สื่อการสอนหลักการทำงานของเครื่องยนต์

วิชา งานเครื่องยนต์เล็ก รองศาสตราจารย์ อาพล ซื่อตรง อาจารย์ชาญชัย ทองประสิทธิ์



ค ว า ม รู้ คื อ อา น า จ สำนกั พมิ พศ์ นู ยส์ ง่ เสรมิ วิชำกำร PowerPoint โดย อาจารย์จิต สุภาไชยกจิ

งานเครื่องยนต์เล็ก หนังสือหน้า หมายเลข 1/1 1/4 หน่วยท่ี 1 หลักการทางาน เครื่องยนต์เบนซิน 4 และ 2 จังหวะ

หลักการทางานเครื่องยนต์เบนซิน 2 และ 4 จังหวะ หนังสือหน้า หมายเลข 1/2 1/5 ผลการเรียนรู้ทคี่ าดหวัง 1. อธิบายหลกั การทางานเครื่องยนต์เบนซิน 4 จงั หวะได้ 2. อธิบายหลกั การทางานเคร่ืองยนต์เบนซิน 2 จงั หวะได้ 3. อธิบายส่วนประกอบเครื่องยนต์เบนซิน 2 และ 4 จงั หวะได้ 4. เพอื่ ให้มกี จิ นิสัยที่ดใี นการทางานด้วยความเป็ นระเบยี บ สะอาด ประณตี ความปลอดภยั และรักษาสภาพแวดล้อม

เคร่ืองยนต์เบนซินเล็ก หนังสือหน้า หมายเลข 2/1 1/6

ข้อดีเครื่องยนต์เบนซินเล็ก หนังสือหน้า หมายเลข 2/2 1/7  ขนาดกะทดั รัด ดดั แปลงใช้เป็ นเครื่องทุ่นแรงได้ สารพดั ประโยชน์  เคร่ืองเดนิ เงยี บและส่ันสะเทอื นน้อย  นา้ หนักประมาณ 15-20 กโิ ลกรัม  ประหยดั นา้ มนั เบนซิน  ซ่อมง่าย ชิ้นส่วนน้อย ราคาถูก  ต้องการการบารุงรักษาน้อย  ใช้ได้ท้งั งานท่ตี ้องการความเร็วรอบคงทแ่ี ละ ทตี่ ้องการความเร็วไม่คงท่ี

ลาดับการทางานเคร่ืองยนต์ดีเซล 4 จังหวะ หนังสือหน้า หมายเลข 3 1/8 จงั หวะดูดไอดี จงั หวะอดั จงั หวะงาน จงั หวะคาย

ลักษณะห้องเผาไหมเ้ ครื่องยนต์เบนซิน หนังสือหน้า หมายเลข 4/1 1/9 1. ลนิ้ อยู่ทฝี่ าสูบ (OHV) 2. ลนิ้ อยู่ข้างเสื้อสูบ (SV) ฝาสูบ ฝาครอบลนิ้ ห้องเผาไหม้ สกูรบะบอก กระเดอื่ ง ฝาสูบ ลนิ้ ลนิ้ ห้องเผาไหม้ กระบอก ก้านกระทุ้ง สูบ ลกู กระท้งุ เฟื องเพลา ลูกกระทุ้ง ลกู เบีย้ ว ข้อเหวยี่ ง ลกู เบยี้ ว

จังหวะดดู เคร่ืองยนต์เบนซิน หนังสือหน้า หมายเลข 4/2 1/10 เครื่องยนต์ 4 จังหวะ (Four-cycle Engine) จังหวะดูด (Intake Stroke)

จังหวะอัดเครื่องยนต์เบนซิน หนังสือหน้า หมายเลข 4/3 1/11 จงั หวะอดั (Compression Stroke)

จังหวะงานเครื่องยนต์เบนซิน หนังสือหน้า หมายเลข 4/4 1/12 จงั หวะงาน (Power Stroke)

ตัวถ่วงดลุ ข้อเหว่ียง หนังสือหน้า หมายเลข 5/1 1/13 แรงเฉื่อยที่ ศูนย์ตายบน แรงเฉื่อยท่ี ศูนย์ตายล่าง

วิธีลดแรงส่ันสะเทือนด้วยต้มุ เหวี่ยง หนังสือหน้า หมายเลข 5/2 1/14 แรงเฉ่ือย แรงเฉื่อย แรงเหวยี่ งหนีศูนย์กลาง แรงเหวย่ี งหนีศูนย์กลาง ของข้อเหวย่ี ง ของข้อเหวยี่ ง แรงเหวย่ี งหนี ศูนย์กลางของข้อเหวยี่ ง

การทางานของตัวถ่วงดุลข้อเหว่ียง หนังสือหน้า หมายเลข 6 1/15 มุมเพลาข้อเหวย่ี ง 90o ลูกสูบตามรูปบนมีแรงเฉื่อยเท่ากบั 0 แรง เฉ่ือยทางแนวนอน 50% ถ่วงแรงเฉื่อยใน ด้านกลบั กนั 50% จะเกดิ ภาวะสมดุล ทาให้แรงเฉ่ือยท้ังหมดเท่ากบั 0

แบบล้ินอยู่ข้างกระบอกสบู หนังสือหน้า หมายเลข 7/1 1/16 ลนิ้ ไอดปี ิ ด ลนิ้ ไอเสียเปิ ด เพลาลกู เบีย้ ว ลูกเบีย้ ว เฟื องไทมงิ่ (Timing Gears) เพลาข้อเหวย่ี ง

แบบล้ินอยู่ท่ีฝาสบู หนังสือหน้า หมายเลข 7/2 1/17 สปริงลนิ้ สกรูต้งั ลนิ้ กระเด่อื งกดลนิ้ ช่องอากาศ ลนิ้ กระเดอื่ ง กระท้งุ ก้าน ตัวลนิ้ หัวเทยี น (Valve) ก้านกระท้งุ (Push Rod) ลูกสูบ แหวนลูกสูบ ลูกเบีย้ ว ลูกกระทุ้งลนิ้ (Cam Follower) ล้อช่วยแรง โซ่ เพลาราวลนิ้ (Camshaft) ก้านสูบ เพลาข้อเหวย่ี ง เฟื องโซ่

ตาแหน่งล้ินเครื่องยนต์ หนังสือหน้า หมายเลข 7/3 1/18 1. แบบอยู่ข้างกระบอกสูบด้านเดยี ว (L-HEAD) HEAD) 2. แบบอยู่ข้างกระบอกสูบ 2 ด้าน (T- 3. แบบคู่ขนาน (I-HEAD) 4. แบบทามุมต่อกนั (H-HEAD) ตาแหน่งลนิ้ เคร่ืองยนต์ (VALVE ARRANGEMENTS)

ส่วนประกอบกลไกลดกาลังอัด หนังสือหน้า หมายเลข 7/4 1/19 1. ตาแหน่งยกลูกกระทุ้งลนิ้ ไอเสีย 2. ภาพตัดด้านข้าง ก้าน ถูกยกขนึ้ ทศิ ทางหมุน แผ่นนา้ หนักถ่วง ทศิ ทางหมุน ลูกเบีย้ วลด กระทุ้งลนิ้ กาลงั อดั ลูกเบยี้ วลด กาลงั อดั สปริงแผ่นนา้ หนักถ่วง ลกู กระทุ้งลนิ้ ลกู เบยี้ วลด สปริงแผ่น กาลงั อดั นา้ หนักถ่วง แผ่นนา้ หนักถ่วง

การทางานกลไกลดกาลังอัด หนังสือหน้า หมายเลข 7/5 1/20 1. ตาแหน่งสตาร์ตเครื่องยนต์ 1. ตาแหน่งเคร่ืองยนต์ทางาน (Engine at Start) (Engine in Operation)

การทางานของเคร่ืองยนต์ 2 จังหวะ หนังสือหน้า หมายเลข 8 1/21 หัวเทียน ลูกสูบขนึ้ ลูกสูบลง คายไอเสีย ห้องเผาไหม้ ช่องไอดี ช่องไอเสีย TDC BDC ช่องบรรจุ ห้องเพลาข้อเหวย่ี ง การทางาน จงั หวะท่ี 1 จังหวะที่ 2 ช่วงเกยจังหวะท่ี 2 ไป 1 อดั ไอดี ส่งกาลงั คายและขบั ไล่ไอเสียเป็ นช่วงบรรจุไอดี เหนือลูกสูบ ดูดไอดี เพม่ิ ความดนั ไอดี อดั ไอดเี ข้าบรรจุใน ใต้ลูกสูบ

เครื่องยนต์ 2 จังหวะแบบใช้ล้ินแผน่ หนังสือหน้า หมายเลข 9 1/22 ช่องไอเสีย คายไอเสีย ลนิ้ แผ่น ลนิ้ เปิ ด ลนิ้ ปิ ด ลนิ้ ปิ ด ลนิ้ ปิ ด ลนิ้ เปิ ด

เครื่องยนต์ 2 จังหวะใช้เพาเวอร์รีดวาล์ว หนังสือหน้า หมายเลข 10 1/23 คาร์บูเรเตอร์ ห้องพกั ไอดี คาร์บูเรเตอร์ ห้องพกั ไอดี หวั เทยี น หัวเทยี น ลนิ้ แผ่นปิ ด เสื้อสูบ ก้านสูบ เสื้อสูบ ห้องเพลาข้อเหวยี่ งเกดิ สุญญากาศ ลนิ้ แผ่นปิ ด

เปรียบเทียบเคร่ืองยนต์ 2 และ 4 จังหวะ หนังสือหน้า หมายเลข 11 1/24 ข้อดี ข้อเสีย 1. โครงสร้างง่าย ไม่มรี ะบบลนิ้ ทย่ี ุ่งยากสลบั 1. สิ้นเปลอื งนา้ มนั เบนซินและนา้ มนั เคร่ือง ซับซ้อน มากกว่าเคร่ืองยนต์ 4 จงั หวะ 2. ได้เปรียบด้านกาลงั ต่อนา้ หนักของเคร่ืองยนต์ 2. ส่วนประกอบเคร่ืองยนต์รับภาระทาง คอื นา้ หนักน้อย ความร้อนสูง เพราะมกี ารเผาไหม้ทุกรอบ 3. มชี ิ้นส่วนเคลอ่ื นไหวน้อย จึงประหยดั ท้งั ค่า 3. ส่วนประกอบเคร่ืองยนต์ต้องรับภาระทาง ซ่อมและค่าบารุงรักษา กลสูง เพราะเคร่ืองยนต์ทางานทุกรอบ 4. เคร่ืองยนต์ส่งกาลงั ได้เรียบกว่า เพราะ 4. เครื่องยนต์ระบายความร้อนออกยาก เพราะ เคร่ืองยนต์ทางานทุกรอบทเ่ี พลาข้อเหวยี่ ง มเี วลาจากดั ทางานทุกรอบ หมุน 5. ทอร์กหรือแรงบดิ สู้เคร่ืองยนต์ 4 จังหวะ 5. ออกแบบให้เป็ นเคร่ืองยนต์อเนกประสงค์ได้ดี ไม่ได้ เพราะตดิ ต้งั ใช้งานได้ท้งั แนวนอนและแนวดง่ิ 6. ไอเสียมมี ลพษิ ท้งั แก๊สพษิ และควนั เป็ น อนั ตรายต่อส่ิงแวดล้อม

ส่วนประกอบเคร่ืองยนต์เบนซิน 2 และ 4 จังหวะ หนังสือหน้า หมายเลข 12 1/25 ส่วนประกอบเคร่ืองยนต์เบนซิน 2 จังหวะ ส่วนประกอบเครื่องยนต์เบนซิน 4 จงั หวะ 1 ห้องเพลาข้อเหวย่ี ง ห้องเพลาข้อเหวยี่ ง 1200o ซ. บรรจุไอดี บรรจุนา้ มนั เคร่ือง นา้ มนั เคร่ือง ผสมเบนซิน 120o ซ. 70o ซ. 2 หัวลูกสูบนูนให้ หัวลูกสูบแบน ไอดขี บั ไล่ไอเสีย

ส่วนประกอบเคร่ืองยนต์เบนซิน 2 และ 4 จังหวะ หนังสือหน้า หมายเลข 13/1 1/26 ส่วนประกอบเคร่ืองยนต์เบนซิน 2 จงั หวะ ส่วนประกอบเครื่องยนต์เบนซิน 4 จังหวะ ร่องแหวนลูกสูบไม่มเี ดอื ยยนั 3 ร่องแหวนลูกสูบมเี ดอื ยยนั เดอื ยยนั กนั แหวนลกู สูบหมุน แหวนลูกสูบ ลูกสูบ สลกั ลูกสูบ 4 สลกั ลูกสูบไม่กลวงตลอด สลกั ก้านสูบกลวงตลอด

ส่วนประกอบเครื่องยนต์เบนซิน 2 และ 4 จังหวะ หนังสือหน้า หมายเลข 13/2 1/27 ส่วนประกอบเครื่องยนต์เบนซิน 2 จังหวะ ส่วนประกอบเคร่ืองยนต์เบนซิน 4 จังหวะ 5 เพลาข้อเหวย่ี งถอดแยกชิ้นทข่ี ้อก้านได้ เพลาข้อเหวย่ี งตีอดั ขนึ้ รูปเป็ นชิ้นเดยี วตลอด สกรู ฟันอดั ข้อก้าน นอต ปี กสมดุล

กิจกรรมท่ี 1 หนังสือหน้า หมายเลข 14/1 1/28 จงเติมคาลงในตารางแสดงการทางานของเคร่ืองยนต์เบนซิน 4 จงั หวะ พร้อมระบายสีห้องเผาไหม้ ให้แตกต่างกนั 1 การทางาน จงั หวะดูด ถึงจังหวะงาน ตาแหน่งลูกสูบ ช่วงทางาน

กิจกรรมท่ี 1 หนังสือหน้า หมายเลข 14/2 1/29 2 การทางาน จงั หวะงาน ถงึ จงั หวะคาย ตาแหน่งลูกสูบ ช่วงทางาน

แบบฝึ กกิจกรรมที่ 1 หนังสือหน้า หมายเลข 15 1/30 ตอนท่ี 1 จงเตมิ ข้อความหลกั การทางานเคร่ืองยนต์เบนซิน 2 จงั หวะ ใช้ลนิ้ ลูกสูบในตารางใต้รูป หัวเทยี น หัวเทยี น หวั เทยี น หัวเทยี น ช่องไอเสีย ช่องบรรจุ ช่องว่าง ช่องไอดี จงั หวะ ท่ี 1 บรรจุและอดั ท่ี 2 งานและคาย 1 การทางานด้านเหนือลูกสูบ ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... 2 การทางานด้านใต้ลูกสูบ ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ...................................

แบบฝึ กกิจกรรมที่ 1 หนังสือหน้า หมายเลข 16/1 1/31 ตอนที่ 2 จงทาเคร่ืองหมายถูก ( ) ลงหน้าข้อความทถ่ี ูกต้องทสี่ ุด 1. เคร่ืองยนต์เบนซินเลก็ มขี นาดเท่าใด 4. เคร่ืองยนต์เบนซินเลก็ ดูดอะไรจงั หวะดูด ก. ขนาด 1-3 แรงม้า ก. ดูดอากาศ ข. ดูดเบนซิน ข. ขนาด 3-10 แรงม้า ค. ดูดไอดี ง. ถูกทุกข้อ ค. ขนาด 10-15 แรงม้า ง. ขนาด 15-20 แรงม้า 5. เคร่ืองยนต์ 4 จงั หวะลาดบั อย่างไร ก. ดูด - อดั - คาย - งาน 2. เคร่ืองยนต์เบนซินเลก็ มโี ครงสร้างอย่างไร ข. อดั - ดูด - คาย - งาน ก. ขนาดเลก็ ค. คาย - งาน - อดั - ดูด ข. ขนาดใหญ่ ง. ดูด - อดั - งาน - คาย ค. ขนาดเหมอื นเคร่ืองยนต์รถยนต์ ง. ไม่เหมือนเครื่องยนต์รถยนต์ 6. เครื่องยนต์ 2 จังหวะ ได้งานอย่างไร ก. ได้งานทุกรอบเพลาข้อเหวยี่ ง 3. เคร่ืองยนต์เบนซินเลก็ ใช้สาหรับอะไร ข. ได้งานทุก 2 รอบเพลาข้อเหวย่ี ง ก. ความเร็วรอบคงท่ี ค. ได้งานทุก 3 รอบเพลาข้อเหวย่ี ง ข. ความเร็วรอบเปลยี่ นแปลง ง. ได้งานทุก 4 รอบเพลาข้อเหวย่ี ง ค. ความเร็วรอบสูง ง. ถูกทุกข้อ

แบบฝึ กกิจกรรมที่ 1 หนังสือหน้า หมายเลข 16/2 1/32 7. เครื่องยนต์ 2 จังหวะใช้อะไรเป็ นลนิ้ ไอดไี อเสีย 9. ห้องเพลาข้อเหวยี่ งเป็ นห้องอย่างไร ก. ใช้ลูกลอย ก. ห้องบรรจุเพลาข้อเหวยี่ ง ข. ห้องบรรจุก้านสูบ ข. ใช้กระบอกสูบ ค. ห้องบรรจุไอดี ค. ใช้ลนิ้ แผ่น ง. ห้องบรรจุไอเสีย ง. ใช้เพลาข้อเหวยี่ ง 10. เพราะเหตุใดเพลาข้อเหวย่ี งเคร่ืองยนต์ 8. ลูกสูบเครื่องยนต์ 2 จงั หวะทาหน้าทอี่ ะไร เบนซิน 2 จังหวะ จึงถอดแยกได้ ก. สะดวกในการบริการ ก. อดั อากาศ ข. สะดวกในการเปลย่ี นเพลา ข. ดูดอากาศ ค. สะดวกในการประกอบเครื่อง ค. บรรจุไอดแี ละขบั ไล่ไอเสีย ง. สะดวกในการประกอบลูกปื น ง. ขบั ไล่ไอเสียและระบายความร้อน

แบบฝึ กกิจกรรมท่ี 1 หนังสือหน้า หมายเลข 16/3 1/33 ตอนที่ 3 จงตอบคาถามต่อไปนีใ้ ห้ได้ใจความสมบูรณ์ 1. วฏั จกั รเคร่ืองยนต์เบนซิน 4 จังหวะ ทางานอย่างไร 2. วฏั จกั รเคร่ืองยนต์เบนซิน 2 จงั หวะ ทางานอย่างไร 3. เพราะเหตุใดเครื่องยนต์เบนซิน 4 จงั หวะ จงึ ออกแบบเป็ นแบบลนิ้ อยู่ทฝี่ าสูบ 4. เพราะเหตุใดเครื่องยนต์เบนซิน 2 จังหวะ จึงลดการบารุงรักษาได้มาก 5. จงเขยี นการทางานเคร่ืองยนต์เบนซิน 4 จังหวะ เป็ น 4 รูป ๆ ละจังหวะ

หลักการทางาน เคร่ืองยนต์เบนซิน 4 และ 2 จังหวะ