เรื่อง แนวคิดทางจริยศาสตร์ในปรัชญาหลังนวยุค/นาวิน พิชญวิศิษฏ์กุล

66 ปกครองมี 2 แนวทางสําคัญ คือ (1) ระบอบคอมมิวนิสต, และ (2) ระบอบประชาธปิ ไตย ระบอบแรก คือระบอบคอมมิวนิสต,เปFนระบอบการปกครองท่ีเนนอุดมการณ,และขบวนการทางสังคม การเมือง และเศรษฐกิจ ซึ่งมีจดุ มุ.งหมายสูงสดุ คือการสถาปนาสังคมคอมมิวนิสต, อันเปFนระเบียบทางสังคมบน พนื้ ฐานของ “ความเปนF เจาของร.วมกัน” (Common Ownership) ซ่ึง “ปจO จัยการผลิต” (Means of Production) และปราศจากชนช้ันทางสงั คม เงนิ ตรา และรัฐ28 อันถอื ไดว.าเปนF แนวคดิ ที่เนนการดาํ รง อยู.ของสังคมสําคัญที่สุดเหนือส่ิงอ่ืนใด ส.วนระบอบที่สองเปFนระบอบการปกครองที่เนนการบริหาร อํานาจรัฐมาจากเสียงขางมากของพลเมืองผูเปFนเจาของอํานาจอธิปไตย โดยพลเมืองอาจใชอํานาจ ของตนดวยตนเองหรือผ.านผูแทนท่ีเลือกไปใชอํานาจแทนก็ได ประชาธิปไตยยังเปFนอุดมคติที่ว.า พลเมืองทกุ คนในชาติร.วมกันพิจารณากฎหมายและการปฏิบัติของรัฐ และกําหนดใหพลเมอื งทุกคนมี โอกาสแสดงความยินยอมและเจตนาของตนเท.าเทียมกนั 29 อันเปFนแนวคิดที่เนนสิทธ์ขิ องการดํารงอยู. ของปOจเจกบุคคลมีความสําคัญมากที่สุด ท้ังสองแนวคิดดังกล.าวนี้แสดงใหเห็นว.าเปFนวิถีการคิดที่ แตกตา. งสุดโด.งไปคนละดาน แต.ในทายที่สุด ประวัติศาสตร,โลกก็ไดพิสูจน,ใหเห็นว.า แนวทางท่ีมีความสุดโต.งมาก จนเกินไปของทง้ั 2 ระบอบขางตน กลับไม.ไดส.งเสริมคุณค.าของความเปFนมนษุ ย,อย.างบริบูรณ,ครบถวน ประเทศที่มีระบบอบการปกครองแบบคอมมิวนิสต,ก็ไดปรับเปล่ียนแนวคิดเปFนคอมมิวนิสต,ท่ีเปFนสาย กลางมากข้ึน ส.วนประเทศท่ีเปFนระบอบประชาธิปไตยก็ปรับบางอย.างใหอยู.ในสายกลางมากขึ้น เช.นกัน แต.ทุก ๆ การเปลี่ยนแปลงที่ผ.านมาลวนแลวแต.แสดงใหเห็นว.า การมีแนวทางทางการเมือง การปกครองเชิงอุดมการณ,อย.างสุดโด.งนํามาซึ่งการเปลี่ยนแปลงที่ตองแลกดวยเลือดเนื้อ อันหมายถึง ชีวิตของพลเมืองท่ีสูญเสียจากการรบราฆ.าฟOนกันแมกระทั่งคนชนชาติเดียวกันก็ตาม สงครามเปFน คําตอบใหสงั คมแหง. การพัฒนาจริงหรอื ไม. 2) วกิ ฤตกิ ารบริโภคนยิ มอันส1งผลกระทบทางวฒั นธรรม วิกฤติน้ีเปFนผลกระทบทางวัฒนธรรม “ระบบทุนนิยม” คือระบบที่เติบโตมาเคียงคู.กับยุค ใหม.ท่ีเนนการผลิตจํานวนมากเพื่อการบริโภค และนํามาส.ูปOญหาของการบริโภคที่มากเกินไปจน กลายเปFนปญO หาสงั คม เรยี กว.า “บรโิ ภคนิยม” (Consumerism)30 28วิกิพเี ดีย,”ลทั ธิคอมมิวนิสต,”, 8 ตุลาคม 2563, <https://th.wikipedia.org/wiki/> (1 October 2020) 29วิกพิ ีเดีย,“ประชาธปิ ไตย”, 22 ตุลาคม 2563, <https://th.wikipedia.org/wiki> (1 October 2020) 30Capitalism, “บรโิ ภคนิยม”, 23 มกราคม 2017, <https://www.abolishthebank.org/> (15 October 2020)

67 “การบริโภค” หมายถึง การเลือกใชสินคาหรือบริการเพ่ือใหเกิดความพึงพอใจต.อตัวเอง มากทสี่ ุด เมื่อเกิดความตองการทั้งทางกายและทางใจ ในปOจจุบัน การบริโภคยังส่อื ถึง การสรางระดับ คณุ ภาพของชีวติ ในทุกดานใหดขี น้ึ ดวย “บริโภคนิยม” หมายถงึ การบรโิ ภคอยา. งฟุมo เฟอt ย จนอย.ูในสภาพเกินความจาํ เปนF หรอื เกิน ความตองการอย.างแทจรงิ ของชีวิต และในบางกรณี เกินฐานะตัวเองที่พึงจะมีได หากพจิ ารณาในดาน สังคม สามารถสรุปไดว.า การบริโภคเกินความจําเปFนจนกอ. ใหเกิดความเสยี หายตอ. สังคมสว. นรวมหรือ ประเทศชาติได เพราะเปFนวัฒนธรรมที่ก.อใหเกิดปOญหาหน้ีสินท่ีไม.สามารถจัดการได และนํามาซ่ึง ปOญหาอ่นื หลายดานตามมา 3) วิกฤติสภาวะแวดลอ# มอนั สง1 ผลกระทบทางบรบิ ทเชิงกายภาพ วิกฤติน้ีเปFนผลกระทบทางบริบทเชิงกายภาพ คําว.า “สภาวะแวดลอม” คือ ทุกบริบททาง สงั คมทีม่ นุษย,อาศัยอย.ู รวมถงึ สภาวะทางธรรมชาตดิ วยเปFนสาํ คัญ ทุกสรรพสงิ่ ในสงั คมทง้ั ทีม่ ชี ีวิตและ ไม.มชี ีวติ รูปธรรม และ ลวนมีความสัมพันธ,ตอ. กนั และกัน ดวยเหตุนี้ ผลกระทบจากปOจจัยหน่ึงอาจจะ ช.วยสรางหรือทําลายส่ิงอ่ืนอย.างแน.นอน เพราะว.าสิ่งแวดลอมเปFนวงจรและวัฏจักรที่เก่ียวของกันไป ทงั้ ระบบ กล.าวคือ31 “วิกฤติสภาวะแวดลอม” หมายถึง ปOญหาความเส่ือมโทรมในเชิงคุณภาพและปริมาณของ ส่งิ แวดลอมทงั้ ท่เี ปFนสิ่งแวดลอมทางชีวภาพ รวมถงึ สิง่ แวดลอมทางเศรษฐกจิ และสังคม สาเหตุหลักมา จากการกระทําของมนษุ ย, โดยเฉพาะอย.างยง่ิ จากการพัฒนาสังคมมนษุ ย, โดยการใชญาณวิทยาศาสตร, เปFนองค,ความรูหลักในฐานะเคร่ืองมือที่ทันสมัยและทรงประสิทธิภาพ ในปOจจุบันน้ี ความรุนแรงของ ปOญหา มีถึง 4 ระดับดวยกัน คือ “ระดับโลก” (International Level) “ระดับภูมิภาค” (Regional Level) “ระดับประเทศ” (National Level) และ “ระดับทองถิ่น” (Local Level) ปOญหาความ สูญเสียดุลยภาพของสิ่งแวดลอมมีแนวโนมว.าจะเลวรายลงอย.างไม.มีวันโอกาสหยุดยั้งไดเลย ทุกวันมี ทั้งหมด 4 ดานดวยกัน กล.าวคือ (1) มลพิษทางอากาศ (Air Pollution) (2) มลพิษทางนํ้า (Water Pollution) (3) มลพษิ ทางดนิ (Soil Pollution) และ (4) มลพิษทางอณุ หภูมโิ ลก (Global Warming) 4) วิกฤตคิ วามไมเ1 ท1าเทยี มกันอันส1งผลกระทบทางโครงสรา# งเศรษฐกิจสังคม วกิ ฤตนิ ี้เปนF ผลกระทบทางโครงสรางเศรษฐกิจ ซงึ่ ในอันท่ีจริง ความไม.เท.าเทียมกันเกดิ จาก การพัฒนาระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยมต.อมาถึงทอดหนึ่ง ส.งผลใหเกิดชนช้ันนายทุนและชนชั้น แรงงานในวิถที ่ีแตกต.างออกไปจากตนกําเนิดของระบบทนุ นิยมแรกเริ่ม แต.ไมว. .าจะอย.างไร จะพบว.า ความไม.เท.าเทียมเปFนผลกระทบมาจากการพัฒนาในช.วงปรัชญานวยุค อันเปFนช.วงเวลาที่ญาณ 31บานจอมยทุ ธ,, “พระพุทธศาสนา : กระบวนทศั น,ในแกปOญหาวิกฤติการเมือง เศรษฐกจิ สังคม สง่ิ แวดลอม”, สงิ หาคม 2543, <https://www.baanjomyut.com/library_4/political_crisis/04.html> (15 October 2020)

68 วทิ ยาศาสตรเ, จรญิ เตบิ โตอยา. งมาก และเม่ือมีความผสมผสานระหวา. งวิทยาศาสตร,กับระบบเศรษฐกิจ แบบทุนนิยมดวยแลว ไดก.อใหเกิดความซับซอนเชิงอํานาจและความรูภายใตวาทกรรมการพัฒนาใน หลากหลายมิติอีกมากมายจนเกดิ ปรากฏการณ,ที่ซับซอนแห.งมายาคติ ที่ประหนึ่งความเจรญิ ไดเกิดข้ึน จริงในหลากหลายสังคม แต.กลับมีอํานาจแฝงเรนในปรากฏการณ,แห.งความเจริญนั้นอย.างยากท่ีจะ สังเกตไดสําหรับบุคคลทั่วไป ปOญหานี้จึงซุกซ.อนอย.ูในทุก ๆ สังคมที่ใชการพัฒนาแบบทุนนิยมเปFน ตนแบบในการพัฒนา แมจะมีความเจริญเกิดข้นึ มากมาย แต.ความไม.เท.าเทียมกันกเ็ ติบโตเปFนเงาตาม ตวั เปนF ปOญหาตอ. เนอ่ื งทีน่ กั ปรัชญาตองนาํ เสนอวธิ กี ารแกปญO หาสังคมในชว. งเวลาตอ. ไปอกี มากมาย จากปรากฏการณ,แห.งปOญหาใหญท. ั้ง 4 ดานที่สรางผลกระทบตอ. โลกมนุษย, ซึง่ จะนําไปเปFน บทสรุปของการวิเคราะหใ, นบทตอ. ไป ผูวิจัยเหน็ ว.า แทที่จรงิ แลว ปwญหาไม1ได#อยูท1 ีต่ ัวเครอ่ื งมือในการ พัฒนาสังคมมนุษย แต1เปvนวิถีคิดของมนุษยท่ีพยามจะนําพาสังคมให#เดินไปข#างหน#าโดยมี เปyาหมายคือความสุขสมบูรณของสังคมมนุษยในทุกมิติ โดยไร#สติ ความผิดพลาดอย.างใหญ.หลวง จึงไดก.อใหเกิดผลรายที่ทําลายลางบริบทสังคมมนุษย,ท้ังเชิงกายภาพและจิตภาพ นับวันจะทวีความ เลวรายทรี่ ุนแรงมากขึน้ อย.างไมห. ยดุ หย.อนทกุ ๆ วิกฤตแิ หง. ปญO หาทีก่ ล.าวมาขางตนน้นั สาระสําคัญของปwญหาร#ายแรงท้ังหมดนี้ คือ มนุษยม1ุงพัฒนาความก#าวหน#าทางสังคม โดยมองข#ามมติ แิ หง1 จริยธรรม ทายทส่ี ุด “จริยธรรม” (Moral) ก็จะกลายเปFนปจO จัยสําคัญที่สุดท่ีช.วยกํากบั ดูแลวิถีคิดและ ปฏิบัติของมนุษย,ใหมีความคิดท่ีรอบดานโดยเฉพาะดานที่จะกลับมาทําลายลางตัวมนุษย,ดวยกันเอง แต.จะเปFนจริยธรรมเช.นใดนนั้ ตองพิจารณากนั ในบทต.อไป 3.3 ปรชั ญาหลงั นวยคุ ในฐานะแนวคิดเชงิ จริยศาสตร เมื่อพิจารณา ปรัชญาหลังนวยุคอันเปFนมิติดานกาละของแนวคิดปรัชญาท้ังปวง แนวคิดน้ี ถือว.าเปFน กระบวนทัศน,ทางปรัชญาท่ี 5 แห.งวิวัฒน,แนวคิดทางปรัชญาของมนุษยชาติ และเปFน กระบวนทศั น,ทางปรชั ญาปจO จุบนั โดยชูปOญหาดานญาณวิทยาท่ตี องแกไขดวยแนวทางแห.งจริยศาสตร, ร.วมสมัยท่ีสอดคลองกันกับปOญหาในกระบวนทัศน,นวยุคที่ผ.านมา แนววคิดทางปรัชญาหลังนวยุค (Postmodernism Paradigm) มรี ายละเอียดทีต่ องศกึ ษาดงั นี้ 3.3.1 มลู เหตขุ องการเปลย่ี นแปลงเขา# สู1ปรชั ญาหลังนวยุค ดังขอมูลท่ีปรากฏในหัวขอ 3.2.3 ปOญหารายแรงในปรัชญานวยุค ผูวิจัยตองการช้ีแจงว.า การดํารงอยู.ของสังคมมนุษย,ที่มีความแตกต.างหลากหลาย เปFนธรรมดาของสังคมท่ีก.อรูปเปFน ระยะเวลายาวนานที่สรางสมความซับซอนใหเกดิ ข้ึนในทุกดาน ย.อมตองประสบปOญหาในหลากหลาย ดานท่ีตามมา เมื่อบริบททางสงั คมไม.เอ้ือต.อการดํารงอย.ู มนุษย,ในฐานะสมาชิกในสังคมตองแสวงหา

69 แนวทางในการดํารงอย.ูดวยวิถีใหม.อนั นํามาซง่ึ แนวคิดทางปรัชญาแบบใหม. ท่ีตอบสนองต.อตวั ตนของ ปOญหาท่ปี รากฏขึน้ ในบริบทสังคมน้นั ๆ 1) วิกฤตเิ ชิงคุณคา1 ของความเปนv มนษุ ย หากนําประเด็นปOญหาที่ผูวิจัยไดยกมากล.าวทั้ง 4 ประเด็น คือ 1) ผลกระทบต.อ ความสมั พนั ธ,ทางการเมอื งระหว.างประเทศ 2) ผลกระทบทางวัฒนธรรม 3) ผลกระทบทางบรบิ ทเชิง กายภาพ และ 4) ผลกระทบทางโครงสรางเศรษฐกิจสังคม จะพบไดว.าท้ังหมดน้ีเปFนผลกระทบท่ี ชัดเจนโดยตรงจากการเนนพัฒนาวิทยาศาสตร,อย.างเขมขนดังกล.าวแลวขางตน ผลกระทบท้ังหมด นาํ มาหลอมรวมกันเรียกว.า “วกิ ฤติเชิงคุณคา. ของความเปFนมนษุ ย,” (Crisis in Human Value) แนวคิดมนุษยนิยมที่เปดm โอกาสใหมนุษย,ไดแสวงหาความจริงของชีวิต ดวยการต้ังคําถามว.า “การดาํ รงชีวิตอย.างมีคุณค.าคืออยา. งไร” เสรภี าพเปmดโอกาสใหมนุษย,ไดแสดงศักยภาพในการนาํ เสนอ ความคิดอันเกิดข้ึนจากฐานของความรูที่ไดส่ังสมบนพ้ืนฐานของการแสวงหาความจริง ในหลากหลาย วธิ ีการท่ีแตกต.างกนั ตามแต.ละคนจะถนัด ความคดิ ท้ังหลายไดเปmดประตูแห.งความรูใหมนุษย,ทุกคนที่ ใคร.รไู ดเรียนรแู ละศึกษามากมายออกไปเร่ือย ๆ แทบจะไม.มที ่ีส้นิ สุด เมื่อความรพู รงั่ รูออกมาเรื่อยๆ ก็ เกิดการพัฒนามาเร่ือย ๆ ต.อจากแนวคิดมนุษยนิยม ท้ังแบบเหตุผลนิยม และแบบประจักษ,นิยม ทัง้ หมดไดหลอ. หลอมจนกลายเปFนความรูดานวิทยาศาสตรท, ี่สามารถยกระดับการพฒั นาอุตสากรรมให กาวขามอย.างรวดเร็ว เมื่อ “ญาณวิทยาศาสตร,” ไดเตบิ โตจนกลายเปFนแกนหลักสาํ คัญของการพัฒนา สงั คมแทบทุกสง่ิ ในระหว.างกระบวนการพัฒนาสังคมวิทยาศาสตร,ดังกล.าว แนวคิดทางเศรษฐกิจแบบทุน นิยมก็ไดเติบโตควบคู.กันมา จนถึงยุคขอมูลข.าวสารที่เรียกว.า “โลกาภิวัฒน,” (Globalization) สง. เสริมใหสังคมโลกเปล่ียนแปลงไปทุกมิติ ท.ามกลางความหวงั ทว่ี .า สังคมแห.งญาณวทิ ยาศาสตร,จะทํา ใหชีวิตมนุษย,พัฒนาไปในทิศทางบวกตลอดไป กลับปรากฏวิกฤติอันหลากหลายดานในสังคมในวิถี แหง. การถาโถมจนแกไม.ทนั และยอนกลับมาเปFนปญO หาทาํ ลายสังคมมนุษยใ, นหลากหลายดานเช.นกนั อาจกล.าวไดว.า กระบวนทัศน,ทางปรัชญานวยุคไดรับการพัฒนาหลากหลายดานจาก “ญาณวิทยาศาสตร,” แทบท้ังส้ิน จนทําใหวัฒนธรรมเดิมของมนุษย,ในสังคมไดแปรเปล่ียนไป ซ่ึงใน ทายท่สี ดุ ก็สะเทอื นความเปนF อย.ขู องมนุษยใ, นระดับลกึ จนกลายเปนF วิกฤติ ดังน้ัน เม่ือวัฒนธรรมเดิมของชีวิตมนุษย,เปล่ียนไปโดยไม.กระทบต.อชีวิตในสังคมมนุษย,ก็ น.าจะมีความเปFนไปไดว.า มนุษย,จะลงความเห็นเดียวกันเพื่อใหมีการส.งสริมใหเติบโตต.อไป แต. วฒั นธรรมใหม.ท่ีปรากฏอยู.ในสังคมมนุษย,นน้ั กลับทาํ ลายชวี ิตมนุษยใ, นทุกดาน โดยเฉพาะคณุ ค.าของ ความเปFนมนุษย,ซ่ึงเปFนเรื่องท่ีโยงถึงตัวตนของความเปFนมนุษย,ใหเกิดการส่ันไหวภายในอย.างรุนแรง มนุษย,ที่เปFนสัตว,ระดับจิตวิญญาณจะดํารงชีวิตอย.างขาดคุณค.าของชีวิตไม.ได เพราะเมื่อชีวิตไม.มี

70 ความหมายจึงเปFนการยากท่ีมนุษย,จะตอบตัวเองว.า ความหมายของชีวิต คือ อย.างไร นี่คือประเด็น สําคญั ที่รบกวนสภาวะการเติมเตม็ ของจติ วญิ ญาณของมนษุ ย,เผ.าพันธโ, ฮโมเซเปKยนสเ, ซเปuKยนส, 2) กระแสตอ1 ต#านแนวคดิ ปรชั ญานวยคุ นอกจากผลกระทบท่เี ปนF ปOญหาท่ีปรากฏข้ึนทางสังคมแลว กระบวนทัศน,ทางปรชั ญานวยุค ท่ีมีสารัตถะเนนยํ้าดานวิทยาศาสตร, และผลผลิตที่ไดจากวิทยาศาสตร,จนไดครอบงําสังคมมนุษย,ไป แทบทุกดาน อันอย.ูในขอบข.ายของปรัชญาดานญาณวิทยาเปนF เหตุใหเกดิ สมติฐานข้ึนมา 3 ประการ32 กลา. วคอื (1) การมีกฎเกณฑ,หนึ่งเดียว (Universal Law) หมายถึง เอกภพมีกฎเกณฑ,หนึ่งเดียว ประสานกันเปนF ระบบเครือขา. ยความรแู ละเปนF ความรทู ่เี ปนF จริงดวย (2) การเปFนตัวแทนส่ือความ (Representation of Meaning) หมายถึง มนุษย,มีศักยภาพ ในการเขาใจกฎเกณฑ,หนึ่งเดียวดังกล.าวตามความเปFนจริงเสมอไม.แปรเปล่ียน ดวยวิธีการทางตรรกะ วิทยา (3) ภาษาอุดมการณ, (Ideal Language) หมายถึง การสรางภาษาอุดมการณ,ในการส่ือ ความใหตรงตามความหมายของผูสื่อ และผฟู งO เขาใจตรงกนั นอกจากนแ้ี ลว ทง้ั 3 กฎเกณฑด, ังกล.าวสอดคลองกันอย.างสมบูรณแ, บบ เรียกวา. “ลัทธิวจน ศูนย,นิยม” (Logocentrism) ท่ีถือว.าเปFนตัวตนแทของแนวคิดปรัชญานวยุค ในวิถีปฏิบัติจริง กฎเกณฑ,ท้ัง 3 ประการนี้กลับกลายเปFน “ความยึดม่ันถือม่ัน” (Attachment) และในทายที่สุด กลับ กลายมาเปFนเคร่ืองมือเอาเปรียบกันในรูปแบบของขออางต.าง ๆ นานา อันนํามาซึ่งความเดือดรอน หลายประการไปท่ัวโลกท่ีซ.อนอย.ูในการเมืองระหว.างประเทศ ผูวิจัยมองว.าเปFนความลมเหลวของ กระบวนทัศน,ปรัชญานวยคุ ที่เนนวทิ ยาศาสตรเ, ปFนความจริงเพียงอยา. งเดยี วแหง. ยุคสมัย ปรากฏการณ,ท่ีเปFนกระแสตอ. ตานปรชั ญานวยุคเกิดข้ึนในช.วงหลังสงครามโลกครง้ั ท่ี 2 ใน ลักษณะค.อย ๆ ก.อตัวอย.างชา ๆ เรียกว.า “กระแสต.อตานนวยุคภาพ” (Anti-Modernity) อันเปFน ความรูสึกของคนร.ุนใหม.ท่ีกระจายไปหลายวงการ ในวิถีการต.อตานความคิดของปรัชญานวยุคใน หลากหลายแงม. มุ ศ.กีรติ บญุ เจอื ไดนําเสนอแนวคิดเหล.านเ้ี อาไวเอาไวหลากหลายประเด็น ดังน้ี 33 32กีรติ บุญเจอื , อรรถปริวรรต คู7เวรค7กู รรม ปรชั ญาหลังนวยุค, (กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพแ, ห.ง จุฬาลงกรณม, หาวิทยาลยั , 2549), หนา 27. 33เรื่องเดียวกัน, หนา 27.

71 ประเดน็ ถกเถียง แนวคดิ แบบนวยุค กระแสต1อตา# น 1. ความรดู านวิทยาศาสตร, วทิ ยาศาสตร,มแี ต.ขอดี วิทยาศาสตร,ก็มีขอเสยี 2. การควบคมุ ธรรมชาติ มนุษยต, องควบคุมธรรมชาติ มนษุ ยเ, ปFนผสานกับธรรมชาติ 3. เครอ่ื งมอื แสวงหาความจรงิ ตรรกะวทิ ยาศาสตร, อรรถปรวิ รรต 4. ผูสอนและผูเรยี น ผูสอนคอื สอน ผเู รยี นคอื เรียน ทกุ คนเปนF ทัง้ ผูเรียนและผสู อน 5. การแสวงหาความจริง การแยกส.วน บรู ณาการ 6. ลักษณะของความจริง ปรนัย ทัง้ ปรนยั และอตั นยั 7. สภาวะความจรงิ อนั ติมะ คงท่ี พลวตั 8. วิถีแห.งความจรงิ หนึ่งเดยี วและระบบเดียว พหุนิยม 9. รสนิยม การแยกประเภทเดด็ ขาด การผสมผสานเปนF สิ่งใหม. 10. เกณฑ,ตดั สิน ความรูดานวิทยาศาสตร, ความตองการของสังคม 11. วัฒนธรรมของมนุษย, วิทยาศาสตร,เท.านน้ั วัฒนธรรมทองถิ่น 12. ลกั ษณะการปกครอง การรวบอํานาจ การกระจายอาํ นาจ 13. การพิสจู นแ, ละการตีความ การพสิ ูจน,การตคี วาม การตีความขอพิสูจน, 14. การประเมนิ เหตุผลบริสทุ ธหิ์ น่งึ เดียว เหตผุ ลหลายมติ ิ ตาราง 3.2 แสดงขอ# ถกเถียงด#านแนวคดิ ระหว1างปรัชญานวยคุ และกระแสตอ1 ต#าน จากขอมูลขางตนจะพบว.า ท้ังแนวคิดแบบนวยุคและกระแสต.อตานปรัชญานวยุคไดเกิดข้ึน และนํามาซ่ึงการปรากฏตัวที่ชัดแจนของปรัชญาหลังนวยุค ต้ังแต.เร่ิมเปFนกระแสปรัชญาหลังนวยุค ขบวนการปรัชญาหลังนวยุค และปรัชญาหลังนวยุคท่กี าํ ลังเรม่ิ สรางองค,ความรูในหลากหลายสาขาอย.ู ในขณะนี้ และกระบวนการทงั้ หมดนีใ้ ชเวลายาวนานมาก หากพิจารณากระแสต.อตานในตารางขางตน จะพบความโดดเด.นที่สุดท่ีบ.งช้ีตัวตนของ ปรชั ญาหลงั นวยุคอันเปFนปรชั ญาทม่ี นุษยชาติกําลงั เดนิ เขาไปหาอยู. 3 ประการ กล.าวคอื (1) การเนนยํ้าการให “การนิเสธ” (Negation) ความแน.นอนที่ตองเปFนหนึ่งเดียว แต.เนน “ความหลากหลาย” (Diversity) แทน (2) การพิจารณาตวั ตนของญาณวทิ ยาศาสตร,ดวยมุมมองใหม. (3) การคลายจากกฎเกณฑ,ทเ่ี คร.งครัด ดวยเหตุ 3 ประการหลักขางตน ลักษณะเด.นของแนวคิดปรัชญาหลังนวยุคจึงมีลักษณะตั้ง ขอสงสัยกับทุกสิ่งทุกอย.างท่ีถูกนําเสนอออกมา โดยเฉพาะส่ิงท่ีถูกเช่ือจากคนในสังคมเปFนส.วนใหญ.

72 แบบที่ไมเ. คยถูกสงสัยมาก.อน พัฒนาการของแนวคิดปรชั ญาหลังนวยุคจึงจําตองศึกษาในรายละเอียด เพอ่ื โยงใยความคดิ อนั เปนF เหตุผลตอ. กันใหเขาใจปรากฏการณ,ทางความคิดอยา. งรอบดาน 3.3.2 พัฒนาการของแนวคดิ ปรัชญาหลังนวยคุ ในส.วนนี้ สามารถกล.าวไดชดั เจนว.า บริบททางสงั คมของหลงั นวยคุ ถอื ไดว.าเปนF ยคุ แห.งการ ตัง้ ขอสงสัยต.อความคดิ ของ “ส่ิงท่ีเปFนจริง” (The Real) กับ “สิง่ ทีป่ รากฏ” (The Apparent) ว.า ท้ัง สองอย.างอาจไม.ใช.ส่ิงเดียวกัน แนวคิดปรัชญาหลังนวยุคเปFนตัวตนท่ีชัดเจนอย.างเช.นในปOจจุบันหลัง สงครามโลกครั้งที่ 2 แต.หากจะกล.าวว.า “นิตเฌ.” (Friedrich Wilhelm Nietzsche 1844-1900) เปFนผูนําเสนอแนวคิดเช.นนี้มาก.อนก็คงจะไม.ผิดในแนวคิดพระเจาตายแลว และแนวคิดน้ีเริ่มไปมี อิทธิพลชัดเจนในวงการศิลปะในช.วงทศวรรษท่ี 1920 รวมถึงมีอิทธิพลต.อวงการสถาปOตยกรรม วรรณกรรม ดนตรี สังคมศาสตร,และมนุษยศาสตร,ในเวลาต.อมา ปรัชญาหลังนวยุคเปFนกระแสของ ความเคล่ือนไหวทางความคิด และวัฒนธรรมทต่ี .อตานแนวความคิดความเปFนนวยคุ (Modernity) อัน เปFนญาณวิทยาเดิม เช.น คํานิยาม ความเช่ือ ค.านิยม ประเพณี วัฒนธรรม แนวคิดแบบองค,รวม (Totality) ความเปFนเหตุเปFนผล (Rationality) ความเปFนสากล (Universality) และความเปFนวัตถุ วิสัย (Objectivity) เปFนตน ที่ถูกกําหนดขึ้นมาว.าเปFน “เร่ืองเล.าหลัก” (Grand-Narrative) โดดเด.น แต.เพียงอย.างเดียว ลักษณะแนวคิดจึงเปFนการปลดปล.อยขอขอยในอดีต โดยเฉพาะในมิติของ “วัฒนธรรมศึกษา” (Cultural Studies) ซ่ึงเกี่ยวเน่ืองถึงหลากหลายมิติของเชิงวัฒนธรรม 34 ผูวิจัย ตั้งขอสังเกตไดว.า น่ีเปFนบริบทสังคมท่ีเร่ิมตั้งคําถามกับความจริงและคุณค.าอย.างมีนัยยะสําคัญท่ี ก.อใหเกิดการเปล่ียนแปลงสังคมในวงกวาง กระบวนการพัฒนาแนวคิดสามารถแยกออกเปFนระยะย.อยได หากอางอิงแนวคิด ศ.กีรติ บุญเจือ ในการแบ.งแยกแนวคิดหลังนวยุคในช.วงที่ยังเปFนกระแสอยู.นี้ แบ.งออกไดเปFน 3 ระยะ คือ 1) ระยะขอกงั ขา (Skeptic Period) 2) ระยะร้อื ถอน (Deconstructionist Period) และ 3) ระยะร้ือ สราง (Reconstructionist Period)35 โดยมเี น้ือหาพอสังเขปดังนี้ 1) ระยะข#อกังขา (Skeptic Period) คือ ช.วงเวลาของความเปFนปรัชญาหลังนวยุคดวย “การนําเสนอแนวคิดใหม.” ระยะขอกังขาเปFนนําเสนอแนวคิดที่แตกต.างออกไปจากปรัชญานวยุค ถือเปFนการเปmดขอบ ฟาc ใหมท. างดานความรูใหกับสังคม นกั ปรัชญาท่ีโดดเดน. แบบฉีกแนวมี 5 คน คือ 34Victor E. Taylor and Charles E. Winquist, Encyclopedia of Postmodernism, (USA : Routledge, 2001), p. 305. 35วกิ ิตํารา, “ปรชั ญาหลงั นวยคุ ”, 15 สิงหาคม 2019, < https://philosophy- suansunandha.com/2019/08/15/philosophy-postmodern-paradigm-1/> (6 May 2020)

73 (1) แวรเนอร ไฮเซนเบิรก (Werner Heisenberg 1901 – 1976)36 ไฮเซนเบิร,กเสนอ “ทฤษฎีความไม.แน.นอน” (Uncertainty Theory) ซึ่งเปFนการ ส่ันสะเทือน “ทฤษฎีควอนตัม” (Quantum Theory) ที่เช่ือความตายตัวของอนุภาคพ้ืนฐานของทุก สรรพสงิ่ เปFนแนวคดิ ทเ่ี กนิ เลยแนวคดิ อนั เปFน “กฎวิทยาศาสตร,” (Scientific Ruleห) ซ่งึ มีอยูแ. ต.เดมิ (2) แฟรงค แรมซีย (Frank Ramsey 1903 – 1930)37 แรมซยี ,เสนอแนวคิดเรือ่ ง “ความน.าจะเปFน” (Probability) คือ การวัดระดับความเชอ่ื ของ ผูใชเหตุผล อธิบายไดว.า แมว.า “ความน.าจะเปFน” จะอยู.ในระดับความเช่ือแบบวัตถุวิสัยอย.างที่สุด การใชเหตุผลเปนF เรื่องทางจิตวิทยาซึ่งคํานวณไม.ไดเสมอไป (3) เอ็ดเวิรด เวสเตอรมารค (Edward Westermarck 1862-1939)38 เวสเตอร,มาร,คนําเสนอ “ความเปFนสัมพัทธ,ของจริยธรรม” (Relativity in Morals) เขา อธบิ ายวา. หลักจริยธรรมเปFนสัมพัทธ, และเปFนไปตามวัฒนธรรมของสังคมทีต่ นสงั กัดอยู. จงึ พออนุมาน ไดว.า “กฎจริยศาสตร,” (Ethical Law) เปFน “อัตวิสัย” (Subjective) ซ่ึงลวนเกิดจาก “อาเวค” (Emotion) ท้ังสิน้ (4) ลุดวกิ วิตเกนสไตน (Ludwig Wittgenstein 1889 – 1951)39 วิตเกนสไตน,เสนอเรื่อง “ภาษาสามัญ” (Ordinary Language) เขาใหเหตุผลว.า ภาษา พัฒนาไปตามสงั คมมนษุ ย,ที่ตา. งกนั ภาษาสามัญที่ใชกันอยู.เปนF ภาษาสังคมและเพอ่ื สังคม สว. น “ภาษา อุดมคติ” (Ideal Language) ก็มีขอจํากัดมากมาย อาจไม.มีความสัมพัทธ,กับโลกแห.งความเปFนจริง (Relative to the Reality) (5) ฟรดี รชิ เฮเกล (Friedrich Hegel 1770 – 1831)40 เฮเกลเสนอความคิดว.า ความเปFนจริงมีแต. “จติ ” และ “การขีปนาของจิต” และ ความจริง คอื การสรางสรรค,ของจิตเทา. น้นั 36NobelPrize.org, “Werner Heisenberg – Biographical”, (2020) <https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1932/heisenberg/biographical/>, (2 Dec 2020) 37Fraser MacBride, “Frank Ramsey”, 14 August 2019, <https://plato.stanford.edu/entries/ramsey/> (1 December 2020) 38Ed Brandon, “Ethical Relativity”, Project Gutenberg Australia, (December 2019) <http://gutenberg.net.au/ebooks16/1600581h.html>, (1 December 2 020) 39Andrew Bowie, Introduction to German Philosophy: from Kant to Habermas, (Great Britain: MPG Books, 2003), p. 175. 40Stephen Houlgate, The Hegel Reader, 2nd ed., (UK: Blackwell Publishers Ltd, 1999) pp. 70-78.

74 จากแนวคดิ ของนักปรัชญาทง้ั 5 คนขางตนนี้ สรปุ ไดวา. ความคิดที่แตกตา. งจากท่เี คยเช่อื ถือ กันมา ลักษณะของแนวคิดมีความแปลก แมความรุนแรงไม.มาก แต.ก็เปFนฐานความคิดใหกับกระแส แนวคดิ ถดั มา 2) ระยะร้ือถอน (Deconstructionist Period) คือ ช.วงเวลาของความเปFนปรัชญา หลงั นวยคุ ดวย “การวจิ ารณ,เชิงลบ” ระยะรื้อถอนเปFนความคิดในวิถีของการหักลางจนเห็นไดัชัดเจน ซ่ึงเปFนไปในลักษณะของ การทําลายของเดมิ ใหสญู เสียไป และนาํ เสนอทางเลือกใหม. (1) ฟรีดริช นิตเฌ1 (Friedrich Nietzsche 1844 – 1900)41 นิตเฌ.นําเสนอแนวคดิ “พระเจาตายแลว” เขาชีใ้ หเห็นว.า “ความเปFนจรงิ ” เปนF พลังในการ แสวงหาอํานาจอยา. งตาบอด ไม.น่ิง และ ไรระเบียบ “ความจริงอันติมะ” ก็คือ เจตจํานงท่ีเปFนพลังตา บอด ไม.ใชจ. ิตทร่ี คู ดิ ดวยปญO ญา การสรางกฎเกณฑส, ากลคอื การบิดเบอื นและหลอกตนเองของมนษุ ย, (2) ฌอง โปล ซารตร (Jean Paul Sartre 1905 – 1980)42 ซาร,ตร,เสนอว.า มนุษย,ลวนมีเสรีภาพและรับผิดชอบในตน จึงขัดกับหลักการแบบตายตัว หรือสูตรสําเร็จ มนุษย,ตองรูจักตน รับความเปFนจริงของตน แกไขปOญหาดวยตัวเอง และใหปรับปรุง สงั คมดวยความกลาเผชิญปญO หา กลาประเมินวธิ ีปฏบิ ตั ิ และกลาลงมือทํา พระเจาไม.มคี วามจาํ เปนF อีก แลวเพราะมนษุ ย,สรางชวี ิตและความหมายเองได (3) มิแชล ฟูโกต (Michel Foucault 1926 – 1984)43 ฟูโกต,ใหทรรศนะว.า ความจริงเปนF ความตองการของผูมีอํานาจในสังคม สงั คมก็เปFนไปตาม ความตองการของผูมีอาํ นาจท่ีสนับสนนุ ปOญญาชนกล.ุมนน้ั ๆ อย.ู สถาบันทางสงั คมต.างๆ ใชอํานาจและ ความรูเปFนเคร่ืองมอื ในการควบคมุ ผูคนในสังคม 41Friedrich Nietzsche, “The Madman, The Natural History of Morals, The Genealogy of Morals and The Will to Power”, From Modernism to Postmodernism : An Anthology, ed. By Lawrence E. Cahoone, 3rd ed., (UK: Blackwell Publishers Ltd, 1996), pp. 102-130. 42Walter Kaufman, Existentialism from Dostoevsky to Sartre, 8th ed., (USA : Meridian Books, Inc., 1958), pp. 287-311. 43ธเนศ วงศย, านนาวาและคณะ, “บรรณาธิการ อา. นตระกลุ ฟโู กต,”, ใน อ7านวพิ ากษ มแิ ชล ฟโู กต, รวบรวมโดย อนุสรณ, อณุ โณและคณะ, พิมพ,ครัง้ ท่ี 2, (กรงุ เทพมหานคร : สาํ นักพิมพศ, ยาม, 2559), หนา 17-19.

75 (4) ฌาค ลากอ็ ง (Jacques Lacan 1901 – 1981)44 ลากอ็ งเสนอว.า ภาษากําหนดความเปนF ไปของจิตใตสํานกึ อารมณ,ปรารถนาของเราตง้ั แต.ยัง เปFนทารก จิตไรสํานึกเกิดข้ึนเวลาใดก็ได ซึ่งไม.ใช.เร่ืองของเหตุผลแบบนวยุค ความคิดของบุคคลมี สว. นเช่ือมโยงกับสังคมท่ีผา. นการรับรูและเก็บไวในจติ ใตสํานกึ และระบายออกมาในรูปของภาษา โลก ของภาษาคือ โลกของสัญลักษณ, อํานาจ การครอบงํา ต้ังแต.ยังเปFนทารก ความหมายจึงไม.ใช.สิ่งท่ีจะ ทําความเขาใจไดดวยภาษา ตองผ.านสิ่งท่ีเรียกว.า “ตองการ” (Desire) ซ่ึงไม.มีความเสถียร เปลย่ี นแปลงไปตามการรับรู จิตไรสํานึกจึงเกดิ ขึ้นมาภายหลังไม.ไดเกิดมาพรอมกบั การเกิดอยา. งทเ่ี คย เชอ่ื กัน อย.างไรก็ตาม มายาคตทิ ี่ตองระวัง คอื อคตขิ องอัตตา อํานาจในการวนิ จิ ฉยั หรือแมกระทั่งผล การศกึ ษาที่ผดิ เพย้ี นอาจจะมผี ลทาํ ใหตัวตนและความจริงแตกต.างกนั (5) ฌาค แดรรดิ า (Jacques Derrida 1930 – 2004)45 แดร,ริดา เสนอความคิดว.า ความหมายของภาษามีลักษณะหลากเล่ือนได (Différance) ภาษาที่ถูกเรยี งรอยเปFนประโยค ขอความ ยอ. หนา และเรื่องราว ลวนมี “รหัสนัย” ของผใู ชภาษาทั้ง โดยเจตนาและไม.เจตนา จงึ ตองมกี ารวพิ ากษ, เพ่อื การรอื้ ถอนมายาคติ แลวสรางวาทกรรมชุดใหม.ขึ้น (6) ฌ็อง โบดรียารด (Jean Baudrillard 1929 – 2007)46 โบดรยี ารด, ช้ีวา. เทคโนโลยีก.อใหเกิดความสามารถในการผลิตซํ้าได ทําใหเกิด “สังคมเหนือ จริง” (Hyperreality Society) ซึ่งเต็มไปดวยส่ิงจําลอง (Simulacrum) เมื่อความแตกต.างและความ เปFนพหุนิยมทางวาทกรรมมีอยู. ทฤษฎีรวบยอดแบบเบ็ดเสร็จและทฤษฎีความเปFนสากลจึงไม.มีอย.าง แนน. อน (7) ฌอ็ ง ฟร็องซัวส ลีโอตารด (Jean Francios Lyotard 1924 – 1998)47 ลีโอตาร,ดเสนอแนวคิดทางญาณวิทยา ในประเด็นความชอบธรรมว.า “ความรู” เปFนเพียง “เร่ืองเล.าหลัก” (Grand Narrative) เท.านั้น องค,ความรูที่ถูกตองที่สุด คือ องค,วามรูแบบท่ีตอง ปรับปรุงเปลี่ยนแปลงอยเ.ู สมอ และตองใหความสาํ คัญกบั เร่อื งราวทถ่ี ูกภาษากดทับไวดวย 44สุรพงษ, โสธนะเสถยี ร, การแสวงหาความรแู\" บบหลงั สมยั ใหม,7 พมิ พ,ครง้ั ท่ี 3, (กรุงเทพมหานคร : โรง พิมพ,ระเบยี งทอง, 2556), หนา 327-330. 45ลกั ษณวัต ปาละรตั น,, ญาณวิทยา, พิมพ,ครง้ั ท่ี 3 (กรงุ เทพมหานคร : สาํ นกั พมิ พ,มหาวทิ ยาลัย รามคาํ แหง, 2556), หนา 183-188. 46Victor E. Taylor and Charles E. Winquist, Encyclopedia of Postmodernism, Log.cit, pp. 367-369. 47Jean Francois Lyotard, “Postmodern Condition: A report on Knowledge”, From Modernism to Postmodernism : An Anthology, ed. By Lawrence E. Cahoone, 3rd ed., (UK: Blackwell Publishers Ltd, 1996), pp. 141-513.

76 (8) โกลด เลวี-สเตราส (Claude Levi-Strauss 1908 – 2009)48 เลวี-สเตราส,เสนอว.า “เรื่องปรัมปรา” (Myth) และ “เรื่องเล.า” (Narrative) มีความหมาย ตรงกับความเปFนจริงอย.ูบาง แต.ใหใชวัฒนธรรมมาเปรียบเทียบเพื่อสรางความรูองค,รวม เพราะ ความคิดแบบปรัมปราถูกฝOงอยู.ในเหตุการณ,และประสบการณ,การแสวงหาความหมายในตัวเองอย.ู เสมอ ภาษาจึงไม.ไดเปFนเพียงปรากฏการณ,ทางสังคมเท.านั้น แต.ยังเปFนสว. นประกอบพ้ืนฐานของ ทุกสังคม และเปFนการแสดงการกระทําทางสังคมที่สมบูรณ,ของมนุษย, โดยที่การกระทําสามารถ เปล่ียนจากภาษาไปเปFนวัฒนธรรม ซึ่งสามารถวิเคราะห,เชิงวัฒนธรรมไดจากนิทานพื้นบาน เม่ือเวลา ผ.านไป ความหมายของความหมายจะถูกตีความออกไปอีกขั้นเพ่ือใหมีความหมายที่เปล่ียนไปขึ้นอย.ู กับทรรศนะของผเู ล.าที่ส่ือออกไป (9) จิลลส เดอลซู (Gilles Deleuze 1925 – 1995)49 เดอลูซเสนอว.า ส่ิงท่ีเราบ.งช้ีไดชัดเจน ลวนเกิดจากความแตกต.าง (All Identities Are Effects of Difference) จึงเกิดการนิเสธความเปFนอัตบุคคลที่เปFนแบบเดียวกัน เอกลักษณ,ท่ีกําหนด ตายตัว แต.สนบั สนนุ การกระจายตวั และหลากหลาย ก.อตัวข้ึนมาอีกคร้ังในฐานะที่เปนF แบบฉบบั ใหม. กรณีของ เดอลูซเปFนบทสรุปและบทยํ้าท่ีแสดงใหเห็นความเขมขนในการรื้อถอนมายาคติ ออกมา แลวนําไปสู.การเปลี่ยนแปลงทางความคิดของคนในสังคม ใหยอมรับความหลากหลายอย.าง เปนF ระบบมากข้ึน 3) ระยะรื้อสร#างใหม1 (Reconstructionist Period) คือ ช.วงเวลาของความเปFนหลังนว ยุคดวย “แนวคดิ พัฒนาสงั คมใหม.ดวยวิจารณญาณรอบมิติ” ปOจจุบัน คือ ระยะรื้อสรางของความคิดท่ีนําเสนอการมองสังคมเดิมที่มนุษย,อาศัยอย.ูดวย มุมมองใหม. น่ันหมายถึง แนวคิดทางปรัชญาท่ีพรอมจะโอบอุมทุกคนเขามาอยู.ในสังคมเดียวกัน โดย เคารพความแตกต.างของกันและกนั แต.ผูกโยงกันเอาไวดวยความเปนF หนง่ึ เดียว 48สุรพงษ, โสธนะเสถียร, การแสวงหาความร\"แู บบหลงั สมยั ใหม,7 อางแลว, หนา 337-340. 49ไชยรตั น, เจริญสนิ โอฬาร, “ชลี ส, เดอเลซิ กบั อํานาจของภาษา”, ใน สังคมศาสตรทางเลือก = Alternative Social Sciences, รวบรวมและจดั พิมพโ, ดย ธนศกั ดิ์ สายจาํ ปา, พิมพ,คร้งั ท่ี 1, (กรงุ เทพมหานคร : สาํ นกั พิมพว, ิภาษา, 2556), หนา 192.

77 (1) คลฟิ ฟอรด กตี ซ (Clifford Geertz 1926 – 2006)50 กตี ซ,ใหคาํ นิยามคําว.า “วฒั นธรรม” ว.า เปFนชุดของสัญญะท่ีกาํ หนดกรอบชวี ิต ส่ิงทดี่ ํารงอยู. คือ ศาสนาหลายรูปแบบ ดวยเหตุน้ี ความเช่ือถือและการปฏิบัติก็ย.อมหลากหลายไปดวย ดวยเหตุน้ี การมีจิตใจที่เปmดกวางพรอมในการเรียนรู และเขาใจวัฒนธรรมอ่ืนท่ตี .างกันเปนF ส่งิ จําเปนF (2) โดนลั ด เดวิดสัน (Donald Davidson 1917 – 2003)51 เดวิดสันช้ีแนะว.า ภาษามีลักษณะเปFน “องค,รวม” (Holistic) ประโยคประกอบขึ้นดวย ความหมายของคํา แต.ความหมายของคําก็ข้ึนอย.ูกับความสมบูรณ,ของประโยคดวยเช.นกนั ในลักษณะ ที่องิ กนั และความหมายยังมีความสัมพนั ธ,แบบแยกไม.ออกจากความเชอ่ื และความตองการของผูพูด (3) รชิ ารด รอรที (Richard Rorty 1931 – 2007)52 รอร,ที่เสนอว.า “วัฒนธรรมเชิงปฏิบัติ” (Pragmatic Culture) จําเปFนตองเนนแนวคิด “ธรรมชาตินิยม” (Naturalism) “เสรีภาพนิยม” (Liberalism) และ “ชาติพันธ,ุนิยม” (Ethnocentrism) ร.วมกนั (4) ฮลิ ารี พตุ นัม (Hilary Putnam 1926 – 2016)53 พตุ นัมเสนอแนวคิดว.า ความหมายของคําน้ันเกิดจากวัตถุท่ีคําน้ัน “อางถึง” (Refer to) ซึ่ง จัดหมวดหมู.โดย “การกําหนดแบบเคร.งครัด” (Rigid Designator) ในเร่ืองนั้นๆ ดังน้ัน คําจึงมี ความหมายทีแ่ ตกต.างหลากหลาย และถูกกาํ หนดทง้ั จากส่ิงท่ีอยูใ. นและนอกสมองของมนุษย, (5) ชมรมเวยี นนา (Vienna Circle 1924 – 1936)54 ชมรมเวียนนาไดปรับท.าทีมาเนน “การคิดเชิงวิเคราะห,” (Critical Thinking) ไดแก. “การ วิเคราะห,” (Analysis) “การวิจารณ,” (Appreciation) “การวิธาน” (Application) หรือเรียกว.า “การวิเคราะห,เชิงตรรกะ” (Logical Analysis) บทสรุปของแนวคิดระยะร้ือสราง เปFนการมองสังคมใหม.ดวยวิจารณญาณในการยอมรับ ความแตกต.างกัน ดวยแนวปฏิบัติของการยอมรับการประนีประนอม ดังท่ี ศ.กีรติ บุญเจือใหบท 50Institute of Advance Study, “Clifford Geertz: Work and Legacy”, 2020, <https://www.ias.edu/>, (10 December, 2020) 51Ernie Lepore and Kirik Ludwig, “Donald Davidson : Meaning, Truth, Language, and Reality”, March 2005, <https://www.researchgate.net/>, (20 November, 2020) 52Edward Grippe, “Richard Rorty”, (1995) <https://iep.utm.edu/rorty/>, (1 December, 2020) 53Yemima Ben-Menahem, “Hilary Putnam”, (27 July 2020) <https://www.britannica.com/biography/Hilary-Putnam> (02 December 2020) 54Thomas Uebel, “Vienna Circle”, (1 April 2020) <https://plato.stanford.edu/entries/vienna-circle/>, (1 December, 2020)

78 สรุปว.า การยอนอ.านท้ังหมด ไม.ปฏิเสธสิ่งใด (Reread All and Reject None) การเนนการพัฒนา คุณภาพชีวิต (Life Quality Development) การม.ุงความสุขแทตามความเปFนจริงดวยการมองว.า ความสขุ ท่แี ทจรงิ ขึ้นอยู.ความความเปFนจรงิ (Authentic Happiness according to Reality)55 3.4 แนวคดิ ปรัชญาหลังนวยุคท่มี อี ทิ ธิพลตอ1 ศาสตรสาขาอืน่ การหล.อหลอมตัวตนและประกอบข้ึนเปFนปรัชญาหลังนวยุคไดใชเวลาหลายรอยปK กว.าจะ ไดตัวตนท่ีแจ.มชัดเช.นนี้ แมว.าปรัชญาหลังนวยุคจะไดรับการยอมรับเปFนแนวคิดท่ีปรากฏขึ้นในวง วิชาการ ก็ยังไม.เปFนท่ีแน.ชัดอย.างแน.แทว.า ในปOจจุบันนี้ มีความเปFนศาสตร,ที่มีขอบเขตและสาระที่ ชัดเจนแลวสักเพียงใด อย.างไรก็ตาม พัฒนาการของปรัชญาหลังนวยุคไดมีมาโดยตลอดและไม.เคย หยุด ซ่ึงเปFนไปตามการเปลี่ยนแปลงเชิงบริบทท่ีมีมาตลอดเช.นกัน ในช.วงเวลาดังกล.าวทผ่ี .าน แนวคิด ปรชั ญาหลงั นวยคุ ก็ไดมีปฏิสงั สรรค,กับศาสตรส, าขาอนื่ มากมายหลายสาขา จึงเปนF ท่ีนา. ยินดีว.า ปรชั ญา หลังนวยุคมีโอกาสก.อรูปตัวตนทช่ี ัดเจนจนไดรับการยอมรบั ว.าเปFน “ปรัชญาหลังนวยุค” อยา. งเต็มตัว ในงานวิจัยน้ี ผูวิจัยพิจารณาเห็นว.า สามารถแบ.งศาสตร,วิชาการท่ีไดรับอิทธิพลทางความคิดจาก ปรชั ญาหลังนวยคุ 4 กลุม. ดังนี้ 3.4.1 ด#านแนวคดิ เชงิ ทฤษฎี (Theoretical Knowledge) “แนวคิดเชิงทฤษฎี” หมายถึง แนวคิดพื้นฐานที่จะนําไปศึกษาและอธิบายปรากฏการณ,ใน สังคมอันนําไปส.ูระเบียบการวิจัยทางสังคมศาสตร, ในกรณีนี้ ปรัชญาหลังนวยุคมีอิทธิพลสําคัญต.อ แนวคิดเชิงทฤษฎีเพื่อการวิจัยในประเด็นขอสงสัยต.อ “อํานาจ” (Authority) ในการสรางความรู ค.านิยม และบรรทัดฐานที่ถูกตอง โดยเฉพาะแนวทางในการพัฒนาความกาวหนาของสังคมใน หลากหลายดาน โดยอางอิงความรูดานวิทยาศาสตร,เปFนหลักสําคัญ เพราะปรัชญาหลังนวยุคมุ.ง ประเด็นไปท่ีการต้ังขอโตแยงกับปรชั ญานวยุคท่ียดึ ถือองค,ความรทู างดานวทิ ยาศาสตรอ, ันหมายถึงการ ใชเหตุผลแบบตรรกะท้ังนิรนัยและอปุ นัย “กลุ.มหลังโครงสรางนิยม” (Poststructuralism) ทที่ ําการ ตง้ั ขอสงสยั จงึ ไดมขี อวพิ ากษ,บนพ้ืนฐานของแนวคิด 3 ประการ ไดแก. 1) “เรอื่ งเลา1 หลัก” (Grand Narrative)56 ลโี อตาร,ด (Jean Francois Lyotard 1924 – 1989 ) ไดนาํ เสนอประเด็น “ความชอบธรรม ของศาสตร,ความรู” เขาใหทรรศนะว.า ส่ิงท่ีเรียกว.า ความรูถูกสรางข้ึนมาจากกลุ.มคนที่มีอํานาจใน สังคม และไดรับการยอมรับว.าเปFน “วิชาการท่ีมีเหตุผล” (Rational) และสุดทายก็กลายเปFน “เร่ือง เล.าหลกั ” (Grand Narrative) ในขณะเดียวกนั กล.ุมผมู ีอํานาจเหล.านกี้ ็ได “สิทธิในการเล.าซ้ํา” (Right of Repetition) บนพ้ืนฐานของการอางอิงคนควาอย.างถูกตอง “เร่ืองเล.าหลัก” ดังกล.าวจึงไดรับการ 55กีรติ บุญเจอื , “อรรถปรวิ รรต คเ7ู วรคู7กรรม ปรัชญาหลงั นวยุค”, อางแลว, หนา 26-27. 56สุรพงษ, โสธนะเสถยี ร, การแสวงหาความรแู\" บบหลังนวสมยั , อางแลว, หนา 383-393.

79 ยอมรับเปFนแบบและถูกนําไปศกึ ษาในสถาบันการศึกษาอย.างไม.มีความเคลือบแคลงสงสยั ใน “อํานาจ เชงิ การเมืองแฝง” (Political Power in Latency) ทม่ี ีมาดวย “เรื่องเลา. หลกั ” (Grand Narrative) ไดรับการยนื ยนั (Confirmation) และรับรอง รวมถึง นาํ เสนอดวยความสมเหตุผลทางวิชาการ (Presentation by Academic Rationality ) จนกลายเปFน เรื่องของ “เกมภาษาทางวิชาการ” (Academic Language Game) แต.ในอีกดานหนึ่ง ความรู หรือ “เร่ืองเล.าสามัญของคนธรรม” (Ordinary Narrative of Commoner) ท่ีมไิ ดนาํ เสนอในรปู แบบที่น.า เชื่อถือทางวิชาการก็จะไม.ไดรับการยอมรับในฐานะ “ความรู” (Knowledge) ท่ีอยู.ในสถานะ “เร่ือง เล.าหลกั ” (Grand Narrative) ดวยเหตุท่ีวิทยาการดานวทิ ยาศาสตร,ผลักดันใหความรูเปลี่ยนไปจากในอดีตมากมาย อย.าง ไม.เคยเปนF มาก.อน ท้ังความรแู ละอํานาจเสมือนเปFนคนละหนาของเหรียญเดียวกัน ดังน้ันความรจู ึงมา จากอํานาจ ผูเปFนเจาของขอมูลกลายเปนF ผูกําหนดความเคล่ือนไหวในการสรางองค,ความรู ความรูจึง เช่ือมโยงกับการเมืองอยา. งแยกไม.ออก ตลอดช.วงเวลาของปรชั ญานวยุค เมื่อสังคมมีพลวัตมาจนถึงปOจจุบัน ความรูจึงตกอยู.ในภาวะวิกฤต (Critical Condition) เพราะ “เรื่องเล.าหลัก” ไม.ไดรับการยกย.องในฐานะส่ิงพิเศษอีกต.อไป เหตุผลสําคัญ คือ ในปOจจุบัน มี ความรูมากมายเกิดข้ึนจากการศึกษาวิจัย จึงแสดงใหเห็นว.า ความรูไม.ไดมีเพียงหนึ่งเดียว แต.มี ลักษณะสัมพัทธ,กับเง่ือนไขเชิงบริบทอันหลากหลายรอบดาน (Knowledge in Contexuality) แนวคิดหลังนวยุคจึงเปFนปฏิเสธการบอกเล.าสังคมเชิงสาเหตุ-ผลกระทบ แต.อาศัยแนวทางการแยก ส.วนและพหุนิยม องค,ความรูเปลี่ยนไปเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงลักษณะของความผูกพันทางสังคม โดยเฉพาะสถาบันความรูของสังคม ความรูจึงไม.ไดเปFนสัจจะอีกต.อไป แต.ตองแกไขโดยการอภิปราย ความดวยความรูทอ่ี ยู.นอกเหนือเหตุผล (Paralogy) อันหมายถึงความรทู ต่ี .อตานการยึดมั่นในเหตุผลท่ี ตายตวั หลังนวยุคจึงเปFนการคนหาส่ิงท่ีไม.ถาวร องคค, วามรูตองมีการเปmดเผยและการอธิบายส่ิงท่ีไม.รู ดวยคําพูดไดอยา. งขดั แจง 2) “วาทกรรม” (Discourse)57 มเิ ชล ฟูโกลต, (Michel Foucault 1926 – 1984 ไดนําเสนอแนวคิดเก่ียวกับ “วาทกรรม” (Discourse) มาจากฐานความคดิ อนั หลากหลาย ท้ังแนวคิดของฮอบส,เปFนเรื่องการคุมครองรักษาชีวิต มนุษย, (Protectorship) ในฐานะเปcาหมายหลักขององค,อธิปOตย,ประสานกับแนวคิดอรรถประโยชน, (Utilities) ของเบนธัม เปFนการพัฒนาแนวคิดชีวอํานาจ (Biopower) โดยใหเหตุผลว.า อํานาจ อธิปไตยวางอยู.บนสิทธิในการพรากชีวิต และจัดการชีวิตต้ังแต.เกิดไปจนตาย แต.ที่แน. ๆ ชีวอํานาจ เช.นนี้ เปFนการคาํ นวณอรรถประโยชน,และสรางความหวาดกลัวเพื่อปกปcองชีวิตในเวลาเดียวกัน หาก 57ธเนศ วงศย, านนาวาและคณะ, “บรรณาธกิ าร อ.านตระกลุ ฟโู กต,”, ใน อ7านวพิ ากษ มิแชล ฟูโกต, รวบรวมโดย อนสุ รณ, อณุ โณและคณะ, อางแลว, หนา 16-18.

80 พจิ ารณาในแง.นี้ จะพบว.า มีการเช่ือมโยงประเด็นที่มี 3 องค,ประกอบ คือ (1) ภาษา (2) ความรู กับ (3) อํานาจ และฟูโกต,นาํ เสนอความหมายของคําวา. “วาทกรรม” เอาไว 3 ความหมาย กล.าวคือ ความหมายท่หี นง่ึ ใชหมายถึงขอความ (Statement) โดยทัว่ ไป ความหมายท่ีสอง ใชหมายถงึ กลุ.มขอความทใี่ ชเฉพาะในเร่ืองใดเร่ืองหน่งึ ความหมายที่สาม ใชหมายถงึ ปฏิบัตกิ ารของขอความจํานวนมาก การใช คําว.า “วาทกรรม” (Discourse) ของฟูโกลต,เนนประเด็นมาที่ การเชื่อมโยงกับ แนวคิดของทฤษฎีโครงสรางและหลังโครงสรางนิยม กล.าวคือ การมองภาษาเปFนระบบโครงสรางท่ีมี กฎเกณฑ,และขอจํากัดในตัวเอง “วาทกรรม”จึงมีบทบาทสําคัญในการก.อรูปทางความคิดใหแก.สิ่งที่ ถูกกล.าวถึงอย.างเปFนระบบ จึงส.งผลต.อการสรางกรอบความคิด แลวส.งผลมาซึ่งการจัดรูปแบบและ ระบบระเบยี บสังคมวัฒนธรรมของมนษุ ย, ดวยเหตุนี้ จึงกล.าวไดว.า “วาทกรรม” ถูกผลิตข้ึนในกรอบของสังคม ถูกควบคุมและถูก จํากัด ดวยการแยกบางส่ิงออกไป นอกจากนี้ ตัว “วาทกรรม” เอง ยังมีกฎส.วนตนภายในที่ทํางาน ควบคุมตัวเอง เช.น การแบ.งกลุ.ม การจัดระเบียบ และการเผยแพร. เปFนตน ในกระบวนการดังกล.าว “วาทกรรม” บางอย.างถูกเผยแพร. และบางอย.างก็ถูกทําใหเลือนลางไป กรณีเช.นนี้ “วาทกรรม” จึง สามารถเชอ่ื มโยงเขากับ “อาํ นาจ” (Power) และ “ความปรารถนา” (Desire) ดวย 3 แนวทาง ประการทห่ี นงึ่ คือ การจําแนกแยกออกโดยการหามพูดถึง ประการที่สอง คือ การจําแนกแยกออกโดยการไมย. อมรบั ประการท่ีสาม คอื การจําแนกแยกสง่ิ ผิดกับสง่ิ ถกู โดยเจตจํานงในการแสวงหาความจริง จะเห็นไดว.า “วาทกรรม” ใน 3 แนวทางขางตนไดเช่ือมโยงกับอํานาจ เพราะมีบทบาทใน การสรางกฎเกณฑ,ประเมินค.าความจริงและความถูกตอง ดวยเหตุน้ี จะเห็นไดว.า อํานาจเปFนตัวผลิต และรักษาความจริง ความจริงจึงไม.ใช.สิ่งท่ีมีอยู.จริง แต.ความจริงเปFนส่ิงที่ถูกสรางขึ้น และผูมีอํานาจ เหนือกว.าสามารถใชอภิสิทธ์ิในการกาํ หนดความจรงิ น้ี เพอื่ รักษาฐานอํานาจเดิมของผมู ีอํานาจอันถือ วา. เปFนความปรารถนาของผูใชอํานาจควบคมุ ผูทีดอยกว.า หากมองเช.นนี้จะพบว.า ความรูเปFนโฉมหนา อันแยบคายของอํานาจ และความพิเศษของอํานาจ คือ การทําใหไม.สามารถมองไดว.าน่ันเปFนเรื่อง ของอํานาจ แต.เปFนเรื่องของความรูและความจริงอันหลากหลาย เรียกว.า “การรวมศูนย,ขององค, อธปิ ตO ย,ทางความรู” (Centralization of Intellectual Sovereignty) การสรางอํานาจตามกระบวนการน้ีเรียกไดว.า “ปฏิบัติการของวาทกรรม” (Discourse in Practice) ท่ีมีอยู.ในสังคม หมายถึง การท่ีหนึ่งวาทกรรมปะทะกับวาทกรรมอ่ืน จากกระบวนการ ปะทะสังสรรค,เชิงวาทกรรมเช.นน้ี ทําใหวาทกรรมหน่ึงสรางตัวตนข้ึนมาและไดรับการยกย.องจาก สถาบันในสังคม (Institution) และมกี ารเผยแพร.ออกไปประหนึ่งเปนF การรับรองความถกู ตอง และใน เวลาเดียวกัน ก็มีการปฏเิ สธวาทกรรมอืน่ วา. ไม.ถูกตอง จะเห็นไดว.า มีวาทกรรมหนึ่งทีอ่ ยเ.ู หนือวาท

81 กรรมอื่น ๆ วาทกรรมท่ีเปFนรองจึงถูกข.ม ปmดบัง บิดเบือน และกําจัดออกไปจากการรับรูของสังคมใน ทายที่สุด ดวยเหตุนี้ วาทกรรมจงึ เปนF สงิ่ ที่ทรงอาํ นาจ (Discourse in Power) ไดนน่ั เอง ปรากฏการณ, เหล.านี้ไดมีขน้ึ ในทุกพื้นทข่ี องสงั คม ในทายท่ีสุด “วาทกรรมที่ครอบงํา” ((influential Discourse) จะ เปFนตัวกําหนด “มาตรฐาน” “บุคลิกภาพ” และ “พฤติกรรม” ของปOจเจกบุคคล ดังนั้น กลไกของ “ปฏิบัติการทางภาษา” (Language Practice) จึงมีบทบาทสําคัญที่อย.ูในสถานะครอบงําความคิด ของคนในสงั คม ฟูโกลต,จึงศึกษาวาทกรมบนพ้ืนฐานของการเขาใจกฎเกณฑ, ท่ีทําใหวาทกรรมปรากฏเปFน รูปธรรมอันรวมถึงเทคนิคท่ีเกี่ยวของทั้งปวงซึ่งเหนือขึ้นไปจากตําราและผูแต.ง เพื่อเผยสิ่งที่ซ.อนเรนท่ี วาทกรรมนั้นอางถึงเพื่อการสถาปนาสภาวะที่เหนือกว.า วาทกรรมในแบบของฟูโกลต,จึงแยกไม.ออก จากการศึกษาประเด็นของอํานาจ เพราะวาทกรรมคือพื้นท่ีที่อํานาจและความรูมาประสานกันอย.าง ลงตวั และสรางบทสรุปดงั กลา. ว 6 ประการดวยกัน กล.าว คือ (1) ควรสนใจอาํ นาจทีแ่ ผ.กระจายไปทุก แหง. ไม.เพียงแตอ. าํ นาจที่มีสถาบนั รองรบั (2) ควรสนใจการกระทาํ ของอาํ นาจ ไม.ใช.เหตทุ ีม่ าของอํานาจ (3) อํานาจเปFนสิ่งที่กระจัดกระจายไปทั่วตามความสัมพันธ,ของสังคม (4) ควรสนใจอํานาจที่กระจัด กระจาย (5) อํานาจมักสรางความรูข้ึนมารองรับ และ (6) อํานาจไมไ. ดมีแตด. านลบเทา. นน้ั ประวัติศาสตร,แบบสาแหรกจึงเปFนการพยามกอบกูสถานะความรูย.อยยิบมากมายท่ีถูก วิทยาศาสตรอ, ันถือกนั ว.าเปFนสัจจะอนั ถูกตองอย.างทสี่ ุดเบียดทบั เพือ่ การปดm บงั ซ.อนเรนเอาไว 3) “แนวคิดเร่ืองการรอ้ื ถอน” (Deconstruction)58 ส.วนฌาค แดร,ริดา (Jacque Derrida 1930 – 2004) ใหความสนใจปรัชญากับภาษา โดย เสนอแนวคิดสําคัญท่ี เรียกว.า “ทฤษฎีร้ือถอน” (Deconstruction) เขาแสดงการวิพากษ,แนวคิด และทฤษฎีท่ีนักทฤษฎีตะวันตกสรางข้ึน โดยเชื่อมั่นในความหมายท่ีแน.นอนม่ันคงและหนึ่งเดียว (Universal) เรียกว.า “วัจนศูนย,นิยม” (Logocentricism) คือ การเช่ือม่ันในความคิดและภาษาเชิง เหตุผลว.าเปFนสารัตถะที่จริงแทของสรรพส่ิง แต.แดร,ริดาคานว.า สารัตถะไม.ใช.ความแทจริง และไม. เคยมีสารัตถะใดท่ีอยู.นอกเหนือสัญญะ และระบบของมัน “ระบบของรูปสัญญะ” (System of Signifiers) คือ สิ่งท่ีสรางความหมาย จึงไม.มีสัญญะใดที่ครอบครองความหมายอยู.โดยเฉพาะอย.าง แน.นอน การรื้อถอนจึงเปFนการวิพากษ,ความรูแบบถอนราก บนพ้ืนฐานของการถอนความรูเก.าและ อนุญาตใหความรูอ่ืน ๆ ท่ีไดถูกกดทับเอาไวซึ่งมีมากมายหลากหลายเขาไปแทนท่ีความหมายเดิม ลักษณะการปลดปล.อยเช.นนี้ถือเปFนการปลดปล.อยถึง 2 ดาน กล.าวคือ ทั้งทางดาน (1) ความคิดท่ี ครอบงํา และ (2) อํานาจที่เหนือกว.า อันนํามาซ่ึง ความเคารพ (Respect) ในส่ิงอื่น (The Other) หรือ ความเปนF อ่นื (The Otherness) 58ลักษณวตั ปาละรตั น,, ญาณวทิ ยา, อางแลว, หนา 182-188.

82 กลวิธีรื้อถอนตามแนวคิดของแดริดามี 2 ข้ันตอน ประกอบดวย (1) การอ.านตัวบทอย.าง ละเอียด และ (2) แสดงใหเห็น “การปฏิทรรศน,” (Paradox) ของความคิดที่ประกอบสรางขึ้นเปFนตัว บทน้ัน ๆ ประเด็นแรกท่ีตองทําความเขาใจก็คือ เมื่อการร้ือถอนเปFนไปแบบถอนรากจึงจะเห็นน่ัน หมายความว.าสารัตถะ อันถูกอางว.าเปFนความจริงนั้นมีการกดทับเอาไวอย.างลึกมากจนแทบไม. สามารถสังเกตเห็นไดเลย และประเด็นต.อมา คือ ความเปFนปฏิทรรศน,เปFนผลจากแนวคิดในการ กําหนดความหมายข้ึนจาก “โครงสรางแบบคู.ตรงขาม” (Binary Opposition) และความเชื่อ ว.าสัญญะแทนสารัตถะอยา. งใดอย.างหนง่ึ โดยตัวของมันเองโดยไม.ตระหนกั ถงึ ความสัมพันธภ, ายในโครง สรางของระบบสัญญะท่ีเปFนส.วนสําคัญในการสรางความหมาย ดังนั้น การลบเลอื น การจัดลําดับข้ัน และความรุนแรงท่ีเกิดการปฏิทรรศน,กัน จึงเปFนข้ันของการปฏิบัติการร้ือถอนเพ่ือเผยใหเห็นคุณค.าที่ แทจริงเฉพาะตนของสิ่งตรงขามน้ัน ความจริงที่ไดรับจึงไม.ใช.สารัตถะท่ีบริสุทธ์ิอย.างแทจริง ภาษาจึง เปFนเพียงแค.เคร่ืองมือท่ีถูกใชเพื่อบอกเร่ืองราวอันเปFนระบบปmดที่ไม.ไดอิงกับระบบภายนอก และเปFน มิติทางวัฒนธรรมท่ีหน.วยของสัญญะในระบบภาษาจึงไม.คงที่ มีไดแต.เพียงความลื่นไหนหาความ ตายตวั ไมไ. ด ภาษาท่อี ยู.ภายใตกรอบวฒั นธรรมทแี่ ตกต.างจึงเปFนการแสดงความหมายที่แตกต.างกันไป จากแนวคิดของนักทฤษฎี 3 คน ขางตน สามารถนํามาสรุปไดเปFนประเด็นที่น.าสนใจได 3 ประเดน็ กลา. วคือ (1) แนวคิดของฟูโกลต,ในประเด็นของ “วาทกรรม” (Discourse) ทําใหเกิดพื้นฐานของ ความคิดที่ว.า ไม.ไดมีวาทกรรมใดที่ถูกตองที่สุดจนถือว.าเปFนมาตรฐานสากล แต.มีปฏิสัมพันธ,กับวาท กรรมอ่ืน ๆ ในหลากมติ ิ ทง้ั แปรเปลี่ยน โตตอบ ขดั แยง และตอ. รองไดดวย (2) แนวคิดของลีโอตาร,ต ในประเด็นของ “การนําเสนอภาพแทน” (Representation) แนวคิดพน้ื ฐานน้ีเปFนการนําเสนอใหตระหนักว.า “ความจรงิ ” (Reality) ไม.สามารถถูกสง. ผ.านส่ือกลาง ได เพราะไม.ว.าจะอย.างไร “ความจริง” (Reality) ก็จําตองถูกปรับแต.งอย.างแน.นอน โดยเฉพาะอย.าง ความจริงท่ีตองผ.านโครงสรางของภาษาท่ีกําหนดเอาไวแลว และไม.เพียงเท.าน้ี “มิติแห.งกาลเวลา” (Time Dimension) และ “มิติแห.งพ้ืนท่ี” (Space Dimension) ท่ีก็มีส.วนแปรความหมายของความ จรงิ ไดดวย จึงสรปุ ไดว.า ความจริงจึงไม.สามารถยอมรบั ไดวา. จริงแทไดอยา. งแนน. อน (3) แนวคิดของแดร,ริดา ในประเด็นของ “การรื้อถอน” (Deconstruction) ทําใหเกิดการ ยอมรับความหลากหลาย (Diversity) เพราะส่ิงที่เคยถูกจัดไวชายขอบ (The Marginalized) หรือถูก มองขามแมว.าจะมีอย.ู (The Present Absence) สามารถกลายมามีพื้นที่ในสังคมไดเทียบเท.ากันกับ สงิ่ ทเี่ คยมองว.ามีความสําคญั เขิงศาสตร, ทุกคนจึงสามารถสรางคณุ ค.าใหเกิดขึ้นตามอัตลักษณ,แหง. ตน ได (Identity) ไดเทา. เทยี มกนั อนั สอื่ ถงึ วา. ทุกคน สามารถเปนF ท่มี าของความจริง

83 3.4.2 ดา# นสงั คมวัฒนธรรม (Cultural Perspective) มนษุ ย,ร.วมสมยั ใหการยอมรับวิทยาศาสตร,ในฐานะเครื่องมอื ท่ีถกู ตอง และมีความเปFนสากล ดวยเหตุนี้ สามารถนํามาเปFนเคร่ืองมือในการพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคมโดยมีเปcาหมายคือการสราง สังคมที่มนุษย,มีความสมบูรณ,แบบและเต็มไปดวยความสุขสบาย ซ่ึงเห็นไดหลังจากการยุติของ สงครามโลกคร้ังท่ีสอง วิทยาศาสตร,ไดเปลี่ยนสังคมแทบทุกมิติ เรียกไดว.า “ญาณวิทยาศาสตร,” (Scientific Epistemology) และไดมีผลกระทบต.อ “โลกทัศน,” และ “ชีวิทัศน,” ของมนุษย,และ บริบทสงั คม หลายประเด็น59 ดงั นี้ 1) ประดิษฐกรรมครอบงาํ ชีวติ การคนพบทางวิทยาศาสตร,และเทคโนโลยีดังกล.าว ทําใหมนุษย,ไดใชประโยชน,จาก สิ่งประดิษฐ,หลากหลายดาน เช.น ดานคมนาคม ดานการผลิตแบบอุตสาหกรรม ดานการแพทย,และ การสาธารณสขุ ดานเทคโนโลยีการสื่อสารและการโทรคมนาคม ดานเศรษฐกิจ เปFนตน และประดิษฐ กรรมทงั้ หลายจากความเจริญเหล.านไ้ี ดกลายมาเปนF สง่ิ ที่ “ครอบงํา” (Obsession) มนุษย,ในสังคม การครอบงาํ ดังกล.าวขางตนเกดิ ข้ึนจากการที่ส่งิ ประดษิ ฐ,ยคุ ใหม. ไดช.วยอาํ นวยความสะดวก ใหกับมนุษย,ในแทบจะทุกมิติของชีวิต ดวยการลดระยะเวลาในการกระทําบางอย.างลง และลด แรงงานในการกระทําลงไปกว.าเดิมมาก ทําใหมนุษย,มีความชาชินกับความสะดวกสบาย ประหนึ่งลืม ความลําบากตรากตราํ ของคนสมัยก.อนหนาท่ีกว.าจะไดบางอยา. งมากในชวี ิต กลบั กลายทาํ ใหมนุษย,ไม. มีความอดทน และมีนิสัยของการไดบางอย.างมาในชีวิตดวยทางลัดอันกลายเปFนพฤติกรรมที่ทําให มนุษย,ไม.มีความอดทนในการกระทําใดใด และกลายเปFนสังคมที่มีแต.สมาชิกท่ีใจรอนพรอมจะทําลาย ผูอ่ืน และสิ่งรอบขางได เม่ือไม.ไดในเวลาที่ตองการ จะพบว.า ความเมตตา กรุณา และความอดทนที่ มนุษย,เคยมีใหกัน กเ็ หอื ดหายไป กลายเปFนสังคมทท่ี ุกคนตองการบางส่ิงบางอยา. งมาครอบครองอย.าง รวดเร็ว แบบไม.ถอยทีถอยอาศัยเลยแมแต.นอย แมว.าจะไดมาดวยความไม.ถูกตองก็ตาม ประดิษฐ กรรมครอบงําชวี ิตไดชว. ยเปลยี่ นพฤติกรรมของมนษุ ย,ในสังคมใหฝOงมากในทางลบมากข้นึ 2) การบริโภคเชงิ ภาพลกั ษณ “ความกระชับของมิติกาลและสถานท่ี” (Time-Space Compression) ส.งผลใหระบบ เศรษฐกิจแบบทุนนิยมสามารถขยายตัวอย.างรวดเร็วและไปไดทั่วโลก ซ่ึงเรียกว.า “ทุนนิยมยุคหลัง” (Late Capitalism) คือ การดํานินธุรกิจในระดับข ามชาติดวยการระดมทุนจํานวนมาก แต. ปรากฏการณ,สําคัญในเชิงวัฒนธรรมท่ีเกิดข้ึนจาก “การผลิตแบบอุตสาหกรรม” (Industrial Productivity) เช.นนี้ คือ “การบริโภคเชิงภาพลักษณ,” (Consumption of Image) มากกว.า “การ บรโิ ภคเชงิ จาํ เปนF ” (Consumption of Necessity) แนวทางการสรางกลยุทธ,ตลาดจึงเปลี่ยนไปทกี่ าร 59เสาวณติ จุลวงศ,, “วรรณกรรมไทยในกระแสหลงั สมยั ใหม. (1)”, วารสารสงขลานครนิ ทร ฉบับ สงั คมศาสตรและมนษุ ยศาสตร มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร, ปKท่ี 19 ฉบับที่ 4 (ตุลาคม-ธันวาคม 2556) : 6-10.