comon psychology

ບາງທ່ ານ ເວາົ້ ວ່ າ ການປັບຕວົ (Adjustment) ແມ່ ນ ຄວາມພະຍາຍາມຂອງບຸກຄນົ ໃນການທ່ ຫີ າ ວທິ ີລດົ ສະພາວະຄວາມຕງຶ ຄຽດທາງອາລມົ ເຊ່ ງິ ເກດີ ຈາກຄວາມບ່ ສມົ ປາດຖະໜາໃນສ່ ງິ ທ່ ີຕນົ ຫສງັ ຄມົ ຄາດ ຫວງັ ຫ ການຫາຫນົ ທາງຕອບສະໜອງຄວາມຕອ້ ງການຂອງມະນຸດເພ່ ອກາຈດັ ຄວາມຂດັ ຂອ້ ງໃຈທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ກບັ ບຸກຄນົ . ລກັ ສະນາ ສລີ ວິ ນັ ເວາົ້ ວ່ າ ການປັບຕວົ ຄ ການທ່ ບີ ຸກຄນົ ສາມາດສາ້ ງຫ ເຝິກຝົນ ພດຶ ຕກິ າໃຫເ້ ຂາົ້ ກບັ ແບບແຜນຂອງສງັ ຄມົ ຫ ສ່ ງິ ແວດລອ້ ມທ່ ປີ ່ ຽນແປງໃຫສ້ າມາດບນັ ລຸຈດຸ ມ່ ຸງໝາຍທ່ ຕີ ອ້ ງການເຮດັ ໃຫມ້ ຊີ ີວດິ ຢ່ ູ ຢ່ າງປົກະຕສິ ຸກທງັ ກາຍ ແລະໃຈບ່ ເກດີ ຜນົ ເສຍຕ່ ຕນົ ເອງ ແລະ ຜູອ້ ່ ນ. ສະຫຸບແລວ້ : ການປັບຕວົ ໝາຍເຖງິ ການທ່ ບີ ຸກຄນົ ສາມາດຫາຫນົ ທາງໃນການຕອບສະໜອງຄວາມ ຕອ້ ງການເພ່ ອກາຈດັ ຄວາມຄບັ ຂອ້ ງໃຈ ຫບນັ ຫາໃດໜ່ ງຶ ທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ໄດສ້ າເລດັ . 6. ສາເຫດຂອງການປັບຕວົ ການປັບຕວົ ນນັ້ ເກດີ ຈາກການທ່ ບີ ຸກຄນົ ມຄີ ວາມຕອ້ ງການໃດຂນຶ້ ແລວ້ ມອີ ຸປະສກັ ມາກດີ ຂວາງເຮດັ ໃຫບ້ ່ ສາມາດບັນລຸເຖິງເປົາ້ ໝາຍທ່ ີຕງັ້ ໄວ້ ຫບັນລຸເປົ້າໝາຍນນັ້ ຊາ້ ກວ່ າທ່ ຄີ າດຫວັງໄວ,້ ໃນສະຖານະການເຊ່ ນັ ນີ້ ບຸກຄນົ ຈະເກດີ ສະພາບອາລມົ ຕ່ າງໆ ຂນຶ້ ເຊ່ ນັ : ຄວາມຄຽດ, ຄວາມຂດັ ແຍງ້ , ຄວາມກດົ ດນັ , ຄວາມຄບັ ຂອ້ ງ ໃຈ ເປັນຕນົ້ ສະພາບທາງອາລມົ ທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ຈາກຄວາມບ່ ສມົ ປາຖະໜານຫີ າກບຸກຄນົ ບ່ ສາມາດປັບໃຫລ້ ດົ ລງົ ຫ ໝດົ ໄປໄດດ້ ວ້ ຍວທິ ກີ ານທ່ ເີ ໝາະສມົ ອາດຈະ ເຮດັ ໃຫບ້ ຸກຄນົ ນນັ້ ເກດີ ບນັ ຫາທາງສຸຂະພາບຈດິ ໄດ້ ເຊ່ ງິ ຈະເຫນັ ໄດຈ້ າກແຜນພາບ: ຄວກາ່ ໃມຫຕເ້ ອກ້ ງດີ ການ ຂດັ ຂວາງ ການປັບຕວົ ເປົາ້ ໝາຍ ອຸ ປະສກັ  ຄວາມຄບັ ຂອ້ ງໃຈ  ຄວາມຂດັ ແຍງ້  ຄວາມກດົ ດນັ  ຄວາມຕງຶ ຄຽດ ແຜນຜງັ ທີ 12 : ຂະບວນການປັບຕວົ ເຂາົ້ ກບັ ສະພາບແວດລອ້ ມໃໝ່  ສະພາບອາລມົ ຕ່ າງໆ ທ່ ເີ ປັນສາເຫດກ່ ໃຫເ້ ກດີ ການປັບຕວົ ມດີ ່ ງັ ນ:ີ້ 1) ຄວາມຄບັ ຂອ້ ງໃຈ ຄການທ່ ຈີ ດຸ ມ່ ຸງໝາຍຂອງບຸກຄນົ ຖກຂດັ ຂວາງ ຫ ເຮດັ ໃຫຊ້ າ້ ລງົ , ນກັ ຈດິ ຕະ ວທິ ະຍາໄດໃ້ ຊຄ້ າວ່ າ ຄວາມຄບັ ຂອ້ ງໃຈເພ່ ອອາ້ ງເຖງິ ການເຂາົ້ ແທນທ່ ສີ ະຖານະການ ໂດຍປຽບເໝອນຜນົ ຂອງ ການຂດັ ຂວາງເຮດັ ໃຫຈ້ ດຸ ມ່ ຸງໝາຍຖກລບົ ກວນ. 2) ຄວາມຂດັ ແຍງ້ ຄ ສະພາບບຸກຄນົ ທ່ ຕີ ອ້ ງການຫກີ ລ່ ຽງໃນທກຸ ສະຖານະການທ່ ເີ ຂາົ້ ມາ ແຕ່ ຈາເປັນຕອ້ ງ ເລອກຢ່ າງໃດໜ່ ງຶ ຢ່ າງຫກີ ລ່ ຽງບ່ ໄດ້ ແລະ ເປັນສະຖານະການທ່ ມີ ນີ າ້ ໜກັ ຫາຍ ເທ່ າົ ໆ ກນັ ເຊ່ ງິ ເຂາົ້ ກບັ ຄາເວາົ້ ທ່ ວີ ່ າ ແບບຮກັ ເອອ້ ຍເສຍດາຍນອ້ ງ, ໜເີ ສອພດັ ມາພແ້ ຂ,້ ກນິ ນາ້ ແກງພດັ ຂດີ້ ຽດຕ່ ອນ 96

3) ຄວາມກດົ ດັນ ຄ ສະພາບຂອງອາລມົ ທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ຈາກການຖກສະຖານະ ການບາງຢ່ າງ ຍູດ້ ນັ , ບບີ ບງັ ຄບັ ຫເລ່ ງັ ລດັ ໃຫກ້ ະທາກດິ ຈະກາຢ່ າງໃດໜ່ ງຶ ໃນຊ່ ວງເວລາຈາກດັ ເຊ່ ງິ ສະຖານະການນີຈ້ ະມີຜນົ ໃຫເ້ ກດີ ລກັ ສະນະທ່ ຜີ ດິ ປົກກະຕທິ າງຈດິ ໃຈໄດ້ 4) ຄວາມຕງຶ ຄຽດ ເປັນສະພາບທາງອາລມົ ທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ເມ່ ອບຸກຄນົ ຮູສ້ ກຶ ວ່ າ ຕອ້ ງປະເຊນີ ກບັ ບນັ ຫາ ແລະ ອຸປະສກັ ຫາຍເກນີ ໄປ ຫປະເຊນີ ກບັ ບນັ ຫາ ແລະອຸປະສກັ ຫາຍໆ ຄງັ້ ສ່ ງົ ຜນົ ໃຫເ້ ກດີ ຄວາມບ່ ສະບາຍກາຍ ແລະ ຄວາມປ່ ັນປວນທາງຈດິ ໃຈ ເຊ່ ນັ : ເຈບັ ທອ້ ງ, ເຈບັ ຫວົ , ຫງດຸ ຫງດິ , ປວດຮາກ. ຊມຶ ເສາົ້ ອາດສ່ ວນສ່ ງົ ຜນົ ໃຫ້ ເກດີ ໂລກໄພໄຂເ້ ຈບັ ຕ່ າງໆ ເຊ່ ນັ : ເສນັ້ ເລອດໃນສະໝອງ ແຕກ, ພະຍາດຫວົ ໃຈ, ພະຍາດຄວາມດນັ ເລອດສູງ, ພະຍາດກະເພາະແຕ່ ບ່ ແມ່ ນຄວາມຄຽດຈະ ໃຫໂ້ ທດພຽງຢ່ າງດຽວ ຫາກຄວາມຄຽດຢ່ ູໃນລະດບັ ທ່ ບີ ່ ສູງປານໃດ ກສາມາດໃຫຄ້ ຸນປະໂຫຍດໄດ້ ຄ ຄວາມຕງຶ ຄຽດຈະເປັນເຄ່ ອງຍູດ້ ນັ ເຮດັ ໃຫຄ້ ນົ ເກດີ ຄວາມພະຍາຍາມເອາົ ຊະນະອຸປະສກັ ຕ່ າງໆ ທ່ ີ ເປັນບນັ ຫາໃຫສ້ າເລດັ ລຸລ່ ວງສ່ ງົ ຜນົ ໃຫຄ້ ວາມຄຽດດ່ ງັ ກ່ າວລດົ ລງົ ຫໝດົ ໄປ. 7. ກນົ ໄກໃນການປັບຕວົ ( Defense Mechanisms ) ເມ່ ອບຸກຄນົ ປະສບົ ບນັ ຫາ ຫ ອາລມົ ຕງຶ ຄຽດ,ແລະຄວາມບ່ ສະບາຍໃຈຈະມວີ ທິ ກີ ານຕ່ າງໆ ເພ່ ອລດົ ຄວາມບ່ ສະບາຍໃຈນນັ້ ດວ້ ຍວທິ ກີ ານດ່ ງັ ກ່ າວຄ: 1) ປະຕກິ ລິ ຍິ າທາງຮ່ າງກາຍເພ່ ອປັບຕວົ ຫາກມຕີ ວົ ເລງັ ຄວາມຕງຶ ຄຽດເກດີ ຂນຶ້ ກຈະເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ າທາງ ຮ່ າງກາຍເພ່ ອປັບຕວົ 3 ຂນັ້ ຕອນດ່ ງັ ນ:ີ້  ອາການບອກເຫດ: ຈະເກດີ ໂດຍຜ່ ານລະບບົ ປະສາດ ແລະຕ່ ອມບ່ ມທີ ່ , ຕ່ ອມພຈິ ອູ ິທາລີຈະ ຜະລດິ ຮອກໂມນອອກມາ ເຮດັ ໃຫຮ້ ່ າງກາຍສາມາດຕ່ ຕາ້ ນຕວົ ເລງັ ຄວາມຄຽດ ແລະ ປັບຮ່ າງກາຍໃຫຢ້ ່ ູໃນ ສະພາວະສມົ ບູນ.  ອາການຕ່ ຕາ້ ນ: ໃນໄລຍະນີ້ ການປ່ ຽນແປງທາງຊິວະວທິ ະຍາຈະເກດີ ຂນຶ້ ເພ່ ອຮກັ ສາ ສະພາບ ຕ່ ຕາ້ ນຂອງສ່ ງິ ມຊີ ີວດິ ຕ່ ຕນ້ ຄວາມເລງັ ຄວາມຄຽດ, ໃນບາງສະຖານະການເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ລະດບັ ການສມົ ດຸນທາງ ຊວີ ະວທິ ະຍາເກດີ ຂນຶ້ .  ຂນັ້ ຢຸດການເຮດັ ວຽກ: ຖາ້ ມະນຸດຢ່ ູພາຍໃຕເ້ ຫດການທ່ ມີ ຄີ ວາມຕງຶ ຄຽດດນົ ໆ ຄວາມ ຕາ້ ນທານບ່ ສາມາດຈະເຮດັ ໃຫຮ້ ່ າງກາຍຮກັ ສາສະພາຍໃຫຄ້ ງົ ທໄີ ວໄ້ ດ້ ແລະຄວາມຄຽດຍງັ ມຢີ ່ ູຕ່ ໄປ ອາດຈະເກດີ ການຕານ ໄດ້ ເພາະອະໄວຍະວະຢຸດເຮດັ ວຽກ. 2) ວທິ ກີ ານປະເຊນີ ບນັ ຫາ ຫຕອບໂຕບ້ ນັ ຫາໂດຍອດັ ຕະໂນມດັ ໄດແ້ ກ່ :  ການຮອ້ ງໄຫ:້ ຖວ່ າເປັນການຕອບໂຕບ້ ນັ ຫາແບບໜ່ ງຶ ເມ່ ອບຸ ກຄນົ ຕອ້ ງປະເຊນີ ບນັ ຫາເພາະການ ຮອ້ ງໄຫຈ້ ະຊ່ ວຍໃຫປ້ ົດປ່ ອຍອາລມົ ຄຽດ, ຄວາມເຈບັ ປວດ, ຄວາມເຈບັ ໃຈ, ຄວາມ ນອ້ ຍໃຈ, ຄວາມເສຍໃຈ ຫຄວາມວິຕກົ ກງັ ວົນໃຫຜ້ ່ ອນຄາຍລົງໄດ້ ແລະພາຍຫງັ ຮອ້ ງໄຫເ້ ຊົາອາ ລມົ ຂອງບຸ ກຄົນນນັ້ ກຈະຄຕ່ ອຍໆ ສະຫງບົ ຜ່ ອນຄາຍຄວາມວຕິ ກົ ກງັ ວນົ ຫຄວາມຕງຶ ຄຽດເຂາົ້ ສ່ ູ ສະພາບປົກະຕ.ິ  ການລະບາຍອອກດວ້ ຍຄາເວາົ້ : ເປັນກນົ ໄກທ່ ຊີ ່ ວຍໃຫລ້ ດົ າລມົ ຄຽດ, ຊ່ ວຍໃຫບ້ ຸກ ຄນົ ລະບາຍ ຄວາມອດຶ ອດັ ໃຈ, ຄວາມທຸກຮອ້ ນຕ່ າງໆ ແລະຈະເຮດັ ໃຫສ້ າມາເຂາົ້ ໃຈສະຖານະການ ຫ ບນັ ຫາແຈ່ ມແຈງ້ ຂນຶ້ , ຄວາມຄດິ ຕ່ າງໆໃໝ່ ໆ ອາດຈະເກີດຂນຶ້ ໄດໃ້ ນຊ່ ວງທ່ ີເວົາ້ ອອກມາ, ນອກຈາກນີຍ້ ງັ ເປັນໂອກາດທ່ ເີ ຂາົ ຈະໄດ້ ສະແດງຄວາມຄດິ ເຫນັ ຮ່ ວມກນັ ກບັ ຸກຄນົ ອ່ ນ ແລະອາດຈະນາ ແງ່ຄວາມຄດິ ຕ່ າງໆ ມາປັນແນວທາງໃນການປັບ ພດຶ ຕກິ າຂອງຕນົ ໃຫເ້ ໝາະສມົ ຍ່ ງິ ຂນຶ້ .  ການຫວົ : ບຸກຄນົ ເມ່ ອປະເຊີນບນັ ຫາຈະຫວົ ຂນຶ້ ດວ້ ຍສຽງດງັ ບ່ ວ່ າຈະດວ້ ຍຕງັ້ ໃຈ ຫ ບ່ ຕງັ້ ໃຈກ່ ຫອາດເຮດັ ຕະລກົ ເພ່ ອຜ່ ອນຄວາມຕງຶ ຄຽດ ຫຄວາມເສາົ້ ຫຄວາມວຕິ ກົ ກງັ ວນົ ໃຈ ໂດຍທ່ ວົ ໄປການຫວົ ແລະ ການມອີ າລມົ ຄບົ ຂນັ ມແີ ນວໂນມ້ ທ່ ຈີ ະຊ່ ວຍລດົ ຄວາມຄຽດ ແລະ ພດຶ ຕກິ າຮຸ ນແຮງລງົ ໄດ.້ 97

 ການຊອກສະແຫວງຫາແຫ່ ງໃຫຄ້ ວາມຊ່ ວຍເຫອ: ເມ່ ອບຸກຄນົ ປະເຊີນກບັ ສະພາບ ວ່ ຸນວາຍໃຈກ ມກັ ຈະຫາແຫ່ ງທ່ ຈີ ະໃຫຂ້ ມ້ ູນຫສະແຫວງຫາຄວາມຊ່ ວຍເຫອ ແລະກາລງັ ໃຈ ເມ່ ອ ບຸກຄນົ ທ່ ເີ ຂາົ ໄປຂຄວາມ ຊ່ ວຍເຫອຈະຕອ້ ງເປັນບຸກຄນົ ທ່ ເີ ຂາົ ໄວວ້ າງໃຈ ແລະມຄີ ວາມເຊ່ ອໝນັ້ ວ່ າຈະຮກັ ສາຄວາມລບັ ຂອງເຂາົ ໄວໄ້ ດ.້  ການພກັ ຜ່ ອນນອນຫບັ : ພາຍຫງັ ການພກັ ຜ່ ອນນອນຫບັ ແລວ້ ຄວາມຮຸ ນແຮງຂອງບນັ ຫາຈະ ຄ່ ອຍໆ ລດົ ລງົ ຂະນະທ່ ກີ າລງັ ຫບັ ກອາດຝັນຮາ້ ຍຫ່ ແລວ້ ແຕ່ ເມ່ ອຕ່ ນຂນຶ້ ມາ ເຂາົ ກ່ ຈະຕດິ ຕ່ ປະສບົ ການທ່ ເີ ຂາົ ໄດຈ້ າກການຝັນ ແລະຈາກຊ່ ວງເວລລາທ່ ໄີ ດນ້ ອນຫບັ ໄປ ອາດຊ່ ວຍໃຫເ້ ຂາົ ສານກຶ ຮູ,້ ວເິ ຄາະສະພາບການຕ່ າງໆ ອນັ ຈະເຮດັ ໃຫເ້ ຂາົ້ ໃຈເຫດການໄດດ້ ຂີ ນຶ້ ເຊ່ ງິ ຈະເປັນຜນົ ໃຫເ້ ຂາົ ໄດລ້ ະງບັ ຄວາມຮູສ້ ກຶ , ຄວາມຄຽດ, ຄວາມຜດິ ຫວງັ ແລະຄວາມບ່ ສະບາຍໃຈຕ່ າງໆໄດ.້  ການໃຊກ້ ນົ ໄກໃນການປັບຕວົ ຫກນົ ໄກປ້ອງກນັ ທາງຈດິ : ເປັນວທິ ກີ ານ ຫກນົ ໄກທ່ ບີ ຸກຄນົ ນາ ມາໃຊເ້ ພ່ ອຜ່ ອນຄາຍຄວາມຕງຶ ຄຽດ, ຄວາມກງັ ວນົ ໃຈ, ຄວາມຄບັ ຂອ້ ງໃຈ ຫຄວາມຂດັ ແຍງ້ ໃນ ໃຈ ໂດຍຊ່ ວຍ ຮກັ ສາໄວເ້ ຊ່ ງິ ຄວວາມພູມໃຈຕ່ າງໆ ອນັ ເນ່ ອງມາຈາກຄວາມຢ້ານກວົ , ຄວາມສານກຶ ຜດິ ຕ່ າງໆ ເຊ່ ງິ ກນົ ໄກໃນ ການປົບຕວົ ໄດແ້ ກ່ : ກ. ປະເພດຕ່ ສູຫ້ ປະເຊນີ ບນັ ຫາ ເຊ່ ນັ : - ການຫາເຫດຜນົ ເຂາົ້ ຂາ້ ງຕນົ ເອງ: ເປັນການການຫາເຫດຜນົ ທ່ ດີ ີ ແລະເປັນທ່ ີ ຍອມຮບັ ມາ ອະທບິ າຍແທນເຫດຜນົ ທ່ ແີ ທຈ້ ງິ ເພ່ ອຮກັ ສາຄວາມຮູສ້ ກຶ ທ່ ດີ ຂີ ອງຕນົ ໄວ້ ເຊ່ ນັ : ເສງັ ໄດ້ ຄະແນນນອ້ ຍ ກອາ້ ງວ່ າ ເພາະມວົ ເມ່ າົ ແຕ່ ຊ່ ວຍແມ່ ຂາຍເຄ່ ອງບ່ ມເີ ວລາອ່ ານໜງັ ສ. - ການໂຍນຄວາມຜດິ ໃຫຜ້ ່ ູອ່ ນ: ເປັນການຍາ້ ຍ ຫໂຍນຄວາມຜດິ ໄປໃຫຜ້ ່ ູອ່ ນ ເພ່ ອລດົ ຄວາມບ່ ພໃຈ ຫລດົ ຄວາມຕງຶ ຄຽດຂອງຕວົ ເອງ, ບ່ ຍອມຮບັ ຄວາມບກົ ຜ່ ອງຂອງຕນົ ເອງ ຫບ່ ຍອມສາຫວດ ຄວາມຜດິ ຂອງຕວົ ເອງ ເຊ່ ນັ ຕອ້ ງເສງັ ຄນ ຫແກ້ F ກອາ້ ງວ່ າເພາະຄູ ອາຈານສອນ ບ່ ຮູເ້ ລ່ ອງ ຫສອນບ່ ເກ່ ງັ . - ການລະບາຍອາລມົ : ເປັນການຍາ້ ຍອາລມຈາກບຸກຄນົ ຫສ່ ງິ ຂອງໜ່ ງຶ ໄປຍງັ ອກີ ບຸກຄນົ ໜ່ ງຶ ຫສ່ ງິ ຂອງໜ່ ງຶ ເພ່ ອລດົ ຄວາມບ່ ພໃຈ ຫ ລດົ ຄວາມໃຈຮາ້ ຍ ເຊ່ ນັ ບ່ ພໃຈເອອ້ ຍອາ້ ຍທ່ ກີ ່ າວຕກັ ເຕອນ ຈ່ ງຶ ໄປ ຮາ້ ຍໃຫແ້ ມວ ຫສດັ ລຽ້ ງທ່ ຢີ ່ ູໃກໆ້ ຕວົ . - ການຊດົ ເຊຍີ : ເປັນການຫາຈດຸ ເດ່ ນັ ຂອງຕນົ ມາລບົ ປົມດອ້ ຍ ເຊ່ ນັ ຄນົ ຮູ ບຮ່ າງເຕຍ້ ແຕ່ ຮຽນເກ່ ງັ ຫ ໜາ້ ຕາບ່ ງາມ ແຕ່ ມນີ າ້ ໃຈຄອຍຊ່ ວຍເຫອຜ່ ູອ່ ນ. - ການທດົ ແທນ: ເປັນການທດົ ແທນກດິ ຈະກາ ເຊ່ ງິ ບ່ ເປັນທ່ ຍີ ອມຮບັ ຂອງສງັ ຄມົ ດວ້ ຍກດິ ຈະກາທ່ ເີ ປັນທ່ ຍີ ອມຮບັ ເຊ່ ນັ ຄນົ ທ່ ມີ ພີ ດຶ ຕຕກິ າຫາ້ ວຫານກໃຫຕ້ ມີ ວຍ ຫ ເປັນນກັ ກລິ າຍງິ ປນ. ຂ. ປະເພດຫກີ ລຽ້ ງ ຫ ໜບີ ນັ ຫາ ເຊ່ ນັ : - ການແຍກຕວົ ອອກຈາກສງັ ຄມົ : ບຸກຄນົ ຈະໃຊວ້ ທິ ວີ ທິ ນີ ີໃ້ ນກລະນທີ ່ ຫີ າທາງອອກດວ້ ຍ ວທິ ອີ ່ ນແລວ້ ບ່ ໄດຜ້ ນົ , ບຸກຄນົ ປະດພເນຈີ້ ະຂາດຄວາມກະຕລ້ ລ້ ນົ້ , ຂາດຄວາມສນົ ໃຈໃນສ່ ງິ ຕ່ າງໆ ແຕ່ ຈະຢ່ ູຕາມ ລາພງັ ເໝອນຢ່ ູໃນໂລກຂອງຕນົ ເອງ. - ການຖດົ ຖອຍ: ເປັນການຖອຍເຂາົ້ ສ່ ູພດຶ ຕກິ າດ່ ງັ ເດມີ ທ່ ຕີ ນົ ເອງເຄຍີ ໃຊໄ້ ດຜ້ ນົ ມາແລວ້ ໃນ ອະດດີ , ເຊ່ ງິ ອາດຈະສະແດງອອກໂດຍຄາເວາົ້ ເຊ່ ນັ ການບ່ ຍອມຊ່ ວຍຕນົ ເອງໃນເລ່ ອງຕ່ າງໆ ຕອ້ ງຄອຍໃຫ້ ບຸກຄນົ ອ່ ນເຮດັ ໃຫ້ ເຊ່ ນັ ການເວາົ້ ບ່ ຄອດຫ ລງົ ໄປນອນດນີ້ ເມ່ ອບພໃຈ. - ການໜີເຂາົ້ ສ່ ູພາວະເຈບັ ປ່ ວຍ: ເພ່ ອທ່ ີຈະຫີກລ່ ຽງສະຖານະການທ່ ບີ ່ ປາຖະໜາ ໂດຍ ຄວາມເຈບັ ປ່ ວຍນເີ້ ປັນຈງິ ໆ ໂດຍບ່ ໄດແ້ ກ່ ງເຮດັ ເຊ່ ນັ ເດກັ ທ່ ຢີ ້ານກວົ ພ່ ແມ່ ຮາ້ ນເມ່ ອຮູສ້ ກຶ ຕວົ ວ່ າເຮດັ ຄວາມຜດິ ຈະມອີ າການເປັນໄຂບ້ ່ ສະບາຍ ຫມອີ າການຫາຍໃຈຟດ. 98

ຄ. ປະເພດໃຊກ້ ານບາບດັ : ເຊ່ ນັ : - ຫາທ່ ເີ ປິກສາ ໂດຍບ່ ເກບັ ຄວາມອດຶ ອດັ ໃນໃຈໄວຫ້ າຍຈນົ ເກນີ ໄປ, ບຸກຄນົ ທ່ ຄີ ວນເປິກສາ ໄດແ້ ກ່ : ພແມ່ , ໝ່ ເູ ພ່ ອນທ່ ສີ ະໜດິ ສະໜມົ , ຄູຝ່ າຍແນແນວ, ຫ ຈດິ ຕະແພດ. - ຫກີ ລຽ້ ງສະຖານະການ ທ່ ເີ ຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ບນັ ຫາຊ່ ວົ ຄາວ ແທນທ່ ຈີ ະຄດິ ຫງາ້ ກບັ ບນັ ຫານນັ້ ຫາເວລາໄປພກັ ຜ່ ອນໃນສະຖານທ່ ີທ່ ີຊ່ ວຍໃຫເ້ ກດີ ຄວາມສະບາຍໃຈ ເຊ່ ນັ : ລາພັກຜ່ ອນ ໂດຍໄປພກັ ແຄມ ທະເລ ຈກັ 2 ຫາ 3 ມ ້ ແລວ້ ຈ່ ງຶ ກບັ ມາເລ່ ມີ ເຮດັ ວຽກໃໝ່ - ຫກີ ລ່ ຽງການຫວງັ ໃຫໄ້ ດໝ້ ດົ ທຸກຢ່ າງ ຄນົ ທ່ ຕີ ງັ້ ຄວາມຫວງັ ໄວສ້ ູງໂພດມກັ ຈະເກດີ ຄວາມ ຕງຶ ຄຽດທາງອາລມົ ເມ່ ອບ່ ໄດຕ້ າມທ່ ຫີ ວງັ ຈງົ ກຽມຄວາມຮູສ້ ກຶ ຜດິ ຫວງັ ໄວແ້ ດ່ ກຈະບ່ ຮູສ້ ກຶ ຜດິ ຫວັ ງຫາຍ - ພະຍາຍາມນ່ ງັ ສະມາທເິ ພ່ ອຄຄວາມສະຫງບົ ໃນອາລມົ ການນ່ ງັ ສະມາທເິ ປັນ ການເຮດັ ໃຫຈ້ ດິ ໃຈວ່ າງຈາກຄວາມຄດິ ວ່ ຸນວາຍ ເພາະການນ່ ງັ ສະມາທຈິ ະເຮດັ ໃຫຈ້ ດິ ໃຈສະຫງບົ ເກດີ ສະຕິ ແລະ ປັນຍາ ອນັ ຈະນາມາເຊ່ ງິ ຄວາມສະຫງບົ ໃນຈດິ ໃຈໄດ,້ ເມ່ ອຄດິ ທ່ ຈີ ະເຮດັ ຫຍງັ ຍ່ ອມຈະມສີ ະຕິ ແລະຈະເຮດັ ໃຫໄ້ ດຮ້ ບັ ຄວາມສາເລດັ ໃນສ່ ງິ ນນັ້ . 8. ວທິ ແີ ກໄ້ ຂບນັ ຫາທາງຈດິ ຕະວທິ ະຍາ ຄນົ ເຮາົ ມສີ ຸຂະພາບຈດິ ດ,ີ ມກີ ານປັບຕວົ ທ່ ດີ ີ ຈະມຄີ ວາມສຸກໄດກ້ ເມ່ ອສາມາດເຮດັ ໃຫຕ້ ນົ ເອງເຂາົ້ ກບັ ສ່ ງິ ແວດລອ້ ມນນັ້ ໆໄດ້ ແລະ ແມ່ ນວ່ າຈະເກດີ ບນັ ຫາບ່ ວ່ າຈະໃນກລະນໃີ ດ ກຕາມກສາມາດແກໄ້ ຂບນັ ຫາໄດ້ ເຊ່ ນັ ດຽວກນັ , ການແກໄ້ ຂບນັ ຫາທາງຈດິ ຕະວທິ ະຍາໄດແ້ ກ່ : ການທ່ ມີ ສີ ຸຂະພາບຈດິ ທ່ ສີ ມົ ບູນ, ມສີ ະຕປິ ັນຍາ ແລະວທິ ກີ ານດ່ ງັ ນ:ີ້ 1) ເຮົາຕ້ອງສານຶກຮູ ້ວ່ າ ໂລກນີ້ຄໂລກມະນຸດ ເຊ່ ິງທຸກຄົນຈະຕອ້ ງເກີດມາເພ່ ອໃຊກ້ າ ແລະ ສາ້ ງ ຄຸນງາມຄວາມດີ ດ່ ງັ ນນັ້ ບ່ ມໃີ ຜເກດີ ມາຈະມແີ ຕ່ ຄວາມສຸກສະບາຍ, ທຸກຄນົ ພບົ ກບັ ຄວາມສຸກແດ່ , ຄວາມທຸກ ແດ່ . ດ່ ງັ ນນັ້ , ເມ່ ອມຄີ ວາມທຸກກຕອ້ ງມຄີ ວາມສຸກຄວບຄ່ ູກນັ ໄປແບບນຕີ້ ະຫອດຊວີ ດິ . 2) ຊວີ ດິ ຄການຕ່ ສູ ້ ຫຄນົ ເຮາົ ຢ່ ູໄດເ້ ມ່ ອແກໄ້ ຂບນັ ຫາໄດ,້ ດ່ ງັ ນນັ້ ບນັ ຫາທຸກຢ່ າງຍ່ ອມມທີ າງ ແກໄ້ ຂໄດທ້ ງັ ນນັ້ ຢ່ ູທ່ ວີ ່ າຂະຊາ້ ຫໄວເທ່ າົ ນນັ້ ເຊ່ ງິ ຂນຶ້ ຢ່ ູທ່ ປີ ະສບົ ການຫທກັ ສະໃນການແກໄ້ ຂບນັ ຫາ 3) ມະນຸດທຸກຄນົ ບ່ ມສີ ະເພາະແຕ່ ຈດຸ ດແີ ລະຈດຸ ອ່ ອນ, ດ່ ງັ ນນັ້ ເພ່ ອຄວາມສຸກສະບາຍໃຈຂອງ ແຕ່ ລະຄນົ ຈ່ ງຶ ຄວນເບ່ ງິ ຜູອ້ ່ ນແຕ່ ສະເພາະຈດຸ ດີຂອງເຂາົ . ຫຫາຈດຸ ເກ່ ງັ ຂອງເຂາົ ກ່ ຈະເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການເບ່ ງິ ຜູອ້ ່ ນໃນແງ່ ດໄີ ດ,້ ເມ່ ອຢ່ ູຮ່ ວມກນັ ຈະໄດຢ້ ່ ູຢ່ າງມຄີ ວາມສຸກ 4) ເມ່ ອມບີ ນັ ຫາຄວນປະເມີນສະຖານະການຂອງບນັ ຫາ ຄ ສກຶ ສາຂແ້ ທຈ້ ງິ ໃນເລ່ ອງອງົ ປະ ກອບວ່ າມີ ຄວາມຮຸ ນແຮງຫາຍໜອ້ ຍພຽງໃດ, ສາເຫດມາຈາກໃສ 5) ພຈິ າລະນາແນວທາງທ່ ຄີ າດວ່ າຈະເປັນປະໂຫຍດ ແລະເໝາະສມົ ຫາຍທ່ ສີ ຸດ 6) ດາເນນີ ການແກໄ້ ຂບນັ ຫາຫງັ ຈາກພຈິ າລະນາຕດັ ສນິ ໃຈເລອກວທິ ກີ ານແລວ້ 7) ປະເມນີ ຜນົ ການແກໄ້ ຂບນັ ຫາ ແລະຮບັ ຟັງຂສ້ ະເໜແີ ນະ ເພ່ ອດາເນນີ ການປັບປຸງແກໄ້ ຂ ໃຫດ້ ຍີ ່ ງິ ຂນຶ້ 99

9. ສຸຂະພາບກາຍ ແລະ ສຸຂະພາບຈດິ 9.1. ຄວາມໝາຍຂອງສຸຂະພາບ ອງົ ການອະນາໄມໂລກໃຫຄ້ ວາມໝາຍຂອງສຸຂະພາບ (Health) ວ່ າ: ສຸຂະພາບໝາຍ ເຖງິ ຄວາມ ສູມບູນ ປາສະຈາກພະຍາດຕ່ າງໆ ທາງຮ່ າງກາຍ ແລະມຄີ ວາມເຂມັ້ ແຂງທາງຈດິ ໃຈ, ມສີ ຸ ຂະພາບທາງຈດິ ທ່ ດີ ີ, ສາມາດປັບຕນົ ເອງໃຫເ້ ຂາົ້ ກບັ ສງັ ຄມົ . ຈາກຄວາມໝາຍດ່ ງັ ກ່ າວຈ່ ງຶ ສາ ມາດແບ່ ງສຸຂະພາບຂອງມະນຸດອອກເປັນ 2 ດາ້ ນ ຄ  ຄວາມໝາຍຂອງສຸ ຂະພາບກາຍ ສຸຂະພາບກາຍ ( Physical Health ) ໝາຍເຖງິ ສຸຂະພາບຂອງອະໄວຍະວະຕ່ າງໆ ເຊ່ ງິ ເປັນ ສ່ ວນປະກອບຂອງຮ່ າງກາຍທາງພາຍນອກ ແລະພາຍໃນຂອງຮ່ າງກາຍ ເຊ່ ນັ : ແຂນ, ຂາ , ຕບັ , ຫວົ ໃຈ ແລະ ອ່ ນໆ ອະໄວຍະວະຕ່ າງໆ ເຫ່ າົ ນຕີ້ ອ້ ງປົກະຕບິ ່ ພກິ ານ ແລະມປີ ະສດິ ທພິ າບ, ບ່ ຜດິ ປົກະຕຈິ າກທາມະຊາດ ແລະ ສາມາດເຮດັ ວຽກຕາມປົກະຕຈິ ່ ງຶ ເອນີ້ ວ່ າສຸຂະພາບທາງກາຍ.  ຄວາມແຕກຕ່ າງລະຫວ່ າງສຸຂະພາບກາຍ ແລະສຸຂະພາບຈດິ ສະແດງອອກດ່ ງັ ນ:ີ້ ສຸຂະພາບກາຍ ສຸຂະພາບຈດິ 1. ເປັນເລ່ ອງທ່ ກີ ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ຮ່ າງກາຍໂດຍ 1. ເປັນເລ່ ອງທ່ ກີ ່ ຽວກບັ ຈດິ ໃຈຄວາມບກົ ຜ່ ອງຂອງ ສະພາບຈດິ ໃຈທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ຈາກການປັບຕນົ ທ່ ບີ ່ ກງົ , ຄວາມບກົ ຜ່ ອງເກດີ ຈາກຮ່ າງກາຍຜດິ ຖກຕອ້ ງ ຫເກດີ ຈາກສະພາບແວລອ້ ມອ່ ນໆ ປົກະຕເິ ຊ່ ນັ ເຈບັ ໄຂໄ້ ດປ້ ່ ວຍ ເປັນຕນົ້ 2. ເປັນເລ່ ອງສງັ ເກດໄດງ້ ່າຍ ໂດຍສງັ ເກດ 2. ເປັນເລ່ ອງທ່ ສີ ງັ ເກດໄດຍ້ າກ ຕອ້ ງເບ່ ງິ ຈາກ ຈາກຄວາມຜດິ ປົກະຕຂິ ອງຮ່ າງກາຍ ເຊ່ ນັ : ພດຶ ຕກິ າທ່ ສີ ະແດງອອກ ໂດຍອາໄສເກນ ມາດຕາຖານທາງສງັ ຄມົ ຫ ເກນອ່ ນໆ ຊ່ ວຍ ຈອຍລງົ ຫບລເິ ວນຮ່ າງກາຍໄດຮ້ ບັ ບາດເຈບັ 3. ຄວາມສມົ ບູນ ຫຄວາມບກົ ຜ່ ອງສຸຂະ ວດັ . ພາບຮ່ າງກາຍຍ່ ອມສ່ ງົ ຜນົ ກະທບົ ຕ່ ສຸຂະ 3. ຄວາມບກົ ຜ່ ອງຂອງສຸຂະພາບຈດິ ອາດຈະມຜີ ນົ ພາບຈດິ ໂດຍກງົ ຫບ່ ມຜີ ນົ ກະທບົ ຕ່ ສຸຂະພາບທາງກາຍຫາຍ ປານໃດ ຕະຕາລາງທີ 10 : ຄວາມແຕກຕ່ າງລະຫວ່ າງສຸຂະພາບກາຍ ແລະສຸຂະພາບຈດິ  ຄວາມໝາຍຂອງສຸຂະພາບຈດິ ສຸຂະພາບຈດິ ກງົ ກບັ ພາສາອງັ ກດິ (Mental Health) ເຊ່ ງິ ອງົ ການອະນາໄມໂລກໃຫ້ ຄວາມໝ າຍວ່ າ ສຸຂະພາບຈດິ ໝາຍເຖງິ ຄວາມວສມົ ບູນທາງດາ້ ນຈດິ ໃຈເຊ່ ງິ ປາສະຈາກອາການ ໂລກຈດິ , ໂລກປະສາດຫ ລກັ ສະນະຜດິ ປົກະຕອິ ່ ນໆທາງຈດິ ໃຈແລະຄວາມສາມາໃນການປັບຕວົ ໃຫເ້ ຂາົ້ ກບັ ສ່ ງິ ແວດລອ້ ມໄດໂ້ ດຍບ່ ມຂີ ້ ຂດັ ແຍງ້ ພາຍໃນໃຈ, ມຄີ ວາມສຸ ກຢູແລະສ່ ງິ ແວດລອ້ ມໄດດ້ ີ, ມສີ າພນັ ທະພາບອັນດີງາມກບັ ບຸກຄນົ ອ່ ນແລະ ດາລງົ ຊວີ ດິ ຢ່ ູໄດດ້ ວ້ ຍຄວາມສມົ ດຸນຢ່ າງສະບາຍ. ຫວງວຊິ ຽນ ແພທຍາຄມົ ຈດິ ຕະແພດ ຜູອ້ ານວຍການໂຮງໝສມົ ເດດັ ເຈາົ້ ພະຍາ ເຊ່ ງິ ເປັນ ຄນົ ທາອດິ ຂອງປະເທດໄທ ໄດໃ້ ຫຄ້ ວາມໝາຍວ່ າ: ສຸຂະພາບຈດິ ຄ ສະພາບຊວີ ດິ ທ່ ເີ ປັນສຸກ ຜູມ້ ອີ າລມົ ໝນັ້ ຄງົ , ສາມາດ ປັບຕວົ ໄດເ້ ຂາົ້ ກບັ ສງັ ຄມົ ທ່ ປີ ່ ຽນແປງໄດ,້ ມສີ ະມດັ ຖະພາບໃນການເຮດັ ວຽກ ແລະ ຢ່ ູຮ່ ວມກບັ ຜ່ ູອ່ ນໄດດ້ ວ້ ຍ ຄວາມພໃຈ ແລະເປັນຜ່ ູທ່ ມີ ສີ ຸຂະພາບຈດິ ດສີ າມາດປັບຕນົ ເອງຢ່ ູໄດດ້ ວ້ ຍຄວາມສຸກໃນໂລກ ເຊ່ ງິ ປ່ ຽນແປງຢ່ າງ ວ່ ອງໄວ. 100

ຜ່ ອງພນັ ເກດີ ພທິ ກັ ໃຫຄ້ ວາມໝາຍວ່ າ ສຸຂະພາບຈດິ ຄ ຄວາມສມົ ບູນຂອງຈດິ ໃຈທ່ ປີ າສະຈາກການ ຜດິ ປົກະຕຕິ ່ າງໆທາງຈດິ ເຊ່ ນັ ໂລກຈດິ ,ໂລກປະສາດມຄີ ວາມໝນັ້ ຄງົ ທາງຈດິ ໃຈ, ສາ ມາດປັບຕວົ ໄດດ້ ຢີ ່ າງເໝາະ ສມົ ໃນສງັ ຄມົ ໂດຍບມຂີ ຂ້ ດັ ແຍງ້ ໃນໃຈ. ຝົນແສງ ສງິ ແກວ້ ໄດໃ້ ຫຄ້ ວາມວ່ າ: ສຸຂະພາບຈດິ ຄສະພາບຊີວດິ ທ່ ເີ ປັນສຸ ກ, ມີອາລມົ ໝັນ້ ຄງົ , ສາມາດປັບຕວົ ໃຫເ້ ຂາົ້ ກບັ ສ່ ງິ ແວດລອ້ ມທ່ ປີ ່ ຽນແປງໄດ,້ ມສີ ະມດັ ຖະພາບໃນການເຮດັ ວຽກ ແລະ ຢ່ ູຮ່ ວມຜ່ ູອ່ ນ ດວ້ ຍຄວາມພໃຈ. ຈາກຄວາມໝາຍຂາ້ ງເທງິ ນນັ້ ສະຫຸບໄດວ້ ່ າ ສຸຂະພາບຈດິ ໝາຍເຖງິ ຄວາມສມົ ບູນທາງດາ້ ນຈດິ ໃຈ, ປາສະຈາກອາການທ່ ຜີ ດິ ປົກະຕທິ າງຈດິ , ສາມາດປັບຕວົ ໃຫເ້ ຂາົ ້ ກບັ ສງັ ຄມົ ແລະ ສ່ ງິ ແວດລອ້ ມທ່ປີ ່ ຽນແປງໃໝ່ ຢ່ າງເໝາະສມົ ແລະສາມາດດາເນນີ ຊວີ ດິ ຮ່ ວມກບັ ຜູອ້ ່ນຢ່ ູໃນສງັ ຄມົ ໄດຢ້ ່ າງມຄີ ວາມສຸກ. 9.2. ຄວາມສາຄນັ ຂອງສຸຂະພາບຈດິ ສຸຂະພາບຈດິ ມຄີ ວາມສາຄນັ ຕ່ ຊວີ ດິ ຂອງມະນຸດຢ່ າງຫວງຫາຍ ແລະ ກ່ ຽວກບັ ຊວີ ດິ ປະຈາ ວນັ ຂອງ ຄນົ , ສຸຂະພາບຈດິ ມຄີ ວາມສາຄນັ ເທ່ າົ ໆກບັ ສຸຂະພາບກາຍ, ບນັ ຫາທາງສຸຂະພາບຈດິ ເສ່ ອມໃນປັດຈບຸ ນັ ນບັ ມ ້ ນບັ ສູງຂນຶ້ ເຊ່ ງິ ກ່ ໃຫເ້ ກດີ ບນັ ຫາຫຍຸງ້ ຍາກຊບັ ຊອ້ ນໃນສງັ ຄມົ ເຊ່ ນັ : ບນັ ຫາ ອາຊະຍາກາ, ບນັ ຫາຄອບຄວົ . ສຸຂະພາບຈດິ ກ່ ຄາ້ ຍຄສຸ ຂະພາບກາຍຄແບ່ ງອອກໄດເ້ ປັນຫາຍລະດບັ , ສຸຂະພາບຈດິ ຂອງບຸ ກຄນົ ສາມາດປ່ ຽນແປງໄດ,້ ບາງຄງັ້ ກເປັນປົກກະຕິ ແຕ່ ບາງຄງັ້ ກອາດມຂີ ບ້ ກົ ພ່ ອງ ຖາ້ ບຸ ກ ຄນົ ໃດມສີ ຸຂະພາບຈດິ ທ່ ີ ບກົ ພ່ ອງຫາຍໆ ຈນົ ກະທ່ ງັ ບ່ ສາມາດດາເນີນຊວີ ດິ ຢ່ າງບຸກຄນົ ທາມະດາ ທ່ ວົ ໄປໄດກ້ ຈາເປັນທ່ ຈີ ະຕອ້ ງເຂາົ້ ຮບັ ການບາບດັ ທາງຈດິ ໂດຍສ່ ວນຫາຍແລວ້ ເຮາົ ມກັ ຈະພບົ ເຫນັ ບຸ ກຄນົ ທ່ ມີ ສີ ະພາບທາງຈດິ ທ່ ຜີ ດິ ປົກກະຕິ ໃນ ປັດຈບຸ ນັ ຕອ້ ງພບົ ກບັ ສະພາບຕງຶ ຄຽດຫວງຫາຍ, ສະພາບເສດຖະກດິ ທ່ ຝີ ຶດເຄອງ,ລວມທງັ ຄວາມຮບັ ຜດິ ຊອບທ່ ີ ຕອ້ ງມຕີ ່ ຄອບຄວົ ແລະສງັ ຄມົ , ຄວາມວຕິ ກົ ກງັ ວນົ ທ່ ເີ ກດີ ຈາກຄວາມບ່ ປອດໄພຕ່ າງໆໃນສງັ ຄມົ ເຊ່ ນັ : ຜູຂ້ ລີ້ ກັ , ການປຸ້ນຈ,ີ້ ການແຂ່ ງ ຂນັ ຍ່ ງິ ໃນປັດຈບູ ນັ ມກີ ານແຜ່ ກະຈາຍຂອງສ່ ງິ ເສບຕດິ . ດ່ ງັ ນນັ້ ຜູທ້ ່ ມີ ສີ ຸຂະພາບບ່ ດຈີ ່ ງຶ ອາດ ຫນັ ໄປ ເສບຢາເສບຕດິ ເຫ່ າົ ນນັ້ ໄດ້ ສະພາບດ່ ງັ ກ່ າວນນັ້ ມແີ ຕ່ ຜູທ້ ່ ມີ ຮີ ່ າງກາຍສມົ ບູນ ແລະ ຈດິ ໃຈທ່ ເີ ຂມັ້ ແຂງເທ່ າົ ນນັ້ ທ່ ີຈະສາມາດຕ່ ສູໄ້ ດນ້ ນັ້ ຄ ຜູທ້ ່ ີມສີ ຸ ຂະພາບຈດິ ທທີ ່ ດີ ີຈະຜ່ ານພນົ້ ສະພາບການເຫ່ າົ ນນັ້ ໄປໄດດ້ ວ້ ຍດີນນັ້ ຄ ບຸກຄນົ ມຄີ ວາມສາມາດທ່ ຈີ ະປັບຕວົ ຕ່ ສະຖານະການເຫ່ າົ ນນັ້ ໄດຢ້ ່ າງມສີ ະຕິ ແລະ ມເີ ຫດຜນົ . 9.3. ຄວາມສາພນັ ລະຫວ່ າງສຸຂະພາບກາຍແລະສຸຂະພາບຈດິ ສຸຂະພາບທ່ ດີ ນີ ນັ້ ຈະຕອ້ ງມທີ ງັ ຄວາມສມົ ບູນ, ຄວາມປາສະຈາກໂລກໄພໄຂເ້ ຈບັ ທາງ ຮ່ າງກາຍລວມ ທງັ ມຄີ ວາມໝນັ້ ຄງົ ແລະ ເຂມັ້ ແຂງທາງຈດິ ໃຈລວມທງັ ສາມາດທ່ ປີ ັບປຸງຕວົ ເອງໃຫ້ ເຂາົ້ ກບັ ສງັ ຄມົ ທ່ ປີ ່ ຽນແປງ ໄດດ້ ່ ງັ ນນັ້ ໂດຍທ່ ວົ ໆໄປແລວ້ ສຸຂະພາບຂອງມະນຸດຈ່ ງຶ ແບ່ ງເປັນສຸ ຂະພາບກາຍ ແລະ ສຸຂະພາບຈດິ . ຮ່ າງກາຍ ແລະຈດິ ໃຈມຄີ ວາມສາພນັ ກນັ ຢ່ າງສະໜດິ ແໜນ້ ແລະ ຊບັ ຊອ້ ນຈນົ ບ່ ສາມາດຈາກອອກຈາກກນັ ໄດ.້ ດ່ ງັ ນນັ້ ບ່ ວ່ າຮ່ າງກາຍ ຫຈດິ ໃຈຕ່ າງມຄີ ວາມສາຄນັ ເທ່ າົ ກນັ , ຈດິ ໃຈຄຜູເ້ ປັນນາຍແລະ ຮ່ າງກາຍຄຜູຮ້ ບັ ຄາສ່ ງັ ໄປປະຕບິ ດັ , ຫາກມແີ ຕ່ ອອກຄາສ່ ງັ ແຕ່ ບ່ ມຜີ ູຮ້ ບັ ຄາສ່ ງັ ໄປປະຕບິ ດັ ວຽກງານ ກບ່ ອາດດາເນນີ ໄດໃ້ ນເວລາດຽວກນັ ຫາກມແີ ຕ່ ຜ່ ູປະຕິບດັ ແຕ່ ບ່ ມີຜູອ້ ອກຄາສ່ ງັ ວຽກກດາເນີນບ່ ໄດຄ້ ກນັ ຈດິ ໃຈເປັນສູນລວມຂອງການບລຫິ ານງານຂອງ ມະນຸດສ່ ງິ ກະຕຸນ້ ທຸກຊະນດິ ເມ່ ອມາທບົ ໃສ່ ຮ່ າງກາຍ ແລວ້ ຈະຖກລາຍງານໂດຍຜ່ ານລະບບົ ປະສາດ ໄປສ່ ູສະໝ ອງ ແລະຈດິ ໃຈ, ຄວາມຮູສກຶ ຕ່ າງໆ ເຫ່ າົ ນຮີ້ ່ າງກາຍບ່ ໄດເ້ ປັນຕວົ ຮູສ້ ກຶ ເອງ ແຕ່ ຈດິ ໃຈ ເປັນຜູຮ້ ບັ ຮູແ້ ລະຮູສ້ ກຶ ວ່ າ ເປັນຄວາມຮູ ສ້ ກຶ ຊະນິດໃດ ແລະຢ່ ູສ່ ວນໃດຂອງຮ່ າງກາຍ. ນອກຈາກ ຄວາມຮູ ສ້ ກຶ ທ່ ີຈດິ ໃຈຮບັ ຮູຈ້ າກການ ສາຜດັ ທາງກາຍແລວ້ , ຈດິ ໃຈຍງັ ເກດີ ການຮບັ ຮູຂ້ ນຶ້ ເອງພາຍ ໃນໃຈໄດດ້ ວ້ ຍ ເຊ່ ນັ : ດໃີ ຈ, ເສຍໃຈ, ຮກັ , ໃຈຮາ້ ຍ ແຕ່ ອາລມົ ແລະຄວາມຮູສ້ ກຶ ເຫ່ າົ ນຈີ້ ະສະແດງ ອອກທາງຮ່ າງກາຍໃນດາ້ ນພດຶ ຕກິ າຕ່ າງໆ. 101

ຮ່ າງກາຍ ແລະຈດິ ໃຈມຜີ ນົ ກະທບົ ຕ່ ກນັ ນນັ້ ຄ ຄວາມເຈບັ ປວດຂ່ ງຶ ເປັນສັນຍານອນັ ຕະລາຍ ຂອງ ຮ່ າງກາຍທ່ ສີ ່ ງົ ໄປບອກຈດິ ໃຈ. ແນວໃດກ່ ຕາມຈດິ ໃຈກ່ ຈະມກີ ນົ ໄກໃນການລດົ ຄວາມຮູສ້ ກຶ ເຈບັ ປວດເຫ່ າົ ນນັ້ ລງົ ໄດ້ ຫເພກີ ຄວາມສນົ ໃຈຂອງຈດິ ໃຈໄປຈນົ ລມຄວາມເຈບັ ປວດໄປຊ່ ວົ ຂະນະ ແຕ່ ໃນທາງກງົ ກນັ ຂາ້ ມ, ອາດ ຈະຮູ ສ້ ກຶ ເຈບັ ປວດຫາຍຂນຶ້ ຖາ້ ເກດີ ຄວາມຢ້ານກວົ ຫໃຫຄ້ ວາມສນົ ໃຈ ກບັ ອະໄວຍະວະສ່ ວນມາເຮດັ ໃຫເ້ ຈບັ ປວດຫາົຍເກນີ ໄປ ຫພະຍາຍາມຖເອາົ ຄວາມເຈບັ ປວດເປັນ ຂອ້ າ້ ງເພ່ ອຈະບ່ ຕອ້ ງເຮັດສ່ ິງອ່ ນທ່ ບີ ສະຫງບົ ອາລມົ ການເຈບັ ປ່ ວຍທາງຈດິ ໃຈ ຫຮ່ າງກາຍຈະສ່ ງົ ຜນົ ກະທບົ ກະເທອນກນັ ໄດຕ້ ະຫອດເວລາ ເພາະແທຈ້ ງິ ແລວ້ ສຸຂະພາບທາງກາຍກບັ ສຸຂະພາບຈດິ ມຄີ ວາມສາພນັ ກນັ ຢ່ າງໃກຊ້ ດິ ຈະເຫນັ ໄດວ້ ່ າ ທງັ ສຸຂະພາບການ ແລະ ສຸຂະພາບຈດິ ມຄີ ວາມສາພນັ ກບັ ຢ່ າງໃກຊ້ ດິ ຖາ້ ຮ່ າງກາຍເຈບັ ໄຂໄດ້ ປ່ ວຍກ່ ຈະສ່ ງົ ຜນົ ກະທບົ ຕ່ ສຸຂະພາບຈດິ ໃນຄວາມໝາຍດຽວກນັ ກຄ ຖາ້ ມີຄວາມບົກຜ່ ອງທາງ ດາ້ ນຈດິ ໃຈກ່ ຈະມີຜນົ ຕ່ ສຸຂະພາບກາຍ ດ່ ງັ ຄາທ່ ວີ ່ າ “ຈດິ ໃຈທ່ ດີ ງີ ງາມຍ່ ອມຢ່ ູໃນຮ່ າງກາຍທ່ ສີ ມົ ບູນ ” 10. ໂລກປະສາດ ແລະ ໂລກຈດິ 10.1 ໂລກປະສາດ (Neurotic Disorder) ໂລກປະສາດ ເປັນຄວາມຜດິ ປົກະຕທິ າງຈດິ ຢ່ າງໜ່ ງຶ ເຊ່ ງິ ບ່ ຮຸ ນ ແຮງຄກບັ ໂລກຈດິ , ພວກນຈີ້ ະບ່ ມີ ຄວາມສາມາດໃນດາ້ ນການປະເຊນີ ບນັ ຫາຊີວດິ ປະຈາວນັ ໂດຍທ່ ຈີ ະຍງັ ຮູຈ້ ກັ ຕນົ ເອງ ແລະຮບັ ຮູສ້ ່ ງິ ຕ່ າງໆ ຕາມ ຄວາມເປັນຈງິ ພດຶ ຕກິ າຍັງເປັນທ່ ີຍອມຮບັ ຂອງສັງຄມົ , ເປັນໂລກທ່ ເີ ກີດຈາກການປັບອາລມົ ບ່ ຖກຕອ້ ງຕາມ ສະຖານະການ ຫກາລະເທສະ, ເມ່ ອ ເກດີ ຄວາມຄບັ ຂອ້ ງໃຈ ຫຄວາມຂດັ ແຍງ້ ໃນໃຈຈະມອີ າການວຕິ ກົ ກງັ ວນົ ເກນີ ໄປ, ອດອດັ ຢ້ານກວົ , ຊມຶ ເສາົ້ , ເປັນລກັ ສະນະກາຍສະແດງອອກໂດຍບ່ ມສີ າເຫດທາງກາຍ. ເຖງິ ແນວໃດກ່ ຕາມ ບຸ ກຄນົ ທ່ ມີ ອີ າການທາງປະສາດບຖວ່ າເປັນຕນົ ບາ້ ເພາະບ່ ໄດມ້ ກີ ານສູນເສຍ ບຸກຄະລກິ ະພາບທງັ ໝດົ , ບ່ ມອີ າການຫງົ ຜດິ ຫອາການປະສາດຫອນແຕ່ ຢ່ າງໃດ, ບຸກຄນົ ເຫ່ າົ ນຍີ້ ງັ ສາມາດຢ່ ູໃນ ໂລກຂອງຄວາມເປັນຈງິ ໄດ,້ ແຕ່ ການເຮດັ ວຽກງານອາດລດົ ປະສດິ ທພິ າບລງົ ຈາກປົກະຕ,ິ ໂລກປະສາດມຢີ ່ ູຫາຍ ອາການ ເຊ່ ງິ ບ່ ສາມາດແຍກຈາກກນັ ໄດໂ້ ດຍເດດັ ຂາດ, ບຸກຄນົ ທ່ ມີ ອີ າການປະສາດມກັ ມລີ ກັ ສະນະປະສມົ ຫາຍ ຮູບແບບ ເຊ່ ງິ ສາມາດແຍກອອກໄດດ້ ່ ງັ ນ:ີ້  ຊະນດິ ຂອງໂລກປະສາດ 1) ໂລກປະສາດແບບວຕິ ົກກັງວົນ (Anxiety Neurosis) ມອີ າການທ່ ີສາຄັນຄ ມຄີ ວາມວຕິ ກົ ກງັ ວນົ ໃນສ່ ງິ ທ່ ຍີ ງັ ບ່ ທນັ ເກດີ ຂນຶ້ , ມຄີ ວາມບ່ ຮູສ້ ກຶ ບ່ ສະບາຍໃຈ, ຢາ້ ນກວົ , ຕງຶ ຄຽດ ມເີ ຫ່ ອອອກໜາວໆ ຮອ້ ນໆ ບາງຄງັ້ ຈະຮູສ້ ກຶ ຄ່ ນໄສປ້ ວດຮາກ, ມຈີ ດິ ໃຈຟຸງ້ ຊ່ ານ, ຫວາດກວົ ອນັ ຕະລາຍ ທ່ ຕີ ນົ ຄດິ ວ່ າຈະເກດີ ຂນຶ້ ຫາຍເກນີ 2) ໂລກປະສາດຊະນດິ ຢາ້ ນກວົ (Psychosthenia or Phobic Reaction) ມກັ ມອີ າ ການຮ່ ວມ ກນັ ລກັ ສະນະວຕິ ກົ ກງັ ວນົ ໂດຍຈະເປັນອາການຢ້ານກວົ ສ່ ງິ ຂອງ ຫ ສະຖານະການຢ່ າງ ໃດໜ່ ງຶ ໂດຍບມເີ ຫດຜນົ ສ່ ງົ ຜນົ ໃຫສ້ ະແດງຄວາມຢ້ານກວົ ຕ່ ສ່ ງິ ອອ້ ມຕວົ ຕະຫອດ ເຊ່ ນັ : ຢ້ານຄວາມສູງ, ຢາ້ ນຄວາມໂລ່ ງແຈງ້ , ຢ້ານທ່ ີ ແຄບ, ຢ້ານແສງ, ຢ້ານຄວາມມດ ເປັນຕນົ້ ໂດຍທ່ ວົ ໄປຈະພບົ ວ່ າອາການໂລກປະສາດຊະນດິ ນີ້ ຈະເກດີ ຈາກ ບຸກຄນົ ຜູທ້ ່ ໄີ ດຮ້ ບັ ປະສບົ ການທ່ ບີ ່ ດກີ ່ ຽວກບັ ສ່ ງິ ກະຕຸນ້ ຊະນດິ ນນັ້ ໆມາຕງັ້ ແຕ່ ຍງັ ເປັນເດກັ ນອ້ ຍ. 3) ໂລກປະສາດຊະນດິ ຍາ້ ຄດິ ຍາ້ ທາ (Obsessive Compulsive Reaction) ສາມາດແບ່ ງເປັນ ລກັ ສະນະ ເເຊ່ ງິ ມກັ ຈະເລ່ ມີ ຈາກອາການຍາ້ ຄດິ ກ່ ອນ ຄຄດິ ເຖງິ ເລ່ ອງໜ່ ງຶ ໃດແບບຊາ້ ຊາກກງັ ວນົ ແມ່ ນວ່ າເລ່ ອງ ນນັ້ ບ່ ເປັນເລ່ ອງທ່ ສີ າຄນັ ກຕາມ ໂດຍບ່ ສາມາດຫາຂຍ້ ຸດໄດ້ ຈ່ ງຶ ສ່ ງົ ຜນົ ໃຫເ້ ກດີ ອາການຍາ້ ເຮດັ ຄເຮດັ ສ່ ງິ ໃດຊາ້ ໆ ພຽງເລ່ ອງດຽວ ເຊ່ ນັ ຄດິ ວ່ າກ່ ອນອອກຈາກເຮອນໄດອ້ ດັ ປະຕູຫຍງັ ຄວ່ າມບ່ ສະອາດຈ່ ງຶ ລາ້ ງແລວ້ ລາ້ ງອກີ ຫ 102

ເວາົ້ ເລ່ ອງເກ່ າົ ຊາ້ ຊາກຫາຍໆ ເທ່ ອ ເປັນຕນົ້ ບຸກຄນົ ທ່ ມີ ອີ າການໂລກປະສາດຊະນດິ ນມີ້ ກັ ຈະຄວາມພະຍາຍາມ ແກຕ້ ວົ ເອງດວ້ ຍການຄວບຄຸມຄວາມຄດິ ແລະ ການກະທາ ແຕ່ ກມກັ ຈະປະສບົ ຄວາມລມົ້ ເຫວ. 4) ໂລກປະສາດແບບຮດິ ສະທເີ ລຍ (Hysteria)ມກັ ມອີ າການສະແດງອອກຂອງຄວາມ ເຈບັ ປວດທາງ ກາຍ ໂດຍບ່ ສາມາດກວດພບົ ໄດເ້ ຖງິ ສາເຫດຂອງອາການ ເຊ່ ນັ ທະຫານທ່ ພີ ບົ ເຫນັ ສະພາບໃນສະໜາມລບົ ທຸກ ມທ້ ຸກວນັ ອາດເກດີ ອາການເປັນງ່ອຍຂນຶ້ ມາເນ່ ອງຈາກເຂາົ ຮູສ້ ກຶ ວ່ າຖາ້ ເປັນງ່ອຍແລວ້ ຈະຖກຖອນຕວົ ອອກຈາ ການໄປສະໜາມລບົ ທ່ ໜີ າ້ ຢ້ານກວົ ແລະ ເມ່ ອພພນົ້ ສະພາບນນັ້ ອອກມາແລວ້ ເຂາົ ກ່ ຈະກບັ ສ່ ູສະພາບທາງກາຍ ທ່ ປີ ົກະຕໄິ ດເ້ ປັນຕນົ້ ຫາຍຄງັ້ ທ່ ຜີ ູມ້ ອີ າການທາງປະສາດຊະນດິ ນມີ້ ກັ ຈະຮຽນແບບອາການຂອງໂລກທາງກາຍ ຕ່ າງໆ ໂດຍອາການທາງ ກາຍທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ມກັ ຈະກ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ອະໄວຍະວະຮບັ ສາຜດັ ເຊ່ ງິ ເຮດັ ໜາ້ ທ່ ຕີ ດິ ຕ່ ກບັ ໂລກພາຍນອກ ເຊ່ ນັ ກາ້ ມເນອ້ ກະຕຸກ, ກາ້ ມເນອ້ ກາລງັ , ອາມະພາດ , ກາ້ ມເນອ້ ເຄ່ ງັ ຕງຶ ແລະອາການທ່ ກີ ່ ຽວ ກບັ ການຮບັ ຄວາມຮູ ສ້ ກຶ ເຊ່ ັນ ບ່ ມຄີ ວາມຮູ ສ້ ຶກ, ມນຊາຕາມແຂນຂາ ແລະເຈບັ ທອ້ ງ, ປະສາດຫອນ, ໂລກ ປະສາດຊະນດິ ນີ້ ບາງກລະນມີ້ ບີ ນັ ຫາເລ່ ອງເພດເຂາົ້ ມາກ່ ຽວຂອ້ ງ ມທີ ່ າອ່ ຽງທ່ ຈີ ະ ຮຽກຮອ້ ງຄວາມສນົ ໃຈຈາກຜູ ້ ອ່ ນ ຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫບ້ ຸກຄນົ ສ່ ວນຫາຍເຂາົ້ ໃຈຜດິ ວ່ າເປັນໂລກຂາດຜູຊ້ າຍບ່ ໄດ້ ເຂ່ ງິ ເປັນຄວາມເຂາົ້ ທ່ ບີ ່ ຖກຕອ້ ງ. 5) ໂລກປະສາດຊະນດິ ຊມເສາົ້ (Depressive Neurosis) ມກັ ມອີ າການໂສກເສາົ້ ເສຍ ໃຈເປັນເວລາ ດນົ ນາມ, ເກດີ ຈາກຄວາມຂດັ ແຍງ້ ໃນໃຈ ຫມເີ ຫດການທ່ ຕີ ອ້ ງສູນເສຍສ່ ງິ ທ່ ຮີ ກັ ຢ່ າງກະທນັ ຫນັ ຜູທ້ ່ ມີ ອີ າການ ຂອງໂລກນີ້ ມກັ ມອີ າລມົ ທ່ ແີ ປປວນຕະຫອດເວລາ 6)ໂລກປະສາດຊະນດິ ອຸ ປະທານ (Hypochondrical Reaction) ມກັ ສະແດງອາການ ຄດິ ວຕິ ກົ ກງັ ວນົ ກ່ ຽວກບັ ສຸ ຂະພາບຂອງຕນົ ເອງ ໂດຍມກັ ຄດິ ໄປເອງວ່ າຕນົ ເອງເຈບັ ປ່ ວຍເປັນພະຍາດນນັ້ ໆນີໆ້ ໂດຍ ສະເພາະພະຍາດທ່ ຮີ າ້ ນແຮງ ສ່ ງົ ຜນົ ໃຫເ້ ກດີ ພດຶ ຕກິ າມກັ ພບົ ແລະ ເປິກສາແພດຢ່ ູເປັນປະຈາເພ່ ອຂຮກັ ສາ. 7) ໂລກປະສາດຊະນດິ ທຖ້ ອຍ (Neurasthenia Neurosis or Aesthonic) ມກັ ສະແດງ ອາການ ອ່ ອນເພຍ, ໝດົ ແຮງ, ທແ້ ທ,້ ເບ່ ອໜ່ າຍ, ກນິ ເຂາົ້ ບ່ ໄດ້ ເຊ່ ງິ ມກັ ເກດີ ອາການເຫ່ າົ ນເີ້ ປັນປະຈາ ຈ່ ງຶ ສ່ ງົ ຜນົ ໃຫເ້ ກດີ ຜນົ ເສຍຕ່ ຮ່ າງກາຍ ແລະການເຮດັ ວຽກຢ່ າງສູງ 8) ໂລ ກ ປ ະສ າດ ຊ ະນິດ ຫ າຍ ບຸ ກ ຄ ະລິກ ະພ າບ (Dissociative Identity Disorder) ມັກມີ ລກັ ສະນະບຸກຄະລກິ ະພາບຫາຍຢ່ າງໃນຄນົ ໆດຽວ ໂດຍໃນຊ່ ວງເວລາໜ່ ງຶ ອາດສະແດງບຸ ກຄະລິ ກະພາບແບບ ໜ່ ງຶ ຢ່ າງຊດັ ເຈນ, ແຕ່ ບຸກຄະລກິ ະພາບອາດມກີ ານປ່ ຽນແປງໄປໂດຍວ່ ອງໄວເມ່ ອ ຢ່ ູໃນຊ່ ວງເວລາໃດໜ່ ງຶ . ຜູເ້ ປັນ ໂລກນບີ້ ່ ສາມາດຈ່ ໄດເ້ ມ່ ອຢ່ ູໃນບຸກຄະລກິ ະພ່ ບອກີ ແບບໜ່ ງຶ ອາ ການ ດ່ ງັ ກ່ າວຈະຄາ້ ຍກລັ ໂລກຈດິ ເພດ ແຕ່ ເປັນ ໃນຊ່ ວງສນັ້ ໆ ແລະເຊາົ ໄດ້  ສາເຫດທ່ ພີ າໃຫເ້ ກດີ ໂລກປະສາດ 1) ສາເຫດທາງຮ່ າງກາຍ ແລະ ກາມະພນັ : ສາເຫດນີກ້ ຍງັ ບ່ ທນັ ຢນຢັນເປັນທາງການ, ແຕ່ ກມຄີ ວາມ ເຊ່ ອວ່ າຜ່ ູທ່ ມີ ຮີ ູບຮ່ າງຈ່ ອຍສູງຈະມກັ ເກດີ ຄວາມວຕິ ກົ ກງັ ວນົ ໄດງ້ ່າຍກວ່ າຄນົ ປະເພດອ່ ນໆ 2) ສາເຫດທາງສງັ ຄມົ ແລະ ວດັ ທະນາທາ : ໂດຍສະເພາະແມ່ ນຄອບຄວົ ແຕກແຍກ, ສບັ ສນົ ວຸນ້ ວາຍໃນ ສງັ ຄມົ ແລະຂາດຄວາມສາມກັ ຄໃີ ນຊາດຈະສ່ ງົ ຜນົ ໃຫເ້ ກດີ ຄວາມປ່ ັນປ່ ວນທາງ ໃຈສູງຂນຶ້ ໄດ້ 3) ສາເຫດທ່ ເີ ກດີ ຈາກອາຍຸ: ແຕ່ ລະຊ່ າອາຍຸຈະມຄີ ວາມປ່ ັນປ່ ວນແລະວຕິ ກົ ກງັ ວນົ ແຕກຕ່ າງກນັ ສ່ ງົ ຜນົ ໃຫເ້ ກດີ ເປັນໂລກປະສາດແຕກຕ່ າງກນັ ເຊ່ ນັ ໄວເດກັ ໄວລຸນ້ , ໄວຜູໃ້ ຫຍ່ ແລະໄວຊະລາ, ຕອນໄວເດກັ ຖາ້ ຫາກມີ ຄວາມວຕິ ກົ ກງັ ວນົ ຍາວນານຕ່ ເນ່ ອງກນັ ຈະເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ເປັນນດິ ໃສປ່ ັນປ່ ວນ ເຊ່ ງິ ຈະສະແດງອາການອອກມາຄ ດູດນວີ້ , ກດັ ເລບັ ມ, ຍ່ ຽວໃສບ່ ອນ 4) ສາເຫດທາງຈດິ ໃຈ: ເພາະວ່ າສັງຄົ ມເນນັ້ ເລ່ ອງວດັ ຖຸພາຍນອກຫາຍກວ່ າຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫຄ້ ນົ ເຮາົ ມກີ ານ ແຂ່ ງຂນັ , ຊງິ ດຊີ ງິ ເດ່ ນັ ກນັ ເຮດັ ໃຫບ້ ນັ ຍາກາດຂອງບຸກຄນົ ຂາດຄວາມເປັນມດິ , ມຄີ ວາມຕງຶ ຄຽດ ທງັ ຢາ້ ນຊວີ ດິ ຂອງຕນົ ບ່ ໝນັ້ ຄງົ ສຸດທາ້ ຍກຈະເກດີ ຄວາມໂມໂຫຮາ້ ຍຕ່ ຜູອ້ ່ ນ 103

5) ສາເຫດລະຫວ່ າງບຸກຄນົ : ຖາ້ ບຸກຄນົ ບ່ ໄດຮ້ ບັ ຄວາມຮກັ , ຄວາມສນົ ໃຈ ແລະຄວາມ ເອາົ ໃຈໃສ່ ຢ່ າງ ພຽງພຈາກພ່ ແມ່ ຫຖກບງັ ຄບັ ເກນີ ໄປ ເຂາົ ກຈະລະງບັ ຄວາມຮູສ້ ກຶ ຕ່ າງໆ ຫາຍຂນຶ້ , ຈນົ ບ່ ມອີ ກາດຈະລະບາຍ ອອກມາທງັ ເຮດັ ໃຫມ້ ອີ າລມົ ຄາ້ ງເພ່ ມີ ຂນຶ້ ສ່ ງິ ດ່ ງັ ກ່ າວພາໃຫເ້ ກດີ ເປັນໂລກປະສາດໄດ.້ 10.2 ໂລກຈດິ (Psycholosis or Psychotic Disorder) ບຸກຄນົ ທ່ ມີ ຄີ ວາມເຈບັ ປ່ ວຍທາງ ຈດິ ຢ່ າງຮຸ ນແຮງເປັນພາວະຄວາມຜດິ ປົກກະຕຫິ ຄວາມແປປວນ ທາງຈດິ ສ່ ງົ ຜນົ ໃຫເ້ ກດີ ການສູນເສຍໜາ້ ທ່ ກີ ານເຮດັ ວຽກຂອງຈດິ ໃຈໃນລະດບັ ສູນເສຍຄວາມສາມາດໃນການ ຮບັ ຮູຕ້ ນົ ເອງ, ຄວາມສາມາດທ່ ຈີ ະສະໜອງຄວາມຕອ້ ງການທ່ ຈີ າເປັນໃນການດາລງົ ຊວີ ດິ ຫຄວາມຮູສ້ ກຶ ນກຶ ຄດິ ແລະ ພດຶ ຕກິ າຕ່ າງໆ ທ່ ຢີ ່ ູໃນຂອບເຂດຂອງໂລກແຫ່ ງຄວາມຈງິ ມກັ ມບີ ຸກຄະລກິ ະພາບທ່ ມີ ກີ ານປ່ ຽນແປງ ໂດຍ ສນິ້ ເຊງີ ເມ່ ອມຄີ ວາມຄດິ ບຢ່ ູໃນຄວາມເປັນຈງິ ຂາດຄວາມເຂາົ້ ໃຈທ່ ຈີ ະຮບັ ຮູຖ້ ກຕອ້ ງຕາມສະຖານະການອອ້ ມ ຂາ້ ງ. ໂລກຈດິ ເກດີ ມາຈາກ 2 ສາເຫດ ຄ ສາເຫດທາງກາຍ ແລະສາເຫດທາງຈດິ ໃຈ 1) ສາເຫດທາງກາຍ: ເປັນສາເຫດທ່ ເີ ນ່ ອງມາຈາກສະໝອງ ຫລະບບົ ປະສາດສ່ ວນກາງໄດຮ້ ບັ ການ ກະທບົ ກະເທອນ ຫຖກທາລາຍຈາກອຸປະຕເິ ຫດ, ໂລກມະເຮງັ , ສານພດິ ຕ່ າງໆ ຫ ເນອ້ ປ່ ົງໃນສະໝອງ. ປັດໄຈ ເຫ່ າົ ນີ້ ມຜີ ນົ ເຮດັ ໃຫລ້ ະບບົ ສະໝອງເຮດັ ວຽກຜດິ ປົກະຕິ ແລະເຮດັ ໃຫຄ້ ນົ ນນັ້ ມຄີ ວາມຜດິ ປົກະຕທິ າງພດຶ ຕກິ າ ເຊ່ ນັ ເວາົ້ ສບັ ສນົ , ຄວບຄຸມຕນົ ເອງບ່ ໄດ,້ ປະສາດຫອນ ຫງົ ຜດິ . 2) ສາເຫດທາງຈດິ ໃຈ: ເປັນສາເຫດມາຈາກບຸກຄນົ ປະສບົ ກບັ ບນັ ຫາຕ່ າງໆຫຈນົ ຈດິ ໃຈໄດ້ ຮບັ ຄວາມກະທບົ ກະເທອນຢ່ າງຮຸ ນແຮງ ແລະບ່ ສາມາດປັບຕວົ ໃຫສ້ ອດຄອ້ ງໄດກ້ ບັ ສະຖານະການ ເຫ່ າົ ນນັ້ ໄດ້ ເຮດັ ໃຫຂ້ າດການຮບັ ຮູຕ້ ່ ຕນົ ເອງ ແລະສງັ ຄມົ ໄດໃ້ ນທ່ ສີ ຸດ ສາມາດແຍກໂລກຈດິ ອອກ ເປັນ 2 ກ່ ຸມໃຫຍ່ ໆ ຄ:  ໂລ ກຈິດ ຕ ະເພດ (Schizophrenia): ເປັນໂລກຈິດຊະນິດໜ່ ຶງ ເຊ່ ິງມີລັກສະນະ ສະເພາະ ຄ: ມຄີ ວາມຄິດທ່ ແີ ປປ່ ວນ ແລະມກັ ມີຄວາມຜດິ ປົກະຕລິ ັກສະນະອ່ ນໆ ຕາມມາໄດ້ ແກ່ : ຄວາມ ແປປວນທາງອາລມົ , ການຮບັ ຮູ ້ ແລະພດຶ ຕກິ າຄວາມທ່ ແີ ປປວນນນັ້ ມລີ ກັ ສະນະສາ ຄນັ ຄ ການປ່ ຽນແປງຂອງ ການສາ້ ງຄວາມຄດິ ລວມຍອດ ຫ ມະໂນທດັ ເຊ່ ງິ ຈະນາໄປສ່ ູການຕີ ຄວາມທ່ ຜີ ດິ ໄປ ຈາກຄວາມເປັນຈງິ ຫບາງ ຄງັ້ ອາດເກດີ ຈາກຄວາມຫງົ ຜດິ ແລະອາການປະສາດ ຫອນຂນຶ້ ໄດເ້ ລອ້ ຍໆ ອາການເຫ່ າົ ນີ ເກດີ ຂນຶ້ ເພ່ ອປອ້ ງກນັ ຕນົ ເອງທາງດາ້ ນຈດິ ໃຈ , ການປ່ ຽນແປງ ທາງອາລມົ , ຄວາມຮູສ້ ກຶ ແບບສອງກ່ ຸມສອງກອ້ ນແບບບີບຄນັ້ ແລະ ແບບບ່ ເໝາະສົມລວມທງັ ການສູນເສຍຄວາມເຫນັ ໃຈຜູອ້ ່ ນ, ພດຶ ຕກິ າມລີ ກັ ສະນະຖອຍຫ່ າງອອກໄປ ແລະ ແຕກແຍກເຊ່ ງິ ແບ່ ງອອກເປັນ 4 ລກັ ສະນະຄ: - ຈດິ ຕະເພດຊະນິດທ່ ກີ ່ ຽວກັບການເຄ່ ອນໄຫວ (Catatonic Schizophrenia): ມກັ ມຄີ ວາມຜດິ ປົກກະຕກິ ່ ຽວກບັ ການເຄ່ ອນໄຫວຂອງຮ່ າງກາຍ ເຊ່ ງິ ບາງຄນົ ກມກີ ານເຄ່ ອນໄຫວຫາຍ, ບາງຄນົ ກມລີ ກັ ສະນະການເຄ່ ອນໄຫວນອ້ ຍຫຍຸດຢ່ ູລາ້ ໆ ບ່ ກະດຸກກະດກິ . - ຈດິ ຕະເພດຊະນດິ ເມນີ ເສຍີ (Disorganized): ມກັ ສະແດງອາການເມນີ ເສຍີ ຄາເວາົ້ ບ່ ຕ່ ເນ່ ອງກນັ ແລະບ່ ສະແດງຄວາມສນົ ໃຈຕ່ ສ່ ງິ ອອ້ ມຂາ້ ງ - ຈດິ ຕະເພດຊະນດິ ຫົງຜິດ (Paranoid): ມກັ ມອີ າການຫງົ ຜດິ ໃນລກັ ສະນະຕ່ າງໆ ເຊ່ ນັ ຄດິ ວ່ າຕນົ ເປັນເທວະດາ ທງັ ມອີ າການປະສາດຫອນ ແລະຫວາດລະແວງວ່ າມຄີ ນົ ມາທາຮາ້ ຍ ຫເວາົ້ ຂວນັ ຕນົ ເອງ. ໂດຍສ່ ວນຫາຍ ໂລກຈດິ ເພດ ມກັ ພບົ ວ່ າເດກັ ອາຍຸ ນອ້ ຍທ່ ມີ ກັ ເປັນ, ຕາມປົກກະຕມິ ກັ ຈະເລ່ ມີ ເປັນ ໃນຊ່ ວງໄວເດກັ ຕອນປາຍ ຫໄວຮຸ່ ນຈນົ ເຖງິ ໄວກາງຄນົ . ບາງກລະນອີ າດພບົ ໃນໄວເດກັ ຕອນຕນົ້ ກໄດ້ ແນວໃດ ກ່ ຕາມໂລກຈດິ ເພດນນັ້ ຈະເລ່ ມີ ຕນົ້ ພບົ ເລອ້ ຍໆ ໃນຊ່ ວງໄວຮຸ່ ນ ຫໄວຜູ ້ ໃຫຍ່ ຕອນກາງ. 104

- ໂລກຈດິ ຊະນດິ ອາລມົ ແປປວນ (Affective Psychosis) : ເປັນໂລກຈດິ ທ່ ສີ າມາດ ພບົ ໄດຫ້ າຍທ່ ສີ ຸດ ລກັ ສະນະຈະມອີ າການຄວາມຜດິ ປົກະຕທິ າງອາລມົ ຢ່ າງຮຸ ບແຮງ ໂດຍສະ ເພາະອາການຊມ ເສາົ້ ຫງອຍເຫງົ າ ບາງກລະນມີ ອີ າການຕ່ ນຕວົ ຫາຍເກນີ ສາມາດເກດີ ອາການຄຸນ້ ຄ່ ງັ ຫອາລະວາດໄດໂ້ ດຍທນັ ທີ ທນັ ໃດ ຜູທ້ ່ ມີ ອີ າການໂລກຈດິ ຊະນດິ ນອີ້ າດມອີ າການເອອະວຸນ້ ວາຍ ຄຸມ້ ຄ່ ງັ ຫອາດສະແດງອາການລກັ ສະນະ ຕງົ ກນັ ຂາ້ ມ ຄ ຊມຶ ເສາົ້ ຄ ສີນ້ ຫວງັ ໝດົ ອາໄລກບັ ຊວີ ດິ , ພອ້ ມທ່ ຈີ ະຂາ້ ຕວົ ຕາຍໄດຕ້ ະຫອດເວລາ ຫອາດມີ ອາການປະສມົ ລະຫວ່ າງຄຸນ້ ຄງັ ແລະຊມ ເສາົ້ ສະລບັ ກນັ ເປັນຊ່ ວງໆ ກໄດ.້ ໂລກປະສາດ ໂລກຈດິ 1. ຄວາມແປປວນທາງພຶດຕິຍັງໃນຂອບເຂດ ແລະ 1. ພດຶ ຕກິ າຈະປ່ ຽນໄປຈາກປົກກະຕວິ ໄິ ສ ຫເກດີ ໂດຍບ່ ສມົ ເຫດຜນົ . ເຫດຜນົ ຫຄວາມຈງິ . 2. ຄວາມເຊ່ ອໂດຍທ່ ວົ ໄປສາມາດເຂາົ້ ໃຈໄດ້ ເຊ່ ນັ : ຍາ້ 2. ບ່ ຮບັ ຮູຕ້ ນົ ເອງ, ບ່ ຍອມຮບັ ການບາບດັ ຮກັ ສາ. ບ່ ຄດິ ຍາ້ ທາ. ຮບັ ຮູຕ້ ນົ ເອງມອີ າການປ່ ວຍ ບາງກລະນປີ ະຕເິ ສດ 3. ບຸ ກຄະລກິ ະພາບມກີ ານປ່ ຽນແປງບ່ ຫາຍ ເຊ່ ນັ ຄວາມ ການຮກັ ສາ ແລະ ວນິ ດິ ໄສ. ມ່ ວນຊ່ ນ ຫ ສະມາທໃິ ນການເຮດັ ວຽກໜອ້ ຍລງົ . 3. ບຸກຄະລກິ ະພາບມກີ ານປ່ ຽນແປງໄປຫາຍ, ນດິ ໃສ ໃຈຄມກີ ານປ່ ຽນແປງໄປໂດຍສນີ້ ເຊງິ . ຕະຕາລາງທີ 11 : ຄວາມແຕກຕ່ າງລະຫວ່ າງໂລກປະສາດ ແລະ ໂລກຈດິ 11. ວທິ ຮີ ກັ ສາ ແລະ ການສ່ ງົ ເສມີ ສຸຂະພາບຈດິ ທ່ ດີ ີ 11.1. ວທິ ບີ າບດັ ຮກັ ສາ 1) ການຮກັ ສາທາງກາຍ:  ການໃຊຢ້ າ (Drug therapy) ເປັນວິທີການທາງຈດິ ຕະເວດ ເຊ່ ິງຈະໃຊໃ້ ນກລະ ນີ ຕອ້ ງການລດົ ອາການຂອງພດຶ ຕກິ າບາງຢ່ າງທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ກບັ ຜູທ້ ່ ມີ ອີ າການທາງຈດິ ເຊ່ ນັ : ຄວາມຄຽດຄວາມວຕິ ກົ ກງັ ວນົ , ປະສາດຫອນ, ກະວນົ ກະວາຍ ຫ ຄຸມ້ ຄ່ ງັ , ຢາທ່ ນີ ຍິ ມົ ໃຊໄ້ ດແ້ ກ່ ຢາລະງບັ ປະສາດ, ຢານອນຫບັ .  ການຊ໋ ອດດວ້ ຍໄຟຟ້າ (Electroconvulsive Therapy) ຈະໃຊສ້ າລບັ ຮກັ ສາອາການ ຄຸມ້ ຄ່ ັງ ຫຊມເສາົ້ ຫາຍ ໂດຍໃຊໄ້ ຟຟ້າປະມານ 70 - 130 ໂວນຜ່ ານເຂົາ້ ສະໝອງມີຜນົ ເຮດັ ໃຫຜ້ ູ ປ້ ່ ວຍມີ ອາການນ່ ງິ ໝດົ ສະຕໄິ ປ ທງັ ນອີ້ າດໃຊກ້ ານສກັ ຢາສານອນິ ຊູລນິ ເຂາົ ສ່ ູຮ່ າງກາຍ ເຊ່ ງິ ເຊ່ ອວ່ າເມ່ ອຜູປ້ ່ ວຍຟນ້ ສະຕິ ຂນຶ້ ມາແລວ້ ຈະມອີ າການທ່ ດີ ຂີ ນຶ້ .  ການຜ່ າຕດັ (Psychosurgery) ໃຊເ້ ມ່ ອມຄີ ວາມຜດິ ປົກະຕໃິ ນບລເິ ວນສະໝອງຈ່ ງຶ ຕອ້ ງ ອາໄສແພດທ່ ຕີ ອ້ ງມຄີ ວາມຊານານພເິ ສດ ແລະມຄີ ວາມຊ່ ຽວຊານ, ເນ່ ອງຈາກອາດມຜີ ນົ ຂາ້ ງເກດີ ຂນຶ້ ຫງັ ຈາກ ການຜ່ າຕດັ ຫາຍຢ່ າງ. 2) ການຮກັ ສາທາງຈດິ ບາບດັ (Psychotherapy): ເປັນການບາບດັ ຮກັ ສາຜູທ້ ່ ມີ ຄີ ວາມຜດິ ປົກະຕທິ າງຈດິ ອກີ ວທິ ໜີ ່ ງຶ ທ່ ນີ ຍິ ມົ ໃຊຄ້ ວບຄ່ ູກບັ ການ ຮກັ ສາທາງກາຍ, ການໃຊຈ້ ດິ ບາບດັ ເປັນການໃຊເ້ ທກັ ນິກໃນທາງຈດິ ຕະວທິ ະຍາ, ເຊ່ ງິ ສ່ ວນ ໃຫຍ່ ແລວ້ ເປັນ ລກັ ສະນະການສນົ ທະນາລະຫວ່ າງຈດິ ຕະແພດ ຫນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາກບັ ຜູທ້ ່ ມີ ອີ າ ການປ່ ວຍໃນບນັ ຍາກາດທ່ ີ ເປັນກນັ ເອງ ແລະເກດີ ຄວາມໄວວ້ າງໃຈເຊ່ ງິ ກນັ ແລະກນັ , ຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫ້ ຜູທ້ ່ ມີ ອີ າການທາງຈດິ ສາມາດສະແດງ ອາລມົ ຕ່ າງໆ ອອກມາໄດຢ້ ່ າງເປີດເຜີຍເຕມັ ທ່ ,ີ ສ່ ງົ ຜນົ ເກດີ ການຮບັ ຮູເ້ ຂາົ້ ໃຈຕນົ ເອງໄດດ້ ຂີ ນຶ້ ຈນົ ສາມາດຄນົ້ ພບົ ແນວທາງໃນການແກໄ້ ຂຕ່ າງໆ ໃຫກ້ ບັ ຕນົ ເອງ ປະກອບກບັ ການໄດຮ້ ບັ ຄາແນະນາເປິກສາ ແລະ ວາງແນວທາງ 105

ໃນການແກໄ້ ຂຈາກຜູບ້ າບດັ ຮກັ ສາ ເຮດັ ໃຫຜ້ ູປ້ ່ ວຍເກດີ ການປ່ ຽນແປງທາງຄວາມຄດິ , ອາລມົ ແລະພດຶ ຕກິ າໄປ ໃນທາງດຂີ ນຶ້ . 3) ການບາບດັ ທາງພດຶ ຕກິ າບາບດັ (Behavior Therapy): ແນວຄວາມຄດິ ນເີ້ ຊ່ ອວ່ າ ພດຶ ຕກິ າຂອງບຸ ກຄນົ ທງັ້ ທ່ ເີ ປັນພດຶ ຕກິ າທ່ ປີ ົກກະຕິ ແລະຜດິ ປົກກະຕິ ທງັ ຫາຍເປັນຜົນເນ່ ອງມາຈາກການຮຽນຮູ ເ້ ງ່ອນໄຂ ລວມທງັ ການຮຽນແບບຈາກບຸກຄນົ ແລະສ່ ງິ ແວດລອ້ ມ ທງັ ຫາຍໃນສງັ ຄມົ ທ່ ບີ ຸ ກຄນົ ນນັ້ ເຕບີ ໂຕ, ດງັ ນນັ້ ຫາກມກີ ານຮຽນຮູເ້ ງ່ອນໄຂ ຫ ຮຽນແບບຈາກຕວົ ແບບໄປໃນ ທາງທ່ ຜີ ດິ ຍ່ ອມຈະສ່ ງົ ຜນົ ຕ່ ພດຶ ຕກິ າທ່ ຜີ ດິ ປົກະຕໄິ ປດວ້ ຍ, ດ່ ງັ ນນັ້ ການບາບດັ ຈ່ ງຶ ຕອ້ ງໃຫຜ້ ູທ້ ່ ມີ ອີ າການທາງຈດິ ຮຽນຮູເ້ ງ່ອນໄຂ ຫຮຽນແບບຕວົ ແບບຕວົ ແບບໃໝ່ ຕາມທ່ ຜີ ບ້ າບດັ ກາໜດົ ຂນຶ້ ແລວ້ ແຕ່ ກລະນ,ີ ໂດຍຈະສ່ ງົ ຜນົ ໃຫຜ້ ູທ້ ່ ມີ ອີ າການທາງຈດິ ສາມາດສະ ແດງພດຶ ຕກິ າທ່ ເີ ໝາະສມົ ຕາມມາດຕະຖານຂອງສງັ ຄມົ ໄດ.້ ນອກຈາກນຍີ້ ງັ ມກີ ານບາບດັ ແບບອ່ ນໆ ເຊ່ ນັ : ການບາບດັ ເປັນກ່ ຸມ, ການບາບດັ ໂດຍ ການຫນິ້ , ການ ບາບດັ ໂດຍການຈດັ ກດິ ຈະກາບນັ ເທງິ , ອາຊວີ ະບາບດັ ເຕກັ ນກິ ຕ່ າງໆເຫ່ າົ ນີ້ ເປັນທ່ ນີ ຍິ ມົ ໃຊຫ້ າຍໂດຍທ່ ວົ ໄປ ເຊ່ ງິ ບ່ ສາມາດລະບຸໄດວ້ ່ າວທິ ໃີ ດເປັນວທິ ກີ ານທ່ ດີ ີທ່ ສີ ຸດ ເຊ່ ງິ ຕອ້ ງ ຂນຶ້ ຢ່ ູກບັ ລກັ ສະນະບນັ ຫາຂອງຜູທ້ ່ ມີ ອີ າການ ທາງຈດິ ແຕ່ ລະລາຍ ຮວມທງັ ການວນິ ດິ ໄສ ແລະການ ຕດັ ສນິ ໃຈຂອງຜູທ້ ່ ເີ ຮດັ ໜາ້ ທ່ ໃີ ນການບາບດັ ຮກັ ສາເປັນ ຫກັ . 11.2. ການສ່ ງົ ເສມີ ສຸຂະພາບຈດິ ໃນສະພາບສງັ ຄມົ ທ່ ມີ ແີ ຕ່ ການແຂ່ ງຂນັ ຊງິ ດີຊງິ ເດ່ ນັ ກນັ , ບຸກຄນົ ໃນສງັ ຄມົ ມຄີ ວາມຄດິ ແບບວດັ ຖຸ ນຍິ ມົ ໂດຍການຍກົ ລະດບັ ທາງຈດິ ໃຈສະພາບສງັ ຄມົ ດ່ ງັ ກ່ າວນີອ້ າດກ່ ໃຫເ້ ກດີ ບນັ ຫາທາງຈດິ ຂນຶ້ ໄດງ້ ່າຍ ແລະ ຕະຫລອດເວລາ. ດ່ ງັ ນນັ້ ບຸກຄນົ ຈ່ ງຶ ຄວນທ່ ຈີ ະມວີ ທິ ກີ ານໃນການສ່ ງົ ເສມີ ສຸຂະພາບຈດິ ທ່ ດີ ໃີ ຫກ້ ບັ ຕນົ ເອງ ເພ່ ອ ຈະໄດສ້ າມາດດາເນນີ ຊວີ ດິ ໃນສະພາບສງັ ຄມົ ດ່ ງັ ກ່ າວໄດຢ້ ່ າງມສີ ຸກຕາມອດັ ະພາບແຫ່ ງຕນົ ໂດຍວທິ ກີ ານງ່ າຍໆ ດ່ ງັ ນ:ີ້ 1) ຮກັ ສາສຸຂະພາບກາຍໃຫສ້ ມົ ບູນ ແຂງແຮງອອກກາລງັ ການຢ່ າງສະໝ່ າສະເໝີ ແລະ ກນິ ອາຫານທ່ ດີ ີ ແລະ ມປີ ະໂຫຍດ, ເມ່ ອຮ່ າງກາຍແຂງແຮງແລວ້ ກ່ ຈສ່ ງົ ຜນົ ໃຫຈ້ ດິ ໃຈມຄີ ວາມສມົ ບູນໄປດວ້ ຍ. 2) ເຮດັ ໃຫຈ້ ດິ ໃຈມຄີ ວາມເບກີ ບານ ຍມີ້ ແຍມ້ ແຈ່ ມໃສ, ຢ່ າເຄ່ ງັ ຄຽດ ແລະຮູສ້ ກຶ ຈງິ ຈງັ ກບັ ຊວີ ດິ ເກນີ ໄປ, ພະຍາຍາມສາ້ ງອາລມົ ມ່ ວນຊ່ ນ ແລະເບ່ ງິ ໂລກໃນແງ່ດີ 3) ມທີ ດັ ສະນະນຄະຕກິ ບັ ຕນົ ເອງໃນທາງທ່ ດີ ,ີ ເຫນັ ຄຸນຄ່ າໃນຕນົ ເອງ, ຢ່ າສາ້ ງປົມດອ້ ຍໃຫກ້ ບັ ຕນົ ເອງ. 4) ມສີ າພນັ ທະພາບທ່ ດີ ກີ ບັ ຄນົ ທ່ ຢີ ່ ູອອ້ ມຂາ້ ງ 5) ຍມິ້ ແຍມ້ ແຈ່ ມໃສ, ການຍມີ້ ຈະຊ່ ວຍໃຫລ້ ດົ ຄວາມຕງຶ ຄຽດທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ໄດທ້ າງໜ່ ງຶ 6) ຢ່ າປ່ ອຍໃຫມ້ ເີ ວລາວ່ າງເກນີ ໄປ ເພາະຈະເຮດັ ໃຫຄ້ ດິ ຫາຍ ຄດິ ແຕ່ ສ່ ງິ ທ່ ບີ ່ ມສີ າລະ, ຄວນຫາວຽກເຮດັ ເພ່ ອຜ່ ອນຄາຍອາລມົ . 7) ເຝິກສະມາທຕິ າມແນວທາງແຫ່ ງສາສະໜາຕນົ , ເພ່ ອໃຫສ້ ະຕຮິ ບັ ຮູ ອ້ າລມົ ແລະການ ກະທາຂອງຕນົ ຢ່ ູຕະຫອດເວລາ. 8) ເມ່ ອເກີດບນັ ຫາໃດໆ ຂຶນ້ ນນັ້ ໃຫຮ້ ູ ຈ້ ກັ ແກບ້ ັນຫາຕາມລາດັບຄວາມສາຄນັ ຮວມທງັ ປ່ ອຍວາງ, ບນັ ຫາທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ໄດໃ້ ນບາງໂອກາດ. 9) ໝ່ ນັ ສາຫວດຕນົ ເອງ ແລະຮູຈ້ ກັ ປັບປ່ ຸງສ່ ວນທ່ ເີ ປັນຂບ້ ກົ ພ່ ອງໃນຕນົ ເອງ. 10) ຢຶດໝນັ້ ຄາສອນທາງສາສະໜາຂອງຕນົ ເພ່ ອເປັນເຄ່ ອຢຶດໜ່ ຽວທາງຈດິ ໃຈໃນທາງດາເນນີ ຊວີ ດິ . 106

ບດົ ທີ 9 ຄຸນທາດ ແລະ ນໄິ ສ 1. ຄວາມໝາຍ ແລະ ທດິ ສະດກີ ່ ຽວກບັ ຄຸນທາດ 1.1. ຄວາມໝາຍຂອງຄຸນທາດ ຄຸນທາດ ແມ່ ນການສງັ ລວມບນັ ດາຄຸນະພາບທາງດາ້ ນຮ່ າງກາຍທ່ ສີ ະແດງອອກໃຫເ້ ຫນັ ຄວາມຮຸ ນ ແຮງຂອງໝດົ ກາລງັ ແລະການປະພດຶ ຂອງບຸກຄນົ , ຄວາມຮຸ ນແຮງໃນການດາລງົ ຊວີ ດິ ພາຍໃນ ແລະການປະພດຶ , ໂດຍສະເພາະແລວ້ ແມ່ ນຈງັ ຫວະຂອງການດາເນນີ ງານ, ການສບັ ປ່ ຽນ, ບນັ ດາປາກດົ ການທາງຈດິ , ອາການທາງ ແລະການເຄ່ ອນໄຫວການປະພດຶ ແລະກາລງັ ແຮງຂອງຄຸນທາດ. ຄວາມຮຸ ນແຮງທາງດາ້ ນຈດິ ໃຈ ແມ່ ນໄດຮ້ ັບຜົນສະທອ້ ນມາຈາກຄຸ ນະພາບຂອງຮ່ າງກາຍໂດຍ ສະເພາະ ແມ່ ນລະບບົ ປະສາດດ່ ງັ ນນັ້ , ຄຸນະພາບຂອງຄຸນທາດຈ່ ງຶ ໄດສ້ ະແດງອອກຢ່ ູໃນຮູບການເຊ່ ນັ : “ວ່ ອງໄວ, ຮຸ ນແຮງ ແລະດ່ ຸນດ່ ຽງ”, ຄຸນທາດສ່ ງົ ຜນົ ສະທອ້ ນໃຫແ້ ກ່ ຄວາມໄວຂອງການຄນົ້ ຄດິ , ຄວາມເຂມັ້ ແລະການສບັ ປ່ ຽໜທາງດາ້ ນອາລມົ ແລະການປະພດຶ ທ່ ສີ ະແດງອອກເບອ້ ງນອກເຊ່ ນັ : ສີໜາ້ , ທ່ າທກີ ລິ ຍິ າ, ຄວາມວ່ ອງໄວຫ ຊກັ ຊາ້ ແລະອ່ ນໆອກີ . ຄຸນທາດ ມບີ ດົ ບາດຊໃີ້ ຫເ້ ຫນັ ການດາລງົ ຊວີ ດິ ທາງດາ້ ນອາລມົ ຈດິ ແລະລກັ ສະນະຈາເພາະຂອງບຸກຄນົ ເຊ່ ງິ ສະແດງອອກໃຫເ້ ຫນັ ໄດຢ້ ່ າງຊດັ ເຈນໃນເວລາຄນົ ເຮາົ ມກີ ານພວົ ພນັ ສະພາບແວດລອ້ ມອອ້ ມຂາ້ ງ. ຄຸນທາດຂອງບຸກຄນົ ມມີ າແຕ່ ກາເນດີ ແລະ ເປັນພນຶ້ ຖານໃຫແ້ ກ່ ນໃິ ສ ແຕ່ ກ່ ສາມາດປ່ ຽນແປງໄດແ້ ຕ່ ຕອ້ ງໃຊເ້ ວລາ ແລະການເຝິກຝົນຫ່ ຫອມຕນົ ເອງ, ແຕ່ ຕອ້ ງໃຊເ້ ວລາດນົ ພສມົ ຄວນ. ຄຸນທາດ ໝາຍເຖງິ ຈດຸ ພເິ ສດຈາເພາະຂອງຄນົ ເຊ່ ງິ ຄວບຄຸມອາການເຄ່ ອນໄຫວທາງຈດິ ແລະການ ປະພດຶ ຂອງຄນົ ເຮາົ . 1.2. ທດິ ສະດກີ ່ ຽວກບັ ຄຸນທາດ ເລ່ ອງກ່ ຽວກບັ ຄຸນທາດແມ່ ນໄດຮ້ ບັ ການຄນົ້ ຄວ້ າແຕ່ ສະໄໝເກ່ າົ ແກ່ ໂດຍແມ່ ນ ຮໂີ ປກຣາດ (430 - 377 ກ່ ອນ ຄສ) ແລະ ໄດຂ້ ຽນທດິ ສະດອີ ອກຄ: ຮ່ າງກາຍຂອງຄນົ ເຮາົ ມທີ າດແຫວຕນົ້ ຕ່ ຢ່ ູ 4 ຊະນດິ ຄ: ເລອດ ແດງ (ຊງັ ແກງນກິ ); ນາ້ ເມອກ ຫເລອດຂາວ (ເຟລກັ ມາຕກິ ); ບເີ ຫອງ( ໂກແລຣກິ ) ແລະບດີ າ (ເມລງັ ໂກລກິ ). ອີວານ ປາບລົບ (Ivan Pavlov, 1849 - 1936) ໄດຄ້ ົນ້ ຄວ້ າກ່ ຽວກບັ ຄຸນທາດໂດຍການອງີ ໃສ່ ການເຄ່ ອນໄຫວຂອງລະບບົ ປະສາດສູງສຸດຂອງຄນົ ເຮາົ ແລະໄດແ້ ບ່ ງປະເພດຂອງຄຸນທາດອອກຕາມການຄ່ ອນ ໄຫວຂອງເສນັ້ ປະສາດສູງສຸດດ່ ງັ ນ:ີ້ ຊະນດິ ຄຸນທາດ ກະຕຸ ນ້ ຄຸນະພາບຂອງລະບບົ ປະສາດ ວ່ ອງໄວ ຄຸນະພາບຂອງຄວາມຮູສ້ ກຶ ຂ່ ມົ ດນັ ຄວາມດ່ ຸນດ່ ຽງ ແລະການປະພດຶ ຊງັ ແກງນກິ ແຮງ ແຮງ ດ່ ຸນດ່ ຽງ ວ່ ອງໄວ ມຊີ ວີ ດິ ຊວີ າ, ວອ່ ງໄວ,ເປີດ ເຜຍີ , ບ່ ໝນັ້ ຄງົ ເຟລກັ ມາຕກິ ແຮງ ແຮງ ດ່ ຸນດ່ ຽງ ຊກັ ຊາ້ , ເຢັນຊາ, ແນ່ ນອນ, ບ່ ວ່ ອງໄວ ການປັບຕວົ ເຂາົ້ ກບັ ສງັ ຄມົ ໄດຍ້ າກ ໂກແລຣກິ ແຮງ ອ່ ອນ ບ່ ດ່ ຸນດ່ ຽງ ວ່ ອງໄວ ໃຈຮອ້ ນ,ຮາ້ ຍໄວ, ດໄີ ວ, ບ່ ສາມາດຄວບຄຸມອາລມົ ໄດ້ 107

ເມລງັ ໂກລກິ ແຮງ ອ່ ອນ ບ່ ດ່ ຸນດ່ ຽງ ບ່ ວ່ ອງໄວ ຊກັ ຊາ້ , ໂສກເສາົ້ , ມກັ ຄດິ , ຂອີ້ າຍ, ຫງ່ວມເຫງົ າ ຕະຕາລາງທີ 12 : ການພວົ ພນັ ລະຫວ່ າງຄຸນະພາບຂອງລະບບົ ປະສາດກບັ ຊະນດິ ຂອງຄຸນທາດ 2. ປະເພດ ແລະ ລກັ ສະນະຕ່ າງໆຂອງຄຸນທາດ ຄຸນທາດ ແລະ ຈດຸ ພເິ ສດຂອງແຕ່ ລະປະເພດ: ປະເພດຂອງ ລກັ ສະນະການເຄ່ ອນໄຫວ ລກັ ສະນະຈາເພາະ ຄຸນທາດ ລະບບົ ປະສາດເຄ່ ອນໄຫວແຮງ, ມຄີ ວາມວອງສູງ, ສະແດງອອກດວ້ ຍ ທດັ ສະນະມະຫາຊນົ ກວາ້ ງ ຊງັ ແກງນກິ ການເຄ່ ອນໄຫວຫາຍຮູບຫາຍແບບມກັ ມວ່ ນ ຊ່ ນ, ມກັ ສລິ ະປະ, ກລິ າ ຂວາງ, ເປີດເຜຍີ ດ,ີ ງ່າຍ , ມໄວໃຈກາ້ , ໜາ້ ມນຶ ພສມົ ຄວນ, ປັບຕວົ ໄດດ້ ,ີ ເຂາົ້ ຄນົ ງ່ າຍ, ອາລມົ ດາຍ ມກັ ເວາົ້ ມກັ ລມົ , ມີ ເຟລກັ ມາຕກິ ຊວີ ດິ ຊວີ າ, ບ່ ກະວນົ ກະ ຮຸ ນແຮງ ແຕ່ ຫາຍໄວ, ລັກສະນະສຸ ຂະທດັ , ມກັ ຄົບຄາ້ ສະມາຄມົ , ວາຍ ທດັ ສະນະສຸຂະທດັ , ໂກແລລກິ ວ່ ອງໄວໃຈກາ້ . ຫາ້ ວຫັນ, ນາພາແນວຄິດຂອງຕົນເອງດີ, ເປັ ນຄົນກາ້ ຫານ, ມັກ ເມລງັ ໂກລກິ ຮ່ າຮຽນ ເອາົ ບດົ ຮຽນຕ່ າງໆ ສາມາດສາ້ ງຄວາມຊນິ ເຄຍີ ອນັ ໃໝ່ ໄດໄ້ ວ, ເມີນເສີຍ, ອົດທົນ, ມັກ ໄປໜາ້ ແລວ້ ລມຫງັ , ຮບັ ຮູໄ້ ວ ແຕ່ ບ່ ເລກິ ເຊ່ ງິ , ປາກເວາົ້ ຄ່ ອງ ແຄວ້ , ບ່ ຄິດ ຫ າຍ , ມັກ ສ ະ ຫ ງບົ ມກັ ຄດິ ເຖງິ ອະດດີ , ຄວາມຮກັ ບ່ ໝນັ້ ຄງົ , ຫາຍຊູຫ້ າຍ ແຟນ.ແຕ່ ເຖງິ ສ ະ ຫ ງ ຽ ບ , ແ ນ ວ ຄິ ດ ແນວໃດກ່ ຕາມກ່ ສາມາດສກຶ ສາອບົ ຮມົ ໄດແ້ ຕ່ ຕອ້ ງກວດກາ. ເລກິ ເຊ່ ງິ , ຄວບຄຸມອາລມົ ລະບບົ ປະສາດເຄ່ ອນໄຫວແຮງ, ມຄີ ວາມວອງຕ່ າ, ເປັນຄນົ ບ່ ວ່ ອງໄວ, ໄດທ້ ່ ຸນທ່ ຽ ແລະແນ່ ນອນ ເປັນຄນົ ມກັ ສະຫງບົ ,ທ່ ຸນທ່ ຽງ, ເຮດັ ຫຍງັ ກ່ ເອາົ ວຽກເອາົ ງານທງັ ຮອບ ມກັ ຄວາມຊດັ ເຈນ. ຄອບດີແຕ່ ໃຊເ້ ວລາດນົ ຊັກຊາ້ ເຢັນຊາ, ບ່ ກາ້ ຕດັ ສນີ ໃຈອດົ ທົນສູງ, ຮູຈ້ ກັ ແບ່ ງກາລງັ ຕນົ ເອງບາງຄງັ້ ມກັ ຢ່ ູໂດດດ່ ຽວ, ບ່ ມກັ ຕ່ ສູ,້ ມກັ ຕານິ ຕນົ ເອງເປັນຄົນຮກັ ສາ ເດີມ, ບ່ ມກັ ໂຕຖ້ ຽງ, ສະນນັ້ ຄົນປະເພດນີ້ ຂຄີ້ າ້ ນຫາຍກວ່ າດຸໝ່ ນັ , ໃນການເຄ່ ອນໄຫວຮບັ ຮູຖ້ າ້ ຂາດການກວດ ກາ ຫ ຂາດການສກຶ ສາອບົ ຮມົ ທ່ ດີ ກີ ່ ຈະກາຍປັນຄນົ ຂຄີ້ າ້ ນ, ເມນີ ເສຍີ ຕ່ ກບັ ຄວາມຮກັ ແມ່ ນຮກັ ຢ່ ູໃນໃຈບ່ ກາ້ ເວາົ້ ເປັນຄນົ ດກຶ ໃນ. ມລີ ະບບົ ປະສາດເຄ່ ອນໄຫວແຮງ, ເສນັ້ ປະສາດແຂງ, ບ່ ມຄີ ວາມ ດ່ ຸນ ໃຈຮາ້ ຍໄວ, ບ່ ມກັ ສະຫງບົ ດ່ ຽງເຊ່ ງິ ສະແດງອອກດວ້ ຍອາລມົ ແຂງກະດາ້ ງ (ອາລມົ ຮາ້ ຍ) ແມ່ ນ , ມກັ ຄວາມຮຸ ນແຮງຮາ້ ຍ ໄວ ດີໄວ, ຂນຶ້ ກບັ ອາລມົ , ປະເພດຄນົ ຫວົ ແຂງ, ເປັນຄນົ ສ່ ອງໄວ, ໃຈກາ້ ໜາ້ ດາ້ ນ, ຊູຊີ ແຕ່ ເປັນ ມັກ ກ ະທົບກ ະເທ ອນ , ຄນົ ທ່ ີມຊີ ວີ ິດຊີວາ, ມັກມ່ ວນ, ມກັ ຊຸ ມແຊວ, ເປັນຄົນບ່ ມລີ ະບຽບ ທດັ ສະນະສຸຂະທດັ ຕດັ ສນິ ວໄິ ນ, ເປັນຄົນເຂາົ້ ກບັ ກດົ ລະບຽບຂກ້ ານົດຂອງການ ຈດັ ຕັງ້ ຍາກ, ໃຈໄວໂສໄດໂ້ ສເສຍ ມກັ ຖົກຖຽງ ແລະສາ້ ງຂຂ້ ັດແຍງ້ ກບັ ເພ່ ອນຮ່ ວມງານ, ກບັ ຫວົ ໜາ້ , ກບັ ຄອບຄວົ , ມກັ ຈ່ ມົ ດຸ, ມກັ ເວາົ້ ທ່ ມີ ລີ ກັ ສະ ນະຮຸ ກຮານຄນົ ອ່ ນ, ແຕ່ ແຂງກະດາ້ ງ, ກະວົນກະ ເປັນຄນົ ມກັ ຖກກະທບົ ກະເທອນໃຈໝນັ້ ຄງົ ,ໃຈຮອ້ ນໄວ ແລະກເຢັນ ວາຍ, ອາລົມ ໂສກ ເສົ້າ, ໄວ, ມກັ ໂມ ໂຫໃນວຽກງານ ຕ່ ກບັ ຄວາມຮກັ ແມ່ ນຮຸ ນແຮງຖາ້ ບ່ ໄ້ ດ ້ ເຢັນຊາ, ທັດສະນະທຸຂະ ຮບັ ການສກຶ ສາທ່ ເີ ໝາະສມົ ກ່ ຈະກາຍເປັນນກັ ເລງອນັ ທະພານໄດ.້ ມລີ ະບບົ ປະສາດເຄ່ ອນໄຫວອ່ ອນ, ບ່ ຈບູ ຈາ້ ວຫາ້ ວຫນັ , ປັບຕວົ ຍາກ ເພາອັນໃດກຄິດວ່ າອັນຕະລາຍໄປໝົດ, ບ່ ມີຄວາມອົດທົນຂາດ ສະມາທ,ິ ມກັ ເອາົ ໃຈຕນົ ເອງ, ມຄີ ວາມຄດິ ຢ້ານກວົ ແບບຂາດເຫດຜນົ 108

, ມຄີ ວາມຢ້ານຕ່ ສະພາບແວດລອ້ ມ, ມກັ ຢ່ ູຄົນດຽວ, ບ່ ມກັ ຄບົ ຄາ້ ທັດ, ຮັກສາເດີມ, ບ່ ມັກ ສະມາຄມົ , ມກັ ຖະໜອມາອມຕວົ , ບ່ ທະເຍທີ ະຍານ, ລບົ ຫກີ້ ຄວາມ ຄດິ ຂາດການຕດັ ສນິ ໃຈ,ມອີ າລົມໂສກເສົາ້ ,ອ່ ອນເພຍ, ຊກັ ຊາ້ ໜາ້ ສງັ ຄມົ , ມກັ ສະຫງບົ , ມກັ ອາຍໃມັກດາລົງຊີວິດແບບມິດງຽບ, ແຕ່ ຄົ້ນຄິດເລິກ ເຊີງຂາດ ປອບໃຈຕນົ ເອງ, ບ່ ມກັ ສູ ້ ຈນິ ຕະນາການ,ມກັ ຄວາມອ່ ອນຫວານ ແຕ່ ບາງຄງັ້ ໂສສຸດໂສສວຍ ແຕ່ ຖາ້ ຢ່ ູໃນເງ່ ອນໄຂທ່ ບີ ່ ດຈີ ະເປັນຄນົ ເອາົ ໃຈຍາ, ຕ່ ຄວາມຮກັ ແມ່ ນຮັກ ຊນົ ດຽວໃຈດຽວ ແລະ ໂສຕາຍໄດ ້ ຕະຕາລາງທ່ ີ 13 : ການປຽບທຽບ ຈດຸ ພເິ ສດຂອງ ຄຸນທາດແຕ່ ລະປະເພດ 3. ນໄິ ສ ແລະໂຄງປະກອບຂອງນໄິ ສ 3.1. ຄວາມໝາຍຂອງນໄິ ສ ນໄິ ສແມ່ ນການສງັ ລວມເອາົ ບນັ ດາຄຸນະພາບທາງດາ້ ນຈດິ ຕະຂອງອດັ ຕະບຸກຄນົ ເຊ່ ງິ ສາ້ ງບນົ ພນຶ້ ຖານ ຄວາມເຊ່ ອດາ້ ນຄຸນສມົ ບດັ ແລະ ສະແດງອອກຢ່ ູໃນການປະພດຶ ຄຸນສມົ ບດັ ໃນການພວົ ພນັ ລະຫວ່ າງຄນົ ກບັ ຄນົ ແລະຄນົ ກບັ ສງັ ຄມົ . ໃນຄວາມໝາຍຂອງຈດິ ຕະວິທະຍາ ນໄິ ສແມ່ ນການຮວບຮວມທງັ ໝົດບັນດາຄຸນະພາບ ທາງດາ້ ນ ຄຸນສມົ ບດັ ຂອງບຸກຄນົ ເຊ່ ງິ ໝາຍເຖງິ ມາດຕາຖານການປະພດຶ ດວ້ ຍຄວາມສະໝກັ ຕ່ ນຕວົ ຂອງບຸກຄນົ ຢ່ ູໃນການ ພວົ ພນັ ຂອງເຂາົ ກບັ ສະພາບແວດລອ້ ມອອ້ ມຂາ້ ງ. ນໄິ ສມທີ ງັ ລກັ ສະນະກາ້ ວໜາ້ ແລະລກັ ສະນະຫາ້ ຫງັ ເຊ່ ງິ ພວກເຮາົ ຖວ່ າຖາ້ ຜູໃ້ ດມນີ ໄິ ສດີ ແມ່ ນຜູນ້ ນັ້ ຄນົ ສມົ ບດັ ດີ ແລະກງົ ກນັ ຂາ້ ມ. ຄນົ ເຮາົ ເລ່ ມີ ມພີ ນຶ້ ຖານນໄິ ສແຕ່ ອາຍຸລະຫວ່ າງ 3 ປີຂນຶ້ ໄປຍອ້ ນແນວນນັ້ ພວກເຮາົ ສາມາດຕລີ າຄານໄິ ສ ຂອງຄນົ ເຮາົ ໄດ້ ໂດຍອງິ ໃສ່ ການປະພດຶ ຕວົ ຈງິ ທ່ ສີ ະແດງອອກມາພາຍນອກ ແລະທ່ າທກີ ລິ ຍິ າຂອງເຂາົ , ການຕີ ລາຄານດິ ໄສນກີ້ ່ ຕອ້ ງໄດອ້ ງິ ໃສ່ ທດັ ສະນະຄຸນສມົ ບດັ , ການປະພດຶ ແລະກລິ ຍິ າຂອງເຂາົ ຖາ້ ປັດສະຈາກສ່ ງິ ດ່ ງັ ກ່ າວນແີ້ ລວ້ ກບ່ ສາມາດຈະເວາົ້ ເຖງິ ນດິ ໄສຂອງເຂາົ ໄດ.້ 3.2. ໂຄງປະກອບຂອງນໄິ ສ ນໄິ ສ ແມ່ ນສ່ ວນປະກອບຂອງອດັ ຕະບຸກຄນົ ທ່ ສີ ະແດງອອກໃຫເ້ ຫນັ ລກັ ສະນະຄບົ ຖວ້ ນ ຂອງບນັ ດາ ຄຸນະພາບຂອງບຸ ກຄນົ , ນອກຈາກນີ້ ນໄິ ສຍງັ ປະກອບດວ້ ຍຄຸນະພາບດາ້ ນອ່ ນໆ ເຊ່ ັນ: ຄຸນະພາບດາ້ ນການ ດດັ ແປງຕນົ ເອງ, ຄຸນະພາບດາ້ ນເຈດຈານງົ , ດາ້ ນໂລກະທດັ , ດາ້ ນຄຸນສມົ ບດັ , ດາ້ ນການອອກແຮງງານ, ດາ້ ນ ສງັ ຄມົ , ດາ້ ນການພວົ ພນັ ຕ່ ກບັ ຕນົ ເອງ 1) ຄຸນະພາບດາ້ ນການດດັ ແປງຕນົ ເອງ ໝາຍເຖງິ ມານະຈດິ , ທດັ ສະນະ, ການຕານວິ ຈິ ານ ແລະຄວາມ ຮບັ ຜດິ ຊອບຂອງຕນົ ເອງ 2) ຄຸນະພາບດາ້ ນເຈດຈານງົ ,ໝາຍເຖງິ ຄວາມຕອ້ ງການ, ຄວາມສະຫງວນມກັ , ຄວາມມ່ ຸງຫວງັ , ແບບແຜນການດາລງົ ຊວີ ດິ , ຄວາມຊນີ້ ເຄຍີ 3) ຄຸນະພາບທາງດາ້ ນໂລກະທດັ ແມ່ ນກະດູກສນັ ຫງັ ພນ້ ຖານຂອງນໄິ ສ, ໂລກະທດັ ຂອງ ຄນົ ເຮາົ ແມ່ ນ ການລວບລວມທງັ ໝດົ ຄວາມຮບັ ຮູກ້ ່ ຽວກບັ ທດັ ສະນະແນວຄດິ ກ່ ຽວກບັ ບນັ ຫາພນ້ ຖານຂອງໂລກທາມະຊາດ ແລະໂລກສງັ ຄມົ , ຄວາມເຂາົ້ ໃຈກ່ ຽວກບັ ຕນົ້ ກາເນດີ ແລະຄວາມ ໝາຍຂອງຊວີ ດິ , ການຄງົ ຕວົ ຂອງມະນຸດ, ຖານະຂອງເຂາົ ຢ່ ູໃນໂລກ, ບດົ ຮຽນຊວີ ດິ , ການພວົ ພນັ ສງັ ຄມົ ແລະອ່ ນໆ........ 109

ໂລກະທດັ ຂອງຄນົ ເຮາົ ມຄີ ວາມແຕກຕ່ າງກນັ ບາງຄນົ ເຂາົ້ ໃຈແບບຜວິ ເຜນີ ບ່ ເລກິ ເຊ່ ງິ ກ່ ຽວກບັ ຄວາມ ຮບັ ຮູ ຄ້ ວາມເຂາົ້ ໃຈຂອງໂລກະທດັ ບ່ ເຂາົ້ ໃຈແບບວິທະຍາສາດ, ຄຸນະພາບເນອ້ ແທ້ ແລະຄວາມເລິກເຊ່ ງິ ຂອງ ໂລກະທດັ ແມ່ ນສງົ ຜນົ ໃຫແ້ ກ່ ການກາເນນດີ ນໄິ ສ ບນັ ດາຄຸນນະພາບ ນໄິ ສ ເຊ່ ນັ : ຄວາມມສີ ະຕຮິ ູສ້ ກຶ , ການເຂາົ້ ໃຈຄວາມໝາຍຂອງການດາລງົ ຊວີ ດິ ແມ່ ນການອອກແຮງງານສາລບັ ສງັ ຄມົ , ຄວາມກາ້ ວໜາ້ ແລະ ລດັ ທສິ າກນົ ກາມະຊບີ , ອະນາຄດົ ອນັ ແຈ່ ມໃສ ແລະອ່ ນໆ ແລະກງົ ກນັ ຂາ້ ມ. ເຖງິ ແມ່ ນວ່ າ ໂລກະທດັ ຂອງຄນົ ເຮາົ ແຕກຕ່ າງກນັ ແຕ່ ກມຄີ ຸນສມົ ບດັ ຄກນັ ກເປັນໄດຕ້ ວົ ຢ່ າງຄວາມ ນັບຖ, ນາ້ ໃຈກາ້ ຫານ, ຄວາມຮັບຜິດຊອບຂອງບຸ ກຄົນ ແລະໂລກະທດັ ຄກນັ (ອັນດຽວກັນ)ແຕ່ ກອາດມີ ຄຸນສມົ ບດັ ແຕກຕ່ າງກນັ ສະນນັ້ ລະຫວ່ າງໂລກະທດັ ແລະ ຄຸນສມົ ບດັ ຈ່ ງຶ ມີ ການພວົ ພນັ ກນັ ຢ່ າງມຫີ ກັ ການ ຄກັ ແນ່ . ໂລກະທດັ ວທິ ະຍາສາດທ່ ກີ າ້ ວໜາ້ ຈະເຮດັ ໃຫຄ້ ນົ ເຮາົ ເຂົາ້ ໃຈວ່ າ ການອອກແຮງງານ ແມ່ ນຄວາມ ຕອ້ ງການ, ແມ່ ນໜາ້ ທ່ ສີ າລບັ ສງັ ຄມົ ແລະມຄີ ວາມຮູສ້ ກຶ ເບກີ ບານມ່ ວນຊ່ ນຕ່ ຜນົ ສາເລດັ ຈາກການອອກແຮງງານ ຂອງຕນົ ເອງ ແລະຂອງຄນົ ອ່ ນ, ຊ່ ວຍເຫ່ ອເຊ່ ງິ ກນັ ແລະກນັ , ມກີ ານພວົ ພນັ ເຊ່ ງິ ກນັ ແລະກນັ ແບບມະນຸດສະທາ ແລະກງົ ກນັ ຂາ້ ມໂລກະທດັ ຈດິ ຕະນຍິ ມົ ເຮດັ ໃຫຄ້ ນົ ເຮາົ ສນິ້ ຫວງັ ໃນຊີວດິ , ບ່ ມຈີ ດິ ໃຈຕ່ ສູ,້ ເຮດັ ໃຫຄ້ ນົ ເຮາົ ມີ ຈດິ ໃຈບູຊາຄວາມສຸ ກຂອງບຸກຄນົ ສ່ ວນຕົວ ແລະຖວ່ າສ່ ງິ ນນັ້ ແມ່ ນຄວາມໝາຍຕົນ້ ຕ່ ໃນຊວີ ດິ ໂດຍບ່ ອີງໃສ່ ເງ່ ອນ ໄຂການດາລົງຊີວິດ ແລະເມີນເສີຍຕ່ ໂຊກສະຕາກາຂອງຄົນອ່ ນ....ດ່ ັງນັນ້ ການສຶກສາໂລກະທັດ ວທິ ະຍາສາດໃຫແ້ ກ່ ນກັ ສກຶ ສາ ແມ່ ນມາດຖານອນັ ຈາເປັນຂອງການກ່ ສາ້ ງນໄິ ສອນັ ດງີ າມຂອງຄນົ ຍຸກໃໝ່ . 4) ຄຸນະພາບທາງດາ້ ນຄຸນສມົ ບດັ ແມ່ ນການສະແດງອກທາງດາ້ ນການເຄ່ ອນໄຫວການປະພດຶ ແລະ ກະທາຕວົ ຈງິ ຂອງບຸກຄນົ ເຊ່ ນັ ວ່ າ ຄວາມນບັ ຖ, ຄວາມກາ້ ຫານ, ຄວາມຈງິ ໃຈ, ຄວາມຊ່ ສດັ , ກາ້ ເວາົ້ , ກາ້ ຮບັ ຄວາມຈງິ ຫດາ້ ນກງົ ກນັ ຂາ້ ມ 5) ຄຸນນະພາບການອອກແຮງງານ ແມ່ ນພາກສ່ ວນໜ່ ງຶ ທ່ ສີ າຄນັ ຂອງການເຄ່ ອນໄຫວດາ ລງົ ຊວີ ດິ ຂອງ ບຸກຄນົ ເຊ່ ງິ ມບີ ດົ ບາດການດົ ຄຸນຄ່ າດາ້ ນສງັ ຄມົ ຂອງຄນົ ເຮາົ ຢ່ ູໃນແງ່ນດິ ໄສນຕີ້ ອ້ ງ ສະແດງເຖງິ ການພວົ ພນັ ຂອງ ຄນົ ຕ່ ກບັ ການນອອກແຮງງານ, ໂດຍສະເພາະແມ່ ນລະດບັ ຄວາມ ເຂາົ້ ໃຈຂອງຄນົ ຕ່ ກບັ ການພວົ ພນັ ຂອງເຂາົ ກບັ ການອອກແຮງງານ, ທດັ ສະນະຕ່ ກບັ ການອອກແຮງ ງານ ແມ່ ນທ່ າທກີ ບັ ການອອກແຮງງານ, ສະຕຕິ ່ ກບັ ການ ອອກແຮງງານ ເຊ່ ນັ ວ່ າຖການອອກແຮງ ງານແມ່ ນໜາ້ ທ່ ອີ ນັ ມກີ ຽດສະຫງ່າງາມຂອງໝດົ ທຸກຄນົ ເຊ່ ງິ ໃນນນັ້ ມີ ຕນົ ເອງຜູໜ້ ່ ງຶ ຜູອ້ ່ ນພ່ ອຕນົ ເອງ ແລະຕນົ ເອງເພ່ ອຜູອ້ ່ ນ ເຮດັ ສຸດກກົ ສຸດປາຍ ມລີ ະບຽບວໄິ ນ ແລະ ອ່ ນໆ. 6) ຄຸນະພາບດາ້ ນສງັ ຄມົ ແມ່ ນເວາົ້ ເຖງິ ການພວົ ພນັ ຂອງບຸ ກຄນົ ຕ່ ກບັ ບຸ ກຄນົ ອ່ ນ ແລະຕ່ ກບັ ສງັ ຄມົ , ຄວາມໃກຊ້ ດິ ຕດິ ແທດ, ຄວາມເປັນມດິ , ຄວາມຈງິ ໃຈ, ຄວາມເຊ່ ອຖ, ຄວາມເຄາົ ລບົ ຮກັ ແພງ ແລະອ່ ນໆ ..... ຫກງົ ກນັ ຂາ້ ມ ເຊ່ ນັ ການມກັ ຢ່ ູໂດດດ່ ຽວຂາດຄວາມເຊ່ ອໝນັ້ ຕ່ ກບັ ຄນົ ອ່ ນ ການເມນີ ເສຍີ , ການເຢັນຊາ ແລະ ອ່ ນໆ ນອກຈາກນນັ້ ຍັງເວາົ້ ເຖງິ ກລິ ຍິ າທ່ າທີ ໃນການປະພຶດ ຕ່ ກບັ ຄນົ ອ່ ນ ເຊ່ ນັ ຄວາມສະຫາດຄ່ ຽມຄມົ , ສຸ ພາບຮຽບຮຽ້ ແລະອ່ ອນນອ້ ມ ນອກຈາກນີແ້ ລວ້ ຍງັ ມີຄຸນນະພາບດາ້ ນສງັ ຄມົ ອີກຢ່ າງໜ່ ຶງຄ ອຸດົມຄະຕິ: ອຸດມົ ຄະຕແິ ມ່ ນເປົາ້ ໝາຍອນັ ສູງສ່ ງົ ໃຫແ້ ກ່ ການດາລງົ ຊວີ ດິ ທ່ ຄີ ນົ ເຮາົ ມຄີ ວາມຕອ້ ງການຢາກບນັ ລຸເປົາ້ ໝາຍນນັ້ ອຸດມົ ຄະຕອິ າດແມ່ ນບຸກຄນົ ທ່ ີ ເປັນຕວົ ແບບ ເຊ່ ງິ ຄຸນະພາບທາງດາ້ ນບຸກຄະລກິ ະພາບຂອງເຂາົ ໃຜໆ ກຢາກຮຽນ ເອາົ ຮ່ າຮຽນເອາົ ຫ ວ່ າແບບແຜນການດາລງົ ຊວີ ດິ ຫສູງກວ່ ານນັ້ ອາດຈະແມ່ ນຮູບຖານສງັ ຄມົ ທ່ ສີ ວີ ໄິ ລໃດໜ່ ງຶ ທ່ ີ ຄນົ ເຮາົ ໃຝ່ ຝັນຢາກດາລງົ ຊວີ ດິ , ອຸດມົ ຄະຕມິ ທີ າງດາ້ ນພາວະວໄິ ສ ແລະອດັ ຕະວໄິ ສ. ອຸດມົ ຄະຕດິ າ້ ນພາວະວໄິ ສ ແມ່ ນສ່ ງິ ໃດໜ່ ງຶ ທ່ ຕີ ອບສະໜອງໃຫແ້ ກ່ ຄວາມມກັ , ຄວາມປາ ຖະໜາ ໃນຊວີ ດິ ແລະຄວາມຕອ້ ງການທາງດາ້ ນຈຈິ ດໃຈຂອງຄນົ ເຮາົ . ອຸດມົ ຄະຕດິ າ້ ນ ອດັ ຕະວໄິ ສ ແມ່ ນແບບຢ່ າງອນັ ດເີ ລດີ ຂອງປະເພດວດັ ຖຸ ແລະສ່ ງິ ວດັ ຖຸໃດໜ່ ງຶ ຫ ວຽກງານໃດໜ່ ງຶ ຕວົ ຢ່ າງ ອຸດມົ ຄະຕຂິ ອງສງັ ຄມົ ປັດຈບຸ ນັ ແມ່ ນກ່ ສາ້ ງຄນົ ໃໝ່ ທ່ ຂີ ະຫຍາຍ ຕວົ ຮອບດາ້ ນ. 110

7) ຄຸນະພາບດາ້ ນການພວົ ພນັ ຕ່ ກບັ ຕນົ ເອງ ແມ່ ນເວາົ້ ເຖງິ ການພວົ ພນັ ຕ່ ກບັ ຕນົ ເອງທ່ ສີ ະ ແດງອອກຢ່ ູໃນ ການປະພດຶ ແລະການກະທາຂອງບຸກຄນົ ເຊ່ ງິ ກ່ ອນອ່ ນນນັ້ ແມ່ ນການມສີ ະຕຕິ ່ ກບັ ຕນົ ເອງ ເຊ່ ນັ : ເຊອ້ ໝນັ້ ຕ່ ກບັ ຕນົ ເອງ , ຕນົ ເອງຕອ້ ງນບັ ຖຕນົ ເອງ, ຮູສ້ ກຶ ອດີ ູສງົ ສານຕນົ ເອງ, ມີ ຄວາມຈງິ ໃຈຕ່ ກບັ ຕນົ ເອງ, ບ່ ຫອກຫວງ ຕນົ ເອງ, ຊ່ ສດັ ບລສິ ຸດ, ຕອ້ ງມກີ ານຕານິ ແລະກວດກາ ການປະພດຶ ຂອງຕນົ ເອງເປັນປົກະຕິ ແລະອ່ ນໆ ອກີ . ທ່ າທກີ ານປະພຶດແມ່ ນໃກຄ້ ຽງກບັ ການພວົ ພນັ ທາງດາ້ ນອາລມົ ຈດິ ເພາະມນັ ໄດກ້ ານດົ ລກັ ສະນະ ການປະພດຶ ຂອງບຸ ກຄນົ ໃດໜ່ ງຶ ທ່ ແີ ນ່ ນອນ, ສ່ ວນຫາຍແລວ້ ໄດຖ້ ວ່ າການປະພດຶ ຄກບັ ທ່ າ ອ່ ຽງທ່ ມີ ລີ ກັ ສະນະ ໝນັ້ ຄງົ , ເຊ່ ງິ ສະແດງອອກດວ້ ຍແບບວທິ ສີ ະເພາະຂອງມນັ ຕ່ ກາັ ນກະທບົ , ຢ່ ູໃນ ຂະບວນວວິ ດັ ແຫ່ ງການດາລງົ ຊວີ ດິ , ທ່ າທແີ ມ່ ນລະບບົ ໝນັ້ ຄງົ ຂອງການຕລີ າຄາແບບຖກຕອ້ ງ(ດາ້ ນບວກ) ຫວ່ າ ບ່ ຖກຕອ້ ງ(ດາ້ ນລບົ ) ກ່ ຽວ ກບັ ບນັ ດາປາກດົ ການ, ອາການຂອງບຸກຄົນ ແລະອ່ ນໆ ຢ່ ູໃນລະບົບການຕລີ າຄານີ້ ແມ່ ນຢາກເວາົ້ ເຖງິ ສ່ ວນ ປະກອບທາງດາ້ ນຄວາມເຂາົ້ ໃຈຄວາມຮູສ້ ກຶ ແລະອນັ ບ່ ເຂາົ້ ໃຈຢ່ າງບ່ ປົກກະຕິ ເຊ່ ງິ ເຮດັ ໃຫເ້ ຫນັ ວ່ າ ທ່ າທສີ ່ ວນ ຫາຍຈະບ່ ອະທບິ າຍ ໄດ.້ ທ່ າທສີ ່ ງົ ຜນົ ສະທອ້ ນອນັ ໃຫຍ່ ຫວງໃຫແ້ ກ່ ການປະພດຶ ແລະການກະທາຂອງບຸກຄນົ ເຊ່ ນັ ວ່ າ ຜູນ້ ນັ້ ມີ ທ່ າທແີ ນວໃດນນັ້ ກຈະເຮດັ ເຂາົ ເຈາົ້ ມກີ ານເຄ່ ອນໄຫວປະພດຶ ຄແນວນນັ້ ຫສະແດງ ອອກໃນຄວາມເປັນເອກະ ພາບເຫນັ ດເີ ຫນັ ພອ້ ມ ຫ ຕາ້ ນຄນ. ທ່ າທກີ ານປະພດຶ ແມ່ ນພາກສ່ ວນສາຄນັ ຂອງນໄິ ສຂອງອດັ ຕະບຸກຄນົ ແມ່ ນພນ້ ຖານໃຫ້ ແກ່ ບຸກຄນົ ໃນການສັງເກດຕລາຄາຄວາມຈງິ ພາວະວິໃສ, ທ່ າທສີ ່ ົງຜນົ ສະທອ້ ນໃຫແ້ ກ່ ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງບຸ ກຄນົ , ສະນນັ້ ໃນການຕີລາຄາບຸ ກຄນົ ພວກເຮາົ ມຄີ ວາມຈາເປັນຕອ້ ງໄດເ້ ບ່ ງິ ດາ້ ນ ທ່ າທກີ ານປະພດຶ ຂອງເຂາົ ໂດຍສະ ເພະແມ່ ນຫກັ ໝນັ້ ຂອງທ່ າທກີ ານປະພດຶ ນນັ້ ໆ ຮູບການຄຸນນະ ພາບ, ການປ່ ຽນແປງທ່ ມີ ລີ ກັ ສະນະສະເພາະຂອງ ມນັ , ທ່ າທເີ ຖງິ ແມ່ ນວ່ າມນັ ຈະມລີ ກັ ສະນະໝນັ້ ຄງົ ແຕ່ ກສາມາດປ່ ຽນແປງໄດ,້ ເຊ່ ງິ ຂນຶ້ ກບັ ຄວາມມານະອດົ ທນົ ແລະລະດບັ ຄວາມເຂາົ້ ໃຈເລກີ ເຊ່ ງິ ຂອງຄນົ ຕ່ ກບັ ເປົາ້ ໝາຍທ່ ຄີ ນົ ຢາກຈະປ່ ຽນແປງ ຮູບການທ່ າທີ ສ່ ວນຫາຍສະແດງອອກໃນການອະທບິ າຍ, ການໃຫຄ້ ວາມຄດິ ຄວາມເຫນັ ແລະຄວາມ ເຊ່ ອຖ. 3.3. ການສກຶ ສາອບົ ຮມົ ນໄິ ສ ການສກຶ ສາອບົ ຮມົ ນໄິ ສຂອງເຮາົ ແມ່ ນອງິ ໃສ່ ບນັ ດາຄຸນະພາບທາງນໄິ ສ ເພ່ ອສກຶ ສາ ອບົ ຮມົ ນໄິ ສ ຂອງຄນົ ເຮາົ ມກັ ກາເນດີ ເກດີ ຂນຶ້ ຢ່ ູໃນວວິ ດັ ການເຄ່ ອນດາລງົ ຊວີ ດິ ແລະວຽກງານເຊ່ ງິ ບ່ ແມ່ ນມມີ າຕງັ້ ແຕ່ ກາເນດີ , ສະນນັ້ ສາມາດເສີມຂະຫຍາຍ ແລະດດັ ແປງໄດດ້ ວ້ ຍວທິ ກີ ານໃຫຖ້ ກຕາມຫກັ ວທິ ະຍາສາດ ແລະ ຄວາມເປັນ ເອກະພາບຂອງຜູໃ້ ຫຍ່ (ຜູປ້ ົກຄອງ) ກບັ ໂຮງຮຽນ ແລະສງັ ຄມົ , ຢາກສກຶ ສາອບົ ຮມົ ນໄິ ສຂອງຄນົ ໄປໃນທາງທ່ ດີ ີ ນນັ້ , ຄູມຄີ ວາມຈາເປັນຕອ້ ງໄດສ້ ກຶ ສາຄນົ້ ຄວ້ າເບ່ ງິ ຈດຸ ພເິ ສດທາງດາ້ ນຄຸນທາດຂອງນກັ ສຶກສາ ເພາະຄຸນທາດ ເປັນແຫ່ ງກາເນດີ ນດິ ໄສ, ໂດຍອີງໃສ່ ຈດຸ ດີ ແລະອ່ ອນຂອງແຕ່ ລະຊະນດິ ຄຸນທາດແລວ້ ຊອກຫາວທິ ກີ ານສກຶ ສາ ໃຫແ້ ທດເໝາະ, ແຕ່ ຕອ້ ງໃຊເ້ ວລາ ແລະຄວາມພະຍາຍາມພາກພຽນສູງຈ່ ງຶ ສາມາດບນັ ລຸຜນົ ສາເລດັ ຢ່ າງງາມໄດ.້ 111

ບດົ ທີ 10 ຄວາມຕອ້ ງການ ແລະ ທກັ ສະ 1. ຄວາມຕອ້ ງການ ແລະ ທດິ ສະດຄີ ວາມຕອ້ ງການ 1.1. ຄວາມໝາຍຂອງຄວາມຕອ້ ງການ ຄວາມຕອ້ ງການ ເປັນແຮງຊຸກດນັ ທີ່ ເີ ກດີ ຂນ້ ພາຍໃນຕວົ ບຸກຄນົ ເພາະໃນຊວີ ດິ ຂອງຄນົ ເຮາົ ນນັ້ ຈະຕອ້ ງ ຊອກຫາຫນົ ທາງເພ່ີ ອຕອບສະໜອງຄວາມຕອ້ ງການຕີ່ າງໆທີ່ ເີ ກດີ ຂນ້ ແລະ ທດິ ທາງຂອງພດຕິກໍາກໍຈະຖກ ກາໍ ນດົ ໂດຍແຮງຊຸກດນັ ຂອງຄວາມຕອ້ ງການທີ່ ເີ ກດີ ຂນ້ ໃນຂະນະນນັ້ . 1.2. ທດິ ສະດຄີ ວາມຕອ້ ງການ ຂອງ Abraham H. Maslow ມາສະໂລ (Abraham Maslow) ເປັນຜທ້ າອດິ ທ່ີ ໄີ ດສ້ ກສາຄນົ້ ຄວ້ າກີ່ ຽວກບັ ຄວາມຕອ້ ງການ ຂອງມະນຸດ ທ່ີ ານໄດພ້ ບົ ວ່ີ າຄວາມຕອ້ ງການຂອງມະນຸດມຫີ ລາຍຢີ່ າງ ແລະ ມະນຸດທຸກຄນົ ກພໍ ະຍາຍາມຫາຫນົ ທາງທ່ີ ຈີ ະຕອບສະໜອງຄວາມຕອ້ ງການຂອງຕນົ ເອງທງັ ນນັ້ , ມາສໂລ ໄດນ້ ໍາຄວາມຕອ້ ງການຂອງມະນຸດມາຈດັ ຮຽງເປັນລໍາດບັ ຂນັ້ ໄວດ້ ່ີ ງັ ນ:ີ້ ຮບທີ່ ີ 29 : ການຈດັ ຮຽງລໍາດບັ ຄວາມຕອ້ ງການ ຂອງ ມາສໂລ ແຫີ່ ງທີ່ ມີ າ : www.simplypsychology.org/maslow.html 1) ຄວາມຕອ້ ງການດາ້ ນຮ່ີ າງກາຍ : ເປັນຄວາມຕອ້ ງການເບອ້ ງຕນົ້ ຂອງຊວີ ດິ ເຊີ່ ນັ : ອາຫານ, ເຄີ່ ອງນ່ີ ຸງ ຫີ່ ມົ , ທີ່ ຢີ ່ີ ອາໄສ, ຢາປີ່ ົວພະຍາດ ແລະຄວາມຕງ້ ການທາງເພດ, ຖາ້ ຫາກຄນົ ເຮາົ ສີ່ ງິ ເຫລ່ີ າົ ນບີ້ າງຢີ່ າງກີ່ ໍອາດຄົນ້ ຂວາງ ຫເອາົ ຊວີ ດິ ເກອບບີ່ ໍລອດ ແລະຕອ້ ງພະຍາຍາມດນິ້ ຮນົ ທຸກວທິ ທີ າງເພ່ີ ອໃຫໄ້ ດມ້ າສ່ີ ງິ ຕີ່ າງໆ ເຫ່ີ າົ ນບີ້ ່ີ ໍວ່ີ າຈະ ດວ້ ຍວທິ ໃີ ດກີ່ ຕໍ າມ. 2) ຄວາມຕອ້ ງການດາ້ ນຄວາມປອດໄພ : ເປັນຄວາມຕອ້ ງການຂອງຄນົ ເຮາົ ທ່ີ ຈີ ະພະຍາຍາມຫກີ ລີ່ ຽງໄພ ອນັ ຕະລາຍທງັ ປວງ, ຄວາມເຈັບປວດ,ຄວາມຜິດຫວງັ ຕ່ີ າງໆ ດ່ີ ັງນັນ້ ອົງການທັງຫາຍ ເຊີ່ ັນ: ອົງການຂອງ ລດັ ຖະບານ ແລະອງົ ການຂອງເອກະຊນົ ຈີ່ ງໄດຈ້ ດັ ຕງັ້ ໜີ່ ວຍສະຫວດັ ດກີ ານຕີ່ າງໆຂນ້ ເພ່ີ ອໃຫພ້ ະນກັ ງານໝນັ້ ໃຈ ວ່ີ າໃນຍາມຕນົ ເອງຫຄອບຄວົ ເຈບັ ປ່ີ ວຍກີ່ ຍໍ ງັ ມຜີ ຄ້ ອຍໃຫຄ້ ວາມຊີ່ ວຍເຫອໃນເລ່ີ ອງໃຊຈ້ ີ່ າຍຄ່ີ າປ່ີ ິນປົວ, ມກີ ານ ປະກນັ ຊວີ ດິ ໃຫ,້ ມກີ ານປະກນັ ສຸຂະພາບ, ປະກນັ ອຸປະຕເິ ຫດໃນຂະນະເຮດັ ວຽກ, ສີ່ ງິ ເຫີ່ າົ ນຈີ້ ະຊ່ີ ວຍໃຫຄ້ ນົ ເຮາົ ເຮດັ ວຽກດວ້ ຍຄວາມສະບາຍໃຈຂນ້ . 112

3) ຄວາມຕອ້ ງການດາ້ ນຄວາມຮັກ ແລະຄວາມເປັນເຈາົ້ ຂອງ: ເປັນຄວາມປາຖະໜາຂອງຄົນເຮາົ ທີ່ ີ ຕອ້ ງການຈະມຄີ ວາມຜກພນັ ກບັ ຜອ້ ່ີ ນ, ປາຖະໜາທ່ີ ຈີ ະໄດຮ້ ບັ ຄວາມຮກັ , ຄວາມເອາົ ໃຈໃສ່ີ , ເອອ້ ອາທອນຈາກ ຜອ້ ່ີ ນ, ສໍາລບັ ບຸກຄນົ ທ່ີ ຮີ ສ້ ກຕນົ ວ່ີ າຂາດຄວາມຮກັ ມາຕງັ້ ແຕ່ີ ຕອນຍງັ ນອ້ ຍນນັ້ ເມີ່ ອເຕບີ ໃຫຍ່ີ ຂນ້ ມາຈະກາຍເປັນ ຄນົ ທີ່ ຮີ ກັ ຕນົ ເອງ, ພດຕກິ ໍາຂອງຄນົ ພວກນທີ້ ີ່ ສີ ະແດງອອກຈ່ີ ງຂອ້ ນຂາ້ ງຈະບີ່ ໍສມົ ດຸນ, ບາງຄງັ້ ອາດເຫນັ ແກີ່ ຕວົ ຈນົ ໄປ ແຕ່ີ ບາງຄັງ້ ກ່ີ ໍພະຍາຍາມເອາົ ໃຈຜອ້ ີ່ ນຫາຍເກີນໄປ ເພ່ີ ອໃຫຜ້ ອ້ ່ີ ນມາຮກັ ເຮາົ ເພ່ີ ອເປັນການຕີ່ ມໃນສ່ີ ິງ ຂາດເຂນີ , ບາງຄງັ້ ກ່ີ ໍອາດສະແດງຄວາມຮຸ ນແຮງອອກມາ ຫເຫນັ ວ່ີ າຜອ້ ີ່ ນເປັນສດັ ຕໄປໝດົ , ໂດຍພະຍາຍາມ ສະແດງອອກເພ່ີ ອເປັນການຮຽກຮອ້ ງຄວາມສນົ ໃຈ, ດີ່ ງັ ນນັ້ ຄນົ ເຮາົ ຈີ່ ງຄວນເຝິກທີ່ ຈີ ະເປັນຝີ່ າຍໃຫຄ້ ວາມຮກັ ແກີ່ ຜອ້ ່ີ ນ ແລະໃນເວລາດຽວຍອມໃຫຕ້ ນົ ເອງເປັນທີ່ ຮີ ກັ ຂອງຜອ້ ີ່ ນແດີ່ ຫຮຈ້ ກັ ຮບັ ຄວາມຮກັ ຈາກຜທ້ ່ີ ມີ ອບໝ າຍໃຫດ້ ວ້ ຍຄວາມມໄີ ມຕຈີ ດິ . 4) ຄວາມຕອ້ ງການທີ່ ີຈະໄດຮ້ ັບການຍົກຍອ້ ງ: ເປັນຄວາມຕອ້ ງການທ່ີ ຈີ ະໃຫສ້ ງັ ຄົມຍອມຮບັ ແລະ ຍກົ ຍອ້ ງວ່ີ າຕນົ ເອງເປັນຜທ້ ີ່ ມີ ຄີ ວາມສາມາດ, ຄວາມເກ່ີ ງັ ກາ້ , ມຄີ ຸນຄີ່ າ ເປັນຄນົ ສໍາຄນັ ຫຕອ້ ງການທ່ີ ຈີ ະສະແດງ ອອກວ່ີ າ ຕນົ ເອງເໜອຜອ້ ີ່ ນຢ່ີ ສະເໝ,ີ ຖາ້ ບຸກຄນົ ໃດມຄີ ວາມຕອ້ ງການໃນເລີ່ ອງນສີ້ ງຈນົ ເກນີ ໄປບຸກຄນົ ນນັ້ ກ່ີ ຈໍ ະ ເປັນຄນົ ທ່ີ ມີ ກັ ເວາົ້ ຈາອວດອ່ີ ງົ ທະນງົ ຕວົ , ຍກົ ຍ່ີ ໍຕນົ ເອງຢີ່ ສະເໝ,ີ ສໍາລບັ ຄນົ ທີ່ ມີ ຄີ ວາມໝນັ້ ໃຈໃນຕນົ ເອງເຊ່ີ ອວີ່ າ ຕນົ ເອງມຄີ ຸນຄີ່ າ, ມຄີ ວາມສາມາດພດຕກິ າໍ ຂອງຄນົ ພວກນຈີ້ ະເປັນແບບທໍາມະຊາດ ບ່ີ ໍມກີ ານເວາົ້ ຈາແບບຍກົ ຍີ່ ໍ ຕນົ ເອງ ແລະບ່ີ ໍເຮດັ ວຽກໄປດວ້ ຍຄວາມໝນັ້ ຄງົ 5) ຄວາມຕອ້ ງການດາ້ ນທ່ີ ຈີ ະເກດີ ຄວາມເຂາົ້ ໃຈ ແລະ ຮບັ ຮຕ້ ນົ ເອງຢີ່ າງຖ່ີ ອງແທ:້ ເປັນຄວາມຕອ້ ງທ່ີ ຈີ ະ ເຂາົ້ ໃຈຕນົ ເອງຕາມສະພາບທີ່ ຕີ ນົ ເປັນ, ເຂາົ້ ໃຈເຖງິ ຄວາມສາມາດ ແລະຄວາມຕອ້ ງການຂອງຕນົ ເອງ, ຍອມຮບັ ໃນຈດຸ ເດ່ີ ນັ , ຈດຸ ອ່ີ ອນຂອງຕນົ ເອງ, ນບັ ເປັນຂນັ້ ຄວາມຕອ້ ງການຂອງຕນົ ແລະສງັ ຄມົ ຢີ່ າງພອ້ ມຂໍມ້ ນ ແລະເຕມັ ຄວາມສາມາດຫເຮດັ ຕາມທ່ີ ໃີ ຈຕນົ ເອງມກັ ຫປະກອບອາຊບີ ຕາມທີ່ ຕີ ນົ ຮກັ , ບຸກຄນົ ທ່ີ ເີ ຂາົ້ ມາເຖງິ ລະດບັ ນີຈ້ ະ ເປັນຜທ້ ່ີ ມີ ຄີ ວາມປີ່ ມປິຕໃິ ນຕນົ ເອງ ພອ້ ມທ່ີ ຈີ ະເຮດັ ວຽກສາ້ ງສນັ ປະໂຫຍດໃຫແ້ ກ່ີ ຕນົ ເອງ ແລະສງັ ຄມົ . 2. ຄວາມໝາຍຂອງທກັ ສະ ຄາລ.ີ ຊີ.ເຄລສີ ນັ Kari C. Carrison ເວາົ້ ວ່ີ າ ທກັ ສະເປັນແບບຂອງພດຕກິ ໍາທ່ີ ກີ ະທໍາໄປດວ້ ຍຄວາມຮຽບ ຮອ້ ຍຖກຕອ້ ງໄວວາ, ຊດັ ເຈນ ເຊີ່ ງິ ເປັນຜນົ ມາຈາກການພດັ ທະນາຄວາມສາມາດຂອງຕນົ . ຈອນ ພີ ເດຊໂີ ກ John P. Dececo ເວາົ້ ວ່ີ າ ທກັ ສະເປັນການກະທາໍ ທ່ີ ມີ ລີ ກັ ສະນະເປັນການຕອບຕອບສະ ໜອງຕ່ີ ໍການກະຕຸ ກ, ການຕອບສະໜອງນນັ້ ຈະມລີ ກັ ສະນະຕ່ີ ໍເນ່ີ ອງ ທງັ ປະສານງານລະຫວ່ີ າງການເຄ່ີ ອນໄຫວ ຂອງວງກາ້ ມເນອ້ ນບັ ແຕ່ີ 2 ສີ່ ວນຂນ້ ໄປທງັ ສະແດງອອກຢ່ີ າງເປັນຂະບວນ. ສະຫລຸບ: ທກັ ສະແມ່ີ ນຄວາມຊໍານຊິ ໍານານໃນສລີ ະປະວທິ ະຍາການໃດວທິ ະຍາການໜີ່ ງ ເຊ່ີ ງິ ເຄີຍເຝິກຝົນ ແລະມປີ ະສບົ ການແລວ້ , ສາມາດສະແດງອອກໃນພດຕກິ າໍ ທີ່ ຄີ ີ່ ອງແຄວ້ ຢ່ີ າງ ມປີ ະສດິ ທພິ າບ. ຖາ້ ເຮາົ ຮຄ້ ນົ ໃດໜີ່ ງມທີ ກັ ສະໜອ້ ຍ ຫ ຫາຍນນັ້ ເຮາົ ຕອ້ ງເບ່ີ ງິ ໜາ້ ທ່ີ ວີ ຽກງານຂອງເຂາົ ທີ່ ຈີ ະສະແດງອອກໃຫ້ ເຫນັ ຜ່ີ ານ 4 ປະການດ່ີ ງັ ນ:ີ້ 1) ຄວາມວີ່ ອງໄວ 2) ຄວາມຊດັ ເຈນ 3) ການປະຢັດ 4) ຄວາມຄີ່ ອງແຄວ້ 113

3. ປະເພດຂອງທກັ ສະ ທກັ ສະແບີ່ ງອອກເປັນ 4 ປະເພດ ດີ່ ງັ ນ:ີ້ 1) ທກັ ສະແບບຕ່ີ ໍເນີ່ ອງ : ແມ່ີ ນທກັ ສະທີ່ ມີ ກີ ານກະທໍາຕ່ີ ໍເນີ່ ອງກນັ ເຊ່ີ ນັ : ທກັ ສະຂອງການ ພມີ ດດິ . 2) ທກັ ສະແບບບີ່ ໍຕີ່ ໍເນ່ີ ອງ : ແມ່ີ ນທກັ ສະທ່ີ ສີ ນິ້ ສຸດລງົ ໃນໄລຍະເວລາສນັ້ ໆ ເຊີ່ ນັ : ຍງິ ປນ, ຕບົ ຍຸງ. 3) ທກັ ສະແບບປິດ: ແມ່ີ ນທກັ ສະທີ່ ສີ ນິ້ ສຸດສະຖານະການຂອງການຄງົ ທີ່ ເີ ໜອນເດມີ ບ່ີ ໍແປງ ເຊ່ີ ນັ : ການ ຍີ່ າງ, ການເລອ້ ຍໄມ.້ 4) ທກັ ສະແບບເປີດ : ແມີ່ ນທກັ ສະທີ່ ສີ ະຖານະການຂອງກະທບົ ປ່ີ ຽນແປງໄປ ເຊ່ີ ນັ : ການເຕະກະຕໍ,້ ການຕດັ ເສອ້ ຜາ້ , ການຂບັ ລດົ ຕີ່ າງໆ. 4. ລກັ ສະນະຂອງທກັ ສະ ເດຊໂີ ກ ເວາົ້ ວີ່ າ ທກັ ສະມີ 2 ລກັ ສະນະຄ: 1) ການຕອບສະໜອງທ່ີ ຕີ ີ່ ເໍ ນ່ີ ອງກນັ ເປັນຕີ່ ອງໂສ້ : ແມ່ີ ນສາຍໂສຂ້ ອງການຕອບສະໜອງ ທາງກນົ ໄກ ເປັນການເຄີ່ ອນທາງກາ້ ມເນອ້ ເຊີ່ ນັ : ນວີ້ ມ, ແຂນ, ຂາ, ຕາ ...ເມີ່ ອສ່ີ ງິ ໃດມາກະທບົ , ຄນົ ເຮາົ ກຈໍ ະຕອບສະໜອງ ດວ້ ຍການເຄ່ີ ອນໄຫວໃຫສ້ ອດຄີ່ ອງກັບການກະຕຸ ກນັນ້ ແບບເປັນຄ່ີ ໆ ໄປໃນຮບ S-R Theory ຂອງ Thorndike ທກັ ສະ ຈະເປັນສາຍໂສທ້ ່ີ ເີ ຊ່ີ ອມການເຄ່ີ ອນໄຫວ ຫ ການຕອບສະໜອງ ແລະ ການກະຕຸກແຕ່ີ ລະຄີ່ ເຂາົ້ ກນັ ແລວ້ ເກາະຕ່ີ ອງໄປກະຕຸນ້ ເປັນສີ່ ງິ ກະຕຸກ ແລະການຕອບສະໜອງສ່ີ ງິ ອີ່ ນໆ ໄປເລອ້ ຍໆ ເປັນສາຍ ໂສ.້ ຕວົ ຢີ່ າງ:  ກຽມຕວົ ຕດິ ຈກັ ລດົ (ແມີ່ ນສີ່ ງິ ກະຕຸກ S)  ຫຽວຊາ້ ຍ ຫຽວຂວາ, ຫຽວຫງັ (ເປັນການຕອບສະໜອງ R )  ຫຽວເບີ່ ງິ ຖະໜນົ ວີ່ າງ ( ເປັນການກະຕຸກ S )  ທດົ ລອງເບີ່ ງິ ວີ່ າເກຍວ່ີ າງ ຫບ່ີ ໍ (ເປັນການຕອບສະໜອງ R )  ການເຫນັ ເກຍວ່ີ າງ ( ແມ່ີ ນສ່ີ ງິ ກະຕຸກ S )  ເລີ່ ມິ ຕນົ້ ເປີດກະແຈລດົ (ເປັນການຕອບສະໜອງ R )  ສຽງເຄ່ີ ອງຈກັ ເລ່ີ ມິ ( ແມີ່ ນສ່ີ ງິ ກະຕຸກ S ) ປະມອອກຈາກກະແຈລດົ (ເປັນການຕອບສະໜອງ R )  ກະແຈຖກປີ່ ອຍ ( ແມີ່ ນສ່ີ ງິ ກະຕຸກ S ) ຍຽບຄນັ ເລີ່ ງັ (ເປັນການຕອບສະໜອງ R ) ດ່ີ ງັ ນນັ້ , ການຕອບສະໜອງ (R) ເປັນໄປຕາມລໍາດບັ ຕ່ີ ອງໂສ້ ເມ່ີ ອຄນົ ເຮາົ ກະທໍາຢີ່ າງນີ້ ເລອ້ ຍໆ ກໍ ຈະກາຍເປັນທກັ ສະ, ທກັ ສະແມ່ີ ນການຕອບສະໜອງທງັ ໝດົ , ເມີ່ ອຄນົ ເຮາົ ມທີ ກັ ສະແລວ້ ຂະບວນການປະຕິ ບດັ ກໍຈະເປັນໄປຢ່ີ າງຄ່ີ ອງແຄວ້ ແບບອດັ ຕະໂນມດັ . 2) ການເຄີ່ ອນໄຫວທີ່ ປີ ະສມົ ປະສານກນັ (Response patterns) ທກັ ສະຂອງຄນົ ສີ່ ວນຫາຍເປັນທກັ ສະປະກອບເຂົາ້ ທີ່ ີຊບັ ຊອ້ ນ, ເປັນຂະບວນການຂອງການ ຕອບສະໜອງທງັ ໝດົ ຂອງທກັ ສະ ເຊີ່ ງິ ປະກອບເຂາົ້ ກນັ ຢີ່ າງມລີ ະບຽບ ດວ້ ຍສ່ີ ງິ ກະຕຸກ ແລະ ການຕອບສະ ໜອງຫາຍໆຄ່ີ ເຊີ່ ງິ ຕີ່ ໍເນ່ີ ອງກນັ ເປັນຕີ່ ອງໂສ.້ 114

ເອກະສານອາ້ ງອງິ 1. ຮ.ສ ວງົ ແສງເດອື ນ ປະຊາສຸກ, ຈດິ ຕະວທິ ະຍາທ່ົ ວົ ໄປ, ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ່ົ ງຊາດ, ຄະນະສກຶ ສາສາດ, ວຽງຈນັ 2012. 2. ຈລິ ະພາ ເຕງັ ໄຕລດັ ພອ້ ມດວ້ ຍຄະນະ, ຈດິ ຕະວທິ ະຍາທ່ົ ວົ ໄປ, ພາກວຊິ າຈດິ ຕະວທິ ະຍາ, ຄະນະສລິ ລະ ປະສາດ, ມະຫາວທິ ະຍາໄລທາມະສາດ, ພ.ສ 2550. 3. ໄພບູນ ເທວະຣກັ , ຈດິ ຕະວທິ ະຍາ, ພາກວຊິ າຈດິ ຕະວທິ ະຍາ, ຄະນະຄຣູສາດ, ຈລຸ າລງົ ກອນມະຫາວທິ ະ ຍາໄລ, ພ.ສ 2537 4. ຈຣິ າກອນ ຕງັ້ ກດິ ພາກອນ, ຈດິ ຕະວທິ ະຍາທ່ົ ວົ ໄປ, ຈລຸ າລງົ ກອນມະຫາວທິ ະຍາໄລ, ພ.ສ 2556. 5. ຮ.ສ. ສຸວະລີ ສວີ ະແພດ, ຈດິ ຕະວທິ ະຍາທົ່ ວົ ໄປ, ກຣຸງເທບ, ພ.ສ 2549 115