เปลี่ยนแปลง เพราะแบ่งปัน

โครงการมสี โลแกนวา่  “สงู วยั อยา่ งสงา่ งาม เจบ็ อยา่ งสบาย โดยจัดให้มีอาสาสมัครดูแลถึงบ้าน อบรมให้ความรู้และจัดระบบ จากไปอย่างสงบ”  ในรูปแบบสังคมที่เอ้ืออาทรและเป็นมิตรต่อ การเย่ียมเยียนช่วยเหลือผู้สูงอายุในชุมชนเดียวกัน  ปัจจุบันอาสา สง่ิ แวดล้อม สมัคร ๒๗ คน เยยี่ มเยยี นผสู้ ูงอาย ุ ๙๓ คน อรนชุ ย้ำ� ว่า “เราม่นั ใจวา่ ผู้สูงอายขุ องเรามีความสขุ ” โครงการจะส�ำรวจผู้สูงอายุเปราะบาง  ได้แก่  ผู้สูงอายุที่ forOldy  Project  ตั้งปณิธานสร้างสุขทั้งกายและใจให้แก่ ต้องการการพ่ึงพิง  เช่น  พิการ  ตาบอดหรือมองเห็นเลือนราง  อยู่ ผูส้ งู วยั คนเดียว  ไปไหนมาไหนไม่สะดวก  มีปัญหารุมเร้า  รู้สึกเป็นทุกข์ หรืออยู่ในสภาพแวดล้อมท่ีไม่ดี  ฯลฯ  แล้วจัดอาสาสมัครไปดูแล สงู วยั อย่างสง่างาม ในลกั ษณะเพือ่ นดแู ลเพื่อน ภาพหนงึ่ ถา่ ยในชว่ งเทศกาลสงกรานตก์ วา่  ๑๐ ปมี าแลว้  แม้  “ทุก ๆ  ชุมชนจะมีจิตอาสา  ชอบช่วยเหลือผู้อ่ืน  มีน�้ำใจ  เขา สีภาพจะซีดจาง  แต่ยังสะท้อนสีหน้าแช่มช่ืนของผู้ร่วมเหตุการณ์ สมคั รใจดแู ลผู้สงู อาย”ุ แจม่ ชดั เสมือนเพ่ิงเกิดข้ึนเม่อื วันวาน อาสาสมัครมีอายุเท่าไรก็ได้  แม้แต่ตัวผู้สูงอายุเองก็เป็น ตาสวมกางเกงขาก๊วยผ้าขาวม้าคาดเอวเหมือนอย่างเคย อาสาสมัครได้  โครงการจัดอบรมให้ความรู้  เน้นเร่ืองการให้ก�ำลัง นั่งบนเก้าอี้หน้าชานบ้านที่เป็นลานดินโล่ง  ลูกหลานหลายสิบคน ใจ  ดูแลสภาพแวดล้อม  ช่วยสนับสนุนส่ิงท่ีขาดแคลน  โดยมีหลัก ห้ิวถังใบยอ่ มและถอื ขันใบเลก็ ต่อแถวทยอยรดน�้ำขอพรจากตา การสำ� คัญคือแบง่ เบาภาระครอบครัว ฉันจ�ำได้เลือนราง  วันนั้นตาชุ่มโชกด้วยน�้ำจนหนาวส่ัน  แต่ “ให้เขารบั ผิดชอบครอบครวั เขาด้วย เราไมไ่ ดท้ �ำหน้าทแ่ี ทน แววตาบ่งความสุข  ผู้สูงอายุจะปรารถนาส่ิงใดเล่านอกจากความ แตช่ ่วยแบง่ เบาเท่าน้ัน” ใสใ่ จของคนในครอบครวั หน้าท่ีของอรนุชคือ  สนับสนุนการท�ำงานของอาสาสมัคร “ตามสโลแกนสูงวัยอย่างสง่างาม  เป็นการสร้างความสุข ช่วยด�ำเนินการจัดหาส่ิงของที่ขาดแคลน  ถ้าใครต้องการอะไร ทางใจให้ผู้สูงอาย ุ โดยใสใ่ จความเปน็ อยู่และให้ก�ำลังใจ” ต้องด�ำเนินการผ่านระบบกลไกของโครงการเพื่อผู้สูงอายุคือผ่าน อาสาสมคั ร เพราะอาสาสมัครอยู่ในพ้ืนท ่ี รู้สภาพความเป็นจรงิ forOldy  Project  ด�ำเนินการส่งเสริมการดูแลผู้สูงอายุ “เราเป็นแค่ไปรษณีย์จัดหาส่ิงของไปให้  ส่วนคนมอบคือ อาสาสมัครในแต่ละชุมชน” การท�ำงานของโครงการ   forOldy  Project  จะลงพื้นที่  เยี่ยมเยือนผู้สูงอายุในชุมชน   พูดคุยกับอาสาสมัคร    เพื่อให้การดูแลช่วยเหลือชุมชน  และแก้ไขปัญหาในพื้นท่ี  เป็นไปอย่างใกล้ชิด 49

อ�ำพร คงวิชา  วัย  ๔๔  ปี  อาศัยอยู่ในชุมชนพูนทรัพย์  เขต “ตามสโลแกนเจบ็ อย่างสบาย เป็นการอ�ำนวยความสะดวก สายไหม  เป็นอาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุในชุมชนของตน  แม้จะมี สบายในดา้ นสุขภาพรา่ งกายใหแ้ กผ่ ู้สูงอายุ” สภาพร่างกายไมส่ มบรู ณ์เน่อื งจากขาสองขา้ งไม่เสมอกนั  หากแต่ ขวากหนามทางกายภาพไม่ใชอ่ ุปสรรคของการเปน็ จติ อาสา forOldy  Project  ต้ังร้านคุณตาคุณยายโดยค�ำนึงว่า  เมื่อ สูงวัยและสภาพร่างกายเริ่มเส่ือมถอย  อุปกรณ์เครื่องใช้จึงเป็น อาสาสมัครผู้มีร่างกายพิเศษเล่าว่า  ตนท�ำหน้าท่ีช่วย สงิ่ จำ� เปน็ และสำ� คญั  ทางโครงการจดั ใหม้ พี น้ื ทแี่ ลกเปลย่ี นอปุ กรณ์ ประสานงานใหผ้ สู้ งู อายทุ ขี่ าดแคลนสง่ิ ตา่ ง ๆ เชน่  แพมเพริ ส์  และ เคร่ืองใช้ของผู้สูงอายุ  ท�ำให้ผู้สูงอายุและครอบครัวมีทางเลือก อุปกรณ์อ�ำนวยความสะดวกในการใช้ชีวิต  นอกจากนี้ยังเข้าไป พูดคุย  ให้ก�ำลังใจ  เป็นที่ปรึกษา  ท้ังยังช่วยเป็นธุระจัดการเรื่อง จิปาถะให้ เชน่  พาไปหาหมอ อย่เู ปน็ เพอื่ น ฯลฯ “ภาระเราก็มี    ท�ำงานอาสาก็เหน่ือยนะ  แต่ไม่ท้อ  เพราะ เห็นคนทล่ี ำ� บากกวา่  มันเปน็ พลังชว่ ยเตมิ เต็มเราดว้ ย” สีหน้าเมื่อยล้าเพราะภาระท่ีแบกรับ  ทว่าแววตายังวาววับ มีพลังอยเู่ ตม็ เปีย่ ม งานอาสาสมคั รไมม่ สี งิ่ ใดตอบแทน นอกจากกำ� ลงั ใจทมี่ อบ ให้กัน  ดังน้ันคนกลุ่มนี้ถือเป็นผู้เสียสละที่แท้จริง  น่ีคือทัศนะ ของผู้ริเรม่ิ  forOldy Project  ยายทองหลาง  อายุ  ๗๘  ปี  ผู้สูงอายุในโครงการที่ได้รับ การดูแลจากอาสาสมัครในชุมชนพูนทรัพย์  เขตสายไหม  เล่าว่า ลูกหลานเปิดร้านขายของไว้  แต่ตอนกลางวันไปท�ำงานกันหมด ยายจึงตอ้ งช่วยเฝ้ารา้ น “ส่วนใหญ่มีคนมาคุยด้วยตลอด  กลางวันที่ลูกหลานไม่อยู่ ฉนั ก็ไม่เหงา” แมเ่ ฒา่ ยม้ิ สดใสและยงั แขง็ แรง แววตาวาววบั คงไมต่ า่ งจาก คร้ังเป็นสาว แมเ้ วลาล่วงมานานแลว้ เจ็บอย่างสบาย ตอนฉันอายุได้ ๙ เดือน  ยายก็เสียชีวิตแล้ว สิ่งเดียวท่ีช่วย ประหยัดเวลาจัดหา  และได้ส่ิงของท่ีต้องการใช้อย่างรวดเร็ว  โดย ยืนยันว่าเราเคยมีช่วงเวลาร่วมกัน  คือ  ภาพถ่ายสีจางท่ีเกือบเป็น รับบริจาคสิ่งของท่ีมีความสมบูรณ์ไม่น้อยกว่า  ๘๐  เปอร์เซ็นต์ สีขาวด�ำ    ภาพหญิงชรานุ่งขาวห่มขาวโอบเด็กเล็กให้ยืนบนตัก มาปรับปรุงให้อยู่ในสภาพพร้อมใช้งานแล้วส่งต่อให้ผู้สูงอายุใน มือเหี่ยวย่นกอบกุมมือเล็กประคองขันข้าว  อีกมือจับทัพพีบรรจง โครงการเปน็ หลัก ตกั ข้าวใส่บาตร เปน็ ภาพถ่ายเดียวของฉันกับยาย “เราอยู่ในสังคมที่เอื้ออาทรกัน  เราเป็นคนกลางท่ีรับความ ภาพอีกใบหน่ึงบันทึกวินาทีท่ีพ่อพยุงยายน่ังในรถ  ตอนนั้น ปรารถนาดีจากคนอีกฝั่งหน่ึงที่พอมีกำ� ลังซื้อมาให้คนท่ีมีก�ำลังซื้อ ฉันยังไม่เกิด  ไม่รู้หรอกว่าพ่อพายายไปไหน  แต่แม่เล่าให้ฟังภาย น้อย” หลงั วา่  แมต่ งั้ ใจซอ้ื รถยนตท์ นั ทหี ลงั จากเกบ็ เงนิ กอ้ นไดเ้ พราะอยาก ให้ตายายเดินทางสะดวก  พาไปโรงพยาบาลได้ทันท่วงที  รถยนต์ กระบวนการแรกเริ่ม  คือ  รับบริจาคสิ่งของอันเก่ียวพันกับ Toyota  รุ่น  Hilux  Mighty-X  สีแดงสดจึงเป็นรถคันแรกท่ีขับ การด�ำเนินชีวิตของผู้สูงอายุ  เช่น  รถเข็น  เตียงผู้ป่วย  ไม้เท้า  เสา โลดแลน่ กินฝุ่นแดงบนถนนลูกรังในหมบู่ า้ น น�้ำเกลือ ถังออกซิเจน เป็นต้น เม่ือเลิกใช้งานแล้วครอบครัวจะส่ง ตอ่ มาทีร่ ้านคณุ ตาคณุ ยาย  ผบู้ รจิ าคบางรายน�ำของมาสง่ ให้ถงึ ที่ ยายได้นั่งรถแดงของแม่ไม่ก่ีปีท่านก็จากไปอย่างสงบ  แม่ นึกภูมิใจอยู่เสมอที่มีโอกาสอ�ำนวยความสะดวกให้ยายในช่วง สดุ ท้ายของชีวติ 50

แต่บางรายต้องการให้ทางร้านไปรับ  อรนุชจึงตัดสินใจน�ำเงิน การเช่าระยะสั้น  เช่นกรณีเช่ารถเข็นนั่ง  ๕  วันแรก  วันละ บริจาคส่วนหนึ่งมาซ้ือรถเก่าไว้ใช้ขนของท้ังจากการรับบริจาค ๒๐ บาท วนั ท ี่ ๖ เปน็ ตน้ ไป วนั ละ ๕๐ บาท มดั จำ�  ๓,๐๐๐ บาท และส่งตอ่ นอกจากนี้ยังมีให้เช่าเตียงผู้ป่วย  เคร่ืองผลิตออกซิเจน  ฯลฯ  เมื่อ สิ่งของที่รับบริจาคมาแล้วจะน�ำมาปรับปรุง ซ่อมแซม และ คืนส่ิงของหรืออุปกรณ์ในสภาพเดิมจะได้รับเงินค่ามัดจ�ำคืนเต็ม ท�ำความสะอาดให้พร้อมใช้งาน จากนั้นให้บริการสามช่องทาง จ�ำนวน แต่หากเกิดความเสียหายก็ต้องจ่ายค่าชดเชยหรือซ้ือ คือ เช่าระยะส้ัน เช่าระยะยาว และขายในกรณที ี่มีจ�ำนวนมาก ทดแทนตามกฎเกณฑ์ทต่ี ้งั ไว ้ เพ่อื ให้ดูแลรักษาสิง่ ของร่วมกัน ส่วนการเช่าระยะยาว  เป็นสิทธิประโยชน์ให้เฉพาะสมาชิก กลมุ่ ผสู้ งู อายขุ องโครงการเพอื่ ผสู้ งู อาย ุ มคี า่ เชา่ /บำ� รงุ  ๕๐๐ บาท จนกว่าจะเลิกใช้และน�ำส่งคืนโครงการ  และไม่มีค่ามัดจ�ำ/ค่า ประกัน  เนื่องจากเป็นสมาชิกและมีอาสาสมัครติดตามดูแลผู้สูง อายทุ บี่ ้านในชุมชนของโครงการ “พออาสาสมัครแจ้งว่าใครต้องการอะไรเราก็จัดหาให้  ค่า บริการก็ให้อาสาสมัครเป็นคนประเมินสภาพความเป็นอยู่แต่ละ ครอบครัว ว่าสามารถแบกรบั ค่าใช้จ่ายได้แคไ่ หน หากคนทั่วไปต้องการความช่วยเหลือ  โครงการจะขอ สอบถาม สมั ภาษณ ์ แลว้ พจิ ารณาอกี ครง้ั  บางกรณแี นะน�ำใหล้ อง ไปรอ้ งขอจากหนว่ ยงานในพนื้ ทกี่ อ่ น โดยเฉพาะผทู้ อ่ี ยตู่ า่ งจงั หวดั เนือ่ งจากการด�ำเนนิ การจัดสง่ อุปกรณ์ไมส่ ะดวกนกั “บางรายอยู่ต่างจังหวัด  ขออุปกรณ์มา  เราส่งไปให้  แต่เขา ไมส่ ่งเงนิ มาทง้ั คา่ สง่  คา่ ของ” แม้แต่ในพ้ืนท่ีกรุงเทพมหานคร  บางคร้ังส่ิงของถูกส่งต่อ จนไม่สามารถตามกลับคืนมา “เราอยากใหค้ นไทยไดใ้ ชข้ องด ี ๆ แบบทญี่ ป่ี นุ่ นะ แตค่ งตอ้ ง สร้างวินยั ในการใชบ้ ริการให้เข้มแข็งกอ่ น” เพราะการด�ำเนินงานมีค่าใช้จ่าย  เช่น  ค่าซ่อมแซมอุปกรณ์ จัดส่งสิ่งของ  ฯลฯ  อรนุชจึงปรับร้านคุณตาคุณยายให้กลายเป็น ธุรกจิ เพ่ือสังคม มีรายไดพ้ อเล้ยี งตนเอง “หลกั การของธรุ กจิ เพอื่ สงั คม คอื  เราอยไู่ ด ้ สงั คมมคี วามสขุ ” การพาผู้สูงอายุไปท�ำกิจกรรม ความตง้ั ใจหนง่ึ ของผกู้ อ่ ตงั้ รา้ นคณุ ตาคณุ ยาย คอื  ตงั้ ใจจะ นอกชุมชนช่วยให้ผู้สูงอายุ ทำ� เปน็ แฟรนไชสห์ รอื สาขา คาดหวงั ใหธ้ รุ กจิ เพอ่ื สงั คมนด้ี ำ� รงอยา่ ง ที่ต้องอยู่คนเดียวได้ใช้เวลาว่าง ม่ันคงและยั่งยืนโดยน�ำโมเดลน้ีไปใช้ในชุมชนต่าง ๆ  ท่ัวประเทศ คลายความเบ่ือหน่าย ปัจจุบันแฟรนไชส์ร้านคุณตาคุณยายไม่ใช่แค่ความฝันอีกต่อไป สธ“ หรุัง กลคคิจักมือเกมพเาคีร่อืราวขสอาองัมยคงสูไ่ ดมขุ  ้ ” เพราะร้านคุณตาคุณยายสาขา  ๒  ก�ำลังจะเปิดท่ีเขตทุ่งครุ  ด้วย ความร่วมมือของกลุ่มผูส้ งู อายุและกลมุ่  Can Do Team ของเขต ทงุ่ ครุ “เขาท�ำทุ่งครุโมเดล  อยากเห็นชีวิตคนเขตทุ่งครุมีความสุข ร้านคุณตาคุณยายก็จะเป็นส่วนหนึ่งในการสร้างความสุขให้คน ทุ่งครุ” แววตาของอรนชุ มปี ระกายแหง่ ความยนิ ด ี เพราะบนเสน้ ทาง เพอื่ ผสู้ ูงอายนุ เี้ ธอไม่ไดเ้ ดินเพยี งล�ำพัง เมื่อมผี รู้ ่วมอดุ มการณ์เปน็ เพ่ือนร่วมทางไปถึงฝ่ังฝนั 51

จากไปอย่างสงบ ตาเสยี ชวี ติ ตอนฉนั อาย ุ ๘ ขวบ อลั บมั ภาพงานฌาปนกจิ ของ ตาในภาพหนึ่งมีขบวนยาวเหยียดตามความยาวของถนนใน หมบู่ ้าน รถราช่างขวกั ไขว่และผู้คนชา่ งมากมายเหลือเกิน วนั นนั้ ฉนั รอ้ งไห ้ ขณะเดยี วกนั กร็ สู้ กึ อมิ่ เอมใจเมอื่ ระลกึ ไดว้ า่ ตาของฉนั เปน็ ทรี่ กั ของคนทว่ั ไป ลกู หลานจดั งานครงั้ สดุ ทา้ ยใหต้ า อยา่ งใหญโ่ ต จวบจนเสรจ็ พธิ ผี คู้ นกย็ งั รอสง่ วญิ ญาณของตาสสู่ คุ ติ ฉนั แฝงตัวอยูใ่ ตร้ ่มไม้ใหญม่ องดูกล่มุ ควันสีขาวลอยข้นึ จาก ปล่องไฟ ไดย้ นิ บางคนจบั กลมุ่ คุยกันวา่ ถา้ ควนั ไฟเป็นสขี าวแสดง ว่าผู้ตายได้ข้ึนสวรรค์  ฉันไม่รู้หรอกว่าตาได้ข้ึนสวรรค์จริงหรือไม่ แตฉ่ ันแนใ่ จวา่ ตาจากไปอย่างสงบแล้ว “ตามสโลแกนจากไปอยา่ งสงบ เปน็ การคลายความกงั วลให้ ผ้สู งู อายุ เตรียมความพรอ้ มสู่วาระสดุ ท้ายของชวี ติ ” forOldy  Project  เตรียมความพร้อมให้ผู้สูงอายุมีความสุข ใจก่อนจากไป  โดยตั้งกองทุนอุ่นใจ  เพ่ือให้สมาชิกได้มอบเงิน จ�ำนวนหน่ึงช่วยแบ่งเบาภาระของบุตรหลานหรือญาติมิตรในการ จดั พธิ กี รรมงานศพของตนเอง ผทู้ จี่ ะเปน็ สมาชกิ กองทนุ ตอ้ งมอี ายุ ๕๐  ปีข้ึนไป  ปัจจุบันมีสมาชิกกองทุน  ๒๔๓  คนจากหกชุมชน ในโครงการ ผู้จัดต้ังกองทุนอุ่นใจเล่าว่า  ได้แนวคิดน้ีจากการไปดูงานที่ ประเทศฟลิ ปิ ปนิ ส ์ เขาเกบ็ เงนิ สมาชกิ เปน็ รายปดี ว้ ยจำ� นวนเงนิ นอ้ ย เม่ือจากไปก็จ่ายเงินช่วยเหลือให้  โดยผู้สูงอายุบริหารงานเอง กองทุนอุ่นใจน�ำมาปรับใช้ตรงท่ีเก็บเงินน้อย  แต่เก็บรายเดือน เดอื นละ ๒๐ บาท การเปน็ สมาชกิ กองทนุ อนุ่ ใจจะตอ้ งเปน็ สมาชกิ ของกลมุ่ กอ่ น ๓-๖  เดือน  เพราะไม่ต้องการให้คนสมัครแล้วหายไป  อย่างน้อย ต้องมาประชุมให้ไดร้ ับรู้การด�ำเนินงานของกองทุน “อยากให้สมาชิกมีโอกาสพบปะกันทุกเดือน  อยากเห็น การเคล่ือนไหวในชุมชน  ให้เขาได้ดูแลกัน  จากท่ีต่างคนต่างอยู่ เรามองวา่ เงิน ๒๐ บาท ชว่ ยท�ำให้สมาชิกมีเรื่องคุยกัน” อรนชุ เลา่ วา่  เรมิ่ ระดมทนุ ตง้ั แตป่  ี ๒๕๕๓ โดยจดั ทอดผา้ ปา่ สามัคคีหาทุนทรัพย์ในการก่อตั้ง  “กองทุนอุ่นใจ”  คร้ังนั้นได้ยอด เงินจำ� นวน ๑๓๒,๘๔๙ บาท เปน็ ทุนตัง้ ตน้ ประโยชนท์ ส่ี มาชกิ กองทนุ อนุ่ ใจจะไดร้ บั คอื เงนิ คา่ ตอบแทน ที่ค�ำนวณจากอายุการเป็นสมาชิกตามเกณฑ์ก�ำหนดแต่ละรุ่น และในอนาคตจะมีการประชุมตัวแทนสมาชิกเพื่อพิจารณาผล ประโยชนท์ จี่ ะไดร้ บั เพม่ิ เตมิ ตามทม่ี สี มาชกิ เสนอมา เชน่  พจิ ารณา เงินสมทบจากกองทุนเพิ่มเติม  ช่วยเหลือค่าเดินทางไปหาหมอ ช่วยเหลือค่านอนรักษาทโ่ี รงพยาบาล เป็นตน้ กองทนุ อนุ่ ใจถอื เปน็ หลกั ประกนั ยามชราใหแ้ กส่ มาชกิ ไดเ้ ปน็ อยา่ งดี 52

อยากใหส้ ูงวยั สบายดี “ผู้สูงอายุถึงภาวะท่ีต้องได้รับการดูแล ไม่สามารถอยู่โดย  อิสระได้” ประเทศไทยก�ำลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ  อีกไม่นานความ ต้องการของผู้สูงอายุและปัญหาทางสุขภาพที่เพิ่มขึ้นจะเกินกว่า ก�ำลังการให้บริการทางสุขภาพของประเทศ  โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในพนื้ ท่ยี ากจน อรนุชเผยความต้ังใจว่า  อยากให้โครงการเพื่อผู้สูงอายุ forOldy Project เปน็ ตน้ แบบ หวงั ใหม้ ศี นู ยล์ กั ษณะนท้ี วั่ ประเทศ ทุกต�ำบล หรืออย่างน้อยภูมิภาคละศูนย์ก็ยังดี จะทำ� ให้ผู้สูงอายุ มีจุดรวมตัว  มีคนเข้ามาดูแลเร่ืองการออกก�ำลัง  ดูแลสุขภาพ มีบริการอปุ กรณ์ จนถงึ มีอาสาสมคั รใหค้ วามช่วยเหลือต่าง ๆ “ถา้ สามารถทำ� ไดน้ ะ ประเทศไทยไมต่ อ้ งไปพง่ึ ใครเลย งาน เหลา่ นไี้ มไ่ ดใ้ ชเ้ งนิ เยอะ แตต่ อ้ งใชก้ ำ� ลงั คนและความใสใ่ จเทา่ นนั้ เอง” เจ้าของ  forOldy  Project  เช่ือว่าไม่ใช่เร่ืองยากท่ีจะสร้าง ความสขุ ใหผ้ ้สู งู วยั ภาพถ่ายของตากับยายประดับใส่กรอบแขวนไว้ข้างผนัง คู่กับภาพถ่ายของป่กู ับย่า พวกท่านเสียชีวิตก่อนที่ฉันจะผ่านพ้น วยั เดก็  ฉนั จงึ เปน็ ฝา่ ยไดร้ บั ความรกั ความใสใ่ จเพยี งฝา่ ยเดยี วโดย ไม่มีโอกาสได้ดูแลพวกทา่ นทดแทนเลย ฉันพลิกอัลบัมภาพสมัยเด็กกลับไปที่หน้าแรก  ภาพแรกสุด ฉายภาพหนุ่มสาวคู่หน่ึงอุ้มเด็กน้อยไว้ในอ้อมแขน  หนุ่มสาวใน วันน้ันช่างแตกต่างจากวันน้ีเหลือเกิน  ไม่ว่าจะเป็นผมสีขาวข้ึน ประปราย  รอยเห่ียวย่นตามผิวหนัง  น�้ำเสียงแหบแห้ง  เรี่ยวแรง ถดถอย  อีกไม่เกิน  ๑๐  ปี  พ่อและแม่จะกลายเป็นผู้สูงอายุ  ฉัน ต้งั ใจจะท�ำให้ชวี ิตบั้นปลายของพวกทา่ นมีความสุข อลั บมั ภาพในอดตี ปดิ ลงแลว้  รอเวลาเปดิ ใหมอ่ กี คร้ังเพื่อบันทึกภาพทรงจ�ำล�้ำค่า  อีกหลายปีข้างหน้า ฉันจะบันทึกภาพถ่ายพ่อและแม่  เป็นภาพผู้สูงวัย ทีส่ บายดี   > อุปกรณ์ที่ได้รับบริจาคอยู่ในสภาพที่ยังใช้งานได้   ก่อนจะน�ำมาซ่อมแซมและท�ำความสะอาด  เพ่ือเตรียมส่งให้สมาชิกที่ต้องการรายต่อไป < อาสาสมัครเดินเก็บค่าสมาชิกในแต่ละเดือน  พร้อมพูดคุยกับผู้สูงอายุในชุมชนด้วยรอยย้ิม 53

Trash Hero  กลุ่มผู้พิชิตขยะ ที่กระจายตัวอยู่ทั่วประเทศ เราคอื ผ ู้ มารวมตัวกันเพ่ือก�ำจัดขยะ สัปดาห์ละคร้ัง  พวกเขาคือ สมาชิกของ  Trash  Hero 54

  พิชติ ขยะ   อธวิ ัฒน ์ อตุ ้น    กาญจนา สรุ ะประพนั ธ์

ร้านสะดวกซ้อื เริม่ ตน้ ส ู่ Trash Hero “รบั ถงุ พลาสตกิ ไหมคะ ?” เสยี งของพนกั งานสาวสวยตวั เลก็ เสียงสนทนาของผู้คนในร้านยังคงด�ำเนินไป เพลงยังคงดัง  ดงั ขน้ึ ในขณะที่ลกู ค้าน�ำสินคา้ มาคิดเงนิ ต่อเน่ือง  ผมเดินออกมาสูดอากาศข้างนอกร้าน  ระหว่างนั่งเล่น โทรศัพท์มือถือ เปิดดูภาพกิจกรรมเม่ือช่วงเย็นท่ีทางแฟนเพจของ “ไม่รับครับ”  ลูกค้าตอบแบบรีบ ๆ    จ่ายเงินเสร็จแล้วหยิบ กลมุ่  Trash Hero อปั เดต แกนน�ำประสานงานกลมุ่  Trash Hero ของออกจากรา้ นไป Thailand ก็มาถึงพอดี ผมเดนิ ฉกี ซองพลาสตกิ หลอดดดู นำ้� โยนลงถงั ขยะ ในถงั ขยะ ศกั ดาเดช สดุ แสวง หรอื  “หมกึ  Trash Hero” อดตี ผจู้ ดั งาน มีขยะประเภทที่มองเห็นชัดเจนแบบไม่ต้องมานั่งแยก  คือ อีเวนต์  ท�ำงานเบ้ืองหลังวงการบันเทิง  เคยเป็นนักเรียนนอก  และ “พลาสติก” ท�ำงานอยู่ที่ออสเตรีย  เม่ือ  ๘-๙  ปีให้หลัง  เคยเรียนท�ำอาหาร เป็นศิษย์ของอาจารย์ยิ่งศักดิ์  จงเลิศเจษฎาวงศ์  เจ้าของวลีเด็ด ความทรงจำ� ท่ผี า่ นมาของผมผดุ ข้ึน “กนิ ไดก้ ก็ นิ  กินไม่ไดก้ โ็ ยนท้ิงไป” “พลาสติกจัดว่าเป็นหน่ึงในห้าของขยะที่มีมากในโลก  จะ สงั เกตไดว้ า่ ทกุ  ๆ อยา่ งเกอื บทง้ั หมดในชวี ติ ประจำ� วนั ลว้ นมพี ลาสตกิ ผมเริ่มต้นถามถึงที่มาที่ไปของกลุ่ม Trash Hero Thailand เป็นสว่ นประกอบ ซ่งึ เขาเปน็ หวั เรอื หลักของกลมุ่ “พลาสตกิ ใชเ้ วลายอ่ ยสลายโดยประมาณคอื  ๔๐๐-๕๐๐ ปี ย�้ำนะครับว่า  ๔๐๐-๕๐๐  ปี    โรงงานอุตสาหกรรมผลิตพลาสติก หมกึ เลา่ ยอ้ นกลบั ไปในสมยั แรกเรม่ิ เกบ็ ขยะวา่  เมอ่ื เรยี นจบ ให้เราใชก้ ันทกุ วนั  เพราะเปน็ วสั ดรุ าคาถกู  ผลิตงา่ ย และสามารถ จากต่างประเทศมีโอกาสไปพักอาศัยอยู่ที่เกาะหลีเป๊ะ  เกิดความ ใช้งานได้หลากหลาย  แต่ปัญหาในการก�ำจัดขยะพลาสติกยังคง สนทิ คนุ้ เคยกบั คนในพนื้ ท ่ี มเี พอื่ นทงั้ ชาวไทย ชาวตา่ งชาต ิ กอ่ นจะ ไมม่ วี ธิ ที ไ่ี ดผ้ ลดที ส่ี ดุ ” หมกึ -ศกั ดาเดช สดุ แสวง แกนนำ� ประสาน กลบั มาทำ� งานทกี่ รงุ เทพฯ  ตอ่ เมอื่ ไดร้ ขู้ า่ ววา่  โรมนั  ปเี ตอร ์ เพอื่ น งานกล่มุ  Trash Hero Thailand เลา่ ให้ฟัง ชาวสวติ เซอรแ์ ลนดอ์ อกท�ำกจิ กรรมเกบ็ ขยะตามชายฝง่ั แถว ๆ นน้ั ส่ิงท่ีเรียกว่าขยะมีอยู่ทุกท่ีทั่วโลก  โดยเฉพาะสถานท่ี จึงตัดสนิ ใจกลบั มาทีห่ ลีเปะ๊ อกี ครง้ั เพ่ือมารว่ มเปน็ ทพั เสรมิ ท่องเที่ยว  แหล่งท่ีมีผู้คนชุมนุมกันมาก ๆ  ก็จะพบเจอร่องรอย ของการเปล่ียนแปลง  มีขยะเพิ่มข้ึน    ขยะบางประเภทเป็นผลดี “ตอนแรกเรม่ิ ทำ� กบั เพอื่ น ๆ และผปู้ ระกอบการทเี่ กาะหลเี ปะ๊ ต่อชาวชมุ ชน น�ำไปแปรเปลีย่ นเป็นเงินทอง บางประเภทมีผลเสยี รวมตัวกันเก็บขยะ  ต้ังแต่วันท่ี  ๘  ธันวาคม  ๒๕๕๖    เก็บกันไป ต่อระบบนเิ วศ สตั ว์ พืช ได้รบั ผลกระทบอยา่ งเลีย่ งไมไ่ ด้ คร้ังสองคร้ังจึงเกิดเป็นชื่อกลุ่มว่า  Trash  Hero  Koh  Adang “เวลามองทะเลจากทไี่ กล ๆ จะมองไมเ่ หน็ ขยะ แตพ่ อลงไป (เกาะอาดงั ในจังหวัดสตลู ) ใกล ้ ๆ เราพบขยะมากมาย  ชว่ งโลวซ์ ซี นั  (low season) ขยะกจ็ ะ ถูกคลื่นซัดขึ้นมาติดบนหาด    ปัญหาคือขยะพวกนี้ถ้าเราไม่เก็บ “ในสมัยน้ันเราไม่ได้เก็บขยะในเกาะหลีเป๊ะ  แต่เก็บรอบ ๆ เวลาน้�ำขึ้นสิ่งสกปรกต่าง ๆ  ก็จะกลับลงทะเล  แล้วลอยไปท่ีอื่น ๆ เกาะอาดัง  เกาะใหญ่ข้างหลังหลีเป๊ะ  มีหลายสิบหาด  เก็บยังไง เป็นแบบน้ไี ปเรือ่ ย ๆ” แกนนำ�  Trash Hero Thailand คนเดิมพดู ก็ไม่หมด  เก็บไปเรื่อย ๆ  จนเร่ิมท�ำสัญลักษณ์ของกลุ่ม  ท�ำป้าย โปสเตอร์ไปติดตามร้านอาหาร  บาร์เพ่ือน  ว่าเจอกันทุกวันจันทร์ เวลา ๑๐ โมงเชา้  เราจะนง่ั เรอื ออกไปรว่ มกนั เกบ็ ขยะรอบ ๆ เกาะ “แไTตมr่เไ่ปaดลsเ้ ปีย่hลน ยี่Hคนนeโ”ลroก   ศักดาเดช  สุดแสวง  แกนน�ำประสานงาน กลุ่ม  Trash  Hero  Thailand 56

ขยะจ�ำนวนมากท่ีลอยมา  เกยตื้นบริเวณชายหาด   ส่วนมากเป็นขยะพลาสติก แม้อาสาสมัครจะใช้เวลา  เก็บขยะมากน้อยแค่ไหน   แต่ขยะก็ยังมีให้เก็บได้ทุกวัน  57

ไปกันแบบง่าย ๆ  ไม่ต้องมีพิธีรีตองใด ๆ    ถอดเส้ือ  แบกน้�ำ  แบก เปล่ียนแปลงคนให้ลดการเพ่ิมขยะในชีวิตประจ�ำวัน  สุดท้ายเม่ือ ผลไม ้ คนมากกไ็ ป คนนอ้ ยสองสามคนกไ็ ป” หมกึ เลา่ เรอ่ื งใหฟ้ งั คนท่ีมีหัวใจเดียวกันมาอยู่รวมกันจึงเกิดเป็นกลุ่มอาสาสมัครที่ ท�ำงานรว่ มกัน ชว่ ยเหลือกัน แบง่ ปนั สิ่งต่าง ๆ เหตุที่ต้องนัดกันเก็บขยะในวันจันทร์เพราะเป็นวันที่นัก ท่องเที่ยวทยอยกลับแล้ว  ผู้ประกอบการร้านอาหาร  บาร์  โรงแรม ตลอด  ๔  ปีท่ีผ่านมา  ขยะท่ีทางกลุ่มเก็บต้ังแต่แรกเร่ิม ทีเ่ ขา้ รว่ มดว้ ยจงึ สะดวก และมีเวลามารว่ มกันเกบ็ ขยะ ตอนนี้นับรวมได้ราว  ๔  แสนกว่ากิโลกรัม    ลองคิดเล่น ๆ  ว่าแค่ ไม่ก่ีพื้นที่ที่กลุ่มลงไปเก็บขยะยังมีมากขนาดน้ี  แล้วขยะท่ียังคง ค�ำว่า  Trash  Hero  มาจากงานเทศกาลดนตรีงานหน่ึงใน เหลืออยู่ ขยะในอนาคต จะมีมากขนาดไหน สวิตเซอร์แลนด์    โรมัน  ปีเตอร์  เห็นเด็ก ๆ  กลุ่มหนึ่งต้ังบูทเก็บคัด แยกขยะอยู่ในงานโดยใชช้ ือ่ น้ ี  โรมนั ชอบและนำ� ช่ือนีม้ าสานต่อ มคี ำ� ทำ� นายทน่ี า่ จะเปน็ จรงิ บอกวา่  ใน ค.ศ. ๒๐๕๐ ปรมิ าณ ขยะในทะเลจะมากกว่าจ�ำนวนของสัตว์  แล้วถ้าขยะมีจ�ำนวน ผมเดินหน้าตั้งค�ำถามเก่ียวกับการออกไปเก็บขยะ  ทั้ง ๆ  ท่ี มากกวา่ คนทีอ่ าศัยอยู่บนโลกละ่  จะเกดิ อะไรขนึ้  !! หน่วยงานท่รี บั ผดิ ชอบสว่ นนีก้ ็มอี ยู่แลว้ กระจายแตกหนอ่ “มันพบเจอขยะจนชินตา  ก็เลยเร่ิมชวนเพ่ือน  ชวนคนรู้จัก ไปเก็บ  เก็บยังไงก็ไม่หมด  เพราะฉะน้ันสิ่งท่ีท�ำได้ก็คือการเป็น ตลอดระยะเวลา ๓-๔ ปที ผี่ า่ นมา กลมุ่  Trash Hero ขยายตวั   ตวั อย่างและสร้างคนขน้ึ มาให้ช่วยเก็บขยะ” แตกหน่อเป็นกลุ่มกว่า ๔๐ กลุ่มทั่วโลก แบ่งเป็นในเมืองไทยกว่า ๒๐  กลุ่ม  เช่น  เกาะลันตา  อ่าวนาง  บางสะพาน  บ้านกรูด  หัวหิน เมอ่ื ทำ� ไปเรอ่ื ย ๆ เรม่ิ มคี นสนใจในกจิ กรรมมากขนึ้  ทางกลมุ่ เขาสก  ตรัง  ปัตตานี  เกาะเต่า  ไร่เลย์  หาดต้นไทร  กระบี่  เกาะ จึงใช้การส่ือสารผ่านโซเชียลมีเดียอย่างเฟซบุ๊กเพ่ิมขึ้นอีกทางเพ่ือ พะงัน  สงขลา  เชียงใหม่  ฯลฯ    ส่วนต่างประเทศอีกราว  ๒๐  กลุ่ม นัดหมายกิจกรรมประจ�ำสัปดาห์    ต่อมาเริ่มมีหลายพ้ืนที่สนใจ เชน่  อนิ โดนเี ซยี  ฟลิ ปิ ปนิ ส ์ ลงั กาว ี มาเลเซยี  ปราก นวิ ยอรก์  ฯลฯ ตดิ ตอ่ เขา้ มา เสนอใหพ้ น้ื ทขี่ องตนไดเ้ ขา้ รว่ มกบั กลมุ่  Trash Hero อยา่ งกลมุ่ แรก ๆ กจ็ ะมกี ลุม่ อ่าวนาง เกาะลนั ตา โรมนั  ปเี ตอร ์ คอื คนดแู ลการเคลอื่ นไหวของกลมุ่ ทข่ี ยายเพม่ิ ขนึ้ ไปในหลาย ๆ ประเทศทวั่ โลก ในนามองคก์ รทกี่ อ่ ตงั้ ขน้ึ ในชอ่ื วา่ การเขา้ รว่ มกลมุ่ งา่ ย ๆ ดว้ ยการทำ� งานแบบไมม่ ผี ลประโยชน์ Trash  Hero  World    มีส่วนกระจายเงินบริจาคที่ได้รับมาเพ่ือใช้ ใด ๆ  แอบแฝง  ท�ำงานร่วมกัน  ร่วมมือกันไปขอความสนับสนุน ท�ำกจิ กรรมสาธารณประโยชน์ของแตล่ ะกลุ่ม  จากทางร้านที่อยากช่วยเหลือ  อย่างเช่นการท�ำอาหารให้อาสา รับประทานหลังจบกิจกรรมประจ�ำวัน  บางมื้ออาจไม่ต้องอ่ิม  แต่ ส่วนงานท่ีจัดแบบอีเวนต์ใหญ่ ๆ  เช่น  การท�ำความสะอาด เป็นการนัดเพ่ือเจอ  แลกเปล่ียนความคิด  ท�ำความรู้จักกัน  หวัง ครงั้ ใหญ ่ ๑ วนั  หรอื งานทเี่ กยี่ วขอ้ งกบั ธรุ กจิ  กลมุ่  Trash Hero จะ สร้างความเชอ่ื มโยงของคนในกลุ่มให้มากย่งิ ขน้ึ โบกมือไม่เข้าร่วม  ไม่ใช่เพราะความหย่ิงผยอง  แต่หัวใจส�ำคัญ ของกล่มุ คอื การลงมือทำ� อย่างตอ่ เนื่อง ชาวต่างชาติท่ีมาเท่ียวจะรอวันที่ตรงกับนัดหมายของกลุ่ม Trash Hero ออกเกบ็ ขยะ เขากจ็ ะมาเขา้ รว่ มกลมุ่  มาชว่ ยเกบ็ ขยะ “เราไม่รับท�ำงานเก็บขยะแบบคร้ังเดียวเพื่อเป็นข่าว  หลาย ถอื วา่ เปน็ การเทยี่ วแบบ Trash Hero ไปในตวั   ความสนกุ อยตู่ รง คนในกลมุ่ ยอมสละเวลา สละเงนิ ทนุ ในกระเปา๋ เพอื่ มารวมกลมุ่ กนั ท่ีวันนี้เราจะเจอใครบ้าง  อย่างหน้าใหม่มาเจอคนท่ีท�ำอยู่แล้วก็ เก็บขยะ  และเราไม่อยากให้ชาวพ้ืนท่ีหรือชุมชนรอให้พวกเรา สวสั ดีกนั  ทำ� ความรูจ้ ัก พูดคยุ แลกเปล่ียนมมุ มองความคิดเหน็ ไปเก็บ  แต่อยากให้เขามีส่วนร่วมดูแลรักษาพ้ืนท่ีของตนเองด้วย” คำ� พูดหนักแน่นจากปากของแกนน�ำประสานงานกลุ่ม นอกจากการนดั หมายของกลมุ่  Trash Hero ทางสอ่ื เฟซบกุ๊ เราจะสังเกตเสื้อสีเหลืองที่เป็นสีเส้ือประจ�ำกลุ่มได้ง่าย ๆ  ตาม Trash  Hero  World  เป็นชื่อบริษัทท่ีจดลิขสิทธิ์ไว้รองรับ สถานทีท่ ีม่ ีการรวมตวั  ด้านหลงั เส้ือของอาสาคนหนง่ึ เขียนว่า เงนิ บรจิ าคทสี่ ปอนเซอรม์ อบใหเ้ พอ่ื ไปใชท้ ำ� กจิ กรรมเกบ็ ขยะ มกี าร ตรวจสอบการกระท�ำผิดเรื่องการเงินของลูกข่ายอย่างเข้มงวด “Every week ทุกสัปดาห์ หรือกรณีความเก่ียวข้องกับธุรกิจ  สามารถถอดพื้นที่น้ันออกจาก We clean เราท�ำความสะอาด กลุม่ ได้ทนั ที We educate เราใหค้ วามรู้ We change เราเปลยี่ นแปลง “เราประกาศชัดเจนว่าเอาเงินบริจาคไปใช้ในส่วนไหนบ้าง Join us มาร่วมมอื กนั  !” ทุกบาททกุ สตางค์เราจะใชจ้ นหมดให้เหลอื ศูนย ์ ไมเ่ ก็บดองเงินไว้ ทกุ อย่างต้องโปร่งใสที่สดุ ” ข้อความบนหลังเสื้อยืดสีเหลืองของชาว  Trash  Hero บอกเล่าแนวความคิดของกลุ่มได้เป็นอย่างดี    การท�ำกิจกรรม หมกึ บอกวา่ ปญั หาคอื มกี ลมุ่ ทท่ี ำ� กนั แคช่ วั่ คราว หรอื ทำ� เปน็ ทุกสัปดาห์ นัดรวมตัวกันเพื่อทำ� ความสะอาด เก็บขยะ ให้ความรู้ แฟชั่น  เก็บบ้างไม่เก็บบ้าง    บางกลุ่มแกนหลักเป็นชาวต่างชาติ ในการแยกขยะ  คัดสรรขยะท่ีจะน�ำกลับไปรีไซเคิลได้  ปลูกฝัง ให้รู้จักข้อดีข้อเสียของพลาสติกหรือขยะหลากหลายประเภท 58

พอกลบั ประเทศบา้ นเกดิ ไปนาน ๆ กลมุ่ กต็ อ้ งหยดุ ไปเพราะไมม่ คี น หมดประโยชน์  เรามักปฏิเสธสิ่งสกปรก  แต่ก่อนหน้านี้เราเป็น นำ� ต่อ  ชว่ ง ๒ ปหี ลังมานจี้ งึ แต่งตงั้ ให้เป็นกลมุ่ ใหมย่ ากข้นึ ผู้ผลิตมันขึ้นมา    ขยะแปลก ๆ  ท่ีพบเจอต่อให้ใหญ่และหนักมาก ขนาดไหน  สุดท้ายก็กลายเป็นขยะที่เคล่ือนตัวไปเร่ือย ๆ  ได้ “ตอนนี้ยังมีรออยู่ส่ีห้ากลุ่ม  ต้องทดลองงานให้ผ่านโปรฯ ตราบใดท่ยี งั ไม่ย่อยสลาย ก่อน” อาสาสมัครช่วยกันก�ำจัดขยะบนชายหาดอย่างสุดก�ำลัง ถ้าการเก็บขยะท�ำไปด้วยความไม่สนุกก็จะเกิดอาการเบื่อ กลุ่มคนสี่ห้าคน  ก�ำลังช่วยกันดึงเชือกอวนท่ีถูกน้�ำพัดมาติดหาด ไดเ้ รว็  สมมตุ วิ นั น้ีคนน้อยก็อาจไม่อยากทำ� และท�ำใหร้ สู้ ึกท้อได้ พวกเขาบอกว่าเชือกอวนนี้มาจากเรือประมง  เมื่อเชือกติดพันกับ ปะการังชาวประมงจึงต้องตัดออก    สัตว์บางประเภทคิดว่าเป็น “ทุกวันนี้แต่ละกลุ่มยังเก็บขยะอย่างต่อเนื่อง  อยู่ที่ว่าจะ สาหรา่ ย บา้ งถกู พนั รดั รา่ งจนเสยี ชวี ติ กม็ คี อ่ นขา้ งมาก  เชอื กอวน เก็บมากเก็บน้อย  บางกลุ่ม  ๑-๒  ชั่วโมง  บางกลุ่ม  ๔-๕  ช่ัวโมง มีขนาดยาวและค่อนข้างหนัก  เม่ือถูกทรายทับถมจึงเก็บกู้ยาก จะเกบ็ ขยะเป็นตนั กท็ �ำได ้ เพราะฉะนน้ั ขยะยังมอี ย่ทู ุกวนั ” อาสาชาวตา่ งชาตคิ นหนงึ่ วงิ่ ไปยมื มดี ทำ� ครวั จากรา้ นอาหารใกล ้ ๆ มาตัดเชือก  อาสาอีกหลายคนช่วยกันขุด  ดึง  ทุกคนส่งเสียงเฮ กจิ กรรมเกบ็ ขยะชว่ ยใหค้ นทมี่ าท�ำกจิ กรรมลดการสรา้ งขยะ ดังลน่ั เมอื่ น�ำเชอื กขน้ึ จากทรายได้ และพากนั หันมองเลือดบริเวณ ในชวี ติ ประจ�ำวนั เท้าของชาวตา่ งชาติที่ถูกมีดบาด “บางคนเริ่มงดใช้ถุงพลาสติกเวลาเข้าซูเปอร์มาร์เกต  ใช้ “เปน็ อะไรไหม” เสียงของหญิงวยั กลางคนดังขึ้น หลอดน้อยลงเวลาดื่มน�้ำ  มีการปรับเปล่ียนวิธีลดขยะในชีวิต “no problem เดยี๋ วเอานำ้� ทะเลลา้ งกห็ ายแลว้ ” ชาวตา่ งชาติ ประจ�ำวนั   เราอยากใหค้ นมีวธิ คี ิดแบบนีเ้ พม่ิ ขึน้ ” คนน้นั ตอบเป็นภาษาไทย ทกุ คนหัวเราะกนั อย่างคร้นื เครง เขายกเครื่องดื่มข้างกายบรรเทาความแห้งในล�ำคอ  เขา ปฏิเสธขวดพลาสติกมาใช้ขวดสเตนเลสกว่า ๔ ปแี ลว้ ซอยแนบเคหาสน ์ ๑  ๓๐/๐๗/๒๕๖๐ : ๑๘.๐๐ น. หัวหิน ซอย ๕๓ สรุปจ�ำนวนขยะวันนีท้ ่ีเกบ็ ได ้ ๒๐๐ กวา่ กโิ ลกรมั  !! ใชเ้ วลา เกบ็ ขยะเฉลย่ี รวมไมต่ ำ่� กวา่  ๒ ชว่ั โมง มจี ติ อาสาเขา้ รว่ มประมาณ ๓๐/๐๗/๒๕๖๐ : ๑๖.๐๐ น. ๓๐-๔๐  คน  จ�ำนวนหนึ่งเป็นชาวต่างชาติท่ีอาศัยอยู่ในเขตพ้ืนท่ี หวั หนิ  อกี สว่ นหนง่ึ เปน็ ชาวไทย ปะปนคละกนั ไปตงั้ แตเ่ ดก็  วยั รนุ่ Trash Hero Hua Hin เป็นกลุ่มที่ต้ังขึ้นในพ้ืนที่หัวหิน นัด  ไปถึงวัยกลางคน รวมพลเหล่าฮีโร่ผู้พิชิตขยะทุกวันอาทิตย์    ผมติดตามเร่ืองราว อปั เดตผ่านทางเฟซบุ๊กเพ่อื เขา้ รว่ มกิจกรรมเกบ็ ขยะในคร้งั น้ี ฟนื้ คนื ชพี ขยะ “กลุ่มนี้จะเก็บขยะโดยไม่ใช้ถุงด�ำ  แต่ใช้กระสอบแทน  เพ่ือ ขยะทเี่ กบ็ ไดจ้ ากการนดั รวมกลมุ่ ประจำ� สปั ดาห ์ บางสว่ นถกู หมนุ เวยี นนำ� มาเกบ็ ขยะในครง้ั ตอ่ ไป” แกนนำ�  Trash Hero Thailand คัดแยกสง่ ให้เทศบาลจดั การ  ขยะบางประเภทรีไซเคลิ ให้น�ำกลับ พูดคุยกับผมระหวา่ งทางท่เี ดินเก็บขยะ มาใช้ใหม่ได้ ขยะทพี่ บเจอวนั นส้ี ว่ นใหญย่ งั คงเปน็ พลาสตกิ  หอ่ ขนม ขวด “ทะเลจร” คอื ผลติ ภณั ฑส์ นิ คา้ ประเภทรองเทา้ ทที่ ำ� จากขยะ น�้ำอัดลม  ที่เกิดจากทั้งนักท่องเท่ียวและการพัดพาเข้ามาของ ดร. ณฐั พงศ ์ นธิ อิ ทุ ยั  หรอื อาจารยอ์ ารม์  แหง่ ภาควชิ าเทคโนโลยี น�้ำทะเล    บรรยากาศยามเย็นของทะเลหัวหินท�ำให้การเก็บขยะ ยางและพอลเิ มอร ์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร ์ วทิ ยาเขตปตั ตานี สนุกสนานอยู่ไม่น้อย  แต่เมื่อแอบคิดถึงปริมาณของมันแล้วรู้สึก ท�ำงานด้านสิ่งแวดล้อมด้วยการนำ� ขยะยางมาทำ� เป็นแผ่นพ้ืนรอง ขำ� ไมอ่ อก เคร่อื งเลน่ ในสนามเด็กเล่น เขาเลา่ วา่  “ขยะจากตา่ งประเทศจะมาจากฝง่ั อนั ดามนั  สว่ น เมื่อเจอกลุ่ม  Trash  Hero  จากทางเฟซบุ๊ก  อาจารย์อาร์ม ขยะในประเทศไทยส่วนใหญ่มาจากอ่าวไทย    ขยะชนิดแปลก ๆ จงึ ตดิ ตอ่ ขอขยะจ�ำพวกรองเทา้  หลงั  ๑ ปเี ตม็ ผา่ นไป กลมุ่  Trash ทเี่ จอสว่ นมากพบทางฝง่ั ทะเลอนั ดามนั  เชน่  พวกลอ้ รถแทรกเตอร์ Hero กต็ ดิ ตอ่ กลบั เพอ่ื แจง้ จำ� นวนรองเทา้ ทเ่ี กบ็ ได ้ ๘ ตนั  มากกวา่ ใหญ ่ ๆ ทวี  ี แมแ้ ตต่ เู้ ยน็ กเ็ คยม ี ครง้ั หนงึ่ เคยขดุ เจอศพสนุ ขั ในกลอ่ ง แสนขา้ ง มากเกนิ กว่าจะทำ� แผน่ ยางรองเครือ่ งเลน่  อาจารย์อารม์ ที่บรรจมุ าคล้ายโลงศพ” จึงคดิ หาไอเดยี ใหม่ ๆ เพือ่ จัดการกับขยะเหล่าน้ี เปน็ เรอ่ื งนา่ ตน่ื เตน้ เมอื่ ครงั้ ทพ่ี บเจอขยะทม่ี ชี อ่ื ประเทศผผู้ ลติ ระบุอยู่ตามบรรจุภัณฑ์  มีการแบ่งแยกขยะเพื่อดูกันว่าพบขยะ ของประเทศไหนมากท่สี ดุ ของที่ใช้แล้วท้ิงเราเรียกมันว่าขยะ  เกิดจากการใช้งานจน 59

60

ขยะท่ีเก็บได้ในกิจกรรมแต่ละคร้ัง  มีปริมาณไม่ต�่ำกว่า  ๔๐  กิโลกรัม    หากเป็นแหล่งท่องเท่ียวยอดนิยม  จะมีปริมาณขยะมากกว่า  ๑๐๐  กิโลกรัม 61

> ขวด  eco  brick  สามารถน�ำไป  สร้างโรงเรียนให้แก่เด็กด้อยโอกาส อีกทั้งยังช่วยลดการใช้พลังงาน  ในกระบวนการก�ำจัดขยะในชีวิตประจ�ำวัน ทุกอยา่ งตอ้ งเปล่ียนแปลง ปี  ๒๕๕๘  กรุงเทพมหานครเป็นเจ้าภาพจัดประชุม  One “คาดหวงั อะไรจากการเก็บขยะแบบนี”้   Young  World  เวทีผู้น�ำเยาวชนระดับสากล  ในงานมีการแข่งขัน “เราจะเห็นการเปลี่ยนแปลงเอง  มีความสุขตรงที่มองดู ไอเดยี ธรุ กจิ เพอ่ื สงั คม ทมี ของอาจารยอ์ ารม์ สง่ ประกวดดว้ ยการท�ำ รองเทา้ จากขยะทะเล  เมอื่ ขา่ วกระจายออกไป ทางสยามเซน็ เตอร์ หลาย ๆ  กลุ่มเติบโตขึ้น  ยังคงเก็บขยะอยู่อย่างต่อเน่ืองอดทน สนใจติดตอ่ อยากไดไ้ ปวางขาย เรม่ิ จากคนนอ้ ย ๆ ทำ� ไปเปน็ ตวั อยา่ ง เดย๋ี วกจ็ ะมคี นเขา้ มา” หมกึ - แกนน�ำกลุ่ม  Trash  Hero  Thailand  เสริมประโยคสุดท้ายก่อน รองเท้าทะเลจรเข้ารอบ  ๑๐  ทีมสุดท้าย  ได้เงินทุนมา  ๕ จากกัน หมน่ื บาท จึงไดเ้ งินมาสมทบชว่ ยผลิตรองเท้าไปวางขาย การเปลี่ยนแปลงยังคงเกิดขึ้นตลอดเวลา  มีทั้งแง่ดีและร้าย “ตอนขายทส่ี ยามเซน็ เตอร ์ เรามรี องเทา้ แตะอยเู่ กา้ ค ู่ หลาก มองเห็นรับรู้กันมาตลอด  เราอาจน่ิงเฉยต่อบางการเปล่ียนแปลง ไซซ์  ไม่ซ้�ำแบบ  ขายได้ท้ังหมดเจ็ดคู่  มีส่ือมาท�ำข่าว  หลาย ๆ  ท่ี ได้  แต่ในขณะเดียวกันการเปล่ียนแปลงบางอย่างเราไม่สามารถ สนใจ” อาจารยอ์ าร์มเล่าถงึ วนั นัน้ ให้ฟงั นิ่งเฉย จากความสนใจท่ีมากขึ้น  การไปต่อของทะเลจรคือการ ในวันที่โลกถูกคุกคามจากการก่อการร้ายในรูปแบบต่าง ๆ ตามหาความรู้จากโรงเรียนสอนวิชาท�ำรองเท้า  จากนั้นอาจารย์ เรามักพบเจอการปรากฏตัวของฮีโร่ที่จะปกป้องโลก  วันน้ีเราพบ อาร์มได้น�ำความรู้ไปสอนชาวบ้านอีกทอด  โดยได้  “แลกเปล่ียน” ฮโี รอ่ กี กลมุ่ ทไ่ี มไ่ ดม้ พี ลงั พเิ ศษ พวกเขาคอื  Trash Hero Thailand กับกลุ่มชาวบ้านท�ำถุงผ้าที่ปัตตานี  ซึ่งเป็นกลุ่มที่ได้รับผลกระทบ ผพู้ ชิ ติ ขยะท่มี แี คพ่ ลังใจใชท้ ำ� งาน จากความรุนแรงในพื้นท่ี ด้วยการสอนทำ� รองเท้า แลกกับการใช้ ถุงผ้าของชาวบ้านเป็นแพ็กเกจของรองเท้า  ใช้เวลาพอสมควร มดหน่ึงตัวอาจต้องใช้เวลาขนถ่ายก้อนน�้ำตาลกลับรังนาน กวา่ ชาวบา้ นจะยอมเชือ่ ใจและรบั ท�ำรองเทา้ ให้ หลายวัน  แต่หากมดทั้งรังช่วยกันแบก  เดินเรียงเป็นสาย  ไม่ถึง ครึง่ วนั กค็ งล�ำเลียงนำ้� ตาลกลับรงั หมด อาจารย์อาร์มปล่อยให้ชาวบ้านจัดการเรื่องเงินกันเอง  โดย เร่ิมต้นจะขายรองเท้าคู่ละ  ๒๙๙  บาท  ชาวบ้านจะได้เงิน  ๑๐๐ คนหน่ึงคนท่ีพยายามเก็บขยะ  ไม่อาจเก็บขยะที่มีท้ังหมด บาทต่อรองเท้าหนึ่งคู่ ที่เหลือคอื คา่ วตั ถดุ ิบ บนโลก    แต่หากคนทั้งหมดบนโลกช่วยกันเก็บขยะ  และไม่ปล่อย ให้เกดิ ส่งิ สกปรก เช่ือวา่ วนั หนง่ึ ขยะก็จะหมดไป “พอมาถึงตอนนี้รองเท้าขายได้มากข้ึน  เราก็เพิ่มราคาขาย ทุกคนก็จะได้เงินตอบแทนที่มากขึ้นตาม” หัวเรือหลักของทะเลจร วันนี้เราเห็นพลังเล็ก ๆ  มากมายท่ีรวมกันเป็น ชี้แจงรายละเอียด    นอกจากสยามเซ็นเตอร์  ยังมีขายท่ีหอศิลป์ พลังที่ใหญ่ข้ึน ๆ    และการเปล่ียนแปลงหลังจากน้ีจะ กรงุ เทพฯ และทางเฟซบุ๊กแฟนเพจ Tlejourn : ทะเลจร เป็นผลจากความรว่ มมือของทกุ คนแน่นอน   ทะเลจรตง้ั แนวคดิ หลกั ในประเดน็ ของการรกั ษาสงิ่ แวดลอ้ ม จึงท�ำให้ธุรกิจน้ีเป็นท่ีสนใจ    เป้าหมายคือการไม่มีขยะท่ีใช้ผลิต รองเท้าอีกต่อไป  ซึ่งตอนนี้ปัตตานี  จังหวัดบ้านเกิดของอาจารย์ อาร์มก็กลายเป็น  Trash  Hero  Pattani  เป็นกลุ่มตัวอย่างในการ น�ำขยะมารีไซเคิลให้เกิดประโยชน์  ต่อยอดจากของเหลือท้ิงให้มี คุณคา่ มากยงิ่ ขน้ึ กวา่ เดิม 62

63

บ้านหัวทุ่ง  เหกัวษใจตแรบอง่ นิ ปทันรยี ย์ คุ ใหม ่ แก๊งละอ่อน  “ถ่ินนิยม”  ช่วยกันเก็บตัวอย่างดินในพื้นที่ เพ่ือน�ำมาตรวจหาธาตุอาหาร  ก่อนจะท�ำการเพาะปลูก 64

ตกขแสเเกหตองิ่า่อมษรท่ผงกอืตเยี่ชลปารนาารทลอกวเรกต่ีย่ี บินทอษานา้ทส่ีคมตคนรุดอมรว ียคยาเา์ไคคือมมมุ้มเใ่ ชห ีค่ือผ้ ่าลทนั ที   เฉลมิ ชยั  กุลประวีณ ์   อาทติ ย ์ ทองสทุ ธ์ิ 65

รถกระบะคันเล็กสีแดงเลือดหมูก�ำลังเคลื่อนผ่านทุ่งนากว้าง มล  (ซ้ายสุด)  ใหญส่ ดุ ลกู หลู กู ตา หลงั ทงุ่ นน้ั เปน็ ภเู ขาสงู ใหญต่ ง้ั ตระหงา่ น  ต้ังใจสร้างเครือข่าย  ใกล้เคยี งกันสองลกู ของผู้สนใจอยากท�ำ  ภูเขาลูกหน่ึงคนในพ้ืนท่ีเรียกว่า  “ดอยหลวง”  อีกลูก เกษตรกรรมอินทรีย์   เรยี กวา่  “ดอยนาง” โดยเปิดรับทุกคน  หนา้ ตา่ งของรถกระบะเปดิ ออกรบั ลมหนาวทพี่ ดั เออื่ ย ที่มีความตั้งใจ  ท�ำจริง    เข้ากระทบใบหน้า  ข้างผม หญิงสาวร่างเล็กดูทะมัดทะแมงกำ� ลังขับรถมุ่งหน้า  เข้ามาเรียนรู้ผ่านกิจกรรม  ไปที่ท�ำงานซึ่งอยูห่ า่ งไปอกี ไมไ่ กลนกั ท่ีเธอยินดีแบ่งปัน รถกระบะขับผ่านป้ายบอกทางสีน้�ำเงินเข้มบอกช่ือชุมชน  “บ้านหัวทุ่ง หมู่บา้ นท่องเท่ียวตน้ แบบเชงิ นิเวศ อำ� เภอเชียงดาว จังหวดั เชียงใหม”่  กอ่ นหยุด รถท่ีหน้าบา้ นหลงั เล็กช้นั เดียวสีเทาหม่น พวกเราเดินเข้าไปในบ้าน  มีข้อความสีขาวบอกช่ือสถานท่ี  “ถิ่นนิยม-- Learning  Working  Sharing”  ท่ีนี่เป็นเหมือนส�ำนักงานให้คนภายนอก  รวมถึงคนในพ้ืนที่ได้มาเรียนรู้  ท�ำงาน  และแลกเปลี่ยนประสบการณ์ร่วมกัน  มีจดุ ประสงค์คอื  การรวมพลคนทีส่ นใจท�ำเกษตรอนิ ทรยี ์ 66

๑ ๒ “เกษตรอินทรีย์ คือการเกษตรแบบไม่ต้องพึ่งสารเคมี” มล- จิราวรรณ ค�ำซาว  อายุ  ๓๓  ปี  เกษตรกรของชุมชนบ้านหัวทุ่ง part time farmer เป็นกิจกรรมที่มลเชิญชวนคนท่ีสนใจ  บอกกบั ผม การท�ำนาอินทรีย์ให้เข้ามาเรียนรู้  ผ่านการเป็นเจ้าของแปลงนา และเก็บเกี่ยวผลผลิตตามท่ีแต่ละคนปลูก    การท�ำนาอินทรีย์เป็น ครอบครัวของมลเม่ือก่อนก็เคยปลูกข้าวแบบเกษตรเคมี ส่วนหน่ึงของการท�ำเกษตรอินทรีย์ท่ีมลต้องการแบ่งปัน  เพราะ เนอื่ งจากใหผ้ ลเรว็   ตอนเดก็ เธอเคยโดนพอ่ แมห่ า้ มไมใ่ หล้ งไปเลน่ คนไทยกินข้าวเป็นอาหารหลัก  การท�ำนาอินทรีย์จึงเป็นพ้ืนฐาน ในไร่ที่ใช้สารเคมี  และเม่ือเป็นเกษตรกรเธอเคยตรวจสารเคมี ของการพ่งึ พาตนเอง ในเลือด  ปรากฏว่าอยู่กลุ่มที่สุ่มเส่ียง  เธอจึงตัดสินใจเปลี่ยนจาก เกษตรเคมเี ป็นเกษตรแบบพง่ึ พาธรรมชาติ “ไม่อยากให้คนท่ีมาศึกษาการท�ำเกษตรอินทรีย์กับเราติด ทฤษฎีตามต�ำราการเกษตร  เอาแต่ท�ำตามที่เราสอน”  เจ้าของ การค้นคว้าหาความรู้เพิ่มเติมเก่ียวกับการท�ำเกษตรอินทรีย์ แนวคิดการท�ำนาอนิ ทรยี ์แหง่ บา้ นหวั ท่งุ กลา่ วเพิ่มเตมิ ของเธอเรม่ิ จากการชว่ ยงาน เสรมิ พงษ ์ ทรรปณท์ พี ากร เจา้ ของ เชียงดาวออร์แกนิคฟาร์ม  อ�ำเภอเชียงดาว    การไปฝึกงานท่ีนั่น เธอบอกว่า  “จะสอนให้จ�ำกล่ิน  จ�ำสัมผัสมากกว่าท่องจ�ำ ทำ� ใหเ้ ธอรวู้ า่ การทำ� เกษตรแบบอนิ ทรยี ท์ วี่ า่ ยากและไดผ้ ลผลติ นอ้ ย จากต�ำรา  คนที่มาเรียนจะสามารถน�ำความรู้จากการใช้ประสาท น้นั มันไมจ่ ริง สมั ผสั ไปใชก้ บั พน้ื ทขี่ องตน นำ� ไปเพาะปลกู เองได ้ ถา้ เอาแตท่ อ่ งจำ� จะไมไ่ ด้ผล เพราะแต่ละพื้นทไี่ ม่เหมือนกนั  ตอ้ งประยุกต์” นอกจากน้ีเธอยังหากลุ่มคนที่มีความรู้มาช่วยกันแบ่งปัน ความรู้ตามถนัดให้แก่ชาวบ้านที่สนใจ และตอนน้ีเธอเองก็ได้เป็น หลังจากที่คนทยอยกันมาจนครบแล้ว  มลพาพวกเราไปดู ส่วนหน่ึงของกลุ่มมว่ นใจ ๋ ประจำ� อ�ำเภอเชียงดาว ช่วยกนั เผยแพร่ แปลงนาที่จะลงมือเพาะปลูก  ซ่ึงต้องเดินไปตามคันนากว้างเพียง ความรู้และสร้างผลิตภัณฑ์พืชผลเกษตรอินทรีย์ให้แก่ผู้บริโภค เดินได้คนเดียว  มีทางน้�ำระหว่างแปลงเป็นอุปสรรคบ้าง  ต้นหญ้า ครบวงจร ปลูก ผลติ  จดั จ�ำหน่ายดว้ ยตัวเอง ใหก้ ้าวผ่านบา้ ง สักพกั พวกเรากม็ าถงึ แปลงนาตัวอยา่ ง หลังจากลองเปล่ียนมาท�ำเกษตรอินทรีย์เพราะเห็นผล มลเริ่มสอนการด�ำนาโดยปักต้นกล้าลงในดินเลน  ใช้นิ้ว ประโยชน์ท่ีเกิดข้ึนกับตัวเองแล้ว  เธอก็พยายามเผยแพร่การท�ำ หัวแม่มือกดรากให้จมดิน  แล้วจึงก้าวถอยหลังปลูกต้นต่อไป เกษตรอินทรีย์แก่คนในชุมชน ให้พวกเขาคิดถึงสุขภาพของตัวเอง ตามท่ีวางแนวไว้ และรักษาธรรมชาติไม่ให้เสอ่ื มโทรมจากสารเคมีไปมากกว่านี้ พอได้เห็นเกษตรกรสาวสอนแนวทางการด�ำนาท�ำให้ผม “ต้องทำ� ใหพ้ วกเขาเห็น” เกษตรกรสาวเน้นประโยคน้ี คดิ วา่ การท�ำนาคงไมย่ ากนกั  จงึ ขอลองลงมอื ดำ� นาปลกู ขา้ วดบู า้ ง “ถ้าไม่เห็นว่าการท�ำเกษตรอินทรีย์ได้อะไร  ผลผลิตเป็น อย่างไร  ก็ยากท่ีจะเปลี่ยนให้พวกเขามาท�ำเกษตรอินทรีย์    อาจ สองเท้าจมลงดินเลน  พลางก้มตัวเอาต้นกล้าด�ำลงดิน    สัก ต้องใช้เวลา  แต่ผลที่ตามมาก็คุ้มค่าต่อการรอคอย  ทั้งสุขภาพดี พกั เหงอ่ื ไคลกเ็ รม่ิ ไหลยอ้ ยตามใบหนา้  ดนิ เลนเปน็ อปุ สรรคตอ่ การ ของคนปลูกและคนบริโภค  ตลอดจนไม่มีสารเคมีตกค้างเป็น กา้ วเดนิ  การประมาณแถวทป่ี ลกู ตน้ กลา้ กไ็ มง่ า่ ย แถวเรมิ่ เอยี งบา้ ง ผลเสียต่อธรรมชาติ” เธออธิบายเพิ่มเตมิ คดบา้ ง ไม่ตรงแนวเหมือนตอนแรก “อยากใหช้ าวบา้ นมแี รงบนั ดาลใจในการปลกู พชื แบบเกษตร อินทรีย์  เพราะเขาจะได้รู้ว่ามีผู้บริโภครอซ้ืออยู่  และไม่แน่อาจ การท�ำนาไม่ง่ายเหมือนท่ีคิด  กว่าจะมาเป็นข้าวให้เรารับ ท�ำให้พวกเขาอยากพัฒนาตัวเองมากข้ึน”  ข้อดีของการท�ำเกษตร ประทานชาวนาตอ้ งลงแรงอยา่ งหนกั  นขี่ นาดนาแปลงเดยี ว ผมยงั อินทรีย์ได้รับการบอกกล่าวจากเกษตรกรสาวผู้ท�ำเกษตรอินทรีย์ เหนอ่ื ยยากขนาดนี้ มานานหลายปี การท�ำเกษตรอินทรีย์ไม่ใช่เรื่องง่ายที่จะเห็นผลทันทีเหมือน ๓ การทำ� เกษตรเคมี การท�ำเกษตรแบบเคมีเกิดสารเคมีตกค้างทั้งในธรรมชาติ อากาศตอนเชา้ ของอ�ำเภอเชยี งดาวก�ำลงั เยน็ สบาย มหี มอก และผลผลิตที่จะน�ำมาจ�ำหน่าย  ผู้ปลูกและผู้บริโภครับสารเคมี ลอยกลบยอดดอยหลวงและดอยนางหายลบั มากข้นึ เรือ่ ย ๆ ยอดผปู้ ว่ ยจากการเกษตรเคมีก็เพิ่มขน้ึ ทกุ วัน สิ่งท่ียากที่สุดคือการเปล่ียนความเช่ือของชาวบ้าน  ตัวเธอ วันน้ีพวกเราเข้ามาในป่าใกล้กับดอยนาง  ป้ายสีน้�ำเงินมี เองต้องท�ำให้ชาวบ้านเห็นว่าการท�ำเกษตรอินทรีย์ส่งผลดีต่อ ร่องรอยเปรอะเปื้อน  สลักอักษรสีขาวว่า  “ป่าชุมชนบ้านหัวทุ่ง ธรรมชาติอย่างไร  และได้ผลท่ีดีต่อตัวเองอย่างไร  ชาวบ้านจะได้ เทิดพระเกียรติ  ๗๒  พรรษา  มหาราชา”  มีทางเดินเข้าป่าไม่กว้าง อยากท�ำตาม นกั  รอบขา้ งเปน็ ตน้ ไมซ้ งึ่ มที งั้ พชื คลมุ ดนิ  ไมพ้ มุ่  และไมส้ งู   ไอเยน็ จากสายนำ้� ทไ่ี หลมาจากตานำ้� บนยอดดอยนางปกคลมุ บรรยากาศ โดยรอบ 67

ข้าวจะเป็นอย่างไร  เริ่มต้นจากการคัดเลือกพันธุ์  เพราะหากได้เมล็ดพันธุ์ท่ีดี  แม้เพียงเมล็ดเดียว  เราก็ สามารถขยายพันธุ์จนได้ข้าว  ท่ีมีคุณภาพมากมาย  68

ปา่ แหง่ นเี้ ปน็ ปา่ อนรุ กั ษซ์ งึ่ ชมุ ชนตกลงรว่ มกบั ราชการในการ การทำ� เกษตรแบบอนิ ทรยี แ์ มจ้ ะตอ้ งอดทนตง้ั แตร่ เิ รมิ่  ทนรอ รกั ษาปา่  ชว่ ยกนั ปลกู พชื พนั ธห์ุ ายากและสมนุ ไพรทอ้ งถน่ิ กลบั คนื ผลผลติ ซง่ึ ไมร่ วดเรว็ อยา่ งการทำ� เกษตรแบบเคม ี แตเ่ ธอกอ็ ยากให้ สู่ปา่  ใหธ้ รรมชาติดูแลกนั เอง ลองเทียบผลกระทบทั้งจากการปลูกพืชผักแบบอินทรีย์และแบบ เคม ี ผา่ นการท�ำโครงการทใี่ ชผ้ ลผลติ ในพน้ื ทเี่ ปน็ สว่ นหนง่ึ ของงาน ข้ันตอนการท�ำเชื้อจุลินทรีย์ให้พืชเร่ิมจากรองพื้นด้วยเศษ วจิ ยั  และการเปดิ รับคนภายนอกเขา้ มาทำ� เกษตรอินทรีย์ กระสอบ พรอ้ มกบั นำ� เศษไมไ้ ผแ่ หง้ มาขยำ� ใหพ้ อขาด แลว้ นำ� ใบไม้ และกิ่งไม้ที่ก�ำลังย่อยสลายมาผสมร�ำข้าว  คลุกเคล้าเข้ากับเศษ ทข่ี าดไมไ่ ดค้ อื การปลกู ฝงั เยาวชนรนุ่ ใหมท่ งั้ ในและนอกพน้ื ท่ี ไม้ไผ่  เติมน้�ำตาลทรายท่ีละลายน�้ำเพื่อเป็นอาหารแรกเร่ิมให้ เพ่ือส่งต่อการท�ำเกษตรอินทรีย์และเผยแพร่ภูมิปัญญาพ้ืนบ้าน จุลินทรีย์    พอคลุกให้ช้ืนแล้วจึงมัดกระสอบปิด  น�ำไปไว้ใต้ต้นไม้ ผ่านกลุ่มถน่ิ นยิ ม รอระยะเวลา ๑ สปั ดาหก์ ็สามารถน�ำหัวเช้อื นไี้ ปใส่ท่ีรากของพชื เดก็  ๆ กลมุ่ ถนิ่ นยิ มขน้ึ รถกระบะคนั เลก็ สแี ดงเลอื ดหมพู รอ้ ม การท�ำจุลินทรีย์ไม่ยากนัก  แต่นักวิจัยสาวเน้นย้�ำการใช้ดิน กบั วางอปุ กรณก์ ารทดลองไวห้ ลงั รถ กอ่ นรถกระบะจะเคลอ่ื นผา่ น ในทอ้ งถน่ิ ตน ไมใ่ หน้ ำ� ดนิ จากทอ้ งถน่ิ อนื่ มาใช ้ เพราะจลุ นิ ทรยี ข์ อง ทุ่งนากว้างใหญ่สุดลูกหูลูกตา  หลังทุ่งน้ันเป็นภูเขาสูงใหญ่ตั้ง ทอ้ งถ่นิ ใดกจ็ ะเหมาะกบั การปลกู พืชในท้องถ่นิ น้ัน ตระหงา่ นใกล้เคียงกันสองลูก หลังจากพวกเราเก็บซากทับถมของใบไม้และก่ิงไม้เสร็จ มองผ่านหน้าต่างรถ  ผมเห็นฟันเฟืองรถไถนาต้ัง เกษตรกรสาวกพ็ าเขา้ ไปดใู นปา่ ชมุ ชน เลา่ ถงึ ความส�ำคญั ของการ กลางทุ่ง นกึ ถึงมล เธออาจดูเปน็ คนเล็ก ๆ ในสงั คมท่ี ให้ธรรมชาติดูแลธรรมชาติ  เน้นย�้ำให้ชุมชนหันกลับมาดูแลป่า กวา้ งใหญ ่ แตห่ ากไมม่ คี นตวั เลก็  ๆ เชน่ เธอ สงั คมจะ ของชมุ ชนตวั เอง ขบั เคลอื่ นไปขา้ งหนา้ ไดอ้ ยา่ งไร ถา้ ขาดฟนั เฟอื งทแ่ี บง่ ปันประสบการณ์และความรู้เพื่อขับเคล่ือนเกษตรกร “การปลูกกาแฟต้องได้รับการดูแลอย่างมาก  แต่ถ้ามันอยู่ และเยาวชนอย่างมล-จริ าวรรณ ค�ำซาว   ในป่า  แม้ใบจะเป็นโรคบ้างก็ไม่ใช่ปัญหา  ต้นกาแฟจะไม่ค่อยมี แมลง  เพราะว่าต้นไม้ที่อยู่ข้างเคียงช่วยดูแลกัน”  มลบอกกับ ขอขอบพระคุณ พวกเราก่อนกลับออกจากป่าชมุ ชน พีม่ ล-จิราวรรณ ค�ำซาว พอ่ี ้ัม-พงศพ์ ัฒน ์ โลส่ ุวรรณ ความชุ่มชื่นและเย็นสบายจากป่าไม้ท่ีหาไม่ได้จากโลก พี ่ ๆ กล่มุ ม่วนใจ๋  ข้างนอกนี้กระมังคือค�ำตอบของการให้ป่าดูแลป่า ใหธ้ รรมชาติได้ น้อง ๆ กลุ่มถนิ่ นิยม และ part time farmer ครง้ั ที่ ๑ ดูแลกนั  และชาวบ้านสามารถเขา้ ไปใชป้ ระโยชน์จากปา่ ชมุ ชนได้ ทุกส่ิงทุกอย่างเชื่อมโยงถึงกันหมด  การท�ำนาอินทรีย์อาจ ทำ� คนเดยี วได ้ แตถ่ า้ มองใหล้ กึ กวา่ นนั้ การทำ� นาอนิ ทรยี ต์ อ้ งพงึ่ พา น�้ำจากป่าต้นน�้ำของชุมชน  ซึ่งป่าชุมชนจะดีได้ก็เกิดจากความ ร่วมมือรว่ มใจของคนในชุมชนนัน้ เอง 69

ชระ่อหงววา่ า่งงบรรทดั : คนพกิ าร พ้นื ทใ่ี นมมุ แตกต่าง   พรไพลนิ  จริ ะอดุลย์วงค ์   ณัฏฐา รัตนโกสนิ ทร์ 70

ถึงบางปะแก้วแล้วช่วยบอกดว้ ยนะครบั ” เสียงผู้โดยสารคนหน่ึงดังขึ้น  ขณะท่ีรถเบรกแรงจนทุกคนตัวโยน  ฉันจับลูกกรงเหล็กแน่น  รู้สึกชีวิตไม่ปลอดภัยเอาเสียเลย    รีบกระชับกระเป๋า กอ่ นทีม่ นั จะถกู แรงรถเหว่ยี งออกไปเสยี ก่อน สายตาผู้โดยสารแทบทุกคนใน  “รถกะป๊อ”  มองกันเล่ิกลั่กพลางส่าย ศรี ษะ ฉนั มองดูทางขา้ งหนา้ ลอดผ่านลูกกรง กลวั จะเลยจุดหมาย จับสายตาไปที่ชายตัวเล็กผิวเข้มฝั่งตรงข้าม  เขาน่ังข้างทางลงรถ  กระชับแผงไม้และกระเป๋า  แนบอก นงั่ นิ่งภายใตแ้ ว่นตาด�ำ ไม่อาจคาดเดาความรสู้ ึก ในมอื ถอื ไมเ้ ท้าแบบพับได้  “ถงึ ไหนแลว้ ครับ” “ปา้ ยหน้าบางปะแก้วแล้วคะ่ ” ฉันกึ่งลุก-กดกร่ิงเมื่อถึงบางปะแก้ว  รถเบรกแรงอีกเป็นคร้ังท่ี  ๑๐  ชายผู้สวมแว่นด�ำค่อย ๆ  คล�ำหาราวจับและลงรถอย่างระมัดระวัง    ชายที่นั่งข้าง ๆ  พยายามช่วยโดยการย่ืนมือออกไป  อย่างเก ้ๆ กงั  ๆ “ขอบคณุ ครับ” เขาสะบัดไม้เท้าในมือออกกลายเป็นไม้เท้าเต็มรูป    เพียงเท้าแตะพ้ืน  รถก็รีบออกตัวแรง  ดจุ เสยี งสบถของคนขบั   คนในรถบา้ งส่งเสียงในลำ� คอ บา้ งนิ่งเฉย-ชินชา ฉันมองตามชายผู้ไม่มีวันได้เห็นแสงสว่าง  ถึงแม้ตอนน้ีจะเป็นเวลากลางคืน  เขายังคงเดิน  กอ๊ กแก๊กจนรถพาฉันเลยออกไป  คนสายตาปรกติอย่างฉันยงั รสู้ ึกเหมอื นวันนจ้ี ะไม่ถงึ บ้าน เสยี งรถราดังคุ้นห ู แต่ฉนั กลบั ไมร่ ู้ว่ามันจะเขา้ มาเมือ่ ไร เสียงของพี่อุดมบอกให้พวกเราเดินตามมา  ราวกับว่าเราเป็นลูกเป็ดท่ีเดินตามแม่  แม้แต ่ เพอื่ นขา้ ง ๆ ก็ไม่สามารถจับมือไว้ได้ในตอนน้ี  มือซ้ายกระชับไม้เท้าขาว ขณะท่ีอีกข้างก็คลำ� ทางไป กับผนัง ทีบ่ ดั นีเ้ สมอื นท่พี ึ่งสุดทา้ ย “มืดเหมอื นใครสับสวิตชด์ วงตาของฉัน” เม่อื ประสาทของการมองเหน็ ถกู ปิด ประสาทสัมผสั อ่ืน ๆ ยิ่งเปิดใหเ้ รารสู้ ึกตน่ื กลัว ความมืดเป็นดัง่ ท้องทะเล เว้งิ อวกาศ ฉนั ลอยตัว ชนเปะปะ พยายามเงยี่ หฟู ังเสียง มือควานหาท่จี ับยดึ “ในโลกความจรงิ ที่ไม่มีแม้แตก่ �ำแพงใหย้ ดึ ล่ะ เขาอย่กู นั อยา่ งไร” มอื ของใครคนหนง่ึ สัมผัสทีข่ อ้ แขนของฉัน ดึงใหไ้ ปในทิศทางที่ถกู ตอ้ ง 71

“ผมเปน็ ผ้เู ชีย่ วชาญ ในความมืด” เสยี งผา่ นดวงตาทมี่ ดื บอดของ อดุ ม ออ่ นนาเรณ หรอื พอ่ี ดุ ม ชายวยั  ๓๘ ปปี รากฏตวั  เขาผวิ ดำ� แดง ไมใ่ ชค่ นสงู  แตง่ ตวั ชายวัย  ๓๘  ปี  บอกเล่าผ่านความมืดภายในห้องท่ีไม่รู้ขนาด  ไม่รู้ ดดู ีมีเสือ้ ก๊กั ตัวเท ่ เขาขยับแวน่ ตาดำ� ออก เผยให้เหน็ ดวงตาสีขาว แม้กระท่ังว่าตอนนี้ตัวเองก�ำลังน่ังอยู่ตรงไหน นิทรรศการจ�ำลอง ความรสู้ กึ ของคนตาบอด “Dialogue in the Dark” บนชนั้  ๔ ของ “บอดจนลูกตามันฝ่อ  มันไม่ได้ใช้งาน  แต่ผมก็ยังใช้ชีวิตอยู่ ตึกจามจุรีสแควร์  ที่น่ีเขาทำ� งานเป็น guide manager มีสมาชิก ได”้ ผพู้ กิ ารทางสายตาอกี ราว ๓๒ คน หลายคนทำ� ไกดเ์ ปน็ อาชพี หลกั เช่นเขา  ในแต่ละวันจะมีไกด์แปดเก้าคน  ผลัดเปล่ียนวนกันท�ำ บุคคลที่สูญเสียการมองเห็นในทางการแพทย์  คือผู้มีความ หนา้ ทีใ่ นแต่ละรอบ สามารถในการมองเหน็ ไดไ้ มถ่ งึ รอ้ ยละ ๑๐ เมอ่ื เทยี บกบั คนสายตา ปรกติ    มีตั้งแต่ระดับเล็กน้อยจนถึงตาบอดสนิท    มีคนท่ีมองเห็น “ผมท�ำใจอยู่  ๒  ปี  อยู่ว่าง ๆ  กินแต่เหล้า  จมอยู่กับตัวเอง เลือนรางหรือบอดเพียงบางส่วน  ยังสามารถมองเห็นแสง  อ่าน รสู้ กึ ไม่มคี ุณคา่ ” อักษรตัวพิมพ์ท่ีขยายใหญ่ได้    ส่วนพ่ีอุดมคือคนท่ีสูญเสียการ มองเห็นมากจนต้องอ่านอักษรเบรลล์  หรือใช้วิธีการฟังจากส่ือ ความรู้สึกเม่ือต้องสูญเสียการมองเห็นจากอุบัติเหตุรถ อิเลก็ ทรอนิกส์ เสียหลักในปี ๒๕๔๗ “วนั หนงึ่ ผมกร็ สู้ กึ ไดว้ า่ คนเปน็ พอ่ จะเปน็ แบบนไี้ มไ่ ด ้ เราตอ้ ง ท�ำงาน    ในรายการทีวีมีคนตาบอดที่ท�ำทุกอย่างเหมือนคนปรกติ เดนิ ทางเองได้ มีเพอื่ น สามารถอ่านหนงั สือ ใชค้ อมพิวเตอรไ์ ด้ “ผมไมไ่ ดต้ าบอดคนเดยี วในโลก คนตาบอดคนอน่ื มคี วามสขุ ได ้ แล้วท�ำไมเราจะทำ� ไมไ่ ด้” ฉันมองเห็นรอยย้ิม  ท้ังที่ดวงตาไม่สามารถหลุดพ้นจาก ความมดื  แต่ความสขุ เหล่านนั้ เผยออกมาตามสำ� เนยี ง เมือ่ จดุ เปล่ียน...ไม่ใชจ่ ุดจบ “ที่โรงเรียนสอนคนตาบอด  ๑  เดือนน้ันท�ำให้ผมเรียนรู้การ เดินทาง    วันสุดท้ายของคลาสผมกลับบ้าน  ท่ีผ่านมามีครูไปด้วย ตลอด แตค่ ร้งั นี้ไม่ม ี ผมกลบั บา้ นคนเดยี วไดอ้ ยา่ งปลอดภยั ” “แคน่ ้นั ก็ภมู ิใจ รสู้ กึ วา่ ชีวติ มีคณุ ค่า” “ผมยังมีลูก  ลูกที่ไม่เคยอับอายว่าพ่อเป็นคนพิการทาง สายตา เขาจะเรยี กพอ่ ตลอด และคอยชว่ ยเหลอื อยขู่ า้ ง ๆ” พอี่ ดุ ม มีงานท�ำ  การเดินทางมาท�ำงานเป็นเร่ืองปรกติ  แม้ต้องน่ังรถ หลายต่อกย็ ังมาถงึ “ยงั มคี นในสงั คมด ี ๆ ทค่ี อยชว่ ยเหลอื เรา แตท่ างเทา้ สำ� หรบั คนพกิ ารไม่ไดช้ ว่ ยให้ผมเดินสะดวก” ปลายทางของความมืดฉันมองเห็นแสง  เมื่อผสมกับสีด�ำ สนิทนำ� พาใหฉ้ นั เดนิ อย่างเร็วร่ี ไมเ้ ทา้ ในมือสัมผัสพืน้ ดงั กอ๊ กแกก๊ ไปยังพ้ืนท่ีสีเทาอ่อน    เมื่อทาบทับตัวฉันความสว่างเบ้ืองหน้า ฉาบทาให้ดวงตาพรา่ มัว ฉันหรตี่ าเล็ก ดแี คไ่ หนทม่ี องเหน็ หน่ึงชั่วโมงคร่ึงที่อยู่ในสถานการณ์จ�ำลอง พ่ีอุดมไม่ได้บอก ว่าต้องการให้อะไรกับผู้มาร่วมนิทรรศการ  แต่ฉันเข้าใจมากข้ึนที เดียว 72

“คนตาบอดก็อยากมีเหมือนคนทั่วไป  ผู้หญิงก็อยากสวย ชดุ ผา้ กนั เปอ้ื นสแี ดงยม้ิ แยม้ ตอ้ นรบั  ชายรา่ งสงู ใหญผ่ วิ ขาวลกู ครง่ึ แต่งหน้าทาปาก ผู้ชายก็อยากดูดี  ไม่ใช่ให้ตัวเองเห็น แต่ทำ� เพื่อ ไทย-อเมริกันเดินช้า ๆ  แบบกะโผลกกะเผลกออกมาไถ่ถามอย่าง ใหด้ ูดีในสายตาคนอ่ืน...” เป็นกันเอง พ่ีอุดมคือคนตาบอดท่ีน�ำพาคนตาดีอย่างฉันไม่ให้หลงทาง “ต้องการขนมปังรสชาตแิ บบไหนครับ” ในห้องสี่เหลี่ยม “ขนมปังนมิ่  ๆ รสเค็ม ผมชอบชีสนะ” “งั้นแนะน�ำเป็นชีสสต๊ิกเลยครับ  อร่อยนะ  เมนูขายดีของ เสียงไม้เท้าดังก๊อกแก๊กน�ำสองเท้าก้าวเดินไปตาม  “เบรลล์ ทางร้าน” บล็อก”  (braille  block)  หรือทางเดินส�ำหรับคนตาบอด  เสียงกร่ิง เขาหยบิ ขนมปงั ใหพ้ นกั งานขายหนา้ ตานา่ รกั  แกม้ ขาว ๆ ถกู หนา้ ประตกู ระจกใสของรา้ นขนมสญั ชาตญิ ปี่ นุ่ ดงั เปน็ สญั ญาณของ รอยย้ิมดันจนพองออก  พลางทวนชื่อเมนูช้า ๆ  หยิบเคร่ืองสแกน การมาถึง ยงิ ไปตรงบารโ์ คด้ ใตร้ ปู เมนขู นมสสี นั สดใส บอกราคา กอ่ นหยบิ ใส่ ถงุ ใส บรรจงตดิ เทปและใสถ่ งุ หว้ิ  ยนื่ ขนมใหล้ กู คา้ ดว้ ยสหี นา้ ภมู ใิ จ “ลูกค้ามาแลว้ ” กล่ินขนมปังหอมกรุ่นตั้งแต่ก้าวแรกท่ีผ่านประตู  เด็ก ๆ  ใน 73

“คนพิการ “ผมอยกู่ ับโปรเจกตน์ ตี้ ั้งแต่แรกเร่มิ เลยนะ” ไม่ใชค่ นผดิ ปรกติ  คริสโตเฟอร์ เบญจกุล  หรือคริส  อดีตนักแสดงที่เคย ประสบอุบัติเหตุจากการจอดรถไปช่วยผู้บาดเจ็บและถูกรถพุ่งชน เขาท�ำได”้ จนสาหสั  บดั นเ้ี ขาในวยั  ๔๑ ป ี หายดจี นไมต่ อ้ งพง่ึ วลี แชรอ์ กี แลว้ ร้านนี้เป็นส่วนหนึ่งของอาคาร  APCD  หรือศูนย์พัฒนาและ ฉันเปิดประตูเข้าไปในร้านขนมเล็กๆ ย่านราชวิถี ร้าน “60  ฝึกอบรมคนพิการแห่งเอเชียแปซิฟิก  (ศพอ.)  ในความร่วมมือ Plus  Bakery  &  Cafe”  สังเกตเห็นอักษรเบรลล์ใต้ชื่อของร้าน ของรัฐบาลไทยกับรัฐบาลญี่ปุ่น    คริสก็เป็นหน่ึงในพนักงาน หรือแม้แต่เมนูต่าง ๆ    ทางเดินภายในกว้างขวางพอจะให้รถเข็น ประชาสัมพนั ธท์ ี่นี่ เขา้ ออกได้สบาย ๆ  ภายในรา้ นตกแตง่ เรียบง่ายดว้ ยสีขาว “ผมอยากชว่ ยคนพกิ าร  หกเดอื นกอ่ นจะเรม่ิ โปรเจกตน์  ้ี ผม ทำ� งานประชาสมั พนั ธ์ เปน็ พธิ กี รในการอบรมคนพกิ ารต่าง ๆ เพอ่ื “สวสั ดีคะ่ ” ให้คนพิการสามารถกลับไปหางานท�ำได้  ใช้ชีวิตปรกติได้  เช่น เสยี งตอ้ นรบั ทกั ทายดงั ขน้ึ   ฉนั มวั แตส่ นใจเลอื กหยบิ ขนมปงั ผ้พู ิการทางหู พกิ ารทางร่างกายอื่น ๆ” สดใหมใ่ นต ู้ ขนมปงั แบบทมี่ วี างขายในรา้ นยามาซาก ิ เมอ่ื หยบิ ไป โครงการนี้เริ่มตั้งแต่  ๒๓  เมษายน  ๒๕๕๘  เป็นร้านขนม ทเ่ี คานเ์ ตอร์เพงิ่ สังเกตว่าพนักงานหลายคนท่ีนเ่ี ปน็ เด็กออทิสตกิ ยามาซากิ  ฝึกฝนให้คนพิการสามารถท�ำงานได้มากกว่าเลือกถูก 74

จ้างอยู่บ้านรับเงินไปเฉย ๆ    ที่นี่เขาได้ค่าแรงวันละ  ๓๐๐  บาท “You can do it. You can do it !!” แบง่ หนา้ ทก่ี ารท�ำงานเปน็ สองสว่ น คอื ฝา่ ยขายและฝา่ ยผลติ  แลว้ “หมอถามว่าพร้อมม้ัย  ผมนึกในใจพร้อมอะไร    เอ้า  พร้อม แตว่ า่ ถนดั ทางไหน  บางคนชอบขายกอ็ าจจะอยากท�ำขนมบา้ ง มี กพ็ ร้อม แล้วเขาก็จับร่างกายผมเหยียดออก  เคยเจ็บที่สดุ ในชีวิต คนควบคุมคุณภาพไม่ต้องห่วงว่าจะไม่อร่อย    ท่ีร้านมีท้ังผู้พิการ ไหม  ผมเจ็บจ๊ดี ตั้งแตข่ อ้ เทา้ จนถงึ สมอง เจ็บจนน�ำ้ ตาไหล” ทางห ู ร่างกายอื่น ๆ จติ เวช และออทิสตกิ เพราะร่างกายป้องกันตัวเองจากอุบัติเหตุแขนขาจึงงอเข้า การรักษาจึงต้องดึงให้ยืดตรงจนสามารถยืนได้และใส่บล็อกไว้ คนพกิ าร คอื  ผทู้ ม่ี คี วามผดิ ปรกต ิ หรอื บกพรอ่ งทางรา่ งกาย เขาทำ� อย่างน้ีเพื่อกายภาพ ฝึกเดินจาก ๒๐ รอบเปน็ รอ้ ย ๆ รอบ ทางสติปัญญา  หรือทางจิตใจ    คือสิ่งที่ส่งผลให้บุคคลน้ันมีความ “ผมมันคนแผลง ๆ  อยู่แล้ว  แต่เด็กก็คางแตก  น้ิวเกือบขาด บกพร่อง  มีข้อจ�ำกัดในการท�ำกิจกรรม  และมีข้อจ�ำกัดในการมี เพราะเล่นซน  แบบน้ีพ่อกับแม่จึงเชื่อม่ันว่าครั้งนี้ผมก็ต้องผ่าน ส่วนร่วมบางอย่าง ซึ่งกระทรวงสาธารณสุขได้จำ� แนก “คนพิการ” ไปได”้ ออกเป็นห้าประเภท  คือ  ๑.  คนพิการทางการมองเห็น    ๒.  คน ฝกึ เดินอยปู่ ระมาณ ๒ ปี พกิ ารทางการไดย้ นิ หรอื การสอ่ื ความหมาย  ๓. คนพกิ ารทางกาย “เจบ็ จนชนิ  จนอนิ ในหวั ใจ...” เขารอ้ งเพลงพลางหวั เราะดว้ ย หรือการเคลื่อนไหว    ๔.  คนพิการทางจิตใจหรือพฤติกรรม  และ ส�ำเนยี งอย่างคนฝรง่ั ๕. คนพกิ ารทางสตปิ ญั ญาหรอื การเรยี นร ู้  ซง่ึ ผพู้ กิ ารบางประเภท “ครง้ั แรกทผี่ มเขา้ เฝา้ ฯ พระราชนิ  ี ผมนงั่ รถเขน็ สลี่ อ้  ผมบอก อาจจะไม่ถนัดกับงานบางอย่าง  ซ่ึงจะเป็นองค์ประกอบหน่ึงของ พระองคว์ า่ ปหี นา้ จะดกี วา่ น ้ี ปตี อ่ มาผมใชว้ อลก์ เกอรส์ ขี่ า ปตี อ่ มา การคัดเลือกผ้รู ่วมงาน เหลือเพยี งไมเ้ ท้าอนั เดยี ว ตอนนเี้ ดนิ เข้าเฝ้าฯ สบายแลว้ ” “ใครวา่ ปาฏหิ ารยิ ไ์ มม่ จี รงิ  เพลงนใี้ ครรอ้ งนะ” ชายผวิ ขาวยม้ิ “คนตาบอดผมว่าจะให้มาขบั รถนะ” อารมณด์ ีอีกคร้ัง เสยี งหวั เราะแทรกผา่ นบทสนทนาทแ่ี ตง่ แตม้ ดว้ ยอารมณข์ นั บรรยากาศข้างหน้าเหมือนถูกฉาบทาด้วยสีขาวของแดด อยู่เสมอ  ชายลูกคร่ึงออกไปทางฝร่ัง  หน้าแย้มยิ้มอย่างคนมี ยามท่ีท้องฟ้ากำ� ลังสดใส โลกไม่ได้มืดมนเกินไปนักสำ� หรับการใช้ ความสขุ  เมอ่ื เลา่ ถงึ สง่ิ ทไ่ี ดท้ ำ� เพอื่ ผอู้ น่ื  คนพกิ ารทเี่ ขาเนน้ ยำ้� วา่ คอื ชีวติ ของคนพิการ คนปรกติ “ที่ญ่ีป่นุ เขามีมานานแล้ว สนับสนุนให้ผู้พิการมีงานทำ� และ “แตแ่ รกกม็ คี รมู าจากญปี่ นุ่  มาชว่ ยเรอ่ื งภาษามอื  มาชว่ ยให้ เป็นระบบระเบียบมากกว่าเราเสียอีก  ทางเดินเท้าก็เรียบร้อย  มี เขาเรยี นรใู้ นรนุ่ แรก ๆ ฝกึ  ๒ เดอื นจนรบั รรู้ ายละเอยี ด หลงั จากนน้ั ทางเดินส�ำหรับคนตาบอด  การข้ามถนนก็มีเสียงสัญญาณเตือน สว่ นใหญจ่ ะใชก้ ารเรยี นรจู้ ากการทำ� จรงิ  ใหเ้ ขาไดฝ้ กึ ทำ� เขากจ็ ะจำ� เพอ่ื อำ� นวยความสะดวก คนพกิ ารมากอ่ นเสมอ มที างลาดลงจาก และท�ำได้  รุ่นพ่ีก็สอนรุ่นน้อง  ปัญหาหนัก ๆ  ยังไม่เจอ  มีแค่เร่ือง รถโดยสารไม่แย่งกันอย่างเรา    ลิฟต์คนพิการของสถานีรถไฟฟ้า เด็กงอแง” ปจั จบุ นั นค้ี นขายของใชเ้ ปน็ ทขี่ นสนิ คา้  ผมเรม่ิ ไมม่ นั่ ใจวา่ เราสรา้ ง ปจั จบุ นั เปน็ รนุ่ ท ี่ ๓ และมพี นกั งาน ๓๐ คน เรมิ่ จาก ๑๐ คน มาเพอื่ ใครกนั แน่ น่นั เป็นสง่ิ ท่ผี มคดิ วา่ เราควรให้ความส�ำคญั นะ” ๒๐ คน และยงั จะมตี อ่ ไปเรอ่ื ย ๆ หากแตง่ บประมาณทไี่ มเ่ พยี งพอ “วนั นแ้ี จงลมื ชงกาแฟใหค้ ณุ ครสิ นะ่ ” เสยี งใส ๆ เอย่ ขน้ึ อยา่ ง รุ่นต่อไปก็คงจะฝึกเพียง  ๒๐  คนเท่านั้น  พนักงานที่เขาเรียกว่า รูส้ ึกผิด “เด็ก ๆ”  จบโครงการก็จะไปท�ำงานตามสาขาใกล้บ้าน  ปัจจุบัน “ไม่เป็นไร พรุ่งนี้ชงอีกนะ โอเคมั้ย” เขายื่นมือไปจับมือของ มีสาขาที่ร่วมถึงแปดสาขา    ที่ร้านยังใส่ใจเรื่องการอ�ำนวยความ จบุ๊ แจงและทำ� แบบนนั้ ซำ�้  ๆ อยหู่ ลายรอบ หนา้ กลม ๆ ของจบุ๊ แจง สะดวกต่อผู้พิการที่มาซื้อของ  มีเบรลล์บล็อกน�ำทางและอักษร กลับมายิม้ แปน้ เบรลล์อย่ทู กุ ท ่ี คนตาบอดกม็ าซ้ือขนมอยบู่ ่อย ๆ ... จบุ๊ แจง เดก็ ออทสิ ตกิ รนุ่ แรก เดนิ ตามมาเมยี งมองและนงั่ ลง “ไม่ใชเ่ คยเปน็ ออทสิ ตกิ  ถึงตอนน้ี...กย็ ังเป็นอย”ู่ ขา้ ง ๆ บางครงั้ เขาอาจจะฟงั เรอื่ งของตนเองเหมอื นเรอ่ื งของคนอน่ื ฉนั ชะงกั กบั คำ� ตอบ รสู้ กึ เหมอื นตวั เองไดพ้ ดู อะไรทผี่ ดิ ไปเสยี รอยยิ้มสดใสแบบเด็กน้อย  การท�ำงานอาจเป็นของเล่นท่ีมีความ แลว้ สุข วนั ทแี่ ดดรม่ ลมกำ� ลงั ด ี บางทกี ม็ พี ายฝุ น และสำ� หรบั บางคน “ผมเคยดูทีวีและอยากสัมผัสน้�ำทะเลมาก  แต่วีลแชร์ไม่ มันโหมกระหน�่ำจนแทบจ�ำเค้าภาพของบรรยากาศเดิมไม่ได้  ฉัน สามารถท�ำได้ ผมจงึ เริม่ หัดเดิน” มองบรรยากาศสีเทา ๆ เบอื้ งหนา้  ไม่มีฤดกู าลเดยี วส�ำหรับมนษุ ย์ อุบัติเหตุในปี  ๒๕๔๒  ท�ำให้คริสโตเฟอร์ต้องใช้ชีวิตบน ทา่ เดนิ ทดี่ กู ะโผลกกะเผลก รา่ งสงู ผวิ เขม้ มองดเู หมอื นปรกติ รถเข็นถึง  ๓  ปี  สมองโดนกระแทก  ประสาทสัมผัสบกพร่อง  ล้ิน อาจมีส�ำเนียงท่ีติดขัดพอให้ฟังออกได้ว่าเป็น  “คนพิเศษ”  แววตา ไมค่ อ่ ยรบั รส หไู ดย้ นิ นอ้ ยลง จมกู ไมค่ อ่ ยไดก้ ลน่ิ  สายตาสน้ั ลง แม้ ไม่อยู่นิ่งน้ันจับจ้องมองหน้าฉันและส่ิงรอบข้าง เหมือนสำ� รวจว่า เวลาสัมผัสตัวต้องออกแรงถึงจะรู้สึก  กระทบไปหมดท้ังตัวรวมถึง เราคือผผู้ ิดแปลกท่จี ะมาจบั ผิดหรือคาดค้ันถ้อยความทว่ี าดหวัง ขาที่ท�ำใหต้ อ้ งนง่ั รถเข็น “ไม่รู้หรอกว่าคนพิการต้องรู้สึกอย่างไร จำ� ได้แต่พ่อกับแม่ บอกให้ส ู้ ๆ” 75

“จรงิ  ๆ แล้ว “เราใสใ่ จเดก็ มาก ๆ ถงึ ขนั้ วา่ เดก็ จะท�ำอะไรทเ่ี ราค�ำนวณได้ เราอยากมเี พอื่ น” ลว่ งหนา้  และประเมนิ ผลทกุ ครง้ั ใหค้ รอบคลมุ กบั เดก็ ทกุ  ๆ รปู แบบ คิดให้แตกต่างและเน้นไปที่ผลสามด้านในหน่ึงกระบวนการ  คือ เขาวางสองมอื แนบไปขา้ งหนา้  โนม้ ตวั ลงมาพดู ใกล ้ๆ เหมอื น  ท�ำให้เด็กเก่ง  ต้องสามารถท�ำผ่านจุดประสงค์การเรียนได้    ท�ำให้ เวลาบอกเล่าความลับข้อส�ำคัญกับเพื่อนใหม่  ฉันดีใจเล็ก ๆ  ที่ใน เปน็ เดก็ ด ี คอื  ตอ้ งเคารพกตกิ าในการสอนของเรา  และเปน็ เดก็ ท่ี เวลานีเ้ ขากม็ องว่าฉนั เป็น “เพ่ือน” คนหน่งึ มคี วามสขุ  คอื  ตอ้ งไมร่ สู้ กึ หงดุ หงดิ  เหงา เศรา้ สรอ้ ย ตอ้ งสนกุ และ เป็นธรรมชาต ิ  ผมคิดวา่ จะชว่ ยพฒั นาเดก็ ใหม้ ศี กั ยภาพสงู สดุ “คนวัยใกล้เคียงกันอย่างผู้ใหญ่ไม่เข้าใจ เรารู้สึกต้องหาคน ทเี่ ดก็ กวา่  นนั่ คอื เดก็ ทเี่ ราสอน และเรากช็ อบทจี่ ะเปน็ คร ู คดิ ตลอด “คงเพราะผมเปน็ คนขาดรกั  ผมถงึ อยากเหน็ เดก็ มคี วามสขุ ” วา่ ท�ำอยา่ งไรเด็กคนหนึ่งถงึ จะได้สิ่งท่ีดีทส่ี ดุ ” เวลาที่เขาพดู  เหมอื นเดก็ น้อย ๆ เวลาทีเ่ ขาอธิบายและฉันพยักหน้า เขาดูมีความสุข ครูเชาว์คือเด็กออทิสติก  วัย  ๒๕  ปี  ท่ีเดินตามความใฝ่ฝัน เหมอื นเด็ก ๆ ท่ไี ดร้ ับคำ� ชนื่ ชม ซึง่ ก็เปน็ จริงอยา่ งนั้น ช่วงมัธยมฯ  ปลายกับการเป็นครู  แม้ว่าหนทางข้างหน้าจะมีเมฆ “ปัญหาของผมคือการจัดการอารมณ์ที่ผิดปรกติและการ กอ้ นใหญ่ท่เี ตรียมพร้อมจะปะทเุ ป็นพายุฝนได้ทุกเมื่อ เขา้ ถงึ จติ ใจคนอน่ื   เวลาเรารสู้ กึ เครยี ด ตอ้ งอดทนใหผ้ า่ นไปใหไ้ ด้ ช่วงอารมณอ์ ึดอดั  หงุดหงิด” “เราออ่ นแอแตเ่ ดก็  ไมไ่ ดอ้ ยกู่ บั พอ่ แม ่ ตอ้ งมาอยกู่ บั ญาตแิ ต่ “ฉันจะท�ำยงั ไงดี” เขาจะคิดแบบน้ที ุกคร้งั ที่สบั สน เล็ก  อยู่ในบ้านที่มีแต่คนคาดหวัง  คอยแต่จะเปรียบเทียบเรากับ “ถา้ ไมจ่ ดั การ ไมร่ ะบาย มนั ยากมากเลยนะ  บางทสี อนเดก็ เด็กคนอ่ืน ๆ  เพราะเขาไม่ได้เป็นแบบเราและไม่เข้าใจ    จนจบ เราต้องควบคุมอารมณ์  ถ้าสมาธิเราหลุดก็จะสอนเด็กไม่ได้  ต้อง มัธยมฯ  และการเรียนที่คณะครุศาสตร์  เอกคณิตศาสตร์  เราก็ เตรียมการสอนและบริหารจัดการเวลาว่าใน  ๑  ช่ัวโมงน้ันจะต้อง คน้ พบวา่ การหางานส�ำหรบั เรามนั ไมไ่ ดง้ า่ ย ไมม่ ใี ครยอมรบั เพราะ ทำ� อะไรบา้ ง  ดว้ ยความทเี่ ราเปน็ คนชอบคดิ  เรากห็ าทรี่ ะบายดว้ ย ความพกิ ารของเราถกู ใสใ่ นประวตั  ิ  สมคั รไป ๕๐ กวา่ ทกี่ ไ็ มม่ ใี คร การเขียน    มีบทความในพันทิปหลายเรื่องที่ผมเขียนอธิบายเร่ือง รับ จนขอความชว่ ยเหลอื  ในที่สดุ จึงไดเ้ ปน็ ครอู ัตราจ้าง” เด็กออทิสตกิ  มีคนสนใจอ่านเยอะมาก” อาจเพราะครเู ชาวเ์ ขา้ ใจเดก็  ทกุ  ๆ กระบวนการเรยี นรจู้ งึ แฝง ปัจจุบันเขาสอบบรรจุเป็นครูในโรงเรียนประถมฯ  แห่งหน่ึง ดว้ ยจดุ ประสงคท์ ท่ี ำ� ใหเ้ ดก็ พฒั นาไปอยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ มหี ลาย สอนเด็กประถมฯ  ๑  และ  ๓    การสอนในทุก ๆ  วันคือความสุข  บทเรยี นทค่ี ดิ ขน้ึ มาแลว้ ประสบความสำ� เรจ็  เชน่  บทเรยี นงา่ ย ๆ ให้ ชอบอยู่กบั เด็ก ๆ ได้คุย ได้สนกุ ทุกวัน ไม่เบ่ือเลย เด็ก ๆ  แลกบัตรค�ำกับเพื่อนและคัดลอกเก็บไว้เป็นของตัวเอง เป็นการฝึกให้เด็กมีปฏิสัมพันธ์กับสังคม  และเดินออกไปเพ่ือ เดก็ พเิ ศษหรอื ออทสิ ตกิ  คอื ผมู้ คี วามผดิ ปรกตขิ องพฒั นาการ หาความรู้  ไม่ใช่การน่ังรอให้ครูป้อนความรู้เพียงอย่างเดียว    แม้ ทางสมองตั้งแต่ก�ำเนิด  จะบกพร่องทางพัฒนาการด้านสังคม ตอนน้ีที่โรงเรียนอาจยังไม่เห็นคุณค่าของบทเรียนเหล่าน้ี  แต่ใน ภาษา และการสอ่ื ความหมายพฤตกิ รรม อารมณ ์ และจนิ ตนาการ ระยะเวลาหนึ่งนี่คือสิ่งท่ีเด็ก ๆ  ควรจะได้รับ  และครูเชาว์ก�ำลัง เน่ืองมาจากการท�ำงานในหน้าที่บางส่วนของสมองที่ผิดปรกติไป พยายามทำ� สิ่งน้ันกบั การศกึ ษาตัง้ แต่ช่วงวัยเด็ก และความผิดปรกตินี้พบได้ก่อนวัย ๓๐ เดือน หลายคนมักเข้าใจ “เราไม่ควรทิ้งเขา  แต่ก็ไม่ควรอุ้ม  ไปพร้อมกันมันอาจจะ ว่าออทิสติกกับปัญญาอ่อนเป็นภาวะเดียวกัน  ซ่ึงจริง ๆ  แล้ว ล�ำบากสักหน่อย  แต่เราก็จูงมือเพื่อเรียกก�ำลังใจพร้อมท่ีจะฝ่าไป สามารถแยกจากกนั โดยการประเมนิ ระดบั สตปิ ญั ญา  ในบางกรณี ให้ได้  เพื่อผลักดันให้เด็ก ๆ  ก้าวไป    เราไม่เคยพูดว่าหนทาง ออทสิ ตกิ สามารถมรี ะดบั สตปิ ญั ญามากกวา่ คนปรกตแิ ละมคี วาม ข้างหน้าส�ำเร็จแล้วเป็นอย่างไร  แต่สิ่งท่ีน่าสนใจคือด่านต่าง ๆ  ท่ี สามารถพิเศษในระดบั อจั ฉริยะ ต้องฝ่าฟันตา่ งหาก” นั่นคือส่งิ ท่ีครเู ชาว์ต้องการและทำ� แบบน้ันมาตลอด “ออทิสติกจะมีความสามารถหลากหลายหรือด้านใดด้าน “การที่ได้เห็นโลกในมุมท่ีมืดท่ีสุดมาแล้วและผ่านมันมาได้ หนึ่งท่ีโดดเด่นมากกว่าคนอ่ืนเยอะมาก  เช่น  ความสามารถทาง แต่ก็ไม่เคยลืมในมุมน้ัน  เมื่อช่วยคนอ่ืนให้ผ่านมุมมืด  มันก็ภาค ภาษา  การวาดรูป  ดนตรี  หรือกีฬา  เขาจะท�ำได้ดีมากกว่าคนอื่น ภมู ใิ จ ความอดทนชว่ ยได ้ ใหเ้ วลามนั ไหลแลว้ เวลามนั จะชว่ ยเอง” เป็นความสามารถท่ีซ่อนอยู่แต่อาจไม่สามารถใช้ได้    อย่างผมจะ มเี ดก็ พเิ ศษในหอ้ งเรยี นมากขน้ึ  แฝงมาโดยทบ่ี างครง้ั พ่อแม่ เปน็ เรอ่ื งตรรกศาสตรเ์ ชงิ เหตแุ ละผล  ผมพฒั นาความสามารถของ ยงั ไมร่ วู้ า่ ลกู เปน็ เดก็ พเิ ศษ  ในชว่ ง ๑๐ ปที ผี่ า่ นมา ทวั่ โลกพบเดก็ ตัวเองให้หลากหลาย  อย่างท่ีสร้างสรรค์กระบวนการเรียนรู้ให้กับ ออทิสติกเพ่ิมข้ึนอย่างมาก  เช่น  ในสหรัฐอเมริกา  ปี  ๒๕๕๓  พบ เดก็ ในชนั้ ไดล้ องทำ� ” เขาพดู พลางคน้ บางอยา่ งในกระเปา๋  หยบิ ตวั อยา่ งโจทยท์ ใ่ี ห้ เด็ก ๆ  ท�ำส่งให้ฉัน  ฉันมองโจทย์และใช้ความคิดราว  ๑  นาที  มัน มคี วามเปน็ ไปได้หลายอยา่ งเลยนะ เขายม้ิ เมอ่ื ฉันตอบถูก 76

เด็กออทิสติก  ๑  คนต่อเด็ก  ๘๘  คน    ในขณะท่ีประเทศไทยเมื่อ ขอขอบคุณแหลง่ ข้อมลู ระหว่างตวั อักษร ป ี ๒๕๔๗ พบถงึ รอ้ ยละ ๐.๑ ในเดก็ อาย ุ ๐-๕ ป ี และปจั จบุ นั คาด คณุ อุดม อ่อนนาเรณ (Dialogue in the Dark) ว่ามเี ดก็ ไทยอาย ุ ๐-๑๘ ป ี มอี าการออทิสติกเกอื บ ๒ แสนคน คลิปวิดโี อ “เรือ่ งเลา่ ของพี่อดุ ม” โดยคณะนกั ศกึ ษาคณะนเิ ทศศาสตร ์ ซึ่งเด็กพิเศษเม่ือมาเรียนร่วมกันจะมีการเรียนรู้ช้ากว่า มหาวิทยาลัยอัสสัมชญั พฤตกิ รรมกแ็ ตกตา่ งกนั  จงึ ตอ้ งได้รบั การดแู ลมากกวา่ เพอื่ น ยอ่ ย คุณสุนทร เนาวรัตน ์ และคณุ ครสิ โตเฟอร์ เบญจกุล (APCD) งานให้เขาด้วยค�ำสั่งเยอะขึ้น  เพ่ือให้เขาท�ำงานเหมือนเพ่ือนได้ ร้าน 60 Plus Bakery & Cafe นอกจากเด็ก ๆ  เราก็ต้องช่วยจัดการปัญหาแทนผู้ปกครอง  สอน และครูเชาว์ ให้เขาดูแลลกู ไมใ่ หเ้ ปน็ ภาระของสังคม “คนมีปัญหาต้องได้รบั การแก้ ไมใ่ ช่ท�ำลาย... แมอ้ าจจะเปน็ กอ้ นเนอื้ ทแี่ ยม่ ากทสี่ ดุ  แตก่ เ็ ปน็ สว่ นหนง่ึ ของ รา่ งกาย” เขากลา่ วดว้ ยนำ�้ เสยี งอย่างคนที่เข้าใจ “เราตอ้ งให้ความรัก ดูแลเหมอื นลูกใหม้ ีความอบอุ่น เดก็ ท่ีมปี ัญหาเขาอาจไรจ้ ติ ใจ แต่เรามอบจิตใจใหเ้ ขา ให้เขารู้สึกในส่ิงดี ๆ  ให้รู้จักความผูกพันและรับผิดชอบต่อ คนอ่ืน น่ีเปน็ หลกั ของการพัฒนาเด็ก” ฉนั รสู้ กึ ถงึ จก๊ิ ซอวห์ ลายอยา่ งทป่ี ระกอบเปน็ ครเู ชาว ์ แนวคดิ ท่ีซับซ้อนอาจเพราะผ่านหลายพายุฝน “สังคมของผู้พิการในปัจจุบันได้รับการช่วยเหลือจริง  แต่ เพยี งแคใ่ นกรอบทส่ี งั คมวางใหเ้ ขาอย ู่ ไมใ่ ชท่ กุ จดุ ของสงั คม สงั คม ยอมรับให้เขาอยู่แค่มุมหนึ่งเท่าน้ัน  คนท่ีช่วยเหลือผู้พิการก็มุ่งไป ทางน้ันโดยที่ไม่รู้ตัวว่ามันเลวร้าย  เป็นแค่การสร้างสังคมของผู้ พกิ ารกนั เอง แตผ่ พู้ กิ ารอยากอยรู่ ว่ มในทกุ พนื้ ทเ่ี หมอื นคนทว่ั  ๆ ไป” “ไมแ่ บ่งชนชัน้  น่ันแหละคือสิ่งทเี่ ราอยากให้เกิด” ปรกติหรือไม ่ อยา่ งไรก็เป็นคน ... ฉนั กดกรง่ิ อกี ครัง้ เมือ่ ถึงจดุ หมาย ลงจากรถทจี่ อดแทบไม่ทนั สนิทและออกตัวไปอยา่ งรวดเรว็ ฝนเทลงมาเป็นสายราวกับรู้ว่าฉันปราศจากร่มก�ำบังและ อีกไกลกวา่ จะพบท่ีหลบฝน ฉันเหยียบย่�ำผ่านกองสิ่งปฏิกูลที่วางอย่างไร้ระเบียบบน ทางเท้าซ่ึงปราศจากถังขยะ  อิฐตัวหนอนตรงนั้นทำ� ให้ฉันสะดุด สายฝนโปรยหนกั ขน้ึ เมอื่ ฉนั กำ� ลงั กา้ วขน้ึ ขน้ั บนสดุ ของสะพานลอย ชายชราที่นั่งอยู่ตรงชานพักกับขันใบเล็กพยายามหยิบไม้เท้า ข้างตัวและยันกายให้ลุกข้ึนด้วยขาเพียงข้างเดียวที่มีอยู่    ทุกสิ่ง ดพู รา่ มัวเพราะหยาดน�ำ้ ทเี่ ทกระหน่ำ� และความมดื แตท่ ุกคนก�ำลงั พยายามหนีออกจากสายฝน ชายชราค่อย ๆ  ประคองตัวเดินออกไปช้า ๆ  ในขณะที่ฉัน กึ่งวงิ่ ไปขา้ งหนา้ เม็ดฝนไมเ่ คยเลอื กปรานใี คร   77

บ้านนกั สู้ และผู้สง่ ตอ่ 78

โจคแสวนจแภลลนา่า�ำ้ิง่วคชกเหทะะไาธือกอดนกมน่ีพอ ล้ขาาาเักรสิเปหกรึน้า้ป ่าจูมลาฝาสช็นงนรรเย่ีึกกกว่นนท์ นนซาคัก้ือถ่ี ยแอ้สรชูกปท้ังูงมกหแลีพ่ ไรลดงรกกั้อ้ ม   ณฐั มน สะเภาค�ำ   นสิ ากร ปติ ยุ ะ

> หลังเวทีมวย ในห้องเตรียมตัวนักกีฬา  ครูจงอางคอยดูแลและให้ก�ำลังใจ  ก่อนเด็ก ๆ  จะข้ึนชก สวัสดีเสียงดัง เช่ือฟังครูจงอาง พวกเราจะไม่ทิ้งกัน ฟ้าแม่ลำ� ไย ฝนั ใหไ้ กล ไปให้ถึง เฮ ้ !” เสียงตะโกนจากนักมวยรุ่นเยาวชน  กล่าวค�ำขวัญประจ�ำ  ค่ายมวยที่แต่งโดยครูมวยของพวกเขา  เพ่ือขอบคุณผู้สนับสนุน ส�ำหรับรางวัลน�้ำใจและพ้ืนท่ีส�ำหรับการแข่งขันเพื่อประสบการณ์  ในวันนี้    ภาพและเสียงที่ผู้คนคุ้นชินว่าเป็นส่ิงท่ีเด็กกลุ่มนี้ท�ำประจ�ำหลังจากการชกจนสามารถ  บง่ บอกได้ว่าเป็นลกู ศษิ ยข์ องใคร เวทีมวยรังสิตเป็นหนึ่งในเวทีมวยระดับต้นในประเทศไทยที่เปิดโอกาสให้นักมวยเด็กได้มาอวด ลวดลายการต่อสู้ของศิลปะมวยไทยในช่วงค่ันเวลาการจัดเตรียมสถานท่ีภายใน  ทั้งของรางวัล  ปา้ ยโฆษณากอ่ นการถา่ ยทอดสดรายการ “ศกึ มวยไทย” ทางสถานวี ทิ ยโุ ทรทศั นก์ องทพั บกชอ่ ง ๕  จะเรม่ิ ขน้ึ กระดาษสขี าวทม่ี ตี วั หนงั สอื ในตารางยาวเหยยี ดเปน็ หางวา่ วเปน็ รายชอื่ นกั มวยทมี่ าชกในวนั น้ี พร้อมสังกัดและสถิติการชก  เป็นข้อมูลอย่างดีให้ผู้ชมได้เลือกฝั่งเชียร์  แต่มีกระดาษอีกแผ่นหนึ่งท่ี แตกตา่ งออกไป ในนน้ั มรี ายการชกของมวยคนั่ เวลาเดก็ สามค ู่ และทงั้ สามคนู่ น้ั เปน็ ชอื่ นกั มวยในนาม  “ศษิ ย์ครูจงอาง” เสียงเซ็งแซ่ของผู้คนดังกึกก้องภายในสนามมวยรังสิต    เวทีมวยต้ังตระหง่านใจกลางอาคาร  ไรน้ กั กฬี า ไรก้ รรมการ และไรก้ ารแขง่ ขนั   ผคู้ นทยอยเดนิ ไปตามทางถงึ ประตทู เ่ี ขยี นวา่ ทางออก เปน็ สญั ญาณว่าการชกมวยวันน้ไี ดจ้ บลง > พ้ืนท่ีหน้าบ้านขนาดประมาณ  ๔x๖  เมตร  ท่ีใช้ฝึกซ้อม  แม้จะเล็ก  แคบ  แต่เปี่ยมด้วยพลัง 80

81

ค่ายมวยกลางหมู่บา้ น บ้านแถวภายในหมู่บ้านแออัด ยากที่จะเดาว่ามีค่ายมวยอยู่ เข้าเป้ากับครูแบบนี้ไปเร่ือย ๆ เสียงครูคอยตะโกนกระตุ้นให้ออก ภายในน ้ี  บ้านแถวหลังหนง่ึ ย่านบางกรวยมพี ้ืนยางสีด�ำปอู อกมา อาวุธว่า  เอ้า  เข่า  ศอก  ตี  ตี  อีกนิดเดียว  ดังสลับเสียงเตะกระทบ จากหน้าบ้านดแู ปลกไปจากหลังอ่ืน บนราวเหล็กมีกระสอบทราย เป้าดังล่ัน  เสียงร้องของนักมวยก้องอยู่ในบ้านหลังน้ีอย่างไม่หยุด สามใบแขวนอยู่ตามมุม    เล่ือนสายตาไปเจอแผ่นไม้แกะสลัก หย่อนจนคนในหมู่บ้านชินหูและรู้ว่าจะเบาลงเม่ือนาฬิกาตีเวลา เป็นตัวหนังสือสีทองว่า  “นครมวยไทย  ค่ายมวยศิษย์ครูจงอาง” ๑  ทุ่ม  เพ่ือไม่ให้เป็นการรบกวนกันจึงเปล่ียนเป็นการสร้างกล้าม ทางด้านขวามือเป็นตะแกรงสีด�ำเหน็บนวม  เป้าจับ  และอุปกรณ์ เน้อื  เช่น การวดิ พ้ืน ซติ อปั  กระโดดเชอื ก แทน จำ� เป็นสำ� หรบั การฝกึ มวยมากมายสลบั กันเปน็ สสี นั สะดดุ ตา ‘‘ในวนั นข้ี อเปน็ ผูใ้ ห ้ พ้ืนท่ีบ้านเล็ก ๆ  แต่อัดแน่นไปด้วยอุปกรณ์ซ้อมคุณภาพ ความภมู ใิ จของ มาตรฐาน  ถ้วยรางวัลสีทองบนห้ิงบ่งบอกถึงความไม่ธรรมดา คนเบอ้ื งหลัง’’ ภายในบา้ นหลงั น ี้ รวมถงึ สมั ผสั จากความทรงจำ� ในรปู ภาพนกั มวย เกา่  ๆ ทต่ี ดิ ตามฝาผนงั  แตบ่ นกระดานบนั ทกึ แผน่ ใหญส่ ขี าวเขยี น จุดเร่ิมต้นของค่ายครูจงอางเกิดข้ึนจาก ประเสริฐ ทรัพย์-  ความเป็นปัจจุบันเอาไว้ด้วยปากกาเคมีสีน�้ำเงินอย่างง่าย ๆ  เป็น ทวีปรีชา  หรือ  “จงอางน้อย  สิงห์คงคา”  อดีตนักมวยศิษย์เก่ารุ่น ชอื่  นำ้� หนกั  และคำ� ขวญั นกั กฬี า  ตเู้ ยน็ ทอี่ ดุ มสมบรู ณไ์ ปดว้ ยขนม สุดท้ายของสำ� นักสิงห์คงคา วัดเทพธิดาราม อายุ ๕๗ ปี เจ้าของ นมกล่องเล็ก และผลไม ้ กส็ ามารถร้อู ายขุ องนักมวยทนี่ ีไ่ ด้ไม่ยาก ค่ายมวยศิษย์ครูจงอางผู้ส่งต่อวัฒนธรรมความรู้วิชามวยแบบวิถี โบราณให้แก่เด็ก ๆ  เพราะเขาเองก็เริ่มเดินเส้นทางสายหมัดมา ๑๗.๐๐  น.  ภาพชายหนุ่มวัยกลางคนข่ีรถจักรยานยนต์มา ต้ังแตว่ ัย ๑๒ ปเี ชน่ กนั เทียบหนา้ บ้านโดยมีเดก็ ผชู้ ายตัวเลก็ ซอ้ นทา้ ย เด็กชายประเสริฐขณะน้ันศึกษาอยู่โรงเรียนวัดราชบพิธ นักเรียนคนแรกมาถึงแลว้   พนื้ เพเปน็ คนพระนครศรอี ยธุ ยา มเี ชอื้ สายจนี จากผเู้ ปน็ พอ่  โดยพอ่ “สวสั ดคี รบั  ! ผม คชสารนอ้ ย ศษิ ยค์ รจู งอาง ครบั  !” เดก็ ชาย แมม่ อี าชพี ขายกาแฟ โอวลั ตนิ  และไขล่ วกในคา่ ยมวย  ดว้ ยความ กลา่ วขานช่อื ตนเสยี งดังฟังชัดทนั ทที ก่ี า้ วเทา้ เข้าบ้าน ท่ีใจรักในการเป็นนักสู้เขาจึงคอยสังเกตเชิงมวยและหม่ันจ�ำมา หากพูดถึงการชกมวย  เราคงปฏิเสธไม่ได้ว่ามวยเปรียบ ฝกึ ฝนดว้ ยตนเองเป็นประจำ� อยู่บริเวณเสาชงิ ชา้ ดังเหรียญท่ีมีสองด้าน ด้านหนึ่งผู้คนมองว่าเป็นศิลปะ ควรค่าแก่ การรักษา  อีกด้านหนึ่งกลับกลายเป็นการใช้ความรุนแรงและ จนวันหน่ึงหน่วยก้านและเชิงมวยของเขาก็เข้าตาครูผล  โหดรา้ ย โดยเฉพาะมวยไทย เปน็ มวยที่มอี ุปกรณ์ลดแรงกระแทก ใจสว่าง  ครูมวยจากส�ำนักสิงห์คงคา  วัดเทพธิดาราม  และถูกน�ำ น้อย ไมม่ ีเฮดการ์ด ไมม่ ีเกราะบัง ใสเ่ สอ้ื ผา้ น้อยช้นิ ไปฝึกฝนจนได้ขึ้นชกเป็นครั้งแรก    แม้จะต้องขึ้นชกกับคู่แข่งท่ีมี และหากย่ิงเป็นกีฬาท่ีเด็กเป็นผู้เล่น  การชกมวยอาจท�ำให้ สถิติชกมามากกว่า  ๖๐  ครั้ง  แต่ด้วยพรสวรรค์บวกกับความขยัน เซลล์ประสาทเสียและเป็นโรคสมองเสื่อมในที่สุด  ดังน้ันมวยเด็ก เขากไ็ ดห้ กั ลา้ งความคดิ ของผชู้ มทง้ั หมด เมอ่ื  จงอางนอ้ ย สงิ หค์ งคา จึงกลายเป็นเร่ืองราวท่ีสังคมต้ังค�ำถามและถกเถียงกันจนต้อง สามารถเอาชนะนอ็ กได้ ถกู ลดกตกิ าดงั้ เดมิ ไป จากชกหา้ ยกใหเ้ หลอื แคส่ ามยก จำ� กดั อายุ เด็กในการต่อยและการยินยอมใหเ้ ข้มงวดข้ึน “หลังจากคร้ังนั้นมันก็จุดประกายในตัวเรา  เราได้ค่าชกต้ัง ๑๗.๓๐ น. การฝึกเร่มิ ข้ึน ๗๐  บาท  สมัยน้ันเยอะมากนะ  เพราะผมท�ำงานเดือนนึงถึงจะได้ “เก็บมือขึ้นไป  มืออย่าตก ๆ”  ครูจงอางส่งเสียงบอกเด็ก ๗๐ บาท แต่ต่อยมวยครั้งเดยี วก็ได้มาเลย” ในขณะตนขับรถมอเตอร์ไซค์ไล่หลัง  เม่ือการวิ่งเสร็จไปประมาณ ๑๐  รอบ  การฝึกซ้อมก็เริ่มข้ึน  โดยนักกีฬาจะมากระโดดโยกตัว เขาเล่าว่าการเป็นนักมวยเป็นสิ่งที่เขาชอบท่ีสุด  และเงิน บนแทรมโพลีนอีกคนละ ๒๐๐ ครั้ง เพ่ือฝึกเคล่ือนไหวร่างกายไม่ ชนะชกทุกบาทเขาก็จะน�ำไปให้แม่  เพราะฐานะทางบ้านท่ีจน ใหเ้ ปน็ เปา้ นง่ิ บนสงั เวยี น  ในขณะทนี่ กั มวยเมอื่  ๒๐ ปกี อ่ น อยา่ ง หลงั จากประสบความสำ� เรจ็ ครงั้ แรกประเสรฐิ กต็ อ้ งการฝกึ ฝนตวั เอง ยุคครูจงอาง  ต้องดัดแปลงเอาของเหลือใช้อย่างล้อรถยนต์มาใช้ ข้ึนชกหาเงินให้ได้มากขึ้น  จนไปอาศัยความเมตตาจากหลวงตา ฝกึ เป็นพน้ื ฐานทีส่ ำ� คัญอย่างแรก ๆ ให้อยู่ที่วัดเทพธิดารามได้  แต่การเป็นนักมวยท�ำให้เขาขาดเรียน ระหว่างนั้นนักมวยอีกสามคนก็หันหน้าเข้ากระสอบทราย บอ่ ยครงั้  เขาจงึ หยดุ เรยี นแค ่ ป. ๔ เพอ่ื ไปเปน็ นักมวยเตม็ ตวั แตล่ ะมมุ เพอ่ื ฝกึ ฝนการเตะตอ่ ยใหห้ นกั แนน่  จากนนั้ ผลดั กนั  “เขา้ เปา้ ” คอื การฝกึ เตะ ตอ่ ย หลบ และลองเชงิ กบั ครฝู กึ แบบตวั ตอ่ ตวั โดยจับเวลาคนละ ๒๐ นาทีจนกว่าจะครบ  เสียงนาฬิกาจับเวลา ดังขึ้นครัง้ แล้วคร้งั เล่าเปน็ สญั ญาณให้นกั มวยเวียนเปล่ยี นกันเพอื่ 82

ดวงตาของเขาสนั่ ไหว เขาถา่ ยทอดเรอื่ งราวการเดนิ ทางของ > “ฟ้าแม่ล�ำไย” เปรียบเสมือนแม่ ชีวิตอย่างเชื่องช้า  น�้ำเสียงแผ่วเบา  ราวกับเป็นช่วงเวลาสุดแสน ของเด็ก ๆ  ผู้อยู่เบื้องหลังในเร่ืองต่าง ๆ  จะต้ืนตันและน่าปีติยินดี  ที่เขามีวันน้ีเพราะความเมตตาจากครู โดยเฉพาะด้านอาหารการกิน ของตน เน่ืองจากมวยเป็นกีฬาท่ีต้องควบคุมน�้ำหนัก  ต้องลดหรือเพิ่มใน “ผมเร่ิมจากการเป็นผู้รับ ยิ่งได้มามากแค่ไหนก็อยากให้คืน ระยะเวลาสั้น ๆ  ดังน้ันการเตรียมอาหารต้องระมัดระวังหลีกเล่ียง ผมกเ็ รมิ่ จากการใหเ้ ลก็  ๆ กอ่ น โดยชว่ ยเหลอื ผอู้ น่ื   และในเมอื่ เรา อาหารทอด และเพมิ่ อาหารทมี่ คี วามสมดลุ  ไขมนั ตำ�่  สงิ่ ทสี่ ามารถ มีวิชามวยเราก็เอามาสอนเด็ก ๆ  แถวน้ีแหละ  ใช้พื้นที่หน้าบ้าน รับประทานได้อย่างปลอดภัย  เช่น  ข้าว  เนื้อวัว  ปลา ไก่ ผัก เกบ็ เลก็ ผสมน้อย ดดั แปลงซ้อื อุปกรณ์กันไป” แกงไทย  ระหวา่ งมอ้ื อาหารมขี นมขบเคย้ี ว ผลไมส้ ด นม นำ�้ ผลไม้ ในปริมาณท่ีพอเหมาะ  และหลังจากการฝึกควรจะให้มีการด่ืม มาถงึ ตอนนจี้ งอางนอ้ ยเปน็ ทงั้ ครมู วยและเปน็ นกั ธรุ กจิ ควบคู่ เคร่ืองด่ืมเกลอื แรเ่ พ่อื ความสมดุลของแร่ธาตุในร่างกาย กันไป เพราะการท�ำคา่ ยมวยนัน้ ไมใ่ ชเ่ รื่องง่าย ในเรื่องเส้ือผ้าอุปกรณ์  หากกางเกงมวยเก่าหรือคับแล้วเธอ “เราไม่จ�ำเป็นต้องรวย  แต่เราก็ต้องพอมี”  ครูจงอางบอก กจ็ ะรบั หนา้ ทต่ี ดั เยบ็ ตวั ใหมใ่ ห ้  ถงึ เวลาตอ้ งชกทส่ี นามกจ็ ะมภี าพ สาเหตกุ ารทำ� ธรุ กจิ กเ็ พอ่ื จะสละเงนิ และเวลาสว่ นตวั เพอื่ ดดั แปลง แมล่ ำ� ไยอมุ้ หลานคนเลก็ ตามไปเชยี ร ์  หลงั จบการแขง่ เกอื บทกุ ครง้ั พ้ืนที่  ซ้ืออุปกรณ์  สั่งสอน  และหาของมาบ�ำรุงนักกีฬานั้นก็ท�ำให้ มักจะมีการให้สิทธิพิเศษกับเด็ก ๆ  อยู่เสมอ  ไม่ว่าชนะหรือแพ้ เสยี เงนิ ไปไม่นอ้ ย ก็จะมีบรรยากาศการกินหมูกระทะพร้อมหน้า  ไปเท่ียวสวนน้�ำ หรอื ไปเทย่ี วทะเลอยเู่ สมอ จงึ ไมน่ า่ แปลกใจทเ่ี ดก็ ในคา่ ยจะรกั เธอ “ความหวังของครูก็แค่อยากให้เค้าเป็นคนดี  เรียนจบ  อย่า เหมือนแม่ ทง้ิ การเรยี น  มวยไมด่ งั ไมเ่ ปน็ ไรมนั ไมจ่ บ ทกุ สงิ่ ทกุ อยา่ งลว้ นเปน็ บทเรยี นของเรา” เขาเคยได้รับโอกาสมากมายจากบุคคลที่เคารพในเวลา ท่ีเขายังเป็นเด็กชายประเสริฐ ท้ังโอกาสในการศึกษาต่อ ไปจนถึง เม่ือเป็นจงอางน้อย  ได้รับการส่ังสอน  ดูแลอย่างดีจากครูผล ประสบการณ์เหล่านั้นได้มอบปัจจุบันให้กับเขา    จนถึงวันนี้ที่เขา เปน็ ทงั้ นกั ธรุ กจิ และครจู งอาง ความรทู้ ม่ี อี ยกู่ บั ตวั มนั กค็ งจะดกี วา่ ถ้าเขาได้ส่งต่อมันอย่างมุ่งม่ันต้ังใจอย่างที่เขาเคยได้รับมันมาใน อดีต ฟ้าแม่ล�ำไย ค่ายท่แี ตกต่างคือบ้าน ขวญั ใจชาวคา่ ยมวย “แม่ก็เห็นเขาต้ังแต่เขาซ้อมเด็กโต เราก็อยู่อยุธยาเลยไม่ได้ ๒๐.๐๐ น. ช่วยอะไรมาก แตพ่ อมีเด็กเลก็ มา เรากเ็ อ็นดเู หมือนลูก” การฝกึ  ๔ ชว่ั โมงในวนั นจี้ บลงไปกบั การซติ อปั คนละ ๒๐๐ ครงั้ ลำ� ไย ทรพั ยท์ วปี รชี า หรอื แมล่ ำ� ไยนนั้  เปน็ หญงิ วยั  ๕๗ ปี ช่วงเวลาหลังการซ้อมวันนี้มีกิจกรรมให้เด็กออกมาร้องเพลงและ เล่าความเป็นมาด้วยท่าทางนอบน้อม  น้�ำเสียงอ่อนโยน  แววตา เตน้ ทลี ะคนเพอ่ื เปน็ การผอ่ นคลาย  เดก็ ทกุ คนกลา้ แสดงออกและ ยมิ้ แย้มเป็นมติ ร แสดงความสามารถเต็มที่ราวกับความขึงขัง  แข็งแกร่งท่ีเค้นออก มาจากรา่ งกายเมอื่ กถ้ี กู ละทง้ิ ไป  จากนนั้ กถ็ งึ เวลาทานอาหารรว่ ม ฟา้ แมล่ ำ� ไย วรรคหนง่ึ ในคำ� ขวญั ของคา่ ยมวยศษิ ยค์ รจู งอาง  กัน  และช่วยกันล้างจานก่อนจะเตรียมตัวกลับบ้านโดยมีพ่อหรือ ซึ่งหมายถงึ ภรรยาผู้เปน็ ทรี่ กั ของครูจงอาง แมม่ ารับ หน้าที่ของล�ำไยก็เปรียบเสมือนแม่ เธอมักจะเตรียมกับข้าว นกั มวยคา่ ยครจู งอางมตี ง้ั แตอ่ าย ุ ๗ ขวบ จนถงึ  ๑๖ ป ี สว่ น ไวเ้ ลยี้ งเดก็  ๆ หลงั จากการซอ้ ม โดยเปน็ กบั ขา้ วทใ่ี สใ่ จในเรอ่ื งของ ใหญ่จะเป็นเด็กในละแวกและมาจากหลาย ๆ โรงเรียน แต่ทุกคน โภชนาการ  เป็นอาหารที่ดีที่ช่วยเสริมสร้างซ่อมแซมกล้ามเนื้อ 83

เมอ่ื มาอยทู่ นี่ ต่ี า่ งกเ็ ชอ่ื ฟงั ครจู งอาง  เดก็ แตล่ ะชว่ งวยั จะไดฝ้ กึ ตาม > หลังฝึกซ้อมอย่างหนัก  ท่ีร่างกายตนเองท�ำได้  โดยที่มีครูคอยควบคุมไม่ให้ฝืนการซ้อมที่ พ้ืนท่ีฝึกซ้อมกลายมาเป็นโต๊ะอาหาร หนกั เกนิ ไป และคอ่ ย ๆ เพม่ิ ตามอายแุ ละประสบการณ ์  เดก็ บางคน ขนาดใหญ่  เด็ก ๆ  กับครูจงอาง เคยไปสมัครค่ายอ่ืน  แต่เม่ือตนเองไม่มีผลงาน  แม้แต่พื้นฐานยัง นั่งล้อมวงทานข้าวด้วยกัน ไมม่  ี จงึ ไมม่ คี นรบั   แตท่ นี่ เี่ นน้ เปน็ การเลน่ กฬี าสรา้ งความแขง็ แรง ของรา่ งกาย หรอื วา่ ความแตกตา่ งของคา่ ยใหญจ่ ะเปน็ การมองหา ความอดทน ช่องทางทำ� เงนิ ผ่านตัวเดก็ มากกวา่ การออกก�ำลงั กาย ส่คู วามฝนั ทเี่ ป็นจรงิ “ครูไม่ได้ต้องการอะไรหรอก  แค่อยากให้เด็กมันเล่นกีฬา “พอเราหายแล้วเราดีใจมาก พ่อก็ดีใจมากเพราะลูกสาว  ดีกวา่ ไปทำ� อย่างอน่ื  พอ่ แมเ่ ขากว็ างใจทฝ่ี ากลกู ไวก้ บั เรา” เป็นลมบ่อย  เราแค่มาซ้อมเฉย ๆ  ให้ร่างกาย  แต่มาวันนี้ได้ข้ึนชก แบบไม่ไดค้ าดหวังก็เลยดีใจเพราะเราชอบมวยมาก” การเข้ามาของเด็กในค่ายมวยศิษย์ครูจงอางล้วนมาจาก ความสมัครใจ  อายุที่น้อย  กับสถิติการชกเลขเด่ียว  แต่เด็กทุกคน “นาคีน้อย  ศิษย์ครูจงอาง”  หรือ  ทัชชา อนุสรณ์  นักมวย มาดว้ ยใจรกั  ขยนั ฝกึ ซอ้ ม ซง่ึ เปน็ เพยี งราคาเดยี วทค่ี รตู อ้ งการ  ใน หญิงวัย  ๑๖  ปี  จากเด็กผู้หญิงตัวเล็กร่างกายอ่อนแอ  เป็นลม หมู่บ้านย่านน้ันมีความแออัดและมีปัญหาสังคมเช่นเดียวกับ หน้ามืดตลอดเวลา  ถูกผู้เป็นพ่อขอน�ำเข้ามาฝากไว้ที่ค่ายน้ีต้ังแต่ ทอ่ี น่ื  ๆ หากอายเุ ขา้ เลข ๑๐ กม็ โี อกาสทจี่ ะถกู ลอ่ ลวงใหห้ ลงผดิ ได้ ยคุ นกั มวยรนุ่ ใหญ ่ ซงึ่ ตอนนนั้ เธออาย ุ ๑๔ ป ี ครจู งอางรบั ปงั ปอนด์ ง่าย    ครูจงอางเล่าถึงกรณีการละลายยาเสพติดลงไปในน�้ำด่ืม เขา้ มาโดยใหเ้ ธอออกก�ำลงั กายรว่ มกบั นกั กฬี าตามปรกตกิ อ่ นเพอื่ ของรา้ นเกมไรจ้ รยิ ธรรมแหง่ หนงึ่ ในยา่ นน ้ี เมอ่ื ถงึ เวลาเลกิ เรยี นจะ ใหร้ า่ งกายชนิ  และใชเ้ วลาชว่ งพกั นกั กฬี ารนุ่ ใหญม่ าสอนเตะ สอน ทำ� ใหเ้ ดก็ อยากจะมาดมื่ นำ้� รา้ นน ้ี พอเดก็ ไมม่ เี งนิ จา่ ยกจ็ ะเสนอทาง ต่อย  สอนมวยพ้ืนฐานให้กับเธอ  แต่กว่าจะได้ล็อกเป้าหรือเตะ ให้ไปส่งของเพื่อหาค่าขนม  โดยเฉพาะเด็กผู้หญิงหน้าตาดีก็ยิ่ง กระสอบ  เธอหัดชกลมอยู่เป็นเดือนเน่ืองจากร่างกายท่ีไม่แข็งแรง อันตรายมากกว่ายุคสมัยอื่นใด    ทางออกของครูคือการซ้อมให้ แต่สิ่งที่พิสูจน์ความเปลี่ยนแปลงว่าเธอเป็นนักชกได้คือร่างกายท่ี หนกั  ท�ำให้เหนอื่ ย โดยการหารายการมาใหข้ ึ้นชกอยา่ งสมำ�่ เสมอ พรอ้ ม นำ้� หนกั ของเธอเพมิ่ ขนึ้ จาก ๔๒ กโิ ลกรมั  เปน็  ๖๔ กโิ ลกรมั หากยังไม่มีเร็ว ๆ  นี้ก็ต้องบอกว่ามีไว้ก่อน  และในระหว่างนั้นก็ สว่ นสงู เพม่ิ ขน้ึ  แขนขายาวขนึ้  และกลา้ มเนอ้ื จากการฝกึ ซอ้ มและ ติดต่อไปยังเวทีมวยและค่ายอื่น ๆ ที่มีนักชกน�้ำหนักเท่ากัน ตรวจ การทานอาหารอย่างดีถูกหลักโภชนาการ  จนได้ส่งขึ้นชกคร้ังแรก สถติ กิ ารชกของคตู่ อ่ สเู้ พอื่ ไมใ่ หเ้ กดิ อนั ตรายจากการชกทผ่ี ดิ ระดบั กนั 84

ทจ่ี งั หวดั ปราจนี บรุ  ี ถงึ แมเ้ ธอจะพา่ ยแพไ้ ปดว้ ยประสบการณท์ นี่ อ้ ย น้องแบล๊ค  อายุ  ๑๐  ขวบ  ขึ้นไปอยู่บนเวทีเพ่ือรอการแข่งขัน กวา่  แตแ่ ววตาของเธอไมไ่ ดแ้ สดงความเสยี ใจเลย เพราะเหนอื สงิ่ ถึงแม้รอบข้างจะไม่ค่อยมีใครสนใจ  เพราะเป็นเพียงมวยคั่นเวลา อนื่ ใดคือความมหศั จรรย์ได้เกิดข้นึ กับเธอแล้ว แต่นาคาน้อยคนนี้มีท่าทางผ่อนคลายและกระตือรือร้นต่อการชก ท่ีจะมีขึ้นตลอดเวลา    การรอคอยสิ้นสุดลง  นาคาน้อยไหว้ครูและ ในตอนแรกนกั มวยหญงิ มแี คค่ นเดยี ว แตด่ ว้ ยระบบการซอ้ ม ทศิ ทงั้ สอ่ี ยา่ งทฝ่ี กึ ฝนมา ครจู งอางเรยี กขวญั กำ� ลงั ใจให ้ ปลดมงคลชยั แบบคู่เพ่ือให้การซ้อมเป็นไปได้ง่ายยิ่งขึ้น  นาคีน้อยจึงได้ชวน ใส่ฟันยางเข้าไปถึงเริ่มชก  แม้คู่ต่อสู้รูปร่างใหญ่กว่าเล็กน้อย แต่ แมเ่ บยี้  หรอื นอ้ งวา เพอ่ื นสนทิ ของเธอตง้ั แตเ่ ดก็ มาฝกึ ซอ้ มดว้ ยกนั ดว้ ยลลี าของเขานนั้ ทำ� ใหก้ ารชกเปน็ ไปอยา่ งสสู  ี  การชกดำ� เนนิ ไป จนปัจจุบัน  “แม่เบ้ีย  ศิษย์ครูจงอาง”  ก็สามารถคว้าเข็มขัดแชมป์ นาคาน้อยเร่ิมน้�ำตาคลอ แต่ก็กัดฟันสู้ต่อจนหมดยก มักมวยท้ังคู่ มวยหญงิ มาได ้  และเนอื่ งจากนกั มวยหญงิ มขี อ้ จำ� กดั มากมาย จงึ น่ังหอบ    การต่อสู้ถึงแม้จะชกไปเต็มสามยก  แต่แบล๊คก็ต้องพ่าย จ�ำเป็นที่จะต้องมีพ่ีเลี้ยงผู้หญิงคอยนวด  แต่งตัว  ถักผมให้ก่อน แพใ้ หแ้ กฝ่ า่ ยแดงไปดว้ ยคะแนนทเ่ี ปน็ รอง เพราะมหี ลายจงั หวะที่ ขึ้นชก  หรือเรื่องธรรมชาติอย่างประจ�ำเดือนก็เป็นอุปสรรคในการ โดนต่อยเข้าทใี่ บหน้าอย่างจัง ซ้อมบ้าง  แต่ส่ือกลางของนักมวยหญิงคือแม่ล�ำไยก็จะคอยดูแล เด็กผู้หญิงเป็นพิเศษ  และครูจงอางจะลดเวลาและผ่อนปรนการ คู่ชกสุดท้าย  “คชสารน้อย  ศิษย์ครูจงอาง”  หรือน้องแม็ก ซ้อมลงอยา่ งเขา้ ใจ อายุ  ๑๑  ขวบ  เป็นยกสุดท้ายของมวยค่ันเวลาน้ี    การแข่งขันถูก เร่งเวลาให้เร็วขึ้นจนท�ำให้คชสารน้อยไม่สามารถท่ีจะร�ำไหว้ครูได้ มวยคนั่ เวลา เขาพนมมือไหว้ไปท่ีครูจงอางอย่างต้ังจิตตั้งใจก่อนที่ครูจะถอด การตัดสินสดุ ท้าย มงคลออก ในเวลานนั้ ในใจของเขากค็ งจะไมไ่ ดค้ ดิ อะไรมากไปกวา่ หรือแคท่ างเลอื ก จะขอให้การฝึกซ้อมกับครูของเขาท่ีผ่านมาส่งผลให้ชนะในครั้งน ้ี เสยี งระฆงั ดงั  เขารบี ไหวท้ ศิ ทง้ั สบ่ี นเวท ี และเรมิ่ ชกกบั ฝา่ ยแดงไป หลังจากการเตรียมตัวซ้อมหนักมา ๑ สัปดาห์เต็ม วันนี้  อย่างสูสี    ทุกคร้ังที่หมดยก  ท้ังครู  เพ่ือน  และครอบครัวจะเข้าไป “ช้างศึกใหญ่  นาคาน้อย”  และ  “คชสารน้อย  ศิษย์ครูจงอาง”  ก็ พูดให้ก�ำลังใจและส่งเสียงเชียร์กันอย่างเต็มท่ี  ในขณะท่ีนักมวย เดินทางมาถึงเวทีมวยรังสิต    ณ  เวทีมวยแห่งน้ีไม่ใช่ครั้งแรก ฝา่ ยแดงมเี พยี งเดก็ รนุ่ เดยี วกนั หรอื เดก็ ทโ่ี ตกวา่ ไมม่ ากนกั สองสาม ของเด็กทั้งสาม  และทุกคนที่มาด้วย  โดยมีเพ่ือนนักมวยในค่าย คนมาช่วยดูแล    ทั้งความแตกต่างของก�ำลังใจ  ฝีมือ  และการฝึก ครอบครวั ของทง้ั สามคน และภาพทค่ี นุ้ เคยของครจู งอาง แมล่ ำ� ไย ซอ้ มสง่ ผลใหแ้ มก็  คชสารนอ้ ย ชนะคะแนนไปในยกท ่ี ๓ ทกุ คนสง่ ท่อี มุ้ หลานตัวเลก็ มาใหก้ ำ� ลงั ใจ เสียงเฮล่ันโดยเฉพาะพ่อ  ทั้งพ่อที่แท้จริงของเขาและพ่อคนท่ี  ๒ อยา่ งครู คชู่ กแรก “ชา้ งศกึ ใหญ ่ ฟา้ แมล่ ำ� ไย” หรอื นอ้ งทนี  อาย ุ ๑๔ ปี ขึ้นไปบนเวที  น่ังรออยู่ท่ีมุมน้�ำเงิน  ตรงข้ามเป็นคู่ต่อสู้มุมแดง “ไมเ่ ปน็ ไรลกู  เราแพเ้ พอื่ ชนะ คนทชี่ นะกอ็ ยา่ ประมาท ยงั ไง ร่างกายก�ำย�ำและท่าทางผ่อนคลายของคู่ต่อสู้ดูแล้วเหมือนจะ เรากต็ อ้ งกลับไปซ้อม” ผา่ นการชกมามากกวา่   ในขณะทช่ี า้ งศกึ ใหญม่ ที า่ ทางตนื่ เตน้ และ ประหม่าเพราะสถิติชกมาเพียงสองครั้ง    เวลาชกใกล้เข้ามา  ช้าง เสียงปลอบของครูจงอางกับใบหน้าที่ยิ้มแย้มหลังเวที  เขา ศึกใหญ่เร่ิมกราบเสาทั้งสี่และร่ายรำ� ท่าไหว้ครู ก่อนจะถอดมงคล บอกพร้อมแววตาที่จับจ้องไปยังลูกศิษย์ทั้งสามคนอย่างใจเย็น และใสฟ่ นั ยาง  เสยี งระฆงั ดงั ขน้ึ นกั มวยทง้ั สองยนื ประจนั หนา้ กนั ส�ำหรับผู้ชายคนน้ี  การได้แชมป์หรือเป็นนักมวยผู้เก่งกาจคงจะ กรรมการทบทวนกติกาและเร่ิมชก  สายตาของครูมองลอดไปบน ไมส่ ำ� คญั  เพราะคงไมม่ ชี ยั ชนะใดทจ่ี ะสำ� คญั ไปกวา่ การทเ่ี ขาจะได้ เวท ี สง่ เสยี งเชยี รบ์ อกการออกอาวธุ อยา่ งจดจอ่  แตแ่ ลว้ คตู่ อ่ สกู้ ไ็ ด้ เหน็ ลกู ศษิ ยป์ ระสบความส�ำเรจ็  เปน็ คนดใี นสงั คม และเปน็ บคุ คล เตะตดั ขาจนช้างศกึ ลม้ ลง แพ้น็อกยกท่ ี ๑ ไปอย่างนา่ เสยี ดาย ทมี่ คี ณุ ภาพในอนาคตไมท่ างใดกท็ างหนงึ่   ครทู เ่ี ปน็ อดตี กเ็ หมอื น ดงั่ สะพานคอยเช่อื มออกไปยังฝั่งสุดแต่ใครจะเลือก เด็กชายพาตัวเองลงเวทีมาด้วยสายตาผิดหวัง  ค้ิวขมวด มือจบั ไปท่ีขาเพราะความเจบ็ ทเ่ี ลน่ งาน ครูจงอางเดินน�ำเด็ก ๆ  ไปขอบคุณผู้สนับสนุนอย่างทุกคร้ัง ก่อนจะกลับไปท่ีบ้านแถวหลังเดิม  บ้านท่ีเป็นมากกว่าค�ำว่าค่าย การฝึกฝนอย่างหนัก  แต่การแข่งขันส้ันเพียงยกเดียว  คง เพราะความอบอุ่นน้ไี ม่สามารถจะไปหาได้ท่ีไหนอีกแลว้ ท�ำให้เขาเสียใจไมใ่ ช่นอ้ ย นอกจากบา้ นนักสขู้ องพอ่ จงอางหลงั น ้ี   คู่ชกท่ี  ๒  ถึงคราวของ  “นาคาน้อย  ศิษย์ครูจงอาง”  หรือ 85

บันไดเลื่อนถูกเปล่ียนจากเล่ือนข้ึนเป็นเลื่อนลง  เพราะสถานีน้ีไม่มีลิฟต์และมีเพียงบันไดเลื่อนขึ้น  หนูต้องลงบันไดเล่ือนโดยมีพนักงานรักษาความปลอดภัย ประคองทางด้านหลัง 86

  ภาวิณ ี คงฤทธ์ ิ   มานติ า ตนั ติพมิ ลพันธ์ thisable.me  ฉนั ทำ� ได้ 87

เม่ือหนูมาถึงห้องจ�ำหน่ายต๋ัว  พนักงานรักษาความปลอดภัยเข้ามาดูแล  เปิดประตูพิเศษให้  และวอบอกพนักงานคนอื่น ๆ  ว่ามีผู้พิการมา เราเป็นคนท่ีมีความเชื่อแรงมากว่าคนทุกคนเท่ากัน  เมื่อพูดถึง ประเดน็ คนพกิ ารกย็ งั ไมห่ ลดุ จากความเชอื่ น ้ี ยงั เชอ่ื อยวู่ า่ คนพกิ าร ก็เทา่ กบั คน” หนู-นลัทพร  ไกรฤกษ์  ผู้ป่วยกล้ามเนื้ออ่อนแรงที่สามารถ  ใชช้ วี ติ ไดอ้ ยา่ งเตม็ ทเ่ี ทา่ ทค่ี นคนหนงึ่ จะใชไ้ ด ้ หญงิ สาวทเี่ พงิ่ จบจาก รวั้ มหาวทิ ยาลยั ได ้ ๒ ป ี คนน ้ี กบั การกา้ วขนึ้ มาเปน็ บรรณาธกิ ารเวบ็ ไซต ์ thisable.me ส�ำนกั ขา่ ว  ออนไลน์แห่งแรก ๆ  ที่น�ำเสนอข่าวเพ่ือคนพิการอย่างรอบด้านและหลากหลาย  ไม่ใช่แค่ด้าน  ขา่ วสารเกย่ี วกบั คนพกิ ารอยา่ งเดยี ว แตย่ งั รวมไปถงึ บทความดา้ นตา่ ง ๆ ไมว่ า่ จะเปน็ เรอ่ื งไลฟส์ ไตล์ เรื่องสังคม  หรือแม้แต่เร่ืองเพศ    thisable.me  จึงกลายมาเป็นเว็บไซต์ที่ช่วยตอบค�ำถามเกี่ยวกับ  คนพิการทหี่ ลายคนในสงั คมสงสยั แต่ไมเ่ คยไดร้ ับค�ำตอบมาก่อน อาคารปูนโมเดิร์นทรงส่ีเหลี่ยมผืนผ้าสีขาวที่มีชื่อเรียกว่าอาคารมูลนิธิอาสาสมัครเพ่ือสังคม ตง้ั อยใู่ จกลางยา่ นธรุ กจิ ของเขตหว้ ยขวาง  ชน้ั  ๑ ของตกึ นคี้ อื ทตี่ ง้ั ของสำ� นกั งาน thisable.me ท่ ี ถือเป็นจดุ เรมิ่ ต้นของการเกิดเวบ็ ไซต์เพ่ือคนพิการ  88

ฉนั ท�ำอะไรได้ “ตอ้ งบอกกอ่ นวา่  thisable.me อยภู่ ายใตส้ ำ� นกั ขา่ วออนไลน์  ถามตอบประเด็นเก่ียวกับคนพิการ    รายการนี้ก็คงเหมือนกับ ประชาไท  ซ่ึงอยู่ภายใต้ร่มของมูลนิธิส่ือเพื่อการศึกษาของชุมชน รายการอื่น ๆ  ท่ัวไปท่ีเป็นคลิปวิดีโอส้ัน ๆ  ถามมาตอบไป  แต่ อกี ทหี นงึ่  ตวั ประชาไทจะเนน้ ท�ำขา่ วทเี่ กยี่ วกบั สงั คมและการเมอื ง เหตุผลที่ท�ำให้รายการนี้เป็นรายการถามตอบที่พิเศษกว่ารายการ เป็นส่วนใหญ่  และในหน่ึงวันจะมีการผลิตข่าวสารพวกนี้ออกมา อื่น  ก็คงเป็นเพราะค�ำถามท่ีถามคนพิการนั้นเป็นค�ำถามท่ีหลาย เยอะมาก ทำ� ใหข้ า่ วสารคนพกิ ารถกู ดนั ตกลงไปเรว็  เราเลยมคี วาม คนในสงั คมสงสยั แตไ่ มเ่ คยมใี ครกลา้ ถาม เชน่ คนตาบอดดหู นงั โป๊ คดิ อยากจะท�ำเวบ็ ไซตท์ เี่ กย่ี วกบั คนพกิ ารขน้ึ มา ทผ่ี ลติ เนอื้ หาขา่ ว หรอื เปลา่  เปน็ ค�ำถามทเี่ รยี กไดว้ า่ อยใู่ นเสน้ ศลี ธรรมพอสมควร จน เก่ียวกับคนพิการแยกออกมาโดยเฉพาะ”  บก.  หนูเล่าถึงท่ีมา ฉันนึกสงสัยไปถึงจุดประสงค์ของค�ำถามเหล่านี้ว่าต้องการ ของการเกดิ สำ� นักข่าวออนไลน์แห่งน้ี  จะบอกอะไรกบั คนในสงั คมกนั แน่ เธอเล่าต่อว่า  ก่อนมาเป็นบรรณาธิการ  thisable.me    เธอ “เร่ิมต้นเลยเรามีความเช่ือว่าคนทุกคนเท่ากัน  เราเลยคิดว่า เปน็ นกั ข่าวประชาไทมากอ่ น เดมิ ทตี ัวเธอนั้นไม่ไดม้ ีความคิดท่ีจะ จะสื่อยังไง  พอมาเป็นประเด็นคนพิการก็ยังไม่หลุดประเด็นน้ี  เรา มาท�ำงานในด้านนี้เลย  เพราะเธอเรียนจบจากคณะศิลปกรรม- เลยคดิ วา่ ประเดน็ อะไรทมี่ นั จะหลดุ จากพวกเรอ่ื งสาธารณสขุ  การ ศาสตร์  จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  แต่บังเอิญได้ไปเข้าร่วมค่าย ดูแลคนพิการแค่นั้น  มันก็เลยต้องไปถึงเร่ืองท่ีมันเป็นประเด็น เขียนข่าวเพ่ือพิทักษ์สิทธิคนพิการท่ีจัดขึ้นโดยเว็บไซต์ประชาไท ความเป็นมนุษย์ด้วย    เฮ้ย  เรามองเขาว่ายังไง  เรามองเขาสุดแค่ แลว้ เกดิ ตดิ ใจในการท�ำงานดา้ นนขี้ นึ้ มา เลยเปน็ จดุ เรม่ิ ตน้ ในสาย ว่าเขาจะต้องประกอบอาชีพได้หรือเปล่า  แต่ว่ามันไม่ใช่    ในเร่ือง อาชพี การเป็นสอื่ ของเธอ รายละเอียดอย่างการมีครอบครัว  เรื่องเพศ  เรื่องความรักของคน พิการ  ท�ำไมมันไม่ค่อยถูกพูดถึงในฐานะคนเหมือนกับคนที่ไม่ได้ “หลังจากได้เข้าค่ายแรกไป  ค่ายที่  ๒  รอบน้ีเราก็ได้เป็นคน พิการ เราเลยรู้สึกว่าเร่ืองพวกนี้คนจะเข้าใจเพราะมีประสบการณ์ จัดการเองเพราะตอนน้ันมาฝึกงานอยู่กับประชาไทแล้ว  ค่าย ร่วม  เราว่าควรเร่ิมจากอะไรง่าย ๆ  อะไรที่เขามีประสบการณ์ร่วม รอบนี้แหละท�ำให้เรารู้ว่ามีคนสนใจในเรื่องคนพิการเยอะมาก แต่แค่คนละแบบกัน  เพราะเราว่าคนส่วนใหญ่ก็ไม่เคยคิดว่าคน เราเลยคิดว่าน่าจะมีพ้ืนท่ีให้คนท่ีสนใจในด้านน้ีอยู่แล้วได้เอา พิการก็มมี มุ นเ้ี หมือนกนั ” ผลงานของตวั เองมาลง เราไมอ่ ยากใหเ้ หมอื นคา่ ยอน่ื  ๆ ทจ่ี บแลว้ ก็หายกันไป” แล้วถามค�ำถามแรงอย่างนี้เธอไม่กลัวผลตอบรับท่ีสะท้อน กลับมาหรอื อดีตนิสิตจุฬาฯ  คนน้ีขยายความต่อไปว่า  ผลงานหรือ บทความต่าง ๆ  ที่ตีพิมพ์ในเว็บไซต์เป็นฝีมือของน้อง ๆ  ในค่าย บรรณาธิการสาวย้ิมพร้อมบอกว่ามันมีผลตอบกลับหลาก บางคนยังเรียนไม่จบแต่ก็มีใจรักในการท�ำงานด้านน้ีและมีความ หลายมาก  ที่ช่ืนชมก็มี  แต่ที่เข้ามาด่าก็เยอะเหมือนกัน  แต่ตัวเธอ ต้ังใจ  เธอจึงเปิดโอกาสให้กับทุก ๆ  คน  หนูเล่าให้ฉันฟังอย่าง เองน้ันคิดว่าเรื่องพวกนี้เป็นส่ิงท่ีดีเพราะเป็นเหมือนกับการเปิด ตดิ ตลกว่า โอกาสใหไ้ ดม้ กี ารเขา้ มาแสดงความคดิ เหน็ กนั  และกเ็ ปน็ ประโยชน์ ตอ่ ตวั เวบ็ ไซตท์ จี่ ะไดเ้ อาเรอ่ื งพวกนม้ี าพฒั นาตอ่  เธอกลา่ วทง้ิ ทา้ ย “ตอนนม้ี นั เปน็ ยคุ  Thailand 4G  เวบ็ ไซตเ์ องกเ็ ปน็ ออนไลน์ ก่อนจะเปลยี่ นไปคุยเร่อื งอน่ื วา่ ฉะน้ันการท�ำงานของตัวเว็บไซต์เองก็ออนไลน์เหมือนกัน  คนท่ีทำ� เน้ือหาหรือพวกวิดีโอให้กับเว็บไซต์ตอนนี้ก็ยังเรียนปี  ๓  อยู่เลย “เพื่อนเราจะบอกเราตลอดว่า  ถ้าเกิดไม่ได้มีเราที่เป็นคน เนอื้ งานมนั เปน็ ออนไลน ์ มนั ไมจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งเจอหนา้ กนั  อยา่ งรายการ พิการเป็นเพ่ือน  ก็ไม่มีทางรู้จักว่าคนพิการเป็นยังไง  เพ่ือนเราเลย “whole  in  one”  ท่ีเป็นวิดีโอ  Q&A  ถามตอบเกี่ยวกับประเด็น ไม่ขัดเขินเลยท่ีจะถามค�ำถามอะไรกับเรา  เราก็ไม่รู้สึกแปลกแยก คนพิการ เวลาท�ำตอนหนึง่  เรากจ็ ะนดั กนั ไปออกกองหนหนึ่งแล้ว เวลาเราต้องถามอะไรเพ่ือน    แต่กับคนท่ัวไปบางทีเราจะรู้สึกได้ กถ็ า่ ย ถา่ ยเสรจ็ เรากแ็ ยกกนั  คนนไี้ ปตดั ตอ่  ตดั เสรจ็ กม็ าตรวจดวู า่ ว่ามีความไม่กล้าถาม  เกรงใจ  กลัวว่าเราจะเซนซิทีฟไหม  เราก็ ควรแกต้ รงไหนไหม ถา้ ทกุ อยา่ งผา่ นกส็ ง่ กลบั ไปทำ� ซบั ไตเตลิ  เสรจ็ เขา้ ใจในบางเรอื่ งนะวา่ มนั กไ็ มค่ วรถาม แตว่ า่ มนั กม็ อี กี หลายเรอ่ื ง ก็สง่ กลับมา เราก็นำ� มาปลอ่ ยขึ้นเว็บ” ทจี่ รงิ  ๆ แลว้ กถ็ ามได ้ แตเ่ พราะดว้ ยความเกรงใจ ความไมค่ นุ้ เคย กัน  ท�ำให้เราไม่รู้เลยว่าชีวิตของกันและกันมันใช้เหมือนหรือ ฉันได้ฟังถึงรูปแบบการทำ� งานของเธอก็ท่ึงในความคิดและ ต่างกนั ยังไง” นึกอะไรขึ้นได้  เมื่อเธอพูดถึงรายการ  “whole  in  one”  รายการ 89

คณุ ท�ำอะไรได้ เดิมทีฉันคิดเพียงว่าส�ำนักข่าวออนไลน์แห่งน้ีเป็นเพียง  > การท่ีจะกลับบ้านด้วยรถไฟฟ้านั้นไม่ใช่เร่ืองง่ายส�ำหรับหนู ส�ำนักข่าวออนไลน์ที่มีความตั้งใจท่ีจะเผยแพร่ข่าวสารเกี่ยวกับ เลย เธอจะตอ้ งนงั่ รถไฟฟา้ ใตด้ นิ จากสถานหี ว้ ยขวางมาลงทส่ี ถานี คนพกิ าร แตอ่ าจจะแตกตา่ งกนั หนอ่ ยตรงทม่ี บี ทความทเี่ กย่ี วขอ้ ง สขุ มุ วทิ เพอื่ เปลย่ี นเปน็ รถไฟฟา้ ทสี่ ถานอี โศกและนง่ั ตอ่ ไปยงั สถานี กับไลฟ์สไตล์ท่ีคนสมัยนี้น่าจะชอบกัน    แต่จริง ๆ  แล้วเปล่าเลย เอกมยั  สบิ กวา่ สถานที เ่ี ธอตอ้ งนงั่ ผา่ นมา  คนทวั่ ไปอยา่ งเราไดฟ้ งั thisable.me กำ� ลังจะทำ� อะไรทใี่ หญ่กวา่ นั้น  กย็ งั รสู้ กึ ไดถ้ งึ ความเหนอ่ื ยลา้ กวา่ จะไปถงึ บา้ น แตห่ นไู ดเ้ ลา่ ใหเ้ รา ฟังวา่  ในกรณีคนพิการแบบเธอนนั้  เหนอ่ื ยเขา้ ไปอีกคณู สิบ “คนท่ีน่ีเรามีจุดร่วมเดียวกัน  คือสร้างความเป็นคนท่ีเท่ากัน ใหก้ บั คนพกิ าร ไมว่ า่ จะสงู ตำ่� ดำ� ขาว เพศไหน พกิ ารไมพ่ กิ าร กค็ น “เราไม่เคยเหนื่อยกับการเดินทางด้วยรถไฟฟ้านะ  แต่ที่เรา เทา่ กนั หมด  เราอยากจะท�ำใหเ้ วบ็ ไซตท์ ไี่ มใ่ ชแ่ คส่ รา้ งความเขา้ ใจ เหน่ือยคือเราเหน่ือยใจต่างหาก  อย่างเช่นจาก  MRT  สุขุมวิทไป ให้กับคนในสังคม แต่เราอยากให้มันกระตุ้นไปถึงการทำ� งานของ BTS  อโศกอย่างนี้  เราข้ึนบันไดเลื่อนเหมือนคนทั่วไปไม่ได้  เรา ภาครฐั ด้วย” ต้องขึ้นลิฟต์  ซึ่งที่นี่ก็มีนะ  แต่กว่าจะใช้ลิฟต์ทีหนึ่งได้ต้องวอไปทั้ง สถานีเลย  เรากลับบ้านน่ีทุกคนรู้กันหมด  เพราะเขาต้องวอให้คน หนกู ลา่ วเสรมิ ไปอกี วา่  “เราอยากใหม้ นั เปน็ เวบ็ ไซตท์ อี่ า่ นได้ มาเปดิ ลฟิ ต ์ อยดู่ ี ๆ จะไปใช ้ ใชไ้ มไ่ ดเ้ ลยนะ มนั ลอ็ กอย ู่ ตอ้ งรอให้ ทง้ั ค ู่ ถา้ คนพกิ ารเอาไปอา่ นแลว้ สนกุ และชว่ ยท�ำใหเ้ ขา้ ใจทศั นคติ เขามาไขกุญแจกอ่ นถึงใช้ได”้ ของคนไมพ่ กิ าร วา่ ทเี่ ขาทำ� กบั เราแบบนม้ี นั เกดิ มาจากอะไร บางที อาจจะเกิดจากความไม่เข้าใจกันก็ได้  เช่นท�ำไมคนไม่พิการถึง เธอกล่าวต่อไปอีกว่าถึงแม้มันจะล�ำบากหน่อยแต่เธอก็ยัง มองว่าการช่วยเหลือคนพิการเป็นการท�ำบุญ  คือมันมีอะไรพวกน้ี ยืนยันค�ำเดิมว่าอยากให้คนพิการได้ออกมาใช้ชีวิตกัน  มันก็ต้อง ทบั ซอ้ นเลยทำ� ให้เกิดการไมเ่ ขา้ ใจกนั  เราเลยรสู้ ึกวา่ เวบ็ ไซต์ก็เปน็ แลก ๆ กนั  เธอบอกอยา่ งน้ัน เหมือนตวั กลางที่ทำ� ใหท้ ั้งคไู่ ด้มาปรับจนู กันใหม”่ เราน่ังมาถึงสถานีสุขุมวิทและก็เป็นอย่างท่ีหนูได้บอกเราไว้ ถึงแม้ค�ำพูดที่เธอพูดมาฟังดูดี  และมันคงดีมากถ้าหาก กว่าที่เธอจะได้ขึ้นลิฟต์ไปสถานีรถไฟฟ้าอโศกน้ันใช้เวลาเกือบ สามารถเกิดข้ึนจริงในสังคมได้  แต่ก็คงปฏิเสธความจริงไม่ได้ ๑๕ นาท ี เพราะต้องรอเจา้ หน้าท่ีมาเปดิ ลฟิ ตใ์ ห้ อดตี นกั ข่าวแห่งประชาไทคนน้เี ล่าเรอื่ งหนง่ึ ให้ฉนั ฟงั ฉันเลยถามเจา้ หนา้ ท่ไี ปว่าทำ� ไมถงึ ต้องมีการล็อกลิฟตด์ ้วย “เราจำ� ไดเ้ ลยเราอยมู่ ธั ยมฯ เรายา้ ยโรงเรยี นเพอ่ื ทจ่ี ะอยใู่ กล้ “เพ่ือความปลอดภัยคะ่ ” นนั่ คือค�ำตอบของเจา้ หนา้ ท่ี บ้าน    เข้าไปโรงเรียนคร้ังแรกครูบอกเลยว่าไม่มีทางลาดนะ  เป็น เรามาถึงสถานีอโศก  แต่ด้วยปริมาณคนมหาศาล  ด้วยเป็น บันได  เราก็เลยถามแล้วให้ท�ำยังไง ครูก็บอกว่างั้นก็ค่อยมาดูกัน เวลาเลกิ งาน ฉนั กบั บรรณาธกิ ารหนเู ลยตดั สนิ ใจแวะพกั กนั ทหี่ า้ ง วา่ เปดิ เทอมแลว้ จะทำ� อะไรไดบ้ า้ ง  ปรากฏวา่ พอเปดิ เทอมโรงเรยี น สรรพสินคา้ แถวนนั้ เพื่อรอให้คนน้อยลง ท�ำทางลาดข้ึนมา    เราเลยแบบ  เฮ้ย  จริง ๆ  มันท�ำได้  แต่ไม่มีคน “เราอยากสรา้ งความตระหนกั รกู้ จ็ รงิ นะ แตเ่ รากเ็ กรงใจ เรา เริ่มต่างหาก  พอมีคนจ�ำเป็นต้องใช้เขาก็ต้องท�ำ  เรารู้สึกว่ามัน ไม่อยากให้เขาต้องมารับผิดชอบความช้าน้ี  เขาต้องหยุดกันทั้ง โอเคมาก    เราเพ่ิงกลับไปโรงเรียน  ตอนนี้ก็ยังมีน้องวีลแชร์ที่ใช้ สถานีเลยเวลาเรากลับบ้าน”  หนูบอกด้วยน�้ำเสียงอ่อนใจระหว่าง ทางลาดน้ีอยสู่ องสามคน” ท่ีเราก�ำลงั จะหารา้ นเพื่อน่ังคยุ กนั ฉนั ถามเธอวา่ อยากใหค้ นทวั่ ไปเปลย่ี นแปลงความเขา้ ใจกบั การที่จะหาจุดตัดแห่งความเข้าใจของคนพิการและคน คนพกิ ารอยา่ งไร ไม่พิการ  อาจจะต้องเร่ิมจากการที่เราทั้งคู่หันมาคุยกันและมา เรียนรู้การใช้ชีวิต  เข้าใจความรู้สึกและรับฟังความคิดเห็นของ การลงพ้ืนที่หาแหล่งข้อมูลเพ่ือใช้น�ำเสนอ กนั และกนั  มนั ไมไ่ ดเ้ รมิ่ ตน้ จากทใี่ ครกอ่ น แตต่ อ้ งเรม่ิ พรอ้ มกนั จาก ใน  thisable.me  ส�ำนักข่าวออนไลน์ท่ีน�ำเสนอข่าว ทงั้ สองฝา่ ย  ฉนั เลยตดั สนิ ใจทจี่ ะหาจดุ ตดั แหง่ การเขา้ ใจดว้ ยการ เพ่ือคนพิการอย่างรอบด้านและหลากหลาย ติดตามบรรณาธิการแห่ง thisable.me กลับบ้านแถวเอกมัยด้วย > นักศึกษาตาบอดสามารถร่วมชั้นเรียน ขนสง่ สาธารณะอย่างรถไฟฟ้า กับนักศึกษาท่ัวไปได้  แสดงให้เห็นถึงความเท่าเทียม ของโอกาสทางการศึกษา “เราอยากบอกให้คนพิการออกมาใช้ชีวิต  มันก็เป็นหน้าที่ ของคณุ สว่ นหนง่ึ ทตี่ อ้ งออกมาใชช้ วี ติ ใหเ้ ขาเหน็  วา่ มนั มปี ญั หานะ ไม่มีใครเห็นหรอกถ้าคุณอยู่บ้าน  ใครจะมาตระหนักว่าคนพิการ ตอ้ งขน้ึ รถไฟฟา้ ดว้ ยลฟิ ต ์ การใชบ้ นั ไดเลอ่ื นดว้ ยวลี แชรม์ นั ล�ำบาก ขนาดไหน ถา้ เขาไมเ่ หน็ วา่ คณุ ตอ้ งหามลงมาจากบนั ไดเลอื่ นเขาก็ ไม่รู้หรอก”  หนูกล่าวขณะที่ฉันและเธอยืนรอรถไฟฟ้าใต้ดินอยู่ที่ สถานหี ว้ ยขวาง 90

91

“เราว่ามันไม่ใช่ความผิดเขาเลยท่ีจะมองข้ามคนพิการไป เพราะมันไม่เห็น กต็ อ้ งให้เวลาท้งั สองฝา่ ย เราวา่ ตอ้ งปรับกนั ทง้ั คู่ ปรบั ทง้ั หมด ตง้ั แตแ่ นวคดิ ของรฐั เลย ใหต้ ระหนกั วา่ คนพกิ ารตอ้ ง ใชช้ วี ติ ไดด้ ว้ ยตวั เอง ไมไ่ ดร้ อแคค่ วามชว่ ยเหลอื อยา่ งเดยี ว หลาย นโยบายของรฐั ยงั เปน็ การชว่ ยคนพกิ ารแบบสงเคราะหอ์ ย ู่ เชน่  ได้ เบย้ี ยงั ชพี เดอื นละ ๘๐๐ บาท ใครจะใชพ้ อ  หรอื รถไฟฟา้ มคี วาม พยายามท�ำที่ดี  แต่ตอนท่ีเราไปนั่งรถไฟฟ้าที่ญ่ีปุ่นก็ยังมีช่อง แตะบตั รโดยสารนะ แตใ่ หญห่ นอ่ ยใหว้ ลี แชรเ์ ขา้ ได ้ คนพกิ ารทน่ี นู่ ก็ใช้ชีวิตเหมือนคนปรกติท่ัวไป  แต่ของไทยไม่ใช่  ต้องมีการบอก ยามให้เปิดให้  เป็นประตูแม่เหล็กท่ีต้องเปิดจากในห้องบังคับการ อย่างน้คี นพกิ ารจะใช้ชวี ิตตามปรกตดิ ว้ ยตวั เองไดย้ งั ไง” ระหวา่ งสถานหี ว้ ยขวางมาสขุ มุ วทิ  ฉนั จ�ำไมไ่ ดด้ ว้ ยซ้�ำวา่ เธอ ตอ้ งพดู ประโยค “ขอโทษนะคะ” ไปกคี่ รง้ั  แมด้ เู หมอื นวา่ เธอจะได้ ลูกหนู  นักศึกษาผู้ใช้เว็บไซต์ และมีความมุ่งมั่นท่ีจะใช้ความรู้จากคณะ ท่ีก�ำลังศึกษาอยู่ในการช่วยเหลือคนอ่ืนต่อ > หนูใช้รถไฟฟ้าใต้ดิน ในการเดินทางกลับบ้าน 92

ออกมาใชช้ ีวติ ดว้ ยตวั เองจรงิ  ๆ แตข่ นั้ ตอนการจะใชช้ วี ติ แตล่ ะขน้ั ฉันอยากฝากอะไรถงึ คณุ นั้นต้องขอความช่วยเหลือจากคนอ่ืนนับไม่ถ้วน    ไม่ใช่ตัวเธอทำ� ไม่ได้ แต่เพราะอุปกรณ์ท่ีไว้ใช้อ�ำนวยความสะดวกคนพิการเหล่า ฉันและบรรณาธิการของ thisable.me ก�ำลังยืนรอรถไฟฟ้า  น้ันไม่ได้ช่วยอำ� นวยความสะดวกให้เธอเลย ย่ิงเป็นการเพ่ิมภาระ เพื่อท่ีจะไปยังสถานีเอกมัย  ระหว่างยืนรอมีชายคนหนึ่งยกคิว ดว้ ยซำ้� ของเขาเพื่อให้หนูได้ข้ึนรถไฟฟ้า แต่เธอปฏิเสธด้วยนำ�้ เสียงสุภาพ และดูเหมือนเขาจะเข้าใจ ท้ังเขาและเธอต่างย้มิ ให้กัน แล้วยืนรอ “การทจ่ี ะไปขอใหเ้ ขาชว่ ยในการเปดิ ประตทู กุ ครง้ั มนั กล็ ำ� บาก รถไฟฟ้าทีจ่ ะพาเราไปยังสถานที ีต่ ้องการ บางวันท่ีเราท�ำงานหนัก  เราก็เหน่ือยเหมือนคนท่ัวไป  เหน่ือยจน ไม่อยากจะพูดอะไรแล้ว  แต่เราก็ต้องไปบอกให้เขาเปิดประตูให้ เรามาถึงสถานีเอกมัย  สถานีท่ีข้ึนช่ือว่าปราบเซียนส�ำหรับ ขนาดลิฟต์ยังล็อกเลย  เวลาเราไปใช้แต่ละทีต้องมีการวอไปทั่ว การกลับบ้านทุกครั้งของหนู  ยามท่ีสถานีดูเหมือนจะคุ้นเคยกับ สถาน ี  เราจำ� ไดเ้ ลยไดย้ นิ พเี่ ขาพดู วา่ คนพกิ ารมาแลว้  ซง่ึ คนพกิ าร บรรณาธกิ ารของเราเป็นอยา่ งด ี  เรายนื รอกนั สกั พกั เนอื่ งจากตอ้ ง มาแลว้ ยงั ไง ถา้ เราสามารถใชไ้ ดส้ ะดวก เราจะบอกท�ำไม จะตอ้ ง ให้ยามท่ีสถานีวอให้เจ้าหน้าที่มาไขบันไดเลื่อนเสียก่อน  เพราะ มกี ารวอไปทว่ั สถานที ำ� ไม  เรากก็ ลวั นะถา้ ทำ� หนา้ เหวยี่ งใสเ่ ขาแลว้ สถานีเอกมัยนั้นมีบันไดเลื่อนข้ึนอย่างเดียว  ไม่มีเลื่อนลง  การจะ เขาไมช่ ว่ ยเปิดลฟิ ต์ให้เรา แลว้ เราจะกลับบ้านยงั ไง” ใช้แต่ละทีต้องมีการไขเพื่อปรับโหมดให้เป็นโหมดลง    หนูปรับ วีลแชร์ของเธอให้ล็อกเพื่อป้องกันการเคลื่อนที่  ก่อนยามประจ�ำ สถานีท้ังสองคนจะยกเธอข้ึนและลงบันไดเลื่อน    ฉันมองภาพนั้น อย่างตกตะลึง  ได้แต่นึกเปรียบเทียบว่ามันเหมือนเป็นการลงจาก ยอดดอยอนิ ทนนทใ์ นดา้ นความรสู้ กึ ของหน ู ถา้ เราพดู กนั ในดา้ นน้ี ค�ำพูดน้กี ็คงไม่เกินจริงสักเท่าไร “คุณจะได้อะไรจากการมาอ่านเว็บไซต์เหรอ    อย่างน้อย คุณอาจจะเข้าใจความแตกต่างมากขึ้น  ว่าคนไม่ได้มีแบบเดียว ถ้าเข้ามาใน  thisable.me  คุณจะได้เห็นความหลากหลายในโลก ใบน้”ี ข้อความสุดท้ายที่  thisable.me  อยากบอกกับ คณุ ทุกคน   93

ประมง “ฟน้ื ”  อาหารอินทรยี ์สูเ่ มอื งใหญ่ 94

บา้ น  ด้วยสภาพภูมิประเทศของไทยอยู่ติดกับทะเล  “อาชีพประมง”  ก็คงเป็นอีกหนึ่งอาชีพที่อยู่คู่คนไทยมายาวนาน  แต่การประมงพาณิชย์ท่ีท�ำร้ายทะเลก็เป็นอีกหน่ึงปัญหา  ที่ชาวประมงทั้งสามจังหวัด  ประกอบไปด้วย  กระบ่ี  พังงา  และภูเก็ต  ร่วมมือกันกวาดล้างการท�ำประมงแบบพาณิชย์ที่ผิดกฎหมาย  เพื่อเปล่ียนแปลงธรรมชาติให้กลับมาดีดังเดิม  โดยชาวประมงจะออกเรือกันเป็นคู่  ซ่ึงล้วนเป็นคนในครอบครัว   สลิลทพิ ย์ ด�ำรงมหาสวสั ด์ิ   ทศพร จติ รส์ มสุข 95

ล่ินปลาหมึกสด ๆ  ที่ก�ำลังย่างอยู่ชวนให้คนที่เดินไป เดินมาอดใจเดินผ่านหน้าร้านนี้ไปไม่ได้  ทว่าส่ิงท่ี สะกดสายตาของฉันให้หยุดนิ่งอยู่กับที่กลับคือ ดวงตากลมโตสีด�ำของกุ้งในกะละมังน้ี  ตาของมัน  ก นั้นยังด�ำสนิทและกลมดิก ช่วงหัว  และล�ำตัวยังติดกันแน่น  เปลือกมัน  > กุ้งแชบ๊วยท่ีชาวบ้านจับได้ วาวใส  มันดูสดเกินค�ำนิยามใดที่ถูกสอนให้ใช้ยามเดินตลาด  ขณะท่ีเราก�ำลังลงพ้ืนที่  กุ้งตัวสีส้มเหล่านี้  บังหมานบอกเราว่า สด  จนเม่ือจ้องเข้าไปในตานาน ๆ  คล้ายกับว่ามันยังมีชีวิตแล้ว  “มันสดมากเลยนะเพราะเพิ่งจับขึ้นมานี่ไง” มองกลับมาพร้อมถามว่า “อยากรู้ม้ัยว่าเกิดอะไรขึ้นเมื่อ ๒ วัน บังมะเหน่ง ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชน  ทแี่ ล้ว” อ�ำเภอแหลมสัก  จังหวัดกระบ่ี  โชว์ปลาสาก  หรือปลานํ้าดอกไม้ท่ีเพ่ิงจับได้ “นี่ยังไม่ใหญ่นะ  ตัวใหญ่จริงจับหางชูสุดมือ หัวปลายังแตะพื้น” 96

เราชาวเลอยกู่ ับปลา ช่วยกันแกะออกจากอวนอย่างขะมักเขม้น ถึงแม้น่ีจะเป็นการวาง อวนครง้ั ที ่ ๒ แลว้  แต่ก็ยังมสี ัตว์น�้ำติดข้นึ มาจำ� นวนมาก กงุ้ แชบว๊ ยตวั หนงึ่ กำ� ลงั แหวกวา่ ยอยใู่ นทอ้ งทะเลของอา่ วพงั งา   ใกล้กับเกาะนากายา  มันเป็นกุ้งชนิดหน่ึงท่ีพันธุ์ไม่ใหญ่มากนัก มาโนช ชอ่ แตง หรอื บงั โหลน ชาวประมงพน้ื บา้ นอา่ วพงั งา และมน่ั ใจวา่ ตวั เองไมเ่ คยผา่ นการแชบ่ ว๊ ยมากอ่ น จำ� ไดก้ เ็ พยี งเปน็ บอกว่า  เนื่องจากวันนี้เป็นวันแรม  ๑  ค่�ำหรือช่วงน้�ำใหญ่  ช่วงท่ี ช่ือที่เพี้ยนมาจากชาวจีนท่ีเรียกตามสีเขียวอมม่วงของหางตัวเอง ระดบั นำ้� ทะเลขนึ้ และลงตา่ งกนั มาก ทำ� ใหค้ ลนื่ แรงกวา่ ปรกต ิ อวน เทา่ น้ัน  จงึ เดนิ เรว็ มาก ชว่ ยพาสตั วน์ ำ�้ มาตดิ เยอะ ชาวประมงเลยพรอ้ มใจ กันออกเรือตั้งแต่เช้าตรู่    เมื่อกวาดตามองรอบด้านก็จริงตามที่ มันปล่อยตัวไปกับเกลียวคลื่นสักพัก  รู้ตัวอีกทีก็ชนเข้ากับ บังโหลนพูด  เพียงนับรอบด้านของเรือล�ำนี้  ระหว่างภูเขาหินปูนที่ ตาขา่ ยอะไรสกั อยา่ ง ทนั ใดนนั้ ทงั้ หนวดและขากพ็ นั ไปตดิ กบั สาย รายลอ้ มอย ู่ กเ็ หน็ หวั เรอื โทงทพ่ี นั ผา้ หลากสตี า่ งกนั ไมต่ ำ�่ กวา่  ๒๐ ลำ� เชือกแต่ละช่อง ท้ังที่ตาอวนน้ีก็มีขนาดใหญ่ถึง ๔.๒๐ เซนติเมตร แตม่ นั กไ็ มส่ ามารถหนไี ปไดเ้ ลย มนั ไดแ้ ตม่ องเพอื่ นรว่ มชะตากรรม ระหว่างท่ีพ่อบ้านชาวประมงออกเรือ  เหล่าแม่บ้านชาว ทต่ี ดิ อยตู่ ามชอ่ งตา่ ง ๆ กอ่ นทจ่ี ะโดนดงึ ขนึ้ ไปตามอวนลอยสามชน้ั ประมงหากไมไ่ ดอ้ อกเรอื ไปเปน็ ผชู้ ว่ ยดว้ ยกนั แลว้ กจ็ ะอยบู่ า้ นชว่ ย น ้ี แลว้ ภาพความทรงจำ� สดุ ทา้ ยก็คอ่ ย ๆ ดับลง ซอ่ มแซมเครอื่ งมอื  มดั ปมสว่ นทโี่ ดนปะการงั บาดขาด รอ้ ยทนุ่ ลอย ใส่อวน  เตรียมเคร่ืองมือให้พร้อมอยู่เสมอ    หรือหากว่างเว้นจาก “น่ี ตัวนี้น่ีสดมากเลย”  งานกจ็ ะมาจบั กลมุ่ คยุ กนั  แบง่ ปนั สถานทจี่ บั ปลา หรอื รบั จา้ งแกะ ชาวประมงชมุ ชนบา้ นหนิ รม่ ชกู งุ้ แชบว๊ ยตวั สเี หลอื งทเี่ พง่ิ แกะ หอยกะพงเพือ่ เปน็ รายได้อกี ทาง จากอวนให้ดู    ด้วยสีของล�ำตัวอาจท�ำให้ใครเข้าใจผิดว่าเป็นกุ้ง เสียหรือเปล่า  แต่คนในท้องท่ีขอยืนยันว่านี่ต่างหากคือกุ้งแชบ๊วย โดยปรกตแิ ลว้ หากเปน็ ชว่ งนำ้� ตายหรอื ชว่ งนำ�้ นงิ่ จะไมส่ ามารถ คณุ ภาพดสี สี วย ตามชอื่ ภาษาองั กฤษเรยี กกนั วา่  Banana prawn จบั กงุ้ ได ้ แตภ่ ายหลงั มานช้ี าวประมงคน้ พบวธิ กี ารถว่ งอวน คอื ให้ นอกจากกุ้งแชบ๊วย สัตว์นำ�้ ส่งออกหลักของท่ีนี่แล้ว บนเรือ อวนอยู่กับที่  แต่ไปวางไว้ในบริเวณที่กุ้งจะเดินมาหาเอง  ท�ำให้ หวั โทง เรอื ประมงทอ้ งถนิ่ ขนาดเลก็ ลำ� น ้ี ยงั มกี งุ้ มา้ ลายตวั สแี ดงสด สามารถจับกุ้งได้ตลอดปี  ซึ่งวิธีน้ีใครจะจับได้มากหรือน้อยก็ และปลาครดู คราดปะปนมาดว้ ย โดยมชี าวประมงและผชู้ ว่ ยกำ� ลงั ขึน้ อยูก่ ับวา่ ใครจะสังเกต ใครจะรูจ้ กั ทะเล รจู้ กั กงุ้ มากกว่ากัน ถึง เดาใจมนั ถูก 97

“ไมป่ ลอ่ ยใหก้ งุ้ พกั อยา่ งน ้ี จะมพี อใหจ้ บั หรอื คะ” ฉนั ถามขนึ้ นอกจากอวนลอยสามช้ันแล้ว  เคร่ืองมือจับปลาของกระบ่ี ด้วยความสงสยั อีกอย่างคือเบ็ดราว  โดยเบ็ดหน่ึงชุดหรือหนึ่งตับจะมี  ๒๐๐  ตา แต่ละตาจะห่างกัน  ๓  เมตร  หรือตับหนึ่งยาว  ๖๐๐  เมตร    แม้ “มที กุ วนั  ทกุ เดอื น ทกุ ปแี หละ  ผมไปวาง พอ่ กว็ าง  กอ่ นน้ี เคร่ืองมือชนิดน้ีจะสามารถจับปลาท่ีมีขนาดใหญ่  แต่ก็มีความ พอ่ ของพ่อก็ไปวางดว้ ย มีตลอด” อนั ตรายอยา่ งมาก ทงั้ เบด็ อาจเกยี่ วโดนแขนหรอื ตวั ของชาวประมง เอง และการสาวเบ็ดกต็ อ้ งใช้แรงส้กู บั ปลาไม่ใช่น้อย ก้อเดช ช่อแตง  หรือบังเดช  หน่ึงในหัวหน้าแพปลาชุมชน บา้ นหนิ รม่ ยนื ยนั วา่ ไมต่ อ้ งกลวั กงุ้ จะหมด ดว้ ยเพราะสมาชกิ ในแพ “อยา่ งกระเบนนจ่ี ะซนมาก แรงมนั เยอะ ตอนเกบ็ สายเบด็ น่ี ปลาแหง่ นลี้ ้วนใช้เครอ่ื งมอื ประมงพนื้ บา้ นทีเ่ ปน็ มติ รต่อสตั ว์น�ำ้ วัย บอกได้เลยว่าปลาอะไร    เบ็ดก็อันตราย  เงี่ยงมันก็ต้องระวัง  มัน อ่อนเป็นเคร่ืองมือดักจับ  ไม่ใช่เคร่ืองมือไล่ล่า  จึงท�ำให้มีกุ้งโต แหลม เก่ยี วมือ เก่ยี วแขน ใครใชใ้ หม ่ ๆ นีไ่ ด้เลือดเปน็ ประจำ� ” ทดแทนกนั อยู่เสมอ กอ้ หลาด อดี เกดิ  หรอื บงั มะเหนง่  ชาวประมงพนื้ บา้ นกระบี่ พอใกล้ช่วงบ่าย  ๓  โมง  ชาวประมงอ่าวพังงาก็ทยอยกัน พูดพร้อมแบมือให้เห็นรอยด้านและแผลถลอกตามข้อนิ้วท่ีสะสม เข้าฝั่ง นำ� กระติกนำ�้ แข็งที่ใส่ปลามาส่งที่แพปลา สถานที่รวบรวม มาตลอดการวางเบด็  ทแี่ มส้ วมถงุ มอื สองชน้ั แลว้ กย็ งั ปอ้ งกนั ไมไ่ ด้ สัตว์น้�ำของเหล่าสมาชิกในชุมชน  เพ่ือใช้จดบันทึกสถิติ  เก็บเป็น หลักฐาน กอ่ นจะนำ� มาแยกขนาดแลว้ ส่งขายตอ่ ไป “เคยได้มากสุด  ๔๐๐  กิโลกรัม  พวกปลากระเบนน่ีแหละ จับได้เกือบ  ๔๐  ตัว  สาวกันจนแทบไม่ไหว  ตอนเอาเรือเข้าท่านี่ “เรียกแพปลา แตใ่ นถงั น่ะกุ้งทง้ั น้ันนะ” บงั เดชพดู พรอ้ มย้ิม น�ำ้ ปร่ิมขอบเรอื เลย” อยา่ งอารมณ์ดี กลับกันอีกฝั่งหนึ่งของทะเล ที่อ่าวลึก ต�ำบลแหลมสัก ชว่ งกลางวนั ชาวประมงกจ็ ะหลบแดดตามภเู ขาหนิ ปนู  กอ่ น จงั หวดั กระบ ี่ ยามบา่ ย ๓ บา่ ย ๔ อยา่ งน ี้ คอื เวลาออกเรอื ของชาว จะเรมิ่ เดนิ เรอื ไปตามทท่ี ต่ี วั เองเลง็ ไว ้ และวางเบด็ ในชว่ งประมาณ ประมงทอ้ งถน่ิ  เพราะหากออกชา้ ไปกวา่ นน้ี ้�ำกจ็ ะลงจนไมส่ ามารถ ตี  ๑  และเร่ิมสาวเบ็ดเก็บในช่วงตี  ๔  และท�ำต่อเน่ืองไปจนหมด นำ� เรอื ออกจากท่าได้ ซึ่งกวา่ จะสาวเบด็ เก็บจนเสรจ็ ก็เปน็ เวลาฟา้ สางพอดี ออกเรอื ตอนสาย นอนคา้ งบนเรอื  จบั ปลารงุ่ สาง คอื วถิ ชี วี ติ เมอ่ื เรอื ยาวเขา้ มาเทยี บทา่  เหลา่ แมบ่ า้ นและหนมุ่  ๆ ทไี่ มไ่ ด้ ของชาวประมงท่นี ี่ ออกเรอื กจ็ ะมารอรบั  และชว่ ยยา้ ยปลาจากถงั นำ้� แขง็ ไปเกบ็ ไวร้ วม กนั ในถงั ใหญ่เพอื่ รอท�ำการแล่โดยพร้อมเพรยี งกนั 98