรยี นบางคนทไ่ี มย่ อม เลยเชยี วหรอื เปล่ียนแปลงตัวเอง  ไม่เห็นคุณค่าของสิ่งที่ทุกคนหยิบย่ืนให้  และ ปัดโอกาสน้นั ท้ิงไปเสยี เอง กร๊ิงงง...  เสียงออดดังครั้งสุดท้ายเป็นสัญญาณบอกว่าวันนี้ การเรยี นไดส้ นิ้ สดุ ลง เดก็  ๆ ยงั สนกุ รา่ เรงิ ไมต่ า่ งจากเมอ่ื เชา้  เรยี น “เดก็ บางคนปอ้ นใหถ้ งึ ปากกย็ ังไม่เอาเลย เด็กบางคนจิตใจ บ้างเล่นบ้างตามประสา  การบ้านหลายวิชาอัดแน่นอยู่ในกระเป๋า ไมอ่ ยากเรยี น ไมอ่ ยากทำ� อะไรใหม้ นั ดขี นึ้ ” เธอเลา่ ดว้ ยความทอ้ ใจ ตอ้ งรีบกลบั ไปทำ� ใหเ้ สรจ็ กบั เดก็ บางคนทไี่ มพ่ รอ้ มจะรบั การเปลย่ี นแปลงในตอนน ้ี และยนิ ดี ท้ิงโอกาสที่อาจจะน�ำพาเขาไปสู่การเปลี่ยนแปลง  เพราะส่ิงท่ี ส่วนการบ้านของประเทศไทยท่ีตกค้างท้ิงขว้าง สำ� คัญกวา่ โอกาสคอื คนท่ไี ขวค่ ว้าโอกาส อยใู่ นหอ้ งเรยี น ยงั คงเปน็ การบา้ นทไี่ มร่ วู้ า่ ใครจะแก ้   ใชเ่ พยี งหยบิ ยน่ื โอกาสและปรบั แปลงเปลย่ี นมมุ การมองโลก ของเด็ก ๆ  อีกด้านหน่ึงครูผู้น�ำการเปลี่ยนแปลงยังได้รับการ แบง่ ปนั และเปล่ยี นแปลงความคดิ ของเขาเองดว้ ย “พอเรามาเห็นตรงน้ีจริง ๆ  ท�ำให้เรารู้สึกว่าทุกวินาทีท่ีเรา ไดม้ า โอกาสในชวี ติ ทเ่ี ราไดม้ าตงั้ แตเ่ กดิ  มนั มคี ณุ คา่ มาก” นตี ริ ฐั ยอ้ นคิดถึงสงิ่ ทีน่ ักเรียนสอนให้เธอรู้ “วันท่ีออยอ่านได้มันเป็นวันท่ีเรามีความสุขมาก  มันเป็นวัน ที่รู้สึกแบบว่า  เฮ้ย  เราได้ท�ำอะไรท่ีเป็นประโยชน์กับนักเรียนว่ะ ตวั เรากม็ ปี ระโยชนน์ ะเนย่ี ” ญาณนิ เลา่ ถงึ วนิ าทที อ่ี อย นกั เรยี นของเธออา่ นภาษาองั กฤษ ได้  ท�ำให้เธอรับรู้ถึงความสุขของการเป็นครู  เป็นประสบการณ์ มีค่าที่ไม่สามารถหาซื้อ  หยิบยื่นมาจากผู้รับคืนสู่ผู้ให้โดยไม่ต้อง ร้องขอ เดก็ คอื อนาคตของชาตทิ จี่ ะตอ้ งผา่ นการพฒั นาจากปจั จบุ นั 109

มนุษยน์ ับสาม  นักเรยี นคา่ ยสารคดี ครงั้ ท่ ี ๑๓ “เวลา ๔ เดอื นนเ่ี หมอื นจะสนั้   แตก่ เ็ ทา่ กบั หนงึ่ ในสามของปเี ลยนะ” ใครบางคนพดู ประโยคนขี้ นึ้ มาในพธิ ปี ดิ คา่ ยสารคดี ครง้ั ท ่ี ๑๓ เมอ่ื เดอื นกนั ยายนทผ่ี า่ นมา เคยไดย้ นิ มาวา่ มนษุ ยเ์ ปน็ สง่ิ มชี วี ติ นบั สาม หมายถงึ   โดยสญั ชาตญาณแลว้  มนษุ ยเ์ รานบั เลขไดจ้ ากแคเ่ ลข ๑  ไปถงึ เลข ๓ โดยเหตผุ ลนนั้ มตี ง้ั แตเ่ หตผุ ลจรงิ จงั เชน่ ทวี่ า่ อกั ษรจนี และโรมนั ใชข้ ดี แทนจ�ำนวนนบั ตงั้ แตเ่ ลข ๑  ถงึ เลข ๓ แลว้ เปลยี่ นรปู เมอ่ื เขยี นเลข ๔  หรอื คนเรามี แนวโนม้ จะลม้ เลกิ ความตง้ั ใจท�ำเรอื่ งใดเรอ่ื งหนง่ึ ในวนั ท ี่ ๓ เดอื นท ี่ ๓ ปที  ี่ ๓  ไปจนถงึ เหตผุ ลยบิ ยอ่ ย อยา่ งลกู หมสู ามตวั  รกั สามเสา้  สามใบเถา ยา่ งสามขมุ   เทพสามฤด ู ชายสามโบสถ ์ มะกอกสามตะกรา้ ปาไมถ่ กู   หรอื แมก้ ระทง่ั อา่ นสามกก๊ จบสามรอบแลว้ คบไมไ่ ด้ !  ชว่ งเวลา ๔ เดอื นเปน็ ชว่ งเวลาเลห่ ก์ ลอยา่ งที่ นกั เรยี นคา่ ยสกั คนไดพ้ ดู ไว ้ คอื ยาวเกนิ ไปทจ่ี ะเรยี กวา่ สนั้  และสน้ั เกนิ ไปทจ่ี ะเรยี กวา่ ยาว  คงเปน็ เรอ่ื งบงั เอญิ มากกวา่ ตง้ั ใจ ทคี่ า่ ยสารคดกี นิ เวลา ถงึ  ๔ เดอื น แตใ่ หเ้ ราทำ� งานพสิ จู นค์ วามฝนั ดว้ ยงาน สารคดสี ามชนิ้  คำ� วจิ ารณแ์ ละรอยดนิ สอนบั ไมถ่ ว้ นจาก ครภู าพและครเู ขยี นคอยประคองใหเ้ ราเดนิ ไปอยา่ ง เปน็ รปู เปน็ รา่ งบนแนวทางของตวั เอง  กา้ วทลี ะกา้ ว สามกา้ วอยา่ งมคี วามหมาย และกา้ วเดนิ ตอ่ ไป เพอื่ นบั ส ี่ นบั หา้  และนบั เลขตอ่  ๆ ไปดว้ ยตวั เอง นา่ ยนิ ดที เ่ี รอื่ งบงั เอญิ นกี้ ลบั ตอบค�ำถามคา้ งใจ ในวนั กอ่ นวา่ มนษุ ยเ์ ราอาจนบั หนงึ่ ไดถ้ งึ สาม โดยสญั ชาตญาณหรอื เหตผุ ลใด ๆ กต็ ามแต ่ สดุ ทา้ ย แลว้ การนบั สนี่ น้ั เกดิ ขนึ้ จากความตงั้ ใจของเราเอง แมว้ นั นเี้ รายงั ไมอ่ าจเรยี กตวั เองวา่ เปน็ นกั สารคดี ไดเ้ ตม็ ปาก แตเ่ ราบอกคนทง้ั โลกอยา่ งเตม็ ใจไดว้ า่ เราเรม่ิ ออกเดนิ ทางแลว้ 110

เปลยี่ นแปลงเพราะแบง่ ปนั ผลงานเขยี นและภาพถา่ ยจากเยาวชน “คา่ ยสารคดี” คร้งั ท ่ี ๑๓    ๑. นางสาวปารชิ าต แจง้ โรจน์ ๑. นายวรี วทิ ย ์ สามปรุ ๒. นางสาวสโรชา ถาวรศลิ ปสรุ ะกลุ ๒. นางสาวบญุ จริ า พงึ่ มี ๓. นางสาวณชั ชา เจยี รไพศาลเจรญิ ๓. นางสาวผกามาศ อรา่ มผล ๔. นางสาวณฏั ฐา รตั นโกสนิ ทร์ ๔. นางสาวพรไพลนิ  จริ ะอดลุ ยวงศ์ ๕. นางสาววลิ าวลั ย ์ ศรเี จรญิ ๖. นายวชั รพงศ ์ ทพิ ยม์ ณเฑยี ร ๕. นางสาวสายพร ๗. นายรชั พล ปลกู ออ้ ม ๖. นางสาววนั วสิ าข ์ พมิ โสดา ๘. นายศภุ ณฐั  ผากา ๗. นายธรี ะชยั  ศาลาเจรญิ กจิ ถาวร ๙. นางสาวนสิ ากร ปติ ยุ ะ ๘. นางสาวณฐั รยิ า โสสที า ๑๐. นางสาวไลลา ตาเฮ ๙. นางสาวณฐั มน สะเภาคำ� ๑๑. นายณฐั พล สวุ รรณภกั ดี ๑๐. นางสาวณฐั ณชิ า พทิ กั ษไ์ ทย ๑๒. นางสาวกลั ยกร แสงสงิ แกว้ ๑๑. นางสาวองั คณา แกว้ วรสตู ร ๑๓. นางสาวกาญจนา สรุ ะประพนั ธ์ ๑๒. นางสาวพรรณภา แสงยะรกั ษ์ ๑๔. นางสาวธนชั พร รตั นธรรม ๑๕. นายวรวฒั น ์ วริ ตั นโภคนิ ๑๓. นายอธวิ ฒั น ์ อตุ นั ๑๖. นางสาวมานติ า ตนั ตพิ มิ ลพนั ธ์ ๑๔. นางสาวบณุ ยานชุ  พนิ จิ นยิ ม ๑๗. นายอาทติ ย ์ ทองสทุ ธิ์ ๑๕. นางสาวจฑุ ารตั น ์ กลุ ตณั กจิ จา ๑๘. นางสาววลยั ทพิ ย ์ รงุ่ โรจนาธร ๑๙. นางสาวแพรวระว ี รงุ่ เรอื งสาคร ๑๖. นางสาวภาวณิ  ี คงฤทธ์ิ ๒๐. นายทศพร จติ รส์ มสขุ ๑๗. นายเฉลมิ ชยั  กลุ ประวณี ์ ๒๑. นายพบธรรม ยง่ิ ไพบลู ยส์ ขุ ๑๘. นางสาวสดุ ธดิ า จนั ทรเ์ หม ๒๒. นางสาวณฐั นชิ า กรกง่ิ มาลา ๑๙. นางสาวอภชิ ยา ทองศรี ๒๓. นายอาณกร จารกึ ศลิ ป์ ๒๐. นางสาวสลลิ ทพิ ย ์ ดำ� รงมหาสวสั ดิ์ ๒๔. นายชยพล รศั มี ๒๑. นายวศั พล โอภาสวฒั นกลุ ๒๕. นายธนดล ธรรมพงศพ์ นั ธ์ ๒๒. นางสาวเสาวลกั ษณ ์ เชอื้ ค�ำ ๒๓. นางสาวสนุ ภิ า รวมทรพั ย์ ๒๔. นายชยพล กลำ�่ ปลี ๒๕. นางสาวปรนิ ทั  เรอื งทอง 111

จดั ทำ� และออกแบบรูปเลม่ บริษทั วริ ิยะธุรกจิ  จ�ำกัด (นิตยสาร สารคด)ี โทร. ๐-๒๕๔๗-๒๗๐๐  www.sarakadee.com  sarakadee magazine พิมพ์ บริษทั  องิ ค์ออนเปเปอร ์ จำ� กัด สนบั สนนุ การจดั พมิ พ์โดย

113

It’s wbnuoettphhuootwwinmmtouugccihhvilwnogev.e”g ive Mother Teresa เ“รสามงิ่ สอำ�บคใหญั ม้ มาไิกดเอ้ทย่าไทู่ ร่ี   แกตบัอ่ กยาทู่ รเ่ี มราอไบดม้ใสาค่กวเทาา่มใรดกั   แมช่ เี ทเรซา