เรื่อง แนวคิดทางจริยศาสตร์ในปรัชญาหลังนวยุค/นาวิน พิชญวิศิษฏ์กุล

84 จูงใจผูบริโภคแบบ “ภาพลักษณ,” (Image) อันเปFน “การสื่อคุณค.าแบบนามธรรม” (Transferal of Abstract Value) เดิมที การบริโภคเกดิ ขึ้น ก็ตอ. เมื่อมีความตองการอย.างแทจรงิ ของชีวติ ท้ังทางกายภาพและ จิตภาพในระดับพื้นฐาน แต.บริบทสังคมนวยุคไดทําใหการบริโภคกลายเปFนเรื่องภาพลักษณ,มากกว.า ความจําเปFนทั้งทางร.างกายและจิตใจเชิงรากฐาน ภาพลักษณ,ท่ีมนุษย,ตองเสพเปFนเรื่องของความ ตองการทางจิตใจท่ีมากเกินความพอดี แมไม.ไดรับการตอบสนอง มนุษย,กส็ ามารถดาํ รงชีวิตอย.ูได แต. จิตใจของมนุษย,ท่ีเปลี่ยนแปรไป จนกลายเปFนทาสของสิ่งบริโภคท่ีเกินความพอดีอันเกิดจาก กระบวนการกระตุนในระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยมยุคหลัง ท่ีเนนการขยายตัวทางเศรษฐกิจเปFน สําคัญ ความไม.สมดุลจึงเกิดข้ึนในสังคมตามมา พฤติกรรมการบริโภคเชิงภาพลักษณ,ไดกลายมาเปFน พฤติกรรมกดั กร.อนความสุขทางใจของมนุษย,ในสังคมนวยุค ที่เชื่อมต.อมาถึงสังคมหลงั นวยุคช.วงตนนี้ การรูเทา. ทันและสามารถสลายการส่ือคุณค.าแบบนามธรรมเชิงลบเช.นนจี้ ึงจะสามารถนํามาซึง่ ความสุข ทแ่ี ทจริงของคนในสงั คมได 3) การผลติ งานศิลปะแบบทุนนยิ ม ความเปลี่ยนแปลงเช.นนี้ไดเปล่ียน “พฤติกรรม” (Behavior) และ “ทัศนคติ” (Attitude) ในการบริโภคของมนุษย, ในขณะเดียวกัน “งานโฆษณา” อันเปFน “กิจกรรมดานการตลาด” ท่ีสําคัญ ไดปรับสภาพมาเปFน “งานศิลปะของทุนนิยม” ถือเปFนจุดเริ่มตนของศิลปะใน “วัฒนธรรมการ บรโิ ภคสนิ คามวลชน” (Mass-Consumer Culture) อันท่ีจริงงานศิลปะเปFนเรื่องของสุนทรียศาสตร,ที่ตองกลั่นกรองความงดงามออกมาทาง จิตใจอันเปFนเน้ือแทแห.งนามธรรม น่ันหมายถึง เดิมทีน้ัน ศิลปะเปFนเร่ืองของคุณค.า (Worth) ไม.ใช. (Price) งานศิลปะจึงเปFนเร่ืองของความสุขทางที่ใจที่ศิลปmนผลิตออกมาจากความรูสึกมีความสุขและ ตองการถ.ายทอดความรูสึกออกมาเปFนรูปธรรม ศิลปะด้ังเดิมจึงมีคุณค.าทางจิตใจและส.งผ.านมาจาก ร.ุนส.ูรุ.น และไดหล.อหลอมเขากับประเพณีและวัฒนธรรมของกล.ุมชนที่แตกต.างกันและทรงคุณค.าที่ แตกต.างกันตามแต.ละชนกล.ุมนั้นจะส่ือถึงกัน แต.ส่ิงท่ีเหมือนกัน คือ การมีคุณค.าทางใจท่ีไม.สามารถตี คา. เปFนจํานวนเงินบนพน้ื ฐานของมาตรฐานแบบมลู ค.าได เม่ือระบบทุนนิยมเติบโต ศิลปะกลับกลายเปFนส่ิงท่ีถูกตีค.าว.ามีมูลค.ามากนอยแตกต.างกัน ตามความพอใจของผูว.าจางและผูผลิตงานศิลปะ และตัวศิลปmนเองก็กลายเปFนผูที่เดินไปตามทางของ โลกที่ถูกขับเคลื่อนดวยแนวคิดแบบทุนนิยมท่ีช่ืนชมมูลค.าของเงินเปFนสําคัญ วิธีคิดเช.นนี้ไดทําลาย ตวั ตนดั้งเดิมอันเปFนคุณค.าของศิลปะใหเหลือเพียงศิลปะแบบใหม.อันเปFนตัวตนท่ีมีมูลค.าเท.านั้น งาน ศิลปะยุคท่ีเกดิ ในสมัยนวยุคจึงกลายเปนF งานศลิ ปะแบบทุนนยิ มอยา. งแทจริง

85 4) ตรรกะทางวัฒนธรรมของทนุ นยิ มยคุ หลัง ดวย “ตรรกะทางวัฒนธรรมของทุนนิยมยุคหลัง” (The Cultural Logic of Late Capitalism) สินคาถกู ลดทอนลงเปFนเพยี ง “สญั ญะ” ท่ไี ร “คุณคา. ภายใน” เหลอื เพยี งแค. “คณุ ค.า ภายนอก” เท.านั้น ความปรารถนาของมนุษย,จึงไดกลายมาเปFนเปcาหมายในการกระตุนใหเกิดการ บริโภค ระบบการผลิตจึงมีอีกหน่ึงหนาท่ี คือ การทําใหมนุษย,ในสังคมรูสึกว.าจําเปFนท่ีจะตองบริโภค อย.างไม.สามารถควบคุมตัวเอง และในทายท่ีสุด การบริโภคจึงครอบงํามนุษย,ใหเปFนเพียงทาส ที่ให ความหมายเรอื่ งราวของตัวเองและผอู ่ืนผ.านวัตถุ สังคมเชน. นี้ จงึ เต็มไปดวย “ส่ิงจําลอง” (Simulacra) “การจาํ ลองแบบ” (Simulation) และ “ความเปนF จริงจาํ ลอง” (Hyperreality) เม่ือพจิ ารณาตอ. เนื่องจาก “การบริโภคเชิงภาพลักษณ,” จะพบว.า ความเปFนไปของทนุ นิยม ยุคหลังอันเปFนตัวตนท่ีเด.นชัดในการครอบงําสังคมไดสรางวัฒนธรรมใหม.ใหกับสังคมมนุษย, ดวยการ ทําใหสังคมมนุษย,กลายสภาพเปFนสังคมที่เต็มไปดวยการบริโภคอย.างมากมายและง.ายดายดวย เทคโนโลยี การใชจ.ายเพ่ือการบรโิ ภคเปFนเรื่องท่ีอยู.เหลือกว.าความจําเปFนในการดํารงชีวิตแบบด้ังเดิม น่ันหมายถึง การสังคมนวยุคไดกลายเปFนพื้นท่ีทางจริยศาสตร,ที่รองรับวัฒนธรรมใหม. ท่ีเปFนไปตาม ตรรกะของทุนนิยมยุคหลังที่มนุษย,จําตองบริโภคอย.างควบคุมตัวเองไม.ได หากไม.ไดบริโภคจะเกิด ความรูสึกขาดส่ิงใดบางอย.างไป ท้ัง ๆ ท่ีในความเปFนจริง ไม.ไดมีส่ิงใดพร.องหายไปในชีวิตเลยแมแต. นอย หากพิจารณาดูวิถชี ีวิตของผูคนในยุคปOจจุบัน สง่ิ ที่มเี พื่อบํารุงชีวิตมีมากมายหลากหลายดาน จน เกินความจําเปFนเสียดวยซ้ํา แต.มนุษย,ยังกลับรูสึกว.าขาดพร.องอย.ูตลอดเวลา ท้ังหมดน้ีเปFนผลของ ตรรกะทางวฒั นธรรมของทนุ นยิ มยุคหลังทั้งสนิ้ 5) พฤตกิ รรมหลีกหนีความไรส# ังคม “ส่ือสารมวลชน” และ “อินเทอร,เน็ต” ต.างมีบทบาทสําคัญในการกระจายข.าวใหคนใน สังคมไดรับรู และสมาชิกในสังคมจึงเกิดเปFนความรูสึกของการเปFนส.วนหน่ึงของสังคมเพ่ือหลีกหนี “ความไรสังคม” (Asocial) ดังน้ัน “ความหมายของข.าวสาร” จึงไม.สําคัญเท.ากับ “ความเปFน ข.าวสาร” ที่ตองรับรู ในปOจจุบัน “ภาวะสังคมบริโภค” “ระบบเศรษฐกิจทุนนิยมยุคหลัง” “สังคม ส่อื สารมวลชนและขอมลู ” ไดกลายมาเปFนลักษณะรว. มสมัยของสังคมหลายแห.งบนโลกใบนี้แลว ยุคดิจิตัล (Digital Age)ไดเกิดสภาวะที่เรียกว.า “Hyper Connected” คือ ความสามารถ ในการเช่ือมต.ออินเทอร,เน็ตตลอดเวลา โดยเฉพาะอย.างย่ิง ดวยการผ.านอุปกรณ,ที่เดิมเปFนเพียงการ สื่อสารแบบโทรศัพท, และไดกลายมาเปFนการเขาถึงเว็บไซต,ได เรียกว.า “สมาร,ทโฟน” ต้ังแต.ตื่นนอน ยันเขานอน คนยุคดิจิตัลมีพฤติกรรมเช็คท้ังอีเมล (e-Mail) และ เครือข.ายทางสังคม (Social Network) เปFนท่ีทราบกันว.า หนึ่งในปOจจัยสําคัญท่ีสามารถทําใหคนยุคน้ีทันต.อขอมูลข.าวสารไดเร็ว เท.าเทียมกับคนอ่ืนท่ัวโลก คือ อัตราการเขาถึง “อินเทอร,เน็ต” ดวยเหตุน้ี เม่ือสภาวะ “Hyper Connected” เกิดข้ึนท่ัวโลก จึงไดเกิดพฤติกรรมท่ีเรียกว.า “FOMO” (Fear Of Missing Out) คือ

86 กลัวท่ตี ัวเองจะตกกระแสรอนมาแรงท่ีเกดิ ข้ึนบนโลก พฤติกรรมอยากรูจึงเกิดขึ้น รวมถึงอยากจะแชร, ก.อนใครอื่นดวย สภาวะการเกาะติดเครือข.ายทางสังคม (Social Network) ตลอดเวลาไดนํามาซ่ึง “ภาวะความเครียด” อันนํามาซ่ึงโรครายอ่ืน ๆ อีกมากมายท่ีพรอมทําลายคุณภาพชีวิตของมนุษย,ให เสอื่ มสลายไปดวยการเลอื นหายของคุณคา. ของความเปนF มนษุ ย, 3.4.3 ด#านศิลปกรรม (Arts Perspective) ศลิ ปกรรมเปFนงานทางดานศิลปะที่มนุษย,เปFนผูสรางสรรค,ข้ึน ไม.ไดเกดิ ขึ้นโดยธรรมชาติ ใน งานวิจัยเล.มน้ี ผูวิจัยแบ.งงานดานศิลปกรรมออกเปนF 2 ประเภท ไดแก. ทัศนศิลป™ และสถาปOตยกรรม โดยมรี ายละเอยี ดดังนี้ 1) ประเภททัศนศิลป• (Visual Arts) ศิลปะคตินวยุค (Movement of Modernism) มีความแตกต.างกันไปในศิลปะแต.ละแขนง ทั้งสถาปOตยกรรม จิตรกรรม และวรรณกรรม แต.มีลักษณะเด.นร.วมที่สําคัญคือ การมีปฏิสัมพันธ,กับ ลักษณะและอดุ มการณข, องนวยคุ (Ideology of Modernity) ซ่งึ อดุ มการณ,ดงั กล.าวนเี้ ปนF ปฏกิ ริ ิยา ท่ีมีทั้งต.อ “ภาวะนวยุค”. (Modernity) และ “ความเคล่ือนไหวทางศิลปะแบบนวยุค” (Movement of Modernism) นักคดิ ทางดานศิลปะที่ไดนาํ เสนอแนวคดิ เอาไวและโดดเดน. มดี ังน้ี 60 (1) โธมสั โดเคอรที (Thomas Docherty 1955 – ปจw จุบนั ) โดเคอร,ทีเสนอแนวคิดพื้นฐานว.า ลักษณะศิลปะหลังสมัยใหม.เปFนปฏิกิริยาต.อตานศิลปะ สมัยใหม. ทเี่ รยี กว.า “ศิลปะแนวทดลอง” (Experimental Art) และ “ศลิ ปะลํ้าหนา” (Avant-Garde) ที่ไดประสบความสําเร็จอย.างมาก ในการนําเสนอผลงานศิลปะที่ใหความสําคัญกับ “การพัฒนา รูปแบบการนําเสนอ” (Form of Representation) เพ่ือส่ือความสัมพันธ,ท่ีมิไดตรงไปตรงมาระหว.าง “ความจริง” (Reality) กับ “ส่ือ” (Medium) รูปแบบของการนําเสนอแนวทางของคติหลังสมัยใหม ท่ี.มีการวิจารณ,กันมีอย.ู 3 ประเด็น คอื ก. วิกฤตของการนําเสนอ (Crisis of Representation) ข. วกิ ฤตการณข, องการรบั รูงานศิลปะ (Perception of Art) และ ค. วิกฤตการณข, องการสรางงานศลิ ปะ (Crisis in Production) (2) ฌอง ฟรองซัวส ลโี อตารด (Jean Francois Lyotard 1924-1998) ลีโอตาร,ตใหขอเสนอว.า ศิลปะก็มีพัฒนาการเหมือนกับส่ิงอ่ืน และไดจําแนกใหเห็นถึง ลักษณะของศิลปะออกเปFน 3 กลุ.ม คือ ก. “สัจนิยม” (Realism) ข. “นวยุคนิยม” (Modernism) และ ค. “หลังนวยุคนิยม” (Postmodernism) โดยช้ีว.า ประเด็นเร่ือง “การนําเสนอภาพแทน” (Representation) และ “ความเปนF จริง” (Reality) นั้น วิถกี ารมองแตกตา. งกัน กล.าวคอื 60เสาวณิต จุลวงศ,, “วรรณกรรมไทยในกระแสหลังสมยั ใหม. (1)”, อางแลว, 17-22. .

87 ก. แนวคดิ แบบสัจนยิ ม “สจั นิยม” ทรงพลงั อย.างสูงเพราะสามารถถ.ายทอดออกมาเปนF “ความเปนF จริง” (Reality) ได และส่ิงท่ีถ.ายทอดออกมาน้ันเปFนสิ่งที่ผูคนท่ัวไปมีความคุนเคยอยู.แลว จึงรับรูและเขาใจภาพความ จริงท่ีนําเสนอไดง.ายโดยไรความเคลือบแคลงใด ๆ ข. แนวคดิ แบบนวยุค “นวยุค” เปFนแนวคิดที่แสวงหากลวิธีต.างๆ เพ่ือแสดงใหเห็นว.า การเสนอภาพแทนแบบ สัจนิยมนั้นเปFนไปไม.ไดเลย เพราะยังคงมีส่ิงที่ไม.อาจนําเสนอได (The Unpresentable) การทลาย ความเชื่อม่ันในลกั ษณะน้ี ทางศิลปะเรยี กว.า “วิกฤตภาพแทน” (Crisis of Representation) ค. แนวคิดแบบหลังนวยุค “หลังนวยุค” เนนบทบาทการนําเสนอการดํารงอยู.ของสิง่ ที่ไมอ. าจนําเสนอได (Presenting the Existence of Something Unpresentable) ดวยเหตุนี้ แนวทางการสรางงานศิลปะ “แบบนวยุค” .กับ “หลังนวยุค” มีความต.างกัน กล.าวคือ “ศิลปะนวยุค” ผูกพันอยูก. ับ “ความรูสึกสูญเสียและผดิ หวัง” กับ “กระบวนการทางภาษา” ทีไ่ ม.อาจทาํ ใหบรรลุเปcาหมายของโครงการสรางความเปนF นวยคุ ไ. ด ไม.เพยี งเท.านัน้ ยังมีความปรารถนา ทจี่ ะดงึ เอา “ความเช่ือมั่น” หรอื “ความรูสกึ มั่นคง” แบบในอดตี กลับคืนมา สว. น “ศิลปะหลังนวยคุ ” แสดงใหเหน็ ความลมเหลวของกระบวนการทางภาษาในการนําเสนอภาพแทน บทสรุปทางดานศิลปะทั้ง 3 ยุคดังกล.าวขางตน ไดนําไปสู.การคิดและการมองโลกในแบบ ใหม. คอื การตระหนักว.าทุกสิ่งรบั รูผา. นสือ่ กลางและไม.มีความจริงแทท่ปี รากฏผ.านสื่อกลาง คงมแี ต.มี “ความจรงิ ทแี่ ตกตา. งมากมาย” ที่ไมอ. าจกล.าวอางว.าเปFนความจริงท่แี ทเพยี งหนึง่ เดียวไดอีกต.อไป (3) เจอรเกน ฮาเบอรมาส (Jurgen Habermas 1929 – 2008) ฮาเบอร,มาสช้ีใหเห็นว.า แนวคิดศิลปะนวยุคก.อเกิดอุดมการณ,ในการสรางสรรค,ผลงาน ศลิ ปะขึ้นจากปรากฏการณ,ภาวะนวยุค และตัวภาวะนวยุคเองก็ถอื ไดว.าเปFนผลพวง (Outcome) จาก “ยุคแสงสว.างทางปOญญา” (Enlightenment) เปFนทอดแรก เขาอธิบายใหเห็นว.า อันที่จริง ความกาวหนาของวิทยาการทุกดาน ลวนเปFนการพัฒนารูปแบบความเปFนนวยุคท่ีเปFนไปในทิศทางที่ คลอยตามกัน ก. ดานรปู ธรรม คอื ความเจรญิ กาวหนาทางวตั ถุ ข. ดานนามธรรม คือ ความเจริญของวิชาการหลากหลายสาขา จนสามารถมีระเบียบวิธี เปFนมาตรฐานโลก ศิลปะจึงโตแยงวถิ ีเช.นน้ี ดวยการหันมาพัฒนารูปแบบและกลวิธีทางศลิ ปะอย.าง เขมขน เพื่อสื่อใหเห็นความเปFนศิลปะอันเปFนประดิษฐกรรมเชิงสรางสรรค,ไม.สัมพันธ,กับโลกความ เปFนจรงิ ภายนอกอกี ตอ. ไป ดงั นนั้ การสรางความเปFนนวยุคส.งผลตอ. สงั คมเชิงวัฒนธรรม 2 ประการ

88 ก. การปรับระบบกฎเกณฑ,ใด ๆ ท้ังทางสงั คมและวัฒนธรรมใหเปFน “สากล” (Universal) โดยไมค. ํานึงถงึ ความแตกต.างทางสังคมและวัฒนธรรม รวมถึงลกั ษณะทางภูมิศาสตร,ของกลุ.มชาติพันธุ, กลุ.มวฒั นธรรม กลุม. สงั คม และแมแต.ความแตกต.างเชงิ ปจO เจกบุคคลกต็ าม ข. การปรับเปลี่ยนแนวคิด และกลวิธที างศิลปะก.อใหเกิดขบวนการศิลปะนวยุคกลุ.มต.าง ๆ ท้ังในทางสนบั สนุนและต.อตานการพฒั นาความเปนF นวยุค ศิลปะแนวคิดหลังนวยุคเปFนผลมากจากปรากฏการณ, 2 ประการขางตนน้ี โดยมีจุดเร่ิมท่ี “สถาปOตยกรรม” (Architecture) เปFนลําดับแรก แผ.ขยายไปสู. “ทัศนศิลป™” (Visual Art) เปFนลําดับ ทีส่ อง และ “วรรณกรรม” (Literature) เปFนลาํ ดับสดุ ทาย (4) ชารลส เจงกส (Charles Jencks 1939 – 2019) เจงกส, เสนอว.า แนวคิดศิลปะหลังนวยุคมี “ความเปFนพหุลักษณ” (Pluralism) โดย เฉพาะอย.างย่ิงดานวัฒนธรรม ท่ีเห็นไดชัดจาก ประการแรก คือ การเคารพต.อความแตกต.าง และ ประการที่สอง คือ การชื่นชมความจําเพาะ ทั้งมิติความเฉพาะถิ่น เฉพาะที่ เฉพาะกลุ.ม หรือเฉพาะ บุคคล ดงั น้ัน แนวคิดหลังนวยคุ จงึ เปFนความเคลื่อนไหวทางวฒั นธรรมแบบ “พันธุ,ทาง” (Hybrid) คือ การผสมผสาน (Mixed) และกาํ้ ก่งึ (Ambiguous) เจงกส,ใหขอสังเกตว.า ศิลปะแนวคิดแบบหลังนวยุคเริ่มปรากฏในช.วงคริสต,ทศวรรษ 1960 ถึง 1970 เกิดแนวคิดใหม.ในประเด็นที่ว.า ศิลปะมิไดเปFนศิลปะท่ีส่ือถึงแรงบันดาลใจท่ีสัมผัสได รูเห็น ได หรือเปFนโลกท่ีประจักษ,ไดอีกต.อไป แต.เปFนธรรมชาติท่ีแวดลอมเก่ียวกับตัวมนุษย, ความคิดในเชิง องค,รวมและความเปFนจริง เมื่อวิเคราะห,จากแนวคิดขางตน จะพบว.า ลักษณะเช.นน้ีเกิดจากการประสานสัมพันธ,ของ “สติ” และ “ปOญญา” จนกลายเปFนจินตภาพ (Image) เรียกว.า “ศิลปะจินตทัศน,” (Imaging Art) หรือ “มโนทัศนศิลปะ” (Conceptual Art) แต.มีความโดดเด.น คือ การ.ไม.เนนที่ “รูปแบบ” (Style) อย.างใดอย.างหนึ่งที่จะสามารถเรียกไดว.าเปFนแบบหลังนวยุคโ. ดยเฉพาะ ดวยเหตุนี้ ศิลปะหลงั นวยุคจึง มีความหลากหลาย โดยมีแนวคิดทางความรูเชิงทฤษฎีเปFนฐาน (Intellectual and Theoretical Basis) นอกจากน้ี ศิลปะหลังนวยุคยังปฏิเสธสถาบันและการยกย.องคุณค.าของงานศิลปะใน ลักษณะท่ีศิลปะเปFนสิ่งถาวร อันเปFนผลสืบเนื่องมาจากแนวคิดเร่ือง “วาทกรรมอํานาจ” (Discourse of Power ) และ “เรื่องเล.าหลัก” (Grand Narrative) ท่ีมีอิทธิพลในสังคมเปFนสถาบันท่ีสามารถ ตดั สินคณุ ค.างานศิลปะที่วางกรอบโดยตัว “สถาบัน” ที่ทําใหเกดิ วัฒนธรรมในการแยกศิลปะออกเปFน ระดบั โดยพยามบง. ช้ลี ักษณะของศลิ ปะชน้ั สงู ออกจากศิลปะชั้นลา. ง ดวยเหตุน้ี ศิลปะหลังนวยุคจึงมีเจตจํานงต.อการดํารงอยู.อย.างไม.ถาวรของงานศิลปะ ท่ี แวดลอมและอยู.ร.วมกับมนุษย, ผลิตซ้ําได ดํารงอย.ูช่ัวคราว แสดงออกผ.านงานศิลปะที่ปรากฏอยู.ใน

89 ธรรมชาติและในสังคม โดยใชร.างกายของศิลปmนและวัสดุหลากหลายเปFนสื่อ รวมถึงการใชวัฒนธรรม และศลิ ปะประชานิยมมาเปFนสว. นรว. ม การจัดแสดงศลิ ปะนอกสถานทไี่ ดโดยไม.ถูกจํากดั ส.วนวัสดุสามารถใชส่ิงท่ีไม.น.านํามาเปFนงานศิลปะ เรียกว.า “Ready-Made” เช.น เศษ ส่ิงของ หนังสือพิมพ, งานเลียนแบบโฆษณาของภาพกระปšองซอสมะเขือเทศของภาพปcายนีออนตาม ถนน การใชพน้ื ที่ภมู ศิ าสตรแ, ละมนษุ ยเ, ปนF ส.วนหน่ึงของงานศิลปะ เปนF ตน ดังนั้น ผลงานศิลปะหลังนวยุค จึงออกมาในลักษณะ “ศิลปะประชานิยม” (Pop Art) “ศิลปะจัดวาง” (Installation Art) “ศิลปะจัดแสดง” (Performance Art) และ “งานภูมิศิลป™” (Land and Earth Art) 2) ประเภทสถาปwตยกรรรม (Architecture) สถาปOตยกรรมแบบหลังนวยุคนั้น เปFนรูปแบบของการออกแบบอาคาร ท่ีปรากฏขึ้น ประมาณปK ค.ศ. 1960 ถึง ปOจจุบัน ยังไม.สามารถกําหนดรูปแบบและแนวความคิดทิศทางท่ีชัดเจนได แต.เท.าท่ีสามารถระบุลักษณะทั่วไปได คอื อาคารมีรปู ทรงแปลกตาและสวยแบบไม.จดื ชดื เม่ือเปรียบ กบั สถาปOตยกรรมนวยคุ มีการผสมแบบนวยคุ กับแนวคิดอนื่ ประหนึ่งเปFนลกู ผสม อธิบายไดดังนี้61 ทมี่ าของสถาปOตยกรรมหลงั นวยุคน้ี คือ ประมาณช.วงปK ค.ศ. 1960 ตึกทรงกลอ. งแบบนวยุค เริ่มสรางความน.าเบ่ือหน.าย จึงแสวงหาสถาปOตยกรรมแบบใหม. เช.น การสรางสถาปOตยกรรมท่ีมี รูปทรงดังประติมากรรม โดยใชโครงสรางแบบคอนกรีตเสริมเหล็กในทิศทางที่แสดงออกของอารมณ, อย.างรนุ แรงจนถึงขอบสุดขีด วัสดุดงั ท่ีสามารเหาพบไดในการโครงสรางคอนกรตี เสริมเหลก็ ในรูปแบบ ไฮเปอร,โบลของอาคารประเภทสนามกีฬาและสนามบิน รวมถึงโรงละครที่ซิดน่ีย, (Sydney Opera House) เปFนตน จุดอ.อนของสถาปOตยกรรมนวยุค คอื การเปFนชุมชนเมืองแบบขาดความหมายในดาน วฒั นธรรม จะเหน็ ไดจากคาํ คมอนั มชี ื่อเสยี งของสถาปนิกสถาปตO ยกรรมสมัยใหม.ชื่อ มสี , วาน แดร, โรฮ, (Mies Van der Rohe 1886-1969) ท่ีว.า \"Less is more\" ไดถูกทาทายโดย \"Less is Bore\" ของ โรเบิรต, เวนตรู ี (Robert Venturi 1925-2018) ในปK ค. ศ. 1965 ดงั นนั้ พอจะสรปุ ลักษณะและแนวทางการออกแบบสถาปตO ยกรรมหลังนวยคุ ไดดงั นี้ (1) ลกั ษณะของสถาปwตยกรรมหลังนวยุค ก. แนวความคิดมลู ฐาน (Fundamental Concept) ก) การตอบสนองความตองการเฉพาะของกล.ุมสังคมต.าง ๆ และ ความหลากหลายตาม ประเภทเฉพาะของอาคาร และตามปOจจัยแวดลอม ข) การเนนการสอ่ื สารความหมายทางสัญลักษณ,ของรปู ทรง ท้งั จงใจและไมจ. งใจ 61Bysiamsak, “Postmodern Architecture”, 6 มีนาคม 2552, <https://www.bloggang.com/m/viewdiary.php?id=bysiamsak&group=6> (5 May 2020)

90 ค) การเนนสนุ ทรียภาพทีแ่ ปรผนั ไปตามบรบิ ทของการใชสอย ง) สถาปนิกและเจาของต.างมีบทบาทและหนาท่ีเปFนผูปกปcองผลประโยชน,ของผูเกี่ยวของ ทุกดาน ข. แบบอยา1 งอาคาร (Building Style) ก) รูปทรงซบั ซอน ผสมผสาน และหกั เห ข) การตกแตง. ดวยลวดลายและการประดับประดา ค) ลกั ษณะของอาคารหลากหลาย เฟcนเอาแต.สง่ิ ที่เดน. ๆ ในอดีตมาประยกุ ตใ, ช ง) ความหมายของรูปทรงเปFนส.วนสําคัญของอาคาร ท้ังแบบที่คาดไม.ถึงมาก.อนและ สถาปOตยกรรมทีเ่ คยมีแลวในอดีต จ) รปู แบบที่หลากหลายอารมณ, ค. ความสมั พนั ธกับสภาพแวดลอ# ม (Environmental Relatedness) ก) ความกลมกลืนกับสภาพแวดลอมตามแนวทางบริบทนิยม โดยเฉพาะแนวอนุรักษ,นิยม เพื่อใหอาคารส่อื ความสัมพันธก, บั เมืองหรอื ชมุ ชน ข) การผสมผสานส.วนใชสอยเขาไวในอาคาร ซึ่งมักอย.ูริมถนนหรือขอบสนามซ่ึงเปFนการ เสรมิ บรรยากาศท่ีมชี วี ติ ชีวา เน่อื งดวยการใชสอยสถานทอ่ี ยา. งตอ. เนอ่ื ง (2) แนวทางการออกแบบสถาปตw ยกรรมหลงั นวยุค สถาปตO ยกรรมหลังนวยุคมแี นวทางการออกแบบท่ีเห็นไดชัดอยู. 4 แนวทาง คอื ก. แนวทางประวตั ศิ าสตรนิยม (Historicism) “ประวัติศาสตร,นิยม” หมายถึง แนวทางการออกแบบท่ีหันกลับไปศึกษาและเลือกใช องคป, ระกอบทางสถาปOตยกรรมในอดีตในยคุ ต.างๆ โดยเฉพาะอย.างยิ่งสถาปOตยกรรมในแนวคลาสสิก ข. แนวทางบรบิ ทนยิ ม (Contextualism) “บริบทนิยม” หมายถึง แนวทางท่ีใชการเช่อื มโยงกับสภาพแวดลอมเดิมของพ้ืนท่ี เช.น การ อนุรักษ,ในลักษณะการปรับปรุงฟutนฟูใหคงสภาพเดิม การใชประโยชน,จากอาคารเดิม การคํานึงถึง สถาปOตยกรรมพ้ืนถ่นิ การคํานึงถึงบริเวณท่ีเกยี่ วของที่กวางไกลออกไปทงั้ ในดานสงั คม วฒั นธรรมและ กายภาพ เปนF ตน ค. แนวทางพหนุ ิยม (Pluralism) “พหุนิยม” หมายถึง แนวทางที่ใชการซอยการซอนมิติพื้นท่ีอย.างซับซอน โดยเฉพาะอย.าง ยิ่ง ดวยการออกแบบใหมีซมุ ภายในอาคาร หรือแนวทางการออกแบบท่ีมีการหกั เหเฉไฉดวยการขยัก เสนทางสัญจร และดวยการจัดองค,ประกอบในลักษณะที่เอียงและทแยง ซ่ึงรวมทั้งการใชทัศนียภาพ กลับ หรอื การพยายามใชรปู ทรงทที่ าํ ใหเกดิ ความฉงนสนเท.ห,

91 ง. แนวทางพฤติกรรมนยิ ม (Behaviorism) “พฤติกรรมนิยม” หมายถึง แนวทางที่คํานึงถึงกลุ.มผูใชเฉพาะ ความตองการเฉพาะ และ ระบบคณุ ค.าเฉพาะของกลุ.มตลอดจนสภาพการใชสอยเฉพาะ 3.4.4 ดา# นวรรณกรรม (Literature Perspective) แนวคิดวรรณกรรมหลังนวยุคก็มีลักษณะการทายทายแนวคิดดั้งเดิมเช.นเดียวกันกับสาขา ดานอ่ืน โดยเฉพาะวรรณกรรมแนว “สจั นิยม” และ “นวยคุ ”62 โดยมรี ายละเอยี ดดงั นี้ วรรณกรรมหลังนวยุคมีลักษณะของการโตแยงวรรณกรรมแนว “สัจนิยม”(Realism) ซ่ึง เช่ือว.า วรรณกรรมสามารถถ.ายทอดภาพความเปFนจริงไดอย.างตรงไปตรงมาโดยปราศจากอคติ และ กลวิธีในการนําเสนอเปFนการใชผูเล.าแบบรูแจง (Omniscience) แบบเดียวเท.าน้ัน กลวิธกี ารเล.าเรื่อง เปFนการนําเสนอ “ความเปFนกลาง” (Neutrality) ซึ่งสามารถเห็นไดจาก นวนิยายของกุสตาฟ โฟล แบรต, (Gustave Flaubert 1821-1880) นวนิยายของโอโนเร เดอ บัลซัก (Honoré de Balzac 1799-1850) และ นวนิยายของฟKโอดอร, ดอสโตเยฟสกี (Fyódor Mikháylovich Dostoyévskiy 1821-1881) เปFนตน นักวรรณกรรมหลังนวยุคไม.เห็นดวยโดยใหเหตุผลว.า “ความจริง” (Reality) เปFนประเด็น ของ “อัตวิสัย” (Subjectivity) ดวยเหตุท่ีมีฐานความเชื่อดังกล.าว จึงไดเนน “การพัฒนากลวิธีการ ประพันธ,” (Development of Composition Technique) เพื่อสรางความโดดเด.นให “รูปแบบ” (Style) และ กลวิธีในการนําเสนอ (Technique of Presentation) ที่หลากลาย เช.น การให ความสําคัญในเรื่องมุมมองผูเล.า โดยผูเล.ามักเปFน “บุรุษท่ี 1 (First Person) การใชมุมมองหลาย มุมมองในการเล.าเร่ือง การใชกลวิธีการประพันธ,แบบกระแสสํานึก และการเล.าเร่ืองท่ีไม.ปะติด ปะตอ. กัน เปFนตน ในประเด็น “ปOญหาของการนําเสนอภาพแทน” (Problem of Representation) วรรณกรรมหลังนวยุคห็นดวยกับวรรณกรรมนวยุค แต.ประเด็นท่ีวรรณกรรมหลังนวยุคใหความสนใจ คอื “ปOญหาของสอ่ื กลาง” (Medium) ท่ใี ชนําเสนอความจรงิ นน่ั คอื 1) ตวั ภาษา และ 2) กระบวนการ ประพันธ, โดยใหเหตุผลว.า เม่ือใดที่ความจริงถูกนําเสนอผ.านสื่อกลาง คือ ภาษาและกระบวนการ ประพันธ, ความจริงย.อมถูก “บิดเบือน” (Distorted) โดยการตีความ (Interpretation) จึงเปFนไป ตามท่ีวรรณกรรมหลงั นวยุคมีทรรศนะวา. “วรรณกรรมไมไ. ดนาํ เสนอความจรงิ ” ดังน้ัน การประพันธ,วรรณกรรมหลังนวยุคจึงเปFนงานประพันธ,ที่ไม.มีความยึดติดในกลวิธี การประพันธ,แบบใดแบบหนึ่งที่เฉพาะเจาะจง แต.กลับมุ.งประเด็นอื่นแทน กล.าวคือ 1) ปOญหา ความสัมพันธ,ระหว.าง “โลกวรรณกรรม” (Literature World) กับ “โลกความเปFนจริง” (Real 62เสาวณิต จลุ วงศ,, “วรรณกรรมไทยในกระแสหลงั สมยั ใหม. (1)”, อางแลว: 22-24.

92 World) 2) ปOญหาของเรื่องเล.า 3) ปOญหาของอุดมการณ,การสรางความเปFนนวยุคดวยมุมมองท่ีรูเท. าทนั และ 4) การตระหนักทจ่ี ะแสดงถึงปOญหาเหล.านีผ้ .านกระบวนการทางวรรณกรรม วรรณกรรมหลังนวยุคอันเก่ียวเน่ืองกับมิติทางการเมือง ก็ยังคงมีอย.ูตลอดมาและตลอดไป นักเขียนกลุ.มหลงั นวยุคมีการใชกลวิธกี ารประพันธ,ท่หี ลากหลาย ไม.มีรูปแบบที่เฉพาะเจาะจงดังกล.าว ขางตน ขึ้นอยู.กับแนวคิดและเปcาหมายของนกั เขียนแต.ละคน ในการแสดงปฏสิ ัมพันธ,กับการเมืองเชิง อํานาจที่เก่ียวเนื่องกบั วรรณกรรม เช.น การตีแผ. เปmดเผย เปmดโปง โตแยง และบอ. นเซาะ เปนF ตน เพ่ือ ทําการสลายสิ่งทเี่ ปFนมาตรฐานลงมาหรือการเปFนกลไกในการต.อรองกับการเมืองเชิงอํานาจดานภาษา ที่ออกมาในรูปน้ําเสียงและวิธีการลอเล.น ใส.ความลนเกิน ลวงตาผูอ.าน เปFนตน เพื่อสื่อความหมาย บางอย.าง ในประเด็นดังกล.าวขางตน ฮัทเชิน (Linda Hutcheon ค.ศ. 1947 – ปOจจุบัน) แสดง ทรรศนะว.า วรรณกรรมหลังนวยุคผูกโยงกับ “การเมืองเชิงอํานาจ” (Power Politics) ท่ีมีอย.ูใน บริบทสังคมวัฒนธรรม ดวยเหตุท่ี “ภาวะหลังสมัยใหม” .อันเปFน “สังคมร.วมสมัย” ยังอย.ูภายใต อทิ ธิพลของ “ระบบทุนนิยมยุคหลัง” (Late Capitalism) เขาจึงปฏิเสธแนวทางหนงึ่ เดียวโดยเด็ดขาด ต.อวัฒนธรรมแบบมวลชน (Mass Culture) ขอควรปฏิบัติ คือ การยอมรับความแตกต.าง (Difference) ในวิถีแห.งความเท.าเทียม โดยการละเวนแนวคิด “ความเปFนอื่น” (Otherness) โดย เด็ดขาด 3.5 บทสรุป วิชาปรัชญาเปFนวิชาท่ีศึกษาแนวคิดอันเปFนฐานความเช่ือของมนุษย, ดวยพ้ืนฐานของ เหตุผลอันแสดงถึงศักยภาพทางมโนทัศน,ระดับวิเคราะห,ที่สัตว,ชนิดอื่นมีอย.ูเช.นกันแต.ในระดับต่ํากว.า ในประวัติศาสตร,ปรัชญาที่ผ.านมา มนุษยชาติไดผ.านกระบวนทัศน,มาแลวทั้งหมด 4 กระบวนทัศน, และกระบวนทัศน,ที่เราทกุ คนกาํ ลงั กาวเขาสู. คอื กระบวนทศั น,ที่ 5 คอื ปรัชญาหลงั นวยุค 3.5.1 การววิ ัฒนความคดิ เชิงปรัชญา มนษุ ย,และสังคมมนุษย,มีววิ ัฒนาการทางดานความคดิ อยต.ู ลอดเวลา ประหนึ่งวา. มีเปcาหมาย ทางสังคมท่ีจะตองไปถึง ดวยการปฏิบัติท่ีแสวงหาความรูหรือความจริงอยู.ตลอดเวลาเพื่อนํามา เปล่ียนแปลงและพัฒนาชีวิตมนุษย,และสังคมเปFนสําคัญ เพราะบริบททางสังคมและลักษณะทาง ปรัชญามีความสอคลองกันอยู.ตลอดเวลา และเม่ือถึงเวลาที่แนวคิดที่ครอบงํามนุษย,ทั้งสังคมไม. สามารถตอบสนองความตองการขอมนุษย,ได อันหมายถึง เมื่อเกิดปOญหาจํานวนหนึ่งในสังคม และ แนวคิดของคนท้ังสังคมไม.สามารถทําหนาที่คล่ีคลายปOญหาลงได แสดงว.าถึงเวลาท่ีจะตองเปลี่ยน กระบวนทัศน,ใหม.อย.างชา ๆ โดยมีนักปรัชญาแต.ละช.วงเวลาสลับสับเปล่ียนกันคิดหาทางนําเสนอใน

93 วงสังคม จนเกิดแนวคิดที่หลอมรวมกันเปFนกระบวนทัศน,ใหม. มนุษย,อันเปFนสมาชิกในสังคมจึงรับเอา แนวคดิ ในกระบวนทัศน,ใหม.นนั้ มารว. มกันปฏิบตั ิ 3.5.2 ปรชั ญานวยุคในฐานะแนวคดิ เชงิ ญาณวิทยา แนวคิดทางปรชั ญานวยุคท่ีใหความสําคัญกับแนวคิดทางดานวทิ ยาศาสตร,แบบตรรกะนิยม ท้ังอุปนัยและนิรนัยเดิมไดเคยเปFนแกนหลักแห.งความเช่ือของมนุษย,ทั้งโลก นําโดยประเทศฝO‘ง ตะวันตกไดแสดงใหประจักษ,แก.คนจํานวนมากว.า ญาณวิทยาศาสตร,ไม.สามารถสรางสวรรค,บนดิน ตามท่ีเคยกล.าวอางเอาไว แต.กลับกลายเปนF ความยดึ ม่ันถือม่นั อันนํามาซง่ึ ขออางในการเอาเปรียบซ่ึง กนั และกันของนานาประเทศซ่ึงเหน็ ไดชัดอย.างยิ่ง ช.วงหลงั สงครามโลกคร้ังท่สี องเปนF ตนมา ความรูสึก เคลือบแคลงสงสัยในปรัชญานวยุคท่ีไดก.อตัวมากข้ึนจนเห็นเด.นชัด และทําใหกระแสของแนวคิด ปรัชญาหลงั นวยคุ ก.อตวั อย.างเห็นไดชดั เช.นเดยี วกัน 3.5.3 สาระของปรัชญาหลังนวยุคและการเติบโตในศาสตรสาขาอ่ืน ในปOจจุบัน มนุษยชาติกําลังอยู.ในช.วงของการสรางแนวคิดเพ่ือเปFนพ้ืนฐานกระบวนทัศน, ทางปรชั ญาหลังนวยุคทั้งทางดานอภิปรัชญา ญาณวิทยา และจริยศาสตร, แมวา. ในปจO จบุ ัน เท.าท่ผี วู ิจัย ไดศึกษากระแสปรัชญาหลังนวยุคที่ไดส.งอิทธิพลต.อสังคมหลังนวยุคทั้งดาน กรอบทฤษฎี ศิลปกรรม สังคมวัฒนธรรม และวรรณกรรม แต.แนวคิดทางดานปรัชญาบริสุทธ์ิยังมีเนื้อท่ีว.างในเชิงวิชาการ สําหรบั การนาํ เสนอแนวคดิ ทางปรชั ญาใหชดั เจนมากย่ิงข้ึนในอีกหลากหลายแงม. ุม

บทท่ี 4 วเิ คราะหแนวคิดจริยศาสตรในปรชั ญาหลงั นวยคุ เปนที่แนนอนวา พัฒนาการทางดานความคิดของมนุษยอันเปลี่ยนแปรไปตามบริบททาง สังคมยอมทําใหแนวคดิ ทางจริยศาสตรตองเปล่ียนแปลงตามไปดวย นั่นถือไดวาเปนธรรมชาติแหงการ สรางความสอดคลองใหดํารงไวซงึ่ สงั คมของมนุษย ในฐานะสังคมพลวัตอนั เปนทห่ี ลอมรวมไวซ่ึงทกุ มิติ แหงความเปนมนุษย ใน 2 บทที่ผานมา ผูวิจัยไดศึกษาสาระดานจริยศาสตรและปรัชญาหลังนวยุคไป แลวเพื่อสรางฐานความคิดทั้ง 2 มิติใหสามารถนํามาสูการวิเคราะหโดยมีเป6าหมายอยูที่การสราง แนวคิดทางจริยศาสตรในการวิจัยนี้ได อยางไรก็ตาม เพ่ือสรางความกระจางในดานเน้ือหาเชิง วเิ คราะหนี้ ในสวนน้ี ผูวิจยั ขอนําเสนอบทวิเคราะหเนอื้ หาท่ีไดศึกษาไปตามข้นั ตอนของกรอบการวิจัย ใน 4 ประเดน็ ดงั น้ี 4.1 วเิ คราะหแนวคดิ จรยิ ศาสตร 4.2 วิเคราะหแนวคดิ ปรัชญาหลงั นวยคุ 4.3 วิเคราะหแนวคดิ จรยิ ศาสตรในปรัชญาหลงั นวยุค 4.4 บทสรุป 4.1 วิเคราะหแนวคิดจรยิ ศาสตร จากการเก็บขอมูลเฉพาะทางดานจริยศาสตรอันถือวาเปนการศึกษาพ้ืนฐาน เพื่อ ทําการศึกษาหาแงมุมที่จะนํามาวิเคราะหในสวนทายของงานวิจัย ผูวิจัยสังเกตวา ถาถกเถียงในมิติ ของการพัฒนาดานวิชาการปรชั ญาจรยิ ะแลว จาํ เปนตองวเิ คราะหโยงใยสัมพนั ธไปถึงประเดน็ ของการ นําจริยศาตรมาประยุกตใชในชีวิตประจําวันไดอยางแทจริงดวย ดวยเหตุนี้ ในสวนของการวิเคราะห แรกน้ี ผูวิจัยพิจารณาเห็นวา จริยศาสตรมีประเด็นสําคัญเชิงประยุกตใชท่ีตองนํามาวิเคราะหให กระจางเพื่อการเขาใจอยางถองแทและนําไปสรางเปนแนวคิดจริยศาสตรแหงยุคสมัยไดอยางเหมาะ ควร ประเด็นทค่ี วรนาํ มาวิเคราะหมีอยูท้ังหมด 5 ประเดน็ ดังนี้ 4.1.1 พื้นฐานในทางจริยศาสตร ในกระบวนการศึกษาทางดานจริยศาสตรท้ังหมด การนําจริยศาสตรไปประยุกตใชในสังคม นน้ั ผูนาํ ไปประยกุ ตใชจําตองวางสาระพ้ืนฐานสาํ คัญใหเปนฐานในการพิจารณาอยางแทจริงอยู 3 ฐาน คดิ คอื