คลินิกจิตสังคมในระบบศาล

รายงานฉบบั สมบรู ณ์ โครงการพฒั นาวิชาการเชิงระบบเพ่ือให้คาปรึกษาด้านจิตสงั คมในระบบศาล เดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2561 – เดือนธนั วาคม พ.ศ. 2562 (ขยายเวลาดาเนินงานจนถึงเดือนมิถนุ ายน พ.ศ. 2563) เสนอ สานักสนับสนุนการควบคมุ ปัจจยั เส่ียงทางสขุ ภาพ (สานัก 2) สานักงานกองทนุ สนับสนุนการสร้างเสริมสขุ ภาพ (สสส.) จดั ทำโดย ศูนยว์ ชิ ำกำรสำรเสพตดิ ภำคเหนือ มหำวทิ ยำลยั เชยี งใหม่ 052-010401 [email protected]

สารบญั หน้ำ บทท่ี 1 ภาพรวมโครงการพฒั นาวิชาการเชิงระบบ “คลินิกจิตสงั คมในระบบศาล” 3 1.1 ควำมเป็นมำและหลกั กำรสำคญั 3 1.2 วตั ถุประสงคแ์ ละกลุ่มเป้ำหมำย 4 1.3 ผลผลติ และผลลพั ธต์ ำมวตั ถุประสงค์ 5 1.4 ประมวลกจิ กรรมสำคญั ในกำรพฒั นำเชงิ ระบบ 24 เดอื น พ.ศ. 2561-2562 6 1.5 แผนดำเนินงำนในระยะขยำยผลตำม MOU ปี พ.ศ. 2563-2565 15 บทที่ 2 ประเมินผลการพฒั นาเชิงระบบ “คลินิกจิตสงั คมในระบบศาล” 21 2.1 ผลกำรดำเนินงำนของ 5 ศำลนำรอ่ งรำยงำนต่อสำนกั งำน ป.ป.ส. 21 2.2 ผลกำรพฒั นำวชิ ำกำรเพอ่ื เพมิ่ สมรรถนะผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ 24 2.3 ผลกำรประเมนิ ควำมคดิ เหน็ ต่อคลนิ กิ จติ สงั คมของกลมุ่ เป้ำหมำยในโครงกำร 32 2.4 ผลกำรลดกระทำผดิ ซ้ำในผกู้ ระทำผดิ ทผ่ี ่ำนคลนิ กิ จติ สงั คมของศำลจงั หวดั เชยี งใหม่ 37 2.5 ผลกำรดำเนินงำนและยตุ บิ รกิ ำรของคลนิ ิกจติ สงั คมของศำลจงั หวดั นนทบุรี 29 บทที่ 3 ถอดบทเรยี นการพฒั นาเชิงระบบ “คลินิกจิตสงั คมในระบบศาล” 48 3.1 นิยำมศพั ท์ 49 3.2 นโยบำยและกฎหมำย สกู่ ำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 50 3.3 ถอดบทเรยี นกำรบรหิ ำรจดั กำรคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล 55 3.4 ผลกำรใหค้ ำปรกึ ษำและปัจจยั ควำมสำเรจ็ ของคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล 86 3.5 ขอ้ เสนอแนะเพอ่ื ควำมยงั่ ยนื และกำรขยำยผลคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล 93 ภาคผนวก -- 99 ผนวก 1 นโยบำย/กฎหมำยระดบั ชำตแิ ละระเบยี บ/คำสงั่ ของหน่วยงำนยตุ ธิ รรมทส่ี นบั สนุนควำมจำเป็น 101 และกำรดำเนินกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล ผนวก 2 หลกั สตู รแกนกลำง กำรใหค้ ำปรกึ ษำเบอ้ื งตน้ สำหรบั ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 127 ผนวก 3 คมู่ อื กำรใชร้ ะบบจดั กำรขอ้ มลู กำรปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 129 ผนวก 4 แบบสอบถำมเพ่อื ประเมนิ โครงกำรและถอดบทเรยี นจำก 5 ศำลนำรอ่ งรว่ ม MOU 130 รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 2 / 145

บทที่1 ภาพรวมโครงการพฒั นาวิชาการ “คลินิกจิตสงั คมในระบบศาล” 1 1.1 ความเป็ นมาและหลกั การสาคญั เดมิ ผเู้ สพ/ผตู้ ดิ ยำเสพตดิ ในประเทศไทยถอื เป็นอำชญำกร เมอ่ื ถูกจบั กุมจะถกู ดำเนนิ คดอี ำญำ ในกรณี ศำลพพิ ำกษำลงโทษกเ็ ขำ้ ส่รู ะบบเรอื นจำ เวน้ แต่ศำลพพิ ำกษำรอกำรลงโทษหรอื รอกำรกำหนดโทษและกำหนด เงอ่ื นไขคมุ ประพฤตกิ จ็ ะเขำ้ สรู่ ะบบคุมควำมประพฤติ ต่อมำในปี พ.ศ. 2530 นักวชิ ำกำรดำ้ นสุขภำพและนัก บำบดั ต่ำงเหน็ ตรงกนั วำ่ ผทู้ เ่ี สพ/ตดิ ยำเสพตดิ ใหโ้ ทษเป็นผมู้ อี ำกำรป่วยทำงจติ มใิ ช่อำชญำกรจงึ ควรแกไ้ ขฟ้ืนฟู ดำ้ นอำรมณ์ จติ ใจ บุคลกิ ภำพ และพฤตกิ รรมมำกกวำ่ ลงโทษทำงอำญำ เพรำะกำรลงโทษจำคกุ ไมก่ ่อใหเ้ กดิ ผลดตี ่อผเู้ สพ/ตดิ ยำเสพตดิ และสงั คมโดยรวม แนวควำมคดิ ดงั กล่ำวมอี ทิ ธพิ ลต่อนกั กฎหมำยและบุคลำกรใน กระบวนกำรยตุ ธิ รรม ในปี พ.ศ. 2532 ไดม้ กี ำรแกไ้ ขเพมิ่ เตมิ ประมวลกฎหมำยอำญำ มำตรำ 56 วรรคสอง โดย เพมิ่ เงอ่ื นไขกำรคมุ ประพฤตโิ ดยใหไ้ ปรบั กำรบำบดั รกั ษำกำรตดิ ยำเสพตดิ ใหโ้ ทษ ณ สถำนทแ่ี ละตำมระยะเวลำ ทศ่ี ำลกำหนด อยำ่ งไรกต็ ำม สถำนทบ่ี ำบดั รกั ษำหรอื แกไ้ ขฟ้ืนฟูผตู้ ดิ ยำเสพตดิ มเี พยี งไมก่ แ่ี ห่งขณะทผ่ี เู้ สพ/ตดิ ยำเสพตดิ มจี ำนวนมำกเป็นเรอื นแสน ในปี พ.ศ. 2534 ไดม้ กี ำรประกำศใชพ้ ระรำชบญั ญตั ฟิ ้ืนฟูสมรรถภำพผตู้ ดิ ยำเสพตดิ พ.ศ. 2534 กฎหมำยดงั กล่ำวใหถ้ อื ว่ำผูเ้ สพ/ตดิ ยำเสพตดิ เป็นผปู้ ่วย จำตอ้ งเขำ้ สกู่ ระบวนกำรแกไ้ ขฟ้ืนฟูแทนกำรลงโทษ ทำงอำญำ แต่ในทำงปฏบิ ตั ยิ งั ไมม่ กี ำรนำกฎหมำยดงั กลำ่ วมำใชบ้ งั คบั อย่ำงเป็นรปู ธรรมเน่อื งจำกจำกดั ดว้ ย สถำนฟ้ืนฟู จนกระทงั่ ปี พ.ศ. 2545 ไดม้ กี ำรตรำพระรำชบญั ญตั ฟิ ้ืนฟูสมรรถภำพผตู้ ดิ ยำเสพตดิ พ.ศ. 2545 ขน้ึ แทนกฎหมำยฉบบั เดมิ โดยกำหนดใหผ้ กู้ ระทำควำมผดิ เฉพำะขอ้ หำเกย่ี วกบั ยำเสพตดิ ทไ่ี มร่ ำ้ ยแรง เช่น เสพยำ เสพตดิ เสพและมไี วใ้ นครอบครองซง่ึ ยำเสพตดิ จำนวนเลก็ น้อย หรอื เสพและจำหน่ำยยำเสพตดิ จำนวนเลก็ น้อย และเป็นกำรกระทำควำมผดิ ครงั้ แรก ใหศ้ ำลมคี ำสงั่ ส่งตวั ผตู้ อ้ งหำเขำ้ กระบวนกำรฟ้ืนฟูสมรรถภำพเป็นระบบ บงั คบั บำบดั แกไ้ ขฟ้ืนฟู โดยมแี นวคดิ วำ่ ผตู้ ดิ ยำเสพตดิ เป็นผปู้ ่วยทำงอำรมณ์จติ ใจจะตอ้ งฟ้ืนฟู วธิ กี ำรฟ้ืนฟู สมรรถภำพเป็นบทบำทของฝ่ำยบรหิ ำร หำกฟ้ืนฟูสมรรถภำพไมส่ ำเรจ็ พนกั งำนสอบสวนกจ็ ะนำตวั ผตู้ อ้ งหำ กลบั ไปสอบสวนส่งอยั กำรฟ้องคดยี งั ศำลต่อไป คลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลนบั เป็นนวตั กรรมทส่ี ำคญั ของระบบยตุ ธิ รรมในประเทศ ไทยสอดคลอ้ งกบั กำรปฏริ ปู นโยบำยและกฎหมำยยำเสพตดิ แบบใหมเ่ ชงิ มนุษยธรรมทส่ี ำมำรถตอบสนองต่อ ปัญหำของผกู้ ระทำผดิ เพอ่ื แกไ้ ขฟ้ืนฟูบุคคลทเ่ี ขำ้ ส่กู ระบวนกำรยตุ ธิ รรมทนั ทใี นชนั้ ฝำกขงั และประกนั ตวั ระหว่ำงกำรสอบสวน นอกจำกวตั ถุประสงคเ์ พ่อื ผอ่ นคลำยควำมเครยี ดจำกคดคี วำมแลว้ กำรให้คำปรกึ ษำดำ้ น จติ สงั คมยงั ชว่ ยจงู ใจผตู้ อ้ งหำคดเี สพยำเสพตดิ ใหเ้ ขำ้ ส่กู ำรบำบดั รกั ษำและแกไ้ ขปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรมไปใน ทำงบวก ใหม้ ชี วี ติ อยกู่ บั ครอบครวั และสงั คมโดยปกตสิ ุข รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 3 / 145

คลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลจงึ ถอื เป็นทำงเลอื กหน่งึ ของกระบวนกำรยตุ ธิ รรม สมำนฉนั ทเ์ พอ่ื กำรเบย่ี งเบนคดอี อกจำกกระบวนกำรยตุ ธิ รรมเชงิ อำญำอนั สบื เน่อื งมำจำกปัญหำนกั โทษลน้ คุก โดยเฉพำะคดเี สพยำเสพตดิ ซง่ึ สะทอ้ นควำมเป็นมติ รของกระบวนกำรยตุ ธิ รรมแบบใหมใ่ นกำรแกไ้ ขคนทก่ี ระทำ โดยผดิ พลำดและคนื คนดสี ่สู งั คมทพ่ี น้ ไปจำกยำเสพตดิ อยำ่ งเดด็ ขำดอน่งึ เพอ่ื ประสทิ ธภิ ำพทด่ี ยี ง่ิ ขน้ึ ของบรกิ ำร ชว่ ยเหลอื สงเครำะหผ์ ตู้ อ้ งคดใี นคลนิ ิกจติ สงั คมบำบดั ในระบบศำล ศำลจงึ เปิดกวำ้ งหำพนั ธมติ รและทำงำนใน ลกั ษณะสหสำขำวชิ ำชพี (Multi-disciplinary) ทจ่ี ะรวมทรพั ยำกรและควำมเชย่ี วชำญต่ำงสำขำทจ่ี ะเรง่ แกไ้ ข บุคคลทต่ี กอยใู่ นสำยพำนกระบวนกำรยตุ ธิ รรม เน่อื งจำกระบบยตุ ธิ รรมปัจจบุ นั จะเรมิ่ แกไ้ ขฟ้ืนฟูบคุ คลทต่ี กอยู่ ในกระบวนกำรยตุ ธิ รรมเมอ่ื ศำลพพิ ำกษำลงโทษปรบั เมอ่ื ศำลพพิ ำกษำรอกำรกำหนดโทษหรอื รอกำรลงโทษ และคมุ ประพฤติ หรอื เมอ่ื ศำลพพิ ำกษำจำคุกเขำ้ ส่รู ะบบรำชทณั ฑซ์ ง่ึ อำจ จะชำ้ เกนิ ไป ภำยใตบ้ นั ทกึ ขอ้ ตกลงว่ำดว้ ยควำมรว่ มมอื เพอ่ื กำรพฒั นำระบบกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมแก่ ผตู้ อ้ งหำคดยี ำเสพตดิ และคดคี วำมรนุ แรงในครอบครวั ในระบบศำล ระหว่ำง สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรม ศำลอำญำ ธนบรุ ี ศำลจงั หวดั เชยี งใหม่ ศำลจงั หวดั นนทบุรี ศำลจงั หวดั ตลงิ่ ชนั ศำลจงั หวดั ปทุมธำนี กรมสุขภำพจติ กรมกำรแพทย์ กรมคุมประพฤติ กรมกจิ กำรสตรแี ละสถำบนั ครอบครวั สำนกั งำนกองทนุ สนบั สนุนกำรสรำ้ ง เสรมิ สุขภำพ (สสส.) และสำนกั งำนคณะกรรมกำรป้องกนั และปรำบปรำมยำเสพตดิ (ป.ป.ส.) เพ่อื ทจ่ี ะรว่ มมอื กนั ดำเนินงำนอยำ่ งต่อเน่อื งในช่อื โครงกำร “พฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพ่อื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล” มี ระยะเวลำดำเนินงำน 2 ปี (พ.ศ. 2561-2562) 1.2 วตั ถปุ ระสงคแ์ ละกล่มุ เป้าหมาย โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพ่อื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล รบั ผดิ ชอบดำเนินงำนโดย ศนู ยว์ ชิ ำกำรสำรเสพตดิ ภำคเหนือ มหำวทิ ยำลยั เชยี งใหม่ รว่ มกบั คณะทำงำนสหวชิ ำชพี ดำ้ นสุขภำพจติ จำก สถำบนั กลั ยำณ์รำชนครนิ ทร์ กรมสุขภำพจติ ประกอบดว้ ยเน้อื งำนวชิ ำกำร 3 ดำ้ น ใน 3 วตั ถุประสงค์ ไดแ้ ก่ วตั ถุประสงคท์ ่ี 1. เพอ่ื ปรบั ปรงุ ระบบขอ้ มลู สำหรบั กำรประเมนิ ผลบรกิ ำรคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล วตั ถุประสงคท์ ่ี 2. เพ่อื ปรบั ปรงุ หลกั สตู รแกนกลำงสำหรบั ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ วตั ถุประสงคท์ ่ี 3. เพอ่ื ถอดบทเรยี นรปู แบบคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล อำ้ งองิ ตำมเอกสำรทศิ ทำง เป้ำหมำย และยทุ ธศำสตร์ สสส. ระยะ 10 ปี (พ.ศ. 2555-2564) โครงกำร พฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพ่อื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลแก่ผตู้ อ้ งหำคดยี ำเสพตดิ และคดคี วำม รนุ แรงในครอบครวั น้มี คี วำมสอดคลอ้ งกบั ทศิ ทำงเป้ำหมำยและยทุ ธศำสตร์ 10 ปี (พ.ศ. 2555-2564) ของ สสส. ในเป้ำหมำยเฉพำะท่ี 8 และ 9 โดยเป้ำหมำยเฉพำะท่ี 8 ระบุว่ำจะเพม่ิ สดั สว่ นของคนไทยอำยุ 15 ปีขน้ึ ไปทม่ี ี ควำมสุขในกำรดำรงชวี ติ ภำยใตด้ ชั นีประชำชนมสี ุขภำวะทำงจติ ทด่ี ี มคี วำมหวงั และมพี ลงั ในกำรดำเนินชวี ติ เช่อื วำ่ คนในสงั คมมคี วำมรกั และควำมสมำนฉนั ท์ รวมถงึ ในเป้ำหมำยเฉพำะท่ี 9 ระบุวำ่ จะเพมิ่ สดั ส่วนของ ครอบครวั อบอุ่น รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 4 / 145

นอกจำกน้ี สสส. ยงั มงุ่ เน้นกำรเสรมิ และสำนพลงั ภำคเี ครอื ขำ่ ยทงั้ ภำครฐั เอกชน ประชำสงั คม และ ชุมชนทอ้ งถน่ิ เพอ่ื บรรลุเป้ำหมำยเชงิ ยุทธศำสตรร์ ว่ มกนั นอกจำกน้ี โครงกำรน้ยี งั สอดคลอ้ งกบั ยทุ ธศำสตร์ เฉพำะของ สสส. ในกำรพฒั นำขดี ควำมสำมำรถของบุคคลและองคก์ รใหเ้ ทำ่ ทนั ต่อพลวตั ร ในขอ้ 5.2.1 พฒั นำ ขดี ควำมสำมำรถของบคุ คลและองคก์ รใหเ้ ทำ่ ทนั พลวตั รของปัจจยั ต่ำงๆ ทก่ี ระทบต่อสขุ ภำพ รวมทงั้ ใหม้ ขี ดี ควำมสำมำรถในกำรทำงำนเชงิ รกุ ทงั้ งำนเฉพำะดำ้ นและกำรบรู ณำกำรเชอ่ื มโยงขำ้ มภำคส่วน ทงั้ รฐั วชิ ำกำร เอกชน ประชำสงั คม องคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถนิ่ ชมุ ชน ฯลฯ ขำ้ มประเดน็ และขำ้ มพรมแดนในกำรสรำ้ งเสรมิ สุขภำพในระดบั ภมู ภิ ำคและระดบั โลก ในขอ้ 5.2.2 พฒั นำนวตั กรรมกำรสรำ้ งเสรมิ สุขภำพและนวตั กรรมทำง สงั คมเพ่อื ใหม้ กี ลไกและวธิ กี ำรใหมๆ่ ในกำรตอบสนองต่อปัญหำใหมๆ่ และต่อควำมตอ้ งกำรของภำคส่วนต่ำงๆ ทห่ี ลำกหลำย ทงั้ นวตั กรรมดำ้ นมำตรกำร ปฏบิ ตั กิ ำร และกจิ กำรสงั คม และในขอ้ 5.2.4 พฒั นำระบบและกลไก ทำงสงั คมทเ่ี ออ้ื ต่อกำรสรำ้ งสุขภำวะ ซง่ึ รวมถงึ ระบบและกลไกนโยบำย กฎหมำย และกลไกทำงสงั คมอ่นื ๆ ท่ี เออ้ื ต่อกำรสรำ้ งเสรมิ สขุ ภำพ โดยเฉพำะในเออ้ื ต่อกำรลดควำมเหล่อื มลำ้ ดำ้ นสุขภำวะ กล่มุ เป้ำหมำยของโครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลแก่ ผตู้ อ้ งหำคดยี ำเสพตดิ และคดคี วำมรนุ แรงในครอบครวั ประกอบดว้ ย 3 กลุ่มเป้ำหมำย ไดแ้ ก่ (1) ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ ดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล ซง่ึ เป็นบุคคลทม่ี คี ณุ สมบตั ติ ำมขอ้ กำหนดของศำลและจติ อำสำ/อำสำสมคั รช่วยงำน ศำล (2) ผรู้ บั คำปรกึ ษำ ซง่ึ เป็นผตู้ อ้ งหำคดยี ำเสพตดิ และคดคี วำมรนุ แรงในครอบครวั ทศ่ี ำลมคี ำสงั่ เขำ้ รบั คำ ปรกึ ษำ (3) วทิ ยำกรครู ก. (จำก Training of the Trainers, TOT) หมำยถงึ ผสู้ อนในหลกั สตู รแกนกลำงสำหรบั ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ โดยวตั ถุประสงคข์ องโครงกำรฯ จะสง่ ผลต่อกำรสรำ้ งเสรมิ สุขภำพของกล่มุ เป้ำหมำยท่ี (2) เป็น สำคญั 1.3 ผลผลิตและผลลพั ธต์ ามวตั ถปุ ระสงค์ วตั ถุประสงคท์ ่ี 1 เพอ่ื ปรบั ปรงุ ระบบขอ้ มลู สำหรบั กำรบรกิ ำรและกำรประเมนิ ผลบรกิ ำรของคลนิ ิกจติ สงั คม ผลผลติ ทไ่ี ดร้ บั คอื ระบบจดั กำรขอ้ มลู กำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล ซง่ึ เป็น Web-based Application ครอบคลุมขนั้ ตอน กระบวนกำร และ Roadmap กำรใหค้ ำปรกึ ษำใน 2 ระยะคอื ระยะฝำกขงั /ก่อน พพิ ำกษำ และระยะหลงั พพิ ำกษำ พรอ้ มดว้ ยเคร่อื งมอื /แบบประเมนิ สนบั สนุนกำรใหค้ ำปรกึ ษำสำหรบั ผใู้ ห้ คำปรกึ ษำและนกั จติ วทิ ยำ/นกั สงั คมสงเครำะหป์ ระจำคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลจะไดส้ อบถำมเกบ็ ขอ้ มลู กบั ผรู้ บั คำปรกึ ษำ เพอ่ื ประมวลผลลพั ธก์ ำรเปลย่ี นแปลงควำมคดิ /พฤตกิ รรมรำยงำนแก่ผพู้ พิ ำกษำประกอบดลุ พนิ ิจ ในกำรพจิ ำรณำคดี โดยรำยละเอยี ดของระบบจดั กำรขอ้ มลู กำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล แสดงใน บทท่ี 3 ของรำยงำนฉบบั สมบรู ณ์น้ี วตั ถุประสงคท์ ่ี 2. เพ่อื ปรบั ปรงุ หลกั สตู รแกนกลำงสำหรบั ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล ผลผลติ ทไ่ี ดร้ บั คอื หลกั สตู รแกนกลำงกำรใหค้ ำปรกึ ษำเบอ้ื งตน้ สำหรบั ผใู้ ห้คำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล ซง่ึ จดั ทำเป็น Package 3 Modules ไดแ้ ก่ กำรใหค้ ำปรกึ ษำเบอ้ื งตน้ กำรจดั กำรภำวะเสพตดิ และกำรให้ คำปรกึ ษำครอบครวั พรอ้ มคมู่ อื และส่อื กำรเรยี นรสู้ ำหรบั วทิ ยำกร/ผสู้ อนซง่ึ เป็นบุคลำกรสงั กดั โรงพยำบำลจติ เวช กรมสุขภำพจติ ทผ่ี ่ำนกำรอบรม Training for Trainer (ToT) จะถ่ำยทอดแก่จติ อำสำทส่ี มคั รเป็นผใู้ ห้ รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 5 / 145

คำปรกึ ษำในคลนิ ิกจติ สงั คมของศำลในระยะขยำยผล ทงั้ น้ี หลกั สตู รแกนกลำงทพ่ี ฒั นำขน้ึ ไดร้ บั กำรรบั รองจำก สำนกั งำนงำนยตุ ธิ รรม โดยสถำบนั กลั ยำณ์รำชนครนิ ทร์ กรมสขุ ภำพจติ ซง่ึ เป็นหน่วยงำนพฒั นำหลกั สตู รและ ฝึกอบรมนำรอ่ งไดผ้ ลติ ชดุ กำรเรยี นรรู้ วม 300 ชดุ ส่งมอบแก่สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมสำหรบั แจกจำ่ ยแก่ศำลอำญำ ศำลจงั หวดั ศำลแขวง และศำลเยำวชนและครอบครวั ทส่ี นใจจดั ตงั้ คลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลต่อไป โดย รำยละเอยี ดของหลกั สตู รและผลควำมพงึ พอใจของผเู้ รยี นในกำรทดลองอบรม แสดงในบทท่ี 2 และบทท่ี 3 ของ รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์น้ี วตั ถุประสงคท์ ่ี 3. เพอ่ื ถอดบทเรยี นรปู แบบคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล ผลผลติ ทไ่ี ดร้ บั คอื เอกสำรถอดบทเรยี นกำรดำเนินงำน บรบิ ทแวดลอ้ ม องคป์ ระกอบ กระบวนกำร ขนั้ ตอน ปัจจยั ควำมสำเรจ็ ขอ้ เสนอแนะ เพ่อื กำรเผยแพรแ่ ก่ศำลอำญำ ศำลจงั หวดั ศำลแขวง และศำลเยำวชนและครอบครวั ทส่ี นใจจดั ตงั้ คลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลต่อไป โดยรำยละเอยี ดของหลกั สตู รและผลควำมพงึ พอใจของผเู้ รยี นในกำรทดลอง อบรม แสดงในบทท่ี 3 ของรำยงำนฉบบั น้ี 1.4 ประมวลกิจกรรมสาคญั ในการพฒั นาเชิงระบบ 24 เดือน พ.ศ. 2561-2562 (ขยำยเวลำดำเนนิ โครงกำรจนถงึ เดอื นมถิ ุนำยน พ.ศ. 2563) นอกเหนือจำกกำรดำเนนิ พนั ธกจิ ดำ้ นกำรพฒั นำหลกั สตู รและพฒั นำระบบขอ้ มลู ตำมขอ้ กำหนดของ โครงกำรแลว้ ศูนยว์ ชิ ำกำรสำรเสพตดิ ภำคเหนือ มหำวทิ ยำลยั เชยี งใหม่ ยงั ไดเ้ พมิ่ เตมิ /เตมิ เตม็ องคค์ วำมรแู้ ละ ทกั ษะเพ่อื มำตรฐำนกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมและกำรบำบดั ในกระบวนกำรยตุ ธิ รรมผำ่ นกำรบรรยำยและ ประชมุ เชงิ ปฏบิ ตั กิ ำรโดยวทิ ยำกรผเู้ ชย่ี วชำญจำกต่ำงประเทศ ดงั ต่อไปน้ี วนั ท่ี 15 พฤศจิกายน 2561 จดั บรรยำยหวั ขอ้ จำกศำลยำเสพตดิ (Drug Court) สศู่ ำลควำมรว่ มมอื (Collaborative Court) โดยผพู้ พิ ำกษำ Desiree A. Bruce-Lyle ศำลชนั้ ตน้ เมอื งซำนดเิ อโก สหรฐั อเมรกิ ำ และ กรอบบรกิ ำรทำงจติ สงั คมทม่ี ปี ระสทิ ธภิ ำพ โดยทนำยจำเลย Sharon Salazar สำนกั ทนำยควำมสำธำรณะ เมอื ง ซำนดเิ อโก สหรฐั อเมรกิ ำ รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 6 / 145

พนั ธกจิ ของศำลยำเสพตดิ มสี องดำ้ นคอื (1) กำรพฒั นำชวี ติ ของผกู้ ระทำผดิ ทเ่ี ป็นผลจำกกำรใช/้ ตดิ สำรเสพตดิ และ (2) กำรเพม่ิ ควำมปลอดภยั ของชมุ ชนสงั คมดว้ ยกำรลดจำนวนและควำมถข่ี องอำชญำกรรมทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั สำรเสพตดิ พนั ธกจิ ทงั้ สองดำ้ นนำไปสกู่ ำรชว่ ยเหลอื ผกู้ ระทำผดิ ทเ่ี ขำ้ ร่วมโปรแกรมบำบดั และบรกิ ำรทำงจติ สงั คมในศำลยำเสพตดิ เพ่อื ดำเนินชวี ติ อยำ่ งมคี ุณภำพโดยไม่พง่ึ พงิ สำรเสพตดิ ได้ เครอ่ื งมอื ดำเนนิ งำนของศำลยำเสพตดิ ประกอบดว้ ย กำร บงั คบั บำบดั กำรกำกบั ดแู ลอยำ่ งเขม้ งวดจำกศำล กำรลงโทษ กำรทมุ่ เทและควำมรขู้ องสมำชกิ ในคณะทำงำนเชงิ ประสำน โดย Collaborative Court ใชบ้ ทลงโทษและรำงวลั จงู ใจเป็นวธิ กี ระตุน้ กำรเปลย่ี นแปลงพฤตกิ รรม บทลงโทษ มอี ำทิ ตรวจกำรใชส้ ำรเสพตดิ สม่ำเสมอ เขยี นเล่ำเร่อื งกำรเปลย่ี นควำมคดิ และพฤตกิ รรมของตนเอง ทำงำนบรกิ ำร สำธำรณะ ถกู กำหนดเวลำออกนอกทอ่ี ย่อู ำศยั ถกู เพมิ่ ระดบั กำรดแู ล จำคกุ ระยะสนั้ ๆ ขณะทร่ี ำงวลั จงู ใจ ไดแ้ ก่ ได้ รบั คำชมเชย ไดข้ ยำยเวลำออกนอกทอ่ี ยอู่ ำศยั ไดบ้ ตั รกำนลั /บตั รผ่ำนรว่ มกจิ กรรม ไดร้ บั อนุญำตใหเ้ ดนิ ทำงท่องเทย่ี ว เป็นตน้ หำกโปรแกรมบำบดั และบรกิ ำรทำงจติ สงั คมในระบบศำลถูกออกแบบไวเ้ ป็นระยะ กจ็ ะตอ้ งมเี ป้ำหมำยสำคญั ประจำแต่ละระยะเพ่อื กำรเรยี นรแู้ ละเพอ่ื ประเมนิ กำรเปลย่ี นแปลงทำงพฤตกิ รรมของผกู้ ระทำผดิ ทเ่ี ขำ้ ร่วมโปรแกรม อำทิ เป้ำหมำยสำหรบั ระยะท่ี 1 คอื กำรเขำ้ รว่ มกำรประชมุ กำรใหค้ ำปรกึ ษำ ลดละเลกิ กำรใชส้ ำรเสพตดิ และมผี ดู้ แู ล ใหก้ ำลงั ใจ/ใหค้ วำมชว่ ยเหลอื เป้ำหมำยระยะท่ี 2 คอื ยงั คงลดละเลกิ กำรใชส้ ำรเสพตดิ หำงำนทำหรอื ทำงำนทม่ี อี ยู่ อย่ำงเป็นปกติ เป้ำหมำยระยะท่ี 3 คอื เขำ้ สแู่ ผนป้องกนั กำรกลบั ไปเสพตดิ /กระทำควำมผดิ ซ้ำ เป้ำหมำยระยะท่ี 4 คอื เขำ้ สกู่ ำรดแู ลหลงั กำรบำบดั ซง่ึ ผกู้ ระทำผดิ ยงั คงตอ้ งปฏบิ ตั ติ ำมเป้ำหมำยในระยะท่ี 1-3 ต่อไป และเป็นบคุ คลตน้ แบบ ทำหน้ำทเ่ี ป็นผดู้ แู ลใหก้ ำลงั ใจ/ใหค้ วำมชว่ ยเหลอื แกผ่ กู้ ระทำผดิ ใหม่ทเ่ี ขำ้ รว่ มโปรแกรมต่อไป วนั ท่ี 15 พฤศจิกายน 2561 กำรบรรยำยหวั ขอ้ Justice Treatment กำรบำบดั ทำงจติ สงั คมสำหรบั ผมู้ ี ปัญหำสำรเสพตดิ ในระบบยตุ ธิ รรม โดยจติ แพทย์ Igor Koutsenok มหำวทิ ยำลยั แคลฟิ อรเ์ นีย-ซำนดเิ อโก เมอื ง ซำนดเิ อโก สหรฐั อเมรกิ ำ รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 7 / 145

กำรพจิ ำรณำกำรกระทำผดิ อำชญำกรรมกบั กำรใช/้ ตดิ สำรเสพตดิ ตอ้ งแยกประเดน็ ออกจำกกนั โดยมองกำรใช/้ ตดิ สำร เสพตดิ ว่ำเป็นโรคเป็นปัญหำสขุ ภำพซง่ึ ตอ้ งกำรกำรบำบดั รกั ษำ และมองกำรกระทำผดิ อำชญำกรรมวำ่ เป็นปัญหำ ควำมปลอดภยั ของสงั คมเป็นพฤตกิ รรมผดิ กฎหมำยซง่ึ ตอ้ งกำรกำกบั ดแู ลและลงโทษตำมกฎหมำย จงึ มี 4 คำถำมท่ี จะตอ้ งหำคำตอบกอ่ นดำเนนิ โปรแกรมบำบดั และบรกิ ำรจติ สงั คม ไดแ้ ก่ (1) จะบำบดั ใคร พจิ ำรณำทห่ี ลกั ควำมเสย่ี ง มงุ่ เป้ำหมำยทผ่ี กู้ ระทำผดิ ทม่ี คี วำมเสย่ี งสงู (2) จะบำบดั อะไร พจิ ำรณำทห่ี ลกั ควำมตอ้ งกำร ม่งุ เป้ำหมำยทป่ี ัจจยั กอ่ พฤตกิ รรมอำชญำกรรมและกำรใชส้ ำรเสพตดิ (3) จะบำบดั อย่ำงไร พจิ ำรณำทห่ี ลกั กำรบำบดั รกั ษำ มุ่งใชว้ ธิ กี ำร เปลย่ี นแปลงพฤตกิ รรม (4) จะบำบดั ใหด้ ไี ดอ้ ยำ่ งไร พจิ ำรณำทห่ี ลกั ควำมซอ่ื ตรง มงุ่ ปฏบิ ตั โิ ปรแกรมตำมทอ่ี อกแบบไว้ โดยเปรยี บเทยี บควำมเสย่ี งและควำมตอ้ งกำรของผกู้ ระทำผดิ ทค่ี วรไดร้ บั กำรบำบดั ทงั้ น้ี กำรบำบดั ตอ้ งมลี กั ษณะ ธรรมชำตเิ ชงิ พฤตกิ รรม โดยใชร้ ำงวลั และบทลงโทษอย่ำงมปี ระสทิ ธภิ ำพ ใหก้ ำรฝึกอบรม ฝึกปฏบิ ตั ิ ซกั ซอ้ ม สรำ้ ง ทำงเลอื กทำงสงั คม แนะนำ ใหค้ ำปรกึ ษำในสง่ิ ทถ่ี กู ทค่ี วรกระทำ สง่ เสรมิ สนบั สนุนสง่ิ ทค่ี วรทำใหแ้ กผ่ กู้ ระทำผดิ และไม่ รรี อทจ่ี ะป้อนขอ้ มลู กลบั แก่ผกู้ ระทำผดิ เม่อื จำเป็น วนั ท่ี 25 มนี าคม 2562 กำรบรรยำยแนะนำ ECHO (Extension for Community Healthcare Outcomes) โดย Dr. Miriam Komaromy, School of Medicine, University of New Mexico เพอ่ื ประยกุ ตใ์ ชก้ บั Case-based Learning ในกลุ่ม TOT/ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล และ Case Conference ซง่ึ เป็น กำรเพมิ่ ทำงเลอื กแก่หน่วยงำนดำ้ นบำบดั และวชิ ำกำรในกำรเป็นพเ่ี ลย้ี งและใหค้ ำแนะนำต่อเน่อื งแก่ผใู้ ห้ คำปรกึ ษำผ่ำนรปู แบบ ECHO Tele-supervision ECHO (Extension for Community Healthcare Outcomes) พฒั นำขน้ึ โดยมหำวทิ ยำลยั New Mexico ประเทศ สหรฐั อเมรกิ ำ เป็นโมเดลกำรเรยี นรขู้ องแพทยแ์ ละบคุ ลำกรสำธำรณสขุ ดว้ ยกำรใชป้ ระโยชน์จำกเทคโนโลยกี ำรเรยี นรู้ และกำรสอ่ื สำรทำงไกลทเ่ี ชอ่ื มโยงผเู้ ชย่ี วชำญกบั ผปู้ ฏบิ ตั ทิ อ่ี ยหู่ ำ่ งไกลจะสำมำรถปรกึ ษำและไดแ้ นวทำงกำรรกั ษำเพ่อื รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 8 / 145

เพมิ่ ประสทิ ธภิ ำพบรกิ ำรทำงกำรแพทยแ์ ละกำรดแู ลผปู้ ่วยในพน้ื ท่หี ่ำงไกลและขำดแคลนผเู้ ชย่ี วชำญ โดยในโครงกำร พฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบสำหรบั คลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลครงั้ น้ี มแี ผนทจ่ี ะประยุกตใ์ ช้ ECHO Model ในรปู แบบ Tele-Supervision สำหรบั Case-based Learning ในกล่มุ TOT/ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล และ Case Conference ซง่ึ เป็นกำรเพม่ิ ทำงเลอื กแกห่ น่วยงำนดำ้ นบำบดั และวชิ ำกำรในกำรเป็นพเ่ี ลย้ี งและใหค้ ำแนะนำต่อเน่อื ง แก่ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ วนั ที่ 26 มนี าคม 2562 กำรอบรมเชงิ ปฏบิ ตั กิ ำรเรอ่ื ง Trauma/PTSD and Impact on Substance Use Disorders โดย Julie Rosen, LISW และ ผศ. ดร. สมบตั ิ ตำปัญญำ คณะแพทยศำสตร์ มหำวทิ ยำลยั เชยี งใหม่ เพอ่ื เพมิ่ ควำมรแู้ ละทกั ษะสำหรบั คดั กรองและส่งต่อผเู้ ขำ้ รบั คำปรกึ ษำในคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล บำดแผลทำงจติ ใจสง่ ผลกระทบต่อพฤตกิ รรมเสพตดิ เพ่อื ทำควำมเขำ้ ใจผมู้ ปี ัญหำยำเสพตดิ มำกยง่ิ ขน้ึ รวมถงึ เพม่ิ ควำมรแู้ ละทกั ษะสำหรบั คดั กรองและสง่ ต่อผเู้ ขำ้ รบั คำปรกึ ษำในคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล ตลอดจนกำรสง่ ต่อเพอ่ื บำบดั รกั ษำ โดยบำดแผลทำงใจและควำมเครยี ดผดิ ปกตหิ ลงั เกดิ ประสบกำรณ์รำ้ ยแรงซง่ึ มที งั้ บำดแผลใหญแ่ ละ บำดแผลเลก็ เชน่ ถกู ละเลยทอดทง้ิ ไมไ่ ดร้ บั กำรตอบสนองตำมควำมจำเป็นพน้ื ฐำนของชวี ติ ไมไ่ ดร้ บั กำรดแู ลเอำใจใส่ อย่ำงเหมำะสม ถกู รงั แก ถกู กระทำทำรุณจติ ใจ ถูกทำรณุ ทำงวำจำ ถูกทำรำ้ ย และอน่ื ๆ ทส่ี ะสมมำตงั้ แต่วยั เดก็ และ สรำ้ งควำมเสยี หำยยำวนำนแกก่ ำรทำงำนของสมองและภำวะอำรมณ์ ผทู้ ม่ี บี ำดแผลทำงใจจะหำทำงหลบหลกี หรอื จดั กำรกบั ควำมเจบ็ ปวดดว้ ยกำรด่มื แอลกอฮอลแ์ ละหรอื ใชส้ ำรเสพตดิ กำรเรยี นรบู้ ำดแผลทำงใจจะช่วยใหผ้ ใู้ ห้ คำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมเขำ้ ใจผมู้ ปี ัญหำยำเสพตดิ ทร่ี บั คำปรกึ ษำและใหค้ ำแนะนำ/กำรบำบดั ทเ่ี หมำะสมได้ วนั ที่ 4 พฤษภาคม 2562 สรปุ Key Message ของคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำลในมติ ติ ่ำงๆ เสนอ สำนกั งำน ป.ป.ส. เพ่อื จดั ทำส่อื ประชำสมั พนั ธ์ (วดิ ทิ ศั น์ 5 นำท)ี นำเสนอฝ่ำยนโยบำยและสอ่ื สำรสำธำรณะ ครอบคลุมสถำนกำรณ์ นโยบำย กฎหมำย บรู ณำกำรกำรทำงำน กำรมสี ว่ นรว่ มจำกภำคประชำชน รปู แบบกำร ใหค้ ำปรกึ ษำ องคป์ ระกอบของคลนิ ิกจติ สงั คม ประโยชน์ต่อผมู้ ปี ัญหำสำรเสพตดิ ผมู้ ปี ัญหำสขุ ภำพจติ ครอบครวั และสงั คม รวมถงึ 6 Roll-up Posters สำหรบั กจิ กรรมประชำสมั พนั ธค์ ลนิ ิกจติ สงั คมในโอกำสต่ำงๆ รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 9 / 145

Source: คลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล สำนกั งำน ป.ป.ส. [Online] YouTube https://www.youtube.com/watch?v=dJcq9WPsDzs วนั ที่ 5-6 กนั ยายน 2562 เวทแี ลกเปลย่ี นเรยี นรู้ KM ในประเดน็ “กำ้ วต่อไปของกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ น จติ สงั คมในระบบศำล” รว่ มกบั หน่วยงำนรว่ ม MOU ทงั้ ฝ่ำยยตุ ธิ รรม สำธำรณสุข และสงั คมสงเครำะห์ ภำยหลงั กำรปฏริ ปู กระบวนกำรยตุ ธิ รรมของประเทศ สบื เน่อื งจำกกำรปฏริ ปู กระบวนกำรยุตธิ รรมของประเทศไทยในหว้ งเวลำทผ่ี ่ำนมำเป็นไปในทศิ ทำงยุตธิ รรมสมำนฉนั ท์ สง่ ผลเป็นปัจจยั สนบั สนุนต่อกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลและบรกิ ำรทเ่ี กย่ี วขอ้ ง กจิ กรรม KM ครงั้ น้ีครอบคลมุ 4 มติ /ิ ฝ่ำย ดงั น้ี (1) ดำ้ นกฎหมำย ชแ้ี จงกฎหมำยออกใหมท่ ร่ี บั รองและสนบั สนุนคลนิ ิกจติ สงั คมจำกกำรปฏริ ปู กระบวนกำร ยตุ ธิ รรม (2) ฝ่ำยนโยบำย/บรหิ ำรของศำล แสดงควำมชดั เจนของแนวปฏบิ ตั เิ พอ่ื สนบั สนุนกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมตำม กฎหมำยใหม่ และกำรขยำยผลไปยงั ศำลอำญำทส่ี นใจ (3) ฝ่ำยปฏบิ ตั ิ กลำ่ วถงึ คณุ สมบตั ิ กำรคดั กรอง กำรสรำ้ งเสรมิ สมรรถนะ คำ่ ตอบแทน อุปสรรคปัญหำของเจำ้ หน้ำทแ่ี ละผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ (4) ฝ่ำยสนบั สนุนตำม MOU กลำ่ วถงึ ทรพั ยำกรสนบั สนุนดำ้ น ต่ำงๆ กำรมสี ว่ นรว่ มประสำนงำน กำรรบั ช่วงดแู ลต่อเน่อื ง และกำรสงเครำะหช์ ว่ ยเหลอื ทจ่ี ำเป็น รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 10 / 145

ผลกำรแลกเปลย่ี นเรยี นรจู้ ำกเวที KM เดอื นกนั ยำยน 2562 สะทอ้ นถงึ อปุ สรรคปัญหำทงั้ ดำ้ นนโยบำยสงั่ กำรจำก ประธำนศำลฎกี ำ/สำนกั งำนศำลยุตธิ รรม กำรสนบั สนุนจำกผพู้ พิ ำกษำ/ผบู้ รหิ ำรศำล ควำมรคู้ วำมเขำ้ ใจของผทู้ ่ี เกย่ี วขอ้ ง กำลงั ใจของเจำ้ หน้ำทช่ี วั่ ครำวและผใู้ หค้ ำปรกึ ษำจติ อำสำ ควำมต่อเน่อื งของงบสนบั สนุน สมรรถนะและ ผลสมั ฤทธขิ์ องกำรใหค้ ำปรกึ ษำ กระบวนกำรเชงิ ระบบ กำรฝังคลนิ ิกเป็นเน้ืองำนในระบบเพอ่ื เบกิ จำ่ ยงบประมำณ ประจำปี กำรเช่อื มต่อกบั หน่วยงำนภำยนอก กำรสอ่ื สำรสงั คม ฯลฯ วนั ที่ 14 ตลุ าคม 2562 ใหส้ มั ภำษณ์และสง่ ข่ำวสอ่ื มวลชนประชำสมั พนั ธค์ ลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล ถงึ ควำมรว่ มมอื ระหว่ำง สสส. กรมสุขภำพจติ ป.ป.ส. ศำลยตุ ธิ รรมรว่ มพฒั นำคลนิ ิกจติ สงั คมในกำรฟ้ืนฟู และ ปรบั ทศั นคตผิ ตู้ อ้ งโทษคดยี ำเสพตดิ และคดคี วำมรนุ แรงในครอบครวั เน้อื หำขำ่ วนำเสนอถงึ ทม่ี ำ ควำมสำคญั และควำมสำเรจ็ ของ 5 ศำลนำรอ่ งทร่ี เิ รม่ิ กำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลสำมำรถลดทำผดิ ซ้ำไดร้ อ้ ย ละ 99 พรอ้ มเตรยี มขยำยครอบคลมุ ศำลอำญำและศำลแขวงทวั่ ประเทศ 5 ศำลนำร่อง “คลนิ ิกจติ สงั คม” ผตู้ อ้ งโทษลดทำผดิ ซ้ำซอ้ น 99 % พฒั นำ \"คลนิ กิ จติ สงั คม\" ปรบั ทศั นคตผิ ตู้ อ้ งโทษคดี ยำเสพตดิ เดนิ หน้ำพฒั นำคลนิ กิ จติ สงั คม ฟ้ืนฟทู ศั นคตผิ ตู้ อ้ งโทษคดยี ำเสพตดิ โดย สสส. กรมสขุ ภำพจติ สำนกั งำน ป.ป.ส. ศำล ยตุ ธิ รรม พฒั นำคลนิ ิกจติ สงั คม ฟ้ืนฟู ปรบั ทศั นคตผิ ตู้ อ้ งโทษคดยี ำเสพตดิ ควำมรุนแรง ชคู วำมสำเรจ็ 5 ศำลนำร่อง ลดทำผดิ ซำ้ ไดร้ อ้ ยละ 99 เตรยี มขยำยครอบคลมุ ศำลอำญำและศำลแขวงทวั่ ประเทศ ผลกำรดำเนนิ กำรในปี 2561 ใหค้ ำปรกึ ษำผตู้ อ้ งหำและ จำเลยทงั้ สน้ิ 3,544 คดี โดยผตู้ อ้ งหำอย่รู ะหว่ำงในเงอ่ื นไขของศำล ลดกำรกระทำควำมผดิ ซ้ำไดถ้ งึ รอ้ ยละ 99 ถอื วำ่ ประสบ ควำมสำเรจ็ อยำ่ งมำก ชว่ ยแกป้ ัญหำผตู้ อ้ งขงั ลน้ คุก ไม่กลบั มำทำควำมผดิ ซำ้ อกี และในแงค่ ุณภำพชวี ติ ชว่ ยใหผ้ ตู้ อ้ งขงั ไม่ กลบั ไปเสพยำซำ้ กลบั คนื สสู่ งั คมได้ รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 11 / 145

แนวทำงกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลน้สี อดคลอ้ งกบั ขอ้ มลู จำกสหรฐั อเมรกิ ำ แคนำดำ องั กฤษ ออสเตรเลยี และนวิ ซแี ลนด์ ไดใ้ หบ้ รกิ ำรคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลทป่ี ระสบควำมสำเรจ็ ผตู้ อ้ งโทษสำมำรถคนื คนดี กลบั สสู่ งั คมไดจ้ รงิ หวั ใจควำมสำเรจ็ ของคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำลคอื กำรพฒั นำสมรรถนะของผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดว้ ย 4 หลกั สตู รทพ่ี ฒั นำโดยสหวชิ ำชพี จำกสถำบนั กลั ยำณ์รำชนครนิ ทร์ กรมสขุ ภำพจติ ไดแ้ ก่ กำรใหค้ ำปรกึ ษำเบอ้ื งตน้ กำร จดั กำรภำวะเสพตดิ และกำรใหค้ ำปรกึ ษำครอบครวั วนั ที่ 1-2 พฤศจิกายน 2562 จดั นทิ รรศกำรวชิ ำกำรสรำ้ งสรรคพ์ น้ื ทป่ี ลอดภยั ทกุ คนสรำ้ งได้ Safe Zone for All ณ หอศลิ ปวฒั นธรรม มหำวทิ ยำลยั เชยี งใหม่ จงั หวดั เชยี งใหม่ เพ่อื สรำ้ งทกั ษะชวี ติ ทกั ษะจดั กำรอำรมณ์ ทกั ษะจดั กำรควำมเครยี ด ทกั ษะสงั คม ทกั ษะพอ่ แม่ ทกั ษะครอบครวั ทศั นคตเิ ชงิ บวก สง่ิ แวดล้อมทเ่ี ป็นปัจจยั ปกป้อง ฯลฯ ซง่ึ ลว้ นเป็นองคค์ วำมรทู้ จ่ี ำเป็นและใหป้ ระโยชน์นำไปใชไ้ ดจ้ รงิ ในชวี ติ ประจำวนั เมอ่ื ประสบปัญหำ เพอ่ื ป้องกนั หรอื ยบั ยงั้ กำรกำ้ วพลำดกระทำผดิ รวมถงึ เขำ้ ถงึ แหล่งบรกิ ำรใหค้ ำแนะนำช่วยเหลอื ตำมตอ้ งกำร นทิ รรศกำรมชี วี ติ Safe Zone for All เป็นปฏบิ ตั กิ ำรทำงเลอื กดำ้ นกำรป้องกนั ยำเสพตดิ ในแนวคดิ “พน้ื ทป่ี ลอดภยั ทกุ คนสรำ้ งได”้ โดยจำลองรปู แบบงำน “หน้ำหม่”ู หรอื กำรมสี ว่ นรว่ มของผคู้ นในชมุ ชน ประกอบดว้ ย 6 เสวนำวชิ ำกำร 17 ชดุ นทิ รรศกำร 6 กจิ กรรมปฏบิ ตั กิ ำรสรำ้ งสนุกเพ่อื ใหม้ ุมมองสรำ้ งองคค์ วำมรหู้ ลำกมติ เิ พ่อื หำทำงออกจำกปัญหำยำ เสพตดิ และสรำ้ งสงั คมปลอดภยั อำทิ ศำสตรพ์ ระรำชำ พฒั นำผตู้ อ้ งขงั คนื คนดสี สู่ งั คม ยตุ ธิ รรมถว้ นหน้ำประชำมสี ว่ น รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 12 / 145

ร่วม พชื เสพตดิ ฝิ่น-กญั ชง-กญั ชำ-กระทอ่ ม ชุมชนสรำ้ งสรรค์ สถำนประกอบกำรตน้ แบบ Safe Sex Safe Zone ลด อนั ตรำยจำกสำรเสพตดิ คลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล สมองตดิ ยำ ทกั ษะสมอง EF เพ่อื ชวี ติ ทส่ี ำเรจ็ นอกจำกน้ี ผเู้ ขำ้ รว่ มงำนยงั ไดส้ นุกสนำนกบั ปฏบิ ตั กิ ำรสรำ้ งสนุก สนี ้ำวำดฝัน เกมรทู้ นั สำรเสพตดิ คน-มอื -ดสี รำ้ งสรรค์ คณุ ค่ำ จำกกระดำษลำยดอกตุง สงู วยั ดด๊ี ี เล่ำนทิ ำน ผรู้ ว่ มงำนทงั้ หมด 1,129 คน ประกอบดว้ ย บุคลำกรภำครฐั แกนนำ/แนว รว่ มภำคประชำสงั คม นกั เรยี นชนั้ ประถม-มธั ยม-อำชวี ะ-อดุ มศกึ ษำ คร/ู อำจำรย์ ผทู้ ส่ี นใจทวั่ ไป รอ้ ยละ 74 พงึ พอใจ อย่ำงมำกต่อภำพรวมของนิทรรศกำร วนั ที่ 11 ธนั วาคม 2562 นำคณะเขำ้ ศกึ ษำดูงำนคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลในศำลอำญำธนบุรโี ดย คณะผบู้ รหิ ำรสำธำรณสุข ประเทศสหรฐั อเมรกิ ำ ประจำภมู ภิ ำคเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต้ (INL และ SAMSHA) คณะผบู้ รหิ ำร สสส. และ สำนกั 2 พรอ้ มดว้ ยสอ่ื มวลชน ณ ศำลอำญำธนบุรี เพ่อื เป็นแนวทำง Drug Court ประเทศเวยี ดนำม สนบั สนุนโดย SAMHSA สำนกั งำนภมู ภิ ำคเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต้ รวมถงึ เพอ่ื ประชำสมั พนั ธถ์ งึ ควำมร่วมมอื ระหว่ำง สสส. กรมสขุ ภำพจติ ป.ป.ส. ศำลยตุ ธิ รรมรว่ มพฒั นำคลนิ ิกจติ สงั คม ในกำรฟ้ืนฟู และปรบั ทศั นคตผิ ตู้ อ้ งโทษคดยี ำเสพตดิ และคดคี วำมรนุ แรงในครอบครวั โดยถ่ำยทอดรปู แบบและผลกำร ดำเนนิ งำนคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลแกห่ น่วยงำนทเ่ี กย่ี วขอ้ งและสนใจ รวมถงึ ไดเ้ น้อื หำขำ่ วปรำกฏในสอ่ื สงิ่ พมิ พ์ TV, website, YouTube นำเสนอถงึ ทม่ี ำ ควำมสำคญั และควำมสำเรจ็ ของ 5 ศำลนำรอ่ งทร่ี เิ รม่ิ กำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ น จติ สงั คมในระบบศำลสำมำรถลดทำผดิ ซำ้ ไดร้ อ้ ยละ 99 พรอ้ มเตรยี มขยำยครอบคลมุ ศำลอำญำและศำลแขวงทวั่ ประเทศ ร่วมเรยี นรโู้ ดย สำนกั งำนกองทุนสนบั สนุนกำรสรำ้ งเสรมิ สขุ ภำพ (สสส.) สำนกั งำนคณะกรรมกำรป้องกนั และ ปรำบปรำมยำเสพตดิ (ป.ป.ส.) ภำคเี ครอื ขำ่ ย และคณะสอ่ื มวลชน รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 13 / 145

วนั ที่ 25 ธนั วาคม 2562 นำผใู้ หค้ ำปรกึ ษำคลนิ ิกจติ สงั คมจำกศำลจงั หวดั เชยี งใหมแ่ ละศำลแขวง เชยี งใหมส่ งั เกตกำรณ์จดั กำรและถ่ำยทอด ECHO-CMU on Behavioral Health ณ ภำควชิ ำเวชศำสตร์ ครอบครวั คณะแพทยศำสตร์ มหำวทิ ยำลยั เชยี งใหม่ และประชุมหำรอื นำรอ่ งกำรประยกุ ตใ์ ชใ้ นงำนคลนิ ิกจติ สงั คมสำหรบั Tele-Supervision และ Case Conference ทจ่ี ะรกั ษำคณุ ภำพกำรใหค้ ำปรกึ ษำระหว่ำงผใู้ ห้ คำปรกึ ษำและผเู้ ชย่ี วชำญจำกสถำบนั กลั ยำณ์รำชนครนิ ทร์ ดว้ ยแนวคดิ และองคป์ ระกอบของ ECHO Model for Tele Medical Education ทพ่ี ฒั นำขน้ึ โดย University of New Mexico ทจ่ี ะทดลองใชง้ ำนในคลนิ กิ จติ สงั คมใน ศำลจงั หวดั หรอื ศำลแขวงเชยี งใหม่ เพอ่ื พฒั นำ ECHO Model สำหรบั Tele-supervision & Case Conference ระหวำ่ งผใู้ หค้ ำปรกึ ษำกบั ผเู้ ชย่ี วชำญจำก สถำบนั กลั ยำรำชนครนิ ทรท์ จ่ี ะเป็นพเ่ี ลย้ี งต่อเน่อื งรกั ษำคณุ ภำพมำตรฐำนกำรใหค้ ำปรกึ ษำในคลนิ ิกจติ สงั คมโดย พฒั นำ Content Curriculum เพอ่ื กำรเรยี นรตู้ ่อเน่อื งสอดคลอ้ งกบั Roadmap กำรใหค้ ำปรกึ ษำ รวมถงึ กำรใหค้ ำปรกึ ษำ ครอบครวั และแบบกลุ่ม Mapping ควำมรแู้ ละทกั ษะกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมกบั Cases ทต่ี อ้ งดแู ลต่อเน่อื งเป็นปี ในระยะหลงั คำพพิ ำกษำ นำร่อง ECHO ดว้ ยทรพั ยำกร IT และทมี ECHO-CMU ของภำควชิ ำเวชศำสตรค์ รอบครวั คณะแพทยศำสตร์ มหำวทิ ยำลยั เชยี งใหม่ ทดลองเป็น Hub ใหก้ บั ศำลจงั หวดั และศำลแขวงเชยี งใหมไ่ ปก่อน รวมถงึ ประสำนเชอ่ื มโยงกบั สำนกั /สถำบนั IT สำนกั งำนศำลยุตธิ รรม ซง่ึ ใหบ้ รกิ ำร Tele-conference สอ่ื สำรกบั ศำลต่ำงๆ พฒั นำเป็น hub สำหรบั ECHO model เมอ่ื ขยำยคลนิ กิ จติ สงั คมภำยใต้ MOU ฉบบั ท่ี 3 รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 14 / 145

1.5 แผนดาเนินงานในระยะขยายผลตาม MOU ปี พ.ศ. 2563-2565 อำ้ งองิ ตำมประกำศสำนกั นำยกรฐั มนตรี เรอ่ื ง กำรประกำศแผนกำรปฏริ ปู ประเทศ ลงวนั ท่ี 6 เมษำยน 2561 ดำ้ นกระบวนกำรยตุ ธิ รรม ประเดน็ ท่ี 3 กำรพฒั นำกลไกบงั คบั กำรตำมกฎหมำยอยำ่ งเครง่ ครดั เพ่อื ลด ควำมเหลอ่ื มลำ้ หวั ขอ้ 1.1.2 เพมิ่ ศกั ยภำพเครอ่ื งมอื และจดั ใหม้ หี น่วยงำนทร่ี บั ผดิ ชอบในกำรนำระบบประเมนิ ควำมเสย่ี งและกำกบั ดแู ลหลงั ปลอ่ ยชวั่ ครำวทม่ี คี วำมแมน่ ยำและเหมำะสมกบั ผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลยแต่ละรำยมำ ใชท้ ดแทนกำรเรยี กทรพั ยส์ นิ เป็นหลกั ประกนั โดย (1) พฒั นำระบบประเมนิ ควำมเสย่ี ง (2) พฒั นำระบบกำกบั ดแู ลรวมทงั้ จดั ตงั้ คลนิ กิ จติ สงั คม (3) เพมิ่ ประสทิ ธภิ ำพในกำรจบั กุมผหู้ ลบหนีหรอื ผทู้ ำผดิ เงอ่ื นไขกำรปล่อย ชวั่ ครำว และหวั ขอ้ 2.3.6 ขอ้ เสนอในกำรมหี รอื แกไ้ ขปรบั ปรงุ กฎหมำยเพ่อื รองรบั กำรดำเนินกำร โดย (1) ปฏริ ปู กำรปล่อยตวั ชวั่ ครำวผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลยในคดอี ำญำ (1.3) มกี ฎหมำย กฎ หรอื ระเบยี บรองรบั งำนคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลโดยกำหนดใหค้ ลนิ กิ จติ สงั คมเป็นหน่ึงในมำตรกำรกำกบั ดแู ลหลงั ปลอ่ ยชวั่ ครำวทน่ี ำมำใชไ้ ด้ และใหม้ กี ำรกำหนดอตั รำกำลงั และงบประมำณใหเ้ หมำะสมกบั ภำรกจิ สอดคลอ้ งกบั แผนกำรปฏริ ปู ประเทศดำ้ นกระบวนกำรยตุ ธิ รรมทร่ี ะบุถงึ จดั ตงั้ คลนิ กิ จติ สงั คมเป็นหน่งึ เครอ่ื งมอื กำกบั ดแู ลหลงั ปล่อยชวั่ ครำว กำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลจงึ ไดร้ บั กำรสนบั สนุนใหเ้ ขำ้ สู่ ระยะขยำยผลไปยงั ศำลทส่ี นใจทวั่ ประเทศ ในกำรณ์น้ี สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรม สำนกั งำนปลดั กระทรวงยตุ ธิ รรม สำนกั งำนปลดั กระทรวงสำธำรณสุข สำนกั งำนกองทุนสนบั สนุนกำรสรำ้ งเสรมิ สขุ ภำพ รว่ มกบั สำนกั งำน คณะกรรมกำรป้องกนั และปรำบปรำมยำเสพตดิ ไดร้ ว่ มกนั จดั ทำ MOU บนั ทกึ ขอ้ ตกลงว่ำดว้ ยควำมรว่ มมอื เพ่อื กำรดำเนินงำนใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมแก่ผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลยคดยี ำเสพตดิ ในระบบศำล ปี พ.ศ. 2563-2565 เพอ่ื ใหก้ ำรพฒั นำระบบกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมแก่ผตู้ อ้ งหำคดยี ำเสพตดิ ในระบบศำลดำเนนิ กำรขยำยผล ไปอยำ่ งมปี ระสทิ ธภิ ำพและบรรลเุ ป้ำหมำยและใหท้ ุกฝ่ ำยเขำ้ มำมสี ว่ นรว่ มในกำรแก้ปัญหำเพ่อื ฟ้ืนฟูและสรำ้ ง ควำมเขม้ แขง็ ทำงจติ ใจใหแ้ ก่ผตู้ ดิ ยำเสพตดิ ทเ่ี ขำ้ ส่กู ระบวนกำรยตุ ธิ รรม รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 15 / 145

พธิ รี ว่ มลงนำมควำมรว่ มมอื MOU วนั ท่ี 30 มกรำคม 2563 ณ สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรม โดยมี นำยสมศกั ดิ ์ เทพสุทนิ รฐั มนตรวี ำ่ กำรกระทรวงยตุ ธิ รรม เป็นประธำนในพธิ รี ว่ มลงนำมบนั ทกึ ขอ้ ตกลงระหวำ่ งนำยสรำวุธ เบญจกุล เลขำธกิ ำรสำนกั งำนยตุ ธิ รรม นำยสุขมุ กำญจนพมิ ำย ปลดั กระทรวงสำธำรณสขุ นำยดุษฎี อำรยวุฒิ รองปลดั กระทรวงยตุ ธิ รรม นำยสุปรดี ำ อดุลยำนนท์ ผจู้ ดั กำรกองทนุ สนบั สนุนกำรสรำ้ งเสรมิ สุขภำพ และนำย นยิ ม เตมิ ศรสี ุข เลขำธกิ ำรคณะกรรมกำรป้องกนั และปรำบปรำมยำเสพตดิ มรี ะยะเวลำควำมรว่ มมอื 3 ปีจนถงึ วนั ท่ี 30 กนั ยำยน พ.ศ. 2565 บนั ทึกข้อตกลงว่าด้วยความร่วมมือการดาเนินงานให้คาปรึกษาด้านจิตสงั คมแก่ผตู้ ้องหาหรือ จาเลยคดียาเสพติดในระบบศาลระหว่างสานักงานศาลยตุ ิธรรม สานักงานปลดั กระทรวงยตุ ิธรรม สานักงานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ สานักงานกองทนุ สนับสนุนการสร้างเสริมสขุ ภาพ และสานักงาน คณะกรรมการป้องกนั และปราบปรามยาเสพติดในระยะเวลา 3 ปี (พ.ศ. 2563–2565) เพ่อื ขบั เคล่อื นงำน คลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำแก่ผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลยในช่วงวกิ ฤตขิ องชวี ติ อนั จะส่งผลต่อกำรแก้ ไขปัญหำกำรกระทำผดิ ซำ้ ไดอ้ ยำ่ งมปี ระสทิ ธภิ ำพตลอดจนขยำยผลปีละ 25 ศำลรวมเป็น 75 ศำลทวั่ ประเทศใน ปี พ.ศ. 2563 ซง่ึ คำดวำ่ จะสำมำรถดำเนินกำรกบั ผตู้ อ้ งหำคดยี ำเสพตดิ ไมน่ ้อยกว่ำ 75,000 รำย ตำมขอ้ ตกลง ดงั กลำ่ ว มรี ำยละเอยี ดดงั ต่อไปน้ี สานักงานศาลยตุ ิธรรม จะดำเนินกำร 5 ขอบเขต ดงั น้ี (1) เป็น Focal Point ในกำรขยำยผลกำร ดำเนินงำนคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมไปยงั ศำลทม่ี อี ำนำจในกำรพจิ ำรณำคดอี ำญำและมคี วำมพรอ้ มใน กำรเขำ้ รว่ มโครงกำรตำมเกณฑก์ ำรพจิ ำรณำทก่ี ำหนด (2) ปรบั ปรงุ และพฒั นำขอ้ กฎหมำยเพอ่ื ใหศ้ ำลมอี ำนำจ ในกำรจดั บรกิ ำรคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมแก่ผตู้ อ้ งหำ/จำเลยคดยี ำเสพตดิ ในระบบศำล (3) ใหค้ ำแนะนำ ในกำรวำงระบบงำนเพ่อื พฒั นำกำรใหบ้ รกิ ำรคลนิ กิ ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมแก่ศำลทป่ี ระสงคจ์ ะดำเนนิ งำน ดงั กลำ่ ว (4) ใหก้ ำรส่งเสรมิ และสนบั สนุนกำรดำเนนิ งำนและกำรพฒั นำองคค์ วำมรทู้ ำงวชิ ำกำร ตลอดจนกำรเผย แพรอ่ งคค์ วำมรแู้ ก่ศำลทป่ี ระสงคจ์ ะดำเนินงำนคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมตำมควำมเหมำะสมภำยใตก้ รอบ อตั รำกำลงั และงบประมำณทไ่ี ดร้ บั จดั สรร 5) สนบั สนุนกำรพฒั นำระบบขอ้ มลู เพ่อื ใชป้ ระเมนิ ผลกำรดำเนินงำน โดยใหม้ กี ำรเชอ่ื มโยงขอ้ มลู บรู ณำกำรระหว่ำงหน่วยงำนเพ่อื ตรวจสอบผลกำรกระทำควำมผดิ ซ้ำ ทงั้ น้ี กำรเขำ้ ถงึ และตรวจสอบขอ้ มลู นนั้ จะตอ้ งเป็นเฉพำะกรณที ส่ี ำนกั งำนคณะกรรมกำรป้องกนั และปรำบปรำมยำเสพตดิ รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 16 / 145

เป็นผเู้ กย่ี วขอ้ งในกำรใชข้ อ้ มลู เทำ่ นนั้ และ (6) เป็นหน่วยงำนหลกั ในกำรประชำสมั พนั ธก์ ำรดำเนิน งำนคลนิ กิ ให้ คำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมสสู่ ำธำรณชน สานักงานปลดั กระทรวงยตุ ิธรรม จะดำเนินกำร 2 ขอบเขต ดงั น้ี (1) สนบั สนุนและกำกบั กำรดำเนิน กำรตดิ ตำม ดแู ล สงเครำะหผ์ ถู้ ูกคมุ ควำมประพฤตทิ ผ่ี ่ำนคลนิ กิ ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมของศำลในระดบั พน้ื ท่ี และ (2) รำยงำนผลกำรตดิ ตำม ดแู ล สงเครำะหผ์ ถู้ กู คมุ ควำมประพฤตทิ ผ่ี ่ำนคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม ของศำลในระดบั พน้ื ท่ี สานักงานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ จะดำเนินกำร 3 ขอบเขต ดงั น้ี (1) มอบหมำยหน่วยงำนใน สงั กดั ในพน้ื ทใ่ี หก้ ำรสนบั สนุนดำ้ นวชิ ำกำรพฒั นำระบบบรกิ ำรในคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมเพ่อื เตรยี ม ควำมพรอ้ มในกำรดำเนินงำน (2) เสรมิ สรำ้ งและพฒั นำองคค์ วำมรแู้ ก่บคุ ลำกรในศำลและผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมทท่ี ำหน้ำทใ่ี หค้ ำปรกึ ษำในคลนิ กิ ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล และ (3) พฒั นำระบบสง่ ต่อเขำ้ รบั กำรรกั ษำในสถำนพยำบำลในสงั กดั และเสรมิ สรำ้ งเครอื ขำ่ ยกำรใหบ้ รกิ ำรเพอ่ื เช่อื มโยงกำรดแู ลดำ้ นจติ สงั คม อยำ่ งทวั่ ถงึ สานักงานคณะกรรมการป้องกนั และปราบปรามยาเสพติด จะดำเนนิ กำร 3 ขอบเขต ดงั น้ี (1) สนบั สนุนงบประมำณในกำรดำเนินงำนใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมของศำลอย่ำงต่อเน่อื งเป็นเวลำ 3 ปีเพอ่ื ให้ ผตู้ อ้ งหำในคดยี ำเสพตดิ ไดร้ บั กำรดแู ลดำ้ นจติ สงั คมอยำ่ งมคี ณุ ภำพและทวั่ ถงึ (2) สนบั สนุนเอกสำร สอ่ื ขอ้ มลู เกย่ี วกบั ยำเสพตดิ เพ่อื ใชป้ ระโยชน์ในกำรเผยแพรค่ วำมรแู้ ละเทคนิคในกำรใหค้ ำปรกึ ษำแก่ผตู้ ดิ ยำเสพตดิ รวมถงึ กำรรณรงคป์ ระชำสมั พนั ธต์ ำมแนวทำงทส่ี ำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมกำหนด และ (3) สนบั สนุนภำพรวมกำร ดำเนินกำร กำรเช่อื มต่อระบบขอ้ มลู กำรบูรณำกำรระหว่ำงหน่วยงำน และมสี ว่ นรว่ มในกำรวำงกรอบแนวทำง ดำ้ นกำรพฒั นำและกำรตดิ ตำมประเมนิ ผลกำรดำเนินงำนใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล สานักงานกองทนุ สนับสนุนการสรา้ งเสริมสขุ ภาพ (สสส.) ภำยใตส้ ำนกั สนบั สนุนกำรควบคมุ ปัจจยั เสย่ี งทำงสุขภำพ (สำนกั 2) จะดำเนินกำร 4 ขอบเขต ดงั น้ี (1) สนบั สนุนงบประมำณและวชิ ำกำรในกำรประเมนิ ผลและถอดบทเรยี นกำรขยำยผลคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล (2) สนบั สนุนงบประมำณและ วชิ ำกำรในกำรพฒั นำคุณภำพบคุ ลำกรและระบบกำรใหค้ ำปรกึ ษำ (3) สนบั สนุนกำรสรำ้ งกำรมสี ่วนรว่ มของภำค ประชำสงั คม สอ่ื สำรสรำ้ งควำมเขำ้ ใจกบั เครอื ขำ่ ยจติ อำสำกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล และ (4) สนบั สนุนกำรส่อื สำรสรำ้ งควำมเขำ้ ใจใหก้ บั สงั คม เพ่อื ลดกำรตตี รำรงั เกยี จผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลยคดยี ำเสพตดิ ท่ี ไดร้ บั โอกำสในกำรฟ้ืนฟู ทำใหส้ ำมำรถอยรู่ ว่ มพฒั นำสงั คมไดอ้ ยำ่ งปกตสิ ขุ เพ่อื สนบั สนุนกำรขยำยผลกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลใหเ้ กดิ ควำมครอบคลมุ มผี ลลพั ธ์ ทส่ี อดคลอ้ งกบั วตั ถุประสงค์ มปี ระสทิ ธภิ ำพและเป็นทเ่ี ขำ้ ใจ เกดิ กำรยอมรบั ในสงั คมไทย ตำมขอบเขตของ สญั ญำควำมรว่ มมอื ขำ้ งตน้ ศนู ยว์ ชิ ำกำรสำรเสพตดิ ภำคเหนือ มหำวทิ ยำลยั เชยี งใหม่ ร่วมกบั สถำบนั กลั ยำณ์ รำชนครนิ ทร์ กรมสุขภำพจติ จงึ เสนอแนวทำงดำเนินงำนรว่ มกบั หน่วยงำนหลกั และหน่วยงำนภำคคี วำมรว่ มมอื รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 17 / 145

เพอ่ื ขอรบั ทนุ จำก สำนกั 2 สสส. ในระยะเวลำ 20 เดอื น โดยมวี ตั ถุประสงคท์ จ่ี ะ (1) พฒั นำคณุ ภำพระบบกำร ขยำยผลคลนิ ิกจติ สงั คมอยำ่ งต่อเน่อื งรว่ มกบั สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมและศำลทจ่ี ดั ตงั้ คลนิ ิกจติ สงั คม (2) พฒั นำ ศกั ยภำพวทิ ยำกรหลกั และผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ และ (3) สอ่ื สำรสรำ้ งควำมเขำ้ ใจใหก้ บั สงั คมและสรำ้ งกำรมสี ่วนรว่ ม ของภำคประชำสงั คม เน่อื งจำกเหน็ ว่ำกำรดำเนินงำนคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลในปัจจบุ นั ยงั ถอื ว่ำเป็นบรกิ ำร ทใ่ี หมม่ ำกสำหรบั ศำลโดยทวั่ ไป และมเี ป้ำหมำยขยำยผลเพยี ง 75 ศำลภำยในปี พ.ศ. 2565 ซง่ึ น่ำจะยงั ไม่ สำมำรถสรำ้ งควำมเขำ้ ใจในเรอ่ื งน้ตี ่อระบบศำลทช่ี ดั เจนและถอื ปฏบิ ตั อิ ยำ่ งทวั่ ถงึ จนสำมำรถบูรณำกำรเขำ้ กบั เน้อื งำนของศำลประเภทต่ำงๆ ได้ ในระยะ 20 เดอื นน้ี จงึ มงุ่ ใหศ้ ำลต่ำงๆ และสำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมสำมำรถ ขยำยบรกิ ำร รว่ มสรำ้ งสมประสบกำรณ์ กำลงั คน และมคี วำมเขำ้ ใจทม่ี ำกพอทจ่ี ะวำงนโยบำย/ทศิ ทำง/ โครงสรำ้ ง/กลไกระบบพฒั นำคณุ ภำพอยำ่ งต่อเน่อื งไดเ้ อง โดยอำจใชก้ ำรสนบั สนุนทำงวชิ ำกำรจำก สสส. เพอ่ื กำรปรบั ปรงุ คุณภำพกำรใหค้ ำปรกึ ษำอยำ่ งต่อเน่อื งทส่ี อดคลอ้ งกบั บรบิ ทของศำลไทยในระยะต่อไป โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลแก่ผตู้ อ้ งหำคดยี ำเสพตดิ ระยะเวลำดำเนนิ งำน 20 เดอื น (1 กนั ยำยน พ.ศ. 2563 – 30 เมษำยน พ.ศ. 2565) คำดหวงั เป้ำหมำย/ผลลพั ธ์ ประเดน็ ดงั น้ี ไดร้ ปู แบบกำรใหค้ ำปรกึ ษำคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล 4 ประเภท จำแนกเป็นรปู แบบกำรให้ คำปรกึ ษำคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลอำญำ ศำลจงั หวดั ศำลแขวง ศำลเยำวชนและครอบครวั ไดร้ ปู แบบกำร สงั เครำะหค์ วำมรจู้ ำกวธิ กี ำรปฏบิ ตั ทิ ไ่ี ดผ้ ลดี (Best Practices) 4 รปู แบบ ไดก้ รอบกำรขยำยผลกำรใหค้ ำปรกึ ษำ ดำ้ นจติ สงั คมในระดบั นโยบำยและโครงสรำ้ งกำรจดั กำรในศำล เช่อื มโยงกบั Service Plan สุขภำพจติ และยำเสพ ตดิ 1 รำยงำน ไดห้ ลกั สตู รอบรมวทิ ยำกรหลกั (Training of Trainer: TOT) ไดห้ ลกั สตู รกำรใหค้ ำปรกึ ษำรำยกลุ่ม และแนวทำงกำรทำกจิ กรรมกลุ่ม ไดแ้ นวทำงกำรประชุมกรณศี กึ ษำ รวมถงึ กำรดำเนินกำรและกำรเรยี นรใู้ น ระบบ Online เกดิ เครอื ขำ่ ยภำคสี นบั สนุนกำรดำเนนิ งำนคลนิ กิ จติ สงั คมระบบศำลในระดบั ประเทศ เกดิ บทเรยี น และพน้ื ทเ่ี รยี นรู้ (Best practices) ของกำรดำเนินงำนรว่ มกบั ภำคประชำสงั คม เกดิ ส่อื ทงั้ เอกสำรและคลปิ สำหรบั ใชป้ ระกอบกำรฝึกอบรมและขยำยผลกำรดำเนินงำนดำ้ นจติ สงั คมรว่ มกบั หน่วยงำนทเ่ี กย่ี วขอ้ งและ เครอื ขำ่ ยภำคประชำสงั คมทวั่ ประเทศ และเกดิ ควำมเขำ้ ใจและลดกำรตตี รำต่อผูผ้ ่ำนกระบวนกำรของคลนิ กิ จติ สงั คมในสงั คมโดยเฉพำะในพน้ื ทน่ี ำรอ่ ง กลุม่ เป้ำหมำยของโครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพ่อื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลแก่ ผตู้ อ้ งหำคดยี ำเสพตดิ ระยะเวลำดำเนินงำน 20 เดอื น (1 กนั ยำยน พ.ศ. 2563 – 30 เมษำยน พ.ศ. 2565) ประกอบดว้ ย 7 กลุม่ เป้ำหมำย ไดแ้ ก่ (1) ผพู้ พิ ำกษำ เน่อื งจำกเป็นผทู้ จ่ี ะสงั่ ผตู้ อ้ งหำทอ่ี ย่รู ะหวำ่ งผดั ฟ้องหรอื จำเลยเขำ้ รบั บรกิ ำรในคลนิ กิ จติ สงั คมตำมกฎหมำยทไ่ี ดก้ ำหนดและเปิดช่องทำงไว้ ซง่ึ หำกไมม่ คี ำสงั่ ของผพู้ พิ ำกษำจะไมส่ ำมำรถ เกดิ บรกิ ำรของคลนิ ิกได้ อยำ่ งน้อย 120 คน ศำลละ 2 คน จำนวน 60 ศำล มำจำกกำรดำเนินงำน ปี พ.ศ. 2563 จำนวน 25 ศำล ปี พ.ศ. 2564 จำนวน 35 ศำล ปี พ.ศ. 2565 จำนวน 60 ศำล ตำมมตทิ ่ี ประชุมวนั ท่ี 21 กรกฎำคม 2563 ณ สำนกั งำน ป.ป.ส. ทงั้ น้อี ำจมจี ำนวนผพู้ พิ ำกษำเพมิ่ ขน้ึ หำก บรู ณำกำรกำรใหป้ รกึ ษำเขำ้ กบั หลกั สตู รอบรมผพู้ พิ ำกษำของสถำบนั พฒั นำขำ้ รำชกำรตุลำกำร รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 18 / 145

(2) ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล ซง่ึ เป็นบุคคลทม่ี คี ณุ สมบตั ติ ำมขอ้ กำหนดของศำลและจติ อำสำ/อำสำสมคั รชว่ ยงำนศำล ไมเ่ กนิ 1,200 คน เฉลย่ี ศำลละ 20 คน ขน้ึ กบั ขนำดของศำล รวม จำนวนประมำณ 60 ศำล ดงั ระบุในขอ้ (1) (3) ผรู้ บั คำปรกึ ษำ ซง่ึ เป็นผตู้ อ้ งหำคดยี ำเสพตดิ และคดคี วำมรุนแรงในครอบครวั ทศ่ี ำลมคี ำสงั่ เขำ้ รบั คำ ปรกึ ษำ อยำ่ งน้อย 30,000 คน เฉลย่ี ศำลละ 500 คน ขน้ึ กบั ขนำดของศำลและดุลพนิ จิ ผพู้ พิ ำกษำ รวมจำนวนประมำณ 60 ศำล ดงั ระบใุ นขอ้ (1) (4) ผปู้ ระสำนงำนของคลนิ ิกเพ่อื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล ไดแ้ ก่ หวั หน้ำงำนไกล่เกลย่ี นกั จติ วทิ ยำ นกั สงั คมสงเครำะห์ นติ กิ ร เน่อื งจำกจะตอ้ งทำหน้ำทจ่ี ดั ระบบงำน กำรประสำนภำยใน หน่วยงำนภำยในศำล กำรรวบรวมเรยี บเรยี งขอ้ มลู และกำรวเิ ครำะหผ์ ลลพั ธข์ องกำรใหค้ ำปรกึ ษำ รวมทงั้ ประสำนควำมสมั พนั ธภ์ ำยในและกำรพฒั นำสมรรถนะของผใู้ หค้ ำปรกึ ษำอย่ำงต่อเน่อื ง อยำ่ งน้อย 240 คน เฉลย่ี ศำลละ 4 คน รวมจำนวนประมำณ 60 ศำล ดงั ระบุในขอ้ (1) (5) วทิ ยำกรครู ก. จำก Training of the Trainers (TOT) หมำยถงึ ผสู้ อนในหลกั สตู รแกนกลำงสำหรบั ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำซง่ึ จะสง่ ผลต่อกำรสรำ้ งเสรมิ สขุ ภำพของกล่มุ เป้ำหมำยท่ี (2) เป็นสำคญั (6) ภำคเี ครอื ขำ่ ยทำงสำธำรณสขุ ภำคประชำชนและจติ อำสำในพน้ื ทด่ี ำเนินโครงกำรตำมจงั หวดั ของ ศำลทป่ี ระสงคจ์ ดั ตงั้ คลนิ ิกจติ สงั คม และ (7) ส่อื มวลชน ทงั้ ของ สสส. และสอ่ื มวลชนทส่ี นใจกำรสนบั สนุนงำนดำ้ นกำรลดกำรตตี รำ ลดควำม เหล่อื มล้ำ และกำรพฒั นำระบบยตุ ธิ รรมทำงเลอื ก จำกควำมพยำยำมประสำนหน่วยงำนรว่ ม MOU ในโครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบในครงั้ น้ี พบว่ำ หน่วยงำน Focal Point สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรม ไดม้ อบหมำยสถำบนั วจิ ยั รพพี ฒั นศกั ดเิ ์ป็นหน่วยงำนขบั เคลอ่ื น แต่พบว่ำผพู้ พิ ำกษำทด่ี แู ลรบั ผดิ ชอบยงั มคี วำมเขำ้ ใจทจ่ี ำกดั ต่อระบบกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมเน่อื งจำก ไมไ่ ดอ้ ยรู่ ว่ มกำรพฒั นำศำลนำรอ่ งมำตงั้ แต่ตน้ ทงั้ น้ี ตวั แทนจำกสำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมไมส่ ำมำรถเขำ้ รว่ มเป็น คณะกรรมกำรกำกบั ทศิ ทำงในโครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบครงั้ น้ีได้ เพรำะกำรเขำ้ รว่ มเป็นคณะกรรมกำร กำกบั ทศิ ทำงไมส่ อดคลอ้ งกบั โครงสรำ้ งบรหิ ำรงำนของสำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรม นอกจำกน้ี กำรขยำยผลคลนิ ิกจติ สงั คมไปสรู่ ะบบศำลต่ำงๆ ยงั ไมส่ ำมำรถวำงรปู แบบกำรฝึกอบรมและขยำยผลทส่ี อดคลอ้ งกบั เจตนำรมยข์ อง แนวคดิ น้แี ละบรบิ ทของศำลต่ำงๆ ไดอ้ ยำ่ งลงตวั กำรเรยี นรรู้ ว่ มกนั ตอ้ งมอี ย่ำงต่อเน่อื งจนกว่ำจะเกดิ ควำมเขำ้ ใจ ตรงกนั และสำมำรถพฒั นำรปู แบบทเ่ี หมำะสมกบั ศำลอ่นื นอกเหนือจำกศำลอำญำ/ศำลจงั หวดั ไปยงั ศำลแขวง ศำลเยำวชนและครอบครวั โดยสำนกั งำน ป.ป.ส. เป็นฝ่ำยเลขำ ประสำนหน่วยงำนร่วม MOU จดั ประชุมตดิ ตำม และแกไ้ ขปัญหำ รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 19 / 145

ในระยะขยำยผล ตอ้ งกำรกำรพฒั นำรปู แบบขยำยผลบรกิ ำรใหส้ อดคลอ้ งกบั หลกั วชิ ำกำรและบรบิ ทกำร ทำงำนของแต่ละศำล โดยจดั ตงั้ คณะทำงำนวชิ ำกำรรว่ มกบั ผพู้ พิ ำกษำทม่ี ปี ระสบกำรณ์ดแู ลกำรใหค้ ำปรกึ ษำใน บรบิ ทของศำลจงั หวดั ศำลแขวง ศำลเยำวชนและครอบครวั ภำยใตค้ วำมไวว้ ำงใจ กำรยอมรบั บรรยำกำศ กำร สนบั สนุนของสำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรม/สถำบนั วจิ ยั รพพี ฒั นศกั ดิ ์ รวมถงึ (1) พฒั นำแนวทำงกำรฝึกอบรมให้ สอดคลอ้ งกบั ขอ้ เสนอของคณะทำงำนวชิ ำกำรขำ้ งตน้ (2) พฒั นำรปู ธรรมของกำรเชอ่ื มโยงกบั ระบบสำธำรณสุข จนสำมำรถรบั ดแู ลต่อจำกคลนิ กิ จติ สงั คมไดอ้ ยำ่ งเหมำะสม ผ่ำนทป่ี ระชุมรว่ มตำม MOU ลงสกู่ ำรพฒั นำ สมั พนั ธภำพและแผน/รปู ธรรมของกำรบรกิ ำรรว่ มในพน้ื ทห่ี น้ำงำนทค่ี รอบคลมุ ทงั้ กำรฝึกอบรมและกำรรบั ส่งต่อ กำรดแู ลตำมควำมเหมำะสม (3) พฒั นำรปู ธรรมของกำรดแู ลขำ้ มรอยต่อของกระทรวงต่ำงๆ และภำคประชำ สงั คม/ชุมชน จนเกดิ ควำมต่อเน่อื งของกำรดแู ลกลบั ไปใชช้ วี ติ ในชุมชนไดเ้ ป็นปกติ และมกี ำรปรบั เปลย่ี น พฤตกิ รรมทเ่ี ป็นปัญหำ ตำมเป้ำหมำยของ MOU และ (4) พฒั นำกำรสอ่ื สำรสงั คมตำมรปู ธรรมขำ้ งตน้ ดงั นนั้ ใน ระยะขยำยผลจงึ ขอชะลองำนดำ้ นระบบพฒั นำคณุ ภำพกำรใหค้ ำปรกึ ษำ จนกว่ำจะมรี ปู ธรรมของภำรกจิ น้ใี น ระบบศำลทช่ี ดั เจน แต่ยงั คงดำเนินกำรตำมมำตรฐำนงำนบรกิ ำรใหค้ ำปรกึ ษำซง่ึ เป็นหน่ึงปัจจยั ควำมสำเรจ็ ท่ี สำคญั ไว้ ศำลอำญำ ศำลจงั หวดั ศำลแขวง และศำลเยำวชนและครอบครวั รวม 25 แห่งทวั่ ประเทศทส่ี นใจจดั ตงั้ คลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล ประจำปีงบประมำณ 2563 สนบั สนุนโดยสำนกั งำน ป.ป.ส. และบุคลำกรสหวชิ ำชพี ดำ้ นสขุ ภำพจติ ในโรงพยำบำลจติ เวชสงั กดั กรมสุขภำพจติ ทผ่ี ำ่ นกำรอบรมวทิ ยำกร/ผสู้ อน (ToT) หลกั สตู รแกน กลำงกำรใหค้ ำปรกึ ษำพน้ื ฐำนสำหรบั ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลซง่ึ ไดร้ บั กำรรบั รองหลกั สตู รแลว้ โดยสำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรม อบรมโดยสถำบนั กลั ยำณ์รำชนครนิ ทร์ เพ่อื สรำ้ งควำมพรอ้ มในกำรสรำ้ งสมรรถนะ แก่จติ อำสำทจ่ี ะสมคั รมำทำหน้ำทผ่ี ใู้ หค้ ำปรกึ ษำในคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำลในระยะขยำยผล 3 ปีขำ้ งหน้ำ รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 20 / 145

บทที่2 ประเมินผลการพฒั นาเชิงระบบ “คลินิกจิตสงั คมในระบบศาล” 2.1 ผลการดาเนินงานของ 5 ศาลนารอ่ งรายงานต่อสานักงาน ป.ป.ส. ศำลอำญำธนบุรคี อื ศำลแรกทร่ี เิ รมิ่ จดั ใหม้ คี ลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล ในปี พ.ศ. 2552 โดยดำรจิ ำกนำย วชั รนิ ทร์ ปัจเจกวญิ ญสู กุล อธบิ ดศี ำลอำญำธนบุรใี นขณะนนั้ ตระหนกั ถงึ ควำมกดดนั ทผ่ี ตู้ อ้ งหำตอ้ งเผชญิ ในชว่ ง พจิ ำรณำคดี ทำงศำลจงึ จดั ใหม้ บี รกิ ำรใหค้ ำปรกึ ษำลดควำมเครยี ด จำกอำสำสมคั รทผ่ี ำ่ นกำรฝึกอบรม เพ่อื สร้ำง แรงจงู ใจเปลย่ี นแปลงตวั เองไปในทำงบวก โดย สสส. ไดเ้ ขำ้ มำใหก้ ำรสนับสนุนดำ้ นวชิ ำกำรและดำ้ นต่ำงๆ ผล กำรดำเนินงำนของคลนิ ิกจติ สงั คมศำลอำญำธนบุรี สำมำรถเบย่ี งเบนคดไี มต่ อ้ งจำคุกไดม้ ำกถงึ รอ้ ยละ 20 ของ คดที งั้ หมดในศำล รวมทงั้ ช่วยลดอตั รำกำรหนีประกนั และกำรกระทำผดิ ซ้ำลดลงไปมำกกวำ่ รอ้ ยละ 90 ต่อมำในปี พ.ศ. 2554-2555 ไดม้ กี ำรประเมนิ ผลโครงกำรคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในศำลอำญำ ธนบรุ ี โดยมลู นธิ สิ ถำบนั วจิ ยั และพฒั นำนโยบำย (หวั หน้ำโครงกำรประเมนิ คอื นพ.วพิ ุธ พลู เจรญิ ) สนบั สนุนโดย แผนงำนสรำ้ งเสรมิ สขุ ภำพจติ (ผจู้ ดั กำรแผนงำนคอื นพ.ประเวช ตนั ตพิ วิ ฒั นสกุล) สสส. ซง่ึ มสี รุปผลกำร ประเมนิ ทส่ี ำคญั คอื กำรบรู ณำกำรระบบยตุ ธิ รรมของศำลอำญำธนบุรใี หเ้ ป็นกลไกเช่อื มโยงภำรกจิ ของภำค สงั คมและเศรษฐกจิ โดยรวมของชุมชนทม่ี งุ่ ตรงส่กู ลุ่มเปรำะบำงทอ่ี ยใู่ นวกิ ฤตทำงจติ สงั คมและจติ วญิ ญำณถอื ได้ วำ่ เป็น “นวตั กรรม” อนั จะสำมำรถเป็นตน้ แบบใหแ้ ก่ศำลยตุ ธิ รรมอ่นื ๆ ไดน้ ำไปเป็นแนวทำงในกำรช่วยเหลอื ให้ ผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลยสำมำรถผำ่ นพน้ วกิ ฤตใิ นชวี ติ ไมห่ วนไปกระทำผดิ ซ้ำและสำมำรถใชช้ วี ติ ในสงั คมไดอ้ ยำ่ ง ปกตสิ ุข ในช่วงปี พ.ศ. 2557-2561 สำนกั งำน ป.ป.ส. และ สสส. จงึ ไดร้ ว่ มกนั สนบั สนุนกำรขยำยงำนคลนิ กิ จติ สงั คมไปยงั ศำลอกี 2 แหง่ คอื ศำลจงั หวดั นนทบุรี และศำลจงั หวดั เชยี งใหม่ และขยำยเพม่ิ อกี 2 แห่ง คอื ศำล จงั หวดั ปทุมธำนี และศำลจงั หวดั ตลงิ่ ชนั ในชว่ งปี พ.ศ. 2561-2563 ซง่ึ มสี รปุ ผลกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม แก่ผกู้ ระทำควำมผดิ ในคดยี ำเสพตดิ และคดคี วำมรนุ แรงในครอบครวั โดย 5 ศำลนำร่อง พ.ศ. 2557-2562 ดงั น้ี ผลกำรดำเนินงำนในปี พ.ศ. 2562 ของศำลนำร่อง 5 แห่งสำมำรถให้คำปรกึ ษำผู้ต้องหำและจำเลย ทงั้ สน้ิ 3,544 คดี โดยขณะอยใู่ นระหว่ำงเงอ่ื นไขของศำล สำมำรถลดกำรกระทำควำมผดิ ซ้ำไดเ้ ป็นอยำ่ งดมี ำก กล่ำวคอื อตั รำกำรกระทำผดิ ซ้ำรอ้ ยละ 1.10 (รวม 5 คลนิ ิก) รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 21 / 145

ตาราง ผลกำรดำเนินงำนของ 5 ศำลนำรอ่ งใน MOU ระยะท่ี 1 และระยะท่ี 2 หมำยเหตุ: MOU ระยะท่ี 1 ดำเนินงำนนำรอ่ งในศำลอำญำธนบุรี ศำลจงั หวดั นนทบุรี และเชยี งใหม่ MOU ระยะท่ี 2 ขยำยกำรนำรอ่ งไปยงั ศำลจงั หวดั ปทุมธำนีและตลงิ่ ชนั ทม่ี ำขอ้ มลู สำนกั งำน ป.ป.ส. ในปี พ.ศ. 2560 นำยสมภพ นันทโกวฒั น์ ผู้พพิ ำกษำดูแลคลนิ ิกจติ สงั คมในศำลจงั หวดั เชยี งใหม่ใน ขณะนนั้ (ปัจจุบนั เป็นผพู้ พิ ำกษำศำลเดก็ และเยำวชนจงั หวดั เชยี งใหม่) ไดท้ ำกำรศกึ ษำเปรยี บเทยี บขอ้ มูลผู้ท่ี ถูกจบั กุมดำเนินคดซี ้ำภำยใน 1 ปี ในพน้ื ทจ่ี งั หวดั เชยี งใหม่ ระหว่ำงผกู้ ระทำผดิ ทเ่ี ขำ้ รบั คำปรกึ ษำในคลนิ ิกจติ สงั คมกบั ผกู้ ระทำผดิ ทศ่ี ำลสงั่ คุมควำมประพฤติ และผทู้ พ่ี น้ โทษในคดยี ำเสพตดิ หรอื คดอี ำญำทม่ี โี ทษไมร่ ำ้ ยแรง ใช้กำรสุ่มคดั เลอื กจำนวนทงั้ ส้นิ 100 คน พบว่ำผูท้ ร่ี บั คำปรกึ ษำด้ำนจติ สงั คมมผี ลกำรกระทำควำมผดิ ซ้ำทต่ี ่ำ กว่ำผทู้ ใ่ี ชก้ ระบวนกำรยตุ ธิ รรมอ่นื ดงั รำยละเอยี ดแสดงในตำรำงต่อไปน้ี ตาราง เปรยี บเทยี บผลกระทำผดิ ซำ้ ของผผู้ ่ำนกระบวนกำรยตุ ธิ รรมของศำลจงั หวดั เชยี งใหม่ ทม่ี ำขอ้ มลู กำรศกึ ษำเปรยี บเทยี บของศำลจงั หวดั เชยี งใหม่ ปี พ.ศ. 2560 อยำ่ งไรกต็ ำม ในปัจจบุ นั กำรจดั เกบ็ ขอ้ มลู กำรกลบั ไปกระทำควำมผดิ ซ้ำยงั มขี อ้ จำกดั ในกำรดำเนินกำร ไดเ้ พยี งจดั เกบ็ เฉพำะกำรกลบั มำกระทำควำมผดิ เฉพำะของแต่ละศำล ระบบขอ้ มลู ของแต่ละศำลยงั ไม่สำมำรถ เช่อื มโยงตรวจสอบระหว่ำงกนั ทวั่ ทงั้ ประเทศแบบออนไลน์ นอกจำกน้ี ศำลยงั ไม่มสี ทิ ธใิ นกำรตรวจสอบฐำน รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 22 / 145

ประวตั อิ ำชญำกร หรอื ฐำนประวตั กิ ำรกระทำควำมผดิ ได้ ดงั นัน้ ในกำรขยำยผลดำเนินกำรคลนิ ิกจติ สงั คมใน ระบบศำลในศำลทวั่ ทงั้ ประเทศ ยงั ต้องกำรควำมร่วมมอื ระหว่ำงสำนักงำนศำลยุติธรรม สำนักงำนตำรวจ แห่งชำติ และกรมคุมประพฤตใิ นกำรเช่อื มโยงขอ้ มลู ระหว่ำงตำรวจและศำลเพ่อื ใหก้ รมคุมประพฤตสิ ำมำรถ ตรวจสอบกำรกลบั ไปกระทำควำมผดิ ซำ้ ของผพู้ น้ โทษต่อไป ผลกำรใหค้ ำปรกึ ษำของ 5 ศำลนำรอ่ ง ไดแ้ ก่ ศำลอำญำธนบุรี ศำลจงั หวดั เชยี งใหม่ ศำลจงั หวดั นนทบุรี ศำลอำญำตลงิ่ ชนั และศำลจงั หวดั ปทุมธำนี รำยงำนต่อสำนกั งำน ป.ป.ส. ตำมบนั ทกึ ขอ้ ตกลง (MOU) ควำม รว่ มมอื กำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลปี พ.ศ. 2560-2562 ซง่ึ สำนักงำน ป.ป.ส. เป็นหน่วยงำน สนบั สนุนงบประมำณบรหิ ำรจดั กำรและกจิ กรรมสนบั สนุนกำรนำรอ่ งของคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล ในดำ้ นผล กำรใหค้ ำปรกึ ษำ (คด)ี ผลกำรกลบั ไปกระทำผดิ ซ้ำในเขตพน้ื ทศ่ี ำล (คน) และจำนวนผใู้ หค้ ำปรกึ ษำเฉลย่ี คดตี ่อ คนต่อปีและจำนวนกำรอบรมทไ่ี ดร้ บั แสดงในตำรำงต่อไปน้ี ตาราง ผลกำรใหค้ ำปรกึ ษำจำแนกรอ้ ยละประเภทคดเี ป็นรำยปี (คด)ี ปี พ.ศ. 2560-2562 ทม่ี ำขอ้ มลู สำนกั งำน ป.ป.ส. ตาราง ผลกำรกลบั ไปกระทำผดิ ซ้ำในเขตพน้ื ทศ่ี ำล (คน) จำแนกรำยปี พ.ศ. 2560-2562 ทม่ี ำขอ้ มลู สำนกั งำน ป.ป.ส. รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 23 / 145

ตาราง สรุปจำนวนผใู้ หค้ ำปรกึ ษำเฉลย่ี คดตี ่อคนต่อปี/จำนวนกำรอบรมทไ่ี ดร้ บั จำแนกรำยปี พ.ศ. 2560-2562 ทม่ี ำขอ้ มลู สำนกั งำน ป.ป.ส. กำรดำเนินงำนปัจจุบนั ทผ่ี ่ำนมำของโครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมใน ระบบศำลแก่ผตู้ อ้ งหำคดยี ำเสพตดิ และคดคี วำมรนุ แรงในครอบครวั มรี ะยะเวลำดำเนนิ กำร 2 ปีขยำยเวลำ 6 เดอื นตงั้ แต่วนั ท่ี 1 พฤษภำคม พ.ศ. 2561 – วนั ท่ี 30 มถิ ุนำยน พ.ศ. 2563 ตำมบนั ทกึ ขอ้ ตกลงควำมรว่ มมอื ฉบบั ท่ี 2 โดยสำนกั งำน ป.ป.ส. และ สสส. ไดส้ นบั สนุนใหส้ ถำบนั กลั ยำณ์รำชนครนิ ทร์ กรมสขุ ภำพจติ กระทรวง สำธำรณสุข และศูนยว์ ชิ ำกำรสำรเสพตดิ ภำคเหนือ มหำวทิ ยำลยั เชยี งใหม่ รว่ มกนั พฒั นำระบบกำรใหบ้ รกิ ำร ของคลนิ ิกในศำลนำรอ่ ง ระบบขอ้ มลู และหลกั สตู รกำรฝึกอบรมทจ่ี ำเป็น รว่ มกบั 5 ศำลนำรอ่ ง ซง่ึ สำนกั งำนศำล ยตุ ธิ รรมไดใ้ หก้ ำรรบั รองหลกั สตู รกำรอบรมอำสำสมคั รคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำลแลว้ 3 หลกั สตู ร ไดแ้ ก่ กำร ใหค้ ำปรกึ ษำเบอ้ื งตน้ กำรจดั กำรภำวะเสพตดิ กำรใหค้ ำปรกึ ษำครอบครวั รวมถงึ กำรบูรณำกำรระบบขอ้ มลู ท่ี พฒั นำขน้ึ เขำ้ ส่รู ะบบขอ้ มลู กลำงของสำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรม หลงั จำกผ่ำนกำรพฒั นำรปู แบบและกำรใหบ้ รกิ ำรของคลนิ กิ จติ สงั คมแก่ผพู้ พิ ำกษำ ผตู้ อ้ งหำ/ผกู้ ระทำ ควำมผดิ และครอบครวั มำนำนกวำ่ 10 ปี รปู แบบของคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำลไดร้ บั กำรยอมรบั วำ่ มี ประโยชน์ต่อกำรลดกำรหนีประกนั และกำรกระทำผดิ ซ้ำ แมต้ อ้ งกำรควำมรแู้ ละทกั ษะทพ่ี เิ ศษจำกระบบศำลอ่นื ๆ แต่สำมำรถจดั กำรฝึกอบรมใหเ้ กดิ กำรบรกิ ำรทใ่ี หผ้ ลดแี ละขยำยผลได้ 2.2 ผลการพฒั นาวิชาการเพ่ือเพิ่มสมรรถนะผใู้ ห้คาปรึกษา สถำบนั กลั ยำณ์รำชนครนิ ทร์ กรมสขุ ภำพจติ โดยคณะทำงำนซง่ึ ประกอบดว้ ยสหวชิ ำชพี ดำ้ นสุขภำพจติ ไดแ้ ก่ จติ แพทย์ พยำบำลจติ เวช นกั จติ วทิ ยำ นกั สงั คมสงเครำะห์ และนกั กจิ กรรมบำบดั ไดร้ ว่ มกนั พฒั นำ หลกั สตู ร-ทดลองฝึกอบรม-ปรบั ปรงุ หลกั สตู รจำกขอ้ มลู ป้อนกลบั ภำยหลงั ทดลองฝึกอบรมโดยผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ และผสู้ อนในหลกั สตู รแกนกลำงกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลจนไดเ้ น้อื หำทส่ี มบรู ณ์ จงึ ไดผ้ ลติ ค่มู อื พรอ้ มส่อื กำรสอนรวมเป็นชุดควำมรู้ ประกอบดว้ ย 3 Modules ไดแ้ ก่ กำรใหค้ ำปรกึ ษำขนั้ พน้ื ฐำนสำหรบั ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล กำรจดั กำรภำวะเสพตดิ และกำรใหค้ ำปรกึ ษำครอบครวั Module กำรใหค้ ำปรกึ ษำขนั้ พน้ื ฐำนสำหรบั ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล มงุ่ หมำยใหผ้ เู้ ขำ้ รบั กำรอบรมสำมำรถ (1) ตระหนกั ระบุบทบำทและคุณค่ำของคลนิ ิกจติ สงั คมทม่ี ตี ่อสงั คม (2) เขำ้ ใจ ยอมรบั รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 24 / 145

ตนเองและควำมแตกต่ำงระหวำ่ งเพ่อื นมนุษย์ (3) รเู้ ทำ่ ทนั และสำมำรถจดั กำรกบั อคตขิ องตนเองทจ่ี ะเป็น อุปสรรคต่อกำรใหค้ ำปรกึ ษำไดเ้ หมำะสม (4) ระบุเป้ำหมำย วตั ถุประสงค์ กระบวนกำรและขนั้ ตอนของกำรให้ คำปรกึ ษำ เลอื กใชเ้ ทคนคิ และบนั ทกึ ขอ้ มลู กำรใหค้ ำปรกึ ษำไดอ้ ยำ่ งถูกตอ้ ง เหมำะสม (5) เชอ่ื มโยงขอ้ มลู ทไ่ี ด้ จำกกำรคดั กรองเบอ้ื งตน้ เขำ้ กบั เป้ำหมำยของกำรใหค้ ำปรกึ ษำแต่ละระยะได้ (6) ระบุระบบกำรบรกิ ำรคลนิ กิ จติ สงั คมของศำลอำญำและเกณฑก์ ำรส่งต่อไดพ้ อสงั เขป และ (7) สำมำรถฝึกปฏบิ ตั กิ ำรใหค้ ำปรกึ ษำรำยบคุ คลได้ อยำ่ งถูกตอ้ งเหมำะสม Module กำรใหค้ ำปรกึ ษำเพ่อื จดั กำรกบั ภำวะเสพตดิ ในคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล มงุ่ หมำยใหผ้ เู้ ขำ้ รบั กำรอบรมสำมำรถ (1) ตระหนกั ถงึ ภำวะเสพตดิ และเช่อื มโยงกบั กำรก่อคดี (2) ระบเุ ป้ำหมำยของกำรใหค้ ำ ปรกึ ษำเพอ่ื จดั กำรภำวะเสพตดิ และบทบำทของผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ (3) คน้ หำตวั กระตุน้ ภำยนอก ตวั กระตุน้ ภำยในท่ี ทำใหเ้ กดิ ภำวะเสพตดิ รวมถงึ แรงตำ้ นและปัจจยั ปกป้องเพ่อื นำไปประยกุ ตใ์ ชใ้ นกำรช่วยเหลอื ผรู้ บั คำปรกึ ษำ (4) คน้ หำบำดแผลทำงใจของผรู้ บั คำปรกึ ษำและใหก้ ำรช่วยเหลอื อยำ่ งเหมำะสม และ (5) ใหค้ ำปรกึ ษำเพอ่ื จดั กำร กบั ภำวะเสพตดิ Module กำรใหค้ ำปรกึ ษำครอบครวั มงุ่ หมำยใหผ้ เู้ ขำ้ รบั กำรอบรมสำมำรถ (1) เขำ้ ใจควำมหมำย และ รปู แบบของครอบครวั (2) คน้ หำศกั ยภำพ จดุ แขง็ จดุ อ่อนของแต่ละครอบครวั ได้ เขำ้ ใจกำรส่อื สำรอย่ำง สรำ้ งสรรค์ และภำษำทใ่ี ชใ้ นกำรสอ่ื สำรของแต่ละครอบครวั (3) เขำ้ ใจควำมแตกต่ำงระหว่ำงกำรใหค้ ำปรกึ ษำ ระดบั พน้ื ฐำน กบั กำรใหค้ ำปรกึ ษำครอบครวั (4) ระบเุ ป้ำหมำย วตั ถุประสงค์ กระบวนกำรและขนั้ ตอนกำรให้ คำปรกึ ษำครอบครวั และ (5) เลอื กใชเ้ ทคนิคไดอ้ ยำ่ งถกู ตอ้ ง เหมำะสม และฝึกปฏบิ ตั กิ ำรใหค้ ำปรกึ ษำครอบครวั ไดอ้ ยำ่ งถูกตอ้ งเหมำะสม กำรเพมิ่ สมรรถนะกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมแก่ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำในระบบศำลดว้ ยหลกั สตู รแกนกลำง สถำบนั กลั ยำณ์รำชนครนิ ทรซ์ ง่ึ เป็นหน่วยงำนพฒั นำหลกั สตู รไดก้ ำหนดเงอ่ื นไขใหผ้ รู้ บั กำรอบรมจะตอ้ งผ่ำน Module กำรใหค้ ำปรกึ ษำขนั้ พน้ื ฐำนสำหรบั ผใู้ ห้คำปรกึ ษำคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำลก่อนจงึ จะสำมำรถอบรม Module เสรมิ คอื จดั กำรภำวะเสพตดิ และกำรใหค้ ำปรกึ ษำครอบครวั ต่อได้ เน่อื งจำกหลกั สตู รไดจ้ ดั เรยี งเน้อื หำ ทจ่ี ำเป็นแต่ละ Module แตกต่ำงกนั จำเป็นจะตอ้ งมคี วำมเขำ้ ใจหลกั กำรกำรใหค้ ำปรกึ ษำขนั้ พน้ื ฐำนก่อนต่อยอด ใหค้ ำปรกึ ษำเฉพำะเรอ่ื งได้ โดยคณุ สมบตั ขิ องผเู้ ขำ้ รบั กำรอบรมกำหนดไวด้ งั น้ี เป็นผใู้ หค้ ำปรกึ ษำหรอื ผทู้ จ่ี ะมำ ปฏบิ ตั งิ ำนดำ้ นจติ สงั คมทค่ี ลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล มจี ติ อำสำ มจี รยิ ธรรม และเปิดใจกวำ้ งต่อกำรเรยี นรู้ เพมิ่ เตมิ หลกั สตู รแกนกลำงกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลไดร้ บั รองหลกั สตู รโดยสำนกั งำนศำล ยตุ ธิ รรม ตำมหนงั สอื ลงวนั ท่ี 27 เมษำยน 2563 แจง้ เวยี นถงึ หวั หน้ำหน่วยงำนในสงั กดั สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรม และผลติ ชุดควำมรจู้ ำนวน 300 ชุดสง่ มอบใหแ้ ก่สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมเพ่อื ใชใ้ นกำรฝึกอบรมผใู้ หค้ ำปรกึ ษำและ ผสู้ อนในระยะขยำยผลของคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลไปยงั ศำลทส่ี นใจทวั่ ประเทศต่อไป รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 25 / 145

ภาพ หนงั สอื รบั รองหลกั สตู รโดยสำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรม ลงวนั ท่ี 27 เมษำยน 2563 กระบวนกำรเรยี นกำรสอนเพ่อื สรำ้ งสมรรถนะกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม ประกอบดว้ ย กำรบรรยำย กำรอภปิ รำยแบบมสี ว่ นรว่ ม กำรสำธติ กำรฝึกปฏบิ ตั ิ โดยมวี ทิ ยำกรกล่มุ ทม่ี ปี ระสบกำรณ์กำรใหค้ ำปรกึ ษำและ เป็นวทิ ยำกรแบบมสี ว่ นรว่ ม สะทอ้ นและแนะนำกำรฝึกปฏบิ ตั ไิ ดอ้ ยำ่ งถูกตอ้ งซง่ึ ผเู้ รยี นไมส่ ำมำรถเรยี นรไู้ ดด้ ว้ ย ตนเอง รวมถงึ กำรใชส้ อ่ื กำรสอนหลำกหลำยรปู แบบ เช่น PowerPoint ใบงำน กรณศี กึ ษำ วดิ ที ศั น์สรปุ เน้อื หำ วดิ ที ศั น์สำธติ กำรใหค้ ำปรกึ ษำ และวดิ ที ศั น์เพ่อื กำรอภปิ รำย เพอ่ื เตรยี มเขำ้ ส่วู ำระขยำยผลคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำลไปยงั ศำลทส่ี นใจทวั่ ประเทศ สถำบนั กลั ยำณ์ รำชนครนิ ทรย์ งั ไดพ้ ฒั นำหลกั สตู รวทิ ยำกร/ผสู้ อน (Training for Trainer: ToT) โดยกำหนดคุณสมบตั ขิ อง วทิ ยำกร/ผสู้ อนไวด้ งั น้ี เป็นทมี สหวชิ ำชพี ไดแ้ ก่ จติ แพทย์ พยำบำล นกั จติ วทิ ยำ นกั สงั คมสงเครำะห์ นกั กจิ กรรมบำบดั ผำ่ นกำรอบรมกำรใหค้ ำปรกึ ษำ มปี ระสบกำรณ์กำรเป็นวทิ ยำกร สำมำรถจดั กระบวนกำรเรยี น กำรสอนตำมแผนกำรสอนไดอ้ ยำ่ งถกู ตอ้ ง และเป็นวทิ ยำกรแบบมสี ่วนรว่ มทส่ี ำมำรถสะทอ้ นและแนะนำกำรฝึก ปฏบิ ตั ขิ องผเู้ ขำ้ รบั กำรอบรมไดอ้ ยำ่ งถูกตอ้ ง รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 26 / 145

2.2.1 ผลความพึงพอใจของผเู้ ข้าอบรม (ผใู้ ห้คาปรกึ ษา) ต่อหลกั สตู รแกนกลาง Tryout ครงั้ ท่ี 1 Module กำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมเบอ้ื งตน้ วนั ท่ี 29-30 พฤศจกิ ำยน 2561 ใหก้ บั ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำของคลนิ กิ จติ สงั คมในศำลจงั หวดั อยธุ ยำ จำนวน 25 คน ผลควำมพงึ พอใจของผู้ เขำ้ อบรมอยไู่ ดร้ ะดบั มำกขน้ึ ไป รอ้ ยละ 88.86 Tryout ครงั้ ท่ี 2 Module กำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมเบอ้ื งตน้ วนั ท่ี 2-3 มนี ำคม 2562 ใหก้ บั ผใู้ ห้ คำปรกึ ษำของคลนิ กิ จติ สงั คมในศำลจงั หวดั ปทุมธำนี จำนวน 25 คน ผลควำมพงึ พอใจของผู้ เขำ้ อบรมอยไู่ ดร้ ะดบั มำกขน้ึ ไป รอ้ ยละ 82.57 Tryout ครงั้ ท่ี 1 Module กำรจดั กำรภำวะเสพตดิ วนั ท่ี 31 มกรำคม – 1 กุมภำพนั ธ์ 2562 ใหก้ บั ผใู้ ห้ คำปรกึ ษำของคลนิ ิกจติ สงั คมในศำลอำญำตลงิ่ ชนั จำนวน 41 คน ผลควำมพงึ พอใจของผเู้ ขำ้ อบรมอยไู่ ดร้ ะดบั มำกขน้ึ ไป รอ้ ยละ 96.01 รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 27 / 145

Tryout ครงั้ ท่ี 2 Module กำรจดั กำรภำวะเสพตดิ วนั ท่ี 15-16 สงิ หำคม 2562 ใหก้ บั ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำของ คลนิ กิ จติ สงั คมในศำลจงั หวดั ปทุมธำนี จำนวน 11 คน ผลควำมพงึ พอใจของผเู้ ขำ้ อบรมอยไู่ ด้ ระดบั มำกขน้ึ ไป รอ้ ยละ 92 Tryout ครงั้ ท่ี 1 Module กำรใหค้ ำปรกึ ษำครอบครวั วนั ท่ี 11-12 มถิ ุนำยน 2562 ใหก้ บั ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ ของคลนิ กิ จติ สงั คมในศำลอำญำตลงิ่ ชนั จำนวน 10 คน ผลควำมพงึ พอใจของผเู้ ขำ้ อบรมอยไู่ ด้ ระดบั มำกขน้ึ ไป รอ้ ยละ 97.14 Tryout ครงั้ ท่ี 2 Module กำรใหค้ ำปรกึ ษำครอบครวั วนั ท่ี 30-31 กรกฎำคม 2562 ใหก้ บั ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ ของคลนิ ิกจติ สงั คมในศำลอำญำตลงิ่ ชนั จำนวน 29 คน ผลควำมพงึ พอใจของผเู้ ขำ้ อบรมอยไู่ ด้ ระดบั มำกขน้ึ ไป รอ้ ยละ 94.84 Tryout ครงั้ ท่ี 1 Module กำรใหค้ ำปรกึ ษำรำยกลุม่ วนั ท่ี 9-10 ตุลำคม 2562 ใหก้ บั ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำของ คลนิ ิกจติ สงั คมในศำลอำญำธนบรุ ี ผลควำมพงึ พอใจของผเู้ ขำ้ อบรมอยไู่ ดร้ ะดบั มำกขน้ึ ไป รอ้ ย ละ 90.91 หมำยเหตุ Module Group Counselling ผลขอ้ มลู ป้อนกลบั จำกกำรทดลองอบรม พบวำ่ ผเู้ รยี นยงั ไมพ่ รอ้ ม จงึ ยงั ไมบ่ รรจกุ ำรใหค้ ำปรกึ ษำรำยกลุ่มในหลกั สตู รแกนกลำง Tryout ครงั้ ท่ี 2 Module กำรใหค้ ำปรกึ ษำรำยกลุ่ม วนั ท่ี 31 ตุลำคม – 1 พฤศจกิ ำยน 2562 ใหก้ บั ผใู้ ห้ คำปรกึ ษำของคลนิ ิกจติ สงั คมในศำลอำญำตลง่ิ ชนั ผลควำมพงึ พอใจของผเู้ ขำ้ อบรมอยไู่ ดร้ ะดบั มำกขน้ึ ไป รอ้ ยละ 94.36 หมำยเหตุ Module Group Counselling ผลขอ้ มลู ป้อนกลบั จำกกำร ทดลองอบรมพบว่ำผเู้ รยี นยงั ไมพ่ รอ้ ม จงึ ยงั ไมบ่ รรจกุ ำรใหค้ ำปรกึ ษำรำยกลมุ่ ในหลกั สตู ร แกนกลำง ขอ้ มลู ป้อนกลบั จำกผรู้ บั กำรอบรมทเ่ี ป็นผใู้ หค้ ำปรกึ ษำในคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล สะทอ้ นประเดน็ ในกำรปรบั ปรงุ หลกั สตู รแกนกลำง Module กำรใหค้ ำปรกึ ษำพน้ื ฐำน ดงั น้ี (1) ผเู้ ขำ้ รบั กำรอบรมไม่มพี น้ื ฐำนใน กำรใหค้ ำปรกึ ษำมำก่อนแต่มปี ระสบกำรณ์กำรทำงำนแบบลองผดิ ลองถกู ดว้ ยใจทม่ี จี ติ อำสำจงึ มแี นวทำงกำรให้ คำปรกึ ษำหลำกหลำยแบบไมเ่ ป็นไปในแนวทำงเดยี วกนั ปรบั ปรงุ โดย ใชส้ ่อื กำรสอนโดยอภปิ รำยจำกวดี ทิ ศั น์ คอ่ ยๆ ปรบั ทศั นคติ และเชอ่ื มโยงมำสกู่ ำรใหค้ ำปรกึ ษำ (2) ผเู้ ขำ้ รบั กำรอบรมเรยี นรไู้ ดช้ ำ้ เน่อื งจำกส่วนใหญ่มี อำยมุ ำก ปรบั ปรงุ โดย ปรบั กระบวนกำรเรยี นกำรสอนใหก้ ระชบั และปรบั สอ่ื กำรสอนใหเ้ ขำ้ ใจงำ่ ย น่ำสนใจ ไมน่ ่ำ เบอ่ื (3) กำรสอ่ื สำรบำงช่วงยงั เขำ้ ใจไมต่ รงกนั ปรบั ปรงุ โดย จดั เวลำอบรมใหม้ กี ำรสรปุ เป็นระยะและตรวจสอบ ควำมเขำ้ ใจของผเู้ รยี นเพอ่ื ใหเ้ ขำ้ ใจถูกตอ้ งตรงกนั และแทรกคำอธบิ ำยเพมิ่ เตมิ ในส่อื กำรสอน เชน่ วดิ ที ศั น์ สำธติ กำรใหค้ ำปรกึ ษำจะแทรกเน้อื หำกระบวนกำรใหค้ ำปรกึ ษำและเทคนคิ เพม่ิ เตมิ เป็นตน้ รวมถงึ พฒั นำสอ่ื กำรสอนทห่ี ลำกหลำย เช่น วดี ทิ ศั น์ PowerPoint ใบงำน เป็นตน้ (4) กำร Coach ของวทิ ยำกรยงั ไมเ่ ป็นไปใน แนวทำงเดยี วกนั ปรบั ปรงุ โดย ทำควำมเขำ้ ใจกบั วทิ ยำกรในเรอ่ื งบทบำทวทิ ยำกรมที ำหน้ำท่ี Coach และ Feedback ในขณะฝึกปฏบิ ตั เิ พอ่ื ใหผ้ เู้ รยี นมคี วำมเขำ้ ใจและใชเ้ ทคนิคต่ำงๆ ไดอ้ ยำ่ งเหมำะสม ขอ้ มลู ป้อนกลบั จำกผรู้ บั กำรอบรมทเ่ี ป็นผใู้ หค้ ำปรกึ ษำในคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล สะทอ้ นประเดน็ ในกำรปรบั ปรงุ หลกั สตู รแกนกลำง Module กำรจดั กำรภำวะเสพตดิ ดงั น้ี (1) (1) ผเู้ ขำ้ รบั กำรอบรมไม่มคี วำมรู้ ในเรอ่ื งภำวะเสพตดิ และกำรจดั กำรภำวะเสพตดิ จงึ ตอ้ งใชเ้ วลำนำนในกำรอธบิ ำยใหเ้ กดิ ควำมเขำ้ ใจ ปรบั ปรงุ โดย ปรบั เน้อื หำกำรสอนและรปู แบบกำรสอนใหก้ ระชบั ใชส้ ่อื กำรสอนหลำกหลำยรปู แบบเพอ่ื ใหน้ ่ำสนใจและ รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 28 / 145

ศกึ ษำเรยี นรดู้ ว้ ยตนเองได้ (2) กำรฝึกปฏบิ ตั ขิ องผเู้ รยี นยงั ยดึ ตดิ กำรแนะนำและสงั่ สอนมำกกว่ำกำรฟังและชว่ ย ใหผ้ รู้ บั คำปรกึ ษำแกไ้ ขปัญหำ ปรบั ปรงุ โดย ทบทวนกระบวนกำรใหค้ ำปรกึ ษำและเทคนิคกำรใหค้ ำปรกึ ษำท่ี เรยี นในหลกั สตู รกำรใหค้ ำปรกึ ษำขนั้ พน้ื ฐำนเป็นระยะและยำ้ เรอ่ื งบทบำทของผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ (3) กำรใชส้ อ่ื กำร สอนน่ำสนใจแต่วทิ ยำกรตอ้ งอธบิ ำยเป็นระยะเพอ่ื ใหไ้ ดต้ ำมวตั ถุประสงคข์ องแต่ละกจิ กรรม ปรบั ปรงุ โดย แทรก คำอธบิ ำยเพมิ่ เตมิ ในส่อื กำรสอน เช่น วดิ ที ศั น์สำธติ กำรใหค้ ำปรกึ ษำ จะแทรกเน้อื หำกระบวนกำรใหค้ ำปรกึ ษำ และเทคนิคเพมิ่ เตมิ เป็นตน้ รวมถงึ พฒั นำส่อื กำรสอนทห่ี ลำกหลำย เช่น วดี ทิ ศั น์ PowerPoint ใบงำน เป็นตน้ (4) ผเู้ ขำ้ รบั กำรอบรมกงั วลเกย่ี วกบั ใบงำน กลวั จะสมั ภำษณ์แลว้ ไดเ้ น้อื หำไมค่ รบ และกงั วลเรอ่ื งกำรแสงด บทบำทสมมติ ปรบั ปรงุ โดย ปรบั เปลย่ี นกระบวนกำรฝึกปฏบิ ตั ิ และมกี ำรเตรยี มผแู้ สดงบทบำทสมมติ (5) กำร Coach ของวทิ ยำกรยงั ไมเ่ ป็นไปในแนวทำงเดยี วกนั ปรบั ปรงุ โดย ทำควำมเขำ้ ใจกบั วทิ ยำกรในเรอ่ื งบทบำท วทิ ยำกรมที ำหน้ำท่ี Coach และ Feedback ในขณะฝึกปฏบิ ตั เิ พอ่ื ใหผ้ เู้ รยี นมคี วำมเขำ้ ใจและใชเ้ ทคนิคต่ำงๆ ได้ อยำ่ งเหมำะสม ขอ้ มลู ป้อนกลบั จำกผรู้ บั กำรอบรมทเ่ี ป็นผใู้ หค้ ำปรกึ ษำในคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล สะทอ้ นประเดน็ ในกำรปรบั ปรงุ หลกั สตู รแกนกลำง Module กำรใหค้ ำปรกึ ษำครอบครวั ดงั น้ี (1) ผเู้ ขำ้ รบั กำรอบรมไมเ่ ขำ้ ใจกำร ใชเ้ ทคนคิ Circular Question ปรบั ปรงุ โดย ใชส้ ่อื กำรสอนสำธติ กำรใหค้ ำปรกึ ษำครอบครวั และฝึกปฏบิ ตั กิ ำรใช้ เทคนิค Circular Question (2) ผเู้ ขำ้ รบั กำรอบรมบำงคนไมท่ รำบวธิ กี ำรประเมนิ ครอบครวั และกำรเชอ่ื มโยง ปัจจยั นำมำก่อน ปัจจยั กระตุน้ ปัจจยั ปกป้อง ปรบั ปรงุ โดย สำธติ เพอ่ื ใหเ้ หน็ ภำพและสรปุ ขอ้ มลู แต่ละกรณศี กึ ษำ เพอ่ื ใหเ้ กดิ ควำมเขำ้ ใจปัจจยั ต่ำงๆ มำกขน้ึ และใชว้ ดี ทิ ศั น์สำธติ กำรประเมนิ ครอบครวั พรอ้ มแทรกคำอธบิ ำย เพ่อื ใหท้ รำบวธิ กี ำรคน้ หำขอ้ มลู และเชอ่ื มโยงขอ้ มลู (3) ผเู้ ขำ้ รบั กำรอบรมบำงคนไมเ่ ขำ้ ใจเรอ่ื งบำดแผลทำงใจ ปรบั ปรงุ โดย ปรบั แผนกำรสอนและส่อื กำรสอนเพ่อื ใหเ้ น้อื หำกระชบั และเหน็ ภำพมำกขน้ึ เพ่อื ใหส้ ำมำรถเชอ่ื ม โยงกบั ครอบครวั มำกขน้ึ 2.2.2 ผลความพึงพอใจของผเู้ ข้าอบรม (บคุ ลากรจากกรมสขุ ภาพจิต) ต่อหลกั สตู รแกนกลาง Tryout ครงั้ ท่ี 1 Module ToT วนั ท่ี 13-14 สงิ หำคม 2562 ใหก้ บั บุคลำกรกรมสุขภำพจติ ผลควำมพงึ พอใจของผเู้ ขำ้ อบรมอยไู่ ดร้ ะดบั มำกขน้ึ ไป รอ้ ยละ 97.14 รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 29 / 145

Tryout ครงั้ ท่ี 2 Module ToT วนั ท่ี 18-20 ธนั วำคม 2562 ใหก้ บั บุคลำกรกรมสุขภำพจติ ทมี สหวชิ ำชพี ของสถำบนั /โรงพยำบำลจติ เวชในสงั กดั กรมสขุ ภำพจติ ไดแ้ ก่ จติ แพทย์ พยำบำล นกั จติ วทิ ยำ นกั สงั คมสงเครำะห์ นกั กจิ กรรมบำบดั ทผ่ี ่ำนกำรอบรมกำรใหค้ ำปรกึ ษำและมปี ระสบกำรณ์กำร เป็นวทิ ยำกร จำนวน 62 คน ผลควำมพงึ พอใจของผเู้ ขำ้ อบรมอยไู่ ดร้ ะดบั มำกขน้ึ ไป รอ้ ยละ 97.14 วตั ถุประสงค์ของ Module ToT มุ่งหมำยใหผู้เรยี นซ่งึ เป็นบุคลำกรกรมสุขภำพจติ ได้รบั ควำมรู้และมี ทกั ษะกำรให้คำปรกึ ษำด้ำนจติ สงั คมท่จี ะสำมำรถถ่ำยทอดใหแ้ ก่ผูใ้ หค้ ำปรกึ ษำด้ำนจติ สงั คมในระบบศำลในกำรให้ คำปรกึ ษำแก่ผู้มปี ัญหำสำรเสพติดและควำมรุนแรงในครอบครวั ในคลนิ ิกจติ สงั คมของศำลอำญำท่สี นใจจะ ให้บรกิ ำรคำปรึกษำด้ำนจิตสังคมต่อไป โดยทีมสหวิชำชีพของสถำบนั /โรงพยำบำลจติ เวชในสงั กัดกรม สุขภำพจติ ทผ่ี ่ำนกำรอบรมวทิ ยำกร (TOT) หลกั สูตรแกนกลำงกำรใหค้ ำปรกึ ษำเบอ้ื งตน้ แก่ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ น จติ สงั คมในระบบศำล ประกอบดว้ ย 1) สถำบนั กลั ยำณ์รำชนครนิ ทร์ จำนวน 9 คน ประกอบดว้ ย พยำบำลวชิ ำชพี 4 คน นกั จติ วทิ ยำคลนิ ิก 1 คน นกั สงั คมสงเครำะห์ 2 คน และนกั กจิ กรรมบำบดั 2 คน 2) สถำบนั จติ เวชศำสตรส์ มเด็จเจำ้ พระยำ จำนวน 6 คน ประกอบดว้ ย พยำบำลวชิ ำชพี 3 คน นัก สงั คมสงเครำะห์ 2 คน และนกั กจิ กรรมบำบดั 1 คน 3) โรงพยำบำลศรธี ญั ญำ จำนวน 8 คน ประกอบดว้ ย พยำบำลวชิ ำชพี 3 คน นกั จติ วทิ ยำคลนิ กิ 1 คน นกั สงั คมสงเครำะห์ 3 คน และนกั กจิ กรรมบำบดั 1 คน 4) โรงพยำบำลสวนสรำญรมย์ จำนวน 6 คน ประกอบดว้ ย พยำบำลวชิ ำชพี 3 คน นักจติ วทิ ยำคลนิ ิก 1 คน นกั สงั คมสงเครำะห์ 1 คน และนกั กจิ กรรมบำบดั 1 คน 5) โรงพยำบำลจติ เวชสงขลำรำชนครนิ ทร์ จำนวน 4 คน ประกอบด้วย พยำบำลวิชำชีพ 1 คน นกั จติ วทิ ยำคลนิ ิก 1 คน นกั สงั คมสงเครำะห์ 1 คน และนกั กจิ กรรมบำบดั 1 คน 6) โรงพยำบำลสวนปรุง จำนวน 4 คน ประกอบด้วย จิตแพทย์ 1 คน พยำบำลวิชำชีพ 1 คน นกั จติ วทิ ยำคลนิ กิ 1 คน และนกั สงั คมสงเครำะห์ 1 คน 7) โรงพยำบำลจติ เวชนครสวรรค์รำชนครนิ ทร์ จำนวน 2 คน ประกอบดว้ ย พยำบำลวชิ ำชพี 1 คน และนกั สงั คมสงเครำะห์ 1 คน 8) โรงพยำบำลจติ เวชขอนแก่นรำชนครนิ ทร์ จำนวน 4 คน ประกอบดว้ ย พยำบำลวชิ ำชพี 2 คน และ นกั จติ วทิ ยำคลนิ กิ 2 คน 9) โรงพยำบำลพระศรมี หำโพธิ ์ จำนวน 2 คน ประกอบดว้ ย พยำบำลวชิ ำชพี 1 คน และนักจติ วทิ ยำ คลนิ กิ 1 คน 10) โรงพยำบำลจติ เวชสระแกว้ รำชนครนิ ทร์ จำนวน 3 คน ประกอบดว้ ย นกั จติ วทิ ยำคลนิ ิก 1 คน นัก สงั คมสงเครำะห์ 1 คน และนกั กจิ กรรมบำบดั 1 คน 11) โรงพยำบำลจติ เวชนครรำชสมี ำรำชนครนิ ทร์ จำนวน 3 คน ประกอบดว้ ย พยำบำลวชิ ำชพี 1 คน นกั จติ วทิ ยำคลนิ กิ 1 คน และนกั สงั คมสงเครำะห์ 1 คน 12) โรงพยำบำลจติ เวชนครพนมรำชนครนิ ทร์ จำนวน 5 คน ประกอบด้วย จติ แพทย์ 1 คน พยำบำล วชิ ำชพี 2 คน นกั จติ วทิ ยำคลนิ กิ 1 คน และนกั สงั คมสงเครำะห์ 1 คน รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 30 / 145

13) โรงพยำบำลจิตเวชเลยรำชนครินทร์ จำนวน 3 คน ประกอบด้วย พยำบำลวิชำชีพ 1 คน นกั จติ วทิ ยำคลนิ กิ 1 คน และนกั สงั คมสงเครำะห์ 1 คน 14) โรงพยำบำลจิตเวชพิษณุโลก จำนวน 3 คน ประกอบด้วย พยำบำลวิชำชีพ 1 คน นักสังคม สงเครำะห์ 1 คน และนกั กจิ กรรมบำบดั 1 คน ขอ้ มลู ป้อนกลบั จำกผรู้ บั กำรอบรมทเ่ี ป็นบคุ ลำกรกรมสุขภำพจติ เพ่อื ทำหน้ำผสู้ อนของหลกั สตู รแกน กลำงใหแ้ ก่ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำในคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล สะทอ้ นประเดน็ ในกำรปรบั ปรงุ หลกั สตู ร ToT ดงั น้ี (1) ผเู้ ขำ้ รบั กำรอบรมทจ่ี ะเป็นวทิ ยำกรไมท่ รำบวตั ถุประสงคข์ องกจิ กรรมยอ่ ยในแผนกำรสอน ทำใหไ้ มส่ ำมำรถสอน ไดต้ ำมวตั ถุประสงคข์ องหลกั สตู ร ปรบั ปรงุ โดย ปรบั แผนกำรสอนโดยเพม่ิ วตั ถุประสงคย์ อ่ ยในแต่ละกจิ กรรม และเน้นยำ้ วตั ถุประสงคข์ องหลกั สตู ร (2) ผเู้ ขำ้ รบั กำรอบรมทจ่ี ะเป็นวทิ ยำกรยงั ไมส่ ำมำรถใชส้ ่อื กำรสอนไดต้ รง ตำมวตั ถุประสงค์ ปรบั ปรงุ โดย เพมิ่ คำอธบิ ำยสอ่ื กำรสอนและแทรกเน้อื หำสำคญั ในสอ่ื กำรสอนเพ่อื ใหเ้ กดิ ควำม เขำ้ ใจทต่ี รงกนั (3) ผเู้ ขำ้ รบั กำรอบรมทจ่ี ะเป็นวทิ ยำกรนำรปู แบบกำรสอนทน่ี ่ำสนใจและเขำ้ ใจง่ำยมำทดลอง สอน ปรบั ปรงุ โดย นำรปู แบบกำรสอนบำงส่วนมำปรบั ใชใ้ นแผนกำรสอน (4) ผเู้ ขำ้ รบั กำรอบรมทจ่ี ะเป็นวทิ ยำกร หลกั บำงคนไมม่ พี น้ื ฐำนในกำรใหค้ ำปรกึ ษำทำใหไ้ มส่ ำมำรถใหเ้ ป็นโคช้ และใหค้ ำแนะนำใหก้ บั ผเู้ ขำ้ อบรมได้ ปรบั ปรงุ โดย เมอ่ื ปฏบิ ตั งิ ำนเป็นวทิ ยำกรหลกั จรงิ คดั เลอื กคนทค่ี ุณสมบตั คิ รบตำมวตั ถุประสงคห์ ลกั สตู ร โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล พฒั นำโดย สถำบนั กลั ยำณ์รำชนครนิ ทร์ กรมสุขภำพจติ รบั รองโดย สำนกั งำนศำลยุตธิ รรม สนบั สนุนโดย สำนกั 2 สสส. URL: https://drive.google.com/drive/folders/1SJldMzYYDnTync7Xs9hFnDozqCbG9upe Download หลกั สตู รแกนกลำง ค่มู อื ผเู้ รยี นและสอ่ื กำรเรยี นรู้ 3 Modules รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 31 / 145

2.3 ผลการประเมินความคิดเหน็ ต่อคลินิกจิตสงั คมของกล่มุ เป้าหมายในโครงการ ขอ้ มลู ป้อนกลบั จำกแบบสอบถำมเพ่อื ประเมนิ โครงกำรและถอดบทเรยี นจำก 5 ศำลนำรอ่ งรว่ ม MOU โดยส่งแบบสอบถำมผ่ำนสถำบนั วจิ ยั และพฒั นำรพพี ฒั นศกั ดิ ์ และผ่ำนช่องทำงออนไลน์ดว้ ย Google Form เน่อื งจำกอยใู่ นช่วงสถำนกำรณ์ระบำดของโรค COVID-19 ระหว่ำงเดอื นมถิ ุนำยน-สงิ หำคม 2563 เพ่อื สอบถำม ประชำกรเป้ำหมำยของโครงกำรฯ 4 กลุ่ม ไดแ้ ก่ กลุ่มผพู้ พิ ำกษำและผบู้ รหิ ำรศำล กลุ่มหวั หน้ำงำนไกล่เกลย่ี และ ผจู้ ดั กำรคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล กลมุ่ ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ และกลมุ่ ผรู้ บั คำปรกึ ษำ โดยเป็นกำรตอบแบบสอบถำม อยำ่ งสมคั รใจซง่ึ ไดร้ บั ขอ้ มลู ตอบกลบั จำกผพู้ พิ ำกษำ/ผบู้ รหิ ำรศำล 4 คน หวั หน้ำงำนไกล่เกลย่ี /ผจู้ ดั กำรคลนิ ิก 3 คน ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ 8 คน และผรู้ บั คำปรกึ ษำ 2 คน สรุปผลประเมนิ ไดด้ งั ต่อไปน้ี 2.3.1 ข้อมลู ป้อนกลบั จากผพู้ ิพากษา/ผบู้ ริหารศาลที่ตอบแบบสอบถาม ผพู้ พิ ำกษำ/ผบู้ รหิ ำรศำลทต่ี อบแบบสอบถำมมปี ระสบกำรณ์ปฏบิ ตั งิ ำนในคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล นำน 1 ปี - 2 ปี 6 เดอื น – 5 ปี ผตู้ อบ 4 คน 1 คน เคยบรหิ ำรคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล อกี 2 คน เคยส่ง ผตู้ อ้ งหำ/จำเลยเขำ้ รบั คำปรกึ ษำในคลนิ ิก เคยเขำ้ รว่ มประชมุ /อบรมทกั ษะกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม และ เคยนำบนั ทกึ กำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมมำประกอบดลุ พนิ จิ ในกำรพจิ ำรณำคดี อกี 1 คน เคยเป็นผพู้ พิ ำกษำ ในศำลทม่ี คี ลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล เคยบรหิ ำรคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล เคยสง่ ผตู้ อ้ งหำ/จำเลยเขำ้ รบั คำปรกึ ษำในคลนิ กิ เคยเขำ้ รว่ มประชุม/อบรมทกั ษะกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม และเคยนำบนั ทกึ กำรให้ คำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมมำประกอบดุลพนิ ิจในกำรพจิ ำรณำคดี เมอ่ื จบระยะนำรอ่ งตำม MOU ฉบบั ท่ี 2 (พ.ศ. 2560-2562) แลว้ คลนิ กิ จติ สงั คมยงั คงเปิดใหบ้ รกิ ำรอย่ำงต่อเน่อื ง ในช่วงกำรระบำดของโรค COVID-19 ศำล บำงแหง่ ปิดใหบ้ รกิ ำรชวั่ ครำว แต่ศำลบำงแหง่ ใหค้ ำปรกึ ษำผ่ำน Application LINE ใชว้ ธิ ี Video Call ผพู้ พิ ำกษำทต่ี อบแบบสอบถำมมคี วำมเหน็ ว่ำกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม/คลนิ กิ จติ สงั คมในระบบ ศำลเป็นมำตรกำรทำงเลอื กเพอ่ื ลดปัญหำคนลน้ คุก เป็นบรกิ ำรทม่ี รี ะบบ มขี นั้ ตอนชดั เจน สะดวก รวดเรว็ เขำ้ ใจ งำ่ ย โดยไมเ่ หน็ วำ่ มคี ่ำใชจ้ ำ่ ย มขี นั้ ตอนมำก ใชบ้ คุ ลำกรมำก ใชเ้ วลำยำวนำน แต่ใหป้ ระโยชน์ไมค่ ุม้ ค่ำ หรอื วำ่ เป็นกำรเพม่ิ ภำระใหก้ บั ศำล ทงั้ ยงั ไม่มกี ฎหมำยรองรบั ต่ำงจำกงำนไกล่เกลย่ี ทม่ี กี ฎหมำยรองรบั แลว้ แต่คลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลกไ็ ดร้ บั กำรยอมรบั และสนับสนุนจำกทุกฝ่ำยเป็นอยำ่ งดี โดยมงี บสนบั สนุน ใชจ้ ติ อำสำ ให้ ประโยชน์มำกกวำ่ ทำงเลอื กลงโทษอ่นื ผพู้ พิ ำกษำทต่ี อบแบบสอบถำมมคี วำมเหน็ วำ่ กำรเสพตดิ เป็นปัญหำเชงิ พฤตกิ รรมทเ่ี กย่ี ว ขอ้ งกบั หลำย ปัจจยั แต่สำมำรถแกไ้ ขได้ และไมเ่ หน็ วำ่ กำรกระทำผดิ เกย่ี วกบั ยำเสพตดิ เป็นปัญหำทบ่ี คุ คลเลอื กเองและควร ไดร้ บั โทษอำญำ แต่มมี มุ มองในเชงิ เขำ้ ใจ อยำกช่วยเหลอื และใหโ้ อกำส ทงั้ ยงั เหน็ ว่ำกำรปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรม ของผมู้ ปี ัญหำยำเสพตดิ สำมำรถดำเนินกำรไดด้ ว้ ยจติ อำสำทผ่ี ่ำนกำรอบรมหลกั สตู รกำรใหค้ ำปรกึ ษำมำแลว้ เมอ่ื ทำงำนในคลนิ ิกจติ สงั คมจงึ ไดเ้ รยี นรแู้ ละเขำ้ ใจสำเหตุทำงจติ สงั คมทเ่ี ป็นเหตุใหต้ อ้ งกระทำผดิ ทำงอำญำของ ผตู้ อ้ งคดยี ำเสพตดิ มำกยงิ่ ขน้ึ ทงั้ ยงั เหน็ วำ่ ผพู้ พิ ำกษำมบี ทบำทตดิ ตำมกำกบั กำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมใน รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 32 / 145

ระบบศำลทม่ี คี ุณภำพได้ ศำลตอ้ งมรี ะบบคดั เลอื กและฝึกอบรมจติ อำสำทส่ี มคั รเป็นผใู้ หค้ ำปรกึ ษำท่ีมคี ุณภำพ ผรู้ บั คำปรกึ ษำนำคำแนะนำไปปฏบิ ตั อิ ยำ่ งสมคั รใจในประโยชน์โดยไมเ่ ก่ยี วขอ้ งกบั คดี เหน็ ว่ำบนั ทกึ กำรให้ คำปรกึ ษำเกย่ี วขอ้ งกบั กำรพจิ ำรณำประกอบกำรตดั สนิ คดี แต่กเ็ ช่อื ว่ำเป็นกำรยำกทก่ี ำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมจะชว่ ยปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรมของผมู้ ปี ัญหำยำเสพตดิ ได้ เหน็ ว่ำควรเปิดบรกิ ำรของคลนิ ิกจติ สงั คมแก่ ผตู้ อ้ งหำ/จำเลยทไ่ี ดร้ บั กำรประกนั ตวั ทกุ คนเพ่อื ลดอตั รำกำรหลบหนแี ละกำรกระทำผดิ ซ้ำ และเช่อื ว่ำบรกิ ำร ของคลนิ กิ จติ สงั คมเป็นประโยชน์ต่อครอบครวั ของผกู้ ระทำผดิ และสงั คมโดยรวม ในดำ้ นของเครอื ขำ่ ยของคลนิ กิ จติ สงั คมในศำลทผ่ี พู้ พิ ำกษำทต่ี อบแบบสอบถำมทำหน้ำทอ่ี ยนู่ นั้ พบวำ่ มเี ครอื ขำ่ ยวชิ ำกำรคอื ศนู ยว์ ชิ ำกำรสำรเสพตดิ ภำคเหนอื มหำวทิ ยำลยั เชยี งใหม่ โรงพยำบำลธญั ญำรกั ษ์ เชยี งใหม่ โรงพยำบำลสวนปรงุ สำนกั งำนยตุ ธิ รรมจงั หวดั เชยี งใหม่ มเี ครอื ขำ่ ยส่งต่อบำบดั รกั ษำคอื โรงพยำบำลธญั ญำรกั ษ์เชยี งใหม่ โรงพยำบำลสวนปรงุ มเี ครอื ขำ่ ยดำ้ นกำรฝึกอำชพี คอื สำนกั งำนคุมประพฤติ จงั หวดั เชยี งใหม่ วทิ ยำลยั อำชวี ศกึ ษำเชยี งใหม่ สำนกั งำนจดั หำงำนจงั หวดั เชยี งใหม่ มเี ครอื ข่ำยสงั คม สงเครำะหค์ อื สำนกั งำนพฒั นำสงั คมและควำมมนั่ คงของมนุษยจ์ งั หวดั เชยี งใหม่ มเี ครอื ขำ่ ยดำ้ นตดิ ตำมปลอ่ ย ตวั ชวั่ ครำวคอื ผกู้ ำกบั ดแู ลผทู้ ไ่ี ดร้ บั กำรปลอ่ ยตวั ชวั่ ครำว (ผใู้ หญ่บำ้ น กำนนั ) ศูนยย์ ตุ ธิ รรมตำบล มบี รู ณำกำร กำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมกบั กำรประเมนิ ควำมเสย่ี งกำรปลอ่ ยตวั ชวั่ ครำวคอื กำหนดกำรเขำ้ รบั คำปรกึ ษำ ประกอบดุลพนิ จิ กำรปลอ่ ยตวั ชวั่ ครำว ใหผ้ ทู้ ไ่ี ดร้ บั กำรปลอ่ ยตวั ชวั่ ครำวเกย่ี วกบั คดยี ำเสพตดิ ทไ่ี มม่ หี ลกั ประกนั ตอ้ งไดร้ บั คำปรกึ ษำจำกคลนิ ิกจติ สงั คมควบค่ไู ปดว้ ย มบี รู ณำกำรกบั กำรเบย่ี งเบนคดเี พอ่ื ลดปัญหำคนลน้ คกุ โดยมคี ดอี ย่ำงน้อย 44 คดใี นปี พ.ศ. 2561 ทใ่ี ชก้ บั จำเลยทม่ี แี นวโน้มทจ่ี ะตอ้ งไดร้ บั โทษจำคกุ รวมถงึ ใหร้ อกำร ลงโทษ/รอกำรกำหนดโทษแทนกำรจำคกุ จรงิ และกำหนดเงอ่ื นไขใหเ้ ขำ้ รบั คำปรกึ ษำในคลนิ ิกจติ สงั คมของศำล เพอ่ื เพม่ิ ประสทิ ธภิ ำพของคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล ผพู้ พิ ำกษำทต่ี อบแบบสอบถำมเหน็ ว่ำควรให้ ควำมรถู้ งึ ควำมสำคญั และประโยชน์แก่ผบู้ รหิ ำรศำลชนั้ ตน้ ไดแ้ ก่ ผพู้ พิ ำกษำหวั หน้ำศำล ควรสง่ เสรมิ ประชำสมั พนั ธแ์ ละจดั กจิ กรรมเผยแพรค่ ลนิ ิกจติ สงั คมลงส่ชู มุ ชน ควรจดั กจิ กรรมส่งเสรมิ กำรมสี ่วนรว่ ม กบั ครอบครวั ของผรู้ บั คำปรกึ ษำ ควรมแี บบคดั กรองจำเลยกลมุ่ เป้ำหมำยถงึ ควำมจำเป็นตอ้ งเข้ำรบั กำรปรกึ ษำหลงั พพิ ำกษำเพ่อื แยกจำกจำเลยกลมุ่ ทไ่ี มจ่ ำเป็นตอ้ งรบั คำปรกึ ษำเพรำะใชก้ ระบวนกำรคุมประพฤตกิ เ็ พยี งพอ ควร ระบุเกณฑก์ ำรใหค้ ำปรกึ ษำสำเรจ็ และตวั ชว้ี ดั ประสทิ ธภิ ำพของกำรใหค้ ำปรกึ ษำ ควรเพมิ่ งบประมำณกำรจำ้ ง นกั จติ วทิ ยำ/นกั สงั คมสงเครำะห์ รวมถงึ ควรมกี ฎหมำยรบั รองคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล ในขณะทค่ี วรลดกำร ประชมุ คดลี ง และควรปรบั ปรงุ กำรบนั ทกึ ขอ้ มลู เพอ่ื ทำใหค้ ลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลยงั่ ยนื ผพู้ พิ ำกษำทต่ี อบแบบสอบถำมเหน็ ว่ำควรสรำ้ งจติ วญิ ญำณ ใหผ้ ปู้ ฏบิ ตั งิ ำน ควรจดั ใหม้ มี ำตรกำรทำงำนเชงิ รกุ เช่น ลงพน้ื ท่ี เยย่ี มครอบครวั ผเู้ ขำ้ รบั คำปรกึ ษำ ควรมรี ะบบ เกบ็ ขอ้ มลู และควรมงี ำนวจิ ยั ถงึ แนวทำงปฏบิ ตั ทิ ด่ี ี ในขณะทไ่ี มค่ วรมกี ำรกำหนดกจิ กรรมมำจำกส่วนกลำง ควร ลดกำรออกคำสงั่ ใหข้ บั เคลอ่ื นงำนคลนิ ิกจติ สงั คมแต่สรำ้ งจติ วญิ ญำณในกำรทำงำน ควรปรบั ปรงุ หลกั สตู รกำร ฝึกอบรมทเ่ี น้นทกั ษะ/เพม่ิ ชวั่ โมงฝึกปฏบิ ตั งิ ำนจรงิ ใหม้ ำกขน้ึ และควรใชก้ ำรบรหิ ำรงำนแบบ OKR (Objectives and Key Results) มำกกวำ่ เป็น KPI (Key Performance Indicators) รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 33 / 145

2.3.2 ข้อมลู ป้อนกลบั จากหวั หน้างานไกล่เกลี่ย/ผ้จู ดั การคลินิกท่ีตอบแบบสอบถาม หวั หน้ำงำนไกลเ่ กลย่ี /ผจู้ ดั กำรคลนิ กิ ทต่ี อบแบบสอบถำมมปี ระสบกำรณ์ปฏบิ ตั งิ ำนในคลนิ ิกจติ สงั คมใน ระบบศำลนำน 1-3 ปี เคยปฏบิ ตั งิ ำนในศำลทม่ี คี ลนิ ิกจติ สงั คม เคยบรหิ ำรคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล และเคย เขำ้ รว่ มประชุม/อบรมทกั ษะกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม เมอ่ื จบระยะนำรอ่ งตำม MOU ฉบบั ท่ี 2 (พ.ศ. 2560- 2562) แลว้ คลนิ กิ จติ สงั คมยงั คงเปิดใหบ้ รกิ ำรอย่ำงต่อเน่อื ง ในชว่ งกำรระบำดของโรค COVID-19 ศำลบำงแห่ง ปิดใหบ้ รกิ ำรชวั่ ครำว แต่ศำลบำงแห่งใหค้ ำปรกึ ษำผ่ำน Application LINE ใชว้ ธิ ี Video Call และผำ่ นระบบกำร ประชุมทำงจอภำพไปยงั เรอื นจำ (Cisco Jabber) ในสว่ นของบรกิ ำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมของศำล หวั หน้ำงำนไกลเ่ กลย่ี /ผจู้ ดั กำรคลนิ ิกทต่ี อบ แบบสอบถำมมคี วำมเหน็ ว่ำคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำลเป็นมำตรกำรยตุ ธิ รรมทำงเลอื กเพอ่ื ลดปัญหำคนลน้ คกุ เป็นบรกิ ำรทม่ี รี ะบบ มขี นั้ ตอนชดั เจน สะดวก รวดเรว็ เขำ้ ใจงำ่ ย แต่มบี ำงส่วนทเ่ี หน็ วำ่ มคี ่ำใชจ้ ำ่ ยสงู มขี นั้ ตอน มำก ใชบ้ คุ ลำกรมำก ใชเ้ วลำยำวนำน และใหป้ ระโยชน์ไมค่ ุม้ คำ่ อกี ทงั้ ยงั ไมม่ กี ฎหมำยรองรบั ต่ำงจำกงำนไกล่ เกลย่ี ทม่ี กี ฎหมำยรองรบั แลว้ อยำ่ งไรกต็ ำม เหน็ วำ่ คลนิ ิกจติ สงั คมไดร้ บั กำรยอมรบั และสนับสนุนจำกทกุ ฝ่ำย เป็นอยำ่ งดี บำงสว่ นเหน็ ว่ำเป็นกำรเพมิ่ ภำระใหก้ บั ศำลแต่บำงสว่ นไมเ่ หน็ เช่นนัน้ กลบั เหน็ ว่ำคลนิ ิกจติ สงั คมมี งบสนบั สนุน ใชจ้ ติ อำสำ ใหป้ ระโยชน์มำกกว่ำทำงเลอื กลงโทษอ่นื โดยเฉพำะกำรเสพตดิ เป็นปัญหำเชงิ พฤตกิ รรมทเ่ี ก่ยี วขอ้ งกบั หลำยปัจจยั แต่สำมำรถแกไ้ ขไดด้ ว้ ยจติ อำสำทผ่ี ่ำนกำรอบรมหลกั สตู รกำรใหค้ ำปรกึ ษำ แมบ้ ำงสว่ นมมี ุมมองต่อผมู้ ปี ัญหำยำเสพตดิ ในทำงเขำ้ ใจ อยำกชว่ ยเหลอื ใหโ้ อกำส แต่กม็ บี ำงส่วนทค่ี ดิ เหน็ ว่ำ กำรกระทำผดิ เกย่ี วกบั ยำเสพตดิ เป็นปัญหำทบ่ี ุคคลเลอื กเองและควรไดร้ บั โทษอำญำ หวั หน้ำงำนไกล่เกลย่ี / ผจู้ ดั กำรคลนิ ิกทต่ี อบแบบสอบถำมไดเ้ รยี นรแู้ ละเขำ้ ใจสำเหตุทำงจติ สงั คมทเ่ี ป็นเหตุใหผ้ ตู้ อ้ งหำ/จำเลยกระทำ ควำมผดิ อำญำมำกขน้ึ จำกกำรทำงำนคลนิ ิกจติ สงั คม และเหน็ วำ่ ศำลตอ้ งมรี ะบบคดั เลอื กและฝึกอบรมจติ อำสำท่ี สมคั รเป็นผใู้ หค้ ำปรกึ ษำทม่ี คี ณุ ภำพ ทงั้ ยงั เหน็ ว่ำผรู้ บั คำปรกึ ษำไดน้ ำคำแนะนำไปปฏบิ ตั อิ ยำ่ งสมคั รใจใน ประโยชน์โดยไมเ่ กย่ี วขอ้ งกบั คดี ไมเ่ หน็ ว่ำบนั ทกึ กำรใหค้ ำปรกึ ษำจะเกย่ี วขอ้ งกบั กำรพจิ ำรณำประกอบกำร ตดั สนิ คดี นอกจำกน้ี ยงั เช่อื วำ่ บรกิ ำรของคลนิ ิกจติ สงั คมเป็นประโยชน์ต่อครอบครวั ของผกู้ ระทำผดิ และสงั คม โดยรวม ในดำ้ นของเครอื ขำ่ ยของคลนิ กิ จติ สงั คมในศำลทห่ี วั หน้ำงำนไกล่เกลย่ี /ผจู้ ดั กำรคลนิ ิกทต่ี อบแบบ สอบถำมทำหน้ำทอ่ี ยนู่ นั้ พบว่ำ มเี ครอื ข่ำยวชิ ำกำรคอื ศูนยว์ ชิ ำกำรสำรเสพตดิ ภำคเหนอื มหำวทิ ยำลยั เชยี งใหม่ มเี ครอื ขำ่ ยสง่ ต่อบำบดั รกั ษำคอื โรงพยำบำลธญั ญำรกั ษ์เชยี งใหม่ มเี ครอื ขำ่ ยฝึกอำชพี คอื สำนกั งำนจดั หำงำน จงั หวดั เชยี งใหม่ มคี วำมร่วมมอื ดำ้ นสงั คมสงเครำะห/์ ชว่ ยเหลอื ครอบครวั ผรู้ บั คำปรกึ ษำคอื กำรจดั กจิ กรรม ครอบครวั สมั พนั ธร์ ว่ มกบั สำนกั งำนคุมประพฤติ สำนกั งำนยตุ ธิ รรมจงั หวดั และศูนยย์ ตุ ธิ รรมชมุ ชน แต่ไมม่ ี เครอื ขำ่ ยดำ้ นกำรตดิ ตำมปล่อยตวั ชวั่ ครำว แต่หำกศำลมคี ำสงั่ ปลอ่ ยตวั ชวั่ ครำวในชนั้ ฝำกขงั หรอื ชนั้ พจิ ำรณำ แลว้ ศำลกำหนดเงอ่ื นไขเพมิ่ ใหเ้ ขำ้ รบั คำปรกึ ษำทค่ี ลนิ กิ จติ สงั คมจงึ นบั ว่ำคลนิ กิ จติ สงั คมไดบ้ รู ณำกำรเขำ้ กบั งำนประเมนิ ควำมเสย่ี งในกำรปลอ่ ยตวั ชวั่ ครำวเพอ่ื ลดปัญหำคนลน้ คกุ ได้ รวมถงึ มสี ่วนในกำรเบย่ี งเบนคดโี ดย ใหโ้ อกำสจำเลยไดป้ รบั เปลย่ี นพฤตกิ รรมแทนกำรจำคุกโดยพพิ ำกษำรอลงอำญำและกำหนดเงอ่ื นไขเขำ้ รบั คำ ปรกึ ษำในคลนิ ิกจติ สงั คม รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 34 / 145

เพอ่ื ปรบั ปรงุ ประสทิ ธภิ ำพของคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล หวั หน้ำงำนไกลเ่ กลย่ี /ผจู้ ดั กำรคลนิ กิ ท่ี ตอบแบบสอบถำมมคี วำมเหน็ ว่ำควรมเี จำ้ หน้ำทป่ี ระจำคลนิ ิก ควรจดั งบประมำณสนบั สนุนใหต้ ่อเน่อื ง ควร กำหนดบุคลำกรทเ่ี ป็นนกั จติ วทิ ยำทเ่ี ป็นพนกั งำนรำชกำร ควรจดั อบรมเพม่ิ สมรรถนะและศกั ยภำพของผใู้ ห้ คำปรกึ ษำและหวั หน้ำคลนิ ิก ควรปรบั ปรงุ หอ้ งหรอื สถำนทใ่ี หค้ ำปรกึ ษำใหเ้ ป็นสดั สว่ น เหมำะสม รสู้ กึ ผ่อนคลำย รวมถงึ ควรมกี ระบวนกำรแลกเปลย่ี นเรยี นรรู้ ะหวำ่ งคลนิ ิกจติ สงั คมของแต่ละศำลดว้ ย เพ่อื ทำใหค้ ลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลยงั่ ยนื หวั หน้ำงำนไกลเ่ กลย่ี /ผจู้ ดั กำรคลนิ กิ ทต่ี อบแบบสอบถำม มคี วำมเหน็ วำ่ ควรมกี ำรบรหิ ำรจดั กำรทด่ี ี ควรสรำ้ งควำมมนั่ คงในกำรทำงำนใหก้ บั เจำ้ หน้ำท่ี นกั จติ วทิ ยำ และ นกั สงั คมสงเครำะหป์ ระจำคลนิ ิกจติ สงั คม ควรมที รพั ยำกรบุคคลทม่ี คี วำมชำนำญและมคี วำมรคู้ วำมสำมำรถ ควรมงี บประมำณทช่ี ่วยสนบั สนุนในระยะยำว ควรมอี ุปกรณ์ทจ่ี ำเป็นต่อกำรพฒั นำกำรดำเนินของคลนิ ิก และ ควรผลกั ดนั ใหร้ วมอยใู่ นโครงสรำ้ งและกำรดแู ลของระบบศำล กระทรวงยตุ ธิ รรม รวมถงึ ควรสรำ้ งควำมเขำ้ ใจกบั ส่วนงำนอ่นื ๆ ในศำลถงึ กระบวนกำรทำงำนและประโยชน์ทค่ี ลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลทม่ี ตี ่อผรู้ บั บรกิ ำร 2.3.3 ข้อมลู ป้อนกลบั จากผใู้ ห้คาปรกึ ษาท่ีตอบแบบสอบถาม ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำรสู้ กึ อบอุ่นและสบำยใจกบั บรรยำกำศทเ่ี ป็นมติ รของคลนิ กิ จติ สงั คมของศำล เหน็ ว่ำคลนิ กิ จติ สงั คมเป็นบรกิ ำรทเ่ี ป็นระบบ มขี นั้ ตอนชดั เจน สะดวก รวดเรว็ เขำ้ ใจงำ่ ย โดยมมี มุ มองต่อกำรเสพตดิ วำ่ เป็น ปัญหำเชงิ พฤตกิ รรมทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั หลำยปัจจยั และสำมำรถแกไ้ ขได้ กำรเขำ้ มำทำหน้ำทผ่ี ใู้ หค้ ำปรกึ ษำได้ เปลย่ี นมมุ มองของตนทม่ี ตี ่อผมู้ ปี ัญหำยำเสพตดิ ไปในทำงทเ่ี ขำ้ อกเขำ้ ใจ อยำกช่วยเหลอื และใหโ้ อกำส โดยท่ี ตนเองไดร้ บั ควำมรแู้ ละทกั ษะกำรใหค้ ำปรกึ ษำอยำ่ งเพยี งพอทจ่ี ะปฏบิ ตั หิ น้ำทผ่ี ใู้ หค้ ำปรกึ ษำ รวมถงึ มนั่ ใจว่ำจะ ใหค้ ำปรกึ ษำอยำ่ งมหี ลกั กำร มรี ะบบขนั้ ตอน เครง่ ครดั ในควำมโปรง่ ใสและมจี รยิ ธรรม แต่กม็ กั ใชป้ ระสบกำรณ์ สว่ นตวั นอกเหนอื จำกหลกั กำรในกำรใหค้ ำปรกึ ษำดว้ ยเสมอ มองเหน็ ควำมสำคญั ของกำรวพิ ำกษ์โดยกล่มุ ผใู้ ห้ คำปรกึ ษำดว้ ยกนั เพ่อื ปรบั ปรงุ กำรใหค้ ำปรกึ ษำ เปิดใจรบั ผลประเมนิ ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำรำยบุคคล และยนิ ดใี ห้ ตรวจสอบคุณภำพและจรยิ ธรรมในกำรใหค้ ำปรกึ ษำ ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำเขำ้ ใจภำวะเสพตดิ และสำมำรถใหค้ ำแนะนำ เพอ่ื ปรบั เปลย่ี นควำมคดิ และพฤตกิ รรมของผรู้ บั คำปรกึ ษำได้ เขำ้ ใจภำวะควำมเครยี ดและสำมำรถใหค้ ำแนะนำ ในกำรจดั กำรควำมเครยี ดของผรู้ บั คำปรกึ ษำได้ เหน็ ว่ำผผู้ ำ่ นคลนิ ิกจติ สงั คมไดร้ บั กำรยอมรบั และใหโ้ อกำสจำก ครอบครวั และสงั คมรอบขำ้ ง และคดิ ว่ำผใู้ หค้ ำปรกึ ษำเป็นองคป์ ระกอบสำคญั ของคลนิ กิ จติ สงั คมจงึ ควรมรี ะบบ/ รปู แบบสรำ้ งขวญั และกำลงั ใจของผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ ในดำ้ นของเครอื ขำ่ ยของคลนิ ิกจติ สงั คมในศำลทผ่ี ใู้ หค้ ำปรกึ ษำทต่ี อบแบบสอบถำมทำหน้ำทอ่ี ยนู่ นั้ พบวำ่ มเี ครอื ขำ่ ยวชิ ำกำรคอื สถำบนั กลั ยำณ์รำชนครนิ ทร์ และศูนยว์ ชิ ำกำรสำรเสพตดิ ภำคเหนือ มหำวทิ ยำลยั เชยี งใหม่ มเี ครอื ขำ่ ยกำรส่งต่อบำบดั รกั ษำคอื สถำบนั กลั ยำณ์รำชนครนิ ทร์ โรงพยำบำลตุลำกำรเฉลมิ พระ เกยี รติ โรงพยำบำลธญั ญำรกั ษ์เชยี งใหม่ โรงพยำบำลสวนปรงุ โรงพยำบำลนครพงิ ค์ โรงพยำบำลประจำอำเภอ บำ้ นพระเมตตำเชยี งใหม่ มเี ครอื ขำ่ ยกำรฝึกอำชพี คอื สำนกั งำนงำนจดั หำงำนจงั หวดั เชยี งใหม่ ศนู ยฝ์ ึกอบรม แรงงำนจงั หวดั เชยี งใหม่ มเี ครอื ขำ่ ยสงั คมสงเครำะหค์ อื กจิ กรรมครอบครวั สมั พนั ธใ์ นศำลจงั หวดั เชยี งใหม่ แต่ ไมม่ เี ครอื ขำ่ ยกำรตดิ ตำมปล่อยตวั ชวั่ ครำว รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 35 / 145

เพอ่ื ปรบั ปรงุ ประสทิ ธภิ ำพกำรใหค้ ำปรกึ ษำ ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำทต่ี อบแบบสอบถำมใหค้ วำมเหน็ ว่ำควรสรำ้ ง ควำมเขำ้ ใจกบั ผรู้ บั คำปรกึ ษำก่อนเรม่ิ กำรใหค้ ำปรกึ ษำ ควรแจง้ ขอ้ มลู ของผรู้ บั คำปรกึ ษำใหผ้ ใู้ หค้ ำปรกึ ษำได้ ทรำบก่อนนดั หมำยพบปะ ควรมเี จำ้ หน้ำทป่ี ระจำคลนิ ิกจติ สงั คมโดยไมเ่ ปลย่ี นบอ่ ยเพอ่ื ประสำนงำนไดอ้ ยำ่ ง ต่อเน่อื ง ควรมบี ทลงโทษกรณผี รู้ บั คำปรกึ ษำผดิ นดั บอ่ ยครงั้ เพอ่ื สรำ้ งวนิ ยั แก่ผรู้ บั คำปรกึ ษำ ควรตดิ ตำมผลกำร ใหค้ ำปรกึ ษำในผรู้ บั คำปรกึ ษำทกุ รำยและแจง้ ผลกำรตดิ ตำมใหผ้ ใู้ หค้ ำปรกึ ษำรบั ทรำบ ควรเพมิ่ นกั จติ วทิ ยำและ หรอื ผเู้ ชย่ี วชำญประจำคลนิ ิก ควรจดั ทำค่มู อื ปฏบิ ตั ิ/แนวทำงกำรใหค้ ำปรกึ ษำทช่ี ดั เจน ควรคดั สรรผใู้ ห้ คำปรกึ ษำทม่ี คี ณุ สมบตั เิ หมำะสมและมปี ระสบกำรณ์ ควรสรำ้ งเครอื ข่ำยสนับสนุนกำรศกึ ษำ/ใหโ้ อกำสผรู้ บั คำปรกึ ษำไดเ้ รยี นต่อหรอื ฝึกอำชพี มงี ำนทำโดยส่งต่อใหห้ น่วยงำนเฉพำะทำงซง่ึ ต้องมเี ครอื ขำ่ ยทม่ี ำกและหลำก หลำยสำขำ ควรมกี ำรประชุมผใู้ หค้ ำปรกึ ษำและทมี งำนคลนิ กิ จติ สงั คมรว่ มกบั ผพู้ พิ ำกษำทร่ี บั ผดิ ชอบงำน/ทเ่ี ป็น เจำ้ ของสำนวนรวมถงึ ผใู้ หก้ ำรสนบั สนุนคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำลอย่ำงน้อยทกุ 1-2 เดอื นเพ่อื สรปุ ผลดำเนิน งำน รบั ทรำบปัญหำอุปสรรค มสี ว่ นรว่ มในกำรใหค้ วำมคดิ เหน็ และแกไ้ ขปัญหำรว่ มกนั และเพ่อื เป็นขวญั กำลงั ใจ ใหก้ บั จติ อำสำทเ่ี ขำ้ มำช่วยงำนศำล ควรมกี ำรส่อื สำรขอ้ มลู ทเ่ี ป็นปัจจบุ นั ทนั สมยั และอยำ่ งเป็นทำงกำร/ไมเ่ ป็น ทำงกำรอย่ำงน้อยปีละครงั้ ควรสรปุ กำรประชุมและแจง้ ในกลุ่ม LINE หรอื ส่อื สำรใหบ้ คุ ลำกรในหน่วยงำน รบั ทรำบ ควรพฒั นำทกั ษะผใู้ หค้ ำปรกึ ษำในระดบั กลำง-สงู ควรลดจำนวนผรู้ บั คำปรกึ ษำใหส้ มดุลกบั ผใู้ ห้ คำปรกึ ษำ (ไมค่ วรรบั case จำนวนมำก) ควรปรบั ปรงุ สถำนท/่ี หอ้ งใหค้ ำปรกึ ษำใหม้ บี รรยำกำศอบอุ่น ควร ปรบั ปรงุ ระบบเทคโนโลยสี ำรสนเทศใหส้ นับสนุนกำรดำเนินงำนของคลนิ ิกจติ สงั คม ควรมกี ำรฝึกอบรมเป็นผู้ กำกบั ดแู ลผถู้ กู ปล่อยชวั่ ครำวและแต่งตงั้ ผกู้ ำกบั ดแู ลผถู้ ูกปล่อยชวั่ ครำวตำม พรบ. มำตรกำรกำกบั และตดิ ตำม จบั กุมผหู้ ลบหนีกำรปล่อยชวั่ ครำวโดยศำล พ.ศ. 2560 รวมถงึ ควรเพม่ิ ควำมมนั่ คงในงำนของเจำ้ หน้ำทค่ี ลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล เพอ่ื ทำใหค้ ลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลยงั่ ยนื ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำทต่ี อบแบบสอบถำมใหค้ วำมเหน็ วำ่ ควร เผยแพรผ่ ลกำรตดิ ตำมหลงั กำรใหค้ ำปรกึ ษำ ควรมงี บประมำณเฉพำะส่วนงำนจติ สงั คมและตดิ ตำมผรู้ บั คำ ปรกึ ษำ ควรกำหนดเป็นธรรมนูญของศำลโดยไมว่ ำ่ ผพู้ พิ ำกษำยำ้ ยมำรบั ตำแหน่งใหมก่ ต็ อ้ งสำนต่อคลนิ ิกจติ สงั คมของศำลโดยไมห่ ยดุ ชะงกั ควรมขี ำ้ รำชกำรศำลรบั ผดิ ชอบงำนคลนิ กิ จติ สงั คม ควรผลกั ดนั ใหค้ ลนิ ิกจติ สงั คมอยใู่ นโครงสรำ้ งของศำล ควรกำหนดใหก้ ระบวนกำร-ขนั้ ตอนกำรพจิ ำรณำของคลนิ กิ จติ สงั คมใหเ้ ป็นสว่ น หน่งึ ของศำล ควรกำหนดใหอ้ ยใู่ นระบบงบประมำณประจำของศำลยตุ ธิ รรม ควรสรำ้ งควำมเขำ้ ใจและเผยแพร่ วตั ถุประสงคข์ องคลนิ ิกจติ สงั คมใหช้ มุ ชนไดร้ บั ทรำบ ควรพฒั นำทกั ษะควำมรแู้ ก่ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ และควรเพิ่ม บทบำทผใู้ หค้ ำปรกึ ษำเป็นผกู้ ำกบั ดแู ลผถู้ ูกปลอ่ ยชวั่ ครำวดำ้ นใหค้ ำปรกึ ษำตำม พรบ. มำตรกำรกำกบั และ ตดิ ตำมจบั กุมผหู้ ลบหนกี ำรปล่อยชวั่ ครำวโดยศำล พ.ศ. 2560 2.3.4 ข้อมลู ป้อนกลบั จากผรู้ บั คาปรึกษาท่ีตอบแบบสอบถาม ผรู้ บั คำปรกึ ษำยอมรบั วำ่ มำรบั คำปรกึ ษำทค่ี ลนิ ิกจติ สงั คมของศำลตำมนดั หมำยทุกครงั้ เพรำะเป็นคำสงั่ ศำล เพรำะเกรงใจผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ และเพรำะเหน็ ว่ำมปี ระโยชน์ โดยยนิ ยอมทำตำมคำแนะนำของผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ โดยเฉพำะในช่วงก่อนพจิ ำรณำคดี โดยเขำ้ ใจว่ำกำรรบั คำปรกึ ษำทค่ี ลนิ กิ จติ สงั คมของศำลมผี ลต่อกำรพจิ ำรณำ รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 36 / 145

คดี ผรู้ บั คำปรกึ ษำเขำ้ ใจสำระของคำพพิ ำกษำ ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำไดอ้ ธบิ ำยและเชอ่ื มโยงเขำ้ กบั คำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม ผรู้ บั คำปรกึ ษำรสู้ กึ อบอุ่นและสบำยใจกบั บรรยำกำศทเ่ี ป็นมติ รของคลนิ กิ จติ สงั คมของศำล เหน็ วำ่ เป็น บรกิ ำรทม่ี รี ะบบ มขี นั้ ตอนชดั เจน สะดวก รวดเรว็ เหน็ วำ่ ตนเองมคี วำมคดิ และพฤตกิ รรมเปลย่ี นแปลงไปใน ทำงบวกเมอ่ื ไดร้ บั คำแนะนำจำกผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ ไดเ้ รยี นรวู้ ธิ กี ำรจดั กำรกบั ควำมเครยี ด วธิ จี ดั กำรกบั สำรเสพตดิ วธิ จี ดั กำรกบั ปัญหำชวี ติ คนรอบขำ้ งบอกว่ำผรู้ บั คำปรกึ ษำมพี ฤตกิ รรมทด่ี ขี น้ึ ควำมสมั พนั ธก์ บั ครอบครวั ดขี น้ึ รบั ฟัง เขำ้ ใจกนั มำกขน้ึ ผรู้ บั คำปรกึ ษำรบั รไู้ ดว้ ำ่ ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำมคี วำมรแู้ ละตงั้ ใจชว่ ยเหลอื อยำ่ งแทจ้ รงิ รบั รไู้ ด้ วำ่ คนรอบขำ้ งตนเปิดใจยอมรบั และไมต่ ำหนิรงั เกยี จกำรกำ้ วพลำดจนถกู ดำเนนิ คดขี องตนเองจงึ พรอ้ มจะเรม่ิ ตน้ ชวี ติ ใหม่ กลำ่ วไดว้ ่ำผรู้ บั คำปรกึ ษำพงึ พอใจกบั บรกิ ำรของคลนิ ิกจติ สงั คมของศำลในระดบั มำกทส่ี ดุ และจะ แนะนำผทู้ ม่ี ปี ัญหำมำรบั คำปรกึ ษำทค่ี ลนิ กิ จติ สงั คมของศำลหำกศำลอนุญำต 2.4 ผลการลดกระทาผิดซา้ ในผกู้ ระทาผิดที่ผา่ นคลินิกจิตสงั คมของศาลจงั หวดั เชียงใหม่ อำ้ งตำมกำรศกึ ษำเรอ่ื ง ปัจจยั ทส่ี ง่ ผลสมั ฤทธติ ์ ่อกำรดำเนนิ งำนคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม ศกึ ษำ เฉพำะกรณขี องศำลจงั หวดั เชยี งใหม่ โดยดษิ พล รตั นโสภณ ผพู้ พิ ำกษำหวั หน้ำคณะชนั้ ตน้ ในศำลจงั หวดั เชยี งใหม่ ในหลกั สตู รผพู้ พิ ำกษำหวั หน้ำศำล ร่นุ ท่ี 18 วทิ ยำลยั ขำ้ รำชกำรตุลำกำรศำลยตุ ธิ รรม สถำบนั พฒั นำขำ้ รำชกำร ฝ่ำยตุลำกำรศำลยตุ ธิ รรม สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรม พ.ศ. 2562 ซง่ึ ทำกำรตดิ ตำมผกู้ ระทำผดิ ในปี 2558 จำนวน 132 คนทผ่ี ำ่ นกระบวนกำรดำ้ นจติ สงั คมจนเสรจ็ สน้ิ กำรใหค้ ำปรกึ ษำไปแลว้ และไมก่ ลบั ไปกระทำควำมผดิ ซ้ำอกี ในระยะเวลำ 2 ปี มอี ตั รำถงึ รอ้ ยละ 80 กำรกระทำผดิ ซ้ำในกำรศกึ ษำน้หี มำยถงึ ในชว่ งเวลำระหว่ำงกำรใหค้ ำปรกึ ษำของคลนิ กิ จติ สงั คมและ หลงั กระบวนกำรใหค้ ำปรกึ ษำของคลนิ กิ จติ สงั คมสน้ิ สดุ ไปแลว้ 2 ปี โดยอำศยั ขอ้ มลู จำกผลกำรตรวจสอบประวตั ิ กำรตอ้ งหำคดอี ำญำ 2 ปี หลงั จำกสน้ิ สุดหรอื ยตุ กิ ระบวนกำรคลนิ ิกจติ สงั คมจำกฐำนขอ้ มลู ทะเบยี นประวตั ิ อำชญำกร สำนกั งำนตำรวจแหง่ ชำติ อยำ่ งไรกต็ ำม ยงั มผี ทู้ ผ่ี ่ำนกระบวนกำรจติ สงั คมบำงส่วนหวนกลบั ไปกระผดิ ซ้ำ จำกผลกำรศกึ ษำในเชงิ สถติ วิ เิ ครำะหพ์ บวำ่ ปัจจยั เสย่ี งทม่ี ผี ลต่อกำรกระทำควำมผดิ ซ้ำมดี งั น้ี ปัจจยั เสย่ี งทม่ี ผี ลต่อกำรกระทำควำมผดิ ซ้ำ เน่อื งมำจำกกำรกระทำควำมผดิ ต่อเน่อื งกนั มำหลำยครงั้ อยู่ แลว้ ก่อนทจ่ี ะถูกจบั กุม ปัจจยั เสย่ี งน้กี ล่ำวไดว้ ่ำเป็นลกั ษณะปกตขิ องคดยี ำเสพตดิ ทผ่ี กู้ ระทำควำมผดิ จะตดิ อยใู่ น วงจรของผเู้ สพ/ผคู้ ำ้ ยำเสพตดิ กำรกลบั ไปกระทำควำมผดิ ซ้ำของผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลยในคดยี ำเสพตดิ จงึ มี โอกำสมำกกว่ำผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลยในคดคี วำมผดิ ขอ้ หำอ่นื ทไ่ี มเ่ ก่ยี วขอ้ งกบั ยำเสพตดิ ดว้ ยควำมเสย่ี งต่อกำร กระทำควำมผดิ ซ้ำไดถ้ งึ 2.133 เทำ่ [OR (95%CI) 2.133 เทำ่ (0.459,9.925)] ปัจจยั เสย่ี งทม่ี ผี ลต่อกำรกระทำควำมผดิ ซ้ำ เน่อื งมำจำกกำรมำรบั คำปรกึ ษำทน่ี ้อยกว่ำ 2 ครงั้ ดว้ ย ควำมเสย่ี งต่อกำรกระทำควำมผดิ ซ้ำไดถ้ งึ 2.336 เทำ่ [OR (95%CI) 2.336 (1.016,2.179)] (p-value = 0.008) รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 37 / 145

เน่อื งจำกยงั ไมเ่ คยมกี ำรศกึ ษำจำนวนครงั้ ของกำรใหค้ ำปรกึ ษำของคลนิ ิกจติ สงั คมต่อกำรกลบั ไปกระทำผดิ ซ้ำ จงึ อำจอธบิ ำยดว้ ยกระบวนกำรบำบดั รกั ษำ ฟ้ืนฟู ผตู้ ิดยำเสพตดิ ของโรงพยำบำลธญั ญำรกั ษ์ทจ่ี ดั รปู แบบกำร รกั ษำแบบผปู้ ่วยนอกแก่ผเู้ สพ/ผตู้ ดิ ยำเสพตดิ ดว้ ยวธิ ี SBIRT (Screening, Brief Intervention and Referral Treatment) โดยทำกำรคดั กรองว่ำเป็นผเู้ สพ/ผตู้ ดิ จำกนนั้ กใ็ หก้ ำรบำบดั แบบสนั้ จำนวน 5-12 ครงั้ ใชเ้ วลำไม่ เกนิ 15 นำที ต่อครงั้ แสดงว่ำยงิ่ ใหจ้ ำนวนครงั้ กำรบำบดั มำกเทำ่ ใด ยงิ่ มผี ลดตี ่อผรู้ บั กำรบำบดั เท่ำนนั้ กำรให้ คำปรกึ ษำจะมกี ระบวนกำรคดั แยกผรู้ บั คำปรกึ ษำทต่ี อ้ งเขำ้ รบั กำรบำบดั ดว้ ยเช่นเดยี วกนั ซง่ึ อำจตอ้ ง กำหนดเวลำในกำรใหค้ ำปรกึ ษำหลำยครงั้ โดยมงุ่ กำรแกไ้ ขผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลยใหพ้ น้ จำกสภำพผตู้ ดิ ยำเสพตดิ อนั จะเป็นกำรป้องกนั กำรกลบั ไปกระทำควำมผดิ ซ้ำไดอ้ ยำ่ งถำวร ปัจจยั เสย่ี งทม่ี ผี ลต่อกำรกระทำควำมผดิ ซ้ำ เพศชำยมคี วำมเสย่ี งกระทำผดิ ซำ้ ไดถ้ งึ 3.495 เทำ่ [OR (95%CI) 3.495 (0.436,28.01)] (p-value = 0.013) อำจเพมิ่ ควำมเสย่ี งมำกขน้ึ หำกไมไ่ ดป้ ระกอบอำชพี และไม่ สนทิ สนมกบั บุคคลในครอบครวั (ภรรยำหรอื มำรดำ) ปัจจยั เสย่ี งทม่ี ผี ลต่อกำรกระทำควำมผดิ ซ้ำจำกพน้ื ทอ่ี ำศยั ในจงั หวดั เชยี งใหมม่ คี วำมเสย่ี ง 6.176 เท่ำ [OR (95%CI) 6.176 (0.791, 48.21)] (p-value = 0.003) มำกกวำ่ กลุ่มทอ่ี ยตู่ ่ำงจงั หวดั ทม่ี คี วำมลำบำกในกำร เดนิ ทำงมำรบั คำปรกึ ษำแต่กลบั พบว่ำผเู้ ขำ้ รบั กำรปรกึ ษำทอ่ี ยตู่ ่ำงจงั หวดั มแี รงจงู ใจในกำรเปลย่ี นพฤตกิ รรม มำกกวำ่ ปัจจยั เสย่ี งทม่ี ผี ลต่อกำรกระทำควำมผดิ ซ้ำ เน่อื งมำจำกพฤตกิ รรมเสย่ี ง คอื เทย่ี วเตร่ สบู บหุ ร่ี ด่มื สุรำ มี โอกำสกลบั ไปกระทำผดิ ซ้ำดว้ ยควำมเสย่ี งถงึ 3.214, 3.214, 2.012 เทำ่ ตำมลำดบั ซง่ึ อธบิ ำยไดว้ ่ำปัจจยั เหลำ่ น้ี เป็นตวั กระตุน้ ใหเ้ กดิ กำรกระทำควำมผดิ ไดง้ ่ำยขน้ึ โดยเฉพำะกำรเทย่ี วเตรแ่ ละกำรด่มื สุรำทต่ี อ้ งไปเกย่ี วขอ้ งกบั กล่มุ เดมิ ๆ ซง่ึ เป็นกลุ่มทเ่ี กย่ี วกบั ยำเสพตดิ อำจถูกชกั ชวนใหก้ ลบั ไปกระทำควำมผดิ อกี หรอื อยใู่ นสภำพบงั คบั ทไ่ี มอ่ ำจหลกี เลย่ี งได้ จำกกำรสมั ภำษณ์ผเู้ กย่ี วขอ้ งกบั กำรปฏบิ ตั งิ ำนดำ้ นคลนิ ิกจติ สงั คมของศำลจงั หวดั เชยี งใหมย่ งั พบว่ำ ปัจจยั สำคญั ทส่ี ่งผลใหผ้ ตู้ อ้ งหำหรอื จำเลยไมก่ ลบั ไปกระทำควำมผดิ ซ้ำมำกทส่ี ุดคอื ทศั นคตขิ องผปู้ ฏบิ ตั งิ ำน คลนิ กิ ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม ปัจจยั รองลงมำ ไดแ้ ก่ ควำมพยำยำมของผรู้ บั คำปรกึ ษำในกำรลด ละ เลกิ ยงุ่ เกย่ี วกบั ยำเสพตดิ กำรปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรมกำรใชช้ วี ติ ของผเู้ ขำ้ รบั คำปรกึ ษำ ซง่ึ เป็นปัจจยั ภำยในเกย่ี วกบั บุคลำกรประจำคลนิ กิ จติ สงั คมเอง และส่วนใหญ่มำจำกผพู้ พิ ำกษำทป่ี ฏบิ ตั งิ ำนดำ้ นน้ตี ้องสบั เปลย่ี นโยกยำ้ ยอยู่ ตลอดเวลำ ผทู้ ไ่ี ดร้ บั มอบหมำยใหร้ บั ผดิ ชอบงำนดำ้ นน้ไี มส่ ำมำถจะทำงำนอยำ่ งต่อเน่อื งได้ ส่วนผพู้ พิ ำกษำท่ี ยำ้ ยมำใหมก่ ย็ งั ไมเ่ คยรจู้ กั กบั คลนิ กิ จติ สงั คมมำก่อน อำจมองวำ่ งำนคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมไมใ่ ช่ หน้ำทข่ี องผพู้ พิ ำกษำ เป็นกำรเพม่ิ งำนในศำล มองไมเ่ หน็ ประโยชน์ทจ่ี ะไดร้ บั จำกโครงกำรดงั กล่ำว รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 38 / 145

นอกจำกน้ยี งั มปี ัจจยั ดำ้ นควำมพยำยำมของผรู้ บั คำปรกึ ษำในกำรลด ละ เลกิ ยงุ่ เกย่ี วกบั ยำเสพตดิ กำร ปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรมกำรใชช้ วี ติ ของผเู้ ขำ้ รบั คำปรกึ ษำ ซง่ึ ปัจจยั ส่วนน้ตี อ้ งอำศยั กำรใหค้ ำปรกึ ษำเชงิ บำบดั และปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรมควบค่กู นั ไป สอดคลอ้ งกบั ผลกำรศกึ ษำทส่ี รปุ ว่ำ ผทู้ เ่ี ขำ้ รบั คำปรกึ ษำหลำยครงั้ สง่ ผล ต่อกำรกระทำควำมผดิ ซ้ำทล่ี ดลงอยำ่ งมนี ยั สำคญั กลำ่ วโดยสรุปไดว้ ่ำ ปัจจยั ทส่ี ่งผลสมั ฤทธติ ์ ่อกำรดำเนินงำนคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมของศำล จงั หวดั เชยี งใหม่ คอื กำรสรำ้ งควำมเขำ้ ใจใหผ้ พู้ พิ ำกษำ ผทู้ ท่ี ำหน้ำทใ่ี หค้ ำปรกึ ษำ ตลอดจนบคุ คลำกรทม่ี สี ่วน เกย่ี วขอ้ งใหเ้ หน็ ถงึ ควำมสำคญั ของโครงกำรและประโยชน์ของกำรสง่ ผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลยเขำ้ รบั คำปรกึ ษำใน คลนิ กิ จติ สงั คม ตลอดจนใหค้ วำมรคู้ วำมเขำ้ ใจในกำรดำเนินงำนตำมโครงกำรดงั กลำ่ วแก่ผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลย เพ่อื ใหเ้ หน็ ควำมสำคญั และประโยชน์จำกกำรเขำ้ รว่ มโครงกำรดงั กลำ่ ว เป็นกำรกระตุน้ ใหผ้ ตู้ อ้ งหำหรอื จำเลย พยำยำมปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรมเสย่ี งต่ำง ๆ อนั นำไปสกู่ ำรลด ละ เลกิ ยงุ่ เกย่ี วกบั ยำเสพตดิ อยำ่ งถำวร 2.5 ผลการดาเนินงานและยตุ ิบริการของคลินิกจิตสงั คมของศาลจงั หวดั นนทบรุ ี อำ้ งองิ จำกรำยงำนเรอ่ื ง ปัจจยั ทส่ี ง่ ผลกระทบต่อกำรขบั เคลอ่ื นกำรดำเนินงำนกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ กรณศี กึ ษำศำลจงั หวดั นนทบรุ ี ศกึ ษำโดยรงุ่ อรณุ รงุ่ ทองคำกุล (2563) ดว้ ยวธิ กี ำรศกึ ษำวจิ ยั เชงิ คณุ ภำพและเชงิ เอกสำรจำกแบบสอบถำมและกำรรวบรวมขอ้ มลู ทำงกฎหมำยและแนวปฏบิ ตั ทิ ใ่ี ชใ้ นกำรดำเนนิ งำนของคลนิ กิ จติ สงั คมในศำลจงั หวดั นนทบุรซี ง่ึ ดำเนินงำนคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลตงั้ แต่ปี พ.ศ. 2556 จนกระทงั่ ยกเลกิ กำรดำเนินงำนในปีงบประมำณ พ.ศ. 2563 กำรศกึ ษำดงั กล่ำวใชว้ ธิ วี เิ ครำะหเ์ ชงิ คณุ ภำพจำกแบบสอบถำมเชงิ ลกึ ทส่ี อบถำมผเู้ กย่ี วขอ้ งกบั กำร ดำเนินงำนคลนิ ิกจติ สงั คมในศำลจงั หวดั นนทบุรี 59 คน ศำลจงั หวดั เชยี งใหม่ 3 คน ศำลอำญำธนบรุ ี 2 คน ศำล จงั หวดั ตลง่ิ ชนั 2 คน ศำลจงั หวดั เกำะสมยุ ศำลจงั หวดั ปทุมธำนี ศำลจงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยำ และศำลแขวง นนทบรุ ี แหง่ ละ 1 คน รวม 73 คน แบ่งเป็น ผพู้ พิ ำกษำ 14 คน ผบู้ รหิ ำรศำล 2 คน ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ 12 คน ผใู้ ห้ คำปรกึ ษำซง่ึ เป็นผกู้ ำกบั ดแู ลผถู้ กู ปล่อยชวั่ ครำวดว้ ย 15 คน ผปู้ ระนปี ระนอม 3 คน เจำ้ หน้ำทป่ี ฏบิ ตั งิ ำนใน คลนิ กิ (นกั จติ วทิ ยำ/นกั สงั คมสงเครำะห)์ 16 คนผรู้ บั คำปรกึ ษำ 3 คน และผมู้ สี ว่ นเกย่ี วขอ้ งทำงอ่นื 8 คน โดยผล กำรศกึ ษำพบว่ำผตู้ อบแบบสอบถำมทงั้ หมดมคี วำมพงึ พอใจในกำรดำเนนิ งำนของคลนิ ิกจติ สงั คมในภำพรวม สงู สุดรอ้ ยละ 57.5 และพงึ พอใจในระดบั มำกรอ้ ยละ 35 และมรี ะดบั กำรเหน็ ดว้ ยอยำ่ งยง่ิ วำ่ กำรมคี ลนิ กิ จติ สงั คม ในระบบศำลก่อใหเ้ กดิ ประโยชน์ทงั้ ต่อผรู้ บั คำปรกึ ษำ ครอบครวั สงั คม และประเทศชำติ รอ้ ยละ 83 ปัจจยั เรอ่ื ง กำรกำหนดนโยบำยเกย่ี วกบั คลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล ผลกำรศกึ ษำแสดงวำ่ ศกั ยภำพใน ดำ้ นโครงสรำ้ งของคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล กำรมรี ะเบยี บปฏบิ ตั ทิ ช่ี ดั เจนในเรอ่ื งคุณสมบตั ิ กำรคดั เลอื ก กำร อบรม กำรขน้ึ ทะเบยี น จรยิ ธรรม กำรปฏบิ ตั หิ น้ำท่ี กำรถอนช่อื ออกจำกระเบยี น และค่ำตอบแทนของผใู้ ห้ คำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม และมคี ำแนะนำผพู้ พิ ำกษำหวั หน้ำศำลเกย่ี วกบั แนวปฏบิ ตั กิ ำรดำเนินงำนของคลนิ ิก ส่งผลใหก้ ำรทำงำนมรี ะเบยี บปฏบิ ตั ทิ อ่ี ้ำงองิ ได้ อยำ่ งไรก็ดี ในศำลทก่ี ำหนดโครงสรำ้ งของคลนิ กิ ใหค้ ำปรกึ ษำ รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 39 / 145

ดำ้ นจติ สงั คมใหอ้ ยภู่ ำยใตค้ วำมรบั ผดิ ชอบของสว่ นไกล่เกลย่ี และประนอมขอ้ พพิ ำท หรอื สว่ นบรกิ ำรประชำชน และประชำสมั พนั ธ์ อำจนำไปส่ขู อ้ กงั ขำตำมกรอบอำนำจหน้ำทข่ี องสว่ นงำนได้ ซง่ึ ถอื เป็นจดุ อ่อนในกำร ดำเนินงำน ดงั เชน่ ศำลจงั หวดั นนทบุรที จ่ี ดั โครงสรำ้ งไมต่ รงกบั กรอบควำมรบั ผดิ ชอบของสว่ นงำนและอำจ สง่ ผลต่อควำมยงั่ ยนื ของคลนิ ิกจติ สงั คมในอนำคต เน่อื งจำกภำระงำนทไ่ี มช่ ดั เจนจำกกำรแต่งตงั้ ใหผ้ ใู้ ห้ คำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมทงั้ หมดทุกคนทำหน้ำทเ่ี ป็นผกู้ ำกบั ดแู ลผถู้ กู ปล่อยตวั ชวั่ ครำว ประเภทผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ ซง่ึ นอกจำกกำรทำงำนทไ่ี ม่ชดั เจนแลว้ ยงั ทำใหเ้ กดิ ควำมสบั สนของประชำชนผมู้ ำตดิ ต่อรำชกำรอกี ดว้ ย กรอบอำนำจหน้ำทข่ี องส่วนไกลเ่ กลย่ี และประนอมขอ้ พพิ ำทในสำนกั อำนวยกำรประจำศำลจงั หวดั ตำม ประกำศสำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรม เรอ่ื งกำรแบง่ ส่วนรำชกำรภำยในและกำหนดหน้ำทค่ี วำมรบั ผดิ ชอบของ หน่วยงำนในสำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรม ลงวนั ท่ี 1 มนี ำคม 2560 ขอ้ 2 (38) 6) กำหนดใหส้ ว่ นงำนน้ีมหี น้ำทค่ี วำม รบั ผดิ ชอบในกำรดำเนนิ กำรไกล่เกลย่ี และประนอมขอ้ พพิ ำท ดำเนินกำรเกย่ี วกบั งำนกจิ กำรผปู้ ระนปี ระนอม ทงั้ กำรสรรหำ แต่งตงั้ ขน้ึ ทะเบยี น กำรจดั ทำฐำนขอ้ มลู กำรจดั ตำรำงเวรปฏบิ ตั งิ ำน กำรพฒั นำเพม่ิ ศกั ยภำพและ กำรประชมุ ดำเนนิ กำรเผยแพรป่ ระชำสมั พนั ธง์ ำนไกล่เกลย่ี และประนอมขอ้ พพิ ำท ดำเนนิ กำรเกย่ี วกบั งำน โครงกำรและกจิ กรรมกำรไกล่เกลย่ี และประนอมขอ้ พพิ ำท ดำเนินกำรคุม้ ครองสทิ ธแิ ก่ผมู้ ำตดิ ต่อรำชกำร และ คคู่ วำมเกย่ี วกบั กำรไกลเ่ กลย่ี และประนอมขอ้ พพิ ำท ดำเนินกำรเกย่ี วกบั คณะกรรมกำรบรหิ ำรงำนไกล่เกลย่ี ดำเนินกำรเกย่ี วกบั แผนงำน งบประมำณและรำยงำนผลของสว่ นงำน และปฏบิ ตั งิ ำนรว่ มกนั หรอื สนบั สนุนกำร ปฏบิ ตั งิ ำนของหน่วยงำนอ่นื ทเ่ี กย่ี วขอ้ งหรอื ทไ่ี ดร้ บั มอบหมำยไมป่ รำกฎควำมเกย่ี วพนั ของกรอบหน้ำทค่ี วำม รบั ผดิ ชอบกบั ภำรกจิ กำกบั ดแู ลคลนิ กิ ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมแต่อยำ่ งใด เหตุผลทก่ี ำหนดใหค้ ลนิ กิ จติ สงั คมอยภู่ ำยใตก้ ำรกำกบั ดแู ลของสว่ นไกลเ่ กลย่ี และประนอมขอ้ พพิ ำทนนั้ เพยี งเพรำะผใู้ หค้ ำปรกึ ษำมำจำกผปู้ ระนีประนอมประจำศำลเท่ำนนั้ ยงั ไมไ่ ดม้ กี ำรคำนงึ ถงึ โครงสรำ้ งอำนำจ หน้ำท่ี หำกพจิ ำรณำระบบกำรบรหิ ำรรำชกำรศำลยตุ ธิ รรม ผรู้ บั ผดิ ชอบรำชกำรศำลไมอ่ ำจกำหนดสว่ นรำชกำร ภำยในเพม่ิ เตมิ ได้ เพรำะเป็นอำนำจของคณะกรรมกำรบรหิ ำรศำลยตุ ธิ รรมในกำรกำหนดกำรแบ่งส่วนรำชกำร ภำยในสำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมและกำหนดอำนำจหน้ำท่ี และเป็นอำนำจของสำนกั งำนศำลยตุ ิธรรมในกำร ประกำศกำหนดกำรแบง่ ส่วนงำนภำยในสำนกั อำนวยกำรประจำศำลซง่ึ เป็นสว่ นรำชกำรหน่งึ ภำยใตส้ ำนกั งำน ศำลยตุ ธิ รรม อน่งึ ควำมไมช่ ดั เจนเกย่ี วกบั โครงสรำ้ งอำนำจหน้ำท่ี ควำมไมช่ ดั เจนในภำรกจิ ของงำนให้ คำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมว่ำเป็นสว่ นหน่งึ ของภำรกจิ ของศำลยตุ ธิ รรมหรอื ไม่ สง่ ผลใหเ้ กดิ ควำมไมเ่ หน็ พอ้ งดว้ ย ของผปู้ ฏบิ ตั งิ ำนในศำลยตุ ธิ รรมบำงส่วนจนนำไปสกู่ ำรขำดควำมรว่ มมอื ในองคก์ ร กำรมผี รู้ บั ผดิ ชอบรำชกำรศำลทม่ี คี วำมเขำ้ ใจในกำรดำเนนิ งำนของคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลและ กำหนดทศิ ทำงนโยบำยในกำรขบั เคลอ่ื นคลนิ ิกไปขำ้ งหน้ำ ตลอดจนมสี ว่ นรว่ มในกำรทำงำนของคลนิ ิกอยำ่ ง แทจ้ รงิ ซง่ึ สะทอ้ นใหเ้ หน็ ชดั เจนจำกกำรดำเนินงำนเรมิ่ ตน้ ทส่ี ำมำรถพฒั นำระบบงำนไดอ้ ยำ่ งมปี ระสทิ ธภิ ำพ และเป็นทย่ี อมรบั ของหน่วยงำนสนบั สนุน แต่กำรกำหนดนโยบำยน้กี ก็ ลำยเป็นจดุ อ่อนในขณะเดยี วกนั เน่อื งจำกระบบกำรโยกยำ้ ยแต่งตงั้ และสง่ ผลใหม้ กี ำรเปล่ยี นแปลงผรู้ บั ผดิ ชอบรำชกำรศำลเป็นประจำ และมใิ ช่ ผรู้ บั ผดิ ชอบรำชกำรศำลทกุ คนทจ่ี ะใหค้ วำมสนใจในคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล กอปรกบั ควำมไม่ชดั เจนใน รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 40 / 145

ภำรกจิ และอำนำจหน้ำทข่ี องศำลในกำรดำเนินงำน ปัจจยั น้จี งึ กลำยเป็นจดุ อ่อนของบำงศำลในบำงชว่ งเวลำ อยำ่ งไรกด็ ี นโยบำยระดบั ประเทศ และนโยบำยของสำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมทใ่ี หก้ ำรส่งเสรมิ กำรพฒั นำคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำลและขยำยผลใหไ้ ด้ 75 แห่งทวั่ ประเทศ ภำยในระยะเวลำ 3 ปี ถอื เป็นโอกำสทด่ี ี อยำ่ งไรกด็ ี กำรโยกยำ้ ยแต่งตงั้ ผรู้ บั ผดิ ชอบรำชกำรศำลประจำปี สง่ ผลกระทบต่อควำมต่อเน่อื งในกำรกำหนดนโยบำย เกย่ี วกบั กำรดำเนินงำนของคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำลอยำ่ งไมอ่ ำจหลกี เลย่ี งได้ หำกผรู้ บั ผดิ ชอบรำชกำรศำล ใหค้ วำมสำคญั กบั กำรดำเนินงำนของคลนิ ิกจติ สงั คมน้อยกวำ่ ภำรกจิ ดำ้ นอ่นื ของศำล ปัจจยั เรอ่ื ง บุคลำกรในกำรดำเนินงำนคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล ผลกำรศกึ ษำพบวำ่ บคุ ลำกรในกำร ดำเนินงำนคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล ประกอบดว้ ย 3 สว่ นคอื ผพู้ พิ ำกษำผรู้ บั ผดิ ชอบคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ น จติ สงั คมซง่ึ มกี ำรมอบหมำยเป็นกำรภำยใน ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำซง่ึ คดั เลอื กจำกประชำชนทม่ี จี ติ อำสำโดยคณะ กรรมกำรบรหิ ำรคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมของศำล และเจำ้ หน้ำทป่ี ระจำคลนิ ิก แต่ในส่วนของเจำ้ หน้ำท่ี ประจำคลนิ กิ ตอ้ งอำศยั บคุ ลำกรทว่ี ่ำจำ้ งจำกงบประมำณซง่ึ ไดร้ บั กำรสนบั สนุนจำกสำนกั งำน ป.ป.ส. ทงั้ หมด โดยเป็นกำรจดั สรรงบประมำณรำยปีและไมอ่ ำจจำ้ งบคุ ลำกรเกนิ ระยะเวลำสน้ิ ปีงบประมำณได้ สง่ ผลใหข้ ำด โอกำสทจ่ี ะจำ้ งบุคลำกรเดมิ ทม่ี ปี ระสบกำรณ์แลว้ มำทำงำนอยำ่ งต่อเน่อื งต่อไปได้ อยำ่ งน้อย 2-3 เดอื นในช่วง รอยต่อของงบประมำณเสมอ จงึ เป็นอุปสรรคสำคญั ของกำรพฒั นำบคุ ลำกรใหเ้ กดิ ควำมรู้ ควำมเชย่ี วชำญ และ ตอ้ งใชเ้ วลำใหบ้ คุ ลำกรสรำ้ งควำมสมั พนั ธเ์ ช่อื มโยงกบั หน่วยงำนภำคเี ครอื ขำ่ ยกนั ใหม่ กลำยเป็นขอ้ เสยี กระทบ ต่อกำรพฒั นำประสทิ ธภิ ำพกำรดำเนินงำนของคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล ขอ้ สงั เกตกำรจดั บุคลำกรประจำคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำ ศำลอำญำธนบุรใี ชบ้ คุ ลำกร (นิตกิ ร) ของศำลมำ ประจำคลนิ กิ จติ สงั คม ในขณะทศ่ี ำลจงั หวดั นนทบุรี และบำงศำลทจ่ี ดั คลนิ ิกจติ สงั คมไวใ้ นสว่ นงำนไกล่เกลย่ี และ ประนอมขอ้ พพิ ำทซง่ึ มขี ำ้ รำชกำรประจำในแต่ละช่วงเวลำไมเ่ กนิ 3 คน ในจำนวนน้มี เี จำ้ พนกั งำนคดเี พยี งคน เดยี วซง่ึ มหี น้ำทห่ี ลกั ในกำรจดั ทำคำฟ้องดว้ ยวำจำใหแ้ ก่ผบู้ รโิ ภคเฉลย่ี ในแต่ละเดอื นประมำณ 10 คดี นอกจำกน้ี นโยบำยกำรบรหิ ำรจดั กำรคดขี องศำลทใ่ี หค้ ดแี พง่ ในศำลทงั้ หมดตอ้ งเขำ้ ส่ศู ูนยไ์ กลเ่ กลย่ี และประนอมขอ้ พพิ ำท ก่อนเสมอ จงึ ไมอ่ ำจใหบ้ ุคลำกรของสว่ นไกล่เกลย่ี และประนอมขอ้ พพิ ำทเขำ้ มำทำงำนในคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบ ศำลแบบงำนประจำได้ ควำมไมต่ ่อเน่อื งของกำรวำ่ จำ้ งบุคลำกรสำหรบั ทำหน้ำทใ่ี นคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจิต สงั คมจงึ เป็นปัญหำทส่ี ำคญั กระทบต่อกำรทำงำนอยำ่ งมปี ระสทิ ธภิ ำพและต่อเน่อื ง ขอ้ จำกดั ของควำมต่อเน่อื งในดำ้ นงบประมำณ ทำใหก้ ำรพฒั นำบคุ ลำกรประจำคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ น จติ สงั คมของศำลเป็นไดย้ ำกเมอ่ื เปรยี บเทยี บกบั ศำลอ่นื ทใ่ี ชอ้ ตั รำกำลงั ขำ้ รำชกำรในศำลทม่ี อี ยแู่ ลว้ เป็นหลกั ใน กำรทำหน้ำท่ี บคุ ลำกรในกำรดำเนินงำนคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล ในสว่ นของผใู้ หค้ ำปรกึ ษำนบั ว่ำเป็นจดุ แขง็ เน่อื งจำกระบบกำรคดั เลอื กและแต่งตงั้ ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำทม่ี มี ำตรฐำน ทำใหไ้ ดผ้ ใู้ หค้ ำปรกึ ษำทม่ี ศี กั ยภำพและ ทำงำนดว้ ยจติ อำสำมำกกว่ำกำรคำดหวงั ผลตอบแทนจำกกำรทำงำน กำรพฒั นำควำมรทู้ กั ษะของผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมนนั้ อำจมขี อ้ จำกดั เน่อื งจำกงบประมำณทไ่ี ดร้ บั กำรจดั สรรถกู ใชไ้ ปกบั กำรจำ้ งบุคลำกรเป็นสว่ นใหญ่ และงบประมำณขำดควำมยดื หยนุ่ กลำ่ วคอื เมอ่ื กำรอนุมตั ิ รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 41 / 145

งบประมำณลำ่ ชำ้ ไมอ่ ำจจำ้ งบุคลำกรได้ แต่งบประมำณตำมคำขอในสว่ นงบบุคลำกรกไ็ มอ่ ำจนำไปใชเ้ ป็น คำ่ ใชจ้ ำ่ ยดำ้ นบรหิ ำรจดั กำรในกำรฝึกอบรมหรอื ดำเนินกจิ กรรมต่ำงๆ ได้ ขอ้ จำกดั น้เี ป็นสำเหตุหน่งึ ทท่ี ำใหไ้ ม่ สำมำรถรบั สมคั รผใู้ หค้ ำปรกึ ษำชุดใหม่ เพรำะทำใหต้ อ้ งเพม่ิ ควำมหลำกหลำยของหลกั สตู รกำรฝึกอบรมพฒั นำ ควำมรทู้ กั ษะของผใู้ หค้ ำปรกึ ษำใหเ้ หมำะสมกบั ระดบั ประสบกำรณ์ อกี หน่งึ จดุ อ่อนคอื กำรไม่มบี ุคลำกรของศำลทำหน้ำทป่ี ระจำคลนิ ิก ตอ้ งอำศยั งบประมำณทไ่ี ดร้ บั กำร สนบั สนุนจำกภำยนอกเพอ่ื วำ่ จำ้ งบุคคลำกรสำหรบั กำรทำงำนในลกั ษณะจำ้ งเหมำมรี ะยะเวลำตำมสญั ญำจำ้ งไม่ เกนิ วนั สน้ิ รอบปีงบประมำณในแต่ละชว่ ง และกำรขำดควำมต่อเน่อื งในกำรทำงำนของบุคลำกร ทงั้ ยงั สง่ ผลให้ ลกู จำ้ งตำมสญั ญำจำ้ งเหมำขำดขวญั กำลงั ใจและมคี วำมรสู้ กึ ขำดควำมมนั่ คงในอำชพี ลำออกบอ่ ยครงั้ คนใหม่ ขำดควำมชำนำญ ขำดกำรสง่ ต่อดำ้ นขอ้ มลู กระทบต่อกำรพฒั นำศกั ยภำพของบคุ ลำกรและกำรไดม้ ำซง่ึ บคุ ลำกรทม่ี ปี ระสทิ ธภิ ำพ ปัจจยั เรอ่ื ง กำรประสำนงำนกบั หน่วยงำนภำยนอกศำล ผลกำรศกึ ษำพบวำ่ กำรจดั ทำบนั ทกึ ขอ้ ตกลง ควำมรว่ มมอื ระหว่ำงหน่วยงำนทก่ี ำหนดขอบเขตหน้ำทข่ี องแต่ละหน่วยงำนไวอ้ ยำ่ งชดั เจนถอื เป็นโอกำสของ คลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล แต่กำรทห่ี น่วยงำนภำยนอกไมม่ กี ระบวนกำรถ่ำยทอดขอ้ มลู สง่ ต่อไปยงั หน่วยงำน ในสงั กดั อยำ่ งเป็นรปู ธรรม ทำใหก้ ำรประสำนงำนมขี อ้ ขดั ขอ้ งและมคี ่ำใชจ้ ำ่ ยในกำรเขำ้ รบั กำรบำบดั รกั ษำ กลำยเป็นอุปสรรคสำคญั ต่อกำรดำเนินงำนโดยเฉพำะในกระบวนกำรสง่ ต่อผรู้ บั คำปรกึ ษำไปยงั หน่วยงำนอ่นื เพอ่ื เขำ้ รบั กำรบำบดั รกั ษำอำกำรเสพตดิ และทำใหก้ ำรดำเนินงำนไมส่ ำมำรถบรรลวุ ตั ถุประสงคไ์ ดอ้ ยำ่ งเตม็ ประสทิ ธภิ ำพ นอกจำกน้ี ควำมรว่ มมอื ทม่ี ใี นปัจจบุ นั มเี พยี งมติ คิ วำมรว่ มมอื ในกำรสง่ ต่อบำบดั สำรเสพตดิ ไมม่ ี แนวทำงควำมรว่ มมอื เพอ่ื สรำ้ งโอกำสทำงอำชพี ทงั้ น้ี จำกขอ้ มลู ของผรู้ บั คำปรกึ ษำพบวำ่ สำเหตุหลกั ของกำร เขำ้ ไปยงุ่ เกย่ี วกบั ยำเสพตดิ นนั้ มกั เกดิ จำกสำเหตุควำมเครยี ด กำรตกงำน ขำดรำยได้ รำยไดไ้ มเ่ พยี งพอต่อ คำ่ ใชจ้ ำ่ ยในครอบครวั เป็นตน้ ซง่ึ กำรแกไ้ ขปัญหำทต่ี น้ เหตุอำจตอ้ งกำรส่งเสรมิ ใหผ้ รู้ บั คำปรกึ ษำและครอบครวั ใหม้ อี ำชพี หรอื อำชพี เสรมิ รำยได้ ดงั นนั้ กำรขำดควำมรว่ มมอื ในมติ กิ ำรพฒั นำโอกำสทำงอำชพี จงึ เป็นอุปสรรค ประกำรหน่งึ ทค่ี วรไดร้ บั กำรพจิ ำรณำ ปัจจยั เรอ่ื ง กำรประชำสมั พนั ธค์ ลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำลแก่สำธำรณะ ผลกำรศกึ ษำพบว่ำ ศำลอำญำ ธนบรุ ี ศำลจงั หวดั นนทบุรี และศำลจงั หวดั เชยี งใหม่ มกี ำรผลติ ส่อื เผยแพรป่ ระชำสมั พนั ธก์ ำรดำเนินงำนของ คลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมผ่ำนหน้ำ website ของศำล video clip แสดงใน YouTube และในโอกำสตอ้ นรบั คณะศกึ ษำดงู ำน รวมถงึ แผ่นพบั โบรชวั รส์ ำหรบั เผยแพรอ่ ยใู่ นคลนิ กิ ส่วนบรกิ ำรประชำชน ส่วนไกล่เกลย่ี และ ประนอมขอ้ พพิ ำท และส่วนประชำสมั พนั ธ์ ตลอดจนเผยแพรข่ อ้ มลู ใหแ้ ก่ประชำชนเมอ่ื ออกไปรว่ มกจิ กรรม ภำยนอกศำลตำมโอกำส ซง่ึ ถอื ว่ำยงั เป็นกำรประชำสมั พนั ธอ์ ยใู่ นวงจำกดั ทำใหป้ ระชำชนสว่ นใหญ่อำจไมเ่ ขำ้ ใจ กำรดำเนินงำนของคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล จนอำจส่งผลถงึ กำรพฒั นำเครอื ขำ่ ยสงเครำะหท์ ำงสงั คม งำน อำชพี และสรำ้ งกำรมสี ่วนรว่ มจติ อำสำจำกภำคเอกชนและภำคประชำสงั คมด้วย รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 42 / 145

ปัจจยั เรอ่ื ง ทรพั ยำกรสำหรบั กำรดำเนินงำนคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล ผลกำรศกึ ษำพบวำ่ ปัญหำ สำคญั ของกระบวนกำรดำ้ นงบประมำณทม่ี กี ำรอนุมตั ลิ ่ำชำ้ และจดั สรรชำ้ กว่ำกรอบเวลำเรมิ่ ตน้ ของกำรใชง้ บ ถงึ แมว้ ่ำจะเป็นปัญหำทเ่ี กดิ ขน้ึ กบั ทกุ ศำลทไ่ี ดร้ บั กำรสนับสนุนควำมรว่ มมอื ดงั กล่ำว แต่ผลกระทบสำคญั คอื กำร วำ่ จำ้ งบุคลำกรทำหน้ำประจำคลนิ ิกจติ สงั คมอยำ่ งไมต่ ่อเน่อื ง จำกดั งบจำ้ งบคุ ลำกรเพยี งนกั จติ วทิ ยำ 2 ตำแหน่ง และงบประมำณดงั กล่ำวไม่สำมำรถใชก้ บั ครภุ ณั ฑแ์ ละวสั ดอุ ุปกรณ์ทจ่ี ำเป็นได้ ยงั ไมร่ วมถงึ กำรใชโ้ ทรศพั ทใ์ น กำรตดิ ต่อประสำนงำน ทำใหเ้ จำ้ หน้ำทผ่ี รู้ บั ผดิ ชอบคลนิ กิ และเจำ้ หน้ำทป่ี ระจำคลนิ กิ ตอ้ งใชโ้ ทรศพั ทเ์ คลอ่ื นท่ี สว่ นตวั ในกำรประสำนงำน นอกจำกน้ี กำรมสี ถำนทส่ี ำหรบั กำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมอยำ่ งเพยี งพอ รวมถงึ จดั พน้ื ทห่ี อ้ งใหค้ ำปรกึ ษำใหเ้ ป็นสดั สว่ นเฉพำะ เหมำะสม มผี นงั กนั้ ใหเ้ ป็นสว่ นตวั และรกั ษำควำมลบั ในกำร พดู คุยไดเ้ ป็นอย่ำงดี ปัจจยั เรอ่ื ง กำรประเมนิ ผลกำรดำเนินงำนของคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล ผลกำรศกึ ษำแสดงใหเ้ หน็ วำ่ ศำลทด่ี ำเนินงำนคลนิ ิกจติ สงั คมมกี ระบวนกำรประเมนิ ผลกำรดำเนนิ งำนจำกควำมพงึ พอใจของผรู้ บั บรกิ ำร และ ประเมนิ ผลจำกกำรตรวจสอบขอ้ มลู กำรกระทำควำมผดิ ซ้ำ โดยสรำ้ งกระบวนกำรตรวจสอบขอ้ มลู กำรกระทำ ควำมผดิ ซ้ำนอกเขตศำลไดจ้ ำกกำรขอควำมอนุเครำะหข์ อ้ มลู จำกสถำนีตำรวจในทอ้ งท่ี อยำ่ งไรกด็ ี ศำลยงั ขำด กระบวนกำรตดิ ตำมประเมนิ ผลผเู้ ขำ้ รบั คำปรกึ ษำภำยหลงั จำกกำรรบั คำปรกึ ษำครบถว้ นตำมจำนวนครงั้ ทศ่ี ำล สงั่ แลว้ ปัจจยั ทใ่ี ชป้ ระเมนิ ผลกำรดำเนินงำนกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมวดั จำกขอ้ มลู กำรกระทำควำมผดิ ซ้ำ นนั้ เป็นวธิ กี ำรเดยี วกบั ทศ่ี ำลนำรอ่ งใชใ้ นกำรวดั ผลควำมสำเรจ็ ของกำรใหค้ ำปรกึ ษำ ทงั้ น้ี หลกั เกณฑท์ ใ่ี ชใ้ น กำรวดั ผลของแต่ละศำลนนั้ ยงั ไมม่ มี ำตรฐำนทช่ี ดั เจน เพรำะระยะเวลำกำรพจิ ำรณำวำ่ มกี ำรกระทำผดิ ซำ้ หรอื ไม่ นนั้ แตกต่ำงกนั บำงศำลหำกไมก่ ระทำควำมผดิ ซำ้ ในระหวำ่ งสอบสวนถอื ว่ำสำเรจ็ บำงศำลใชเ้ กณฑร์ ะยะเวลำ 1 ปี หำกไมก่ ระทำควำมผดิ ซ้ำในช่วง 1 ปีนบั แต่วนั ทเ่ี ขำ้ รบั คำปรกึ ษำถอื วำ่ สำเรจ็ บำงศำลใชเ้ กณฑว์ ่ำหำกผเู้ ขำ้ รบั คำปรกึ ษำไมก่ ระทำควำมผดิ ซ้ำในขอ้ หำยำเสพตดิ หรอื ขอ้ หำอ่นื ทศ่ี ำลสงั่ ใหเ้ ขำ้ รบั คำปรกึ ษำในระหว่ำง ระยะเวลำทศ่ี ำลรอลงอำญำถอื ว่ำใหค้ ำปรกึ ษำสำเรจ็ กำรขำดตวั ชว้ี ดั ทเ่ี ป็นมำตรฐำนเดยี วกนั เช่นน้ียอ่ มทำให้ กำรเกบ็ ขอ้ มลู เชงิ สถติ เิ พอ่ื ประโยชน์สำหรบั กำรประเมนิ ผลกำรดำเนนิ งำนคลนิ ิกยงั ทำไดไ้ มเ่ ตม็ ท่ี กำรขำดระบบตดิ ตำมประเมนิ ผลภำยหลงั สน้ิ สุดกำรใหค้ ำปรกึ ษำอยำ่ งเป็นรปู ธรรม โดยเฉพำะจำก สภำพแวดลอ้ มภำยนอกเขตศำล ขำดกำรบูรณำกำรเช่อื มโยงขอ้ มลู กำรดำเนินคดอี ำญำในศำลต่ำงๆ ขำดกำร เช่อื มโยงขอ้ มลู กบั หน่วยงำนภำยนอก ตลอดจนกำรเกบ็ ขอ้ มลู ของแต่ละศำลเพอ่ื ประเมนิ ผลควำมสำเรจ็ ของกำร ดำเนินงำนนนั้ ไมไ่ ดอ้ ย่บู นมำตรฐำนเดยี วกนั ทำใหข้ อ้ มลู ทไ่ี ดร้ บั อำจคลำดเคลอ่ื นกนั ทงั้ น้ี พบว่ำระบบ สำรสนเทศขอ้ มลู คดขี องศำลไมไ่ ดอ้ อกแบบสำหรบั ภำรกจิ กำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมเป็นกำรเฉพำะ โดย ระบบสำรสนเทศขอ้ มลู คดที ใ่ี ชอ้ ยใู่ นปัจจบุ นั ของศำลสำมำรถเช่อื มโยงขอ้ มูลจำกคดหี ลกั ใหใ้ ชไ้ ดเ้ ฉพำะกำรตงั้ สำนวนจติ สงั คมเท่ำนนั้ แต่กำรบนั ทกึ ขอ้ มลู และกำรเกบ็ สถติ สิ ่วนใหญ่ยงั เป็นระบบ manual ไมอ่ ำจประมวลผล ขอ้ มลู ออกจำกระบบไดท้ นั ทเี มอ่ื ตอ้ งรำยงำนผล รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 43 / 145

ขอ้ เสนอแนะเรอ่ื งโครงสรำ้ งอำนำจหน้ำทข่ี องคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล กำรศกึ ษำของรงุ่ อรณุ เสนอให้ (1) สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมควรสนบั สนุนกำรดำเนนิ งำนคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำลอยำ่ งชดั เจนเป็นรปู ธรรม โดยกำหนดเป็นพนั ธกจิ หน่งึ ของศำลยตุ ธิ รรมในอนั ทจ่ี ะธำรงควำมศรทั ธำและควำมเชอ่ื มนั่ ในกำรอำนวยควำม ยตุ ธิ รรม และถอื เป็นภำรกจิ หน่งึ ในกำรขบั เคลอ่ื นนโยบำยประธำนศำลฎกี ำในกำรยกระดบั กำรคุม้ ครองสทิ ธแิ ละ เสรภี ำพขนั้ พน้ื ฐำนของผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลย ซง่ึ ควรกำหนดเป็นกจิ กรรมทศ่ี ำลนำร่องสำมำรถใชเ้ ป็นตวั ชว้ี ดั ผล กำรปฏบิ ตั ริ ำชกำรของศำลและกำรดำเนินงำนตำมนโยบำยประธำนศำลฎกี ำได้ เพอ่ื เป็นแรงจงู ใจใหศ้ ำลนำรอ่ ง ดำเนินงำนคลนิ กิ ใหค้ ำปรกึ ษำต่อไป และส่งเสรมิ ใหศ้ ำลอ่นื จดั ตงั้ คลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำลของตน อนั จะสง่ ผล ใหบ้ รรลเุ ป้ำหมำยของสำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมในกำรขยำยกำรดำเนนิ งำนคลนิ กิ ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมให้ ครอบคลมุ กำรทำงำนทวั่ ประเทศ (2) สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมควรรบั รองคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลเป็นงำนสว่ น หน่งึ ของศำล เช่นเดยี วกบั ศูนยค์ ุม้ ครองสทิ ธแิ ละเสรภี ำพของจำเลยในคดอี ำญำ และควรกำหนดชดั เจนว่ำใหอ้ ยู่ ในควำมรบั ผดิ ชอบของงำนสว่ นใด เพอ่ื ใหเ้ กดิ ควำมชดั เจนในกำรปฏบิ ตั งิ ำน (3) สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมควรเป็น ศนู ยก์ ลำงในกำรขยำยผลกำรดำเนนิ งำนคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลไปยงั ศำลทม่ี อี ำนำจพจิ ำรณำคดอี ำญำ ปรบั ปรงุ และพฒั นำขอ้ กฎหมำยเพ่อื ใหศ้ ำลมอี ำนำจในกำรจดั บรกิ ำรคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมแก่ ผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลยคดยี ำเสพตดิ ในระบบศำลอยำ่ งเป็นรปู ธรรม ตลอดจนใหค้ ำแนะนำ ส่งเสรมิ และสนบั สนุน กำรดำเนินงำนและกำรพฒั นำองคค์ วำมรทู้ ำงวชิ ำกำร และเผยแพรอ่ งคค์ วำมรแู้ ก่ศำลทป่ี ระสงคจ์ ะดำเนนิ งำน คลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม ขอ้ เสนอแนะเรอ่ื งกำรกำหนดนโยบำยเกย่ี วกบั คลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล กำรศกึ ษำของรงุ่ อรณุ เสนอ ให้ (1) สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมควรพฒั นำกระบวนกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมใหเ้ ป็นหน่งึ ในกระบวนกำร ทำงเลอื กสำหรบั ผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลยทส่ี มคั รใจเขำ้ รบั คำปรกึ ษำตำมจำนวนครงั้ ทศ่ี ำลเหน็ สมควรกำหนด เช่น ให้ เลอื กเขำ้ รบั คำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมแทนกำรวำงหลกั ประกนั เลอื กเขำ้ รบั คำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมแทนกำรใช้ อุปกรณ์อเิ ลก็ ทรอนกิ สต์ ดิ ตำมตวั (electronic monitoring: EM) เป็นตน้ โดยนำมำใชแ้ ทนทก่ี ระบวนกำรบงั คบั บำบดั ในปัจจุบนั ซง่ึ กำรสงั่ ใหเ้ ขำ้ รบั คำปรกึ ษำเป็นเงอ่ื นไขหน่งึ ของกำรปล่อยตวั ชวั่ ครำว โดยไมไ่ ดเ้ กดิ จำก ควำมสมคั รใจของผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลย และอำจไมใ่ หค้ วำมรว่ มมอื กบั ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำในกำรปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรม เท่ำทค่ี วร แต่หำกพฒั นำกระบวนกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมใหเ้ ป็นหน่งึ ในกระบวนกำรทำงเลอื กใหผ้ ตู้ อ้ งหำ หรอื จำเลยสมคั รใจเขำ้ รบั คำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม จะทำใหก้ ำรฟ้ืนฟูเยยี วยำดว้ ยกระบวนกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ น จติ สงั คมเกดิ ผลสมั ฤทธสิ ์ งู สุด (2) สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมควรเพม่ิ กำรสอ่ื สำรภำยในองคก์ รใหบ้ ุคลำกรในทุก ระดบั ชนั้ ตระหนกั รถู้ งึ ประโยชน์ของคลนิ กิ จติ สงั คม ทงั้ ประโยชน์ต่อผเู้ สพสำรเสพตดิ หรอื มปี ัญหำสุขภำพจติ และครอบครวั จำกกำรไดร้ บั โอกำสปรบั เปลย่ี นควำมคดิ พฤตนิ ิสยั ชว่ งวกิ ฤติ ไดร้ บั กำรฟ้ืนฟูจติ ใจและคณุ ภำพ ชวี ติ เพม่ิ สมั พนั ธภำพครอบครวั ลดควำมเสย่ี งจำกกำรหลบหนคี ดี และควำมเสย่ี งกระทำผดิ ซ้ำ และประโยชน์ ต่อสงั คมซง่ึ ไดร้ บั ควำมปลอดภยั มำกขน้ึ คนื คนดสี ่สู งั คม ทงั้ ยงั เป็นกำรเพมิ่ ชอ่ งทำงใหป้ ระชำชนสำมำรถเขำ้ รบั คำปรกึ ษำจำกบรกิ ำรของศำลได้ อนั เป็นสว่ นหน่งึ ของกำรยกระดบั กำรคมุ้ ครองสทิ ธแิ ละเสรภี ำพขนั้ พน้ื ฐำนของ ผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลย (3) สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมควรเพม่ิ ควำมรคู้ วำมเขำ้ ใจในกำรดำเนินงำนคลนิ กิ จติ สงั คม ใหแ้ ก่ผพู้ พิ ำกษำ โดยกำหนดเป็นสว่ นหน่งึ ของกำรฝึกอบรมของผพู้ พิ ำกษำในระดบั ศำลชนั้ ต้น โดยเฉพำะ หลกั สตู รผพู้ พิ ำกษำหวั หน้ำศำล รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 44 / 145

ขอ้ เสนอแนะเรอ่ื ง บุคลำกรในกำรดำเนินงำนของคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล กำรศกึ ษำของรงุ่ อรณุ เสนอให้ (1) สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมควรพจิ ำรณำจดั โครงสรำ้ งใหม้ บี ุคลำกรเป็นเจำ้ หน้ำทป่ี ระจำคลนิ ิกให้ คำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในศำลชนั้ ตน้ ทกุ ศำลทม่ี อี ำนำจพจิ ำรณำคดอี ำญำ และหำกเป็นไปได้ เจำ้ หน้ำทด่ี งั กล่ำว ควรเป็นนกั จติ วทิ ยำเพ่อื ใหส้ ำมำรถทำงำนสนบั สนุนคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมไดใ้ นทกุ ดำ้ น หำกสำนัก งำนศำลยตุ ธิ รรมเหน็ ว่ำคลนิ ิกจติ สงั คมควรดำรงอยตู่ ่อไปภำยหลงั สน้ิ สดุ กำรสนบั สนุนงบประมำณจำกหน่วย งำนภำยนอก กำรจดั กรอบอตั รำกำลงั เพ่อื ใหง้ ำนสำมำรถดำเนนิ ไปไดอ้ ยำ่ งไมต่ ดิ ขดั และทำใหม้ บี ุคลำกร สำมำรถปฏบิ ตั หิ น้ำทแ่ี ทนกนั ได้ สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมอำจพจิ ำรณำวำงกรอบอตั รำกำลงั ขำ้ รำชกำรในตำแหน่ง นกั จติ วทิ ยำ 2 คน หรอื พจิ ำรณำควำมเหมำะสมตำมปรมิ ำณคดยี ำเสพตดิ และควำมหนกั เบำแหง่ ขอ้ หำในแต่ละ ศำลประกอบดว้ ย (2) สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมควรเป็นผจู้ ดั ทำ-สนบั สนุนกำรจดั ทำ-รบั รองหลกั สตู รแกนกลำงกำร ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมและจดั กำรอบรมทงั้ ในระดบั ต้น ระดบั กลำง และระดบั สงู ในหลกั สตู รเดยี วกนั ทวั่ ประเทศ โดยอำจใหก้ รมสุขภำพจติ หรอื หน่วยงำนอ่นื ทเ่ี กย่ี วขอ้ งเป็นผอู้ อกแบบหลกั สตู ร ซง่ึ อำจใชว้ ธิ กี ำรอบรม ผำ่ น video conference หรอื streaming ไปยงั ทกุ ศำล รวมถงึ ใหม้ กี ำรจดั ทดสอบควำมรทู้ ไ่ี ดร้ บั จำกกำรอบรม ประกอบกบั กำรประเมนิ ควำมเหมำะสมในกำรทำหน้ำทข่ี องผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ ทงั้ น้ี หลกั สตู รกำรอบรมดงั กล่ำวอำจ ใชเ้ พ่อื วตั ถุประสงคท์ งั้ ในกำรอบรมผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล และเพอ่ื ประโยชน์ในกำรขน้ึ ทะเบยี นผกู้ ำกบั ดแู ลผถู้ กู ปล่อยตวั ชวั่ ครำวโดยศำล ประเภทผใู้ หค้ ำปรกึ ษำได้ (3) สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมควร ส่งเสรมิ ใหค้ ลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมของทกุ ศำลมกี ระบวนกำรจดั กำรองคค์ วำมรภู้ ำยในองคก์ ร โดยจดั ทำ คมู่ อื เพ่อื ใชเ้ ป็นแนวทำงในกำรปฏบิ ตั งิ ำนของแต่ละศำล หำกมกี ำรโยกยำ้ ยผพู้ พิ ำกษำ หรอื เจำ้ หน้ำท่ี ผรู้ บั ผดิ ชอบคลนิ กิ หรอื เจำ้ หน้ำทป่ี ระจำคลนิ กิ ลำออก ผทู้ ม่ี ำทำหน้ำทแ่ี ทนจะไดม้ คี วำมรคู้ วำมเขำ้ ใจในกำร ปฏบิ ตั งิ ำนไดอ้ ย่ำงต่อเน่อื ง ขอ้ เสนอแนะเรอ่ื งกำรประสำนงำนสำหรบั กำรดำเนินงำนของคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล กำรศกึ ษำของ รงุ่ อรณุ เสนอให้ (1) สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมควรวำงแนวปฏบิ ตั ทิ เ่ี ป็นรปู ธรรมในกำรทำงำนเชงิ บรู ณำกำรรว่ มกนั กบั หน่วยงำนภำคเี ครอื ขำ่ ยตำมบนั ทกึ ขอ้ ตกลงว่ำดว้ ยควำมรว่ มมอื เพ่อื กำรดำเนินงำนใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมแก่ผตู้ อ้ งหรอื หรอื จำเลยคดยี ำเสพตดิ ในระบบศำล ระหวำ่ งสำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรม สำนกั งำนปลดั กระทรวง สำธำรณสุข สำนกั งำนกองทุนสนบั สนุนกำรสรำ้ งเสรมิ สุขภำพ (สสส.) และสำนกั งำน ป.ป.ส. เพอ่ื ใหก้ ำร ดำเนินงำนเป็นไปอยำ่ งมปี ระสทิ ธภิ ำพและบรรลุเป้ำหมำย ลดปัญหำขอ้ ขดั ขอ้ งในทำงปฏบิ ตั กิ ำรประสำนงำนสง่ ต่อทม่ี กั เกดิ ขน้ึ กบั ศำลนำรอ่ งทกุ ศำล อกี ทงั้ เพ่อื ใหบ้ รรลุเป้ำหมำยขอบเขตบรกิ ำรของคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบ ศำลในกำรใหค้ ำปรกึ ษำ กำรสง่ ต่อบำบดั รกั ษำ กำรสงเครำะหท์ ำงสงั คม กำรช่วยเหลอื ใหม้ งี ำนทำ และกำร ตดิ ตำมดแู ลในชุมชน (2) สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมควรขยำยกรอบหน่วยงำนภำคเี ครอื ขำ่ ยใหค้ รอบคลมุ ถงึ หน่วย งำนทส่ี นบั สนุนดำ้ นกำรฝึกพฒั นำอำชพี หรอื กำรจดั หำงำน หรอื หน่วยงำนดำ้ นอ่นื ๆ ทอ่ี ำจส่งเสรมิ พนั ธกจิ ของ คลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลได้ (3) สำนกั งำนศำลยุตธิ รรมควรเป็นหน่วยงำนหลกั ในกำรประชำสมั พนั ธก์ ำร ดำเนินงำนคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำลสสู่ ำธำรณชน หรอื สนบั สนุนงบประมำณในกำรประชำสมั พนั ธภ์ ำรกจิ ดงั กลำ่ วใหแ้ ก่ศำลต่ำงๆ รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 45 / 145

ขอ้ เสนอแนะเรอ่ื งทรพั ยำกรสำหรบั กำรดำเนินงำนของคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล กำรศกึ ษำของรงุ่ อรณุ เสนอให้ (1) กำรจดั งบประมำณสนบั สนุนไมว่ ่ำจำกหน่วยงำนใดกต็ ำม ควรกำหนดกรอบระยะเวลำในกำร เสนอคำของบประมำณ พจิ ำรณำ อนุมตั ิ และจดั สรรโอนเงนิ แก่ศำลใหท้ นั ต่อกำรใชจ้ ำ่ ยในไตรมำสท่ี 1 ของปี งบประมำณ เพอ่ื แกป้ ัญหำควำมไมต่ ่อเน่อื งของงบประมำณทท่ี ุกศำลนำรอ่ งตอ้ งประสบมำโดยตลอด (2) สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมควรดำเนินงำนคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำลดว้ ยงบประมำณของศำลเอง โดยเฉพำะงบประมำณ ดำ้ นบุคลำกร กำรพง่ึ พำงบประมำณจำกหน่วยงำนภำยนอกทำใหก้ ำรดำเนินงำนขำดเสถยี รภำพ ไมต่ ่อเน่อื ง ยงั่ ยนื หรอื แมว้ ่ำงบประมำณในกำรบรหิ ำรงำนคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลควรจะเป็นของสำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรม เอง แต่อำจขอควำมรว่ มมอื กบั หน่วยงำนอ่นื เพ่อื สนับสนุนในดำ้ นวชิ ำกำรได้ ซง่ึ กำรสนบั สนุนอำจอยใู่ นรปู แบบ ของงบประมำณเพ่อื กำรพฒั นำระบบบรกิ ำรในคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมเพ่อื เตรยี มควำมพรอ้ มในกำร ดำเนินงำน เสรมิ สรำ้ งและพฒั นำองคค์ วำมรแู้ ก่บคุ ลำกรในศำล และผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม พฒั นำระบบส่ง ต่อเขำ้ รบั กำรบำบดั รกั ษำในสถำนพยำบำลในสงั กดั และเสรมิ สรำ้ งเครอื ขำ่ ยกำรใหบ้ รกิ ำรเพ่อื เช่อื มโยงกำรดแู ล ดำ้ นจติ สงั คมอยำ่ งครอบคลุม โดยทป่ี ัจจบุ นั ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมอำจไดร้ บั กำรแต่งตงั้ ใหท้ ำหน้ำทผ่ี กู้ ำกบั ดแู ลผถู้ ูกปลอ่ ย ชวั่ ครำวได้ แต่สถำนะของกำรเป็นผกู้ ำกบั ดแู ลนนั้ มพี ระรำชบญั ญตั มิ ำตรกำรกำกบั และตดิ ตำมจบั กุมผหู้ ลบหนี กำรปลอ่ ยชวั่ ครำวโดยศำล พ.ศ. 2560 ใหก้ ำรรบั รองสถำนะอยู่ แตกต่ำงจำกกำรเป็นผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม และถงึ แมว้ ำ่ ระเบยี บคณะกรรมกำรบรหิ ำรศำลยตุ ธิ รรมวำ่ ดว้ ยคุณสมบตั ิ ลกั ษณะตอ้ งหำ้ ม กำรแต่งตงั้ และกำร ปฏบิ ตั หิ น้ำทข่ี องผกู้ ำกบั ดแู ลผถู้ ูกปลอ่ ยชวั่ ครำว กำรจ่ำยค่ำตอบแทนและค่ำใชจ้ ำ่ ยของผกู้ ำกบั ดแู ลผถู้ กู ปล่อย ชวั่ ครำว ค่ำพำหนะแก่ผถู้ กู ปลอ่ ยชวั่ ครำวทย่ี ำกไร้ เงนิ สนิ บนแก่ผแู้ จง้ ควำมนำจบั และเงนิ รำงวลั แก่เจำ้ หน้ำทผ่ี ู้ จบั ผถู้ กู ปล่อยชวั่ ครำวโดยศำลทห่ี ลบหนี พ.ศ. 2561 จะกล่ำวถงึ ผกู้ ำกบั ดแู ลประเภทผใู้ หค้ ำปรกึ ษำและกล่ำวถงึ กำรอบรมกำรใหค้ ำปรกึ ษำทำงจติ สงั คม แต่กำรทำหน้ำทข่ี องผู้กำกบั ดแู ลทท่ี ำหน้ำทใ่ี หค้ ำปรกึ ษำมวี ตั ถุประสงค์ ของกฎหมำยมงุ่ เน้นในเรอ่ื งกำรป้องกนั กำรหลบหนีหรอื ภยั อนั ตรำยหรอื ควำมเสยี หำยทอ่ี ำจเกดิ ขน้ึ ในระหว่ำงท่ี ไดร้ บั กำรปล่อยชวั่ ครำว แตกต่ำงจำกเป้ำหมำยในกำรทำหน้ำทผ่ี ใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม ซง่ึ มงุ่ แกไ้ ขปัญหำท่ี ตน้ เหตุ ไมใ่ หผ้ รู้ บั คำปรกึ ษำไปยงุ่ เกย่ี วกบั ยำเสพตดิ และลดอตั รำกำรกลบั ไปกระทำควำมผดิ ซ้ำของผตู้ อ้ งหำ หรอื จำเลย กำรกำหนดกรอบแนวคดิ ในเรอ่ื งน้จี งึ ตอ้ งสรำ้ งควำมชดั เจนมใิ หเ้ กดิ กำรมองภำพทบั ซอ้ นวำ่ ทำหน้ำท่ี อยำ่ งเดยี วกนั ทงั้ น้ี วธิ กี ำรหน่งึ ทจ่ี ะทำใหก้ ำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลดำเนนิ ต่อไปอยำ่ งต่อเน่อื ง ยงั่ ยนื สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมอำจพจิ ำรณำทบทวนเสนอแกไ้ ขกฎหมำยดงั กลำ่ วใหค้ รอบคลุมถงึ กำรกำกบั ดแู ลผู้ ถูกปล่อยชวั่ ครำวดว้ ยกระบวนกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม และปรบั วตั ถุประสงคข์ องกฎหมำยใหค้ รอบคลมุ วตั ถุประสงคข์ องกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมดว้ ย ซง่ึ จะทำใหเ้ กดิ กำรรบั รองสถำนะของคลนิ กิ ใหค้ ำปรกึ ษำ ดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลอยำ่ งเป็นรปู ธรรม อนั จะนำไปสโู่ อกำสไดร้ บั กำรจดั สรรงบประมำณเป็นของสำนกั งำน ศำลยตุ ธิ รรมเองเพอ่ื กำรดำเนนิ งำนในดำ้ นจติ สงั คม รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 46 / 145

ขอ้ เสนอแนะเรอ่ื งกำรประเมนิ ผลกำรดำเนินงำนของคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล กำรศกึ ษำของรงุ่ อรณุ เสนอให้ (1) สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมควรพฒั นำระบบขอ้ มลู เพ่อื ใชใ้ นกำรประเมนิ ผลกำรดำเนินงำนของคลนิ กิ ให้ คำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม โดยใหม้ กี ำรเชอ่ื มโยงขอ้ มลู ระหว่ำงศำล หรอื เชอ่ื มโยงขอ้ มลู กบั หน่วยงำนอ่นื เพ่อื ตรวจสอบผลกำรกระทำควำมผดิ ซ้ำไดโ้ ดยงำ่ ย (2) สำนกั งำนศำลยตุ ธิ รรมควรออกแบบระบบบนั ทกึ ขอ้ มลู เพอ่ื ใหส้ ำมำรถเกบ็ ขอ้ มลู สถติ ขิ องกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในแต่ละศำล และประมวลผลขอ้ มลู ไดส้ ำหรบั ทุกศำลทด่ี ำเนนิ งำน ทงั้ น้ี จะตอ้ งกำหนดมำตรฐำนตวั ชว้ี ดั ควำมสำเรจ็ ในกำรใหค้ ำปรกึ ษำว่ำอย่ำงไรจงึ ถอื วำ่ เป็นควำมสำเรจ็ ผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลยตอ้ งไมก่ ระทำควำมผดิ ซ้ำในระยะเวลำเท่ำใด เพอ่ื ใหท้ ุกศำลมตี วั ชว้ี ดั ควำมสำเรจ็ ทเ่ี ป็นมำตรฐำนเดยี วกนั รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 47 / 145

บทที่3 ถอดบทเรียนการพฒั นาวิชาการเชิงระบบ “คลินิกจิตสงั คมในระบบศาล” 1 กำรถอดบทเรยี นกำรพฒั นำกำรวชิ ำกำรเชงิ ระบบกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล ปี พ.ศ. 2561-2562 พน้ื ทต่ี น้ แบบคอื 5 ศำลนำรอ่ งดำเนินงำนคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล ไดแ้ ก่ ศำลอำญำธนบุรี ศำล จงั หวดั เชยี งใหม่ ศำลจงั หวดั นนทบุรี ศำลอำญำตลงิ่ ชนั และศำลจงั หวดั ปทุมธำนี ซง่ึ เป็นแหล่งเรยี นรใู้ นระยะนำ รอ่ งก่อนเขำ้ ส่รู ะยะขยำยผลไปยงั 75 ศำลทส่ี นใจทวั่ ประเทศทงั้ ศำลอำญำ ศำลจงั หวดั ศำลแขวง และศำล ครอบครวั และเยำวชน ภำยในบนั ทกึ ขอ้ ตกลงกำรดำเนนิ งำนรว่ มกนั ระหว่ำงสำนักงำนศำลยตุ ธิ รรม สำนกั งำน ปลดั กระทรวงยตุ ธิ รรม สำนกั งำนปลดั กระทรวงสำธำรณสขุ สำนกั งำนคณะกรรมกำรป้องกนั และปรำบปรำมยำ เสพตดิ และสำนกั งำนกองทุนสนบั สนุนกำรสรำ้ งเสรมิ สุขภำพ ในปี พ.ศ. 2563-2565 เพอ่ื พฒั นำสมรรถนะกำร ใหค้ ำปรกึ ษำของผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ และพฒั นำระบบจดั กำรขอ้ มลู กำรใหค้ ำปรกึ ษำ อนั จะส่งผลต่อประสทิ ธภิ ำพกำร ดแู ลผรู้ บั คำปรกึ ษำซง่ึ เป็นผตู้ อ้ งหำ/จำเลยในคดยี ำเสพตดิ คดคี วำมรนุ แรงในครอบครวั และคดอี ำญำลหุโทษท่ี ศำลมคี ำสงั่ เขำ้ รบั คำปรกึ ษำในคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล กำรถอดบทเรยี นเชงิ ระบบกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลในครงั้ น้อี ำ้ งองิ ตำมกรอบทบทวน ผลตำมแผนปฏบิ ตั ิ หรอื After Action Review (AAR Format) โดยลำดบั กำรสะทอ้ นขอ้ มลู เรมิ่ ตงั้ แต่สถำนกำรณ์ บรบิ ทแวดลอ้ ม แนวปฏบิ ตั ทิ เ่ี ลอื กดำเนินกำร ผมู้ สี ่วนไดส้ ว่ นเสยี ทรพั ยำกรสนบั สนุน แนวปฏบิ ตั ทิ ส่ี ำเรจ็ ถอื เป็น Best Practice ทค่ี วรดำเนินต่อในระยะขยำยผล ควำมทำ้ ทำย-อุปสรรคปัญหำทพ่ี บและสง่ิ ทไ่ี ดเ้ รยี นรเู้ พอ่ื เปลย่ี น ควำมลม้ เหลวเป็นควำมสำเรจ็ รวมถงึ ขอ้ เสนอแนะเพ่อื ปรบั ใชใ้ นระยะขยำยผลจำกศำลอำญำไปยงั ศำลจงั หวดั ศำลแขวง และศำลครอบครวั และเยำวชนตำม MOU พ.ศ. 2563-2565 ใน 8 บทเรยี นทส่ี ำคญั ของกำรจดั ตงั้ และ ดำเนินงำนคลนิ ิกใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล ประกอบดว้ ย  นิยำมศพั ท์  ทศวรรษของคนลน้ คุก และคดยี ำเสพตดิ ลน้ ศำล กำรแปลงนโยบำย/กฎหมำยส่กู ำรปฏบิ ตั เิ พอ่ื ลดกระทำผดิ ซำ้ -ลดหนีประกนั -สนบั สนุน กำรปลอ่ ยตวั ชวั่ ครำว  ถอด 8 บทเรยี นกำรบรหิ ำรจดั กำรคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล  ปัจจยั ควำมสำเรจ็ ของ คลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล  ขอ้ เสนอแนะเพอ่ื ควำมยงั่ ยนื และกำรขยำยผลคลนิ ิกจติ สงั คมในระบบศำล รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 48 / 145

3.1 นิ ยามศพั ท์ การให้คาปรกึ ษาด้านจิตสงั คมแก่ผตู้ ้องหาคดียาเสพติด หมำยถงึ กำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นกำรแกไ้ ข บำบดั ฟ้ืนฟูแก่ผเู้ ขำ้ รบั คำปรกึ ษำ ซง่ึ เป็นผกู้ ระทำควำมผดิ เกย่ี วกบั ยำเสพตดิ หรอื คดที ม่ี โี ทษไมร่ ำ้ ยแรงหรอื คดอี ่นื โดยจติ อำสำทำหน้ำทผ่ี ใู้ หค้ ำปรกึ ษำ ตำมทอ่ี ธบิ ดหี รอื ผู้ พพิ ำกษำหวั หน้ำศำลเหน็ สมควรตำมประกำศกำหนด คลินิกจิตสงั คมในระบบศาล หมำยถงึ แนวทำงกำรใหค้ วำมชว่ ยเหลอื ผกู้ ระทำควำมผดิ ในคดที ม่ี โี ทษไมร่ ำ้ ยแรงใหไ้ ดร้ บั คำปรกึ ษำ ดำ้ นจติ สงั คมและเขำ้ รบั กำรบำบดั ฟ้ืนฟูสภำพจติ ใจภำยใตก้ ำรกำกบั ของศำลโดยไม่ถูกสง่ ตวั เขำ้ ไปในเรอื นจำ เป็นกำรใหโ้ อกำสกบั จำเลยไดด้ ำเนินชวี ติ อยกู่ บั ครอบครวั และประกอบอำชพี ไดอ้ ย่ำงปกติ พรอ้ มขยำยควำม ช่วยเหลอื ไปยงั ครอบครวั ส่งเสรมิ ใหไ้ มก่ ลบั ไปกระทำควำมผดิ ซ้ำ และอำจส่งผลต่อกำรแกป้ ัญหำนักโทษลน้ คกุ ไดอ้ ยำ่ งยงั่ ยนื นบั เป็นกำรปรบั นโยบำยดำ้ นยตุ ธิ รรมทำงเลอื กในกำรแกไ้ ขปัญหำยำเสพตดิ แนวใหมต่ ำมแนว ทำงของสหประชำชำตซิ ง่ึ นอกจำกจะเป็นกำรป้องกนั กำรหลบหนคี ดแี ละกระทำผดิ ซ้ำในระหวำ่ งพจิ ำรณำคดี เปิดโอกำสใหผ้ กู้ ระทำควำมผดิ ปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรม/เลอื กแนวทำงชวี ติ ทถ่ี ูกตอ้ งสำมำรถกลบั ไปใชช้ วี ติ ไดป้ กติ แลว้ ยงั ช่วยลดงบประมำณงำนรำชทณั ฑ์ รวมถงึ ลดปัญหำคนลน้ คกุ ของศำลยคุ ใหมอ่ กี ดว้ ย ผใู้ ห้คาปรึกษาด้านจิตสงั คมในระบบศาล หมำยถงึ ประชำชนทวั่ ไปทม่ี จี ติ อำสำชว่ ยเหลอื งำนศำลและผำ่ นกำรพจิ ำรณำคุณสมบตั ิตำมเกณฑท์ ่ี กำหนดโดยศำล รวมถงึ ผำ่ นกำรฝึกอบรมเพ่อื สรำ้ งสมรรถนะกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในกำรทำหน้ำทผ่ี ใู้ ห้ คำปรกึ ษำในระบบศำล โดยผใู้ หค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำลมบี ทบำทใน 3 ลกั ษณะครอบคลมุ กำรทำ หน้ำทใ่ี นระยะฝำกขงั ก่อนคำพพิ ำกษำและระยะหลงั คำพพิ ำกษำ เป็น Facilitator ผเู้ ออ้ื อำนวยใหเ้ กดิ กำรเรยี นรู้ สนบั สนุนใหเ้ กดิ ควำมตระหนกั และควำมเขำ้ ใจตนเอง เป็น Life-coach ผสู้ รำ้ งแรงบนั ดำลใจ ช่วยใหผ้ รู้ บั คำปรกึ ษำเลอื กเสน้ ทำงเดนิ ชวี ติ ทม่ี เี ป้ำหมำยเป็นไปไดแ้ ละนำไปสคู่ วำมสำเรจ็ และเป็น Psycho-educator ผใู้ ห้ ควำมรเู้ บอ้ื งตน้ เกย่ี วกบั สขุ ภำพจติ ทงั้ น้ผี ใู้ หค้ ำปรกึ ษำไมใ่ ชผ่ พู้ พิ ำกษำ ไมส่ ำมำรถและไมไ่ ดม้ หี น้ำทใ่ี นกำร ตดั สนิ เกย่ี วกบั คดแี ละไมใ่ ช่แพทย์ หรอื ผรู้ กั ษำ แต่สำมำรถใหค้ วำมรเู้ กย่ี วกบั สุขภำพจติ เบอ้ื งตน้ ทเ่ี หมำะกบั บรบิ ทของผกู้ ระทำควำมผดิ และใหก้ ำลงั ใจได้ ผใู้ หค้ ำปรกึ ษำ ตอ้ งไมส่ ำคญั ตนผดิ ในสงิ่ ทไ่ี มใ่ ชบ่ ทบำทของตน ผรู้ บั คาปรึกษา หมำยถงึ ผตู้ อ้ งหำทอ่ี ยรู่ ะหวำ่ งขนั้ ตอนกำรสอบสวน เมอ่ื ศำลอนุญำตใหป้ ล่อยตวั ชวั่ ครำว โดยกำหนด เงอ่ื นไขใหเ้ ขำ้ รบั คำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม หรอื จำเลยทศ่ี ำลพพิ ำกษำใหร้ อกำรกำหนดโทษหรอื รอกำรลงโทษตำม ประมวลกฎหมำยอำญำ มำตรำ 56 กระทำควำมผดิ เกย่ี วกบั สำรเสพตดิ เช่น เสพสำรเสพตดิ ครอบครองสำรเสพ ตดิ เสพสำรเสพตดิ ขณะขบั ขย่ี ำนพำหนะ กระทำควำมผดิ ทำงอำญำอ่นื ทม่ี สี ำเหตุหรอื มลู เหตุจงู ใจทเ่ี กย่ี วเน่อื ง กบั สำรเสพตดิ กระทำควำมผดิ คดคี วำมรนุ แรงในครอบครวั ตำมประมวลกฎหมำยอำญำและควำมผดิ ตำม พระรำชบญั ญตั คิ ุม้ ครองผถู้ ูกกระทำดว้ ยควำมรนุ แรงในครอบครวั พ.ศ. 2550 กระทำควำมผดิ คดคี วำมผดิ เกย่ี วกบั เพศทเ่ี ป็นควำมผดิ ตำมประมวลกฏหมำยอำญำและกฎหมำยอ่นื ทเ่ี กย่ี วขอ้ ง พระรำชบญั ญตั ปิ ้องกนั และ รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 49 / 145

ปรำบปรำมกำรคำ้ ประเวณี พระรำชบญั ญตั ปิ ้องกนั และปรำบปรำมกำรคำ้ มนุษย์ กระทำควำมผดิ อำญำฐำนอ่นื ซง่ึ จำเป็นตอ้ งไดร้ บั ควำมชว่ ยเหลอื ในกำรปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรม และกำหนดเงอ่ื นไขใหเ้ ขำ้ รบั คำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม หรอื บุคคลทวั่ ไปทย่ี ่นื ขอเขำ้ รบั คำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม สำหรบั ศำลอำญำธนบุรี ซง่ึ เป็นศำลตน้ แบบรเิ รมิ่ คลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำลไดเ้ พม่ิ เตมิ ผมู้ สี ทิ ธเิ ขำ้ รบั คำปรกึ ษำโดยเปิดโอกำสใหผ้ ตู้ อ้ งขงั ในทณั ฑสถำนหญงิ ธนบรุ สี ำมำรถเขำ้ รบั คำปรกึ ษำไดด้ ว้ ย สำหรบั ศำลจงั หวดั เชยี งใหม่กำหนดเง่อื นไขประเภทคดอี ำญำและลกั ษณะผู้ต้องหำหรอื จำเลยไว้ใน คำแนะนำของผู้พิพำกษำหวั หน้ำศำลเก่ียวกบั แนวทำงปฏบิ ตั ิคลนิ ิกให้คำปรกึ ษำด้ำนจติ สงั คมศำลจงั หวดั เชยี งใหม่ (ฉบบั ท่ี 3) พ.ศ. 2559 เป็นผมู้ สี ทิ ธเิ ขำ้ รบั คำปรกึ ษำในคลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล ดงั น้ี  เป็นผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลยมอี ำยไุ มเ่ กนิ 20 ปี  เป็นผตู้ อ้ งหำหรอื จำเลยหญงิ โดยเฉพำะอยำ่ งยง่ิ หำกกำลงั ตงั้ ครรภ์ หรอื มบี ุตรอำยนุ ้อย  เป็นผมู้ คี วำมผดิ ในคดเี กย่ี วกบั ควำมรนุ แรงในครอบครวั  เป็นผมู้ คี วำมผดิ ในคดที เ่ี กย่ี วกบั ยำเสพตดิ ฐำนเสพยำเสพตดิ และขบั ขย่ี ำนพำหนะ หรอื ครอบครองยำ เสพตดิ ไมเ่ กนิ 10 เมด็ หำกขอ้ หำครอบครองยำเสพตดิ เพ่อื จำหน่ำย หรอื ครอบครองยำเสพตดิ เพ่อื จำหน่ำยและจำหน่ำยไม่เกิน 20 เมด็ ต้องใช้ดุลพินิจโดยเคร่งครดั เช่น เพศ อำชพี ครอบครวั ประวตั กิ ำรกระทำผดิ เป็นตน้ โดยไดร้ บั ควำมเหน็ ชอบ ของผพู้ พิ ำกษำหวั หน้ำศำลจงั หวดั เชยี งใหม่  เป็นผมู้ คี วำมผดิ ในคดคี วำมผดิ เกย่ี วกบั เพศ เช่น พรำกผเู้ ยำว์ อนำจำร  เป็นผู้ต้องหำหรอื จำเลยกระทำควำมผิดซ้ำในควำมผิดเล็กน้อย เช่น ลกั ทรพั ย์ บุกรุก ควำมผิด เกย่ี วกบั บตั รอเิ ลก็ ทรอนิกส์ ควำมผดิ ตำมพระรำชบญั ญตั คิ อมพวิ เตอร์ เป็นต้น โดยพจิ ำรณำคดใี ห้ เหมำะสมกับพฤติกำรณ์และควำมรำ้ ยแรงแห่งกำรกระทำควำมผดิ เช่น ไม่เป็นกระบวนกำรหรอื อำชญำกรรมทำงเศรษฐกจิ เป็นตน้  เป็นผเู้ สยี หำยซง่ึ อยใู่ นภำวะทต่ี อ้ งกำรควำมช่วยเหลอื แนะนำ เช่น ในคดคี วำมผดิ เกย่ี วกบั เพศ หรอื ควำมรนุ แรงในครอบครวั เป็นตน้  เป็นผมู้ คี วำมผดิ ในคดอี ่นื ทผ่ี พู้ พิ ำกษำหวั หน้ำศำลจงั หวดั เชยี งใหมพ่ จิ ำรณำเหน็ สมควรใหเ้ ขำ้ รบั คำ ปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม อน่งึ ไมค่ วรส่งบุคคลต่ำงดำ้ วหรอื บุคคลทม่ี ภี มู ลิ ำเนำห่ำงไกลมำก เขำ้ คลนิ กิ ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คม 3.2 นโยบายและกฎหมาย ส่กู ารให้คาปรึกษาด้านจิตสงั คม ทบทวนนโยบายและกฎหมายส่กู ารลดกระทาผิดซา้ ลดหนีประกนั สนับสนุนการปล่อยตวั ชวั่ คราว ทศวรรษของคนล้นคกุ และคดีล้นศาล สถำนกำรณ์คนลน้ คุกจำกกำรใชโ้ ทษอำญำเฟ้อต่อปัญหำยำเสพตดิ ส่งผลกระทบตำมมำทงั้ ดำ้ นสุขภำวะ สงั คม เศรษฐกจิ ผตู้ อ้ งโทษและครอบครวั สถำนกำรณ์ดงั กล่ำวผลกั ดนั กำรพฒั นำนวตั กรรมในกระบวนกำร ยตุ ธิ รรมคอื คลนิ กิ จติ สงั คมในระบบศำล ซง่ึ ถอื เป็นวธิ กี ำรแกไ้ ขปัญหำของศำลยคุ ใหมเ่ พอ่ื ปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรม รำยงำนฉบบั สมบรู ณ์ โครงกำรพฒั นำวชิ ำกำรเชงิ ระบบเพอ่ื ใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นจติ สงั คมในระบบศำล 50 / 145