comon psychology

4.2. ປະໂຫຍດຂອງສະຕປິ ັນຍາ 1) ດາ້ ນການສກຶ ສາ: ການຈດັ ການສກຶ ສາຕອ້ ງຄານງຶ ເຖງິ ອງົ ປະກອບດາ້ ນຄວາມເໝາະສມົ ຂອງລະດບັ ສະຕປິ ັນຍາ ຈ່ີ ງຶ ຈະເກດີ ປະສດິ ທພິ າບຢີ່ າງເຕມັ ທີ່ ີ 2) ດາ້ ນການປັບຕວົ : ເດກັ ທີ່ ມີ ລີ ະດບັ ສະຕປິ ັນຍາຕີ່ າປັບຕວົ ເຂາົ້ ກບັ ສະພາບແວດລອ້ ມບ່ີ ໄດ້ ດີ ເຊີ່ ງິ ຈະສ່ີ ງົ ຜນົ ຕີ່ ສາພນັ ທະພາບ, ຜນົ ສາເລດັ ໃນການຮຽນ, ການເຮດັ ວຽກ, ການດາລງົ ຊວີ ດິ . ນອກຈາກນບີ້ ກຄນົ ທີ່ ມີ ີ ລະດບັ ສະຕປິ ັນຍາສູງກວ່ີ າບກຄນົ ອີ່ ນຫາຍໆ ມກັ ມບີ ນັ ຫາສາພນັ ທະພາບຄກນັ . 3) ດາ້ ນການປະກອບອາຊບີ : ບກຄນົ ທີ່ ມີ ລີ ະດບັ ສະຕປິ ັນຍາສູງ, ຈະມໂີ ອກາດເລອກສກຶ ສາ ທ່ີ ນີ າໄປສ່ີ ູ ການປະກອບອາຊບີ ທີ່ ມີ ສີ ະຖານະພາບ ແລະ ລາຍໄດສ້ ູງຕາມທ່ີ ຕີ ອ້ ງການ. 4. ດາ້ ນການເລອກຄີ່ ູຄອງ: ຕາມທດິ ສະດສີ ະຕປິ ັນຍາເຊ່ີ ອວ່ີ າວ່ີ າ ກາມະພນັ ມອີ ດິ ທພິ ນົ ຕ່ີ ສະຕປິ ັນຍາ ຂອງບກຄນົ ແລະ ສະຕປິ ັນຍາເປັນປັດໄຈສາຄນັ ທ່ີ ສີ ີ່ ງົ ຜນົ ຕ່ີ ຄວາມສາເລດັ ຂອງບກຄນົ ໃນທກໆ ດາ້ ນ , ສະນນັ້ ໃນບກຄນົ ທ່ີ ມີ ສີ ະຕປິ ັນຍາສູງຈ່ີ ງຶ ເຫນັ ຄວາມສາຄນັ ຂອງການເລອກຄີ່ ູຄອງທ່ີ ມີ ສີ ະຕປິ ັນຍາສູງດວ້ ຍເພ່ີ ອຕອ້ ງການ ໄດລ້ ູກທ່ີ ມີ ສີ ະຕປິ ັນຍາສູງໄວສ້ ບຕະກນຕ່ີ ໄປ. 5. ດາ້ ນການດາລງົ ຊວີ ດິ : ບກຄນົ ທ່ີ ມີ ສີ ະຕປິ ັນຍາສູງ ຈະປະສບົ ຜນົ ສາເລດັ ໃນການງານທີ່ ີ ສີ່ ງົ ຜນົ ຕ່ີ ລາຍໄດ້ ແລະຄວາມເປັນຢີ່ ູທີ່ ພີ ຽບພອ້ ມ, ເດກັ ໆທີ່ ເີ ຕບີ ໃຫຍີ່ ໃນຄອບຄວົ ທ່ີ ພີ ຽບພອ້ ມ, ອບົ ອີ່ ນ, ການເຕບີ ໂຕໃນ ສີ່ ງິ ແວດລອ້ ມທ່ີ ດີ ຈີ ະສ່ີ ງົ ເສມີ ໃຫມ້ ລີ ະດບັ ສະຕປິ ັນຍາທ່ີ ສີ ູງຂນຶ້ ,ນອກເໜອຈາກທີ່ ໄີ ດຮ້ ບັ ມາຈາກກາມະພນັ . ດີ່ ງັ ນນັ້ , ບກຄນົ ທີ່ ມີ ລີ ະດບັ ສະຕປິ ັນຍາສູງ ຈີ່ ງຶ ມໂີ ອກາດພດັ ທະນາລະດບັ ສະຕປິ ັນຍາໃຫ້ ສູງຍ່ີ ງິ ຂນຶ້ ໆ ກຈະສີ່ ງົ ຜນົ ໃຫມ້ ລີ ະດບັ ການດາລງົ ຊວີ ດິ ທ່ີ ດີ ໃີ ນດາ້ ນອ່ີ ນໆຕີ່ ໄປດວ້ ຍ. 4.3. ສ່ີ ງິ ທ່ີ ສີ າຄນັ ກ່ີ ຽວກບັ ກາມະພນັ ແລະ ສີ່ ງິ ແວດລອ້ ມທີ່ ສີ ງົ ຜນົ ຕ່ີ ສະຕປິ ັນຍາບກຄນົ 1) ລະດັບສະຕິປັນຍາຂອງບກຄົນຖກການົດດວ້ ຍກາມະພັນ ແລະ ສາມາດປີ່ ຽນແປງໄປຕາມ ສ່ີ ງິ ແວດລອ້ ມ, ຈາກການສກຶ ສາຂອງນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາ ສະຫລບວີ່ າ ລະດບັ ສະຕປິ ັນຍາຂອງ ບກຄນົ ໄດຮ້ ບັ ການຖີ່ າຍທອດມາຈາກບນັ ພະບລດ ແລະ ຈາກການສກຶ ສາເດກັ ຝາແຝດແທທ້ ່ີ ມີ ກີ າມະພນັ ຄກນັ ທກຢ່ີ າງ, ແຕ່ີ ເມ່ີ ອ ເອາົ ເດກັ ເຫລີ່ າົ ນນັ້ ໄປລຽ້ ງດູໃນສ່ີ ງິ ແວດລອ້ ມທ່ີ ຕີ ່ີ າງກນັ , ພບົ ວີ່ າລະ ດບັ ສະຕປິ ັນຍາຂອງເດກັ ມຄີ ວາມແຕກ ຕີ່ າງກນັ , ຈີ່ ງຶ ສະຫບໄດວ້ ີ່ າ ລະດບັ ສະຕປິ ັນຍາຂອງບກຄນົ ນນັ້ , ນອກຈາກຈະຂນຶ້ ຢ່ີ ູກບັ ກາມະພນັ ແລະຍງັ ຂນຶ້ ຢ່ີ ູ ກບັ ສ່ີ ງິ ແວດລອ້ ມທີ່ ດີ ີ ແລະເໝາະສມົ ສາມາດ ສ່ີ ງົ ຜນົ ໃຫລ້ ະດບັ ສຕິ ປິ ັນຍາສູງຂນຶ້ ໄດ.້ 2) ລະດບັ ສະຕປິ ັນຍາຂອງກຄນົ ນນັ້ ບ່ີ ຄງົ ທ່ີ ີ, ສາມາດປີ່ ຽນແປງໄດ້ ເພາະສະນນັ້ ຈີ່ ງຶ ສະຫລບ ໄດວ້ ີ່ າ ລະດບັ ສະຕປິ ັນຍາຂອງບກຄນົ ທ່ີ ທີ ດົ ສອບແຕ່ີ ລະຄງັ້ ອາດໄດລ້ ະດບັ ທີ່ ແີ ຕກຕ່ີ າງກນັ ມກີ ານ ປ່ີ ຽນແປງເພ່ີ ມີ ຂນຶ້ ຫລຫລດລງົ ຂນຶ້ ຢີ່ ູກບັ ການເຝິກຝົນ, ການຮຽນຮູ,້ ແລະປັດໄຈອີ່ ນໆ ເຊີ່ ນັ : ຄວາມ ພອ້ ມຂອງຈດິ ໃຈ. 3) ຂະບວນການທດົ ສອບສະຕປິ ັນຍາທີ່ ຽງຕງົ , ເຊ່ີ ອຖໄດພ້ ຽງໃດ, ການທດົ ສອບສະຕປິ ັນຍາ ຕອ້ ງ ເຮດັ ໂດຍຜູຊ້ ີ່ ຽວຊານຢີ່ າງແທຈ້ ງິ ແລະ ມຂີ ະບວນການທດົ ສອບທ່ີ ເີ ປັນມາດຕະຖານ, ຜນົ ຂອງການທດົ ສອບຈີ່ ງຶ ຈະມຄີ ວາມເຊີ່ ອຖໄດ.້ 46

ບດົ ທີ 5 ອາລມົ ຈດິ ແລະ ແຮງຈງູ ໃຈ (Emotion and Motive) 1. ອາລມົ 1.1. ຄວາມໝາຍຂອງອາລມົ ອາລມົ ເປັນຄາສບັ ທີ່ ມີ ຄີ ວາມໝາຍເຂາົ້ົ ໃຈຍາກ ແລະ ເຫນັ ໄດຢົ້ ່ີ າງຊດັ ເຈນເພາະມຄີ ວາມລະອຽດ, ຊບັ ຊອ້ົ ນ ແລະ ເປັນນາມະທາ, ບີ່ ສາມາດສາຜດັ ໄດ,້ົ ແຕ່ີ ມກີ ານຕອບສະໜອງທ່ີ ເີ ປັນຮູບປະທາ ມທີ ງັ ທີ່ ສີ ງັ ເກດ ໄດຢົ້ ີ່ າງຊດັ ເຈນ ແລະ ບ່ີ ສາມາດສງັ ເກດໄດ້ົ ຖາົ້ ຫາກບຸກຄນົ ນນັ້ົ ບ່ີ ສະແດງອາລມົ ອອກມາ. ຄາວ່ີ າອາລມົ ກງົ ກບັ ພາສາອງັ ກດິ ວ່ີ າ “Emotion” ເຊີ່ ງິ ໃນທາງຈດິ ຕະວທິ ະຍາແລວົ້ ອາລມົ ຄື ຄວາມ ວີ່ ຸນວາຍໃຈ, ຄວາມປ່ີ ັນປວນ ເປັນສະພາວະທີ່ ບີ ຸກຄນົ ສູນເສຍຄວາມເປັນຕວົ ຂອງຕນົ ເອງ ເປັນຄວາມຮູສ້ົ ກຶ ສ່ີ ວນ ຕວົ ພາຍໃນຂອງບຸກຄນົ ນນັົ້ ໆ ເພາະມະນຸດທຸກຄນົ ມຄີ ວາມມກັ ຄວາມເປັນທາທີ່ ຕີ ອ້ົ ງໄດຮ້ົ ບັ ການຕອບສະໝອງ ທາງອາລມົ , ເພາະຄວາມຕອ້ົ ງການທາງອາລມົ ເປັນສ່ີ ງິ ຈາເປັນ ຄກື ນັ ກບັ ຄວາມຕອົ້ ງການດາົ້ ນຮີ່ າງກາຍ ອນັ ເປັນສ່ີ ງິ ທີ່ ເີ ກດີ ມາຈາກການມປີ ະຕສິ າພນັ ຂອງຕນົ ເອງ ກບັ ບຸກຄນົ ອ່ີ ນື ແລະ ກບັ ສີ່ ງິ ແວດລອ້ົ ມ. ນອກຈາກນ,ີ້ົ ອາລມົ ຍງັ ມຄີ ວາມສາພນັ ກີ່ ຽວຂອ້ົ ງກບັ ຄາວີ່ າ ຄວາມຮູສົ້ ກຶ ແລະ ຈດິ ໃຈອກີ ດວ້ົ ຍ. 1.2. ຊະນດິ ຂອງອາລມົ ໂຣເບດີ ພລູຊກິ (Robert Plutchik) ໄດເ້ົ ຮດັ ການວໄິ ຈເລີ່ ອື ງອາລມົ ແລະ ໄດຍົ້ ອມຮບັ ວ່ີ າອາລມົ ພນື້ົ ຖານຢ່ີ ູ 8 ຊະນດິ ຄື ອາລມົ ຢ້ົານກວົ , ອາລມົ ຕກົ ໃຈ, ອາລມົ ໂສກເສາົົ້ , ອາລມົ ລງັ ກຽດ,ອາລມົ ຮາ້ົ ຍ, ອາລມົ ຄາດຫວງັ , ອາລມົ ມ່ີ ວນຊີ່ ນື , ອາລມົ ຍອມຮບັ . ອາລມົ ພນື້ົ ຖານທງັ 8 ນີຍົ້ ງັ ປີ່ ຽນແປງໄປຕາມລະດບັ ຄວາມເຂມັ້ົ ຂຸ ນົ້ ຂອງອາລມົ ແລະ ຍງັ ມຊີ ່ີ ເື ອນີ້ົ ແຕກຕີ່ າງ ກນັ ອກີ ເຊີ່ ນັ : ອາລມົ ໂສກເສາົ້ົ ຈະມລີ ະດບັ ຕງັ້ົ ແຕີ່ ເສາົົ້ , ເສຍໃຈ, ທຸກ ໃຈ ເປັນຕນົ້ົ . ອາລມົ ທ່ີ ມີ ລີ ະດບັ ຄວາມເຂມັົ້ ຂຸ ນ້ົ ໜອົ້ ຍຈະບ່ີ ສາມາດແຍກໄດວ້ົ ີ່ າເປັນອາລມົ ໃດ. ນອກຈາກນີົ້ ອາລມົ ທງັ 8 ນຍີ້ົ ງັ ປະສມົ ປະສານກນັ ເປັນອາລມົ ຊບັ ຊອົ້ ນຂນຶ້ົ ອກີ ຕວົ ຢ່ີ າງ ເດກັ ຊາຍຄນົ ໜີ່ ງຶ ກາລງັ ກນິ ເຂາົົ້ ໜມົ ທ່ີ ີ ລກັ ມາຈາກເຮອື ນຄວົ , ກຈະເກດີ ອາລມົ ມ່ີ ວນຊີ່ ນື ປະສມົ ກບັ ອາລມົ ຢ້ົານກວົ ເຊີ່ ງິ ກຄຄື ວາມຮູສ້ົ ກຶ ຜດິ (Guilt) ຫລອື າລມົ ອດິ ສາ ກເປັນອາລມົ ທ່ີ ປີ ະສມົ ປະສານລະຫວ່ີ າງຮາົ້ ຍ, ຄຽດ ແລະ ຢ້ົານກວົ ເປັນຕນົ້ົ . ແພກເຊບ (Jaak Panksepp) ໄດສົ້ ະເໜີ ແນວຄດິ ການຈາແນກອາລມົ ແຕກຕ່ີ າງຈາກ ພລູຊກິ , ໂດຍທ່ີ ານສະເໜພີ ນື້ົ ຖານນນັ້ົ ມຢີ ່ີ ູທງັ ໝດົ 4 ຊະນດິ ໄດແົ້ ກີ່ : ຄາດຫວງັ , ເດອື ດຮອ້ົ ນ ຕກົ ໃຈ ແລະ ຢົ້ານກວົ , ໂດຍທີ່ ອີ າລມົ ພນື້ົ ຖານແຕ່ີ ລະຊະນດິ ເກດີ ຂນຶົ້ ສາພນັ ກບັ ຕາແໜ່ີ ງໃນສະໝອງ ທີ່ ຕີ ງັ້ົ ຢ່ີ ູບລເິ ວນໄຮໂປທາລາມດັ , ເຊີ່ ງິ ໃນແຕີ່ ລະຕາແໜີ່ ງເທງິ ສະໝອງຈະສະໜອງຕອບຕ່ີ ອາລມົ ຕີ່ າງຊະນດິ ກນັ , ໂດຍອາໄສການແປຂມົ້ ູນທີ່ ຖີ ກື ກະຕຸນົ້ ຈາກສ່ີ ງິ ແວດລອົ້ ມເປັນກະແສປະສາດສ່ີ ງົ ໄປຫາລະບບົ ປະສາດສີ່ ງັ ການ ເຮດັ ໃຫເ້ົ ກດີ ການສະແດງພດຶ ຕິ ກາທີ່ ສີ ອດຄີ່ ອງກບັ ອາລມົ ຕີ່ າງໆ. ນອກຈາກນີ,ົ້ ອາລມົ ຂອງຄນົ ເຮາົ ຍງັ ຈາແນກອອກເປັນ 2 ປະເພດໃຫຍ່ີ ຄ:ື ອາລມົ ທີ່ ເີ ພງິ ປາຖະໜາ, ເບີກບານມ່ີ ວນຊີ່ ນື , ອາລົມສະຫງບົ , ອາລົມເພີດເພີນ, ອາລົມຮກັ , ອາລົມປອດໂປີ່ ງ, ອາລມົ ເປັນອາລົມທ່ີ ີ ກີ່ ໃຫເ້ົ ກດີ ຄວາມສຸກ ແລະ ໃຫປົ້ ະໂຫຍດເປັນອາລມົ ທີ່ ເີ ກດີ ຄວາມພໃຈ ແລະ ຍນິ ດີທ່ີ ຈີ ະມອີ າລມົ ແບບນີຢ້ົ ີ່ ູ ເລອືົ້ ຍໆ ອາລມົ ເຫລີ່ າົ ນຈີົ້ ະໄປກະຕຸນົ້ ໃຫອົ້ ະໄວຍະວະຕ່ີ າງໆ ໃນຮີ່ າງ ກາຍເຮດັ ວຽກຕາມປົກກະຕ.ິ ອາລມົ ອກີ ປະເພດໜ່ີ ງຶ ຄື ອາລມົ ທີ່ ບີ ີ່ ເພງິ ປາຖະໜາໄດແົ້ ກີ່ : ອາລມົ ທ່ີ ີ ກ່ີ ໃຫເ້ົ ກດີ ຄວາມທຸກ, ຫາກບຸກຄນົ ມອີ າລມົ ປະເພດນີົ້ ພຽງໜອົ້ ຍດຽວກສາມາດໃຫໂົ້ ທດໄດ,້ົ ແຕ່ີ ຖາ້ົ ມຫີ ລາຍກຈະສ່ີ ງົ ຜນົ ໃຫຄົ້ ວາມເຈບັ ໄຂໄ້ົ ດປ້ົ ່ີ ວຍຂອງຮີ່ າງກາຍໄດົ້ 47

ເຊີ່ ນັ : ອາລມົ ທຖົ້ ອຍ, ອາລມົ ວ່ີ ຸນ ວາຍ, ອາລມົ ວຕິ ກົ ກງັ ວນົ , ອາລມົ ເບ່ີ ອື ໜ່ີ າຍ. ອາລມົ ເຫລີ່ າົ ນຈີົ້ ະເຮດັ ໃຫອົ້ ະໄວ ຍະວະຕີ່ າງໆໃນ ຮີ່ າງກາຍເຮດັ ວຽກຫລາຍຂນຶົ້ , ເຮດັ ໃຫຮົ້ ູສ້ົ ກຶ ບ່ີ ດີ ເປັນໂທດຕີ່ ລະບບົ ປະສາດ, ລະບບົ ກາ້ົ ມເນອືົ້ , ລະບບົ ຫາຍໃຈ, ການເຕນັົ້ ຂອງຫວົ ໃຈ ແລະ ລະບບົ ຂບັ ຖ່ີ າຍ. 1.3. ໜາ້ົ ທີ່ ຂີ ອງອາລມົ ອາລມົ ມໜີ າ້ົ ທ່ີ ສີ າຄນັ ດ່ີ ງັ ນ:ີ້ົ 1) ເປັນຕວົ ກະຕຸນົ້ ໃຫເ້ົ ກດີ ພດຶ ຕກິ າ ຄກື ບັ ການໃຫສົ້ ນັ ຍານວີ່ າຈະມບີ າງສ່ີ ງິ ທີ່ ສີ າຄນັ ເກດີ ຂນຶົ້ ແລະ ອາລມົ ຈະສີ່ ງົ ຜນົ ໃຫເ້ົ ກດີ ການກະທາທີ່ ຮີ ຸ ນແຮງຂນຶ້ົ ເຊີ່ ນັ : ອາລມົ ຮາົ້ ຍ, ຮີ່ າງກາຍພອ້ົ ມທ່ີ ຈີ ະກະທາການຕອບສະໜອງ ໄດໃ້ົ ນທນັ ທທີ ນັ ໃດ. 2) ເປັນຕວົ ຮວບຮວມ: ອາລມົ ຈະເຮດັ ໃຫກົ້ ານຮບັ ຮູຂ້ົ ອງເຮາົ ມສີ ສີ ນັ ກບັ ຕວົ ເຮາົ ເອງ ແລະ ຜູອົ້ ີ່ ນື , ຮວມ ທງັ ຍັງເຮັດໃຫຮ້ົ ວບຮວມການຄດິ ເປັນລະບບົ ທີ່ ີຮູສ້ົ ກຶ ໄດົ້ ເຊີ່ ັນ: ຫາກເຮົາອາລົມດີ ບ່ີ ວ່ີ າ ຈະສະຖານະການ ໂຫດຮາ້ົ ຍແນວໃດ ກຈະເຮດັ ໃຫເ້ົ ຮາົ ເບີ່ ງິ ໂລກໃນແງີ່ດຫີ ລາຍກວ່ີ າອາລມົ ທ່ີ ໝີ ່ີ ນົ ໝອງ. ດ່ີ ງັ ນນັົ້ , ຄວາມຮູສົ້ ກຶ ທີ່ ເີ ຮາົ ຮູຕ້ົ ວົ ຈະເປັນຕວົ ທ່ີ ມີ ອີ ດິ ທພິ ນົ ຕ່ີ ກາັ ນຮບັ ຮູຂ້ົ ອງເຮາົ ໄປດວົ້ ຍ. 3) ເປັນຕວົ ນາ ແລະ ເປັນຕວົ ສະໜບັ ສະໜນູ ໃຫພົ້ ດຶ ຕກິ າຕີ່ ເນ່ີ ອື ງໄປ: ເຮາົ ພບົ ວ່ີ າສດັ ຮາົ້ ຍ ຈະຕ່ີ ສູ,ົ້ ຄນົ ທີ່ ມີ ີ ຄວາມຢົາ້ ນກວົ ຈະຖອຍໜ.ີ ດ່ີ ງັ ນນັ້ົ , ຈີ່ ງຶ ເວາົ້ົ ໄດວ້ົ ີ່ າ ອາລມົ ເປັນຕວົ ນາໃຫເົ້ ກດີ ພດຶ ຕກິ າ ແລະ ຍງັ ສະໜບັ ສະໜນູ ໃຫເົ້ ກດີ ພດຶ ຕກິ າທີ່ ຕີ ່ີ ເນ່ີ ອື ງໄປ ເຊ່ີ ນັ : ຫາກເຮາົ ຢາ້ົ ນກວົ ເຮາົ ກຈະສາມາດແລ່ີ ນໄດດ້ົ ນົ ແລະ ໄວຂນຶົ້ . 4) ການສີ່ ສື ານ : ການສ່ີ ສື ານຂອງອາລມົ ຫລສື ນັ ຍານຂອງອາລມົ ນນັົ້ ຈະສະແດງອອກ ໂດຍທາງສໜີ າ້ົ ໄດ້ົ ໃນລະດບັ ໜ່ີ ງຶ ເຊີ່ ນັ : ນກັ ສກຶ ສາອາດເວາົ້ົ ກບັ ອາຈານວີ່ າສນົ ໃຈໃນວຊິ າທ່ີ ອີ າຈານສອນ, ແຕີ່ ໃນເວລາຮຽນແທຈົ້ ງິ ພດັ ຫລບັ ຕານີ່ ງັ , ຫາວນອນ ແລະ ເບີ່ ງິ ອອກໄປທ່ີ ປີ ີ່ ອງຢຽົ້ ມ, ເຊີ່ ງິ ສີ່ ໃື ຫເົ້ ຫນັ ວ່ີ າບີ່ ສນົ ໃຈການສອນຂອງອາຈານ ເລຍີ . 1.4. ການເກດີ ອາລມົ ນກັ ວທິ ະຍາສາດ, ນກັ ສະລລີ ະສາດ ແລະ ນກັ ວວິ ດັ ທະນາການຕີ່ າງໆ ພາກນັ ສກຶ ສາກີ່ ຽວກບັ ເກດີ ອາລມົ ພບົ ວ່ີ າ: ອາລມົ ເປັນພະລງັ ຊະນດິ ໜ່ີ ງຶ ແລະ ອາລມົ ເກດີ ຂນຶ້ົ ເພາະສີ່ ງິ ກະຕຸນົ້ ທ່ີ ຖີ ກື ສ່ີ ງົ ເຂາົ້ົ ມາສະໝອງໂດຍ ສະເພາະສີ່ ວນທີ່ ເີ ອີນົ້ ວ່ີ າ ທາລາມດັ (Thalamus) ເຊີ່ ງິ ເປັນສະໝອງສ່ີ ວນ ທາອດິ ຂອງການຮບັ ຮູ ້ົ ແລະ ເປັນ ສູນກາງໃນການຮບັ ຮູ ຂົ້ ມົ້ ູນຂີ່ າວສານ ຈາກນັນົ້ ຂມ້ົ ູນກີ່ ຈະເຂາົົ້ ສີ່ ູ ລະບົບລມິ ບກິ (Limbic System) ສະ ໝອງສ່ີ ວນອະມກິ ດາລາ (Amygdala) ແລະ ສະໝອງສ່ີ ວນໜາ້ົ , ໂດຍທ່ີ ລີ ະບບົ ລມິ ບກິ ແລະ ສະໝອງສ່ີ ວນ ອາມກິ ດາລານັນ້ົ ເປັນສະໝອງສ່ີ ວນທີ່ ກີ ີ່ ຽວ ຂອ້ົ ງກບັ ອາລົມພນື້ົ ຖານ ເຊີ່ ັນ: ຫາົ້ ວຫານ, ໃຈຮາົ້ ຍ ເປັນຕົນ້ົ . ນກັ ວທິ ະຍາສາດພບົ ວີ່ າ ຫາກເຫດ ການນນັ້ົ ໆ ມສີ ີ່ ວນເຮດັ ໃຫົ້ ອະມກິ ດາລາ ເກດີ ການຕ່ີ ນື ຕວົ ຫລາຍຂນຶ້ົ ເທ່ີ າົ ໃດ ເຮາົ ຈະສາມາດຈດົ ຈາເຫດການໄດດົ້ ທີ ່ີ ສີ ຸດ ເອນີ້ົ ວ່ີ າ ຄວາມຊງົ ຈາອນັ ເນີ່ ອື ງມາຈາກອາລມົ . ນອກຈາກນໃີ້ົ ນທາງ ກາຍຍະວພິ າກພບົ ວ່ີ າ: ບລເິ ວນສະໝອງສ່ີ ວນໜາົ້ ນນັົ້ ມໜີ າົ້ ທ່ີ ຮີ ບັ ຜດິ ຊອບກ່ີ ຽວກບັ ອາລມົ ຕ່ີ າງໆ ອກີ ດວ້ົ ຍ. 48

2. ທດິ ສະດກີ ີ່ ຽວກບັ ອາລມົ ນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາພະຍາຍາມຕງັົ້ ທດິ ສະດຕີ ່ີ າງໆ ຂນຶ້ົ ເພີ່ ອື ມາອະທບິ າຍກີ່ ຽວກບັ ການເກດີ ອາລມົ ເຊ່ີ ງິ ທດິ ສະດທີ ີ່ ສີ າຄນັ ມດີ ີ່ ງັ ນ:ີ້ົ 2.1. ທດິ ສະດອີ າລມົ ຂອງ ເຈມ - ແລງ (James - Lange Theory) ທດິ ສະດີນເີ້ົ ນນັ້ົ ວ່ີ າ ອາລມົ ຂອງເຮາົ ເກດີ ຂນຶ້ົ ເນີ່ ອື ງມາຈາກມສີ ່ີ ງິ ກະຕຸນົ້ ເຂາົົ້ ມາກະຕຸ ນົ້ ໃສີ່ ອນິ ຊີ ຫລງັ ຈາກນນັ້ົ ຮີ່ າງກາຍຈະເກດີ ການປີ່ ຽນແປງເຮດັ ໃຫເ້ົ ກດີ ພະລງັ ປະສາດ (Nerve Impulse) ແລະ ລາຍງານການ ປີ່ ຽນແປງນໄີົ້ ປຫາສະໝອງ ສ່ີ ງົ ຜນົ ເຮດັ ໃຫເົ້ ກດີ ອາລມົ . ເຈມ ໄດສ້ົ ະເໜີ ປັດໄຈສາຄນັ ໃນການທ່ີ ເີ ຮດັ ໃຫບ້ົ ຸກຄນົ ມຄີ ວາມຮູສ້ົ ກຶ ວີ່ າມອີ າລມົ ເກດີ ຂນຶ້ົ ກຄື ການ ຮູສ້ົ ກຶ ໃນການປ່ີ ຽນແປງຕ່ີ າງໆ ທາງສະລລີ ະທ່ີ ເີ ກດີ ຂນຶ້ົ ໃນຂະນະທີ່ ມີ ກີ ານຕອບສະໜອງຕ່ີ ສະຖານະການໜາ້ົ ຢົ້ານ ກວົ ຫລື ຕກົ ໃຈ. ນອກຈາກນີ້ົ ທີ່ ານ ຄານ ແລງ ຍງັ ມຄີ ວາມເຫນັ ສອດຄ່ີ ອງກບັ ວນິ ລ່ີ ຽມ ເຈມ ໄດຮົ້ ່ີ ວມກນັ ຕງັົ້ ທດິ ສະດີນຂີ້ົ ນຶ້ົ ທດິ ສະດີນີ້ົ ອະທບິ າຍວ່ີ າ ມະນຸດ ມກີ ານຮບັ ຮູສ້ົ ່ີ ິງກະຕຸນົ້ ເປັນອນັ ດບັ ທາອິດ, ຕ່ີ ມາເກດີ ການ ປ່ີ ຽນແປງທາງດາ້ົ ນຮີ່ າງກາຍ ແລະ ຄວາມຮູສົ້ ກຶ . ທດິ ສະດນີ ສີົ້ ະເໜຄີ ວາມຄດິ ວີ່ າ ອາລມົ ເກດີ ຂນຶົ້ ພາຍຫລງັ ຈາກມີ ປະຕກິ ລິ ຍິ າ ຫລື ການປີ່ ຽນແປງຂອງຮ່ີ າງກາຍ. ສະນນັົ້ , ຂະບວນການເກດີ ອາລມົ ຈ່ີ ງຶ ເກດີ ຕາມລາດບັ ດ່ີ ງັ ແຜນ ວາດທດິ ສະດຂີ ອງ ເຈມ. ເຫນັ ງູ ຫວົ ໃຈເຕນັ້ົ ໄວ ແລະ ແລີ່ ນໜີ ເກດີ ຄວາມຢົ້ານກວົ ສີ່ ງິ ກະຕຸນົ້ ພາຍນອກ ສີ່ ງິ ກະຕຸນ້ົ ທີ່ ສີ ະໝອງ ເກດີ ອາລມົ ຮບັ ຮູ ້ົ ໃຍປະສາດຮບັ ( Drive ) ຄວາມຮູສົ້ ກຶ ໃຍປະສາດການ ເຄີ່ ອື ນໄຫວ ການຮບັ ຮູທົ້ າງຮ່ີ າງກາຍ ແລະ ການຕອບສະໜອງ ແຜນຜງັ ທີ 3 : ຂະບວນການເກດີ ອາລມົ ຕາມທດິ ສະດອີ າລມົ ຂອງ ເຈມ - ແລງ 49

ຕວົ ຢີ່ າງ ການເກດີ ອາລມົ ພາຍຫລງັ ຈາກມກີ ານປ່ີ ຽນແປງທາງສະລີລະ ເຊ່ີ ນັ ເມ່ີ ອື ເຮາົ ຍ່ີ າງສະດຸດຂນັ້ົ ໄດ ເຮາົ ຈະໃຊມ້ົ ຈື ບັ ຮາວຂນັົ້ ໄດໂດຍອດັ ຕະໂນມດັ . ເຫດການດ່ີ ງັ ກ່ີ າວນຈີ້ົ ະເກດີ ຂນຶ້ົ ກ່ີ ອນທ່ີ ຈີ ະເກດີ ຄວາມຮູ ສ້ົ ຶກ ຫວົ ໃຈເຕນັ້ົ ແຮງ, ຫາຍໃຈຫອບ, ມຄີ ວາມຮູສົ້ ກຶ ວ່ີ າແຂນຂາອີ່ ອນແຮງ ຫລສື ີ່ ນັ 2.2. ທດິ ສະດອີ າລມົ ຂອງ ແຄນນອນ - ບາ (Cannon - Bard Theory) ທດິ ສະດທີ ່ີ ມີ ຄີ ວາມເຊ່ີ ອື ວ່ີ າ ສະໝອງສີ່ ວນໜາົ້ ພາກສ່ີ ວນໄຮໂປທາລາມດັ (Hypothalamus) ຈະ ຄວບຄຸມອາລມົ ຂອງສ່ີ ງິ ທ່ີ ີມຊີ ີວດິ ເມ່ີ ອື ສ່ີ ົງກະຕຸນ້ົ ມກີ ານສີ່ ງົ ກະແສປະສາດໄປຍງັ ສະໝອງສ່ີ ວນນີ,ົ້ ຈາກນນັົ້ ກະແສປະສາດຈະແຍກໄປ 2 ທາງ, ທາງໜີ່ ງຶ ຈະສ່ີ ງົ ໄປຍງັ ອະໄວຍະວະໂຕຕ້ົ ອບເກດີ ພດຶ ຕກິ າຂນຶ້ົ , ອກີ ທາງໜີ່ ງຶ ສີ່ ງົ ໄປຫາສະໝອງສ່ີ ວນຄເທກັ ສ່ີ ງົ ຜນົ ໃຫເ້ົ ກດີ ອາລມົ ຂນຶົ້ ໃນເວລາທີ່ ໃີ ກຄົ້ ຽງກນັ . ສ່ິ ງກະຕນຸ້ ພາຍນອກ ສ່ິ ງກະຕນຸ້ ທິ່ ສະໝອງ ເກດອາລມົ ຮບັ ຮຸ້ ໃຍປະສາດສງ່ິ ັ ການ ( Drive ) ແລະສະໝອງສວິ່ ນຄໍເທັກ ການຮສຸ້ ກຶ ທາງຮາິ່ ງກາຍ ແລະ ການຕອບສະໜອງ ເຫນັ ງູ ໄຮໂປທາລາມດັ ເກດີ ຄວາມຢາົ້ ນກວົ (ຫວົ ໃຈເຕນັ້ົ ໄວ) ແລີ່ ນໜີ ແຜນຜງັ ທີ 4 : ຂະບວນການເກດີ ອາລມົ ຕາມທດິ ສະດອີ າລມົ ຂອງ ແຄນນອນ - ບາ ທງັ ສອງທດິ ສະດີມີການຖກົ ຖຽງກນັ ຢີ່ ູ, ໃນບາງສະຖານະການ ເຊີ່ ນັ : ໃນກລະນີທີ່ ມີ ະນຸດ ປະສົບກັບ ອນັ ຕະລາຍຢ່ີ າງກະທນັ ຫນັ ການເກດີ ອາລມົ ຈະເກດີ ຂນຶ້ົ ພາຍຫລງັ ຈາກການເກດີ ພດຶ ຕິ ກາຊະນດິ ທີ່ ເີ ກດີ ໂດຍ ອດັ ຕະໂນມດັ ແລະ ໃນບາງສະຖານະການ, ອາລມົ ຂອງມະນຸດຈະເກດີ ຂນຶ້ົ ພອົ້ ມກບັ ການປີ່ ຽນແປງທາງສະລລີ ະ ແລະ ກີ່ ອນການເກດີ ພດຶ ຕກິ າຊະນດິ ທ່ີ ເີ ກດີ ອດັ ຕະໂນມດັ ເຊີ່ ນັ : ອາລມົ ຢາ້ົ ນກວົ ຂນົ ລຸກແລວ້ົ ແລີ່ ນໜ.ີ 50

2.3. ທດິ ສະດອີ າລມົ ຂອງແຊດເຕີ - ຊງິ ເກີ (Schachter - Singer Theory of Emotion) ຈດັ ຢີ່ ູໃນກ່ີ ຸມປັນຍານຍິ ມົ (Cognitive Theory) ເຊ່ີ ງິ ເນນັົ້ ຄວາມສາຄນັ ຂອງສະໝອງໃນການຕີ ຄວາມໝາຍຂອງສ່ີ ງິ ກະຕຸນ້ົ ຫລື ສະຖານະການທີ່ ພີ ບົ ເຫນັ ວີ່ າມສີ າເຫດມາຈາກອນັ ໃດ, ທດິ ສະດີນີສ້ົ ະເໜວີ ີ່ າ ສະໝອງບ່ີ ຈາເປັນຕອົ້ ງມກີ ານຕອບສະໜອງທາງອາລມົ ດວ້ົ ຍການມພີ ດຶ ຕກິ າທີ່ ສີ ະເພາະຕາຍຕວົ ແຕ່ີ ການຮບັ ຮູ ້ົ ແລະ ເຂາົົ້ ໃຈຕ່ີ າງຫາກທີ່ ກີ ີ່ ໃຫເົ້ ກດີ ການສາ້ົ ງແບບແຜນປະຕບິ ດັ ທາງອາລມົ ໃຫແົ້ ຕກຕີ່ າງກນັ ໂດຍຂນຶ້ົ ຢ່ີ ູກບັ ຕວົ ກະຕຸນົ້ ປະສບົ ການຂອງແຕ່ີ ລະບຸກຄນົ . ດີ່ ງັ ນນັົ້ , ທດິ ສະດນີ ຈີ້ົ ີ່ ງຶ ເນນັົ້ ວີ່ າ ອາລມົ ຄຄື ວາມຮູສ້ົ ກຶ ທີ່ ເີ ກດີ ຈາກການປະ ເມນີ ຂອງສີ່ ງິ ກະຕຸນົ້ ທ່ີ ສີ ະໝອງຮບັ ຮູ ົ້ ເຊີ່ ງິ ເປັນການເຮດັ ໜາ້ົ ທີ່ ຄີ ວບຄຸມສະໝອງຂນັົ້ ຕນົ້ົ ເພ່ີ ອື ຮກັ ສາຊວີ ດິ ຕວົ ຢີ່ າງ ບດົ ເພງບາງບດົ ຈະເຫນັ ວີ່ າບາງຄນົ ຟັງແລວ້ົ ຮອົ້ ງໄຫົ້ ອາດເປັນເພາະເນອືົ້ ເພງັ ມຄີ ວາມຄາົ້ ຍຄກື ບັ ຊວີ ດິ ຂອງຕນົ ຫລື ຂະນະທີ່ ເີ ຮາົ ກາລງັ ເຊຍກລິ າຢ່ີ ູນນັ້ົ ຄວາມສນົ ໃຈປະກອບກບັ ແຮງເຊຍທ່ີ ມີ ່ີ ຸງຄວາມສນົ ໃຈໄປຍງັ ເກມກລິ ານນັົ້ ໆ ຫາກເຮາົ ສງັ ເກດກຈະພບົ ວ່ີ າເຮາົ ກາລງັ ຫາຍໃຈຖີ່ ເີ ຂາົ້ົ , ຫວົ ໃຈເຕນັົ້ ແຮງ, ເຫີ່ ອື ອອກ... ອາລມົ ເຫລ່ີ າົ ນຂີ້ົ ນຶົ້ ຢີ່ ູກບັ ອດິ ທພິ ນົ ຂອງຄວາມເຂາົົ້ ໃຈ ແລະ ການຮບັ ຮູຄ້ົ ຸນຄ່ີ າຂອງການແຂ່ີ ງຂນັ ນນັ້ົ . ເຫນັ ງູ ຕີ່ ນື ເຕນັົ້ ແປຄວາມໝາຍຂອງການຮບັ ຮູ ົ້ ເກດີ ຄວາມຢ້າົ ນກວົ ແຜນຜງັ ທີ 5 : ຂະບວນການເກດີ ອາລມົ ຕາມທດິ ສະດອີ າລມົ ຂອງ ແຊດເຕີ - ຊງິ ເກີ ອາລມົ ເປັນຂະບວນການທາງສະໝອງ ເຊ່ີ ງິ ສູນກາງອະໄວຍະວະແຫລ່ີ ງສາຄນັ ທ່ີ ຮີ ບັ ຜດິ ຊອບການ ເກດີ ອາລມົ ເປັນພນື້ົ ຖານໃຫມົ້ ປີ ະຕກິ ລິ ຍິ າທາງຮ່ີ າງກາຍ ເພີ່ ອື ຕອບສະໝອງທາງອາລມົ ແລະ ເພີ່ ອື ປັບສມົ ດຸນໃນ ຮ່ີ າງກາຍ. 2.4. ທດິ ສະດເີ ຫດການທາງອາລມົ (Affective Events Theory, AET) ໂຮວາຣດ໌ ວດິ ສ໌ (Howard Weiss) ແລະ ຣູເຊວລ໌ ໂຄຣແພນຊາໂນ(Russell Cropanzano) ໄດສົ້ ະເໜີ ທດິ ສະດເີ ຫດການທາງອາລມົ ໃນປີ ຄ.ສ 1996 ເຂາົ ເຈາົົ້ ໄດສ້ົ ະເໜແີ ບບຈາລອງເພ່ີ ອື ອະທບິ າຍກ່ີ ຽວ ກບັ ໂຄງສາ້ົ ງ, ສາເຫດ ແລະ ຜນົ ຂອງປະສບົ ການທາງອາລມົ ໃນຂະນະທ່ີ ກີ າລງັ ປະຕບິ ດັ ໜາົ້ ວຽກ ໂດຍທດິ ສະດີ AET ມພີ ນື້ົ ຖານຄວາມເຊ່ີ ອື ວ່ີ າ : ອາລມົ ພະນກັ ງານຈະຂນຶົ້ -ລງົ ຫື ແກວີ່ ງໄປ-ມາຕະຫອດເວລາ ເຊ່ີ ງິ ອາລມົ ທ່ີ ີ ປີ່ ຽນແປງຕະຫອດເວລານີ້ົ ໄດຮ້ົ ບັ ອດິ ທພິ ນົ ທງັ້ົ ຈາກປັດໃຈພາຍໃນ ແລະ ປັດໃຈພາຍນອກສ່ີ ວນບຸກຄນົ ໂດຍ ປັດໃຈພາຍໃນ ເຊີ່ ນັ : ຄວາມຄດິ , ຄວາມເຊີ່ ອື ,ແຮງຈງູ ໃຈ, ຄວາມຄາດຫວງັ ... ພນືົ້ ຖານຂອງວງົ ຈອນອາລມົ ສ່ີ ວນຕວົ , ຄວາມສາມາດໃນການຄວບຄຸມອາລມົ . ສ່ີ ວນປັດໃຈພາຍນອກກຄ:ື ສະພາບແວດລອ້ົ ມການເຮດັ ວຽກ ຫື ເຫດການທີ່ ກີ ່ີ ຽວຂອ້ົ ງກບັ ອາລມົ ຕີ່ າງໆ ເຊ່ີ ນັ : ເງ່ີອື ນໄຂທາງກາຍຍະພາບ, ບນັ ຍາກາດຂອງສາພນັ ທະ ພາບ, ຄວາມຮບັ ຜດິ ຊອບ, ຄວາມອດິ ສະຫະໃນການຕດັ ສນິ ໃຈ, ອານາດໃນການເຮດັ ວຽກ... ໂດຍປັດໃຈເຫີ່ າົ ນີົ້ ຈະມອີ ດິ ທພິ ນົ ຕີ່ ການເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ າທາງອາລມົ ຂອງພະນກັ ງານ ເຊີ່ ງິ ມທີ ງັ ອາລມົ ທາງບວກ(ດໃີ ຈ, ສຸກໃຈ, ຍນິ ດ)ີ ແລະ ອາລມົ ທາງລບົ (ໂສກເສາົົ້ , ຫງດຸ ຫງດິ ,ຕງຶ ຄຽດ) ອາລມົ ທ່ີ ເີ ກດີ ຂນື້ົ ນຈີ້ົ ະກະຕຸນ້ົ ລະດບັ ຄວາມເຂມັ້ົ ຂອງ ການສະ ແດງອອກ ຫື ຜນົ ຂອງການປະຕບິ ດັ ໜາົ້ ວຽກ. ດ່ີ ງັ ນນັົ້ , ຊວີ ດິ ການເຮດັ ວຽກຈີ່ ງຶ ເປັນຊ່ີ ວງຊວີ ດິ ທ່ີ ມີ ໂີ ຄງ ສາົ້ ງ ໝາຍເຖງິ ທດັ ສະນະຄະຕິ ແລະ ຜນົ ການປະຕບິ ດັ ໜາົ້ ວຽກ ຈະປີ່ ຽນໄປຕາມສະພາວະທາງອາລມົ ແລະ ສະພາວະທາງອາລມົ ຈະປີ່ ຽນໄປຕາມເຫດການ. 51

2.5. ທດິ ສະດອີ າລມົ ສມົ ດນູ (Homeostatic Emotion theory) ບັດ ແຄຣັກ (Bud Craig) ໄດສົ້ ະເໜີ ທດິ ສະດີອາລົມສົມດູນ ໃນ ຄ.ສ 2003 ລາວໄດແ້ົ ບີ່ ງ ອາລມົ ອອກເປັນ 2 ກ່ີ ຸມຄ:ື (1) ກ່ີ ຸມອາລມົ ຄລາສສ໌ ກິ (Classical Emotion) ເປັນອາລມົ ທີ່ ຖີ ກື ກະຕຸນ້ົ ໂດຍ ສີ່ ງິ ກະຕຸ ນ້ົ ພາຍນອກຮ່ີ າງກາຍ ເຊີ່ ນັ : ອາລມົ ຕງຶ ຄຽດ, ອາລມົ ຍາ້ົ ນກວົ ..., (2) ອາລມົ ສມົ ດູນ (Homeostatic Emotion) ເປັນຄວາມຮູ ສ້ົ ກຶ ທ່ີ ຖີ ກື ກະຕຸນົ້ ໂດຍພາວະພາຍໃນຮ່ີ າງກາຍ ເຊ່ີ ນັ : ຄວາມຮູສົ້ ກຶ ເຈບັ ປວດ, ຄວາມ ຕອ້ົ ງການຜກັ ຜ່ີ ອນຮີ່ າງກາຍ... ຄວາມຮູສ້ົ ກຶ ຈ່ີ ງຶ ເປັນສນັ ຍາລກັ ທີ່ ສີ ່ີ ມື າຈາກລະບບົ ຮ່ີ າງກາຍເພີ່ ອື ບອກໃຫຮົ້ ູ ວົ້ ່ີ າ ຂະນະນຮີ້ົ ່ີ າງກາຍຂາດຄວາມສມົ ດູນ ສະນນັົ້ ເຮາົ ຈະຕອົ້ ງປະພດຶ ຢີ່ າງໃດຢີ່ າງໜ່ີ ງຶ ເພ່ີ ອື ຮກັ ສາຄວາມສມົ ດູນຂອງ ຮີ່ າງກາຍໄວົ້ ເຊ່ີ ນັ : ຄວາມຮູ ສົ້ ຶກກປວດ ຈະຊີ່ ວຍບອກໃຫຮົ້ ູ ວ້ົ ີ່ າ ຂະນະນີຮົ້ ີ່ າງກາຍກາລັງໄດຮົ້ ບັ ອນັ ຕະລາຍ ຮີ່ າງກາຍຄວນຈະຫກີ ໜຈີ າກສະຖານະການນນັ້ົ ຫຫື າທາງປອ້ົ ງກນັ ອນັ ຕະລາຍ. 2.6. ທດິ ສະດຂີ ອງ ໄອຊາດ (Izard’s Theory) Carroll Izard (ອາົ້ ງອງີ ຈາກ ຮ.ສ. ສຸວະລີ ສວີ ະແພດ, ຈດິ ຕະວທິ ະຍາທີ່ ວົ ໄປ, ໜາົ້ 141-142) ເວາົ້ົ ວີ່ າ: ຄວາມຮູ ້ົ ຄວາມເຂາົົ້ ໃຈ(Cognition) ມຄີ ວາມຈາເປັນຕີ່ ອາລມົ ບາງຊະນດິ ເທ່ີ າົ ນນັ້ົ ຕວົ ຢີ່ າງ: ສມົ ມຸດວ່ີ າ ເວລາເຮາົ ນອນຫບັ ໄປໃນຕອນຄນື ເວລາຕີ່ ນື ມາຕອນຄີ່ າຄນື ດວ້ົ ຍຄວາມຕອ້ົ ງການດີ່ ມື ນາ້ົ ເຮດັ ໃຫເ້ົ ຮາົ ຢ່ີ າງໄປເຕະ ສະດຸດເກອື ບລມົ້ົ ລງົ . ໃນສະຖານະການລກັ ສະນະນີົ້ ຄວາມເຈບັ ເຮດັ ໃຫເົ້ ຮາົ ເກດີ ຄວາມຍາກຮາ້ົ ຍຂນຶົ້ ມາທນັ ທີ (Immediately to Anger) ໂດຍບ່ີ ໄດທົ້ ນັ ຄດິ ກ່ີ ອນວີ່ າ ເປັນຍອ້ົ ນຫຍງັ ? ເຊີ່ ນັ : ມຄີ ນົ ອີ່ ນື ວາງເຄ່ີ ອື ງຂອງໄວ້ົ ກາງທາງຢ່ີ າງ. ດ່ີ ງັ ນນັ້ົ , ຄວາມເຂາົ້ົ ໃຈຈ່ີ ງຶ ບີ່ ຈາເປັນໃນກລະນນີ .ີົ້ ເພີ່ ອື ສະໜບັ ສະໜນູ ແນວຄດິ ນີົ້ Izard ແລະ ຜູຮ້ົ ີ່ ວມງານ ໄດເ້ົ ຮດັ ການທດົ ລອງໃນ ປີ ຄ.ສ 1983 ໂດຍໃຫເ້ົ ດກັ ນອ້ົ ຍ ອາຍຸ 2 ເດອື ນ ໄດຮົ້ ບັ ການສກັ ຢາພູມຕາ້ົ ນທານພະຍາດຕາມປົກກະຕິ ລາວໄດສ້ົ ງັ ເກດເຫນັ ວ່ີ າ ຄວາມເຈບັ ປວດຈາກການສກັ ຢາເຮດັ ໃຫເ້ົ ດກັ ນອົ້ ຍເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ າສະແດງຄວາມຄຽດຢາກຮາ້ົ ຍ ເຊີ່ ງິ ສອດ ຄ່ີ ອງ ກບັ ນກັ ວໄິ ຈອ່ີ ນື ໆ ທ່ີ ພີ ບົ ວີ່ າ ເດກັ ນອ້ົ ຍອາຍຸ 4 ເດອື ນ ສະແດງຄວາມຄຽດຢາກຮາ້ົ ຍທາງໃບໜາົ້ ຢ່ີ າງຊດັ ເຈນໃນ ເວລາຖກື ຂດັ ຂວາງບີ່ ໃຫດົ້ ນີົ້ ຮນົ . ຈາກການທດົ ລອງຈະເຫນັ ໄດວົ້ ່ີ າ ເດັກນອ້ົ ຍຍັງບ່ີ ສາມາດແປຄວາມ(Interpret) ຫື ຈາແນກສ່ີ ງິ ກະທບົ ມາກະຕຸ ນ້ົ ໄດ້ົ ຈີ່ ງຶ ບ່ີ ສາມາດໃຊຫົ້ ກັ ການຄວາມຮູ,້ົ ຄວາມເຂາົົ້ ໃຈ ເປັນສ່ີ ງິ ອະທບິ າຍ ການເກດີ ອາລມົ ໄດ.້ົ ນອກຈາກນນັ້ົ Izard ຍງັ ໃຫຂົ້ ສົ້ ງັ ເກດວ່ີ າ ວວິ ດັ ທະນາການໄດພົ້ ດັ ທະນາລະບບົ ປະສາດຂອງເດກັ ນອ້ົ ຍຕງັ້ົ ແຕ່ີ ກາເນີດໃນການນາໄປສ່ີ ູຊະບວນທາງອາລມົ ຢ່ີ າງມປີ ະສດິ ທພິ າບ ຫາກແຕ່ີ ຍງັ ບີ່ ມກີ ານສກຶ ສາແນວທາງນເີ້ົ ທີ່ າົ ກບັ ການຕອບສະໜອງທາງອາລມົ ທີ່ ເີ ກດີ ຈາກການຮຽນຮູ ົ້ ເຖງິ ຢີ່ າງໃດກີ່ ຕາມ ລາວຄນົົ້ ພບົ ວີ່ າ ໂຄງສາ້ົ ງໃນສະໝອງທ່ີ ີ ມີຄວາມສາຄນັ ແລະ ກີ່ ຽວຂອ້ົ ງໄດແ້ົ ກ່ີ Thalamus ແລະ Amygdala ເຊ່ີ ງິ ໄດເົ້ ວາົ້ົ ລະອຽດຢ່ີ ູໃນລະບບົ ປະສາດ. ເຊ່ີ ນັ ດຽວກບັ Robert Zajonc ທ່ີ ສີ ະຫຸບວຽກງານວໄິ ຈ ໃນ ຄ.ສ 1980 ແລະ 1984 ວີ່ າຄວາມຮູ ົ້ ຄວາມເຂາົ້ົ ໃຈ ບ່ີ ມຄີ ວາມຈາເປັນຕີ່ ອາລມົ ທຸກປະເພດສະເໝໄີ ປ ໂດຍຍກົ ຕວົ ຢີ່ າງການວໄິ ຈຫວົ ຂໜົ້ ີ່ ງຶ ທີ່ ເີ ຮດັ ການ ທດົ ລອງ ໂດຍສາຍຮູບພາບທີ່ ມີ ຮີ ູບຊງົ ເລຂາຄະນດິ ໃຫຜົ້ ູຖ້ົ ກື ທດົ ລອງເບີ່ ງິ ພຽງໜອ້ົ ຍໜ່ີ ງຶ (ໃຊເົ້ ວລາ 1 milli- second) ເຊ່ີ ງິ ມຜີ ນົ ການວໄິ ຈຄງັ້ົ ກີ່ ອນພບົ ວ່ີ າ ຜູຕ້ົ ດິ ຕາມຈະມກັ ສ່ີ ງິ ກະທບົ ທີ່ ຕີ ນົ ເຄຍີ ເຫນັ ມາກ່ີ ອນຫາຍກວີ່ າສີ່ ງິ ກະທບົ ທີ່ ຕີ ນົ ເອງບີ່ ຄຸນົ້ ເຄຍີ ແລະ ຈາກການທດົ ລອງຄງັົ້ ນພີ້ົ ບົ ວ່ີ າ ຜູຖ້ົ ກື ທດົ ລອງມກັ ຮູບພາບເລຂາຄະນດິ ທ່ີ ເີ ຄຍີ ເຫນັ ມາກ່ີ ອນ ເຖງິ ແມ່ີ ນວີ່ າຈະບ່ີ ຈ່ີ ຈື າບີ່ ໄດວ້ົ ີ່ າເປັນຮູບພາບໃດກີ່ ຕາມ ນນັົ້ ກີ່ ໝາຍຄວາມວີ່ າ ຄົນເຮາົ ຈະມກັ ສະແດງອາລມົ ໂດຍປາສະຈາກຄວາມຄດິ ຄານງຶ ຫື ກີ່ ນັ ຕອງຕະຫອດເວລາ ບ່ີ ວີ່ າຈະເປັນການປຽບທຽບຜນົ ດ-ີ ຜນົ ເສຍກ່ີ ອນຈະລງົ ມປື ະຕບິ ດັ ກ່ີ ຕາມ ຫອື າດເວາົົ້ ໄດວ້ົ ີ່ າ ເຮາົ ມກັ ຈະເຮດັ ໃຈຂອງຕນົ ເອງ. 52

ເຖງິ ຢ່ີ າງໃດກຕາມ ການຄດິ ຫື ການພຈິ າລະນາ ຈະກີ່ ຽວຂອົ້ ງກບັ ການສະແດງອາລມົ ບາງສະຖານະ ການ ເຊີ່ ນັ : ສມົ ມຸດວ່ີ າ ມຄີ ນົ ຢ່ີ າງຕາເຮາົ ຄວາມເຈບັ ເຮດັ ໃຫເົ້ ຮາົ ຮູສົ້ ກຶ ຢາກຮາົ້ ຍ ໃນຂະນນັ້ົ ເຮາົ ສງັ ເກດເຫນັ ວ່ີ າ ຄນົ ທີ່ ຕີ ານນັົ້ ຂາຫກັ ແລະ ຢ່ີ າງດວົ້ ຍໄມຄ້ົ ອົ້ ນເທາົົ້ ຄວາມຢາກຮາ້ົ ຍນນັ້ົ ອາດປີ່ ຽນເປັນຄວາມສງົ ສານ ແລະ ເຫນັ ໃຈ ຄວາມຊບັ ຊອ້ົ ນຂອງອາລມົ ທີ່ ເີ ກດີ ຂນື້ົ ນີົ້ ບີ່ ອາດເກດີ ຂນືົ້ ໄດພ້ົ ຽງແຕ່ີ ການເຮດັ ວຽກຂອງ Thalamus ແລະ Amygdala ເຊ່ີ ງິ ເປັນການເຮດັ ວຽກຂນັົ້ ຕອງທາອດິ ໃນຄວາມຈງິ ແລວ້ົ Cortex ຍງັ ຕອົ້ ງວເິ ຄາະອກີ ຕ່ີ ໄປວີ່ າ ໄມຄ້ົ ອົ້ ນເທາົົ້ ນນັົ້ ສະແດງວີ່ າບຸກຄນົ ນນັົ້ ຂາຫກັ ເຮດັ ໃຫຢ້ົ ີ່ າງຕາເຮາົ ແບບບີ່ ໄດຕ້ົ ງັົ້ ໃຈ Izard ໃຫຄ້ົ ວາມເຫນັ ວີ່ າ ອາລມົ ຫື ຄວາມຮູສົ້ ກຶ ທີ່ ເີ ກດີ ຂນືົ້ ນີົ້ ຕອ້ົ ງມຂີ ະບວນການຄດິ ດວ້ົ ຍການໃຊເົ້ ຫດພຈິ າລະນາຢ່ີ າງເລກິ ເຊີ່ ງິ ຈີ່ ງຶ ເກດີ ຂນຶ້ົ ໄດົ້ ເຊີ່ ງິ ສະແດງໃນແຜນຜງັ ດ່ີ ງັ ລ່ີ ຸມນ:ີົ້ Inborn Subcortical brain Emotional reactions structures (e.g., thalamus Experience Perception of and amygdala) Emotional emotion-arousing Experience Cortex event Learned reactions ແຜນຜງັ ທີ 6 : ສະແດງການເກດີ ອາລມົ ເຊ່ີ ງິ ແຍກເປັນ 2 ສີ່ ວນ ຕາມທດິ ສະດຂີ ອງ Izard 3. ພດັ ທະນາການທາງອາລມົ ການສະແດງອາລມົ ກຄກື ບັ ພດຶ ຕກິ າອ່ີ ນື ໆ ທີ່ ຕີ ອົ້ ງອາໄສວຸດທພິ າວະ ແລະ ການຮຽນຮູ ົ້ ໂດຍສະເພາະ ໃນໄລຍະປີທາອດິ ຂອງພດັ ທະນາການຂອງມະນຸດ, ພດັ ທະນາການທາງອາລມົ ຈະ ຂນຶ້ົ ຢ່ີ ູກບັ ວຸດທພິ າວະເປັນ ສີ່ ວນໃຫຍີ່ ແຕີ່ ເມີ່ ອື ເດກັ ໃຫຍ່ີ ຂນຶ້ົ ເດກັ ຈະຄີ່ ອຍໆຮຽນຮູ ກ້ົ ານສະແດງອອກ ທາງອາລົມເພ່ີ ີມຂນຶ້ົ , ຈາກການ ຄນົົ້ ຄວາົ້ ຂອງທ່ີ ານ ບຣດິ (Bridges) ສະຫລຸບໄດວ້ົ ່ີ າ: ອາຍຸ ປະເພດອາລມົ ເດອື ນ ຢາົ້ ນກວົ ຊງັ ໃຈຮາົ້ ຍ ອດິ ສາ ທຸກ ຕີ່ ນື ເຕນັ້ົ ດໃີ ຈ ມ່ີ ວນຊີ່ ນື ປິຕຍິ ນິ ດີ ຮກັ ພ່ີ ແມີ່ ຮກັ ໝ່ີ ເູ ພອື ນ 0 3 6 12 53

18 24 ຕະຕາລາງທີ 5 : ພດັ ທະນາການທາງອາລມົ ຂອງເດກັ ອາຍຸ 0-2 ປີ ອາລມົ ເກີດຂນຶົ້ ກບັ ເດັກນນັົ້ ສາມາດສັງເກດເຫນັ ໄດງ້ົ ່ີ າຍ ເພາະມກີ ານສະແດງອາລົມອອກ ຢ່ີ າງ ເປີດເຜີຍ ແລະ ຈງິ ໃຈ, ບ່ີ ເລກິ ເຊີ່ ງິ ຄກື ບັ ອາລມົ ຂອງຜູໃ້ົ ຫຍີ່ , ທ່ີ ານ ບຣດິ ໄດເ້ົ ວາົົ້ ຢົ້າອີກວ່ີ າ ພດຶ ຕກິ າພດັ ທະນາ ການທາງອາລມົ ມລີ ກັ ສະນະຄາົ້ ຍຄຕື ນົ້ົ ໄມ ້ົ ໝາຍວ່ີ າ ຈະມພີ ດັ ທະນາການຈາກທີ່ ບີ ີ່ ຊບັ ຊອົ້ ນ, ງ່ີາຍດາຍ ແລະ ມີ ລກັ ສະນະກວາົ້ ງໄປສີ່ ູທ່ີ ຊີ ບັ ຊອົ້ ນ ຈາກດັ ແລະ ມລີ ກັ ສະນະແຄບຈນົ ເປັນນາມະທາ. 4. ການຄວບຄຸມອາລມົ ສ່ີ ງິ ສາຄນັ ໃນການດາເນນີ ຊວີ ດິ ຂອງມະນຸດ ຄື ການປັບຕວົ ກບັ ສະພາບແວດລອົ້ ມຕ່ີ າງໆ ທີ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ົ ໃນ ຊວີ ດິ ປະຈາວນັ ຂອງບຸກຄນົ ແລະ ອາລມົ ທີ່ ເີ ກດີ ຈະມກີ ານເສີມສາົ້ ງຊວີ ດິ ມະນຸດໃຫົ້ ສມົ ບູນຂນຶົ້ , ໂດຍບ່ີ ຈາເປັນ ຕອ້ົ ງປະຕເິ ສດ ຫລກື າຈດັ ອາລມົ ໃຫໝົ້ ດົ ໄປ, ອາລມົ ເປັນສີ່ ງິ ທ່ີ ສີ າົ້ ງສນັ ແລະ ທາລາຍ ໝາຍຄວາມວ່ີ າ ອາລມົ ເປັນ ສີ່ ງິ ທີ່ ຊີ ່ີ ວຍໃຫຮ້ົ ີ່ າງກາຍປັບຕວົ ກບັ ສະພາບອາລມົ ທາງສ່ີ ງິ ແວດລອົ້ ມ. ນອກຈາກນນັ້ົ ຍງັ ອາດເປັນສີ່ ງິ ທ່ີ ເີ ຮດັ ໃຫົ້ ສະລີລະບາງສ່ີ ວນເສີ່ ອື ມລງົ ເຊີ່ ນັ : ການມອີ າລມົ ຕງຶ ຄຽດຫລາຍເກນີ ໄປອາດເຮດັ ໃຫເ້ົ ກດີ ມອີ າການເຈບັ ໄຂໄົ້ ດົ້ ປ່ີ ວຍ ເຊີ່ ງິ ມສີ າເຫດມາຈາກອາລມົ ເຊ່ີ ນັ : ພະຍາດກະເພາະອາຫານ, ພະຍາດຫອບຫດື , ພະຍາດຫວົ ໃຈ ເປັນຕນົົ້ . ນອກຈາກນ,ີ້ົ ອາລມົ ໃນດາ້ົ ນລບົ ຍງັ ສ່ີ ງົ ຜນົ ໃຫອ້ົ າລມົ ປ່ີ ຽນແປງງີ່າຍ, ເຂາົ້ົ ກບັ ຜູອ້ົ ່ີ ນື ບ່ີ ໄດ້ົ ເຊ່ີ ນັ : ພະຍາດ ກະເພາະອາຫານບີ່ ຍ່ີ ອຍ, ອາລມົ ປ່ີ ຽນແປງງີ່າຍ, ເຂາົ້ົ ກບັ ຜູອ້ົ ີ່ ນື ບ່ີ ໄດ,້ົ ຫາກເກດີ ອາການທາງລບົ ທ່ີ ຮີ ຸ ນແຮງກຈະ ກາຍເປັນໂລກປະສາດ ແລະ ໂລກຈດິ ໄດ.້ົ ດີ່ ງັ ນນັ້ົ , ການຄວບຄຸມ ອາລມົ ເປັນສ່ີ ງິ ຈາເປັນ ແລະ ມຄີ ວາມສາຄນັ ກບັ ຄນົ ເຮາົ ຫລາຍ ເນີ່ ອື ງຈາກເຮາົ ຕອ້ົ ງຢີ່ ູຮີ່ ວມກບັ ຄນົ ອ່ີ ນື ເປັນສະມາຊກິ ຂອງສງັ ຄມົ , ເຮາົ ຈ່ີ ງຶ ຕອ້ົ ງປະຕບິ ດັ ຕາມ ລະບຽບແບບແຜນ ແລະ ຄ່ີ ານິຍມົ ຂອງສງັ ຄມົ ນນັົ້ ໆ ບ່ີ ປ່ີ ອຍໃຫອ້ົ າລມົ ມີອານາດຄວບຄຸມການປະພດຶ ຜດິ ລະບຽບແບບແຜນອນັ ດງີ າມ ຂອງສງັ ຄມົ . ການຄວບຄຸມອາລມົ ສາມາດເຮດັ ໄດດ້ົ ີ່ ງັ ນ:ີ້ົ 1) ເຝິກໃຫຮ້ົ ູລົ້ ະງບັ ອາລມົ ທີ່ຮີ ຸນແຮງໂດຍຢຶດຫລກັ ຂອງຄວາມອດົ ທນົ ເປັນທີ່ຕີ ງັ ້ົ , ພະຍາຍາມສະແດງ ອາລມົ ໃຫເ້ົ ໝາະສມົ ຕາມກາລະເທສະຈນົ ຕດິ ເປັນນໄິ ສ. 2) ພະຍາຍາມຫລກີ ລ່ີ ຽງສະຖານະການທ່ີກີ ີ່ ໃຫເົ້ ກດີ ຄວາມຕງຶ ຄຽດໃຫຫົ້ ລາຍທີ່ສີ ຸດເທ່ີາົ ທີ່ຈີ ະເຮດັ ໄດ.້ົ 3) ເມ່ີອື ມເີ ລີ່ອື ງທ່ີເີ ຮດັ ໃຫເ້ົ ກດີ ຄວາມບີ່ ພໃຈ ໃຫລ້ົ ະບາຍອອກດວ້ົ ຍວທິ ກີ ານຕ່ີ າງໆ ເຊ່ີ ນັ : ເລ່ີ າົ ໃຫຜົ້ ູອ້ົ ່ີນື ທີ່ໄີ ວວ້ົ າງໃຈຟັງຈະຊ່ີ ວຍຜ່ີ ອນຄາຍຄວາມຕງຶ ຄຽດທາງອາລມົ ລງົ ໄດ.ົ້ 4) ສາົ້ ງອາລມົ ທ່ີ ເີ ພງິ ປາຖະໜາໃຫເົ້ ກດີ ຂນຶ ້ົ ແລະ ຕງັ ້ົ ໃຈສາົ້ ງອາລມົ ດີດວົ້ ຍຮູ ບການຕ່ີ າງໆ ໃຫມ້ົ ີ ຕະຫລອດ ເຊີ່ ນັ : ການໃຊເ້ົ ວລາວີ່ າງເຮດັ ສີ່ງິ ທ່ີເີ ປັນປະໂຫຍດ, ຫລນິ ້ົ ກລິ າ, ຟັງເພງັ ເປັນຕນົ ົ້ . 54

5. ຄວາມສະຫລາດທາງອາລມົ ຄວາມສະຫລາດທາງອາລມົ (Emotion Quotient) ຫລື EQ ເປັນຄາເວາົົ້ ທ່ີ ນີ ຍິ ມົ ໃຊກົ້ ນັ ຢີ່ າງກວາ້ົ ງ ຂວາງໃນປັດຈບຸ ນັ . ໃນສະໄໝກີ່ ອນ, ເມ່ີ ອື ເວາົົ້ ເຖງິ ເລີ່ ອື ງຄວາມສະຫລາດ, ທຸກຄນົ ມກັ ຈະໃຫຄ້ົ ວາມສາຄນັ ກບັ ສະເພາະຄວາມສະຫລາດທາງສະຕປິ ັນຍາ (Intelligence Quotient) ຫລື IQ ເປັນສີ່ ວນໃຫຍ່ີ ເຊ່ີ ງິ ໃນທ່ີ ນີ ີ້ົ , ນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາໄດຄ້ົ ບົົ້ ພບົ ວີ່ າ ຄວາມສະຫລາດທາງອາລມົ ທ່ີ ແີ ທຈ້ົ ງິ ບີ່ ແມ່ີ ນປັດໄຈດຽວທ່ີ ບີ ຸກຄນົ ໃຊໃ້ົ ນ ການຢີ່ ູຮ່ີ ວມກບັ ບຸກຄນົ ອ່ີ ນື ໃນສງັ ຄມົ , ແຕ່ີ ມປີ ັດໄຈ ອີ່ ນື ທີ່ ເີ ອອືົ້ ອານວຍໃຫບ້ົ ຸກຄນົ ມວີ ໄິ ສທດັ ຮ່ີ ວມກບັ ບຸກຄນົ ອ່ີ ນື ໄດ.້ົ ດີ່ ງັ ນນັົ້ , ຈີ່ ງຶ ເກດີ ຕວົ ຜນັ ປີ່ ຽນໃໝ່ີ ຂນຶ້ົ ໃນການເພ່ີ ມີ ທກັ ສະໃນການຢີ່ ູຮີ່ ວມກບັ ບຸກຄນົ ອີ່ ນື ໃນສງັ ຄມົ ຕວົ ຜນັ ປີ່ ຽນນນັົ້ ກຄຄື ວາມສະຫລາດທາງອາລມົ ນນັົ້ ເອງ. 5.1. ອງົ ປະກອບຂອງຄວາມສະຫລາດທາງອາລມົ ອງົ ປະກອບຂອງຄວາມສະຫລາດທາງອາລມົ ມດີ ີ່ ງັ ນ:ີ້ົ 1) ຄວາມເກີ່ ງັ : ບຸກຄນົ ທ່ີ ມີ ອີ ງົ ປະກອບຄວາມສະຫລາດທາງດາົ້ ນອາລມົ ໃນດາ້ົ ນນຈີົ້ ະຕອົ້ ງ ມລີ ກັ ສະນະ ເດ່ີ ນັ ໆ ຄື ຄວບຄຸມອາລມົ ແລະ ຄວາມຕອ້ົ ງການຂອງຕນົ ເອງໄດ,ົ້ ເຫນັ ໃຈຜູອົ້ ີ່ ນື , ມຄີ ວາມຮບັ ຜດິ ຊອບ ແລະ ເຫນັ ແກ່ີ ປະໂຫຍດສີ່ ວນຮວມ. 2) ຄວາມດີ: ບຸກຄນົ ທີ່ ມີ ອີ ງົ ປະກອບຄວາມສະຫລາດທາງດາົ້ ນອາລມົ ໃນດາົ້ ນນີ້ົ ຈະຕອົ້ ງມີ ລກັ ສະນະ ເດ່ີ ນັ ໆ ຄື ຮູຈົ້ ກັ ແລະ ມແີ ຮງຈງູ ໃຈໃນຕນົ ເອງ, ມກີ ານຕດັ ສນິ ໃຈ ແລະ ແກໄົ້ ຂບນັ ຫາໄດົ້ ຮວມທງັ ສາົ້ ງສາພນັ ທະພາບກບັ ຜູອົ້ ີ່ ນື . 3) ຄວາມສຸກ: ບຸກຄນົ ທ່ີ ມີ ອີ ງົ ປະກອບຄວາມສະຫລາດທາງດາົ້ ນອາລມົ ໃນດາົ້ ນນີ້ົ ຈະຕອົ້ ງມລີ ກັ ສະນະ ເດີ່ ນັ ໆ ຄື ມຄີ ວາມພູມໃຈໃນຕນົ ເອງ, ພໃຈໃນຊວີ ດິ ແລະ ມຄີ ວາມສະຫງບົ ທາງຈດິ ໃຈ. ບຸກຄນົ ທີ່ ມີ ຄີ ວາມສະຫລາດທາງສະຕປິ ັນຍາສູງ ກບ່ີ ແມ່ີ ນວີ່ າຈະປະສບົ ຄວາມສາເລດັ ໄດົ້ ສະເໝໄີ ປ ດີ່ ງັ ຈະເຫນັ ວີ່ າ ບຸກຄນົ ທີ່ ມີ ີ IQ ສູງບ່ີ ຈາເປັນຕອົ້ ງມີ EQ ສູງໄປນາ , ແຕ່ີ ທ່ີ ໜີ າົ້ ສງັ ເກດຈະພບົ ວີ່ າ ບຸກຄນົ ທີ່ ມີ ີ EQ ສູງຈະສາມາດພດັ ທະນາ IQ ໃຫສ້ົ ູງໄດບ້ົ ່ີ ຍາກ ເນີ່ ອື ງຈາກ EQ ແລະ IQ ເປັນຄຸນລກັ ສະນະທີ່ ສີ າຄນັ ຍີ່ ງິ ຂອງບຸກຄນົ . ເພດ EQ ສູງ IQ ສູງ ເພດຊາຍ - ມກັ ເຂາົົ້ ສງັ ຄມົ , ເປີດເຜຍີ , ມ່ີ ວນ - ໝນັົ້ ໃຈໃນຕນົ ເອງ, ຮອບຮູໃ້ົ ນໜາ້ົ ທີ່ ກີ ານ ເພດຍງິ ຊ່ີ ນື ງານ - ສາມາດເຮດັ ໃຫຜົ້ ູອົ້ ່ີ ນື ມຄີ ວາມສຸກ - ສນົ ໃຈສ່ີ ງິ ທີ່ ກີ ີ່ ຽວກບັ ຕນົ ເອງ, ມກັ ວພິ າກ ໄດງົ້ ີ່າຍ, ບີ່ ຢາົ້ ນກວົ , ຮກັ ສາຄາເວາົົ້ ວຈິ ານ ແລະ ລາລລິ າໄລຈຈູົ້ ີ້ົ - ໝນັົ້ ໃຈໃນຕນົ ເອງໃນລະດບັ ທ່ີ ີ - ເຊີ່ ອື ໝນັ້ົ ໃນຄວາມຄດິ ຂອງຕນົ ເອງ, ວຕິ ກົ ກງັ ວນົ ແລະ ຄດິ ຫລາຍ ບາງຄງັ້ົ ບ່ີ ກາ້ົ ສະແດງ ເໝາະສມົ ເປີດເຜຍີ ຈດຸ ຢືນ ຫລື ຄວາມຮູສ້ົ ກຶ ທີ່ ີ ແທຈົ້ ງິ - ຄວາມຮູສ້ົ ກຶ ກງົ ໄປກງົ ມາ, ມີ ຄວາມຮູສົ້ ກຶ ທ່ີ ດີ ກີ ບັ ຕນົ ເອງ ແລະ ຮູສົ້ ກຶ ສະໜຸກສະໜານກບັ ຊວີ ດິ ຕະຕາລາງທີ 6 : ສະແດງການປຽບທຽບ EQ ຂອງເພດຍງິ ແລະ ຊາຍ 55

ສະຫຸບແລວົ້ ເພດຍງິ ສາມາດຮບັ ຮູ ້ົ ແລະ ມຄີ ວາມອ່ີ ອນໄຫວທາງອາລມົ ໄດຫົ້ ລາຍກວ່ີ າ ເພດຊາຍ , ໃນຂະນະທ່ີ ເີ ພດຊາຍມຄີ ວາມໝນັ້ົ ຄງົ ທາງດາ້ົ ນອາລມົ ຫລາຍກວີ່ າເພດຍງິ . 5.2. ປະໂຫຍດຂອງອາລມົ ປັດຊະຍາ ແລະ ຫລກັ ການຂອງຄວາມສະຫລາດທາງດາົ້ ນອາລມົ ຄື ຢຶດຖກື ານຮູຈົ້ ກັ ແລະ ເຂາົ້ົ ໃຈ ຕນົ ເອງ, ຮູຂົ້ ດ້ົ ,ີ ຂດ້ົ ອົ້ ຍຂອງອາລມົ ຕນົ ເອງ ແລະ ມທີ ກັ ສະທາງອາລມົ ທີ່ ສີ າມາດ ບລຫິ ານອາລມົ ຂອງຕນົ ເອງໄດ,້ົ ຮວມທງັ ສາມາດສາ້ົ ງກາລງັ ໃຈ ແລະ ແຮງຈງູ ໃຈ ຕະຫລອດຮອດຮ່ີ ວມເຮດັ ວຽກງານກບັ ບຸກຄນົ ໃນສງັ ຄມົ ໄດົ້ ຢີ່ າງປົກ ກະຕສິ ຸ ກ, ບຸກຄນົ ໃດກຕາມຫາກເປັນຜູທ້ົ ່ີ ມີ ສີ ະຕິ ປັນຍາທ່ີ ປີ ະສມົ ປະສານກບັ ຄວາມສະຫລາດທາງ ອາລມົ ໄດົ້ ແລວ້ົ ຍີ່ ອມນາປະໂຫຍດຂອງຄວາມ ສະຫລາດທາງອາລມົ ໄປປະຍຸກໃຊກ້ົ ບັ ຊວີ ດິ ໄດເົ້ ກອື ບທຸກດາ້ົ ນຄ:ື 1) ສາມາດປະຍຸກໃຊເ້ົ ພີ່ ອື ພດັ ທະນາເດກັ ແລະ ເຍາົ ວະຊນົ ໃຫມົ້ ບີ ຸກຄະລກິ ະພາບທີ່ ດີ ີ ໂດຍສະເພາະຢ່ີ າງ ຍີ່ ງິ ວຸດທພິ າວະທາງອາລມົ ທ່ີ ມີ ຄີ ວາມເໝາະສມົ ກບັ ທຸກສະຖານະການ. 2) ສາມາດປະຍຸກໃຊົ້ ເພີ່ ອື ການສ່ີ ສື ານໃຫມົ້ ສີ າພນັ ທະພາບ ແລະປະສານງານຮ່ີ ວມກນັ ໃຫເ້ົ ກດີ ປະໂຫຍດຮ່ີ ວມກນັ ລະຫວີ່ າງບຸກຄນົ ໄດຢົ້ ີ່ າງມປີ ະສດິ ທພິ າບ ເຊ່ີ ນັ : ຮບັ ຟັງບນັ ຫາຂອງຜູອ້ົ ່ີ ນື ຢີ່ າງຕງັົ້ ໃຈ. 3) ສາມາດປະຍຸ ກໃຊົ້ ເພ່ີ ອື ພດັ ທະນາອງົ ກອນ ໃຫສ້ົ າມາດເຮດັ ວຽກຮີ່ ວມກນັ ໄດຢົ້ ີ່ າງມປີ ະສດິ ທພິ າບ, ຫລຸດຜີ່ ອນບນັ ຫາການຂດັ ແຍງົ້ , ຜ່ີ ອນສນັ້ົ ຜີ່ ອນຍາວ, ເຄາົ ລບົ ຮບັ ຟັງຄວາມຄດິ ເຫນັ ຂອງ ຜູອ້ົ ີ່ ນື , ຮູຈ້ົ ກັ ເອາົ ໃຈເຂາົ ມາໃສ່ີ ໃຈເຮາົ ໄດຫົ້ ລາຍຂນຶົ້ . 4) ສາມາດປະຍຸ ກໃຊົ້ ເພີ່ ອື ພດັ ທະນາພາວະຜູນ້ົ າໃຫເົ້ ກດີ ຄວາມສາເລດັ ໃນການບລຫິ ານ, ສາມາດໂນມົ້ ນາ້ົ ວຜູອ້ົ ່ີ ນື ໃຫເ້ົ ຮດັ ໃນສ່ີ ງິ ທີ່ ຕີ ນົ ຕອ້ົ ງການໄດ.ົ້ 6. ແຮງຈງູ ໃຈ (Motive) 6.1. ຄວາມໝາຍຂອງແຮງຈງູ ໃຈ ການໃຫຄົ້ ວາມໝາຍຂອງຄາວ່ີ າ ແຮງຈງູ ໃຈ ທີ່ ແີ ນີ່ ນອນຊດັ ເຈນນນັ້ົ ບ່ີ ແມ່ີ ນເລີ່ ອື ງງີ່າຍເພາະແຮງຈງູ ໃຈ ເປັນເລີ່ ອື ງທີ່ ກີ ີ່ ຽວຂອົ້ ງເຖງິ ຄວາມຕອ້ົ ງການ, ຄວາມປາຖະໜາ, ແຮງກະຕຸນົ້ , ຈດຸ ມ່ີ ຸງໝາຍ ແລະ ສະຖາະການ ສະເພາະທ່ີ ເີ ກດີ ຂນຶົ້ ໃນຂະນະນນັົ້ , ໃນຊວີ ດິ ປະຈາວນັ ຂອງເຮາົ ຈະພບົ ວ່ີ າສ່ີ ງິ ທ່ີ ສີ າຄນັ ປະການ ໜ່ີ ງຶ ທີ່ ຈີ ະເຮດັ ໃຫ້ົ ຄນົ ເຮາົ ເກດີ ຄວາມອດົ ທນົ , ພາກພຽນ, ຕງັົ້ ໃຈເຮດັ ວຽກຂອງບຸກຄນົ ນນັົ້ ຈະຕອ້ົ ງໄດຮົ້ ບັ ການຈງູ ໃຈ ເພາະແຮງຈງູ ໃຈເປັນພະລງັ ງານຊຸກດນັ ໃຫຄ້ົ ນົ ເຮາົ ປະກອບກດິ ຈະກາ ຫລກື ານກະທາສ່ີ ງິ ຕ່ີ າງໆ. ຜູທົ້ ີ່ ໄີ ດຮ້ົ ບັ ການຈງູ ໃຈຈະມລີ ກັ ສະນະ 3 ຢ່ີ າງຄ:ື 1) ມີພະລງັ (Energy) ການຈງູ ໃຈຈະເຮດັ ໃຫຄົ້ ນົ ເຮາົ ເກດີ ພະລງັ ທີ່ ຈີ ະເຮດັ ກດິ ຈະການນັ້ົ ໃຫສ້ົ າເລດັ ລຸ ລ່ີ ວງໃນສະຖານະການໃດໜ່ີ ງຶ ເຊ່ີ ນັ : ຄນົ ຫວິ ເຂາົົ້ ເພາະອດົ ອາຫານມາເປັນເວລາດນົ ກຈະດນິ້ົ ຮນົ ສະແຫວງຫາ ອາຫານຢ່ີ າງສຸດກາລງັ 2) ເກີດຄວາມພະຍາຍາມ (Persistency) ບຸກຄນົ ທີ່ ໄີ ດຮ້ົ ບັ ການຈງູ ໃຈຈະບີ່ ເກດີ ຄວາມທຖົ້ ອຍ ຫລື ຍກົ ເລກີ ການກະທານນັ້ົ ໆ ລງົ ໄປໄດໂົ້ ດຍງີ່າຍໆ ເຊີ່ ນັ : ເມີ່ ອື ເຫນັ ຄນົ ອ່ີ ນື ທຸກຍາກຈະເກດີ ຄວາມສງົ ສານຢາກຈະ ຊີ່ ວຍເຫລອື , ກຈະພະຍາຍາມຫາທຸກວຖິ ທີ າງເພ່ີ ອື ສາົ້ ງກອງທນຶ ຫລມື ູນນທິ ຂິ ນຶ້ົ ມາເພີ່ ອື ຊີ່ ວຍເຫລອື ເດກັ ທີ່ ທີ ຸກ ຍາກ. 56

3) ສາມາດປີ່ ຽນແປງໄດ້ົ (Variability) ຄນົ ເຮາົ ເມີ່ ອື ດນິົ້ ຮນົ ເຖງິ ຈນົ ເຖງິ ທ່ີ ສີ ຸດແລວົ້ ຖາ້ົ ບີ່ ບນັ ລຸ ເປົ້າົ ໝ າຍກປີ່ ຽນແປງເປົົ້າໝາຍໃໝ່ີ ໄດ້ົ ເຊ່ີ ັນ: ນັກສຶກສາທີ່ ີຕອົ້ ງການມີຊີ່ ສື ຽງ, ເປັນທີ່ ີຮູ ຈົ້ ກັ ຂອງໝີ່ ູເພີ່ ືອນກຈະ ພະຍາຍາມຮຽນໃຫເົ້ ກ່ີ ງັ ແຕ່ີ ເມ່ີ ອື ເຮດັ ບ່ີ ໄດກ້ົ ຫນັ ໄປເອາົ ດທີ າງກດິ ຈະກາ ຫລື ກລິ າ ເປັນຕນົົ້ . ສາລບັ ແຮງຈງູ ໃຈນນັ້ົ ບາງຄນົ ເອນີ້ົ ວ່ີ າ: ຄວາມປາຖະໜາ ຫລຄື ວາມປະສງົ ຫລແື ຮງຍູ ້ົ ອາດເກດີ ຂນຶົ້ ຈາກພາຍໃນຂອງຕວົ ເຮາົ ເອງຢີ່ າງໜ່ີ ງຶ ກໄດ້ົ ເຊີ່ ນັ : ຄວາມຫວິ , ຄວາມກະຫາຍ, ຄວາມ ອດິ ເມ່ີ ອື ຍ ຫລອື າດເກດີ ຈາກສ່ີ ງິ ແວດລອົ້ ມພາຍນອກກະຕຸນ້ົ ໄດົ້ ເຊີ່ ນັ : ບາງຄນົ ຕອ້ົ ງການຈະຮຽນ ໃຫຈົ້ ບົ ມະຫາວທິ ະຍາໄລເພ່ີ ອື ໃຫໄົ້ ດ້ົ ຮບັ ໃບປະລນິ ຍາ ຫລື ບາງຄນົ ເມ່ີ ອື ເຫນັ ວ່ີ າຄນົ ທີ່ ມີ ຕີ າແໜ່ີ ງ ເປັນຜູຈ້ົ ດັ ການ ຫລຜື ູອົ້ ານວຍການເປັນທ່ີ ມີ ກີ ຽດ , ມຄີ ນົ ຍກົ ຍອົ້ ງກຕອົ້ ງການຈະເປັນຄເື ຂາົ ເຈາົົ້ . ແຮງຈງູ ໃຈ ໝາຍເຖງິ ຂະບວນການທ່ີ ອີ ນິ ຊຖີ ກື ກະຕຸນ້ົ ຈາກສ່ີ ງິ ກະຕຸນ້ົ ໃຫມົ້ ພີ ດຶ ຕກິ າມີ່ ຸງໄປສ່ີ ູຈດຸ ໝາຍ ປາຍທາງ ຖາົ້ ມແີ ຮງຈງູ ໃຈຫລາຍ ພດຶ ຕກິ າຈະມຫີ ລາຍ. ດ່ີ ງັ ນນັົ້ ການປ່ີ ຽນແປງພດຶ ຕກິ າ ຂອງມະນຸດຈີ່ ງຶ ຈະເກດີ ຈາກແຮງຈງູ ໃຈເປັນສາຄນັ . 4.2. ຂະບວນການຂອງແຮງຈງູ ໃຈ ຮີ່ າງກາຍເກດີ ຄວາມຕອ້ົ ງການ ເກດີ ແຮງຍູ ົ້ ກະທາພດຶ ຕກິ າເພ່ີ ອື ໃຫໄ້ົ ດົ້ (Drive Determinants) (Drive) ໃນສ່ີ ງິ ທີ່ ຕີ ນົ ຕອົ້ ງການ (Goal seeking behavior) ຄວາມຕອົ້ ງການໄດຮ້ົ ບັ ການຕອບ ສະໜອງ (Goal attainment) ແຮງຍູດົ້ ນັ ຈະຫລຸດລງົ ( Drive reduction ) ແຜນຜງັ ທີ 7 : ຂະບວນການຂອງແຮງຈງູ ໃຈ 7. ປະເພດຂອງແຮງຈງູ ໃຈ ເຮາົ ສາມາດຈາແນກແຮງຈງູ ໃຈເປັນ 3 ປະເພດຄື 1) ແຮງຈງູ ໃຈເພ່ີ ອື ຄວາມຢ່ີ ູລອດ : ເປັນແຮງຈງູ ໃຈທີ່ ຊີ ່ີ ວຍໃຫຄົ້ ນົ ເຮາົ ສາມາດດາລງົ ຊວີ ດິ ຢ່ີ ູໄດົ້ ແຮງຈງູ ໃຈ ຊະນດິ ນີ້ົ ຈະສາພນັ ກບັ ສ່ີ ງິ ເບອືົ້ ງຕນົົ້ ທ່ີ ຄີ ນົ ເຮາົ ຕອ້ົ ງການໃນຊວີ ດິ ເຊີ່ ນັ : ອາຫານ, ນາ້ົ , ອາກາດ, ການຂບັ ຖ່ີ າຍ ແລະອ່ີ ນື ໆ. 57

2) ແຮງຈງູ ໃຈທາງສງັ ຄມົ : ເປັນແຮງຈງູ ໃຈທີ່ ເີ ກດີ ຂນຶົ້ ຈາກການຮຽນຮູທົ້ າງສງັ ຄມົ ອາດຈະໄດຮົ້ ບັ ອດິ ທິ ພນົ ໂດຍກງົ ມາຈາກສ່ີ ງິ ກະຕຸນົ້ ທີ່ ເີ ປັນບຸກຄນົ ຫລຈື າກວດັ ຖຸທ່ີ ເີ ບີ່ ງິ ເຫນັ ໄດ,ົ້ ຈບັ ບາຍໄດົ້ ຫລື ມາຈາກພາວະທາງ ສງັ ຄມົ ທີ່ ເີ ບີ່ ງິ ບີ່ ເຫນັ ກໄດ້ົ ເຊ່ີ ນັ : ການມອີ ດິ ທພິ ນົ ເໜອື ຜູອ້ົ ີ່ ນື , ການເປັນຜູນ້ົ າ, ການສາ້ົ ງມດິ ຕະພາບ. 3) ແຮງຈງູ ໃຈກີ່ ຽວກບັ ຕນົ ເອງ : ແຮງຈງູ ໃຈຊະນດິ ນີົ້ ຂອົ້ ນຂາົ້ ງຈະຊບັ ຊອ້ົ ນພສມົ ຄວນ ແລະ ເປັນສີ່ ງິ ຊຸກ ດນັ ໃຫຄົ້ ນົ ເຮາົ ພະຍາຍາມປັບຕວົ ໄປໃນທາງທີ່ ດີ ຂີ ນຶົ້ ເຊີ່ ນັ : ແຮງຈງູ ໃຈທ່ີ ກີ ີ່ ຽວກບັ ຄວາມສາເລດັ ໃນໜາົ້ ທີ່ ກີ ານງານ ຫລຄື ວາມສາເລດັ ໃນຊວີ ດິ ເປັນຕນົົ້ . ກ. ແຮງຈງູ ໃຈໃຝີ່ ສາເລດັ : ເປັນແຮງຈງູ ໃຈທີ່ ໃີ ຫບົ້ ຸກຄນົ ມຄີ ວາມຕອ້ົ ງການທ່ີ ຈີ ະກະທາສີ່ ງິ ຕີ່ າງໆ ທງັ ໃນ ໜາົ້ ທີ່ ກີ ານງານ ແລະເລີ່ ອື ງສີ່ ວນຕວົ ໃຫສ້ົ າເລດັ ລຸລ່ີ ວງ. ຈາກຜນົ ການວໄິ ຈພບົ ວີ່ າ: ພ່ີ ແມ່ີ ທ່ີ ມີ ແີ ຮງຈງູ ໃຈໃຝີ່ ສາເລດັ ສູງຍີ່ ອມມອີ ດິ ທພິ ນົ ທີ່ ຈີ ະເຮດັ ໃຫເົ້ ດກັ ເປັນຜູທ້ົ ີ່ ມີ ແີ ຮງຈງູ ໃຈໃຝ່ີ ສາເລດັ ສູງຕາມ ທງັ ນີເ້ົ ພາະພ່ີ ແມີ່ ຈະເອາົ ໃຈໃສີ່ ກ່ີ ຽວກບັ ການກະທາຂອງເດກັ ມາຕງັ້ົ ແຕີ່ ຍງັ ນອ້ົ ຍໂດຍ ການສະແດງຄວາມຮກັ , ຕງັ້ົ ມາຕະຖານການກະທາໃນສີ່ ງິ ຕ່ີ າງໆ ຕະຫລອດຮອດການກະຕຸນົ້ , ແນະນາໃຫກ້ົ າລງັ ໃຈແກ່ີ ເດກັ ໃນການເຮດັ ກດິ ຈະກາໃຫມ້ົ ຜີ ນົ ສາເລດັ .  ລກັ ສະນະຂອງຜູທ້ົ ່ີ ມີ ແີ ຮງຈງູ ໃຈໄຝ່ີ ສາເລດັ ສູງຄ:ື  ເປັນຜູທົ້ ີ່ ມີ ຄີ ວາມບາກບີ່ ນັ , ພະຍາຍາມອດົ ທນົ ເພ່ີ ອື ຈະເຮດັ ວຽກໃຫບົ້ ນັ ລຸເປົາ້ົ ໝາຍ  ຕອ້ົ ງການເຮດັ ວຽກໃຫດົ້ ທີ ່ີ ສີ ຸດ ໂດຍເນນັ້ົ ເຖງິ ມາດຕະຖານທີ່ ດີ ເີ ລດີ ຂອງຄວາມສາເລດັ  ມກັ ຄວາມທາົ້ ທາຍຂອງວຽກ ໂດຍມີ່ ຸງໝນັ້ົ ເຮດັ ວຽກທ່ີ ສີ າຄນັ ໃຫປ້ົ ະສບົ ຄວາມສາເລດັ  ມກັ ສະແດງອອກເຖງິ ຄວາມຮບັ ຜດິ ຊອບກ່ີ ຽວກບັ ວຽກງານ  ມກັ ສະແດງອອກເຖງິ ຄວາມຄດິ ສາ້ົ ງສນັ  ມກັ ຍກົ ເຫດຜນົ ມາປະກອບຄາເວາົົ້ ຢ່ີ ູສະເໝີ  ຢາກໃຫຜ້ົ ູອ້ົ ່ີ ນື ຍກົ ຍອົ້ ງວີ່ າເຮດັ ວຽກເກີ່ ງັ ຂ. ແຮງຈງູ ໃຈໃຝ່ີ ສາພນັ : ເປັນແຮງຈງູ ໃຈທີ່ ຈີ ະເຮດັ ວຽກໃຫບ້ົ ຸກຄນົ ສະແດງພດຶ ຕກິ າ ເພີ່ ອື ໃຫໄ້ົ ດມ້ົ າ ເຊີ່ ງິ ການຍອມຮບັ , ເປັນທ່ີ ຮີ ກັ ໄຄີ່ ຂອງໝ່ີ ູເພີ່ ອື ນ ແລະໄດຮົ້ ບັ ຄວາມນຍິ ມົ ຈາກບຸກຄນົ ໃນກີ່ ຸມ, ພດັ ທະນາການ ຂອງແຮງຈງູ ໃຈໃຝ່ີ ສາເລດັ ຈະເລ່ີ ມີ ຕງັົ້ ແຕ່ີ ໄວເດກັ , ໂດຍສະເພາະໃນຄອບຄວົ ທ່ີ ມີ ຄີ ວາມຮກັ , ຄວາມເຂາົ້ົ ໃຈ, ຄວາມອບົ ອີ່ ຸນ. ພີ່ ແມີ່ ທີ່ ບີ ່ີ ມລີ ກັ ສະນະການຮຸ ນແຮງ, ຂ່ີ ມົ ຂ່ີ ູ, ຫລື ຄອບຄວົ ທ່ີ ບີ ່ີ ມກີ ານຍາດແຍີ່ ງກນັ ໃນພີ່ ນີ ອ້ົ ງ. ສີ່ ງິ ເຫລີ່ າົ ນຈີົ້ ະຊ່ີ ວຍພດັ ທະນາບຸ ກຄະລກິ ະພາບຂອງເດກັ ເມີ່ ອື ເຕບີ ໃຫ່ີ ຍຂນຶົ້ ມາຈະເຮດັ ໃຫເ້ົ ປັນຄນົ ທ່ີ ເີ ຮດັ ຫຍງັ ເພີ່ ອື ໃຫຜ້ົ ູອົ້ ີ່ ນື ພໃຈສະເໝ.ີ  ລກັ ສະນະຂອງຜູທ້ົ ່ີ ມີ ແີ ຮງຈງູ ໃຈໃຝີ່ ສາພນັ ສູງຄ:ື  ມກັ ຜູກມດິ ກບັ ຄນົ ອີ່ ນື  ມກັ ຄບົ ປະກບັ ໝີ່ ເູ ພ່ີ ອື ນຢີ່ າງສະໜດິ ສະໜມົ  ມກັ ເວາົ້ົ ເຖງິ ມດິ ຕະພາບ, ຄວາມໃກຊົ້ ດິ ທີ່ ມີ ຕີ ີ່ ກນັ  ມກັ ຄບົ ປະໝ່ີ ເູ ພ່ີ ອື ນຫລາຍຄນົ  ມກັ ສະແດງອອກເຖງິ ອາລມົ ທີ່ ລີ ະອຽດອ່ີ ອນ ເຊີ່ ນັ : ເສຍໃຈເມີ່ ອື ມກີ ານພດັ ພາກຈາກກນັ  ສະແດງອອກເຖງິ ການໃຫຄ້ົ ວາມສນົ ໃຈ ແລະຍກົ ຍອ້ົ ງຜູອ້ົ ່ີ ນື  ຈະເນນັົ້ ເຖງິ ການໄດຮົ້ ບັ ຄວາມຊ່ີ ນື ຊມົ ຈາກບຸກຄນົ ອີ່ ນື  ມກັ ເປັນຄນົ ທ່ີ ຊີ ີ່ ສື ດັ ຕີ່ ໝ່ີ ເູ ພ່ີ ອື ນສະເໝີ 58

ຄ. ແຮງຈງູ ໃຈໃຝ່ີ ອານາດ : ເປັນແຮງຈງູ ໃຈຢີ່ າງໜີ່ ງຶ ທີ່ ເີ ຮດັ ໃຫມົ້ ະນຸດຕອ້ົ ງການທ່ີ ຈີ ະມອີ ດິ ທພິ ນົ ເໜອື ຜູອ້ົ ີ່ ນື , ສາມາດບີ່ ງົ ການຜູອົ້ ່ີ ນື ໄດ,້ົ ພະຍາຍາມເຮດັ ທຸກວຖິ ທີ າງເພ່ີ ອື ຜູອົ້ ີ່ ນື ຢີ່ ູໃຕອົ້ ານາດ ຕນົ , ພດັ ທະນາຂອງການ ຄວາມຕອ້ົ ງການທີ່ ຈີ ະມອີ ານາດເໜອື ຜູອົ້ ີ່ ນື ອາດມາຈາກຄວາມຮູສົ້ ກຶ ທີ່ ຕີ ອົ້ ຍຕີ່ າບີ່ ເທີ່ າົ ທຽມຜູອົ້ ີ່ ນື , ມຄີ ວາມຮູສ້ົ ກຶ ວ່ີ າຕນົ ເອງ “ຂາດ”ທງັ ໃນດາົ້ ນຄວາມເປັນຢ່ີ ູທ່ີ ດີ ແີ ລະຖານະທາງສງັ ຄມົ ເປັນຄວາມຮູສົ້ ກຶ ທ່ີ ເີ ອນີົ້ ວ່ີ າ: “ປົມດອົ້ ຍ” ເຊີ່ ງິ ຄວາມຮູສ້ົ ກຶ ຊະນດິ ນຍີົ້ ີ່ ງິ ມຫີ ລາຍເທີ່ າົ ໃດກຈະຍີ່ ງິ ພະຍາຍາມສາ້ົ ງ “ປົມເດີ່ ນັ ”ໂດຍການສະແດງຄວາມຍີ່ ງິ ໃຫີ່ ຍດວ້ົ ຍການສະແດງຄວາມຮຸ ນແຮງອອກມາເພີ່ ອື ລບົ ລາ້ົ ງປົມດອົ້ ຍນນັົ້ .  ລກັ ສະນະຂອງຜູທົ້ ່ີ ມີ ແີ ຮງຈງູ ໃຈໃຝ່ີ ອານາດສູງຄ:ື  ມກັ ວາງຕນົ ເປັນຫວົ ໜາ້ົ ກ່ີ ຸມ ຫລສື ະແດງອານາດເໜອື ຜູອົ້ ີ່ ນື  ມກັ ບີ່ ງົ ການ ຊນີ້ົ ວີົ້ , ບງັ ຄບັ , ຄວບຄຸມໃຫຜ້ົ ູອົ້ ີ່ ນື ຄດິ ຫລເື ຮດັ ຕາມ  ມກັ ວາງແນວທາງການກະທາຂອງກີ່ ຸມ ແລະຊຸກຍູໃົ້ ຫຜ້ົ ູອ້ົ ່ີ ນື ເຮດັ ຕາມ  ມກັ ເວາົ້ົ ເຖງິ ຄວາມສາພນັ ກບັ ຜູອົ້ ີ່ ນື ແຕີ່ ຈະເວາົົ້ ໃນຄວາມໝາຍທີ່ ເີ ຊີ່ ອື ງຊ່ີ ອນໄວ້ົ  ມກັ ປະຈບົ ປະແຈງ, ມກັ ອີ່ ອນນອ້ົ ມຖີ່ ອມຕວົ  ບາງຄງັົ້ ມກັ ການຕດັ ສນິ ໃຈເຮດັ ສີ່ ຽງໄພ  ມກັ ຖກົ ຖຽງກບັ ຜູອ້ົ ່ີ ນື ຫລມື ຄີ ວາມຄດິ ຂດັ ແຍງົ້ ກບັ ຜູອົ້ ່ີ ນື ງ. ແຮງຈງູ ໃຈໃຝີ່ ຮຸ ນແຮງ : ເປັນແຮງຈງູ ໃຈຊະນດິ ໜ່ີ ງຶ ທ່ີ ມີ ະນຸດສະແດງອອກມາດວ້ົ ຍຄາເວາົົ້ ຫລທື ີ່ າ ທາງເພີ່ ອື ກາຈດັ ຄວາມຄບັ ຂອົ້ ງໃຈ ຫລຄື ວາມໃຈຮາ້ົ ຍທ່ີ ເີ ກດີ ຂນຶ້ົ . ພດັ ທະນາການຂອງຄວາມຮຸ ນແຮງຈະເລີ່ ມິ ເກດີ ຕງັ້ົ ແຕີ່ ໃນໄວເດກັ ໂດຍການຮຽນແບບຈາກພີ່ ແມີ່ ຫຜື ູໃ້ົ ກຊົ້ ດິ ທີ່ ອີ ບົ ຮມົ ລຽ້ົ ງດູການທີ່ ບີ ຸກຄນົ ມຄີ ວາມຮຸ ນແຮງ ນນັົ້ ຈະມກັ ຖຕື ນົ ເປັນໃຫີ່ ຍ ເນີ່ ອື ງມາຈາກການອບົ ຮມົ ລຽ້ົ ງດູທ່ີ ເີ ຂມັ້ົ ງວດເກນີ ໄປ, ຖາົ້ ເຮດັ ຜດິ ເລກັ ນອ້ົ ຍກຈະຖກື ຮາ້ົ ຍ, ຕບົ ຕເີ ຮດັ ໃຫເ້ົ ກດີ ເກດີ ຄວາມຮູສ້ົ ກຶ ຄຽດແຄນົ້ ແຕ່ີ ເດກັ ກບີ່ ກາ້ົ ສະແດງອາການຕອບໂຕໂ້ົ ດຍກງົ ແຕີ່ ຈະໄປ ສະແດງຄວາມຮຸ ນແຮງອອກມາກບັ ຄນົ ທ່ີ ຢີ ່ີ ູອອົ້ ມຂາ້ົ ງໂດຍສະເພາະກບັ ບຸກຄນົ ທ່ີ ດີ ອ້ົ ຍກວ່ີ າ. ພດຶ ຕກິ າຮຸ ນແຮງນີົ້ ເມີ່ ອື ເກີດຂນຶ້ົ ແລວ້ົ ກຍາກທ່ີ ຈີ ະຢຸດໄດົ້ ແຕ່ີ ເຮົາສາມາດແກໄ້ົ ຂພດຶ ຕກິ ານີໃ້ົ ຫຫົ້ ລຸດລົງໄດໂົ້ ດຍຜູໃ້ົ ຫີ່ ຍຈະຕອົ້ ງ ພະຍາຍາມຄວບຄຸມອາລມົ ຂອງຕນົ ເອງບີ່ ສະແດງຄວາມຮຸ ນແຮງເອາົ ແຕ່ີ ໃຈຕນົ ເອງ, ບີ່ ໃຊຄ້ົ າເວາົ້ົ ໃນທາງຂ່ີ ມົ ຂີ່ ູ ບງັ ຄບັ ແຕ່ີ ຄວນສາ້ົ ງຄວາມສາພນັ ກບັ ເດກັ ເພີ່ ອື ໃຫເ້ົ ດກັ ເກດີ ຄວາມຮູສົ້ ກຶ ອບົ ອີ່ ຸນ ແລະ ໄວວົ້ າງໃຈວີ່ າເຮາົ ຄຜື ູໃົ້ ຫົ້ ຄວາມຊີ່ ວຍເຫລອື ໃຫຄົ້ າແນະນາ, ບີ່ ແມີ່ ນຜູຄົ້ ວບຄຸມ ເພີ່ ອື ເຮດັ ໃຫພ້ົ ດຶ ຕກິ າຮຸ ນແຮງຂອງເດກັ ຫລຸດລງົ . 8. ການວດັ ແຮງຈງູ ໃຈ ນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາມວີ ທິ ວີ ດັ ແຮງຈງູ ໃຈດີ່ ງັ ນ:ີ້ົ 1) ວດັ ຈາກການສງັ ເກດລະດບັ ການກະທາກດິ ຈະກາທີ່ ວົ ໆໄປຂອງບຸກຄນົ ຫລື ສດັ , ເມີ່ ອື ຄນົ ຫລື ສດັ ເກດີ ແຮງຈງູ ໃຈກຈະເກດີ ຄວາມເຄີ່ ງັ ຕງຶ ເກດີ ອາການກະວນົ ກະວາຍຍ່ີ ງິ ມແີ ຮງຍູຫົ້ ລາຍເທ່ີ າົ ໃດຈະເຮດັ ໃຫຄ້ົ ນົ ເຮາົ ແລະ ສດັ ຢ່ີ ູໃນສະພາບຕ່ີ ນື ຕວົ ແລະ ກະຕລື ລື້ົ ນົົ້ ໃນການກະທາກດິ ຈະກາຕີ່ າງໆ ຫລາຍ. 2) ວດັ ຈາກການກະທາທ່ີ ໄີ ດຮ້ົ ຽນຮູແົ້ ລວົ້ ເຊີ່ ນັ : ເຮາົ ເຝິກແອບໃຫໜົ້ ເູ ນ່ີ ນັ ໄມຄ້ົ ານເມ່ີ ອື ເວລາມນັ ຫວິ , ໃນ ເວລາເນ່ີ ນັ ໄມຄົ້ ານນນັົ້ ຈະມອີ າຫານຕກົ ລງົ ມາທຸກໆຄງັົ້ , ເມ່ີ ອື ເຮາົ ເຝິກແອບຫລາຍໆ ຄງັ້ົ ຈນົ ເກດີ ການຮຽນຮູ,ົ້ ຈາກ ນນັ້ົ ເວລາມນັ ຫວິ ມນັ ກຈະເນີ່ ນັ ໄມຄ້ົ ານຖີ່ ຂີ ນຶົ້ ເພີ່ ອື ຈະໄດອົ້ າຫານມາກນິ 3) ວດັ ຈາກຄວາມພະຍາຍາມທ່ີ ຈີ ະເອາົ ຊະນະອຸປະສກັ ເມ່ີ ອື ບຸກຄນົ ທ່ີ ມີ ແີ ຮງຍູຫົ້ ລາຍກພະຍາຍາມທ່ີ ຈີ ະ ຜ່ີ ານຜ່ີ າອຸປະສກັ ໄປໃຫເ້ົ ຖງິ ຈດຸ ໝາຍໃຫໄົ້ ດ,້ົ ໃນການທດົ ລອງ ເຂາົ ເອາົ ໜູທ່ີ ຫີ ວິ ໄວ້ົ ຕີ່ ໜາົ້ ຈານອາຫານທ່ີ ມີ ສີ າຍ ໄຟຟົ້າກນັົ້ ຢ່ີ ູ, ເມ່ີ ອື ໜູແລ່ີ ນໄປກນິ ອາຫານ ໜູຈະຖືກໄຟຟົ້າຊ໋ ອດທນັ ທີ ແຕີ່ ເຖງິ ຈະຖກື ໄຟຟົ້າຊ໋ ອດແຕີ່ ມນັ ກ ພະຍາຍາມໄປກນິ ອາຫານນນັົ້ ສະແດງວີ່ າໜກູ າລງັ ຫວິ ຫລາຍ. 59

4) ວດັ ຈາກການເລອື ກ ຄກື ານໃຫບົ້ ຸ ກຄນົ ຫລື ສດັ ໄດເົ້ ລອື ກທ່ີ ສີ ະແດງພດຶ ຕກິ າຢີ່ າງໃດໜ່ີ ງຶ ເຊີ່ ງິ ໂດຍ ປົກກະຕແິ ລວ້ົ ມຄີ ວາມຕອ້ົ ງການ ແລະ ແຮງຍູຫ້ົ າຍກວີ່ າສະເໝ.ີ ຈາກການທດົ ລອງໂດຍ ການນາເອາົ ໜໂູ ຕແມ່ີ ແລະ ອາຫານໄປໃຫໜົ້ ໂູ ຕຜູ.ົ້ ຫລງັ ຈາກນນັ້ົ ສງັ ເກດເບ່ີ ງິ ວີ່ າ ໜໂູ ຕຜູຈ້ົ ະເລອື ກຢ່ີ າງໃດ, ຖາ້ົ ໜໂູ ຕຜູເ້ົ ລອື ກໜໂູ ຕແມີ່ ໝາຍຄວາມວ່ີ າ ແຮງຍູທົ້ າງເພດຫລາຍກວ່ີ າແຮງຍູ ້ົ ອນັ ເນີ່ ອື ງມາຈາກຄວາມຫວິ . 9. ການພວົ ພນັ ລະຫວີ່ າງອາລມົ ຈດິ ແລະແຮງຈງູ ໃຈ ໂດຍທີ່ ວົ ໄປແລວ້ົ ອາລມົ ແລະ ແຮງຈງູ ໃຈມກີ ານພວົ ພນັ ຢ່ີ ູ 3 ລກັ ສະນະຄ:ື 1) ອາລມົ ມໜີ າົ້ ທ່ີ ເີ ປັນແຮງຈງູ ໃຈ: ເມ່ີ ອື ເຮາົ ມອີ າລມົ ຈະເຮດັ ໃຫເ້ົ ຮາົ ມແີ ຮງຈງູ ໃຈທ່ີ ກີ ະທາ ພດຶ ຕກິ າບາງ ຢີ່ າງຂນຶ້ົ ເຊີ່ ນັ : ອາລມົ ຮາົ້ ຍເຮດັ ໃຫເ້ົ ຮາົ ມແີ ຮງຈງູ ໃຈທ່ີ ກີ ະທາພດຶ ຕກິ າຮຸ ນແຮງ, ອາລມົ ຢາົ້ ນກວົ ເຮດັ ໃຫມ້ົ ແີ ຮງຈງູ ໃຈທີ່ ຈີ ະທາພດຶ ຕກິ າປົ້ອງກນັ ຕວົ . 2) ອາລມົ ມໜີ າົ້ ທີ່ ເີ ປັນເປົາົ້ ໝາຍຂອງແຮງຈງູ ໃຈ: ໃນບາງຄງັ້ົ ຄນົ ເຮາົ ມແີ ຮງຈງູ ໃຈກະທາ ພດຶ ຕກິ າບາງຢ່ີ າງ ເພ່ີ ອື ໃຫເົ້ ກດີ ອາລມົ ເຊີ່ ນັ : ເຮາົ ມແີ ຮງຈງູ ໃຈໄປເບ່ີ ງິ ການສະແດງສລິ ະປະດນົ ຕີ ເພີ່ ອື ໃຫເົ້ ກດີ ອາລມົ ມ່ີ ວນຊີ່ ນື ສະ ໜຸກສະ ໜານ. 3) ອາລມົ ເກດີ ຄຽງຄ່ີ ູກບັ ແຮງຈງູ ໃຈ ເຊ່ີ ນັ : ຄວາມຫວິ ເຮດັ ໃຫຄ້ົ ນົ ເຮາົ ປະຮບັ ປະທານອາຫານ ເວລາຮບັ ປະທານອາຫານເຮາົ ກມຄີ ວາມຍນິ ດີ ຫລມື ຄີ ວາມເພີ່ ງິ ພໃຈດວ້ົ ຍ, ການຈະເກດີ ພດຶ ຕກິ າ ແຕີ່ ລະຄງັ້ົ ຈະມແີ ຮງຈງູ ໃຈ ແລະ ອາລມົ ກີ່ ຽວຂອ້ົ ງກນັ ຈນົ ຍາກທ່ີ ຈີ ະແຍກອອກຈາກກນັ ໄດ.ົ້ ເຖງິ ແນວໃດກຕາມນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາກ ສາມາດຈາແນກ ອາລົມກບັ ແຮງຈງູ ໃຈອອກຈາກກນັ ໄດົ້ ເຊີ່ ັນ: ອາລມົ ເປັນສີ່ ງິ ເກດີ ຈາກການກະຕຸນົ້ ຂອງສີ່ ງິ ກະທບົ ພາຍນອກ ແລະ ກະຕຸນົ້ ໃຫເ້ົ ກດີ ຂນຶ້ົ ພດຶ ຕກິ າທີ່ ຈີ ະກະທາຕີ່ ສີ່ ງິ ກະຕຸກນນັ້ົ ໂດຍກງົ , ແຕ່ີ ແຮງຈງູ ໃຈຈະຖກື ກະຕຸນົ້ ໃຫເ້ົ ກດີ ຫລງັ ຈາກສ່ີ ງິ ກະຕຸນົ້ ພາຍໃນ, ພາຍນອກ ແລະ ກະຕຸນ້ົ ໃກເົ້ ກດີ ພດຶ ຕກິ າທີ່ ມີ ່ີ ຸງໄປສີ່ ູສ່ີ ງິ ກະທບົ ຕີ່ າງໆ ເພີ່ ອື ເຮດັ ໃຫແ້ົ ຮງຍູທ້ົ ່ີ ເີ ກດີ ຂນຶ້ົ ຫລຸດຜີ່ ອນລງົ . 60

ບດົ ທີ 6 ການຮບັ ຮູ້ ແລະ ການຮຽນຮູ້ 1. ການສໍາຜດັ 1.1. ຄວາມໝາຍຂອງການສໍາຜດັ ການສໍາຜດັ ໝາຍເຖງິ ຄວາມຮສູ້ ກຶ (Sensation) ເປັນການຕອບສະໜອງຕ່ໍ ໍສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ທໍ່ ມີ າກະທບົ ໃສ່ໍ ປະສາດສໍາຜດັ ຂອງຮ່ໍ າງກາຍໃນຄງັູ້ ທໍາອດິ . ສ່ໍ ງິ ກະຕນູ້ ໝາຍເຖງິ ການປໍ່ ຽນແປງ ຂອງສ່ໍ ງິ ແວດລອູ້ ມທ່ໍ ມີ ຜີ ນົ ຕໍ່ ໍ ປະສາດສໍາຜດັ , ສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ນນັູ້ ເປັນພະລງັ ງານ ແລະ ການສໍ່ ສານທງັ ທໍ່ ີ ຢ່ໍ ພາຍນອກ ແລະ ພາຍໃນຂອງຮ່ໍ າງກາຍ, ຄວາມຮສູ້ ກຶ ຈະເກດີ ຂນຶູ້ ໄດູ້ ເນ່ໍ ອງຈາກຄນົ ເຮາົ ມອີ ະໄວຍະວະທໍ່ ຈີ ະຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ຈາກພາຍນອກເຂາົູ້ ສ່ໍ ຮ່ໍ າງກາຍ ,ອະໄວຍະວະຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ເຫລໍ່ າົ ນີູ້ ໄດແູ້ ກ່ໍ : ຫ, ຕາ, ດງັ , ລນີູ້ ແລະ ຜວິ ໜງັ ເຊໍ່ ງິ ອະໄວຍະວະຮບັ ຄວາມສໍາຜດັ ເຫລໍ່ ົານີູ້ ຈະເຮັດໃຫເູ້ ຮົາເກດີ ຄວາມຮບັ ຮໂູ້ ດຍການເຫນັ , ໄດຍູ້ ນິ , ຮລູ້ ດົ ຊາດ ແລະ ສໍາຜດັ ຕາມຜິວໜງັ ຕາມ ລໍາດບັ . ນອກຈາກນນັູ້ ຍງັ ມອີ ະໄວຍະວະທ່ໍ ເີ ຮດັ ໜາູ້ ທໍ່ ຮີ ບັ ສໍາຜດັ ພາຍໃນຕວົ ຂອງເຮາົ ເອງໄດແູ້ ກ່ໍ : ໄຄເນສຕດິ (Kinesthetic) ເຊ່ໍ ິງເຮັດໃຫເູ້ ກີດການຮັບຮກູ້ ່ໍ ຽວກບັ ການເຄໍ່ ອນໄຫວຂອງຮໍ່ າງກາຍ ແລະ ເວສຕິບິວລາ (Vestibular) ເກດີ ການຮບັ ຮກູ້ ່ໍ ຽວກບັ ການຊງົ ຕວົ ເປັນຕນົູ້ . 1.2. ປະເພດຂອງປະສາດສໍາຜດັ ອະໄວຍະວະຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ (sensory Organ) ຂອງມະນດ ມີ 7 ປະເພດ ຈະເຮດັ ໜາູ້ ທ່ໍ ຮີ ັບ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ຕໍ່ າງກນັ ຕາມລກັ ສະນະຂອງສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ , ອະໄວຍະວະຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ , ໃນຈດິ ຕະວທິ ະຍາໄດແູ້ ຍກ ປະເພດການຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ຂອງມະນດອອກເປັນ 7 ປະເພດ ແລະ ໄດແູ້ ບ່ໍ ງລະບົບຮບັ ສໍາຜດັ ອອກເປັນ 3 ລະບບົ ຄ: ລະບບົ ສໍາຜດັ ໜາູ້ ທໍ່ ຂີ ອງການຮບັ ສໍາຜດັ (sensory System) ປະສາດສໍາຜດັ ສໍ່ ວນໄກ Receptor Function Higher sense ຫລ 1. ຕາ ເປັນອະໄວຍະວະຮບັ ສໍາຜດັ ໃນການເບ່ໍ ງິ ເຫນັ ແສງພາບ ຫລ ສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ທງັ Exeroceptors ໄລຍະໃກ,ູ້ ໃກທ່ໍ ຕີ າສາມາດໃນການເບ່ໍ ງິ ເຫນັ . ປະສາດສໍາຜດັ ສ່ໍ ວນໃກູ້ 2. ຫ ເປັນເຄ່ໍ ອງຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ໃນການໄດຍູ້ ນິ ສຽງຕ່ໍ າງໆ ເຊໍ່ ງິ ເປັນສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ທ່ໍ ຫີ Lower Sense ຫລ Properioceptors ສາມາດຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ໄດໃູ້ ນໄລຍະໄກ ແລະ ໃກູ້ 3. ດງັ ເປັນອະໄວຍະວະຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ໃນການດມົ ກ່ໍ ນິ ເຊ່ໍ ງິ ສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ຈະຕອູ້ ງຢໍ່ ປະສາດສໍາຜດັ ສໍ່ ວນເລກິ Deep Sense ຫລ ໃກໆູ້ ຈ່ໍ ງຶ ຈະເຮດັ ໃຫດູ້ ງັ ຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ຂອງກ່ໍ ນິ ໄດ.ູ້ Interceptors 4. ລນີູ້ ເປັນອະໄວຍະວະຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ໃນການຮບັ ຮສູ້ ໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ທ່ໍ ີ ເຮດັ ໃຫເູ້ ກດີ ການຮບັ ລດົ ຊາດ ເຊໍ່ ງິ ຈະມາແຕະຕອູ້ ງ ຫລກະທບົ ກບັ ລນີູ້ . 5. ຜວິ ໜງັ ເປັນອະໄວຍະວະຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ທາງກາຍກໍ່ ຽວກບັ ການເຈບັ , ອນຫະ ພມ, ຄວາມອບົ ອໍ່ ນ, ຄວາມເຢັນ, ຄວາມກດົ ເຊໍ່ ງິ ສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ທໍ່ ຈີ ະຕອູ້ ງຊນ ຫລ ກະທບົ ໃສໍ່ ຜວິ ໜງັ ຈ່ໍ ງຶ ຈະຮຮູ້ ສູ້ ກຶ ໄດ.ູ້ 6. ການເຄ່ໍ ອນໄຫວ ເປັນອະໄວຍະວະຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ເຊ່ໍ ງິ ຢ່ໍ ກາູ້ ມເນອູ້ , ເອນັ ແລະ ໃນຂໍຕູ້ ່ໍ ໍຕໍ່ າງໆ ເຮດັ ໜາູ້ ທ່ໍ ໃີ ຫມູ້ ະນດຮວູ້ ່ໍ າຮໍ່ າງກາຍມກີ ານເຄ່ໍ ອນໄຫວແນວໃດ ແລະຢ່ໍ ໃນສະພາບແນວໃດ. 61

7. ການຊງົ ຕວົ ເປັນອະໄວຍະວະຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ທໍ່ ເີ ຮດັ ໜາູ້ ທ່ໍ ໃີ ຫມູ້ ະນດມກີ ານຊງົ ຕວົ ຢໍ່ ໃນສະພາບຂອງຮໍ່ າງກາຍໃຫຢູ້ ໍ່ ໃນຄວາມປົກກະຕິ, ອະໄວຍະວະຮັບ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ກໍ່ ຽວກບັ ການຊງົ ຕວົ ນຢີູ້ ໍ່ ພາຍໃນຂອງຫເຮາົ . ຕະຕາລາງທີ 7 : ການເຮດັ ວຽກຂອງອະໄວຍະວະສາໍ ພດັ 1.3. ຊະນດິ ຂອງອະໄວຍະວະຮບັ ສາຜດັ 1.3.1. ຕາ (Eye): ຕາ ເປັນອະໄວຍະວະຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ທ່ໍ ເີ ຮດັ ໜາູ້ ທ່ໍ ກີ ໍ່ ຽວກບັ ການເຫນັ ພາບ ແລະ ແສງ, ສໍ່ ວນປະກອບ ຂອງຕາມລີ ກັ ສະນະເໝອນກນັ ກບັ ກ່ໍ ອງຖ່ໍ າຍຮບ ເຊໍ່ ງິ ແບ່ໍ ງ ອອກເປັນ 3 ສໍ່ ວນໄດແູ້ ກໍ່ : ຕວົ ເລນັ , ກະຈກົ ຫລ ຟີມ ສ່ໍ ວນປະກອບຂອງຕາແບ່ໍ ງອອກເປັນ 3 ຊນັູ້ ຄ: 1) ເນອູ້ ຫມູ້ ຊັນູ້ ນອກ ເອີູນ້ ວ່ໍ າ ຄລີຣໍຕິກ ໂຄດ (Sclerotic coat)ເປັ ນເນອູ້ ເຍໍ່ ອຊັນູ້ ນອກມີ ລກັ ສະນະ ໜຽວ, ມສີ ຂີ າວອອູ້ ມແກ່ໍ ນຕາ, ທາງດາູ້ ນໜາູ້ ຈະໂນນອອກ, ມລີ ກັ ສະນະໂລ່ໍ ງໃສ ເອນີູ້ ວ່ໍ າ ແກວູ້ ຕາ (Cornea) ພາຍໃນເບາົູ້ ຕານີູ້ ຈະມີກາູ້ ມເນອູ້ 6 ມດັ ຕດິ ຢຶດ ຄລີຣໍຕກິ ເອາົ ໄວເູ້ ພ່ໍ ອໃຫຕູ້ າເຫລອກໄປມາໄດູ້ ຮອບທດິ ທາງ. ຮບທີ 22 : ໂຄງສາູ້ ງຂອງດວງຕາ ແຫ່ໍ ງທ່ໍ ມີ າ : www.brightfocus.org/macular-glaucoma/ infographic/anatomy-eye 2) ເນອູ້ ຊນັູ້ ກາງ ເອີນູ້ ວ່ໍ າ ຄໍຣອຍ ໂຄດ (Choroid Coat) ເປັນກາູ້ ມເນອູ້ ຊນັູ້ ກາງຕ່ໍ ໍຈາກ ຄລີຣໍຕກິ ໂຄດ ເຂົາູ້ ມາດາູ້ ນໃນເສັນູ້ ເລອດຕ່ໍ າງໆ ດາູ້ ນໜາູ້ ເປັນມ່ໍ ານຕາ (Iris) ເຊໍ່ ິງເປັນເນອູ້ ບາງໆ ມີສີຕ່ໍ າງໆ ຕາມ ລກັ ສະນະເຊອູ້ ຂາດ ເຊໍ່ ນັ : ນໍາູ້ ຕານ, ດໍາ, ຂຽວ, ຟາູ້ , ມກີ າູ້ ມເນອູ້ ຢ່ໍ ກາງທໍ່ ບີ ງັ ຄບັ ໃຫລູ້ ໍ່ ີ ຫລຂະຫຍາຍອອກໄດເູ້ ອນີູ້ ວໍ່ າ ຮມ່ໍ ານຕາ (Pupilary) ເພ່ໍ ອຮບັ ແສງສະຫວ່ໍ າງໄດຕູ້ າມ ຄວາມຕອູ້ ງການ, ດາູ້ ນໃນຂອງຄໍຣອຍເປັນວດັ ຖ ສດີ ໍາ ປູ້ອງກນັ ການສະທອູ້ ນກບັ ຂອງແສງພາຍໃນໃນຕາ, ຖດັ ຈາກຮມ່ໍ ານຕາເຂາົູ້ ໄປເປັນແກວູ້ ຕາ (Lens) ຢດ ຕດິ ກບັ ຄໍຣອຍໂດຍກາູ້ ມເນອູ້ ຊລິ ອິ າລີ ຊ່ໍ ອງວໍ່ າງລະຫວໍ່ າງແກວູ້ ຕາມຂີ ອງແຫລວທໍ່ ເີ ອນີູ້ ວ່ໍ າ ເອຄວິ ເອດິ ຮວິ ເມີ (Aqueous humor) ບັນຈຢໍ່ ເພໍ່ ອຫລ່ໍ ໍລຽູ້ ງ ແລະ ພາຍໃນຕາກໍມີຂອງແຫລວຊະນິດໜ່ໍ ຶງບັນຈຢໍ່ ຫລັງ ແກວູ້ ຕາ ເອນີູ້ ວ່ໍ າ ວເິ ທຣີ ດຮວິ ເມີ (Vitreous humor). 62

3) ເນອູ້ ຊນັູ້ ໃນສດ ເອີນູ້ ວໍ່ າ ຈໍຮບັ ພາບ ຫລ ເຣຕນີ າ (Retina) ເຊໍ່ ງິ ມລີ ກັ ສະນະຄາູ້ ຍດໍ່ າງແຫສີດໍາແພ່ໍ ກະຈາຍຢໍ່ ແລະ ເຕມັ ໄປດວູ້ ຍປາຍປະສາດຂອງສາຍຕາ ເມໍ່ ອຈຮໍ ບັ ພາບປ່ໍ ຽນແສງເປັນ ພາບແລວູ້ , ປະສາດກຈໍ ະ ສ່ໍ ງົ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ໄປຍງັ ສະໝອງເຮດັ ໃຫມູ້ ະນດພາບນນັູ້ ໆ ໄດ,ູ້ ໃນຈໍຮບັ ພາບເບ່ໍ ງິ ເຫນັ ປະກອບດວູ້ ຍໃຍປະສາດ ຫລ ເຊວຮບັ ແສງ (Photoreceptors) 2 ຊະນດິ ຄ ຣອດ (Rods) ແລະ ໂຄນ (Cones) 2 ຊະນດິ ນີູ້ ຈະ ເຮດັ ໜາູ້ ທໍ່ ຮີ ບັ ແສງສຕີ ່ໍ າງໆ ຄ ຣອດເຮດັ ໜາູ້ ທ່ໍ ຮີ ບັ ສີ ເທາົ , ຂາວ ແລະ ດໍາ; ສໍ່ ວນໂຄນ ເຮດັ ໜາູ້ ທ່ໍ ຮີ ບັ ແມ່ໍ ສີ 3 ສີ ຄ ສແີ ດງ , ຂຽວ , ຟູາ້ , ຢໍ່ ກາງຈໍຮບັ ພາບ ເອນີູ້ ວ່ໍ າ ໂຟເວຍີ (Fovea) ເປັນສ່ໍ ວນທໍ່ ມີ ີ ໂຄນຂານວນຫລາຍ ເຊໍ່ ງິ ເຮັດໃຫເູ້ ຫນັ ພາບໄດຊູ້ ດັ ເຈນ ແລະ ລະອຽດ ແລະ ອີກຈດໜ່ໍ ງຶ ຢ່ໍ ກາງຊອງກໍ່ ມປະສາດຕາເອນີູ້ ວ່ໍ າ ຈດບອດ (Blind spot) ເປັນຈດ ທ່ໍ ບີ ່ໍ ໍມຄີ ວາມໄວຕ່ໍ ໍແສງ ເມ່ໍ ອແສງມາສາຜດັ ຈະໄປປາກດົ ພາບຈໍຮບັ ພາບ. 1.3.2. ຫ (Ear): ຮບທ່ໍ ີ 23 : ໂຄງສາູ້ ງຂອງ ຫ ແຫ່ໍ ງທ່ໍ ມີ າ : milehighhearing.com/blog/ types-of-hearing-loss ຫເປັນອະໄວຍະວະຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ທາງການໄດຍູ້ ນິ ຫລ ໂສຕະສໍາຜດັ ແລະ ຍງັ ເຮດັ ໜາູ້ ທ່ໍ ກີ ່ໍ ຽວ ກບັ ການຊງົ ຕວົ , ຫແບ່ໍ ງອອກເປັນ 3 ຕອນຄ: 1) ຫຊນັູ້ ນອກ (Out Ear) ປະກອບດວູ້ ຍໃບຫ, ຮຫຍາວປະມານ 25.5 ຊງັ ຕແີ ມດັ ແລະ ເນອູ້ ເຍ່ໍ ອ ແກວູ້ ຫ ເຊໍ່ ງິ ມລີ ກັ ສະນະເປັນເຍໍ່ ອເສນັູ້ ລະອຽດບາງ ແລະ ໜຽວຫຊນັູ້ ນອກມໜີ າູ້ ທ່ໍ ຮີ ບັ ຄນູ້ ສຽງເຂາົູ້ ໄປໃນຮຫ, ຈນົ ຄນູ້ ສຽງກະທບົ ກບັ ເຍ່ໍ ອແກວູ້ ຫ ແລະ ເຮດັ ໃຫເູ້ ກດີ ການສໍ່ ນັ ສະເທອນຂນຶູ້ . 2) ຫຊນັູ້ ກາງ (Middle Ear) ເປັນສໍ່ ວນເລກິ ລງົ ໄປຈາກເຍໍ່ ອແກວູ້ ຫ, ເປັນສ່ໍ ວນທໍ່ ເີ ປັນ ຊ່ໍ ອງອາກາດ ເທງິ ພນູ້ ຜວິ ຂອງສ່ໍ ວນນຈີູ້ ະເປັນເຍໍ່ ອເມອກມທີ ່ໍ ໍເຊໍ່ ອມຕໍ່ ໍກບັ ດາູ້ ນຫລງັ ຂອງປາກໃກລູ້ ໍາ ຄໍ ເອນີູ້ ວໍ່ າ ທໍ່ ໍອສະເຕຊຽນ (Eustachian Tube) ຊ່ໍ ອງນມີູ້ ປີ ະໂຫຍດເພໍ່ ອຮກັ ສາຄວາມກດົ ດນັ ຂອງ ອາກາດພາຍໃນຊ່ໍ ອງຫໃຫເູ້ ທໍ່ າົ ກບັ ພາຍນອກ ເຊ່ໍ ນັ : ເມ່ໍ ອຂນຶູ້ ໄປໃນທໍ່ ສີ ງໆ ຄວາມກດົ ດນັ ຂອງ ອາກາດບ່ໍ ໍເທ່ໍ າົ ກນັ ຫລຖໍ່ ໆີ ມສີ ຽງດງັ ແຮງຈະເຮດັ ໃຫູ້ ຮສກຶ ເຈບັ ໃນຫ, ຖາູ້ ຫາກຄວາມກດົ ດນັ ຂອງອາກາດພາຍໃນຊ່ໍ ອງຫຕໍ່ າງກນັ ຫລາຍຈະເຮດັ ໃຫແູ້ ກວູ້ ຫແຕກໄດູ້ ວທິ ແີ ກກູ້ ໍຄ ໃຫອູ້ າູ້ ປາກເພໍ່ ອໃຫູ້ ຄວາມກດົ ດນັ ພາຍໃນຫເທໍ່ າົ ກນັ . 3) ຫຊນັູ້ ໃນ (Inner Ear)ເປັນສ່ໍ ວນທ່ໍ ສີ ໍາຄນັ ສໍາລບັ ການໄດຍູ້ ນິ ເພາະມປີ ະສາດຮບັ ສຽງເປັນຈໍານວນ ຫລາຍ, ຫຊນັູ້ ໃນແບ່ໍ ງອອກເປັນ 2 ສໍ່ ວນຄ:  ຄໍເຄລຍ (Cochlea)ກະດກຮບກນົ ຫອຍຂດົ ເປັນວງົ ພາຍໃນມຂີ ອງແຫລວ ແລະ ເສນັູ້ ປະສາດ ທ່ໍ ເີ ຮດັ ໜາູ້ ທ່ໍ ຮີ ບັ ສຽງ ເອນີູ້ ວໍ່ າ Organ of Corti ເມໍ່ ອຄ່ໍ ນສຽງຜ່ໍ ານເຂາົູ້ ມາໃນ ຄໍເຄລຍ ຈະເຮດັ ໃຫຂູ້ ອງແຫລວ ໃນນນັູ້ ສະທອູ້ ນຂນຶູ້ ເປັນຄນູ້ ໄປກະທບົ ເຍ່ໍ ອສໍາຜດັ ແລະ ເຊວປະສາດຂອງ Organ of Corti ກໍຈະສໍ່ ງົ ກະແສ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ກ່ໍ ຽວກບັ ສຽງໄປຫາໂສຕະປະສາດ ແລວູ້ ໂສຕະປະ ສາດກໍຈະສໍ່ ງົ ກະແສຄວາມຮສູ້ ກຶ ໄປຫາສະໝອງ ບໍລເິ ວນ ແລະ ແປອອກມາເປັນສຽງນນັູ້ ໆ. 63

 ເຊມເິ ຊຄີ ວິ ລາ ຄາເນ (Semicircular Canal) ເປັນສ່ໍ ວນໜໍ່ ງຶ ຂອງລະບບົ ເວສຕບິ ວິ ລາ, ເຊມເິ ຊີ ຄວິ ລາ ຄາເນ ເປັນອະໄວຍະວະທ່ໍ ຢີ ໍ່ ຖດັ ຈາກຄໍເຄລຍເຂາົູ້ ໄປມຮີ ບຮໍ່ າງເໝອນກນັ ບວູ້ ງ 3 ອນັ ດງັ ຮບຫຕໍ່ ໍໄປນ:ີູ້ ທງັ 3 ຂອງ ເຊມເິ ຊຄີ ວິ ລາ ຄາເນວາງຢ່ໍ ໃນລກັ ສະນະຄ່ໍ ອນຂາູ້ ງຈະຕງັູ້ ສາກກນັ , ລກັ ສະນະ ທໍ່ ຕີ ງັູ້ ສາກ ກນັ ເຊ່ໍ ນັ ນີູ້ ເພໍ່ ອກຽມພອູ້ ມໃນການປັບຕວົ ຂອງຮ່ໍ າງກາຍຂະນະຢ່ໍ ໃນອ່ໍ ຽງຕວົ ຫລໃນທໍ່ າ ໃດໆ ເນໍ່ ອງຈາກພາຍໃນ ທ່ໍ ຂໍ ອງ ເຊມເິ ຊຄີ ວິ ລາ ຄາເນ ຈະມນີ ໍາູ້ ຢ່ໍ ດໍ່ ງັ ນນັູ້ ການອໍ່ ຽງຕວົ ໃນທໍ່ າໃດໆ ກໍຕາມ, ນໍາູ້ ໃນ ເຊມເິ ຊຄີ ວິ ລາ ຄາເນ ກໍ ຈະເຄໍ່ ອນໄຫວເຮດັ ໃຫເູ້ ຮາົ ຊາບວ່ໍ າຂະນະນເີູ້ ຮາົ ຢ່ໍ ໃນທໍ່ າ ຫຍງັ ແລະ ຈະກບັ ເຂາົູ້ ສໍ່ ທໍ່ າເກໍ່ າົ ໄດແູ້ ນວໃດ. ດ່ໍ ງັ ນນັູ້ , ເຊ ມເິ ຊຄີ ວິ ລາ ຄາເນ ຈໍ່ ງຶ ເປັນອະໄວຍະວະ ສໍາຄນັ ສໍາລບັ ການຊງົ ຕວົ ແລະ ມໜີ າູ້ ທ່ໍ ສີ ໍາຄນັ . 1.3.3. ດງັ (Nose) ດງັ ປະກອບດວູ້ ຍກະດກບາງໆ 2 ສໍ່ ວນ ປະສານກນັ ເປັນໂຄງູ້ ດງັ ຢ່ໍ ກາງລະຫວໍ່ າງໂຄງູ້ ດງັ ມແີ ຜນກະດກ ອ່ໍ ອນຂນັູ້ ແບໍ່ ງໃຫເູ້ ປັນ 2 ຊໍ່ ອງພາຍໃນດງັ ປະກອບດວູ້ ຍເນອູ້ ເມອກ ເຊໍ່ ງິ ມເີ ສນັູ້ ເລອດ ຝອຍ ແລະ ປາຍປະສາດ ກະຈາຍກນັ ຢໍ່ ປະສາດສໍ່ ວນນີເູ້ ອນີູ້ ວໍ່ າ ນາສກິ ປະສາດ (Olfactory Nerve) ເຊວຂອງນາສກິ ປະສາດຈະຢໍ່ ເທງຶ ເມອກເພໍ່ ອຮບັ ກ່ໍ ນິ ຈາກລມົ ຫາຍໃນເຂາົູ້ ໂດຍກງົ , ພາຍໃນຊ່ໍ ອງ ດງັ ມຂີ ນົ ຂນຶູ້ ຢໍ່ ເພໍ່ ອເຮດັ ໜາູ້ ທ່ໍ ກີ ່ໍ ນັ ຕອງຝໍ່ ນ ລະອອງຈາກອາກາດ. ນອກຈາກຊໍ່ ອງດງັ ຈນົ ເຖງິ ຖງົ ລມົ ໃນປອດຈະມເີ ນອູ້ ເມອກປົກຄມຢໍ່ ແລວູ້ ຍງັ ມເີ ຊວບາງໆ ຊະນດິ ໜໍ່ ງຶ ເຮດັ ໜາູ້ ທ່ໍ ຍີ ດູ້ ນັ ນໍາູ້ ເມອກອອກ ມາເພ່ໍ ອເຮດັ ໃຫທູ້ າງເດນີ ຫາຍໃຈຊໍ່ ມຂນຶູ້ ຕະຫລອດເວລາ, ດງັ ເປັນອະ ໄວຍະວະທໍ່ ອີ ່ໍ ອນແອ ເພາະ ປະກອບດວູ້ ຍກະດກບາງໆ ແລະ ກະດກອອ່ໍ ນ, ເມ່ໍ ອຖກກະທບົ ກະເທອນແຮງອາດ ເຮດັ ໃຫດູ້ ງັ ຍບ ລງົ ຫລ ຫກັ ໄດງູ້ ໍ່າຍ, ປະສາດການຮບັ ກ່ໍ ນິ ຈະສໍາຜດັ ໄດສູ້ ະເພາະສານທໍ່ ເີ ປັນອາຍ ຫລ ແກດ ເທໍ່ າົ ນນັູ້ . ດໍ່ ງັ ນນັູ້ , ສານທ່ໍ ໄີ ດກູ້ ໍ່ ນິ ຈະຕອູ້ ງມລີ ກັ ສະນະລະເຫຍີ ໄດງູ້ ໍ່າຍ ແລະ ກະຈາຍຢໍ່ ໃນອາກາດ, ເມໍ່ ອສານເຫລໍ່ າົ ນີູ້ ໄປກະທບົ ປາຍປະສາດກໍເກດີ ການປ່ໍ ຽນແປງທາງເຄມຂີ ນຶູ້ ໃນເນອູ້ ເຍໍ່ ອບາງໆເຮດັ ໃຫກູ້ ະແສປະສາດກະຕນູ້ ແລະ ເຄໍ່ ອນທໍ່ ໄີ ປຫາສະໝອງແລວູ້ ຈ່ໍ ງຶ ເກດີ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ຂອງການໄດກູ້ ໍ່ ນິ . ພວກເຮາົ ສາມາດແຍກກໍ່ ນິ ທ່ໍ ເີ ປັນພນູ້ ຖານໄດູ້ 5 ກ່ໍ ນິ ດວູ້ ຍກນັ ຄ: 1) ກ່ໍ ນິ ຂອງເຄ່ໍ ອງປງອາຫານທ່ໍ ສີ ໍາເລດັ ຮບ 2) ກໍ່ ນິ ຫອມຫວານ (ດອກໄມ,ູ້ ໝາກໄມສູ້ ກ ແລະ ນໍາູ້ ຫອມ) 3) ກ່ໍ ນິ ຂວິ ຂອງຢາງໄມ ູ້ 4) ກໍ່ ນິ ເໝນັ 5) ກ່ໍ ນິ ໄໝູ້ 1.3.4. ລນີູ້ (Tongue) ລນີູ້ ເປັນອະໄວຍະວະຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ໃນການສໍາຜດັ , ການຮບັ ຮຈູ້ ະຮບັ ຮທູ້ າງຜວິ ເທງິ ຂອງ ລນີູ້ , ເຊ່ໍ ງິ ຈະມຕີ ່ໍ ມສໍາຜດັ ຫລກ່ໍ ມຮບັ ສໍາຜດັ ຢ່ໍ ປະມານ 9.000 ຕໍ່ ມ ມລີ ກັ ສະນະໂນນຂນຶູ້ ເລກັ ນອູ້ ຍ, ຢ່ໍ ເປັນກ່ໍ ມໆ ຄາູ້ ຍຄ ດອກໄມຈູ້ ມ, ມຫີ ລາຍໃນບໍລເິ ວນປາຍລນີູ້ ແລະ ກກົ ລນີູ້ . ເຊວ ຫລ ຕ່ໍ ມຮບັ ລດົ ຊາດອາດຕາຍໄດຖູ້ າູ້ ຮບັ ຄວາມ ຮອູ້ ນ ເຊ່ໍ ນັ : ເວລາດ່ໍ ມນໍາູ້ ຮອູ້ ນ ຫລອາຫານຮອູ້ ນໆ ແຕໍ່ ຮໍ່ າງກາຍ ກໍສາມາດສາູ້ ງເຊວຂນຶູ້ ມາໃໝໍ່ ເພ່ໍ ອຮບັ ຮລູ້ ດົ ຊາດ ຕ່ໍ ໍໄປໄດ.ູ້ ມະນດສາມາດຮບັ ຮລູ້ ດົ ຊາດພນູ້ ຖານໄດູ້ 4 ລດົ ຊາດຄ: 1) ລດົ ຊາດເຄມັ ຢ່ໍ ໃກປູ້ າຍລນີູ້ ດາູ້ ນຂາູ້ ງ ເປັນລດົ ທໍ່ ເີ ກດີ ຂນຶູ້ ອນັ ດບັ ທາໍ ອດິ 2) ລດົ ສມົູ້ ຢ່ໍ ບລໍ ເິ ວນຂາູ້ ງໆ ລນີູ້ ທງັ 2 ເກດີ ຕາມລດົ ເຄມັ ເຮດັ ໜາູ້ ທໍ່ ເີ ຕອນເຖງິ ຄວາມ ມພີ ດິ 3) ລດົ ຫວານ ຢ່ໍ ບໍລເິ ວນປາຍລນີູ້ 4) ລດົ ຊາດຂມົ ຢໍ່ ບໍລເິ ວນກກົ ລນີູ້ 64

1.3.5. ການຮບັ ສາຜດັ ທາງຜວິ ໜງັ (Skin) ຜວິ ໜງັ ເປັນອະໄວຍະວະຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ທາງກາຍ, ໃຕຜູ້ ວິ ໜງັ ມເີ ຊວປະສາດຫລາຍຊະນດິ ເຊ່ໍ ງິ ມີ ປາຍປະສາດເຮດັ ໜາູ້ ທ່ໍ ຮີ ບັ ສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ແລະ ປາຍປະສາດເຫລໍ່ າົ ນີູ້ ແບໍ່ ງອອກເປັນສ່ໍ ວນຍ່ໍ ອຍໆ ຫລວງຫລາຍເພໍ່ ອ ນໍາຄວາມຮສູ້ ກຶ ທໍ່ ໄີ ດຮູ້ ບັ ໄປສ່ໍ ສະໝອງ ແລະ ສະໝອງກໍຈະເປັນຜແູ້ ປຜນົ ອອກມາເປັນຄວາມຮສູ້ ກຶ ວ່ໍ າແມໍ່ ນ ຫຍງັ . ຜິວ ໜັງມີ 2 ຊັູ້ນ ຄ : ຊັ້ນູ ນ ອ ກເອີູ້ນ ວໍ່ າ ອີພິເດີມິສ (Epidermis) ຊັູ້ນ ໃນ ເອີູ້ນ ວ່ໍ າ ເດີ ມິສ (Dermis) ຂາູ້ ງໃຕເູ້ ປັນໄຂມນັ ເອີນູ້ ວ່ໍ າ ໄຂມນັ ສບັ ຄວິ ເທນເນຍ (Subcutaneous Fat) ເຊ່ໍ ງິ ໃນເພດຍງິ ຈະມຫີ ລາຍກວໍ່ າເພດຊາຍເຮດັ ໃຫເູ້ ພດຍງິ ມເີ ນອູ້ ນໍ່ ມນ່ໍ ມິ ກວ່ໍ າເພດຊາຍ. ໃນການຮບັ ສໍາຜດັ ທາງຜວິ ໜງັ ມຄີ ວາມເຊໍ່ ອວ່ໍ າ ຮ່ໍ າງກາຍມຈີ ດຮບັ ສໍາຜດັ ຈາໍ ນວນຫລາຍ ເເຊ່ໍ ງິ ໄດແູ້ ກ່ໍ : ຄວາມເຈບັ ປວດ, ຄວາມຮສູ້ ກຶ , ອນຫະພມຮອູ້ ນ ແລະ ເຢັນ. ດ່ໍ ງັ ນນັູ້ , ໃນຜວິ ໜງັ ຂອງຄນົ ຈະມປີ າຍປະສາດທງັ 4 ຊະນິດນີູ້ ກະຈາຍຢໍ່ ທໍ່ ົວໄປ ແລະ ແຕ່ໍ ລະຈດຈະມີໜາູ້ ທ່ໍ ີຮັບຄວາມຮສູ້ ຶກແຕ່ໍ ພຽງຢ່ໍ າງດຽວ ເຊ່ໍ ັນ: ຮັບ ຄວາມເຈບັ ປວດ, ໃນການທດົ ລອງໂດຍໃຊເູ້ ຫລກັ ແຫລມເນນັູ້ ລງົ ເທງິ ຈດຮບັ ສໍາຜດັ ແຮງໆ ຈະພບົ ວ່ໍ າຜຮູ້ ບັ ການ ທດົ ລອງຮສູ້ ກຶ ເຈບັ ເນ່ໍ ອງຈາກກໍາລງັ ຂອງການເນນັູ້ ໄດໄູ້ ປ ກະທບົ ປາຍປະສາດທ່ໍ ຢີ ໍ່ ໃຕຜູ້ ວິ ໜງັ ແລະ ໄປກະຕນູ້ ປະສາດທ່ໍ ກີ ່ໍ ຽວກບັ ການເຈບັ ເຮດັ ໃຫຮູ້ ສູ້ ກຶ ເຈບັ . 1.3.6. ການເຄໍ່ ອນໄຫວ (Kinesthetic) ການເຄໍ່ ອນໄຫວກາູ້ ມເນອູ້ ສໍາຜດັ ເຊໍ່ ງິ ມຢີ ໍ່ ທໍ່ ວົ ຮໍ່ າງກາຍເປັນການຮບັ ຮກູ້ ໍ່ ຽວກບັ ການເຄ່ໍ ອນໄຫວຂອງ ຮ່ໍ າງກາຍເກດີ ຂນຶູ້ ໄດເູ້ ນ່ໍ ອງຈາດມອີ ະໄວຍະວະຮບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ຢ່ໍ ຕາມກາູ້ ມເນອູ້ , ເອນັ ແລະ ຂໍຕູ້ ໍ່ ໍຕໍ່ າງໆ ມກີ ານຫດົ ຕວົ ຫລຄາຍຕວົ ເຮດັ ໃຫເູ້ ກດີ ກະແສປະສາດສໍ່ ງົ ໄປຫາສະໝອງ, ມະນດ ຈໍ່ ງຶ ຮເູ້ ຖງິ ການເຄ່ໍ ອນໄຫວຂອງຮໍ່ າງກາຍ ໄດວູ້ ່ໍ າກໍາລງັ ຢໍ່ ໃນສະພາບໃດ ເຊ່ໍ ນັ : ງຕໍ ວົ , ສໍ່ ນັ ຂາ ຫລຊໍ່ ວຍກະຕນູ້ ໃຫເູ້ ຂາົູ້ ໃຈໃນວດັ ຖກ່ໍ ຽວກບັ ຮບຊງົ , ຂະໜາດ ໃຫຍ່ໍ ແລະ ນອູ້ ຍ, ຮຽບ ຫລ ຄຄະ ຊ່ໍ ວຍໃຫຮູ້ ເູ້ ຖງິ ນໍາູ້ ໜກັ ຂອງວດັ ຖ. ອກີ ຢໍ່ າງໜ່ໍ ງຶ ເຮດັ ໃຫຮູ້ ເູ້ ຖງິ ຕໍາແໜ່ໍ ງ ຫລ ລະບບົ ທາງດວູ້ ຍ ເຊໍ່ ນັ : ການແກວ່ໍ ງແຂນ ເຮາົ ຈະຮໄູ້ ດທູ້ ນັ ທວີ ໍ່ າແກວ່ໍ ງແຂນຊໍ່ ໍາໃດ, ສງຕໍ່ ໍາເທໍ່ າົ ໃດ ແມ່ໍ ນວ່ໍ າຈະ ຫລບັ ຕາ ແກວໍ່ ງກຕໍ າມ ເພາະກາູ້ ມເນອູ້ , ເອນັ ແລະ ຂໍຕູ້ ໍ່ ໍເຮດັ ວຽກຮໍ່ ວມກນັ . 1.3.7. ການຊງົ ຕວົ (Vestibular Sense) ຫລ Equilibrium ເຮາົ ຊາບວ່ໍ າ ລດົ ລຽູ້ ວຊາູ້ ຍ ຫລຂວາໂດຍບໍຕອູ້ ງເບໍ່ ງິ ຖວ່ໍ າເປັນເລໍ່ ອງລະບບົ ການຊງົ ຕວົ ເຊໍ່ ງິ ເກດີ ຈາກ Vestibular Sense ການຮສູ້ ກຶ ສາຜດັ ກໍ່ ຽວກບັ ຊງົ ຕວົ ມເີ ຄ່ໍ ອງຮບັ ສາຜດັ 2 ຊະນດິ ຄ: 1) ເຊມເິ ຊຄີ ວິ ລ່ໍ າ ຄາເນ (Semicircular canal) ເປັນເສນັູ້ ລຽບຕງັູ້ ສາກ 3 ອນັ ຢໍ່ ທ່ໍ ດີ າູ້ ນ ຫລງັ ຂອງໃບ ຫ, ພາຍໃນເປັນຂອງແຫລວ, ເວລາເຄໍ່ ອນໄຫວຫວົ ນໍາູ້ ໃນຫກເໍ ຄໍ່ ອນໄຫວດວູ້ ຍ. 2) ຖົງເວສຕບິ ວິ ລາ (Vestibular Sacs) ຢໍ່ ລະຫວ່ໍ າງ Semicircular ແລະ Cochlea ເຄ່ໍ ອງ ຮບັ ສໍາຜັດ ທງັ 2 ຊະນດິ ນີູ້ ຢ່ໍ ໃນຫຊນັູ້ ໃນ (Inner Ear) ເຊໍ່ ງິ ຢໍ່ ໜາູ້ ຫລອດກນົູ້ ຫອຍ ຫລຄໍເຄລຍ ເລກັ ນອູ້ ຍ, ເຄໍ່ ອງຮບັ ສໍາຜດັ ທງັ 2 ຊະນດິ ນີເູ້ ຮດັ ໜາູ້ ທໍ່ ີສາຄນັ ໃນການຄວບຄມການເຄໍ່ ອນໄຫວຂອງ ຫວົ ທໍ່ ຈີ ະຊໍ່ ວຍໃຫູ້ ຮໍ່ າງກາຍຊງົ ຕວົ ໄດໃູ້ ນລະດບັ ສມົ ດນ ເຊໍ່ ນັ : ເວລາເມາົ ຄນູ້ , ເມາົ ຍນົ , ການໝນ ອອູ້ ມຕວົ ເອງ, ການແກວ່ໍ ງຫວົ ຢໍ່ າງ ໄວ. ອາການເຫລ່ໍ າົ ນເີູ້ ປັນເຫດໃຫເູ້ ກດີ ຂນຶູ້ ເພາະຕາ ແລະ ອະໄວຍະວະໃນຫມກີ ານເຊ່ໍ ອມໂຍງທໍ່ ໃີ ກຊູ້ ດິ ກບັ ທອູ້ ງ, 65

ຮວມທງັ ການເຮດັ ວຽກຂອງລະບບົ ປະສາດ ທ່ໍ ມີ ຄີ ວາມສໍາຜດັ ກນັ ອນັ ເນໍ່ ອງມາຈາກການເຄ່ໍ ອນໄຫວຂອງຫວົ ເປັນຢ່ໍ າງຮນແຮງຜດິ ປົກກະຕເິ ຮດັ ໃຫຮູ້ ່ໍ າງກາຍ ແລະ ຫວົ ຂາດການຊງົ ຕວົ , ຂາດການສມົ ດນ. 2. ການຮບັ ຮູ້ (Recognition) 2.1. ຄວາມໝາຍຂອງການຮບັ ຮູ້ ການຮບັ ຮູ້ ເປັນຂະບວນການແປຄວາມໝາຍຂອງສ່ໍ ງິ ກະທບົ ທໍ່ ຜີ ໍ່ ານເຂາົູ້ ມາໃນຂະບວນການຮສູ້ ກຶ , ເມ່ໍ ອ ມສີ ໍ່ ງິ ກະທບົ ໃສ່ໍ ອນິ ຊີ ແລວູ້ ເຮດັ ໃຫອູ້ ນິ ຊເີ ກດີ ການຕອບສະໜອງຕໍ່ ສໍ ໍ່ ງິ ກະທບົ ນນັູ້ ເຊ່ໍ ງິ ສະແດງໃຫເູ້ ຫນັ ໄດດູ້ ່ໍ ງັ ນ:ີູ້ ສໍ່ ງິ ກະທບົ ການຮບັ ຮູ້ ການຕອບສະໜອງ ແຜນຜງັ ທີ 8 : ຂະບວນການຕອບສະໜອງພດຶ ຕກິ ໍາ ການຮບັ ຮູ້ ຄ ອາການສໍາຜດັ ທ່ໍ ມີ ຄີ ວາມໝາຍ, ເປັນການແປຄວາມໝາຍການສໍາຜດັ ທໍ່ ີ ໄດຮູ້ ບັ ໃຫເູ້ ປັນ ທ່ໍ ເີ ຂາົູ້ ໃຈທງັ ຕນົ ເອງ ແລະ ຜອູ້ ່ໍ ນ ໂດຍອາໄສຄວາມຮເູ້ ດມີ , ປະສບົ ການເດມີ ຊ່ໍ ວຍ. ການຮບັ ຮູ້ ແມໍ່ ນຜນົ ຂອງຄວາມຮເູ້ ດມີ ບວກເຂາົູ້ ກບັ ການສໍາຜດັ ຫລເປັນຜນົ ການ ຮຽນຮຮູ້ ວມເຂາົູ້ ກບັ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ຈາກການສໍາຜດັ , ສໍາຜດັ ຢໍ່ າງດຽວບໍ່ ໍມຄີ ວາມໝາຍ, ຜສູ້ ໍາຜດັ ຈະ ຕອູ້ ງແປຄວາມໝາຍຂອງການ ສໍາຜດັ ນນັູ້ ອອກມາ ໂດຍອາໄສປະສບົ ການເດມີ ຫລຄວາມຮເູ້ ປັນ ພນູ້ ຖານທໍ່ ຈີ ະໃຫແູ້ ປຄວາມໄດວູ້ ່ໍ າສ່ໍ ງິ ກະທບົ ປະສາດສໍາຜດັ ຂອງເຮາົ ນນັູ້ ມຄີ ວາມໝາຍເປັນແນວ ໃດ, ການແປຄວາມຮສູ້ ກຶ ຈາກການສໍາຜດັ ນເີູ້ ອງເອນີູ້ ວໍ່ າ “ການຮບັ ຮ”ູ້ ສະນນັູ້ ການຮບັ ຮຈູ້ ໍ່ ງຶ ເປັນຜນົ ຂອງຄວາມເດມີ ຫລປະສບົ ການເດມີ ທ່ໍ ເີ ຮາົ ມຮີ ວມເຂາົູ້ ກນັ ການຮບັ ສໍາຜດັ ໃໝ່ໍ ທໍ່ ໄີ ດຮູ້ ບັ . ຈາກຄວາມໝາຍຂາູ້ ງເທງິ ນີູ້ ສາມາດສະຫລບໄດວູ້ ໍ່ າ: ການຮບັ ຮູ້ ແມໍ່ ນມສີ ່ໍງິ ກະຕນູ້ ມາກະທບົ ອະໄວ ຍະວະຮບັ ສໍາຜດັ ແລວູ້ ປະສາດສໍາຜດັ ສໍ່ ງົ ສ່ໍ ງິ ທ່ໍ ສີ ໍາຜດັ ໄດນູ້ ນັ ູ້ ສ່ໍ ງົ ໄປຫາປະສາດສ່ໍ ວນ ກາງທໍ່ ສີ ະໝອງ ແລະ ສະ ໝອງແປຄວາມໝາຍອອກມາເປັນຄວາມຮ,ູ້ ຄວາມເຂາົ ູ້ ໃຈ ໂດຍອາໄສ ຄວາມຈໍ່ຈາໍ , ຄວາມຮເູ້ ດມີ ແລະ ປະສບົ ການເດມີ ເຊ່ໍ ງິ ຂນຶູ້ ຢໍ່ ກບັ ແຕໍ່ ລະບກຄນົ ທໍ່ ວີ ່ໍ າມຫີ ລາຍໜອູ້ ຍ ພຽງໃດ. ຖາູ້ ບກຄນົ ໃດມຄີ ວາມຈ່ໍ ຈໍາດ,ີ ການກະຕນູ້ ໃ ໝໍ່ ຈະເຮດັ ໃຫຮູ້ ບັ ຮໄູ້ ດໄູ້ ວ ແລະ ຊດັ ເຈນຂນຶູ້ ນອກຈາກນີຍູ້ ງັ ຂນຶູ້ ຢໍ່ ກບັ ຄວາມຕອູ້ ງການ, ຄ່ໍ ານຍິ ມົ , ທດັ ສະນະ ຄະຕິ ແລະ ບກຄະລກິ ະພາບຂອງ ແຕໍ່ ລະບກຄນົ ທໍ່ ແີ ຕກຕ່ໍ າງກນັ . 2.2. ທໍາມະຊາດຂອງການຮບັ ຮູ້ ການຮບັ ຮຂູ້ ອງບກຄນົ ເປັນໄປຕາມທໍາມະຊາດຕາມລະບບົ ສະລລີ ະສາດ ເຊ່ໍ ງິ ມຈີ ດໜາູ້ ສນົ ໃຈດ່ໍ ງັ ນ:ີູ້ 1) ການເລອກທໍ່ ີຈະຮບັ ຮູ້ (Selectivity) ເພາະສໍ່ ິງແວດລອູ້ ມມີຫລາຍເກນີ ກວໍ່ າຄວາມສາມາດຂອງ ມະນດທ່ໍ ຈີ ະຮບັ ຮໄູ້ ດ,ູ້ ສະນນັູ້ ຈໍ່ ງຶ ມກີ ານເລອກເອາົ ສະເພາະສ່ໍ ງິ ແວດລອູ້ ມທໍ່ ກີ ່ໍ ຽວຂອູ້ ງ ຫລ ຖວ່ໍ າເປັນສ່ໍ ງິ ກະຕນູ້ ທໍ່ ີ ມລີ ກັ ສະນະ ເຊ່ໍ ນັ ວໍ່ າ: ຍງິ ສາວງາມ, ເກ່ໍ ງັ , ດີ, ແປກປະຫລາດ (ແຕໍ່ ງຕວົ , ກລິ ຍິ າ) ເຊໍ່ ນັ : ສນິ ຄາູ້ ໃໝ່ໍ ເຊ່ໍ ງິ ກງົ ກບັ ຄວາມສນົ ໃຈຂອງນາຍຄໜ່ໍ ມພໍດ.ີ 2) ການຈດັ ໝວດໝ່ໍ ຂອງສໍ່ ງິ ທ່ໍ ຈີ ະຮບັ ຮູ້ (Organization) ກໍ່ ອນທ່ໍ ຈີ ະເກດີ ການຮບັ ຮຈູ້ ະຈດັ ລະບຽບ ຂອງສ່ໍ ງິ ກະຕນູ້ ເຂາົູ້ ເປັນໝວດໝໍ່ . ການຮບັ ຮພູ້ າບ ແລະ ພນູ້ ພາບ (Figure and Ground) ການເບໍ່ ງິ ເຫນັ ພາບຕ່ໍ າງໆ ຖາູ້ ພາບໃດມີ ຂອບເຂດແນນອນ ຊດັ ເຈນ ເຊ່ໍ ນັ : ຮບສໍ່ ຫີ ລ່ໍ ຽມ, ສາມຫລ່ໍ ຽມ, ຊງົ ກມົ ເປັນຕນົູ້ . ສ່ໍ ງິ ທໍ່ ເີ ບ່ໍ ງິ ເຫນັ ແບບນີູ້ ເອນີູ້ ວໍ່ າ ພາບ (Figure) ແຕ່ໍ ຖາູ້ ສ່ໍ ວນໃດບໍ່ ໍຊດັ ເຈນ, ບໍ່ ໍມຂີ ອບເຂດ, ແນໍ່ ນອນ ຫລ ເຮາົ ບໍ່ ໍໃສ່ໍ ໃຈຮບັ ຮູ້ ເອນີູ້ ວ່ໍ າ ພນູ້ ພາບ (Ground) ການຮບັ ຮຂູ້ ອງຄນົ ທໍ່ ແີ ຍກເປັນພາບ ແລະ ພນູ້ , ຈດັ ເປັນພນູ້ ຖານການຈດັ ໝວດໝໍ່ ຂອງການຮບັ ຮ.ູ້ 66

ຮບທີ 24 : ພາບ ແລະ ພນູ້ ແຫ່ໍ ງທ່ໍ ມີ າ : http://pyschologynet.blogspot.com/2011/07/5-6.html 2.3. ຫລກັ ການຕໍ່ າງໆ ໃນການຮບັ ຮູ້ 2.3.1. ຫລກັ ການຈດັ ໝວດໝ່ໍ ໃນການຮບັ ຮູ້ ຫລຈດັ ລະບຽບການຮບັ ຮູ້ ນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາກ່ໍ ມ ເກດັ ສະຕອນ ເວາົູ້ ວ່ໍ າການຮບັ ຮຂູ້ ອງມະນດນນັູ້ ມທີ ໍ່ າອໍ່ ຽງໃນການ ຈດັ , ຫລ ຮບັ ຮສູ້ ່ໍ ງິ ຕ່ໍ າງໆ ທ່ໍ ເີ ຂາົ ເຫນັ , ທໍ່ ເີ ຂາົ ຮສູ້ ກຶ ໄດອູ້ ອກເປັນກ່ໍ ມໆ ເປັນໝວດໝໍ່ ຫລາຍກວ່ໍ າທໍ່ ຈີ ະຮບັ ຮເູ້ ປັນ ສໍ່ ວນຍໍ່ ອຍໆ. ຈາກຄໍາເວາົູ້ ນີູ້ ມະນດເຮາົ ມທີ ໍ່ າອໍ່ ຽງຈະແບໍ່ ງສ່ໍ ງິ ຕ່ໍ າງໆ ເປັນກໍ່ ມ ຫລໝວດໝ່ໍ ຕາມຫລກັ ການຕ່ໍ ໄໍ ປ ນ:ີູ້ 2.3.2. ຫລກັ ແຫໍ່ ງຄວາມຄາູ້ ຍຄກນັ (The Principle of Similarity) ວດັ ຖໃດຖາູ້ ມຮີ ບຮ່ໍ າງ, ຂະໜາດ, ສີ ໄປໃນທາງດຽວກນັ , ຄາູ້ ຍຄກນັ , ມະນດມກັ ຮບັ ຮູ້ ເປັນກໍ່ ມ ດຽວກນັ ໄດ.ູ້ 2.3.3. ຫລກັ ແຫໍ່ ງຄວາມໃກຊູ້ ດິ (The Principle of Proximity) ພາບຂອງວດັ ຖ ຫລສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ໃດໆ ກຕໍ າມເມໍ່ ອປາກດົ ໃນທ່ໍ ດີ ຽວກນັ ແລະ ມຄີ ວາມໃກຊູ້ ດິ ກນັ ແລວູ້ ມະນດເຮາົ ຈະມທີ ່ໍ າອ່ໍ ຽງໃນການຮບັ ຮເູ້ ປັນໝວດດຽວກນັ ຫລາຍກວໍ່ າ. 2.3.4. ຫລກັ ແຫໍ່ ງຄວາມຕ່ໍ ໍເນ່ໍ ອງ (The Principle of Continuity) ສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ຫລວດັ ຖທງັ ທໍ່ ເີ ປັນພາບທ່ໍ ເີ ຄໍ່ ອນໄຫວ ຫລພາບນງິູ້ ກໍຕາມທໍ່ ປີ າກດົ ຂນຶູ້ ໄປໃນ ທດິ ທາງ ດຽວກນັ ກ່ໍ ໍໃຫເູ້ ກດີ ພາບງ່ໍາຍກວ່ໍ າສ່ໍ ງິ ກະຕນູ້ ຫລ ວດັ ຖທ່ໍ ຂີ າດການຕໍ່ ໍເນໍ່ ອງກນັ ເພາະມະນດ ມທີ ໍ່ າອໍ່ ຽງໃນການ ຮບັ ຮພູ້ າບເປັນໝວດໝໍ່ ດຽວກນັ ນນັູ້ ເອງ. 2.3.5. ຫລກັ ແຫ່ໍ ງຄວາມສມົ ບນ (The Principle of closure) ການຮັບຮຂູ້ ອງມະນດ ຈະຮບັ ຮໃູ້ ນພາບທໍ່ ສີ ົມບນແຕໍ່ ໃນຂະນະດຽວກນັ , ມະນດກໍມຄີ ວາມ ສາມາດໃນການຮບັ ຮພູ້ າບທ່ໍ ມີ ລີ ກັ ສະນະບ່ໍ ໍສມົ ບນ ຫ ຂາດຫາຍໄປບາງສ່ໍ ວນພຽງເລກັ ນອູ້ ຍໄດທູ້ ງັ ນເີູ້ ພາະມະນດ ມແີ ນວໂນມູ້ ທ່ໍ ຈີ ະຕໍ່ ໍຕ່ໍ ມສ່ໍ ວນທ່ໍ ຂີ າດຫາຍໄປໃຫສູ້ ມົ ບນໄດ.ູ້ 2.4. ການຮບັ ຮຕູ້ ນົ ເອງ ແລະ ຜອູ້ ່ໍ ນ 2.4.1. ການຮບັ ຮຕູ້ ນົ ເອງ ການຮບັ ຮກູ້ ່ໍ ຽວກບັ ຕນົ ເອງ ແມ່ໍ ນການຮບັ ຮກູ້ ່ໍ ຽວກບັ ຄວາມສາມາດ ແລະ ຈະລຍິ ະທໍາຂອງຕນົ ເອງ ແລະ ເປັນການຮບັ ຮວູ້ ໍ່ າຜອູ້ ໍ່ ນຍອມຮບັ ຕນົ ເອງຄແນວໃດ, ການຮບັ ຮຕູ້ ນົ ເອງອາດຈະປ່ໍ ຽນແປງໄດເູ້ ປັນໄປຕາມ ເຫດຜົນ, ທງັ ເຫດຜນົ ທ່ໍ ຖີ ກຕອູ້ ງ ແລະ ທງັ ເຫດຜນົ ທ່ໍ ບີ ດິ ເບອນໄປຈາກຄວາມຈງິ ຫລ ອາດຈະປໍ່ ຽນແປງໄປ ຕາມຫລກັ ການທໍ່ ວົ ໄປ ຫລ ອາດຈະປໍ່ ຽນແປງໄປຕາມສະຖານະການທໍ່ ເີ ກດີ ຂນຶູ້ . 67

ການຮບັ ຮເູ້ ລໍ່ ອງຄນສົມບັດ ແລະ ລັກສະນະຂອງຜອູ້ ໍ່ ນນັນູ້ ຈະມກີ ານປ່ໍ ຽນແປງທໍ່ ີບໍ່ ໍຄົງທ່ໍ ີ ເພາະ ບກຄນົ ນັນູ້ ໆ ຈະມີການປໍ່ ຽນແປງທໍ່ ເີ ກີດຂນຶູ້ ຕະຫລອດເວລາ ເຊ່ໍ ງິ ການນຮັບຮຕູ້ ົນເອງເວລາໃດກໍຕອູ້ ງຢ່ໍ ບົນ ຫລກັ ການດໍ່ ງັ ນ:ີູ້  ການຮບັ ຮກູ້ ່ໍ ຽວກບັ ຕນົ ເອງໃນຖານະເປັນບກຄນົ ໜ່ໍ ງຶ ໃນສງັ ຄມົ  ການຮບັ ຮຕູ້ ນົ ເອງຢໍ່ າງຕໍ່ ໍເນ່ໍ ອງ  ການຮບັ ຮຕູ້ ນົ ເອງເມ່ໍ ອມຄີ ວາມສໍາພນັ ກບັ ບກຄນົ ອໍ່ ນ  ການຮບັ ຮຕູ້ ນົ ເອງເມ່ໍ ອມກີ ານປກຝັງຄໍ່ ານຍິ ມົ ແລະມກີ ານວາງເປົາູ້ ໝາຍ 2.4.2. ການຮບັ ຮຜູ້ ອູ້ ່ໍ ນ ຄນົ ເຮາົ ມກັ ຈະຕດັ ສນິ ຜອູ້ ໍ່ ນ ໃນເມ່ໍ ອເຮາົ ເຫນັ ວ່ໍ າຄນົ ນນັູ້ ເປັນຄນົ ໜາູ້ ອີດສງົ ສານ, ເປັນຄນົ ງາມເຈາົູ້ ຊ,ູ້ ເປັນຄນົ ສະຫລາດ, ວໍ່ ອງໄວ, ເມນີ ເສຍີ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ເຊ່ໍ ນັ ນນັູ້ ມກັ ເກດີ ທນັ ທໃີ ດໃນເມໍ່ ອເຮາົ ພບົ ກບັ ຜໍ່ ອໍ່ ນເປັນຄງັູ້ ທໍາ ອດິ , ການຮບັ ຮແູ້ ບບນນັູ້ ຖໄດວູ້ ່ໍ າມນັ ບ່ໍ ໍແມ່ໍ ນການຮບັ ຮໂູ້ ດຍກງົ ແຕ່ໍ ຫາກແມ່ໍ ນ “ການລງົ ຄວາມເຫນັ ”ຫລາຍ ກວ່ໍ າ. ການຮບັ ຮກູ້ ໍ່ ຽວກບັ ຜ່ໍ ອ່ໍ ນເປັນ “ ຂະບວນການສວນທາງກນັ ” ຄໃນເມ່ໍ ອເຮາົ ເບ່ໍ ງິ ຜອູ້ ໍ່ ນເວລານນັູ້ ຜອູ້ ່ໍ ນ ກຈໍ ະເບໍ່ ງິ ມາທ່ໍ ເີ ຮາົ ເອງເຊ່ໍ ນັ ກນັ . ການຮບັ ຮກູ້ ໍ່ ຽວກບັ ຜອູ້ ່ໍ ນ ນອກຈາກຈະເປັນຂະບວນການສວນທາງແລວູ້ ເຮາົ ຍງັ ສາມາດເວາົູ້ ໄດວູ້ ໍ່ າຍງັ ເປັນ “ ຂະບວນການລງົ ຄວາມເຫນັ ” ເຊ່ໍ ງິ ເປັນຂະບວນການທໍ່ ບີ ກຄນົ ລງົ ຄວາມເຫນັ ກໍ່ ຽວ ກບັ ບກຄະລກິ ະພາບຂອງຜອູ້ ໍ່ ນ. ການຮບັ ຮເູ້ ມ່ໍ ອມສີ ່ໍ ງິ ກະທບົ ຫລາຍໆຢ່ໍ າງພອູ້ ມກນັ ຄນົ ເຮາົ ບໍ່ ໍອາດໃຊປູ້ ະສາດສໍາຜດັ ທງັ ໝດົ ຮບັ ສໍາຜດັ ແລະ ຕອູ້ ງມີການຮບັ ຮກູ້ ່ໍ ຽວກບັ ການຮບັ ສໍາຜັດໄດຕູ້ ະລອດຈນົ ຕອູ້ ງສະແດງປະຕິກລິ ຍິ າຕອບສະໜອງຕ່ໍ ໍສໍ່ ິງ ກະທບົ ທງັ ໝດົ ໄດພູ້ ອູ້ ມ. ສະນນັູ້ , ຈາໍ ເປັນໄດຫູ້ າທາງຫລກີ ລ່ໍ ຽງຄວາມສບັ ສນົ ຂອງສ່ໍ ງິ ກະທບົ ຕ່ໍ າງໆໃນໂລກ, ໂດຍ ການເລອກສະແດງປະຕກິ ລິ ຍິ າຕອບສະໜອງຕ່ໍ ໍສ່ໍ ງິ ກະ ທບົ ສະເພາະໃດໜໍ່ ງຶ ທໍ່ ຈີ ໍາເປັນ ເຊ່ໍ ງິ ເຮາົ ເອນີູ້ ວໍ່ າ “ຄວາມ ຕງັູ້ ໃຈຈງິ ”ຄວາມຕງັູ້ ໃຈຈງິ ມສີ ່ໍ ວນສໍາພນັ ກບັ ຕວົ ປະກອບອ່ໍ ນໆ ເຊ່ໍ ນັ : ການຮບັ ຮປູ້ ະສບົ ການທໍ່ ມີ ແີ ລວູ້ , ແຮງຈງ ໃຈ ແລະ ສໍ່ ງິ ກະທບົ . 3. ວດທພິ າວະ ແລະ ການຮຽນຮູ້ 3.1. ຄວາມໝາຍວດທພິ າວະ ວດທພິ າວະ (Maturation) ໝາຍເຖງິ ຮບແບບຂອງພດຶ ຕກິ າໍ ໃນແງ່ໍຊວີ ະວທິ ະຍາທໍ່ ມີ ຄີ ວາມສໍາພນັ ກບັ ອາຍ ໂດຍການປໍ່ ຽນແປງໃນຮບແບບຂອງພຶດຕກິ ໍາເຫລໍ່ າົ ນີຈູ້ ະໄດຮູ້ ັບການຕງັູ້ ໂປຣແກຣມໂດຍຍີນ ເຊໍ່ ງິ ໄດຮູ້ ວມເຖງິ ຄວາມສາມາດທາງກາຍ ແລະ ຄວາມສາມາດທາງການ ຮຄູ້ ດິ , ວດທພິ າວະຈໍ່ ງຶ ຈດັ ວໍ່ າເປັນສະພາວະ ທໍ່ ມີ ຄີ ວາມຈາໍ ເປັນສໍາລບັ ການຮຽນຮຕູ້ ວົ ຢ່ໍ າງຂອງພດຶ ຕກິ າໍ ທ່ໍ ເີ ປັນຜນົ ມາຈາກວດທພິ າວະໄດແູ້ ກໍ່ : ການຄານ, ການ ຍໍ່ າງ ແລະ ການແລ່ໍ ນ ເປັນຕນົູ້ . ນອກຈາກນີູ້ ວດທພິ າວະຍງັ ໝາຍເຖງິ ສະພາບແຫໍ່ ງການຈະເລີນເຕີນໂຕງອກງາມ ແລະ ພດັ ທະນາ ການທາງດາູ້ ນສະລລີ ະວທິ ະຍາ, ອາລມົ , ສງັ ຄມົ ແລະ ມນັ ສະໝອງ ເຊໍ່ ງິ ມລີ າຍລະອຽດ ດ່ໍ ງັ ນ:ີູ້ 1) ວດທພິ າວະດາູ້ ນສະລລີ ະວທິ ະຍາ ໝາຍເຖງິ ລະດບັ ການຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕຂອງຮໍ່ າງກາຍ ແລະ ພດັ ທະນາ ການທາງດາູ້ ນອະໄວຍະວະສ່ໍ ວນຕໍ່ າງໆ ຮວມທງັ ລະບບົ ກາູ້ ມເນອູ້ , ໂຄງກະດກ, ສດັ ສໍ່ ວນຂອງຮ່ໍ າງກາຍ ແລະ ບດົ ບາດໜາູ້ ທໍ່ ອີ ນັ ສງສດຕາມໄວອາຍ. 2) ວດທພິ າວະດາູ້ ນອາລົມ ໝາຍເຖິງ ລະດບັ ການຈະເລີນເຕີບງອກງາມ ແລະ ພັດທະນາການທາງ ອາລມົ ຈດິ ເຖງິ ຂນັູ້ ສງສດເຮດັ ໃຫສູ້ າມາດຄວບຄມຄດັ ເລອກສະແດງອອກ ເຊ່ໍ ງິ ອາລມົ ທ່ໍ ເີ ໝາະສມົ ຕາມໄວອາຍ 68

ຂອງບກຄນົ ຕາມທໍ່ ສີ ງັ ຄມົ ເຂາົ ນຍິ ມົ ກນັ , ທງັ ສາມາດເຂາົູ້ ໃຈກດິ ຈະກໍາໄດູ້ ໂດຍປາສະຈາກຄວາມຕງຶ ຄຽດທາງ ອາລມົ . 3) ວດທພິ າວະດາູ້ ນສງັ ຄມົ ໝາຍເຖງິ ລະດບັ ຄວາມຈະເລນີ ແລະ ພດັ ທະນາການທາງດາູ້ ນທດັ ສະນະ ຄະຕ,ິ ຄວາມຮສູ້ ກຶ , ຄວາມເຂາົູ້ ໃຈ ແລະ ທກັ ສະຂອງບກຄນົ ໃນກໍ່ ມກ່ໍ ຽວຂອູ້ ງສໍາພນັ ກບັ ຜອູ້ ່ໍ ນ ແລະ ສະຖາບນັ ທາງສງັ ຄມົ ໄດຢູ້ ໍ່ າງຖກຕອູ້ ງ ແລະເໝາະສມົ ກບັ ຄວາມເປັນຈງິ ໃນສງັ ຄມົ . 4)ວດທພິ າວະດາູ້ ນມນັ ສະໝອງ ໝາຍເຖງິ ລະດບັ ການຈະເລນີ ແລະ ພດັ ທະນາການທາງດາູ້ ນມນັ ສະ ໝອງເຖງິ ຂນັູ້ ສງສດຂອງແຕ່ໍ ລະໄວອາຍ ເຊໍ່ ງິ ເຮດັ ໃຫກູ້ ານປະຕບິ ດັ ກດິ ຈະກໍາທາງມນັ ສະໝອງໄດຢູ້ ໍ່ າງມປີ ະສດິ ທິ ພາບ. 3.2. ຄວາມໝາຍຂອງການຮຽນຮູ້ ທໍ່ ານ ຮລິ ກາດ (Hilgard) ໄດໃູ້ ຫຄູ້ ວາມໝາຍ ການຮຽນຮວູ້ ໍ່ າ “ການຮຽນຮູ້ ແມໍ່ ນຂະບວນການ ປ່ໍ ຽນແປງຂອງພດຶ ຕກິ ໍາ ໂດຍການສະແດງກລິ ຍິ າຕອບໂຕຕູ້ ໍ່ ໍສະຖານະການຢໍ່ າງໃດໜ່ໍ ງຶ ” ທໍ່ ານ ຄຣອນບາດ (Cronbach) ອະທບິ າຍວ່ໍ າ “ການຮຽນຮຄູ້ ການປໍ່ ຽນແປງຂອງພດຶ ຕກິ ໍາ ເຊ່ໍ ງິ ເປັນຜນົ ມາຈາກປະສບົ ການ” ມໍລສິ (Morris) ອະທບິ າຍວໍ່ າ “ການຮຽນຮເູ້ ປັນຂະບວນການຂອງປະສບົ ການ ແລະ ການ ເຝິກຫດັ ກ່ໍ ໍໃຫເູ້ ກດີ ການປໍ່ ຽນແປງພດຶ ຕກິ ໍາຢໍ່ າງຖາວອນ”. ບາວເວີ (Bower) “ ການຮຽນຮເູ້ ປັນຂະບວນການທໍ່ ເີ ຮດັ ໃຫເູ້ ກດີ ຫລ ປ່ໍ ຽນແປງກດິ ຈະກໍາ ” ໂດຍເປັນຜນົ ມາຈາກການຕອບສະໜອງຕ່ໍ ໍສະຖານະການ ບໍ່ ໍແມໍ່ ນປະຕກິ ລິ ຍິ າຕາມທໍາມະຊາດ, ບໍ່ ໍແມ່ໍ ນວດທພິ າ ວະ ແລະ ບໍ່ ໍແມ່ໍ ນການປ່ໍ ຽນແປງສະເພາະຄວາມອດິ ເມໍ່ ອຍ ຫລຜນົ ຂອງລດິ ຢາ. ຈາກຄວາມໝາຍດ່ໍ ງັ ກໍ່ າວຈ່ໍ ງຶ ສະຫລບໄດວູ້ ່ໍ າ : “ການຮຽນຮູ້ ໝາຍເຖງິ ຂະບວນການປໍ່ ຽນແປງພດຶ ຕກິ ໍາ ທໍ່ ຂີ ອູ້ ນຂາູ້ ງຖາວອນ ເພາະເປັນຜນົ ມາຈາກປະສບົ ການ ແລະ ການເຝິກແອບ, ແຕ່ໍ ບໍ່ ໍຮວມເຖິງການປ່ໍ ຽນແປງ ພດຶ ຕກິ ໍາ ອນັ ເປັນຜນົ ຂອງການພດັ ທະນາການ ແລະ ວດທພິ າວະ, ຄວາມເຈບັ ໄຂໄູ້ ດປູ້ ໍ່ ວຍ, ຄວາມອດິ ເມໍ່ ອຍ ແລະ ສານພດິ ຫລຜນົ ຂອງລດິ ຢາຕໍ່ າງໆ”. ລກັ ສະນະສໍາຄນັ ຂອງການຮຽນຮຄູ້ :  ການຮຽນຮວູ້ ່ໍ າ ແມ່ໍ ນຂະບວນການປໍ່ ຽນແປງຂອງພດຶ ຕກິ ໍາ ເຊ່ໍ ງິ ມີ 3 ລກັ ສະນະຄ:  ການປໍ່ ຽນແປງທາງດາູ້ ນຄວາມຮ,ູ້ ຄວາມເຂາົູ້ ໃຈ (Cognitive domain)  ການປໍ່ ຽນແປງທາງດາູ້ ນມທດັ ສະນະຄະຕິ (Affective domain)  ການປ່ໍ ຽນແປງທາງດາູ້ ນທກັ ສະ (Psychomotor domain)  ການຮຽນຮູ້ ເປັນຜນົ ມາຈາກການເຝິກແອບ ແລະ ປະສົບການ: ເປັນຜນົ ມາຈາກຂະບວນ ການ ໃຫກູ້ ານຮຽນຮທູ້ ງັ ກງົ ແລະ ທາງອອູ້ ມ ເຊໍ່ ັນ: ການເຝິກແອບດາູ້ ນການອ່ໍ ານ, ການຂຽນ, ການເວາົູ້ , ການຫລນິູ້ ດນົ ຕ,ີ ການຫລນິູ້ ກລິ າ ຫລການເບ່ໍ ງິ ການແຂ່ໍ ງຂນັ ກລິ າ.  ການຮຽນຮເູ້ ປັນການປ່ໍ ຽນແປງພດຶ ຕກິ ໍາທໍ່ ີຂອູ້ ນຂາູ້ ງຖາວອນ: ການປໍ່ ຽນແປງພດຶ ຕກິ ໍາຕອູ້ ງ ຜ່ໍ ານ ຂະບວນການທາງຄວາມຄດິ , ຄວາມເຂາົູ້ ໃຈ ແລະ ເປັນຄວາມຊງົ ຈາໍ ໃນໄລຍະເວລາທໍ່ ຍີ າວ ນານພໍສມົ ຄວນ, ຈະ ບໍເປັນການປ່ໍ ຽນແປງພຶດຕກິ ໍາທໍ່ ີມລີ ັກສະນະຊ່ໍ ວົ ຄາວ, ອນັ ປັນຜົນຈາກລດິ ຂອງຢາ, ສານເຄມີ ຫລ ຄວາມ ອດິ ເມໍ່ ອຍຕໍ່ າງໆ.  ຄວາມສໍາພນັ ລະຫວ່ໍ າງວດທພິ າວະ ແລະ ການຮຽນຮທູ້ ່ໍ ມີ ຕີ ໍ່ ໍການພດັ ທະນາບກຄນົ ຄວາມສໍາພນັ ລະຫວໍ່ າງວດທພິ າວະ ແລະ ການຮຽນຮູ້ ສາມາດສະຫລບໄດດູ້ ່ໍ ງັ ນ:ີູ້ 1) ພດັ ທະນາການຂອງບກຄນົ ເປັນຜນົ ຮ່ໍ ວມກນັ ລະຫວໍ່ າງວດທພິ າວະ ແລະ ການຮຽນຮູ້ 69

2) ວດທພິ າວະເປັນຕວົ ການດົ ຂອບເຂດຂອງການພດັ ທະນາໃນຕວົ ບກຄນົ , ການທໍ່ ວີ ດທິ ພາວະມີ ຂອບເຂດຈໍາກດັ ເຮດັ ໃຫດູ້ າູ້ ນຮຽນຮທູ້ ໍ່ ດີ ີທໍ່ ສີ ດອາດຈະບ່ໍ ໍໄດຜູ້ ນົ ຖາູ້ ເກນີ ຂອບເຂດຂອງວດ ທພິ າວະທ່ໍ ບີ ກຄນົ ມ.ີ 3) ເມໍ່ ອຍັງບໍ່ ໍເຖິງວດທພິ າວະ, ການໃຫກູ້ ານເຝິກຝົນໃດໆ ກໍຈະບ່ໍ ໍມປີ ະໂຫຍດອັນໃດເລີຍຕ່ໍ ໍ ພດັ ທະນາການ. 4) ພດັ ທະນາການໃນຊໍ່ ວງທາອດິ ຂອງຊວີ ດິ ອາໄສວດທພິ າວະເປັນສໍາຄນັ ແຕໍ່ ພດັ ທະນາການໃນ ໄວຕ່ໍ ໍມາ ແລະ ໃນໄລຍະຍາວຂອງຊວີ ດິ ຈະຕອູ້ ງອາໄສການຮຽນຮຫູ້ ລາຍກວໍ່ າວດທພິ າວະ. 3.3. ຂະບວນການຮຽນຮູ້ (Learning process) ຂະບວນການຮຽນຮເູ້ ປັນຂະບວນການທໍ່ ເີ ກດີ ຂນຶູ້ ຕ່ໍ ໍເນ່ໍ ອງ ແລະມຄີ ວາມສໍາພນັ ກນັ , ມນີ ກັ ຈດິ ຕະວິ ທະຍາໄດກູ້ ່ໍ າວເຖງິ ຫລາຍແນວທາງ ໂດຍທໍ່ ວົ ໄປແລວູ້ ຂະບວນການຮຽນຮຂູ້ ອງບກຄນົ ປະກອບດວູ້ ຍຂະບວນ ການທໍ່ ສີ ໍາຄນັ 5 ຂນັູ້ ຕອນຄ: 1)ສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ : ເປັນສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ໃຫເູ້ ກດີ ຄວາມສນົ ໃຈ. 2)ການສໍາຜດັ :ເມ່ໍ ອສໍາຜດັ ກບັ ສໍ່ ວິ ກະຕນູ້ ຮໍ່ າງກາຍເກດີ ການຮບັ ຮສູ້ ໍາຜດັ ແລະ ສ່ໍ ງົ ກະແສສໍາຜດັ ນນັູ້ ໄປຫາ ລະບບົ ປະສາດສ່ໍ ວນກາງ. 3)ການຮບັ ຮູ້ : ເປັນການເຮດັ ວຽກໃນລະບບົ ປະສາດໃນສ່ໍ ວນກາງເພ່ໍ ອວເິ ຄາະ ແລະແປຄວາມໝາຍຈາກ ສໍ່ ທໍ່ ສີ ໍາຜດັ ນນັູ້ ໂດຍອາໄສປະສບົ ການເດມີ ແລະ ປັດໄຈອ່ໍ ນໆ ເຊ່ໍ ນັ : ຄວາມສາມາດ, ຄວາມຖະໜດັ , ຄວາມ ພອູ້ ມ ແລະ ສະຕປິ ັນຍາ. 4) ມະໂນທດັ : ປັນການສະຫລບຄວາມຄດິ ທ່ໍ ຕີ ນົ ເຂາົູ້ ໃຈ. 5) ການຕອບສະໜອງ : ເມໍ່ ອສະຫລບຄວາມຄດິ ທ່ໍ ຮີ ວບຮວມໄດສູ້ ່ໍ ງົ ຜນົ ຕໍ່ ໍການປໍ່ ຽນແປງ ພດຶ ຕກິ ໍາ ຫລ ການມພີ ດຶ ຕກິ າໍ ທໍ່ ຕີ ອບສະໜອງເຊໍ່ ງິ ສາມາດປະເມນີ ການຮຽນຮຈູ້ າກພດຶ ຕກິ ໍາທ່ໍ ຕີ ອບສະໜອງນ.ີູ້ ສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ການສໍາຜດັ ການຮບັ ຮູ້ ມະໂນທດັ ການຕອບສະໜອງ ແຜນຜງັ ທີ 9 : ຂະບວນການຮຽນຮ ູ້ 3.4. ຄວາມແຕກຕໍ່ າງໃນການຮຽນຮູ້ ການຮຽນຮຂູ້ ອງບກຄນົ ມຄີ ວາມແຕກຕໍ່ າງກນັ ທງັ ນຂີູ້ ນຶູ້ ຢ່ໍ ກບັ ປັດໄຈຕໍ່ າງໆ ທ່ໍ ມີ ອີ ດິ ທພິ ນົ ຕ່ໍ ໍການຮຽນ ຮູ້ ເຊໍ່ ນັ : 1) ປັດໄຈດາູ້ ນຕວົ ຜຮູ້ ຽນ : ລະບບົ ສະໝອງ, ວດທພິ າວະ, ຄວາມພອູ້ ມ, ປະສບົ ການ, ແຮງຈງໃຈ, ຄວາມບກົ ພ່ໍ ອງທາງຮໍ່ າງກາຍ, ຄວາມວຕິ ກົ ກງັ ວນົ , ສະຕປິ ັນຍາ... 2) ປັດໄຈສໍ່ ງິ ທ່ໍ ຮີ ຽນ ຫລລກັ ສະນະຂອງງານ : ລໍາດບັ ເນອູ້ ໃນໃຫສູ້ ອດຄໍ່ ອງກບັ ລະດບັ ຂອງຜຮູ້ ຽນ, ເນອູ້ ໃນໃຈຄວາມ, ຄວາມຍາວຂອງບດົ ຮຽນ, ສ່ໍ ງິ ລບົ ກວນ... 3) ປັດໄຈທາງເຕກັ ນກິ ການຖ່ໍ າຍທອດຄວາມຮູ້ : ການມສີ ໍ່ ວນຮ່ໍ ວມໃນກດິ ຈະກາໍ ທໍ່ ຮີ ຽນຮ,ູ້ ການ ສາູ້ ງແຮງຈງໃຈ ຫລການໃຊກູ້ ານເສີມແຮງ, ການແນະແນວທາງຫາຄວາມຮເູ້ ພ່ໍ ີມເຕີມ, ວິທີ ການສອນທ່ໍ ີ ສອດຄ່ໍ ອງກບັ ເນອູ້ ໃນ. 70

4) ປັດໄຈກ່ໍ ຽວກບັ ຄວາມສາມາດໃນການຖໍ່ າຍໂຍງການຮຽນຮູ້ : ເປັນການນໍາສໍ່ ງິ ທໍ່ ຜີ ຮູ້ ຽນມີ ຄວາມຮູ້ ແລະ ປະສບົ ການເດມີ ມາເຊໍ່ ອມໂຍງກບັ ການຮຽນຮຄູ້ ງັູ້ ຕ່ໍ ໄໍ ປ ອາດເປັນການເຊໍ່ ອມໂຍງ ທາງບວກ. 5) ປັດໄຈດາູ້ ນສໍ່ ງິ ແວດລອູ້ ມ: ສ່ໍ ງິ ແວດລອູ້ ມທາງກາຍ, ສໍ່ ງິ ແວດລອູ້ ມດາູ້ ນຈດິ ໃຈ, ລກັ ສະນະຂອງ ວດັ ທະນະທໍາ, ປະເພນໃີ ນສງັ ຄມົ . 4. ທດິ ສະດກີ ໍ່ ຽວກບັ ການຮຽນຮູ້  ທດິ ສະດີເຊ່ໍ ອມໂຍງ (Connectionism Theory) ຂອງ ທອນໄດ ທດິ ສະດເີ ຊ່ໍ ອມໂຍງ ຫລ ທດິ ສະດສີ ໍາພນັ ເປັນທດິ ສະດທີ ່ໍ ເີ ນນັູ້ ຄວາມສໍາພນັ ລະຫວ່ໍ າງ ສ່ໍ ງິ ກະຕນູ້ (Stimulus) ແລະ ການຕອບສະໜອງ(Response) ຫ ເອນີູ້ ວ່ໍ າ: (S-R Theory). ທອນໄດ ເປັນນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາ ແລະ ນກັ ການສກຶ ສາຄນົ ອະເມຣິກາໄດສູ້ ກຶ ສາການຮຽນຮກູ້ ່ໍ ຽວກບັ ການວາງເງ່ໍອນແບບເຊໍ່ ອມໂຍງຄວາມສໍາພນັ ລະຫວ່ໍ າງສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ກບັ ການຕອບສະໜອງ. ທອນໄດ ອະທບິ າຍວໍ່ າການຮຽນຮູ້ ເກດີ ຂນຶູ້ ເມໍ່ ອອນິ ຊປີ ະເຊີນບນັ ຫາທ່ໍ ຕີ ອູ້ ງກະວນົ ກະວາຍດວູ້ ຍວທິ ີ ການຕໍ່ າງໆ ເພ່ໍ ອໃຫຫູ້ ລດພນົູ້ ຈາກຈາກບນັ ຫາທ່ໍ ບີ ່ໍ ໍມຫີ ລກັ ການຫຈດມ່ໍ ງໝາຍທໍ່ ີ ແນໍ່ ນອນເປັນການທດົ ຜດິ ລອງ ຖກ (Trial and Error) ຕ່ໍ ໍເມ່ໍ ອປະເຊນີ ກບັ ບນັ ຫານນັູ້ ອກີ ກຈໍ ະສາມາດແກໄູ້ ຂບນັ ຫານນັູ້ ໄດວູ້ ່ໍ ອງໄວຂນຶູ້ . ການ ຮຽນຮເູ້ ກດີ ຂນຶູ້ ຈາກຄວາມສາມາດໃນການເຊ່ໍ ອມໂຍງ ຄວາມສໍາພນັ ລະຫວໍ່ າງສ່ໍ ງິ ກະຕນູ້ ກບັ ປະຕກິ ລິ ຍິ າຕອບ ສະໜອງ. ການຮຽນຮແູ້ ບບລອງຜດິ ລອງຖກ ມຫີ ລກັ ການສໍາຄນັ ຄ ເມ່ໍ ອອນິ ຊກີ ະທບົ ກບັ ສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ , ອນິ ຊີຈະ ລອງໃຊວູ້ ທິ ີການຕອບສະໜອງຕ່ໍ ໍສໍ່ ິງກະຕນູ້ ຫລາຍໆວິທີ ຈນົ ກະທ່ໍ ງັ ຄົນູ້ ພົບກບັ ວທິ ີການທໍ່ ເີ ໝາະສມົ ແລະ ຖກຕອູ້ ງກບັ ເຫດການ ແລະ ສະຖານະການຫລາຍທໍ່ ສີ ດ, ເມ່ໍ ອໄດຮູ້ ບັ ການຕອບສະໜອງທ່ໍ ຖີ ກຕອູ້ ງກໍຈະນໍາໄປ ເຊໍ່ ອມໂຍງເຂາົູ້ ກບັ ສ່ໍ ງິ ກະຕນູ້ ນນັູ້ ໆ ມຜີ ນົ ໃຫເູ້ ກດີ ການຮຽນຮຂູ້ ນຶູ້ . ຫລກັ ການ ແລະ ລໍາດບັ ຂນັູ້ ຂອງການຮຽນຮແູ້ ບບລອງຜດິ ລອງຖກມດີ ່ໍ ງັ ນ:ີູ້ 1) ສ່ໍ ງິ ທ່ໍ ເີ ປັນບນັ ຫາເປັນສ່ໍ ງິ ກະຕນູ້ ໃຫອູ້ ນິ ຊສີ ະແດງພດຶ ຕກິ ໍາອອກມາ 2) ອນິ ຊຈີ ະສະແດງປະຕກິ ລິ ຍິ າຕອບສະໜອງຫລາຍໆຢໍ່ າງເພ່ໍ ອແກໄູ້ ຂບນັ ຫາທ່ໍ ເີ ກດີ ຂນຶູ້ 3) ປະຕກິ ລິ ຍິ າ ຫລພດຶ ຕກິ າຕອບສະໜອງທໍ່ ບີ ່ໍ ໍເຮດັ ໃຫເູ້ ກດີ ຄວາມພໍໃຈຈະຖກຕດັ ຖມິູ້ ໄປ 4) ອນິ ຊຈີ ະຖເອາົ ກລິ ຍິ າຕອບສະໜອງທໍ່ ຖີ ກຕອູ້ ງ ແລະ ຈະສະແດງການຕອບສະໜອງຕ່ໍ ສໍ ່ໍ ງິ ກະຕນູ້ ເມໍ່ ອ ສ່ໍ ງິ ກະຕນູ້ ນນັູ້ ມາກະທບົ ອກີ . R1 S1 R2 R3 ແຜນຜງັ ທີ 10 : ສະແດງການທດົ ລອງພດຶ ຕກິ າໍ ການຮຽນຮແູ້ ບບລອງຜດິ ລອງຖກ ທອນໄດ ຍງັ ໄດວູ້ າງກດົ ເກນການຮຽນຮແູ້ ບບນຈີູ້ ະເຮດັ ໄດດູ້ ພີ ຽງໃດນນັູ້ ມນັ ຂນຶູ້ ກບັ ຄວາມກຽມພອູ້ ມ ໃນການເຝິກຫດັ ແລະ ຜນົ ທໍ່ ຕີ າມມາກ່ໍ ໍໃຫເູ້ ກດີ ຄວາມພໍໃຈ ເຊ່ໍ ງິ ທ່ໍ ານກາໍ ນດົ ເປັນ 3 ກດົ ເກນຄ:  ກດົ ແຫ່ໍ ງຄວາມພໍໃຈ (Law of Effect)  ກດົ ແຫໍ່ ງການເຝິກຫດັ (Law of Exercise)  ກດົ ແຫ່ໍ ງຄວາມພອູ້ ມ (Law of Readiness) 71

 ທດິ ສະດກີ ານວາງເງ່ໍອນໄຂແບບຄລາສສ໌ ກິ (Classical Conditioning ) ປາບລບົ (Ivan Pavlov) ເປັນນກັ ສະລີລະວທິ ະຍາ ແລະ ນັກຈດິ ຕະວທິ ະຍາຄນົ ຣັດເຊຍ ເປັນຜຕູ້ ງັູ້ ທດິ ສະດີນີູ້ ແລະ ມກີ ານຢຶດມາເປັນບດົ ຮຽນຢໍ່ າງກວາູ້ ງຂວາງ, ທ່ໍ ານໄດທູ້ ໍາການ ທດົ ລອງກ່ໍ ຽວກບັ ນໍາູ້ ລາຍໄຫລຂອງໝາ (Dog’s Salivary) ໂດຍໃຫໝູ້ າຢນຢໍ່ ເທງິ ແຜໍ່ ນໃນຫອູ້ ງ ທດົ ລອງ, ມເີ ຄ່ໍ ອງຮດັ ໝາໄວູ້ ເພ່ໍ ອບ່ໍ ໍໃຫໝູ້ າແລ່ໍ ນໄດ,ູ້ ທໍ່ ານເຈາະຮນອູ້ ຍໆ ທໍ່ ແີ ກມູ້ ຂອງໝາແລວູ້ ເອາົ ຫລອດຢາງໃສໍ່ ເຂາົູ້ ໄປເຊ່ໍ ອມຕ່ໍ ໍນໍາູ້ ລາຍ, ເມ່ໍ ອໝານໍາູ້ ລາຍໄຫລ, ນາູ້ ລາຍຈະໄຫລໄປຕາມທໍ່ ໍລງົ ສໍ່ ກບັ ບ່ໍ ອນເກບັ ດວູ້ ຍ. ວທິ ນີ ເີູ້ ຮດັ ໃຫຮູ້ ໄູ້ ດວູ້ ່ໍ າໝາເກດີ ການ ຮຽນຮູ້ ຫລບໍ່ ໍ? ແລະ ຖາູ້ ໄຫລ ມປີ ະລມິ ານຫລາຍໜອູ້ ຍພຽງໃດ. ຮບທ່ໍ ີ 25: ການທດົ ລອງດວູ້ ຍການວາງເງ່ໍອນໄຂ ແຫໍ່ ງທໍ່ ມີ າ : dogalize.com/2018/04/pavlov- dog-classical-conditioning/ ການທດົ ລອງມຂີ ນັູ້ ຕອນດ່ໍ ງັ ນ:ີູ້  ຂນັູ້ ຕອນທີ 1. ກ່ໍ ອນການວາງເງ່ໍອນໄຂຜທູ້ ດົ ລອງສ່ໍ ນັ ກະດ່ໍ ງິ ເພໍ່ ອເກດີ ສ່ໍ ງິ ກະຕນູ້ ແລວູ້ ສງັ ເກດ ການ ຕອບສະໜອງຂອງໝາຈະບ່ໍ ໍມນີ ໍາູ້ ລາຍໄຫລ ຈາກນັນູ້ ກໍເອົາຊີນູ້ ບດົ ມາໃຫໝູ້ າເຫນັ , ໝາກໍາລງັ ມີ ຄວາມຕອູ້ ງການອາຫານ ຈະເລໍ່ ມີ ນໍາູ້ ລາຍໄຫທນັ ທ,ີ ເຮດັ ເຊ່ໍ ນັ ນຫີູ້ ລາຍໆຄງັູ້ ດ່ໍ ງັ ແຜນວາດຕ່ໍ ໍໄປນ:ີູ້ ສຽງກະດ່ໍ ງິ ໝາຫລຽວໄປເຫນັ ຊນີູ້ ບດົ ຊນີູ້ ບດົ ນໍາູ້ ລາຍໄຫລ  ຂນັູ້ ຕອນທີ 2. ຂນັູ້ ຕອນວາງເງ່ໍອນໄຂ, ຜທູ້ ດົ ລອງສ່ໍ ນັ ກະດໍ່ ງິ ແລວູ້ ຕາມດວູ້ ຍໃຫຊູ້ ີນູ້ ບດົ ຄວບຄໍ່ ໄປ ກນັ ຫລາຍຄງັູ້ ໆ ຫລງັ ຈາກນນັູ້ ປາກດົ ວ່ໍ າໝານໍາູ້ ລາຍໄຫລທກຄງັູ້ ທນັ ທ.ີ ສຽງກະດໍ່ ງິ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ນໍາູ້ ລາຍໄຫລ ຊນີູ້ ບດົ  ຂນັູ້ ຕອນທີ 3. ຜທູ້ ດົ ລອງພຽງສໍ່ ນັ ກະດ່ໍ ງິ ຢໍ່ າງດຽວ ໂດຍບ່ໍ ໍຕອູ້ ງໃຫຊູ້ ນີູ້ ບດົ , ປາກດົ ວ່ໍ າໝານໍາູ້ ລາຍ ໄຫລ ສະແດງວ່ໍ າ ສຽງກະດໍ່ ງິ ເກດີ ມຄີ ວາມສາມາດທ່ໍ ຈີ ະດງຶ ການຕອບສະໜອງໄດນູ້ ນັູ້ ຄ ພດຶ ຕກິ ໍາຂອງໝາ ໄດຖູ້ ກວາງເງໍ່ອນໄຂໃຫນູ້ ໍາູ້ ລາຍໄຫລຈາກສຽງກະດ່ໍ ງິ ຫລໝາເກດີ ການຮຽນຮ.ູ້ ສຽງກະດ່ໍ ງິ ນໍາູ້ ລາຍໄຫລ 72

ເງໍ່ອນໄຂການທດົ ລອງຮວມມ:ີ 1) ຊນີູ້ ບດົ ຄ ສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ທ່ໍ ບີ ໍ່ ໍໄດວູ້ າງເງ່ໍອນໄຂ (Unconditioned Stimulus) ຫລ U.S 2) ສຽງກະດ່ໍ ງິ ຄ ສ່ໍ ງິ ກະຕນູ້ ທໍ່ ຖີ ກວາງເງໍ່ອນໄຂ (Conditioned Stimulus) ຫລ C.S 3) ໝານໍາູ້ ລາຍໄຫລເມ່ໍ ອເຫນັ ຊນີູ້ ບດົ ເປັນການຕອບບສະໜອງທໍ່ ບີ ່ໍ ໍໄດວູ້ າງເງ່ໍອນໄຂ (Unconditioned Response) ຫລ U.R 4) ໝານໍູ້າລາຍ ໄຫລເມ່ໍ ອໄດຍູ້ ິນສ ຽງກະດໍ່ ິງ ເປັນການຕອບສະໜອງທ່ໍ ີຖກວາງເງ່ໍ ອນໄຂ (Conditioned Response) ຫລ C.R  ທດິ ສະດີການວາງເງ່ໍອນໄຂດວູ້ ຍການປະຕບິ ດັ (Operant Conditioning theory) ການຮຽນຮແູ້ ບບວາງເງໍ່ອນໄຂແບບການກະທໍາຂອງ ສະກນິ ເນີ ນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາ ຄນົ ອະເມຣກິ າ ເປັນຜປູ້ ະດດິ ຂນຶູ້ ໂດຍມຫີ ລກັ ການສໍາຄນັ ຄ “ການຮຽນຮເູ້ ກດີ ຂນຶູ້ ໄດຈູ້ າກການກະທໍາແລວູ້ ໄດຮູ້ ບັ ເສມີ ແຮງ”. ສະກນິ ເນີ ໄດທູ້ ໍາການທດົ ລອງກັບໜຂາວ, ໂດຍອົາໜຂາວທໍ່ ີກໍາລັງຫວິ ໃສໍ່ ລງົ ໄປໃນຄອກທໍ່ ີສາູ້ ງຂຶນູ້ ໂດຍ ສະເພາະເອນີູ້ ວ່ໍ າ Skinner’s box ພາຍໃນຄອກມກີ ນົ ໄກທ່ໍ ຕີ ່ໍ ໍກບັ ວງົ ຈອນໄວກູ້ ບັ ຄານນອູ້ ຍໆ ຕ່ໍ ໍໄປຫາທໍ່ ເີ ກບັ ອາຫານໜ, ເມໍ່ ອໜກດົ ຄານໄຟຈະສະຫວ່ໍ າງ ແລະ ກນົ ໄກ ຈະໄປບງັ ຄບັ ໃຫອູ້ າຫານຕກົ ລງົ ມາ ເຊໍ່ ງິ ເຮາົ ສາມາດ ຂຽນເປັນແຜນພາບດ່ໍ ງັ ນ:ີູ້ R (ການເນ່ໍ ນັ ຄານ) ...............................S (ອາຫານ) ອາຫານເປັນຕວົ ເສີມແຮງ (Reinforcement) ອາຫານເປັນຕວົ ເສມີ ແຮງເຮດັ ໃຫເູ້ ກດີ ການວາງ ເງ່ໍອນໄຂແບບການກະທໍາ ຄ ການເນນັູ້ ຄານກໍຈະໄດຮູ້ ບັ ການເສມີ ແຮງຄໄດຮູ້ ບັ ອາຫານ, ການທດົ ລອງຄງັູ້ ຕ່ໍ ໍໆ ມາ ປາກດົ ວ່ໍ າໜຂາວຈະເນໍ່ ນັ ຄານຖໍ່ ຂີ ນຶູ້ ເພາະເກດີ ການຮຽນຮວູ້ ່ໍ າການເນ່ໍ ນັ ຄານຈະເຮດັ ໃຫໄູ້ ດກູ້ ນິ ອາຫານ. ການຮຽນຮແູ້ ບບວາງເງໍ່ອນແບບການກະທານີູ້ ຜຖູ້ ກທດົ ລອງຈະຕອູ້ ງສະແດງປະຕກິ ລິ ຍິ າຕອບສະໜ ອງຕາມເງ່ໍອນສາກ່ໍ ອນ ຈ່ໍ ງຶ ຈະໄດແູ້ ຮງເສມີ ຫລລາງວນັ . ຮບທີ 26 : ການທດົ ລອງຂອງສະກນິ ເນີ ( Skinner’s box ) ແຫ່ໍ ງທໍ່ ມີ າ : slideplayer.com/slide/8835165/ ໃນການທດົ ລອງຂອງທໍ່ ານ ສະກນິ ເນີ ເຮາົ ຮວູ້ ່ໍ າປະຕກິ ລິ ຍິ າການຕອບສະໜອງຄ: ການ ເນໍ່ ນັ ຄານ, ແຮງເສີມ ຫລລາງວນັ ຄ ອາຫານ, ການຢັບຢັູ້ງ ຫລລບົ ພດຶ ຕກິ ໍາສາມາດເຮດັ ໄດູ້ ໂດຍ ບ່ໍ ໍຕໍ່ ມອາຫານໃນກ໋ອງ. ເມໍ່ ອໜເນນັູ້ ຄານແລວູ້ ປາກດົ ວໍ່ າ ບໍ່ ໍມອີ າຫານຕງົ ລງົ ມາຄເກ່ໍ າົ ແລະ ເມໍ່ ອປໍ່ ອຍໃຫໜູ້ ເນ່ໍ ນັ ຄານຫລາຍໆ ຄງັູ້ ແລວູ້ ບໍ່ ໍ ມອີ າຫານຕກົ ລງົ ມາອກີ , ການເນ່ໍ ນັ ຄານກຄໍ ໍ່ ອຍໆຫລດລງົ ຈນົ ກະທ່ໍ ງັ ໜເຊາົ ເນ່ໍ ນັ ຄານໄປໃນທ່ໍ ສີ ດ. ຈາກການທດົ ລອງສະຫລບໄດວູ້ ໍ່ າ ພດຶ ຕກິ າໍ ມີ 2 ຊະນດິ ຄ: 73

1) ພດຶ ຕກິ ໍາທໍ່ ຢີ ໍ່ ພາຍໃຕກູ້ ານຄວບຄມຂອງສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ໂດຍກງົ ເຊໍ່ ນັ : ໝານໍາູ້ ລາຍໄຫລ. 2) ເມ່ໍ ອໄດກູ້ ໍ່ ນິ ອາຫານ ພຶດຕິກໍາທໍ່ ີຕອູ້ ງການກະທໍາຢ່ໍ າໃດໜ່ໍ ຶງສາກ່ໍ ອນຈໍ່ ຶງຈະເກີດພຶດຕິກໍາທ່ໍ ີ ຕອູ້ ງການ ເຊ່ໍ ນັ : ການເນ່ໍ ນັ ຄານເຮດັ ໃຫອູ້ າຫານຕກົ ລງົ ມາ.  ທດິ ສະດີການຮຽນຮໂູ້ ດຍການສງັ ເກດ ຂອງ Bandura Bandura ເຊ່ໍ ອວ່ໍ າ ການຮຽໜຮສູ້ ່ໍ ວນໃຫຍ່ໍ ຂອງຄນົ ເຮາົ ນນັູ້ ເກດີ ຂນູ້ ຈາກການສງັ ເກດຈາກຕວົ ແບບ ເຊໍ່ ງິ ຈະແຕກຕ່ໍ າງຈາກການຮຽໜຮຈູ້ າກປະສບົ ການທໍ່ ຕີ ອູ້ ງອາໄສການລອງຜດິ ລອງຖກ, ໜາູ້ ທໍ່ ຂີ ອງຕົວ ແບບ ແບ່ໍ ງອອກເປັນ 3 ລກັ ສະນະຄ ເຮດັ ໜາູ້ ທໍ່ ສີ າູ້ ງພດຶ ຕກິ າໃໝໍ່ , ເສມີ ສາູ້ ງພດຶ ຕກິ າທ່ໍ ມີ ຢີ ່ໍ ແລວູ້ ໃຫດູ້ ີຂນູ້ ແລະ ເຮດັ ໜາູ້ ທ່ໍ ຄີ ດັ ສນັ ການເກດີ ພດຶ ຕກິ ໍາ ໂດຍຕວົ ແບບນນັູ້ ມີ 2 ປະເພດຄ: 1) ຕວົ ແບບທ່ໍ ເີ ປັນບກຄນົ . 2) ຕົວ ແບບ ທ່ໍ ີເປັ ນ ສັນ ຍ າລັກ ເປັ ນ ຕົວ ແບບ ທ່ໍ ີສ ະເໜີຜໍ່ ານ ສໍ່ ຕ່ໍ າງໆ ເຊໍ່ ັນ : ວິທະຍ , ໂທລະພາບ... ໃນການຮຽນຮໂູ້ ດຍການສງັ ເກດຈາກຕວົ ແບບນີູ້ ມີ 4 ຂະບວນການຄ: 1) ຂະບວນການຕງັູ້ ໃຈ: ບກຄນົ ບ່ໍ ໍສາມາດຮຽນຮໄູ້ ດຈູ້ າກການສງັ ເກດ ຖາູ້ ເຂາົ ມຄີ ວາມຕງັູ້ ໃຈ , ຂະບວນການຕງັູ້ ໃຈຈະເປັນຕວົ ການດົ ວໍ່ າ ບກຄນົ ຈະສງັ ເກດສໍ່ ງິ ໃດຈາກຕວົ ແບບນນັູ້ . ອງົ ປະກອບທໍ່ ມີ ຜີ ນົ ຕໍ່ ໍ ການຕງັູ້ ໃຈ ຈະເປັນຕວົ ກາໍ ນດົ ຄ ອງົ ປະກອບຈາກຕວົ ແບບເອງ ແລະ ອງົ ປະກອບຂອງຜສູ້ ງັ ເກດ. 2) ຂະບວນການຈດົ ຈາໍ : ບກຄນົ ຈະຕອູ້ ງປັບຂມໍູ້ ນຈາກຕວົ ແບບເປັນຮບແບບຂອງສນັ ຍາລກັ ແລະ ຈດັ ໂຄງສາູ້ ງເພໍ່ ອໃຫຈູ້ ່ໍ ຈາໍ ໄດງູ້ ໍ່າຍຂນຶູ້ . 3) ຂະບວນການປະຕບິ ດັ : ເປັນຂະບວນການທໍ່ ຜີ ສູ້ ງັ ເກດປັບສນັ ຍາລກັ ທ່ໍ ຈີ ດົ ຈໍາໄວນູ້ ນັູ້ ມາ ເປັນການປະພດຶ ເຊ່ໍ ງິ ຈະເຮດັ ໄດດູ້ ຫີ ບໍນນັູ້ ຂນຶູ້ ກບັ ສໍ່ ງິ ທ່ໍ ຈີ ດົ ຈາໍ ໄດໃູ້ ນການສງັ ເກດການປິພດຶ ຂອງຕນົ ເອງ ການໄດູ້ ຮບັ ຂໍມູ້ ນຍອູ້ ນກບັ ຈາກການປະພດຶ ຈອງຕນົ ເອງ ແລະ ການປຽບທຽບການປະພດຶ ກບັ ສໍ່ ງິ ທໍ່ ຈີ ດົ ຈາໍ ໄດູ້ ນອກຈາກ ນຍີູ້ ງັ ຂນຶູ້ ຢ່ໍ ກບັ ລກັ ສະນະຂອງຜສູ້ ງັ ເກດອກີ ດວູ້ ຍ. 4) ຂະບວນການຈງໃຈ: ການທ່ໍ ບີ ກຄົນເກດີ ການຮຽນຮແູ້ ລວູ້ ຈະສະແດງພດຶ ຕິກໍາຫບໍ່ ໍນັນູ້ ແມ່ໍ ນຂນູ້ ຢ່ໍ ກບັ ຂະບວນການຈງໃຈ, ຂະບວນການຈງໃຈຈະຂນຶູ້ ຢໍ່ ກບັ ອງົ ປະກອບຂອງສ່ໍ ງິ ກະຕນູ້ ຈາກພາຍນອກ ສ່ໍ ງິ ນນັູ້ ຈະຕອູ້ ງກະຕນູ້ ການຮບັ ຮເູ້ ປັນສໍ່ ງິ ຂອງທໍ່ ຈີ ບັ ຕອູ້ ງໄດ,ູ້ ເປັນທໍ່ ຍີ ອມຮບັ ຈາກສງັ ຄມົ ແລະ ພດຶ ຕກິ ໍາທໍ່ ປີ ະພດຶ ຕາມຕວົ ແບບນນັູ້ ສາມາດທໍ່ ຈີ ະຄວບຄມເຫດການຕໍ່ າງໆໄດ.ູ້ ນອກຈາກນີູ້ ຍງັ ຂນູ້ ຢ່ໍ ກບັ ສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ທ່ໍ ຄີ ນົ ອໍ່ ນໄດຮູ້ ບັ ຕະຫອດຮອດສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ຂອງຕນົ ເອງ ເຊ່ໍ ງິ ອາດຈະເປັນວດັ ຖສ່ໍ ງິ ຂອງ ແລະ ການປະເມນີ ຕນົ ເອງ, ນອກຈາກນີູ້ ໃນດາູ້ ນຂອງຜສູ້ ງັ ເກດນນັູ້ ຍງັ ຂນຶູ້ ຢ່ໍ ກບັ ຄວາມເພໍ່ ງິ ພໍໃຈໃນສ່ໍ ງິ ກະຕນູ້ , ຄວາມຄາດເຄ່ໍ ອນຈາກການປຽບທຽບທາງ ສງັ ຄມົ ແລະ ມາດຕະຖານພາຍໃນຕນົ ເອງ. 5. ການຖ່ໍ າຍທອດການຮຽນຮູ້ 5.1. ຄວາມໝາຍຂອງການຖໍ່ າຍທອດການຮຽນຮູ້ ການຖ່ໍ າຍທອດການຮຽນຮູ້ ໝາຍເຖງິ ການທໍ່ ນີ ໍາສໍ່ ງິ ທໍ່ ຮີ ຽນຮແູ້ ລວູ້ ໃນອະດດີ ມາໃຊແູ້ ກໄູ້ ຂບນັ ຫາ ຫລ ນໍາມາໃຊສູ້ ໍາພນັ ກບັ ສະຖານທ່ໍ ໃີ ໝໍ່ ໆໃນປັດຈບນັ ຫລອະນາຄດົ . ການຮຽນຮເູ້ ກໍ່ າົ ເຊ່ໍ ງິ ມຜີ ນົ ຕໍ່ ໍການຮຽນຮໃູ້ ໝ່ໍ ນນັູ້ ອາດຈະສ່ໍ ງົ ເສມີ ຫລຂດັ ແຍງູ້ ກນັ ໄດ,ູ້ ຖາູ້ ປະສບົ ການ ໃນອະດີດມີຜນົ ຕໍ່ ໍການຮຽນຮໃູ້ ໝໍ່ ໃນລັກສະນະສ່ໍ ົງເສີມກັນເອີນູ້ ວໍ່ າ Positive Transfer of Learning ເຊ່ໍ ນັ : ການຫລນິູ້ ປໍ່ ິງປອງ ແລະ ການຫລນິູ້ ເທນນດິ . 74

ຖູ້າປະສົບການໃນອ ະດີດມີລັກສ ະນ ະຂັດແຍູ້ງກັບການ ຮຽນຮູ້ໃໝ່ໍ ບ່ໍ ໍ ຊ່ໍ ວ ຍສ່ໍ ົງເສີມ ເອີູ້ນວໍ່ າ “Negative transfer of Learning” ເຊໍ່ ນັ : ການຫລນິູ້ ເທນນດິ ແລະ ຕດີ ອກຂນົ ໄກໍ່ . ຖາູ້ ການຮຽນຮໃູ້ ນອະດດີ ບ່ໍ ໍສໍ່ ງົ ຜນົ ສ່ໍ ງົ ເສມີ ຫລຂດັ ຂວາງຕໍ່ ໍການຮຽນຮສູ້ ່ໍ ງິ ໃໝ່ໍ ເຮາົ ເອນີູ້ ວໍ່ າ: ການຖ່ໍ າຍ ທອດການຮຽນແບບເປັນສນ (Zero Transfer). ການຮຽນຮຈູ້ ະມກີ ານຖ່ໍ າຍທອດຈະຕອູ້ ງອາໄສ ຄວາມຄາູ້ ຍຄກບັ ບາງປະການຂອງເນອູ້ ໃນ ແລະວທິ ີ ການ. 5.2. ອງົ ປະກອບທ່ໍ ກີ ່ໍ ຽວຂອູ້ ງກບັ ການຖໍ່ າຍທອດການຮຽນຮູ້ 1)ຄວາມຄາູ້ ຍຄກນັ ຂອງສ່ໍ ງິ ທໍ່ ຮີ ຽນຮູ້ ເມ່ໍ ອປຽບທຽບສ່ໍ ງິ ທ່ໍ ຮີ ຽນຮລູ້ ະຫວໍ່ າງສໍ່ ງິ ເກ່ໍ າົ ກບັ ສ່ໍ ງິ ໃໝໍ່ , ເຊ່ໍ ງິ ມກີ ານຖໍ່ າຍທອດສໍ່ ກນັ ນນັູ້ ຈະພບົ ວໍ່ າທງັ ສອງສ່ໍ ງິ ມຄີ ວາມຄາູ້ ຍຄກນັ . ຄວາມຄາູ້ ຍຄກນັ ຂອງສ່ໍ ງິ ທ່ໍ ຮີ ຽນຮນູ້ ີອູ້ າດຄາູ້ ຍຄກນັ ໃນລກັ ສະນະຂອງສໍ່ ງິ ກະຕນູ້ ກໍ ໄດູ້ ຫລຄາູ້ ຍຄກນັ ໃນການຕອບສະໜອງກໍໄດູ້ ເຊ່ໍ ງິ ຄວາມຄາູ້ ຍຄກນັ ຂອງສ່ໍ ງິ ທໍ່ ຮີ ຽນຮນູ້ ີຈູ້ ະສໍ່ ງົ ຜນົ ໃຫເູ້ ກດີ ການ ຖ່ໍ າຍທອດໃນທາງບວກຫລ ການຖໍ່ າຍທອດໃນທາງລບົ ກໍໄດູ້ ເຊ່ໍ ນັ : ຄນົ ທ່ໍ ເີ ຄີຍຂ່ໍ ີລດົ ຖບີ ມາກ່ໍ ອນ ເມໍ່ ອມາເຝິກ ຮຽນຂໍ່ ລີ ດົ ຈກັ ກຈໍ ະຮຽນໄດງູ້ ໍ່າຍຂນຶູ້ , ເພາະເຄຍີ ມປີ ະສບົ ການໃນທາງຊງົ ຕວົ ເທງິ ລດົ ທໍ່ ມີ ີ 2 ລໍມູ້ າກ່ໍ ອນ, ແຕໍ່ ສໍາລບັ ຄນົ ທ່ໍ ຕີ ດີ ອກຂນົ ໄກໍ່ ມາກໍ່ ອນ ເມໍ່ ອມາເຝິກຫດັ ຫລນິູ້ ເທນນດິ ຈະຮສູ້ ກຶ ລໍາບາກໃນຕອນເລ່ໍ ມີ ຫລນິູ້ ເພາະໃນການຕີ ດອກຂນົ ໄກໍ່ ນນັູ້ ຈະໃຊກູ້ າູ້ ມເນອູ້ ສໍ່ ວນທ່ໍ ແີ ຕກຕໍ່ າງກນັ ກບັ ການຕເີ ທນນດິ ທງັ ລກັ ສະນະທໍ່ າທາງໃນການຕກີ ໍແຕກ ຕ່ໍ າງກນັ ເຖງິ ຈະໃຊມູ້ ໃນການຕຄີ ກນັ ກໍຕາມ. 2) ການຖ່ໍ າຍທອດການຮຽນຮໂູ້ ດຍອາໃສກດົ ເກນ ສໍ່ ງິ ທໍ່ ເີ ຮດັ ໃຫເູ້ ກດີ ການຖໍ່ າຍທອດການຮຽນຮໄູ້ ດສູ້ ່ໍ ງິ ໃດໜໍ່ ງຶ ກໍຄ ຫລກັ ຂອງການຮຽນຮເູ້ ຊ່ໍ ງິ ການຖໍ່ າຍ ທອດຈະເກດີ ຂນຶູ້ ເມ່ໍ ອກດົ ເກນຂອງການຮຽນຮສູ້ ໍ່ ງິ ໜໍ່ ຶງໃນອະດີດມີສໍ່ ວນຄາູ້ ຍຄກບັ ການຮຽນຮສູ້ ່ໍ ິງໃໝ່ໍ ເຊ່ໍ ນັ : ຫລກັ ເກນທາງວທິ ະຍາສາດທໍ່ ວີ ່ໍ າ ນໍາູ້ ຍ່ໍ ອມໄຫລສໍ່ ທ່ໍ ຕີ ່ໍ ໍາສະເໝ.ີ ດໍ່ ງັ ນນັູ້ , ເມ່ໍ ອ ຜຂູ້ ບັ ຂໍ່ ລີ ດົ ໄດຮູ້ ຽນຮຫູ້ ລກັ ເກນນີູ້ ແລວູ້ ເວລາທ່ໍ ຂີ ບັ ລດົ ລງົ ຄອູ້ ຍຈ່ໍ ງຶ ຕອູ້ ງໃຊເູ້ ກຍຕໍ່ ໍາ ຫລຄໍ່ ອຍຜ່ໍ ອນຄວາມໄວເພ່ໍ ອໃຫເູ້ ກດີ ຄວາມປອດໄພ ເປັນຕນົູ້ . 3) ການຮຽນຮເູ້ ທກັ ນກິ ໃນການຮຽນ ບາງຄງັູ້ ສໍ່ ງິ ທໍ່ ຮີ ຽນຮເູ້ ກ່ໍ າົ ກບັ ສ່ໍ ງິ ທໍ່ ຮີ ຽນຮສູ້ ່ໍ ງິ ໃໝໍ່ ບໍ່ ໍມລີ ກັ ສະນະຄາູ້ ຍຄກນັ ແຕໍ່ ການຖໍ່ າຍທອດ ທາງບວກ ກໍເກດີ ຂນຶູ້ ໄດນູ້ ນັູ້ ຄ: ຜຮູ້ ຽນສາມາດຈະຮຽນຮບູ້ ົດຮຽນໃໝ່ໍ ໄດຢູ້ ໍ່ າງວໍ່ ອງໄວຂຶນູ້ ເຊ່ໍ ນັ : ຕອູ້ ງ ຮຽນຮວູ້ ິທີການ ຜ່ໍ ອນຄາຍຄວາມຕງຶ ຄຽດ ຫລຄວາມອດິ ເມໍ່ ອຍໃນຂະນະທ່ໍ ກີ ໍາລັງຮຽນຮບູ້ ດົ ຮຽນ ຫລ ຈະຕອູ້ ງພະຍາຍາມບ່ໍ ໍ ໃສ່ໍ ໃຈກບັ ສ່ໍ ງິ ກະຕນູ້ ທ່ໍ ບີ ໍ່ ໍກໍ່ ຽວຂອູ້ ງ ແລະຕອູ້ ງຄນົູ້ ຫາຄວາມສໍາພນັ ຂອງລກັ ສະນະສໍາຄນັ ໃນສໍ່ ງິ ທໍ່ ຮີ ຽນຮນູ້ ນັູ້ ໃຫູ້ ພບົ . 4) ການຖ່ໍ າຍທອດການຮຽນຮຕູ້ ອູ້ ງອາໄສການຮບັ ຮທູ້ ໍ່ ດີ ີ ໃນການຮຽນຮສູ້ ໍ່ ງິ ໜ່ໍ ງຶ ຫາກຜຮູ້ ຽນສາມາດຮບັ ຮໃູ້ ນສ່ໍ ງິ ນນັູ້ ໄດຫູ້ ລາຍເທ່ໍ າົ ໃດ ເມໍ່ ອໄປຮຽນ ຮສູ້ ່ໍ ງິ ໃໝໍ່ ການຖໍ່ າຍທອດການຮຽນຮກູ້ ໍມໂີ ອກາດຈະເກດີ ຂນຶູ້ ໄດຫູ້ ລາຍ. 5) ການຖໍ່ າຍທອດການຮຽນຮຈູ້ ະເກດີ ຂນຶູ້ ໄດຜູ້ ຮູ້ ຽນຈະຕອູ້ ງຮຽນຮຫູ້ ລກັ ການຕ່ໍ າງໆທໍ່ ເີ ປັນ ພນູ້ ຖານຢໍ່ າງ ແມໍ່ ນຍໍາ. 6) ຖາູ້ ຜົນສໍາເລັດຂອງການຮຽນຮສູ້ ໍ່ ິງເກໍ່ າົ ສງ ຈະເຮດັ ໃຫກູ້ ານຖ່ໍ າຍທອດໄປສໍ່ ການຮຽນຮສູ້ ່ໍ ງິ ໃໝໍ່ ມີ ໂອກາດສງຄກນັ . 75

ບດົ ທີ 7 ການຄນົົ້ ຄດິ ແລະ ຈນິ ຕະນາການ 1. ການຄນົົ້ ຄດິ (Thinking) 1.1. ຄວາມໝາຍຂອງການຄນົ້ົ ຄດິ ການຄນົ້ົ ຄດິ ເປັນພດຶ ຕກິ າຢ່ າງໜ່ ງຶ , ເປັນການໃຊສ້ົ ນັ ຍະລກັ ແທນສ່ ງິ ຫລເື ຫດການຕ່ າງໆ ເປັນພດຶ ຕກິ າ ທ່ ສີ ະແດງອອກມາໃນຮູ ບຂອງຄວາມເຫນັ , ການຄນົົ້ ຄດິ ເປັນເລ່ ອື ງສາຄນັ ໃນທາງຈດິ ຕະວທິ ະຍາ ເພາະວ່ າເປັນ ການສະແດງເຖງິ ຄວາມຈະເລນີ ຂອງຊວີ ດິ . ມະນຸດຄດິ ໄດວົ້ ເິ ສດກວ່ າສດັ ໂລກອ່ ນື ໆ ເພາະວ່ າມລີ ະບບົ ປະສາດທ່ ປີ ະເສດີ ຍ່ ງິ . ການຄດິ ຂອງມະນຸດ ມຄີ ວາມສາຄນັ ເພາະຊ່ ວຍໃຫມ້ົ ະນຸດສາມາດປັບຕວົ ເຂາົົ້ ກບັ ສ່ ງິ ແວດລອ້ົ ມ ແລະ ປັບສ່ ງິ ແວດລອ້ົ ມໃຫເົ້ ຂາົ້ົ ກບັ ຕວົ ໄດ.້ົ ການຄນົ້ົ ຄດິ ເປັນເລ່ ອື ງສາຄນັ ແລະຈາເປັນຢ່ າງຍ່ ງິ ສາລບັ ການດາລງົ ຊບີ ໃນສງັ ຄມົ ທ່ ຊີ ບັ ຊອົ້ ນ, ມະນຸດ ເຮາົ ປະເສດີ ກວ່ າສດັ ບ່ ອນທ່ ມີ ຄີ ວາມຄດິ ເໜອື ກວ່ າ. ໃນສງັ ຄມົ ທ່ ຊີ ບັ ຊອ້ົ ນຄປື ັດຈບຸ ນັ ນຕີ້ົ ອ້ົ ງຄດິ ເປັນ, ຄນົ ທ່ ບີ ່ ມກັ ຄດິ ຫລຄື ດິ ບ່ ທນັ ຍ່ ອມຈະຕກົ ເປັນເຫຍ່ ອື ແກ່ ຄນົ ຊ່ າງຄດິ . ນກັ ການສກຶ ສາ, ນກັ ວຊິ າການ, ນກັ ທຸລະກດິ , ນກັ ເສດຖະສາດ... ຖາ້ົ ບ່ ເປັນນກັ ຄດິ ຈະເປັນນກັ ວຊິ າຊບີ ທ່ ດີ ບີ ່ ໄດຈ້ົ າເປັນຕອົ້ ງອາໄສການຄດິ ເປັນສ່ ນື າໄປສ່ ູການ ດາເນນີ ງານທ່ ມີ ປີ ະສດິ ທພິ າບ ແລະ ສາເລດັ ຜນົ . ມທີ ດັ ສະນະໜ່ ງຶ ເວາົົ້ ວ່ າ ການຄນົ້ົ ຄດິ ຈະເກດີ ຂນຶ້ົ ໄດກ້ົ ເພາະມກີ າລງັ ແຮງອນັ ສກັ ສດິ ໃດ ໜ່ ງຶ ທ່ ພີ ວກ ເຮາົ ບ່ ສາມາດຈະເຫນັ ໄດົ້ ແລະ ບ່ ມກີ ານພວົ ພນັ ກບັ ໂລກພາະວະວໄິ ສ ແລະ ມພີ ຽງຊນົ ຊນັ້ົ ຮ່ ງັ ມເີ ທ່ າົ ນນັົ້ ຈ່ ງຶ ມີ ການຄນົ້ົ ຄດິ ຢ່ າງແທຈ້ົ ງິ . ເຂາົ ຖວື ່ າການຄນົ້ົ ຄດິ ແມ່ ນການກະທາ, ການຄນົ້ົ ຄດິ ຈ່ ງຶ ມໃີ ນການກະທາ. ໃນຕວົ ຈງິ ກມີ ສ່ ວນຖກື ຕອົ້ ງ ແຕ່ ບ່ ຖກື ທງັ ໝດົ ເພາະວ່ າບາງຄນົ ມກີ ານຄນົ້ົ ຄດິ ແຕ່ ບ່ ໄດສົ້ ະແດງອອກໃນພດຶ ຕກິ າ. ກ່ ສະຫວດັ ດພີ ານດິ ເວາົົ້ ວ່ າ: ການຄນົ້ົ ຄດິ ຄື ພດຶ ຕກິ າທາງຈດິ ໃຈ ເຊ່ ງິ ມແີ ນວທາງອນັ ແນ່ ນອນ ພດຶ ຕິ ກາເຊ່ ນັ ນເີ້ົ ກດີ ຈາກບນັ ຫາທ່ ຈີ ະຕອົ້ ງແກໄ້ົ ຂ, ການແກໄ້ົ ຂບນັ ຫານນັົ້ ຕອົ້ ງອາໄສນາມະທາ ແລະ ສນັ ຍະລກັ ເປັນ ສ່ ວນໃຫຍ່ , ການຄດິ ມກັ ຈະຈບົ ລງົ ດວົ້ ຍການສະຫລຸບຜນົ ໃນຂນັ້ົ ສຸດທາ້ົ ຍ. ສະຫລຸບໄດວ້ົ ່ າ: ການຄນົົ້ ຄດິ ແມ່ ນພດຶ ຕກິ າພາຍໃນຂອງມະນຸດທ່ ສີ ່ ອງແສງເຖງິ ລກັ ສະນະທາດແທ,ົ້ ສາຍ ພວົ ພນັ ແລະ ຄວາມສາພນັ ພາຍໃນທ່ ມີ ລີ ກັ ສະນະກດົ ເກນຂອງວດັ ຖຸປະກດົ ການຕວົ ຈງິ ເຊ່ ງິ ກ່ ອນໜາ້ົ ນນັົ້ ຄນົ ເຮາົ ຍງັ ບ່ ຮູ.ົ້ 1.2. ຈດຸ ພເິ ສດຂອງການຄນົົ້ ຄດິ 1) ລກັ ສະນະ “ມບີ ນັ ຫາ” ຂອງການຄນົ້ົ ຄດິ ການຄນົົ້ ຄດິ ຈະເກດີ ຂນຶົ້ ຢ່ າງແທຈົ້ ງິ ນນັ້ົ ກຕ່ ເມ່ ອື ຄນົ ເຮາົ ຕກົ ຢ່ ູໃນສະຖານະການຈາເປັນ ເຊ່ ງິ ເວລານນັ້ົ ຈະເກດີ ມີເປົົ້າໝາຍໃໝ່ ຂນຶົ້ ມາ, ແລະ ລາພງັ ບນັ ດາອຸປະກອນ; ວທິ ີການເກ່ າົ ໆທ່ ເີ ຄີຍປະຕບິ ັດມາພັດບ່ ພຽງພ (ເຖງິ ແມ່ ນວ່ າຈາເປັນ) ເພ່ ອື ບນັ ລຸເປົາ້ົ ໝາຍໃໝ່ ນນັ້ົ . ສະຖານະການດ່ ງັ ກ່ າວນນັົ້ ເອນີົ້ ວ່ າ ສະຖານະການມບີ ນັ ຫາ. ແຕ່ ຖາ້ົ ຫາກຕອົ້ ງການກະຕຸ ນົ້ ໃຫເົ້ ກດີ ການຄນົ້ົ ຄດິ , ສະຖານະການມບີ ນັ ຫານນັົ້ ຕອ້ົ ງໄດຮ້ົ ບັ ການຮບັ ຮູ ້ົ ຢ່ າງຈງິ ຈງັ ຈາກອດັ ຕະບຸກຄນົ , ກາຍເປັນໜາ້ົ ທ່ ຄີ ນົ້ົ ຄດິ ຂອງເຂາົ ເຈາົົ້ ໝາຍຄວາມວ່ າ ບຸກຄນົ ນນັ້ົ ຕອ້ົ ງການດົ ໃຫໄົ້ ດົ້ ວ່ າ ສ່ ງິ ໃດທ່ ຮີ ູແົ້ ລວົ້ ແລະ ສ່ ງິ ໃດທ່ ບີ ່ ທນັ ຮູ ້ົ ຕອ້ົ ງໄດຄ້ົ ນົ້ົ ຫາ ແລະ ມປີ ະສງົ ທ່ ຈີ ະຊອກສະແຫວງຫາ. ແນ່ ນອນວ່ າ ຖາ້ົ ຂມົ້ ູນດ່ ງັ ກ່ າວນນັ້ົ ນອກຢ່ ູນອກຂອບເຂດຮບັ ຮູ ້ົ ແລະ ເຂາົົ້ ໃຈ ຂອງບຸກຄນົ ກເປັນໄປບ່ ໄດທ້ົ ່ ຈີ ະເຮດັ ໃຫເົ້ ກດີ ມີ ການຄນົ້ົ ຄດິ . 76

2) ລກັ ສະນະທາງອອ້ົ ມຂອງການຄນົົ້ ຄດິ ການຄນົົ້ ຄດິ ສ່ ອງແສງບນັ ດາວດັ ຖຸປາກດົ ການຕ່ າງໆໂດຍທາງອອົ້ ມດວ້ົ ຍພາສາ ເຊ່ ງິ ແຕກຕ່ າງຈາກການ ຮບັ ຮູຂ້ົ ນັົ້ ສາຜດັ ຖານ. ການຄນົົ້ ຄດິ ສະແດງອອກທ່ ພີ າສາ. ບນັ ດາກດົ ເກນ, ຫລກັ ການ, ເຫດການ, ບນັ ດາສາຍ ພວົ ພັນຕ່ າງໆ ໄດຖ້ົ ກື ສງັ ຮວມເຂົາ້ົ ແລະ ບນັ ຍາຍອອກເປັນຄາສບັ ຕ່ າງໆ. ອກີ ດາ້ົ ນໜ່ ງຶ , ບັນດາຜົນງານການ ປະດດິ ຕ່ າງໆ, ໝາກຜນົ ການຄນົົ້ ຄດິ ຂອງບຸກຄນົ ຕ່ າງໆກຄບື ນັ ດາ ປະສບົ ການຂອງເຂາົ ເຫລ່ າົ ນນັ້ົ ກລວ້ົ ນແຕ່ ແມ່ ນ ເຄ່ ອື ງມສື າຄນັ ສາລບັ ມະນຸດທຸກຄນົ ທ່ ຈີ ະຄນົ້ົ ຫາ ໂລກພາວະວໄິ ສ ເພ່ ອື ແກໄົ້ ຂບນັ ຫາໃໝ່ ທ່ ເີ ກດີ ຂນຶົ້ . ນອກຈາກ ນນັ້ົ , ບນັ ດາເຄ່ ອື ງມ;ື ອຸປະກອນຕ່ າງ ໆ ທ່ ຄີ ນົ ເຮາົ ສາ້ົ ງຂນຶ້ົ ບ່ ວ່ າຈະເປັນ ບາຫລອດ, ໂມງ, ເຄ່ ອື ງມໄື ຟຟາ້ົ ຕ່ າງໆ... ກສາມາດຊ່ ວຍໃຫຄ້ົ ົນເຮາົ ສາມາດຮບັ ຮູບ້ົ ນັ ດາປາກດົ ການໃນຕົວຈງິ ເຊ່ ິງບ່ ສາມາດຈະຮບັ ຮູພົ້ ວກມນັ ແບບ ສາຜດັ ຖານ ໂດຍກງົ ໄດ.ົ້ 3) ລກັ ສະນະນາມະທາ ແລະ ສງັ ຮວມຂອງການຄນົົ້ ຄດິ ການຄນົົ້ ຄດິ ສາມາດໄຈແ້ົ ຍກລກັ ສະນະຍກິ ຍ່ ອຍ,ລກັ ສະນະສະເພາະອອກຈາກວດັ ຖຸປາກດົ ການໄດ້ົ ເກບັ ໄວພ້ົ ຽງແຕ່ ລກັ ສະນະທາດແທທ້ົ ່ ສີ ຸດ, ກວມຮວມທ່ ສີ ຸດຂອງວດັ ຖຸ ແລະ ປາກດົ ການ. ບນົ ພນືົ້ ຖານດ່ ງັ ກ່ າວ ນນັ້ົ , ມນັ ຈະສງັ ຮວມເອາົ ບນັ ດາປາກດົ ການຍກິ ຍ່ ອຍແຕກຕ່ າງກນັ ແຕ່ ມລີ ກັ ສະນະທາດແທຢົ້ ່ ູນາກນັ ເຂາົ້ົ ເປັນໝ ວດ, ກ່ ຸມດຽວກນັ . ຫລເື ວາົ້ົ ອກີ ຢ່ າງໜ່ ງຶ , ການຄນົົ້ ຄດິ ມີ ລກັ ສະນະນາມະທາ ແລະ ລກັ ສະນະສງັ ຮວມ. ຍອ້ົ ນຈດຸ ພເິ ສດດ່ ງັ ກ່ າວນນັ້ົ ຈ່ ງຶ ຊ່ ວຍໃຫຄົ້ ນົ ເຮາົ ສາມາດເບ່ ງິ ກວາົ້ ງເຫນັ ໄກໃນອະນາຄດົ ໄດ,ົ້ ໝາຍຄວາມວ່ າ ສາມາດວາງ ແຜນແກໄ້ົ ຂບນັ ຫາທ່ ຈີ ະເກດີ ຂນຶົ້ ພາຍໜາ້ົ ບ່ ສະເພາະແຕ່ ແກບົ້ ນັ ຫາສະເພາະໜາ້ົ ໄດ.ົ້ 4) ການຄນົົ້ ຄດິ ມສີ າຍພວົ ພນັ ຢ່ າງໃກຊົ້ ດິ ກບັ ພາສາ ສາເຫດທ່ ກີ ານຄນົ້ົ ຄນົົ້ ມຈີ ດຸ ພເິ ສດດ່ ງັ ກ່ າວໄປຂາົ້ ງເທງິ ແມ່ ນເນ່ ອື ງຈາກວ່ າ ການຄນົ້ົ ຄດິ ຂອງຄນົ ເຮາົ ຕິດພັນກັບພາສາ, ເອົາພາສາເປັ ນພາຫະນະ. ການຄົນ້ົ ຄິດບ່ ສາມາດຄົງຕົວຢ່ ູໄດໂ້ົ ດຍ ປາສະຈາກພາສາ, ກງົ ກນັ ຂາົ້ ມພາສາກບ່ ສາມາດເກດີ ຂນຶົ້ ໄດຖ້ົ າ້ົ ບ່ ອງີ ໃສ່ ການຄນົ້ົ ຄດິ . ການຄນົົ້ ຄດິ ກບັ ພາສາມຄີ ວາມເປັນເອກະພາບ ນາກນັ ບ່ ແຍກອອກຈາກກນັ ແຕ່ ບ່ ແມ່ ນສ່ ງິ ດຽວກນັ . ສາຍພວົ ພນັ ດ່ ງັ ກ່ າວແມ່ ນສາຍພວົ ພນັ ລະຫວ່ າງເນອືົ້ ໃນກບັ ຮູ ບການ. 5) ລກັ ສະນະຕກັ ກະຖານຂອງການຄນົ້ົ ຄດິ ມພີ ຽງແຕ່ ການຄນົົ້ ຄິດເທ່ າົ ນນັົ້ ທ່ ຈີ ະຊ່ ວຍໃຫມ້ົ ະນຸດເຮາົ ສາມາດສ່ ອງແສງເຖງິ ລກັ ສະນະທາດແທົ້ ຂອງວດັ ຖຸ ແລະ ປາກດົ ການ, ບນັ ດາສາຍພວົ ພັນ ແລະ ຄວາມສາພນັ ທ່ ມີ ລີ ກັ ສະນະກດົ ເກນຂອງພວກມນັ ເພາະວ່ າ ການຄນົົ້ ຄດິ ເທ່ າົ ນັນ້ົ ທ່ ຈີ ະສາມາດຈະຂາ້ົ ມຜ່ ານເຂດແດນຮູບປະທາ (ປະຈກັ ຕາ) ຂອງການຮບັ ຮູ ຂ້ົ ັນ້ົ ສາຜດັ ຖານໄດ.ົ້ ແຕ່ ກບ່ ໝາຍວ່ າທຸກການຄນົ້ົ ຄດິ ຈະສາມາດສ່ ອງ ແສງບັນດາວດັ ຖຸ, ປາກດົ ການຢ່ າງເລກິ ເຊ່ ງິ , ຖກື ຕອ້ົ ງໝດົ . ການຄນົົ້ ຄດິ ຈະຖກື ຕອົ້ ງເຖງິ ຖອງນນັ້ົ ຍງັ ຂນຶົ້ ຢ່ ູກບັ ຍຸດທະວທິ ີ ແລະ ວທິ ກີ ານຄນົົ້ ຄດິ ອກີ ດວ້ົ ຍ. 6) ການຄນົົ້ ຄດິ ມສີ າຍພວົ ພນັ ຢ່ າງແໜນົ້ ແຟນົ້ ກບັ ການຮບັ ຮູຂ້ົ ນັົ້ ສາຜດັ ຖານ ສາຍພວົ ພນັ ດ່ ງັ ກ່ າວເອນີົ້ ວ່ າ ສາຍພວົ ພນັ ໄປມາສອງທດິ (ປະຕສິ າພນັ ); ການຄນົ້ົ ຄດິ ຖກື ດາເນນີ ການ ບນົ ພນືົ້ ຖານຂມ້ົ ູນທ່ ກີ ານຮບັ ຮູຂົ້ ນັ້ົ ສາຜດັ ຖານສະໜອງໃຫ,້ົ ຄວາມຖກື ຕອົ້ ງຂອງ ການຄນົົ້ ຄດິ ແມ່ ນຖກື ກວດກາ ຈາກຕວົ ຈງິ , ໃຕຮົ້ ູບການຮູບປະທາ. ກງົ ກນັ ຂາ້ົ ມການຄນົົ້ ຄດິ ແລະ ຜນົ ຂອງມນັ ມອີ ດິ ທພິ ນົ ຕ່ ຂະບວນການຮບັ ຮູ ້ົ ຂນັ້ົ ສາຜດັ ຖານ, ຕວົ ຢ່ າງ ຕ່ ລກັ ສະນະເລອື ກເຟັນົ້ , ລກັ ສະນະມຄີ ວາມໝາຍ, ລກັ ສະນະໝນັົ້ ຄງົ ຂອງການຮບັ ຮູ ົ້ ...“ກະທບົ ໃສ່ ຕາຂອງພວກເຮາົ ບ່ ມພີ ຽງແຕ່ ໃຫຄ້ົ ວາມຮູສົ້ ກຶ ເທ່ າົ ນນັົ້ ມນັ ຍງັ ຮວມມກີ ານຄນົ້ົ ຄດິ ຂອງພວກເຮາົ ອກີ ດວົ້ ຍ”. ຈດຸ ພເິ ສດຕ່ າງໆຂາົ້ ງເທງິ ນນັ້ົ ຊໃີ້ົ ຫເົ້ ຮາົ ເຫນັ ວ່ າ ການຄນົ້ົ ຄດິ ແມ່ ນຜະລດິ ຕະພນັ ຂອງວວິ ດັ ທະນາການ ຂະຫຍາຍຕວົ ທາງປະຫວດັ ສາດ - ສງັ ຄມົ , ມລີ ກັ ສະນະສງັ ຄມົ . ເວາົ້ົ ອກີ ຢ່ າງໜ່ ງຶ , ມແີ ຕ່ ມະນຸດເຮາົ ເທ່ າົ ນນັ້ົ ຈ່ ງຶ ຈະ ມຂີ ະບວນການຄນົ້ົ ຄດິ ທ່ ີແທຈ້ົ ງິ . ເຖງິ ແມ່ ນວ່ າອຸປະກອນ, ເຄ່ ອື ງມທື ນັ ສະໄໝຫລາຍຢ່ າງຈະມປີ ະໂຫຍດຢ່ າງ 77

ໃຫຍ່ ຫລວງຕ່ ການດາລງົ ຊີວດິ ຂອງມະນຸດເຮາົ ແຕ່ “ການຄນົ້ົ ຄດິ ”ຂອງກນົ ຈກັ ເຫລ່ ົານນັົ້ ບ່ ແມ່ ນການຄົນົ້ ຄດິ ທ່ ແີ ທຈົ້ ງິ ທ່ ເີ ຮາົ ໄດກົ້ ່ າວໄວໃ້ົ ນບດົ ນ.ີົ້ ກນົ ຈກັ ບ່ ມຄີ ວາມສາມາດໃນການປະດດິ ສາ້ົ ງ, ມນັ ພຽງແຕ່ ທາງານຕາມໂປຣ ແກຣມທ່ ຄີ ນົ ໄດຕົ້ ດິ ຕງັ້ົ ໄວເົ້ ທ່ າົ ນນັົ້ . ເວາົ້ົ ອີກຢ່ າງໜ່ ງຶ , “ຫວົ ອອກ” (Output) ຂອງຄອມພວິ ເຕບີ ່ ປາກດົ ມອີ ນັ ໃດໃໝ່ ທາງດາົ້ ນກດົ ເກນ ຖາ້ົ ທຽບໃສ່ ຂມ້ົ ູນທ່ ຄີ ອມພວິ ເຕີໄດຮົ້ ັບຈາກນກັ ສາົ້ ງໂປຣແກຣມຜ່ ານ “ຫວົ ເຂາົ້ົ ” (Input) ເວລາມນັ ເລ່ ມີ ປະຕບິ ດັ ການ. 1.3. ຊະນດິ ຂອງການຄນົ້ົ ຄດິ ການຄນົ້ົ ຄດິ ມີ 2 ຊະນດິ ຄ:ື 1. ການຄນົົ້ ຄດິ ຄນື : ແມ່ ນການຄນົ້ົ ຄດິ ບນັ ຫາເກ່ າົ , ບດົ ຮຽນຊວີ ດິ ທ່ ຜີ ່ ານມາ 2. ການຄນົ້ົ ຄດິ ປະດດິ ສາົ້ ງ: ແມ່ ນການຄນົ້ົ ຄດິ ປະດດິ ແຕ່ ງອນັ ໃໝ່ ເຊ່ ງິ ບ່ ທນັ ເຄຍີ ມມີ າກ່ ອນ 2. ຈນິ ຕະນາການ 2.1. ຄວາມໝາຍຂອງຈນິ ຕະນາການ ບ່ ແມ່ ນກລະນໃີ ດ, ບນັ ຫາໃດ, ໜາົ້ ທ່ ໃີ ດທ່ ເີ ກດີ ຂນຶົ້ ໃນຕວົ ຈງິ ກລວ້ົ ນແຕ່ ໄດຮົ້ ບັ ການພຈິ າລະນາ, ແກົ້ ໄຂດວ້ົ ຍການຄນົົ້ ຄດິ ທງັ ໝດົ . ບາງກລະນທີ ່ ຕີ ອົ້ ງປະເຊນີ ໜາົ້ ກບັ ສະຖານະການມບີ ນັ ຫາ ຄນົ ເຮາົ ບ່ ສາມາດນາໃຊົ້ ການຄົນ້ົ ຄິດເພ່ ືອແກໄ້ົ ຂບັນຫາ ແຕ່ ຕອ້ົ ງອາໄສຂະບວນການຮັບຮູ ຂ້ົ ັນ້ົ ຕັກກະຖານອ່ ືນອີກ ເຊ່ ິງເອີນົ້ ວ່ າ ຈນິ ຕະນາການ. ຈດິ ຕະນາການ ແມ່ ນຂະບວນການຮບັ ຮູໜ້ົ ່ ງຶ ທ່ ສີ ່ ອງແສງເຖງິ ສ່ ງິ ທ່ ບີ ່ ມໃີ ນປະສບົ ການທ່ ຜີ ່ ານມາຂອງອດັ ຕະ ບຸກຄນົ ດວ້ົ ຍວທິ ກີ ານສາ້ົ ງພາບໃໝ່ ຂນຶ້ົ ບນົ ພນື້ົ ຖານບນັ ດາສນັ ຍະລກັ ທ່ ມີ ຢີ ່ ູ. ສ່ ວນການຄນົົ້ ຄດິ ແມ່ ນການສອ່ ງແສງເຖງິ ບນັ ດາລກັ ສະນະທາດແທຂ້ົ ອງວດັ ຖຸປາກດົ ການທງັ ການ ຄນົົ້ ຄດິ ແລະຈນິ ຕະນາການລວົ້ ນແຕ່ ສ່ ອງແສງອນັ ໃໝ່ ຄກື ນັ , ສະນນັົ້ ຈນິ ຕະນາການ ແມ່ ນການຮບັ ຮູທ້ົ ່ ເີ ລກິ ເຊ່ ງິ (ຕກັ ກະຖານ) ທງັ ສອງໄລຍະການນີົ້ ລວ້ົ ນແຕ່ ໃຊເ້ົ ພ່ ອື ແກໄ້ົ ຂສະພາບມບີ ນັ ຫາ, ໝາຍຄວາມວ່ າ ຊອກຫາສ່ ງິ ໃ ໝ່ ໆ ເຊ່ ງິ ໃນຕວົ ຈງິ ບ່ ທນັ ມ.ີ 2.2 ບດົ ບາດຂອງຈນິ ຕະນາການ : ຈນິ ຕະນາການມບີ ດົ ບາດສາຄນັ ການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງຄນົ ເຮາົ ຫຼາຍ ດາ້ົ ນ ເຊ່ ນັ : 1) ດາົ້ ນການອອກແຮງງານ ຊ່ ວຍໃຫຄ້ົ ນົ ເຮາົ ສາົ້ ງຮູບພາບຜນົ ຂອງການຜະລດິ ໄວກ້ົ ່ ອນໄດ,ົ້ ໝາຍຄວາມວ່ າ ສາົ້ ງຮູບພາບຜນົ ຂອງ ການອອກແຮງງານຢ່ ູໃນມນັ ສະໝອງໄວກ້ົ ່ ອນດວົ້ ຍເຫດນີ,້ົ ພວກເຮາົ ຈ່ ງຶ ສາມາດ ດດັ ແປງໄດກົ້ ານເຄ່ ອື ນໄຫວ ຂອງຕນົ ໃຫຖ້ົ ກື ຕອົ້ ງເໝາະສມົ , ເຮດັ ໃຫຮົ້ ູບພາບຜນົ ຂອງການອອກ ແຮງງານຢ່ ູໃນມນັ ສະໝອງນນັົ້ ປາກດົ ເປັນ ຈງິ ແລະເຮດັ ໃຫຄົ້ ນົ ເຮາົ ມຫີ ວົ ຄດິ ປະດດິ ສາົ້ ງໃນການອອກແຮງງານ. 2) ດາ້ົ ນການເຄ່ ອື ນໄຫວວທິ ະຍາສາດ: ຊ່ ວຍບນັ ດານກັ ວທິ ະຍາສາດໃນການສາົ້ ງສນັ ນດິ ຖານວທິ ະຍາສາດ ເພ່ ອື ບນັ ລຸຜນົ ສາເລດັ , ຖາ້ົ ບ່ ມີ ການສນັ ນດິ ຖານກຈະບ່ ມຫີ ຍງັ ຄນົ້ົ ຄວາ້ົ ອກີ , ຫວຼື ຽກງານສລິ ະປະກາ ແລະອ່ ນື ໆ ເຊ່ ນັ ປັນ້ົ , ແຕມົ້ , ຄວດັ ຈະຕອົ້ ງ ແມ່ ນຜູທົ້ ່ ມີ ຈີ ນິ ຕະນາການສູງທ່ ສີ ຸດຈ່ ງຶ ສາມາດເຮດັ ໄດ.ົ້ 3) ດາົ້ ນການສດິ ສອນ: ໃນວວິ ດັ ການຮຽນ - ການສອນນກັ ຮຽນ ຄູອາຈານຕອົ້ ງໃຊຈ້ົ ນິ ຕະນາການສູງເຂາົົ້ ໃນການຄນົົ້ ຄວາົ້ ຮ່ າຮຽນ ແລະສດິ ສອນ, ໂດຍສະເພາະແມ່ ນການສາົ້ ງພາບຄນົ ໃໝ່ ໃນສງັ ຄມົ ຍຸກປັດຈບຸ ນັ ໃຫໄົ້ ດຢົ້ ່ ູມນັ ສະໝອງ, ຈາກນນັ້ົ ຈ່ ງຶ ວາງທດິ ທາງ, ຫລກັ ການ ແລະວທິ ກີ ານສກຶ ສາໃຫແົ້ ທດ ເໝາະຕາມທດິ ທາງກ່ ສາົ້ ງຄນົ ໃໝ່ ທ່ ພີ ກັ ແລະ ລດັ ວາງອອກ, ໃນເວລາກະກຽມບດົ ສອນ ຫລຕື າລາສດິ ສອນ ຄູອາຈານຕອ້ົ ງຈນິ ຕະນາການລ່ ວງໜາ້ົ , ບ່ ອນໃດ 78

ນກັ ຮຽນຈະສນົ ໃຈ, ບ່ ອນໃດຍາກ, ບ່ ອນໃດງ່າຍ ແລະ ບ່ ອນໃດນກັ ຮຽນຈະສອບຖາມ ເມ່ ອື ນກຶ ພາບໄດຄົ້ ແື ນວ ນນັ້ົ ພວກເຮາົ ຈ່ ງຶ ຮູຈົ້ ກັ ກະກຽມຄາຕອບໄວລົ້ ່ ວງໜາົ້ ເພ່ ອື ໃຫວົ້ ຽກງານສດິ ສອນຈ່ ງຶ ຈະໄດຮົ້ ບັ ຜນົ ດ.ີ 4) ດາົ້ ນການສາ້ົ ງບຸກຄະລກິ ະພາບ: ເມ່ ອື ພວກເຮົາມຈີ ນິ ຕະນາການລ່ ວງໜາ້ົ ພວກເຮາົ ຈ່ ງຶ ສາມາດດັດແປງກລິ ຍິ າທ່ າທຂີ ອງຕນົ ເອງໃຫົ້ ຖກື ຕອົ້ ງເໝາະສມົ ກບັ ຄາດຫວງັ ຂອງສງັ ຄມົ ວາງໄວ.ົ້ 2.3. ຊະນດິ ຂອງຈນິ ຕະນາການ ຈນິ ຕະນາການລວມມີ 2 ຊະນດິ ຄ:ື 1) ຈນິ ຕະນາການເຈຕະນາ ແມ່ ນຈນິ ຕະນາການທ່ ວີ າງຈດຸ ປະສງົ , ມແີ ຜນການວາງໄວລົ້ ່ ວງໜາົ້ , ໝາຍຄວາມວ່ າ ກາເນດີ ຂນຶົ້ ດວ້ົ ຍ ຄວາມຕງັົ້ ໃຈ ແລະມກີ ານກະກຽມຢ່ າງຄກັ ແນ່ ເຊ່ ງິ ມສີ ອງຮູບການຄ:ື ກ. ຈນິ ຕະນາການຄນື : ແມ່ ນໄລຍະການເກດີ ພາບໃໝ່ ຕ່ ກບັ ສ່ ງິ ວດັ ຖຸປາກດົ ການໃດໜ່ ງຶ ທ່ ມີ ໃີ ນຕວົ ຈງິ ແລວົ້ ແຕ່ ຄນົ ເຮາົ ບ່ ໄດສົ້ າຜດັ ໂດຍກງົ ກບັ ເປົາົ້ ໝາຍ ເຊ່ ນັ : ໃນເມ່ ອື ວດັ ຖຸປາກດົ ການໃດໜ່ ງຶ ທ່ ສີ າຄນັ ຖກື ເສຍຫາຍ, ໃນກລະນີທ່ ີ ຕອ້ົ ງການຜະລດິ ຄນື ສ່ ງິ ດ່ ງັ ກ່ າວ ແມ່ ນຄນົ ເຮາົ ຈາເປັນຕອ້ົ ງໄດຈົ້ ນິ ຕະນາການຄນື ຈ່ ງຶ ຜະລດິ ໄດຄົ້ ນື ຂນຶົ້ ໂດຍບ່ ທນັ ມມີ າກ່ ອນໃນສງັ ຄມົ . ຂ. ຈນິ ຕະນາການປະດດິ ສາົ້ ງ: ແມ່ ນໄລຍະການສາົ້ ງຮູ ບພາບໃໝ່ ຂຶນົ້ ໂດຍທ່ ບີ ທນັ ມມີ າກ່ ອນໃນສັງຄມົ , ໂດຍແມ່ ນການ ປະດດິ ສາົ້ ງຕບົ ແຕ່ ງຂນຶ້ົ ເອາົ ເອງ ເຊ່ ງິ ອງີ ໃສ່ ຂມ້ົ ູນຕວົ ຈງິ ຈາກໂລກພາວະວໄິ ສ ຕວົ ຢ່ າງ ເລ່ ອື ງຍານອາວະກາດທາ ອດິ ໂດຍແມ່ ນ ຊໂີ ອນກບົ ສະກີ ເປັນຜູປ້ົ ະດດິ ສາົ້ ງຂນຶ້ົ ເຊ່ ງິ ບ່ ເຄຍີ ມມີ າກ່ ອນ. 2) ຈນິ ຕະນາການບ່ ມເີ ຈດຕະນາ: ແມ່ ນຈນິ ຕະນາການທ່ ບີ ່ ໄດຕົ້ ງັົ້ ໃຈ, ບ່ ໄດວົ້ າງແຜນ ແລະວທິ ກີ ານໄວລົ້ ່ ວງໜາົ້ , ແມ່ ນ ຈນິ ຕະນາການທ່ ີ ເກດີ ຂນຶົ້ ເອງແບບບງັ ເອີນໃນເມ່ ອື ພບົ ເຫນັ ວດັ ຖຸປະກດົ ການໃດໜ່ ງຶ ຕວົ ຢ່ າງ ໃນເມ່ ອື ເຮາົ ຫາກໄດຍົ້ ນິ ເລ່ ອື ງທຸກ ຍາກຂອງຜູໃ້ົ ດໜ່ ງຶ ເຮາົ ອາດຈະນກຶ ເຫນັ ພາບ ແລະສະພາວະຂອງ ເຂາົ ເຈາົົ້ . ຈນິ ຕະນາການຂອງບຸກຄນົ ມຄີ ວາມແຕກຕ່ າງກນັ ເຊ່ ງິ ມກີ ານສະແດງອອກຢ່ ູໃນບຸກຄະ ລກິ ະພາຂອງ ແຕ່ ລະບຸກຄນົ , ຜູໃົ້ ດຫາກມອີ ຸດມົ ຄະຕຈິ ະແຈງົ້ , ມຄີ ວາມມ່ ຸງຫວງັ ຕງັ້ົ ໜາ້ົ ແລະ ປາຖະໜາ ຈນິ ຕະນາການຂອງ ບຸກຄນົ ນນັົ້ ກມີທ່ າດໃີ ນການບນື ຕວົ ໄປສ່ ູເປົ້ົາໝາຍ. ນອກຈາກນີົ້ ແລວ້ົ ຈນິ ຕະນາການຂອງຄນົ ເຮາົ ຍັງຂຶນ້ົ ກບັ ສະພາບຈດິ ໃຈອກີ ເພາະສະພາບອາລມົ ຈດິ ແມ່ ນປັດ ໄຈໜ່ ງຶ ທ່ ຊີ ຸກຍູ ົ້ ຫຼກື ດີ ຫາົ້ ມຈນິ ຕະນາການຂອງບຸກຄນົ ໃນ ການເຄ່ ອື ນໄຫວດາລງົ ຊວີ ດິ ເຊ່ ນັ ສະພາບ ຈດິ ໃຈຫາກສດົ ຊ່ ນື ແຈ່ ມໃສກຈະສ່ ງົ ຜນົ ໃຫກ້ົ ານດາລງົ ຊີວດິ ແລະ ການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງບຸ ກຄນົ ນນັ້ົ ມຄີ ວາມຟົດຟືນົ້ , ເບກີ ບານຫາົ້ ວຫນັ ແລະມຊີ ວີ ດິ ຊວີ າ, ຍາມໃດກ່ ບຸກບນື ໄປ ສ່ ູປົາົ້ ໝາຍແຫ່ ງຊວີ ດິ . 3. ພາສາ 3.1. ຄວາມໝາຍຂອງພາສາ ພາສາ ແມ່ ນປະກດົ ການໜ່ ຶງຂອງສັງຄົມ, ແມ່ ນພາຫະນະສາຄັນໃນການເຄ່ ືອນໄຫວແລກ ປ່ ຽນ ບດົ ຮຽນຊວີ ດິ (ຄາຄດິ ຄາເຫນັ ) ຂອງມະຫາຊນົ ແມ່ ນພາຫະນະການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງມນັ ສະໝອງ ເຊ່ ງິ ປະກອບ ດວົ້ ຍສານວນ, ຄາສບັ ແລະ ໄວຍາກອນ. ແຕ່ ລະຊາດລວ້ົ ນແຕ່ ມພີ າສາສະເພາະຂອງໃຜມນັ ແລະພາສາແມ່ ນເຄ່ ອື ງໝາຍ (ກດົ ລບັ ) ທ່ ໄີ ດກ້ົ າເນດີ ແລະຂະຫຍາຍຕວົ ທາງປະຫວດັ ສາດ ແລະສງັ ຄມົ , ຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນທາງ ດາົ້ ນພາສາຂອງແຕ່ ລະສນັ ຊາດມີ 79

ຄວາມແຕກຕ່ າງກນັ , ພາສາມກີ ານປ່ ຽນແປງໄປຕາມວວິ ດັ ທະນາ ການຂອງສງັ ຄມົ ແລະວທິ ະຍາສາດ ໝາຍວ່ າ ເມ່ ອື ສງັ ຄມົ ຈະເລນີ ສວີ ໄິ ລ, ວທິ ະຍາສາດກາົ້ ວໜາ້ົ ແມ່ ນ ພາສາກ່ ສມົ ບູນຂນຶ້ົ ເລອື້ົ ຍໆ. 3.2. ຄວາມໝາຍຂອງພາສາຄາເວາົ້ົ ພາສາຄາເວົາ້ົ ແມ່ ນການໃຊພົ້ າສາລວມ (ເຄ່ ືອງໝາຍ) ຂອງບຸ ກຄົນເຊ່ ິງໄດກົ້ າເນີດເກີດຂຶນົ້ ຢ່ ູໃນ ວວິ ດັ ທະນາການເຄ່ ອື ນໄຫວດາລງົ ຊີວດິ ຂອງບຸກຄນົ , ພາຫະນະແລກປ່ ຽນຄາຄດິ ຄາເຫນັ ແລະສ່ ອງເຖງິ ວດັ ຖຸ ປາກດົ ການທ່ ຄີ ນົ ເຮາົ ຮບັ ຮູໃົ້ ນໃຈ. ພາສາຄາເວາົ້ົ ຂອງຄນົ ມຄີ ວາມແຕກຕ່ າງກນັ ເພາະຂນຶົ້ ຢ່ ູກບັ ລະດັບຄວາມຮູ ,້ົ ລະດບັ ວດັ ທະນະທາ ແລະບດົ ຮຽນຊວີ ດິ ຂອງແຕ່ ລະຄນົ ອກີ ດວົ້ ຍ, ສະນນັ້ົ ພາສາຄາເວາົ ົ້ ແມ່ ນພາຫະນະເຄ່ອື ນໄຫວທາງຈດິ ທ່ໄີ ປຄ່ ຽງ ຄ່ ູກບັ ການຄນົ ົ້ ຄດິ , ໃນເມ່ອື ແຕ່ ລະຄນົ ຫາກມວີ ຊິ າຊບີ ແຕກຕ່ າງກນັ ກຈະເຮດັ ໃຫພົ້ າສາຄາເວາົ ້ົ ຂອງແຕ່ ລະຄນົ ແຕກຕ່ າງກນັ . 3.3. ບດົ ບາດ ແລະໜາ້ົ ທ່ ຂີ ອງພາສາ 3.3.1. ບດົ ບາດຂອງພາສາ ພາສາແມ່ ນພາຫະນະເພ່ ອື ແລກປ່ ຽນຄວາມຄດິ ເຫນັ ຂອງບຸກຄນົ ຢ່ ູໃນສງັ ຄມົ , ສະນນັົ້ , ພາສາຈ່ ງຶ ຕດິ ພນັ ຢ່ າງສະໜດິ ແໜນົ້ ກບັ ຊີວດິ ຂອງຄນົ ຜູໜົ້ ່ ງຶ , ຫາກບ່ ມີພາສາຄນົ ກບ່ ສາມາດທ່ ຈີ ະເປັນຄນົ ໄດ,ົ້ ເພາະວ່ າຈດິ ຮູສົ້ ກຶ ຂອງຄນົ ແມ່ ນຮູສົ້ ກຶ ດວ້ົ ຍພາສາ, ທຸກໆ ປາກດົ ການທາງຈດິ ທ່ ກີ າເນດີ ເກດີ ຂນຶົ້ ຢ່ ູໃນມນັ ສະໝອງຂອງຄນົ ເຮາົ ແລະໄດສ້ົ ະແດງອອກຜ່ ານພດຶ ຕກິ າ ເຊ່ ນັ : ການຄນົ້ົ ຄດິ , ຈນິ ຕະ ນາການ, ຄວາມນກຶ ຕອງ, ຮູບພາບ, ອາລມົ ຈດິ ເຫ່ າຼົ ນນັົ້ ຄງົ ຕວົ ຢ່ ູພາຍໃຕຮ້ົ ູບການຂອງພາສາ. ຍອ້ົ ນພາສາຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫຄົ້ ນົ ເຮາົ ສາມາດສາຜດັ ແລະຮບັ ຮູໄ້ົ ດວົ້ ດັ ຖຸປາກດົ ການອອ້ົ ມຂາົ້ ງ. ຍອ້ົ ນພາສາຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫຄົ້ ນົ ເຮາົ ເຄ່ ອື ນໄຫວຈນິ ຕະນາການຂອງຄນົ ເຮາົ ສມົ ບູນ ແລະ ເຮດັ ໃຫຄ້ົ ນົ ເຮາົ ຄນົົ້ ຄດິ ໄດເົ້ ລກິ ເຊ່ ງິ . ພາສາຊ່ ວຍໃຫຄົ້ ນົ ເຮາົ ເຄ່ ອື ນໄຫວຢ່ າງມຫີ ວົ ຄດິ ປະດດິ ສາົ້ ງ, ເຮດັ ໃຫຄົ້ ວາມຮບັ ຮູບົ້ ່ ຖກື ຕອ້ົ ງຈາກດັ , ພາສາເຮດັ ໃຫຊ້ົ ີວດິ ຈດິ ໃຈຂອງຄນົ ເຮາົ ມຄີ ວາມອຸດມົ ສມົ ບູນຍ່ ງິ ຂນຶົ້ ແລະ ລະດບັ ວດັ ທະນາທາຂອງຊາດຈ່ ງຶ ມີ ຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນ. 3.3.2. ໜາ້ົ ທ່ ຂີ ອງພາສາ ພາສາມໜີ າົ້ ທ່ ຈີ ດົ ຈາ, ບນັ ທກຶ ບດົ ຮຽນປະຫວດັ ສາດ ແລະສງັ ຄມົ ຕ່ າງໆ ອກີ ດາ້ົ ນໜ່ ງຶ ເມ່ ອື ຄນົ ເຮາົ ຢາກຢືນຍງົ ຄງົ ຕວົ ໄດກ້ົ ຕ່ ເມ່ ອື ຄນົ ເຮາົ ມພີ າສາຄາເວາົ້ົ ຫພຼື າສາລວມເປັນພາຫະນະທ່ ີ ສາຄນັ ໃນວວິ ດັ ທະນາການ ຂອງຄນົ ຜູໜ້ົ ່ ງຶ ແລະຂອງສງັ ຄມົ . ຍອົ້ ນມພີ າສາຄນົ ເຮາົ ຈ່ ງຶ ສາມາດເອນີ້ົ ຊ່ ຂື ອງວດັ ຖຸໄດ້ົ ເພ່ ອື ແນໃສ່ ໃຫວ້ົ ດັ ຖຸນນັົ້ ມຄີ ວາມໝາຍ, ຈາກນນັົ້ ຄນົ ເຮາົ ຈ່ ງຶ ສາມາດຄນົົ້ ຄວ້ົ າ ແລະດດັ ແປງໂລກໄດ.້ົ ພາສາມໜີ າົ້ ທ່ ໃີ ນການແລກປ່ ຽນຄວາມຄດິ ເຫນັ ລະຫວ່ າງສງັ ຄມົ ແລະ ສະແດງໃຫເົ້ ຫນັ ທ່ າທກີ ລິ ຍິ າ, ອາລມົ ຈດິ ຂອງບຸກຄນົ ອ່ ນື 3.4. ຊະນດິ ຂອງພາສາ ພາສາແບ່ ງອອກເປັນ 2 ຊະນດິ ຄ:ື 1) ພາສານອກ: ພາສານອກໄດແ້ົ ບ່ ງອອກເປັນຫາຼ ຍຮູບການຄ:ື ພາສາສົນທະນາ ແມ່ ນຮູ ບການໜ່ ຶງ ເຊ່ ິງກາເນິຂຶນ້ົ ໄວກ່ ອນໝ່ ູໃນບນັ ດາທຸກຮູ ບການ ທ່ ີ ສະແດງອອກຂອງພາສາ, ການສນົ ທະນາເກດີ ຂນຶົ້ ໄດໃ້ົ ນເມ່ ອື ມຜີ ່ ູໜ່ ງຶ ເວາົົ້ ແລະ ອີກຜ່ ູໜ່ ງຶ ຟັງເພ່ ອື ແລກປ່ ຽນຄາ ຄດິ ຄາເຫນັ ນາກນັ ເຊ່ ງິ ໄດມ້ົ ບີ າງຈດຸ ພເິ ສດ ເຊ່ ນັ : ມກີ ານເວາົ້ົ ຫຍ,ົ້ ເວາົ້ົ ຕດັ ເພາະໄດເົ້ ວາົົ້ ນາກນັ ໂດຍກງົ , ມກີ ານ ກະຕຸກຊຸກຍູ,້ົ ແລະມຄີ າຄດິ ຄາເຫນັ ຕອບຄນື , ການສນົ ທະນາແມ່ ນພາສາປາກເວາົົ້ ທ່ ງີ ່າຍດາຍ. 80

ພາສາດ່ ຽວ ແມ່ ນກາເນດີ ຂນຶົ້ ມາຈາກພາສາສນົ ທະນາ, ໃນເວລາທ່ ຄີ ນົ ຫຼວງຫາຼ ຍ ມຄີ ວາມຕອົ້ ງການແກົ້ ໄຂບນັ ຫາໃດໜ່ ງຶ ດວົ້ ຍຄວາມຮູອ້ົ ນັ ຄບົ ຖວົ້ ນ ແລະເປັນລະບບົ , ເຊ່ ງິ ເຄຍີ ສະແດງອອກໃຕຮ້ົ ູບການ ເຊ່ ນັ : ບດົ ລາຍ ງານ, ບດົ ເລ່ າົ ເລ່ ອື ງ, ການປາຖະກະຖາ ພາສາດ່ ຽວຮຽກຮອ້ົ ງ ໃຫຜ້ົ ູເ້ົ ວາົົ້ ຕອົ້ ງສະແດງບນັ ຫາດວ້ົ ຍຄາເວາົ້ົ ອນັ ຊດັ ເຈນ ໝາຍຄວາມວ່ າຕອ້ົ ງມກີ ານຈດັ ຕງັົ້ , ກະກຽມ ເພ່ ອື ສະແດງອອກຢ່ າງຄກັ ແນ່ , ຜູເ້ົ ວາົ້ົ ຕອົ້ ງສານກຶ ໄດວົ້ ່ າອນັ ໃດ ຜ່ ູຟັງຈະເຂາົົ້ ໃຈງ່າຍ, ເຂາົົ້ ໃຈຍາກ, ສະນນັ້ົ ການສະແດງພາສາດ່ ຽວຮຽກຮອົ້ ງໃຫຜົ້ ູເ້ົ ວາົ້ົ ຕອົ້ ງອະທບິ າຍ, ພສິ ູດ, ມີ ສລິ ະປະທງັ ຕນີ ທງັ ມ,ື ທ່ າ ແລະ ຈງັ ຫວະຄກັ ແນ່ . ພາສາຂຽນ ແມ່ ນພາສາໜ່ ງຶ ຂອງພາສານອກ ເຂ່ ງິ ກາເນີດໃນເມ່ ອື ຄົນເຮາົ ເຫນັ ວ່ າມີ ຄວາມຈາເປັນ ຕອ້ົ ງການເກບັ ກາ ແລະຮກັ ສາບນັ ດາເຫດການເອາົ ໄວ,້ົ ການຂດິ ຂຽນເປັນຕວົ ອກັ ສອນເພ່ ອື ບນັ ທກຶ ແລະຈດົ ຈາ ເຫດການ ເຊ່ ນັ : “ມໃືົ້ ໝ່ ” ແມ່ ນຄນົ ປະຖມົ ບູຮານໄດແົ້ ຕມ້ົ ຮູບຕາເວນັ ເພ່ ອື ແທນໃຫແົ້ ກ່ ຄວາມໝາຍວ່ າ “ມໃື້ົ ໝ່ ”ຫຼອື ່ ນື ໆ. 2) ພາສາໃນ : ພາສາກກື ແມ່ ນຮູບການໜ່ ງຶ ຂອງພາສາ ເຊ່ ງິ ບ່ ປ່ ອຍສານຽງສຽງອອກມາທາງນອກ ແລະໄດ້ົ ກາຍເປັນພນື້ົ ຖານຂອງພາສາຂຽນ, ພາສາເວາົົ້ ເຊ່ ນັ : ພາສາຂອງຄນົ ປາກກກື . 4. ການຈ່ ື ແລະ ການລມື 4.1. ການຈ່ ື 4.1.1. ຄວາມໝາຍຂອງການຈ່ ື ການຈ່ ື ໝາຍເຖງິ ຂະບວນການທ່ ສີ ະໝອງເກບັ ຮກັ ສາຂມົ້ ູນໄວໄ້ົ ດົ້ ແລະ ເມ່ ອື ມຄີ ວາມຈາເປັນທ່ ຈີ ະ ຕອ້ົ ງໃຊຂ້ົ ມ້ົ ູນນນັ້ົ ກ່ ສາມາດດງຶ ອອກມາໃຊໄ້ົ ດ້ົ ລວມທງັ ຂມົ້ ູນເຫ່ ຼາົ ນນັົ້ ກສາມາດທ່ ຈີ ະຖກື ລມື ໄປໄດຕົ້ າມໄລຍະ ເວລາທ່ ຜີ ່ ານໄປ. ຮູບການຂອງການຈ່ ື ແມ່ ນມີ 3 ໄລຍະຄ:ື 1) ການຈ່ ືໂດຍການຮັບສາຜັດ (Sensory Memory) ເປັນການຈ່ ທື ່ ເີ ກດີ ຂຶນ້ົ ຈາກການຮບັ ສາຜັດ ເຊ່ ງິ ລວມມຊີ ່ ວງໄລຍະເວລາພຽງສນັ້ົ ໆ ຕງັ້ົ ແຕ່ ນອ້ົ ຍກວ່ າ 1 ວນິ າທີ ໄປຈນົ ເຖງິ ເປັນເວລາ ຫຼາຍວນິ າທ.ີ 2) ການຈ່ ໄື ລຍະສນັ້ົ (Short term memory) ຈາກຄວາມຈ່ ຈື າການຮບັ ສາຜດັ ຖາ້ົ ບຸກຄນົ ໃຫຄ້ົ ວາມ ສນົ ໃຈຂມ້ົ ູນນັນ້ົ ໆ ຄວາມຈ່ ຈື າຈາກການສາຜດັ ກຈະປ່ ຽນໄປເປັນຄວາມຈ່ ຈື າໄລຍະສນັົ້ ເຊ່ ນັ : ສາມາດຈ່ ຈື າ ເບໂີ ທລະສບັ ທ່ ຈີ ະໂທອອກໄດ.້ົ 3. ການຈ່ ຈື າໄລຍະຍາວ (Long term memory) ເປັນການຈ່ ຈື າທ່ ບີ ຸກຄນົ ເກບັ ຮກັ ສາ ໄວໄົ້ ດເ້ົ ປັນ ໄລຍະເວລາຍາວນານ, ອາດຕະລອດຊວີ ດິ ຂອງບຸກຄນົ ເຊ່ ນັ : ການຈ່ ຊື ່ ຂື ອງຕນົ ເອງໄດ.້ົ 4.1.2. ຂະບວນການຂອງການຈ່ ຈື າ ໃນການຈດັ ການກັບຂມົ້ ູນໃນແຕ່ ລະໄລຍະຄວາມຈາ ອາດທຽບໄດກ້ົ ັບການປະເມີນຂມົ້ ູນທາງ ຄອມພວິ ເຕ,ີ ເຊ່ ງິ ປະກອບດວ້ົ ຍການໃສ່ ລະຫດັ ຂມົ້ ນູ (Encoding) ການເກບັ ຮກັ ສາຂມ້ົ ູນ (Storage) ແລະ ການກູຂົ້ ມົ້ ູນກບັ ຄນື (Retrieval) ເຊ່ ິງໃນການທ່ ີບຸ ກຄົນບ່ ສາມາດກູຂ້ົ ມົ້ ູນຄືນມາໄດົ້ ກຈະເກດີ ການລືມ (Forgetting) ເກດີ ຂນຶ້ົ . 4.1.3. ວທິ ກີ ານວດັ ການຈ່ ຈື າ ໃນການວດັ ການຈ່ ຈື າຂອງບຸກຄນົ ສາມາດມວີ ທິ ວີ ດັ 3 ວທິ ຄີ :ື 1) ການລະນກຶ (Recall) ໝາຍເຖງິ ການທ່ ບີ ຸກຄນົ ທວນຄນື ຄວາມຈ່ ຈື າໃນຂະນະທ່ ບີ ່ ມເີ ຫດການ ນນັ້ົ ປາກດົ ຢ່ ູຕ່ ໜາ້ົ ຕວົ ຢ່ າງ ການສະເກດັ ໃບໜາົ້ ຂອງຄນົ ຮາ້ົ ຍຈາກຄາບອກເລ່ າົ , ການສອບເສງັ ແບບອດັ ຕະໄນ ເປັນຕນົົ້ . 81

2) ການຈ່ ໄື ດົ້ (Recognition)ໝາຍເຖງິ ການທ່ ບີ ຸ ກຄນົ ສາມາດຈ່ ຈື າສ່ ງິ ກະຕຸ ນ້ົ ທ່ ີເຄີຍ ປະສບົ ມາ ແລວົ້ ໄດ,ົ້ ເມ່ ອື ສ່ ງິ ກະຕຸນ້ົ ນນັົ້ ໄດມ້ົ າປະກດົ ຢ່ ູຕ່ ໜາ້ົ ອກີ ຄງັົ້ ໜ່ ງຶ ຕວົ ຢ່ າງ ການຊີບົ້ ອກໂຕຄນົ ຮາ້ົ ຍ, ບດົ ສອບເສງັ ປາ ລະໄນທ່ ເີ ລອື ກຕອບ (Multiple choice). 3) ການຮຽນຊາົ້ (Relearning) ເປັນວທິ ີການວດັ ຄວາມຈ່ ຈື າໂດຍເບ່ ງິ ຈາກຄວາມຈ່ ຈື າ ທ່ ຍີ ງັ ຫຼງົ ເຫຼອື ຢ່ ູ ດ່ ງັ ນນັ້ົ , ຖາ້ົ ບຸກຄນົ ເຄຍີ ໄດຮ້ົ ຽນສ່ ງິ ໃດມາແລວົ້ ,ເມ່ ອື ໄດມ້ົ າຮຽນນນັົ້ ຊາ້ົ ອກື ເທ່ ອື ໜ່ ງຶ ຍ່ ອມໃຊເ້ົ ວລາໃນ ການຈ່ ຈື າລດົ ນອົ້ ຍລງົ , ທງັ ນີ້ົ ເພາະຍງັ ຄວາມຈ່ ຈື າຫຼງົ ເຫຼອື ຢ່ ູນນັົ້ ເອງ, ການຫຼງົ ເຫຼອື ຂອງຄວາມຈ່ ື ຈ່ ງຶ ເປັນຜນົ ມາ ຈາກການຮຽນຊາົ້ ຫຼທື ບົ ທວນເລອື້ົ ຍໆ ເຊ່ ງິ ເຮດັ ໃຫປ້ົ ະຢັດເວລາ ໃນການຮຽນຮູໄ້ົ ປໄດ.ົ້ 4.2. ການລມື 4.2.1. ຄວາມໝາຍຂອງການລມື ການລມື ໝາຍເຖງິ ເປັນຄວາມບ່ ສາມາດທ່ ຈີ ະກຂູ ົ້ ມ້ົ ູນທ່ ເີ ກບັ ຮກັ ສາເອາົ ໄວແົ້ ຕ່ ກ່ ອນໄດ,ົ້ ເຊ່ ງິ ມຜີ ນົ ເຮດັ ໃຫບົ້ ຸກຄນົ ຕອົ້ ງສູນເສຍຂມ້ົ ູນທ່ ມີ ປີ ະໂຫຍດ, ເມ່ ອື ມຄີ ວາມຈາເປັນທ່ ຕີ ອົ້ ງໃຊຂ້ົ ມົ້ ນູ ຈ່ ງຶ ຕອົ້ ງເສຍເວລາ ໃນການຮຽນຮູໃ້ົ ໝ່ . 4.2.2. ສາເຫດຂອງການລມື ມສີ າເຫດຫຼາຍຢ່ າງທ່ ນີ ກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາອະທບິ າຍວ່ າເປັນສາເຫດຂອງການລມື ເຊ່ ນັ : 1) ການເສ່ ືອມສະລາຍຂອງຮ່ ອງຮອຍ (Trace decay) ແນວຄດິ ນອີົ້ ະທບິ າຍໄດໂົ້ ດຍ ທດິ ສະດີ ຄວາມເສ່ ອື ມໂຊມທ່ ສີ ະເໜວີ ່ າ ຄວາມຈ່ ຈື າຂອງມະນຸດຈະມກີ ານເສ່ ອື ມໂຊມຮ່ ອງຮອຍ ໄປຕາມການເວລາທ່ ີ ຜ່ ານໄປ, ຕອ້ົ ງປຽບທຽບຄວາມຈ່ ຈື າເປັນດງັ ຮອຍຕນີ ຈະເຫນັ ໄດວົ້ ່ າ ຮອຍຕນີ ບຸ ກຄນົ ສາມາດເສ່ ອື ມສະລາຍ ຮ່ ອງຮອຍໄປໄດເົ້ ມ່ ອື ເວລາໄດຜົ້ ່ ານພນົົ້ ໄປ ເຊ່ ງິ ຄວາມຈ່ ຈື າກ່ ມລີ ກັ ສະນະເຊ່ ນັ ດຽວກນັ . 2) ການແຊກແຊງ (Interference)ທດິ ສະດກີ ານແຊກແຊງໄດອ້ົ ະທບິ າຍວ່ າ ການລມື ຈະເກດີ ຂນຶ້ົ ໄດເົ້ ມ່ ອື ມກີ ານແຊກແຊງ ຫຼື ລບົ ກວນກນັ ຂອງຂມົ້ ູນ ເຊ່ ງິ ແບ່ ງອອກເປັນ 2 ກລະນີ ຄ:ື  ການຕາມແຊກແຊງ (Practive Interference) ເປັນການທ່ ຄີ ວາມຈ່ ຈື າໃນຄງັົ້ ກ່ ອນ ເຂາົົ້ ມາແຊກແຊງຄວາມຈ່ ຈື າໃນຄງັົ້ ໃໝ່ ຕວົ ຢ່ າງ ການຮຽນວຊິ າຊີວະສາດ ແລະ ຕ່ ມາຮຽນວຊິ າຈດິ ຕະວທິ ະຍາ ເຊ່ ງິ ຈະພົບເນືອົ້ ໃນໃຈຄວາມຈາກການຮຽນວິຊາຊີວະສາດຈາມຕາມແຊກແຊງການຮຽນໃນຄງັ້ົ ໃໝ່ ຄືເນືອົ້ ໃນ ໃຈຄວາມຂອງວຊິ າຈດິ ຕະວທິ ະຍາ ຜນົ ຂອງມນັ ເຮດັ ໃຫຜົ້ ູຮົ້ ຽນເຮດັ ຄະແນນສອບເສງັ ວຊິ າຈດິ ຕະວທິ ະຍາໄດບົ້ ່ ດປີ ານໃດ, ຈາການສກຶ ສາໄດພ້ົ ບົ ວ່ າ ຖາົ້ ສ່ ງິ ທ່ ບີ ຸກຄນົ ຮຽນຮູ ຄົ້ ງັົ້ ເກ່ າົ ແລະ ຄງັ້ົ ໃໝ່ ມຄີ ວາມແຕກຕ່ າງກນັ ຫຼາຍຈະ ເຮດັ ໃຫກ້ົ ານຕາມແຊກແຊງມຜີ ນົ ນອົ້ ຍລງົ  ການຢົ້ອນແຊກແຊງ (Retroactive interference)ເປັນລັກສະນະທ່ ຄີ ວາມຈ່ ຈື າໃໝ່ ຢ້ົອນກບັ ມາແຊກແຊງຄວາມຈ່ ຈື າຄງັົ້ ເກ່ າົ ເຊ່ ນັ : ການຈ່ ຈື າໝາຍເລກໂທລະສບັ ໃໝ່ ອາດຈະແຊກແຊງ, ການຈ່ ຈື າ ໝາຍເລກໂທລະສບັ ຂອງບຸກຄນົ ເປັນຕນົົ້ ຫຼກື ານຮຽນວຊິ າຈດິ ຕະວທິ ະຍາ ແລະ ຕາມມາດວົ້ ຍການຮຽນວຊິ າ ຊວີ ະວທິ ະຍາ ແລະ ຫຼງັ ຈາກນນັ້ົ ກມກີ ານທດົ ສອບຈດິ ຕະວທິ ະຍາ ເຊ່ ງິ ອາດຈະເຮດັ ໃຫບ້ົ ຸກຄນົ ໄດຄ້ົ ະແນນສອບ ທ່ ບີ ່ ດີ ທງັ ນເີ້ົ ນ່ ອື ງຈາກເນອືົ້ ໃນໃຈຄວາມຂອງວຊິ າ ຊວີ ະວທິ ະຍາຈະຢົ້ອນແຊກແຊງ, ເນອື້ົ ໃນໃຈຄວາມວຊິ າ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາ. 82

ການຮຽນວຊິ າ ການຮຽນວຊິ າ ການທດົ ສອບວຊິ າ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາ ຊວີ ະວທິ ະຍາ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາ ການແຊກແຊງ ແຜນຜງັ ທ່ ີ 11 : ສະແດງການແຊກແຊງການຈ່ ຈື າ 3) ແຮງຈງູ ໃຈ (Motivation) ແນວຄດິ ນີົ້ ຊກິ ມນັ ຟຣອຍ (Sigmund Freud) ໄດສົ້ ະເໜວື ່ າ: ບຸກຄນົ ສາມາດລມື ປະສບົ ການໄດໂ້ົ ດຍຜ່ ານການເກບັ ກດົ ເອາົ ໄວ້ົ ເຊ່ ນັ : ການເສຍຊີວດິ ຂອງບຸກຄນົ ເຊ່ ງິ ເປັນທ່ ີ ຮກັ , ຈະເຮດັ ໃຫບ້ົ ຸກຄນົ ເກບັ ກດົ ຄວາມຮູສ້ົ ກຶ ໄປສ່ ູສ່ ວນຂອງຈດິ ໄຮສ້ົ ານກຶ ທ່ ີ ເອນີ້ົ ວ່ າ ເປັນການລມື , ໃນແນວຄດິ ຂອງທ່ ານ ຟຣອຍ, ການລມື ຊະນດິ ນີ້ົ ບ່ ໄດເົ້ ປັນການລມື ຈງິ ໆ ແຕ່ ຍງັ ເກບັ ໄວຢ້ົ ່ ູໃນສ່ ວນຂອງຈດິ ໄຮສົ້ ານກຶ ແລະມີ ອດິ ທພິ ນົ ຕ່ ພດຶ ຕກິ າໃນຊວີ ດິ ປະຈາວນັ ຂອງບຸກຄນົ . 4) ການເຂາົ້ົ ລະຫດັ ໂດຍສະເພາະ (Encoding specificity) ການກູຄ້ົ ນື ຄວາມຈາໄລຍະຍາວຈະ ຂຶນ້ົ ຢ່ ູກບັ ຕວົ ຊີທ້ົ ່ ີຕອ້ົ ງມຄີ ວາມສາມາດກູຂ້ົ ມົ້ ູນໄດຢ້ົ ່ າງພຽງພ ເຊ່ ນັ ບຸ ກຄົນຈະສາມາດຈ່ ຈື າໄດດົ້ ີ ເມ່ ືອຢ່ ູໃນ ສະຖານທ່ ດີ ຽວກນັ ກບັ ສະຖານທ່ ທີ ່ ເີ ກດີ ເຫດການທ່ ຕີ ອ້ົ ງຈ່ ຈື ານນັ້ົ , ນກັ ສກຶ ສາຈະເຮດັ ຂສົ້ ອບໄດເົ້ ມ່ ອື ຢ່ ູໃນຫອົ້ ງ ສອບທ່ ເີ ປັນຫອ້ົ ງດຽວກນັ ກບັ ຫອົ້ ງທ່ ໃີ ຊເ້ົ ປັນຫອ້ົ ງຮຽນໜງັ ສດື ວົ້ ຍ. 4.2.3.ວທິ ກີ ານເພ່ ມີ ປະສດິ ທພິ າບຂອງການຈ່ ຈື າ ເຖງິ ແມ່ ນວ່ າ ປະສດິ ທພິ າບຂອງຄວາມຈ່ ຈື າຈະຂນຶົ້ ຢ່ ູກບັ ສາມາດທາງດາົ້ ນສະໝອງຂອງບຸກຄນົ ແຕ່ ນອກຈາກນນັ້ົ ບຸກຄນົ ສາມາດໃຊເົ້ ຕກັ ນກິ ເພ່ ອື ເພ່ ມີ ຄວາມສາມາດຂອງການຈ່ ຈື າໄດດົ້ ່ ງັ ນ:ີົ້ 1) ວທິ ີ S Q 3 R (The SQ3R method) ເປັນເຕກັ ນກິ ເຊ່ ງິ ໃຊຫ້ົ າຼ ຍວທິ ປີ ະກອບເຂາົົ້ ດວ້ົ ຍກນັ ເຊ່ ງິ ໄດແ້ົ ກ່ :  ກ່ ອນຈະສກຶ ສາເລ່ ອື ງໃດກ່ ຕາມຈະຕອົ້ ງການສາຫຼວດ(Survey) ຫວົ ຂຫ້ົ ກຼັ ແລະ ຫວົ ຂສ້ົ ສາຮອງ ເພ່ ອື ໃຫຮົ້ ູຂົ້ ອບເຂດກອບຂອງວຽກທ່ ບີ ຸກຄນົ ຕອ້ົ ງການທາການສກຶ ສາ  ຕງັົ້ ຄາຖາມ (Question) ໃຫພົ້ ະຍາຍາມຕງັົ້ ຄາຖາມຖາມຕນົ ເອງ ແລະພະຍາຍາມຫາຄາຕອບເມ່ ອື ໄດົ້ ອ່ ານຜ່ ານຫວົ ຂເ້ົ ຫ່ ຼາົ ນນັົ້  ອ່ ານເນອືົ້ ໃນໃຈຄວາມຢ່ າງຕງັົ້ ໃຈ ( Read ).  ພາຍຫງຼັ ຈາການອ່ ານໃນແຕ່ ລະສ່ ວນໃຫພ້ົ ະຍາຍາມເບ່ ງິ ວ່ າຕນົ ເອງ ເຂາົ້ົ ໃຈສ່ ວນໃດ ແລະບ່ ເຂາົ້ົ ໃຈສ່ ວນ ໃດແດ່ (Recite) ບ່ ຄວນປ່ ອຍສ່ ວນນນັ້ົ ລ່ ວງເລີຍໄປຈນົ ກວ່ ານກັ ສກຶ ສາຈະເຂາົ້ົ ໃຈ ສ່ ວນທ່ ກີ າລງັ ສກຶ ສານນັ້ົ ແລວົ້ .  ທບົ ທວນສ່ ງິ ທ່ ຮີ ຽນໄປແລວ້ົ ເປັນໄລຍະ (Review) ອາດເຮດັ ໄດໂົ້ ດຍການການທດົ ສອບ ແລະ ອ່ ານຊາົ້ ໃນສ່ ງິ ທ່ ຍີ ງັ ຈ່ ຈື າບ່ ໄດ.ົ້ 2) ການກະຈາຍການເຝິກຫດັ (Distributed Practice) ເປັນວິທທີ ່ ເີ ໝາະສົມກບັ ການສກຶ ສາ ບດົ ຮຽນທ່ ເີ ປັນທາງດາົ້ ນວຊິ າການ ຕວົ ຢ່ າງ ຖາ້ົ ນກັ ສກຶ ສາມເີ ວລາ 5 ຊ່ ວົ ໂມງທ່ ຈີ ະເຮດັ ການສກຶ ສາບດົ ຮຽນຕ່ າງໆ ຈະເປັນການດກີ ວ່ າຖາ້ົ ນກັ ສກຶ ສາຈະໄດໃ້ົ ຊເົ້ ວລາ 1 ຊ່ ວົ ໂມງເພ່ ອື ສກຶ ສາບດົ ຮຽນທ່ ມີ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ 5 ຢ່ າງ ແຕ່ ຖາ້ົ 83

ນກັ ສກຶ ສາໃຊເົ້ ວລາ 5 ຊ່ ວົ ໂມງໃນການສກຶ ສາບດົ ຮຽນທ່ ມີ ີ ເນອືົ້ ໃນໃຈຄວາມດຽວກນັ ທງັ ໝດົ ຈະໃຊໃົ້ ຫຜ້ົ ນົ ໄດ້ົ ບ່ ດເີ ທ່ າົ ກລະນີເທ່ າົ ກລະນທີ າອດິ ນອກຈາກນີ້ົ ຄວນມກີ ານຍຸດພກັ ໃນລະຫວ່ າງບດົ ຮຽນທ່ ເີ ຝິກຫດັ ດວົ້ ຍ ເພ່ ອື ຊ່ ວຍໃນເລ່ ອື ງຄວາມຈ່ ຈື າຂອງຜູຮ້ົ ຽນ 3) ວທິ ເີ ຮດັ ຈດຸ ດາ (The peg word method)ວທິ ນີ ຈີົ້ ະເລ່ ມີ ຈາກການຈ່ ຈື າບນັ ຊລີ າຍຊ່ ື ຂອງຄາຖາມ ທ່ ມີ ລີ ກັ ສະນະເປັນຮູບປະທາທ່ ມີ ສີ ອ່ ດຄອງກບັ ຕວົ ເລກ1, 2, 3 ....ແລະຈະໃຫມົ້ ກີ ານ ປະຕສິ າພນັ ກນັ ລະຫວ່ າງ ພາບຂອງວດັ ຖຸທ່ ເີ ປັນຈດຸ ດາ ແລະພາບຂອງວດັ ຖຸທ່ ບີ ຸກຄນົ ຈະລະນກຶ ເຖງິ . 5. ການໃສ່ ໃຈ 5.1. ຄວາມໝາຍ ແລະຄວາມສາຄນັ ຂອງການໃສ່ ໃຈ ການໃສ່ ໃຈ ໝາຍເຖງິ ການສຸ ມຈດິ ສານກຶ ໃສ່ ເປົົ້າໝາຍໃດໜ່ ງຶ ຫຼຫື ຼາຍເປົ້ົາໝາຍ ເຊ່ ງິ ເປົາ້ົ ໝາຍນນັົ້ ມີ ຄວາມໝາຍໃດໜ່ ງຶ ແນນອນຕ່ ກບັ ບຸກຄນົ , ແນໃສ່ ເຮດັ ໃຫເົ້ ປົາົ້ ໝາຍນນັົ້ ຖກື ສ່ ອງແສງ ຢ່ າງຮອບດາົ້ ນຢ່ ູໃນມນັ ສະ ໝອງຂອງຄນົ ເຮາົ . ເປົົ້າໝາຍຂອງການໃສ່ ໃຈບາງຄງັ້ົ ອາດຈະແມ່ ນໂລກພາຍນອກ, ບາງຄງັ້ົ ອາດຈະແມ່ ນ ໂລກເບອືົ້ ງ ໃນບຸ ກຄົນ ເຊ່ ັນ: ແນວຄດິ , ຄວາມສະເທືອນໃຈ, ອາລົມຈດິ , ພດຶ ຕິກາ. ການໃສ່ ໃຈ ມືທ່ ຕື ັງ້ົ ສາຄັນຢ່ ູໃນ ປາກດົ ການທາງຈດິ , ເຊ່ ງິ ບ່ ແມ່ ນປາກດົ ການເອກະລາດ ແລະ ບ່ ແມ່ ນເອກະລັກ ຈາເພາະຂອງບຸ ກຄນົ . ການ ໃສ່ ໃຈຍາມໃດກ່ ຕດິ ພນັ ກບັ ການເຄ່ ອື ນໄຫວຕວົ ຈງິ ແລະ ຕດິ ພນັ ກບັ ຂະບວນການຮບັ ຮູໂົ້ ດຍສະແດງອອກຜ່ ານ ທ່ າອ່ ຽງ ແລະຄວາມສະຫງວນມກັ ຂອງບຸກຄນົ . ການໃສ່ ໃຈມກີ ານພວົ ພນັ ຢ່ າງສະໜດິ ແໜນ້ົ ກບັ ທ່ າອ່ ຽງບຸກຄນົ ແລະ ບຸກຄນົ ຈະໃສ່ ໃຈພຽງແຕ່ ເປົາ້ົ ໝ າຍໃດທ່ ເີ ໝາະສມົ ກບັ ຄວາມຕອົ້ ງການຂອງຕນົ . ການໃສ່ ໃຈຈະໄດດົ້ ນົ ນານ ແລະດນີ ນັ້ົ ເງ່ອື ນໄຂໜ່ ງຶ ແມ່ ນຂນຶ້ົ ກບັ ຄວາມເດດັ ດ່ ຽວຂອງບຸກຄນົ , ຄວາມ ເດດັ ດ່ ຽວເປັນບ່ ອນບ່ ມົ ເພາະຂອງຄວາມໃສ່ ໃຈເຊດີ ຊູການໃສ່ ໃຈ ແລະກເຮດັ ໃຫເົ້ ກດີ ມກີ ານມລະສຸມຈດິ ໃຈນບັ ມນື້ົ ບັ ເພ່ ມີ ຂນຶົ້ ຕາມຄວາມຍາກຂອງວຽກງານ ຫຼື ຕາມເວລາເຄ່ ອື ນໄຫວ ຂອງບຸກຄນົ ແລະຢ່ ູໃນການໃສ່ ໃຈກ່ ສະແດງໃຫເ້ົ ຫນັ ລກັ ສະນະກາ້ົ ຫານ ຫຼື ອ່ ອນແອໃນຄວາມເດດັ ດ່ ຽວຂອງບຸກຄນົ ນນັົ້ ອກີ . ການໃສ່ ໃຈມບີ ດົ ບາດສາຄນັ ໃນການເຄ່ ອື ນໄຫວດາລງົ ຊວີ ດິ ກ່ ຄກື ານອອກແຮງງານຄນົົ້ ຄວ້ົ າຮ່ າຮຽນ ຂອງບຸກຄນົ , ຜົນຂອງການເຄ່ ອື ນໄຫວດາລງົ ຊວີ ດິ , ອອກແຮງງານ, ຮ່ າຮຽນສ່ ວນຫຼາຍ ແມ່ ນຂນຶ້ົ ກບັ ຄວາມ ສາມາດໃສ່ ໃຈຂອງບຸກຄນົ ທ່ ານ ກາກມາກ ໄດເົ້ ວາົົ້ ວ່ າ “ການໃສ່ ໃຈແມ່ ນປັດໄຈທາງຈດິ ຕະວທິ ະຍາໜ່ ງຶ ທ່ ເີ ຮດັ ໃຫກົ້ ານເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງບຸກຄນົ ປະສບົ ຜນົ ສາເລດັ “ໂດຍສະເພາະແລວົ້ ກ່ ແມ່ ນການການອອກແຮງງານໃດທ່ ມີ ີ ລກັ ສະນະບ່ ດູດດ່ ມື ປານໃດ ຍ່ ງິ ມຄີ ວາມຈາເປັນຕອົ້ ງການ, ການໃສ່ ໃຈສູງ ແລະ ອູຊນີ ສະກີ ນກັ ສກຶ ສາສາດ ໄດ້ົ ເວາົົ້ ວ່ າ “ການໃສ່ ໃຈເໝອື ນດ່ ງັ ປ່ ອງຢ້ົຽມແຫ່ ງໂລກຈດິ ໃຈ ໂດຍຜ່ ານປ່ ອງຢ້ົຽມນໂີ້ົ ລກທາງນອກໄດກົ້ າຍມາເປັນ ຈດິ ຮູສົ້ ານກຶ ຂອງບຸກຄນົ ”. 5.2. ຊະນດິ ຂອງການໃສ່ ໃຈ ການໃສ່ ໃຈຂອງຄນົ ເຮາົ ລວມມີ 3 ຊະນດິ ຄ:ື 1) ການໃສ່ ໃຈມເີ ຈຕະນາ ແມ່ ນການໃສ່ ໃຈທ່ ມີ ຈີ ດຸ ປະສງົ ຢ່ າງຄກັ ແນ່ ເຊ່ ງິ ຮຽກຮອົ້ ງໃຫໃົ້ ຊຄົ້ ວາມ ອດົ ທນົ ພະຍາຍາມຂອງບຸກຄນົ , ການໃສ່ ໃຈມເີ ຈຕະນາກາເນດີ ຂນຶ້ົ ຢ່ ູໃນວວິ ດັ ການດາລງົ ຊວີ ດິ ຂອງບຸກຄນົ ເຊ່ ງິ ຢ່ ູ ໃນເຄ່ ອື ນໄຫວດາລງົ ຊວີ ດິ ແລະອອກແຮງງານນນັົ້ , ມນັ ຮຽກຮອ້ົ ງໃຫຄົ້ ນົ ເຮາົ ຕອ້ົ ງມກີ ານໃສ່ ໃຈມເີ ຈຕະນາ ໝາຍ ຄວາມວ່ າຕອ້ົ ງມຈີ ຸດປະສົງຄາດໝາຍໄວກົ້ ່ ອນ ເພາະວ່ າ ຢ່ ູໃນການເຄ່ ອື ນໄຫວນັນ້ົ ຫາກບ່ ມີການໃສ່ ໃຈມີ ເຈ ຕ ະນ າຈະນາຜົນ ຮົ້າຍ ມ າໃຫຄົ້ ົນ ເຮົາຢ່ າງຄ າດ ບ່ ເຖິງ, ການ ໃສ່ ໃຈ ມີເຈ ຕ ະນ າແມ່ ນ ຈ າເປັ ນ ໃຫ້ແົ ກ່ ການເຄ່ ອື ນໄຫວດາລງົ ຊີ ວດິ ແລະ ໄດເ້ົ ສມີ ຂະຫຍາຍໃນວວິ ດັ ການເຄ່ ອື ນໄຫວດ່ ງັ ກ່ າວຂອງຄນົ ເຮາົ , ການໃສ່ ໃຈ 84

ມເີ ຈຕະນາມກີ ານພວົ ພນັ ຢ່ າງສະໜດິ ແໜນ້ົ ກບັ ພາສາ, ການໃສ່ ໃຈມເີ ຈຕະນາເກດີ ຂນຶ້ົ ໄດບົ້ າງຄງັົ້ ກ່ ຍອ້ົ ນພາສາ ຂອງຜູອ້ົ ່ ນື , ການໃສ່ ໃຈມເີ ຈດຕະນາໄດກົ້ ານດົ ດາົ້ ນໃດໜ່ ງຶ ໃນການເຄ່ ອື ນໄຫວທ່ ມີ ສີ ະຕ,ິ ເຊ່ ງິ ມຄີ ວາມຈາເປັນທ່ ີ ຕອົ້ ງໃສ່ ໃຈຕ່ ເປົ້າົ ໝາຍນີ້ົ ຫຼເື ປົົ້າໝາຍນນັ້ົ , ຖາ້ົ ເປົ້ົາໝາຍມຄີ ວາມຈບັ ອກົ ຈບັ ໃຈໜອົ້ ຍແມ່ ນມຄີ ວາມພະຍາຍາມ ຂອງຄວາມເດດັ ດ່ ຽວຕອົ້ ງເຂາົ້ົ ຮ່ ວມເພ່ ອື ໃຫກ້ົ ານໃສ່ ໃຈມເີ ຈຕະນາເລກິ ເຊ່ ງິ ກວ່ າໃນເວລາໃສ່ ໃຈ.  ຢາກເສມີ ຂະຫຍາຍການໃສ່ ໃຈມເີ ຈຕະນາໄດດ້ົ ີ ບຸກຄນົ ຕອົ້ ງເອາົ ໃຈໃສ່ 2 ດາົ້ ນ ຄ:ື  ດາ້ົ ນສະພາບແວດລອົ້ ມ ສາ້ົ ງບນັ ຍາກາດມດິ ງຽບ, ມຄີ ວາມສະດວກທຸກດາ້ົ ນນບັ ທງັ ເຄ່ ອື ງອຸປະກອນຮບັ ໃຊົ້ ແລະ ສະກດັ ກນັົ້ ຫຼຫື ຸຼດຜ່ ອນໃນລະດບັ ຕ່ າສຸດຕ່ ການກະຕຸກໃດໜ່ ງຶ ທ່ ພີ ວົ ພນັ ເຖງິ ໜາ້ົ ທ່ ທີ ຸກຄນົ ຕອົ້ ງເສມີ ຂະຫຍາຍເງ່ອື ນໄຂ ເຮດັ ວຽກໃຫສົ້ ະຫວາດສະເຫວຍີ .  ດາົ້ ນສະພາບຂອງບຸກຄນົ ຕອ້ົ ງການດົ ຈດຸ ໝາຍໃຫຈົ້ ະແຈງົ້ , ຕອົ້ ງມຄີ ວາມປາດຖະໜາດຕີ ່ ໜາົ້ ທ່ ວີ ຽກງານ, ມສີ ະຕຮິ ູສົ້ ກຶ ສູງຕ່ ກບັ ເປົາ້ົ ໝາຍວຽກງານ, ຕອົ້ ງຮູກົ້ ານຈດັ ຕງັ້ົ ການໃສ່ ໃຈເໝາະສມົ ແລະມສີ ະຕຕິ ່ ການໃສ່ ໃຈດ.ີ 2) ການໃສ່ ໃຈບ່ ມີເຈຕະນາ ແມ່ ນການໃສ່ ໃຈຕາມລາພງັ ໃຈ ໂດຍບ່ ມຈີ ດຸ ປະສງົ , ບ່ ມຄີ ວາມຕ່ ນື ຕວົ , ບ່ ຈາເປັນມຄີ ວາມພະຍາຍາມຂອງບຸກຄນົ .ການໃສ່ ໃຈບ່ ມເີ ຈຕະນານີ້ົ ເກດີ ຂນຶົ້ ໃນເມ່ ອື ມວີ ດັ ຖປາກດົ ການກະທບົ ໂດຍກງົ ໃສ່ ຄນົ ເຮາົ , ແຕ່ ບ່ ໝາຍວ່ າທຸກໆ ການກະຕຸກຈະເຮດັ ໃຫເົ້ ກດີ ມຄີ ວາມໃສ່ ໃຈບ່ ມເີ ຈຕະນາໄດ.້ົ  ສາເຫດທ່ ພີ າໃຫກ້ົ າເນດີ ການໃສ່ ໃຈບ່ ມເີ ຈຕະນາແມ່ ນ: ຈດຸ ພເິ ສດຂອງການກະຕຸກຕອົ້ ງແປກໃໝ່ , ມີ ຄວາມດູດດ່ ມື , ມຄີ ວາມເຂມັົ້ ແຂງ ຕວົ ຢ່ າງ ເວລາມດິ ງຽບບາງເອີນມີສຽງດງັ ເກດີ ຂນຶ້ົ , ຮູບຮ່ າງຜດິ ທາມະດາ, ສສີ ນັ ແປກປະຫລາດລກັ ສະນະ ແລະຄວາມໝາຍເດ່ ນັ ຊດັ ແລະອ່ ນື ໆ, ສະນນັົ້ ໃນເວລາສດິ ສອນຄູຕອ້ົ ງຊອກຮູ ້ົ ເອາົ ສ່ ງິ ທ່ ເີ ດ່ ນັ ຊດັ ແລະໜອົ້ ຍຄນົ ຮູມ້ົ າໃຫນ້ົ ກັ ຮຽນ, ການທ່ ີ ເວາົົ້ ລມື້ົ ໄປລມືົ້ ມາຫາຼ ຍເທ່ ອື ອາດຈະເຮດັ ໃຫນ້ົ ກັ ຮຽນ ເສຍຄວາມໃສ່ ໃຈກໄດ.້ົ  ການໃສ່ ໃຈບ່ ມີເຈຕະນານີມ້ົ ທີ ງັ ຈດຸ ດີ ແລະຈດຸ ອ່ ອນ ສະນນັ້ົ ຖາົ້ ເຮາົ ຕອົ້ ງການໃຊຈ້ົ ດຸ ດີ ຂອງການ ໃສ່ ໃຈຊະນດິ ນີ້ົ ກ່ ອນອ່ ນື ໝດົ ຕອົ້ ງຄານງຶ ເຖງິ ທ່ ຕີ ງັ້ົ ຂອງໂຮງຮຽນ, ບ່ ຄວນສາ້ົ ງໃກກ້ົ ບັ ຖະໜນົ ຫຼວງ, ຕະຫຼາດ, ໂຮງຈກັ ໂຮງງານ, ຫພພິ ທິ ະພນັ , ສະໜາມບນິ , ສະໜາມກລິ າ...ການປະ ດບັ ປະດາໃນຫອົ້ ງຮຽນກໃຫເົ້ ໝາະສມົ ພດ,ີ ຕອ້ົ ງຮູນົ້ າໃຊຈົ້ ດຸ ພເິ ສດສ່ ງິ ວດັ ຖຸກະຕຸນ້ົ ນນັ້ົ ເອງເພ່ ອື ດງຶ ເອາົ ຄວາມໃສ່ ໃຈຂອງນກັ ຮຽນ, ຕາົ້ ນການສດິ ສອນ ແບບຍດັ ສະໝອງ, ຕອົ້ ງຮູໃົ້ ຊແ້ົ ບບການ ສດິ ສອນທ່ ງີ ່າຍດາຍ ແລະສາຄນັ ຄູຕອ້ົ ງຮູນ້ົ າໃຊບ້ົ ດົ ບາດ ແລະອດິ ທພິ ນົ ຂອງຕນົ ເອງ. 3) ການໃສ່ ໃຈພາຍຫຼງັ ການໃສ່ ໃຈມເີ ຈຕະນາ ແມ່ ນການໃສ່ ໃຈທ່ ເີ ກດີ ຂນຶົ້ ພາຍຫງຼັ ການໃສ່ ໃຈມເີ ຈຕະນາ ແລວົ້ ມນັ ມຄີ ວາມຮຽກຮອົ້ ງໃຫມົ້ ຄີ ວາມເດດັ ດ່ ຽວກ່ ຄສື ຸມໃສ່ ຈດຸ ມ່ ຸງໝາຍຢ່ າງມສີ ະຕສິ ູງ, ຕວົ ຢ່ າງ ເວລາອ່ ານປີົມ້ ເລ່ ອື ງໃດໜ່ ງຶ ທາອດິ ເຮາົ ມຄີ ວາມໃສ່ ໃຈໂດຍເຈຕະນາ ແຕ່ ພອ່ ານ ໄປໄລຍະໃດໜ່ ງຶ ແລວົ້ ເຫນັ ວ່ າເນອືົ້ ໃນຂອງປືມ້ົ ເລ່ ອື ງເຫມຼັົ້ ນນັ້ົ ໜາ້ົ ສນົ ໃຈ, ດູດດ່ ມື ເອາົ ອາລມົ ຈດິ ຈນົ ເຮດັ ໃຫເ້ົ ຮາົ ອ່ ານປືມົ້ ນນັ້ົ ລມື ເວລາໄປເລຍີ . ການໃສ່ ໃຈພາຍຫຼງັ ການໃສ່ ໃຈມເີ ຈດຕະນາບ່ ແມ່ ນອນັ ດຽວກນັ ເພາະວ່ າມຄີ ວາມແຕກ ຕ່ າງກນັ ທາງ ດາົ້ ນຈດຸ ປະສງົ ແບບຕ່ ນື ຕວົ ເຊ່ ນັ : ຄູທ່ ສີ ອນດີສອນເກ່ ງັ ຈະຮູສ້ົ າົ້ ງໃຫຜ້ົ ູຮ້ົ ຽນມກີ ານ ໃສ່ ໃຈມເີ ຈຕະນາແລວົ້ ດງຶ ດູດເອາົ ນກັ ຮຽນໃຫເ້ົ ກີດຄວາມສົນໃຈ, ສະຫງວນມກັ ຕ່ ກບັ ເນອື້ົ ໃນເອກະ ສານ ຫຼບື ດົ ຮຽນທ່ ຈີ າເປັນ ໝາຍ ຄວາມວ່ າ ຮູຫົ້ ນັ ການໃສ່ ໃຈມເີ ຈຕະນາໄປຫາການໃສ່ ໃຈພາຍຫຼງັ ມເີ ຈຕະນາ. ການ ໃສ່ ໃຈ ທ າງ 3 ຊະນິດ ນີ້ົ ລ້ົວ ນ ແຕ່ ມີຄ ວ າມ ສ າຄັນ ແລ ະຈ າເປັ ນ ໃຫ້ົແກ່ ຄົນ ເຮົາ, ບ່ ວ່ າ ການເຄ່ ືອນໄຫວໃດໆ ຫາກຮູນົ້ າໃຊຢ້ົ ່ າງຄ່ ອງແຄວ້ົ ແລວ້ົ ທງັ ສາມການໃສ່ ໃຈນນັົ້ ແມ່ ນພວກເຮາົ ຈະ ຫຸຼດຜ່ ອນ ຄວາມອດິ ເມ່ ອື ຍໄດ,້ົ ແຕ່ ປະສດິ ທຜິ ນົ ຂອງການເຄ່ ອື ນໄຫວຍ່ ງິ ສູງຂນຶົ້ . 85

5.3. ຈດຸ ພເິ ສດຂອງການໃສ່ ໃຈ ການໃສ່ ໃຈລວມມີ 3 ຈດຸ ພເິ ສດຄ:ື 1) ການໃສ່ ໃຈສູງ :ໃນເວລາຮ່ າຮຽນ ຫຼເື ຄ່ ອື ນໄຫວອ່ ນື ໆ ມຫີ ຼາຍຄນົ ໄດໃ້ົ ສ່ ໃຈຈນົ ວ່ າ ບ່ ຮູສ້ົ ່ ງິ ວດັ ຖຸປາກດົ ການທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ົ ຢ່ ູອອ້ົ ມຂາົ້ ງຕນົ , ຍ່ ງິ ກວ່ ານນັົ້ ຍງັ ສາມາດເຮດັ ວຽກໄດໃົ້ ນສະພາບທ່ ສີ ບັ ສນົ ບນົ ແຊວ ຄນົ ຄືແນວນນັ້ົ ເອີນົ້ ວ່ າຄນົ ທ່ ມີ ຄີ ວາມໃສ່ ໃຈສູງ, ການໃສ່ ໃຈສູງແມ່ ນການສ່ ອງແສງ ເປົົາ້ ໝາຍໃຫໄ້ົ ດດົ້ ທີ ່ ີສຸດ, ຂອບເຂດຍ່ ງິ ແຄບເທ່ າົ ໃດ ການໃສ່ ໃຈກ່ ຍ່ ງິ ສູງເທ່ າົ ນນັ້ົ ແລະຄວາມເຂມັ້ົ ຂອງການໃສ່ ໃຈກ່ ຍ່ ງິ ເຂມັ້ົ ຂຸ ນ້ົ ຂນຶົ້ ຜນົ ໄດ້ົ ຮບັ ຂອງການເຄ່ ືອນໄຫວກຍ່ ິງຫຼາຍ ແລະການໃສ່ ໃຈ ສູງຈະສະແດງທ່ ໝີ າກຜົນເຊ່ ນັ ການສອ່ ງແສງເປົົ້າໝາຍ ຖກື ຕອ້ົ ງ ແລະມຄີ ວາມຊດັ ເຈນສູງ 2 ) ການແບ່ ງການໃສ່ ໃຈ : ແມ່ ນຄວາມສາມາດໃສ່ ໃຈໄດຢົ້ ່ າງພຽງພກບັ ຫາຼ ຍເປົ້ົາໝາຍ ຫຼຫື ຼາຍ ການເຄ່ ອື ນໄຫວແຕກຕ່ າງກນັ ຢ່ າງມຈີ ດຸ ປະສງົ ຕວົ ຢ່ າງ ຄູທງັ ເປັນຜູອ້ົ ະທບິ າຍທງັ ເປັນຜູຟົ້ ັງນກັ ຮຽນອອກຄາຄດິ ຄາເຫນັ , ທງັ ກວດກາເບ່ ງິ ທ່ ວົ ຫອົ້ ງ, ທງັ ຂດີ ຂຽນໃສ່ ກະດານບ່ ວ່ າຕ່ ກບັ ວຽກງານໃດໆ ເຖງິ ແມ່ ນວ່ າຈະງ່າຍດາຍກ ຮຽກຮອົ້ ງໃຫມ້ົ ກີ ານໃສ່ ໃຈ. ການແບ່ ງການໃສ່ ໃຈ ບ່ ໝາຍຄວາມວ່ າແບ່ ງປັນໃຫສ້ົ ະໝ່ າສະເໝຕີ ່ ກບັ ແຕ່ ລະເປົາ້ົ ໝາຍ ແລະ ການເຄ່ ອື ນໄຫວໃນຕວົ ຢ່ າງແລວົ້ ບ່ ສາມາດຈະເຮດັ ໄດຄ້ົ ແື ນວນນັ້ົ ການແບ່ ງຄວາມໃສ່ ໃຈມຄີ ວາມສາຄນັ ພເິ ສດຕ່ ການສດິ ສອນ ແລະ ສກຶ ສາ (ວຊິ າຊບີ ຄູ) ຖາ້ົ ຫາກບ່ ຮູກ້ົ ານແບ່ ງປັນການໃສ່ ໃຈແລວ້ົ ກ່ ຍາກທ່ ຈີ ະເປັນຄູໄດຕ້ົ າມມາດຕະຖານ 3) ການຍາ້ົ ຍການໃສ່ ໃຈ:ແມ່ ນຄວາມສາມາດຍາົ້ ຍການເຄ່ ອື ນໄຫວນໄີົ້ ປຫາການ ເຄ່ ອື ນໄຫວອ່ ນື ໄດຢົ້ ່ າງໄວວາໃນຕວົ ຈງິ ແລວ້ົ ການຍາົ້ ຍຄວາມໃສ່ ໃຈໄດມົ້ ສີ ່ ວນໃດໜ່ ງຶ ທ່ ຕີ ດິ ພນັ ສະໜດິ ແໜນ້ົ ກບັ ການແບ່ ງປັນ ການໃສ່ ໃຈ ໂດຍສະເພາະແລວ້ົ ແມ່ ນການເຄ່ ອື ນໄຫວນນັ້ົ ຍັງບ່ ທນັ ໄດຫົ້ ນັ ມາເປັນຄວາມຊານຊິ ານານຕ່ ກບັ ບຸກຄນົ . ການຍາົ້ ຍການໃສ່ ໃຈ ແມ່ ນເງ່ອື ນໄຂອນັ ຈາເປັນໃຫແ້ົ ກ່ ການເຄ່ ືອນໄຫວຫຼາຍຢ່ າງໂດຍສະເພາະ ແມ່ ນການເຄ່ ອື ນໄຫວໃດທ່ ມີ ກັ ຮຽກຮອ້ົ ງໃຫມ້ົ ປີ ະຕກິ ລິ ຍິ າໄວຕ່ ການກະຕຸນ້ົ ທ່ ສີ ນັົ້ ,ບງັ ເອນີ ແລະຊ່ ວຍໃຫຄ້ົ ນົ ເຮາົ ປະຢັດເວລາ ແລະເຂາົ້ົ ຫາວຽກໃໝ່ ໄດຢ້ົ ່ າງໄວ ແລະຊດັ ເຈນ. ສະຫຸຼບແລວົ້ ການໃສ່ ໃຈ ສະແດງອອກຢ່ ູໃນການເຄ່ ອື ນໄຫວດາລງົ ຊວີ ດິ ຂອງຄນົ ເຮົາ, ມກີ ານ ໃສ່ ໃຈດແີ ມ່ ນຈະເຮດັ ໃຫກ້ົ ານເຄ່ ອື ນໄຫວໄດຮ້ົ ັບຜນົ ດີ, ໂດຍສະເພາະແມ່ ນນຊວີ ດິ ນກັ ຮຽນ ນັກສກຶ ສາຍ່ ງິ ມີ ຄວາມຈາເປັນຕອົ້ ງມກີ ານເຄ່ ອື ນໄຫວໃສ່ ໃຈໃຫດ້ົ ີ ແລະພຽງພຈ່ ງຶ ຈະເຮດັ ໃຫກົ້ ານ ເຄ່ ອື ນໄຫວຮບັ ຮູໄ້ົ ດຮ້ົ ບັ ຜນົ ດ,ີ ຜູເົ້ ປັນຄູຕອ້ົ ງຮູແ້ົ ກ່ ດງຶ ແລະປັບປຸງການໃສ່ ໃຈຂອງນກັ ຮຽນ ເຊ່ ນັ : ໃຊວົ້ ທິ ກີ ານສດິ ສອນໃຫແົ້ ທດເໝາະ, ເນອືົ້ ໃນ ບດົ ສອນຕອ້ົ ງເດ່ ນັ ຊດັ , ຄບົ ຖວົ້ ນ, ຈະແຈງ້ົ ແລະມໂີ ລຊກິ , ການຈດັ ຕງັົ້ ຫອ້ົ ງ, ການຊບັ ຊອ້ົ ນຕາຕະລາງ, ທກັ ສະ ໃນການບນັ ຍາຍ, ແລະອ່ ນື ຢາກມີຄວາມໃສ່ ໃຈໄດດ້ົ ີຕອ້ົ ງມກີ ານຄວາມສາຫງວນມກັ ເລິກເຊ່ ງິ , ກວາົ້ ງຂວາງ ແລະໝນັົ້ ໜຽວຕ່ ເປົົ້າ ໝາຍຕອົ້ ງຫນັ ປ່ ຽນການເອາົ ໃຈໃສ່ ມາເປັນເຄ່ ອື ງມໃື ຫນົ້ ກັ ຮຽນປະຕບິ ດັ ງານ, ສາົ້ ງຄວາມ ຊນິ ເຄຍີ ຕ່ ກບັ ວຽກງານໃຫນ້ົ ກັ ຮຽນແຕ່ ລະຄນົ ຮບັ ຮູໄົ້ ດຈ້ົ ດຸ ພເິ ສດການໃສ່ ໃຈຂອງຕນົ ເອງ. 86

ບດົ ທີ 8 ບຸກຄະລກິ ະພາບ, ການປັບຕວົ ແລະ ສຸຂະພາບຈດິ 1. ຄວາມໝາຍ ແລະ ການວດັ ບຸກຄະລກິ ະພາບ 1.1. ຄວາມໝາຍຂອງບຸກຄະລກິ ະພາບ ຄາວ່ າ “ບຸກຄະລກິ ະພາບ”ແມ່ ນມາຈາກພາສາລາຕນິ ວ່ າ Persona ໝາຍເຖງິ ໜາ້ ກາກຕວົ ລະຄອນ ໃຊສ້ ວມໃສ່ ເພ່ ອສະແດງບດົ ບາດຕາມທ່ ກີ ານດົ ໄວ:້ ໂດຍທ່ ວົ ໄປແລວ້ ບຸກຄະລກິ ະພາບໝາຍເຖງິ ລກັ ສະນະລວມ ພດຶ ຕກິ າຂອງບຸກຄນົ ໃນດາ້ ນຊີວດິ ສ່ ວນຕວົ ໃນດາ້ ນໜາ້ ທ່ ວີ ຽກງານແລະໃນສງັ ຄມົ ທ່ ວົ ໄປນນັ້ ພຽງແຕ່ ຄວາມເຂາົ້ ໃຈຄວາມໝາຍແບບລວມໆໂດຍບ່ ໄດເ້ ຈາະຈງົ ເຖງິ ດາ້ ນຮູບຮ່ າງ, ນໄິ ສໃຈຄ. ເຮາົ ຈະເລອກເອາົ ພຽງແຕ່ ລກັ ສະນະ ທ່ ີເດ່ ນັ ໆເຊ່ ັນຮູ ບຮ່ າງ, ການແຕ່ ງກາຍ, ກລິ ິຍາທ່ າທີ, ຄວາມສາມາດ... ເພ່ ອມາຄົນ້ ຄວາ້ ອະທບິ າຍເທ່ ົານັນ້ . ສມົ ມຸດ: ເຮາົ ຮູ ໝ້ ່ ູເພ່ ອນຄນົ ໜ່ ງຶ ເປັນຄນົ ຮ່ າງສູງ, ສະຫງ່າລາສີ, ມຄີ ວາມເປັນປົກກະຕິດີທ່ ີສະແດງອອກຄ ມີ ຄວາມຍຸ ຕິທາ,ມີຄວາມຮກັ , ມຄີ ວາມຊ່ ສດັ ບລສິ ຸ ດ...ເຮາົ ກ່ ສາມາດເວາົ້ ໄດວ້ ່ າ: ບຸກຄະລກິ ະພາບຂອງຄນົ ຜູນ້ ັນ້ ສະຫງ່ າຜ່ າເຜຍີ ເປັນຕາໜາ້ ນບັ ຖ. ສ່ ງິ ທ່ ເີ ຮາົ ຍອມຮບັ ເຫ່ າົ ນີເ້ ອນີ້ ວ່ າລກັ ສະນະທ່ ເີ ດ່ ນັ ໃນຕວົ ເຂາົ ທງັ ແມ່ ນບຸກຄະລິ ກະພາບຂອງເຂາົ ນນັ້ ເອງ.  ນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາຫາຍໆທ່ ານໄດໃ້ ຫທ້ ດັ ສະນະກ່ ຽວກບັ ນຍິ າມບຸກຄະລກິ ະພາບດ່ ງັ ນ:ີ້ Sanford ເວາົ້ ວ່ າ : ບຸກຄະລກິ ະພາບແມ່ ນຂະບວນການຮ່ ວມກນັ ລະຫວ່ າງລກັ ສະນະຂອງບຸກຄນົ (ລວມທງັ ລກັ ສະນະຮ່ າງກາຍ ແລະ ລກັ ສະນະຈດິ ໃຈ) ແຕ່ ລະລກັ ສະນະລວ້ ນແຕ່ ມກີ ານພວົ ພນັ ເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ ທງັ ເປັນລກັ ສະນະຈາເພາະຂອງແຕ່ ລະບຸກຄນົ . Morgan ເວົາ້ ວ່ າ : ບຸ ກຄ ະລິກະພາບ ແມ່ ນຄຸ ນສົມ ບັດ ແລ ະ ຄຸ ນລັກສ ະນະທ່ ີດີເດ່ ັນຂ ອ ງ ບຸກຄນົ ລວມທງັ ການປັບຕວົ ຂອງບຸກຄນົ ຕ່ ສ່ ງິ ແວດລອ້ ມຕ່ າງໆ. Murphy ເວາົ້ ວ່ າ: ບຸກຄະລກິ ະພາບແມ່ ນຄວາມເດ່ ນັ ປະຈາຕວົ ຂອງແຕ່ ລະບຸກຄນົ ເຊ່ ງິ ສະແດງເຖງິ ຄວາມແຕກຕ່ າງຂອງບຸກຄນົ ທາງດາ້ ນປະລມິ ານ, ດາ້ ນຄຸນະພາບໃນລກັ ສະນະເດ່ ນັ ນນັ້ . Hilgard ເວາົ້ ວ່ າ : ບຸກຄະລກິ ະພາບ ໝາຍເຖງິ ລກັ ສະນະລວມຂອງບຸກຄນົ ແລະ ວທິ ສີ ະແດງທາງ ພດຶ ຕກິ າເຊ່ ງິ ການດົ ການປັບຕວົ ຕາມແບບຂອງແຕ່ ລະບຸກຄນົ ຕ່ ກບັ ສ່ ງິ ແວດ ລອ້ ມຜ່ ານບນັ ດາທດິ ສະດເີ ຫ່ າົ ນນັ້ ຈະ ເຫນັ ວ່ າ: ສ່ ວນຫວງຫາຍເພ່ ນິ ຈະເນນັ້ ໜກັ ເຖງິ ລກັ ສະນະຂອງແຕ່ ລະບຸກຄນົ ທ່ ມີ ຜີ ນົ ກະທບົ ຕ່ ການປັບຕວົ ຂອງ ເຂາົ ຕ່ ກບັ ຄນົ ອ່ ນ ແລະ ຕ່ ກບັ ຕວົ ເຂາົ ເອງ.ດ່ ງັ ນນັ້ ,ຈ່ ງຶ ສະຫຸບໄດດ້ ່ ງັ ນ:ີ້ ບຸກຄະລກິ ະພາບ ແມ່ ນການຮວບຮວມລກັ ສະນະທ່ສີ າຄນັ ຂອງບຸກຄນົ ເຊ່ນັ : ຮູບຮ່ າງ, ໜາ້ ຕາ, ທ່ າທ,ີ ຄວາມສາມາດ, ກາລງັ ໃຈ ແລະການສະແດງອອກທາງດາ້ ນອາລມົ ແລະ ຜນົ ໄດຮ້ ບັ ຈາກປະສບົ ການຕ່ າງໆ. 1.2. ການວດັ ບຸກຄະລກິ ະພາບ ບຸກຄະລກິ ະພາບ ແມ່ ນໝາກຜນົ ຂອງພດັ ທະນາການທ່ ບີ ຸກຄນົ ສະແດງພດຶ ຕກິ າສ່ ງິ ແວດລອ້ ມ. ດ່ ງັ ນນັ້ , ບຸ ກຄະລກິ ະພາບຈ່ ງຶ ເປັນຜນົ ຂອງພດັ ທະນາການ ແລະ ຜນົ ຂອງສ່ ງິ ແວດລອ້ ມທ່ ສີ ມົ ທບົ ກນັ . ເມ່ ອເຮາົ ຢາກຮູ ້ ແລະ ເຂາົ້ ໃຈບຸກຄະລກິ ະພາບຂອງບຸກຄນົ , ຈາເປັນເຮາົ ຈະຕອ້ ງຮູກ້ ່ ຽວກບັ ປະຫວດັ ພດັ ທະນາການຂອງເຂາົ . ແຕ່ ການວດັ ແທກບຸ ກຄະລກິ ະພາບນນັ້ ເຮາົ ຈະຕອ້ ງເບ່ ງິ ແລະ ວດັ ແທກຈາກການພວົ ພນັ ຂອງເຂາົ ກບັ ສ່ ງິ ແວດລອ້ ມ ໃນປັດຈບຸ ນັ ວ່ າບຸກຄນົ ນນັ້ ເຂາົ ມກີ ານພວົ ພນັ ກບັ ຄນົ ອ່ ນດພີ ຽງໃດ. ບຸກຄະລກິ ະພາບຂອງບຸກຄນົ ມນັ ສະແດງອອກຫາຍດາ້ ນ ດ່ ງັ ນນັ້ ນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາຈ່ ງຶ ໄດແ້ ບ່ ງບຸກຄະ ລກິ ະພາບອອກເປັນຫາຍລກັ ສະນະດ່ ງັ ນ:ີ້ 1) ລກັ ສະນະທາງຮ່ າງກາຍ ເຊ່ ນັ : ຂະໜາດໜາ້ ຕາ, ທ່ າທາງ, ຄວາມເຂມັ້ ແຂງຂອງສຸຂະພາບຕ່ າງໆ. 87

2) ລກັ ສະນະອາລມົ ເຊ່ ນັ : ຄນົ ທ່ ມີ ຄີ ວາມໝນັ້ ຄງົ ນມີ້ ນວນພຽງໃດສ່ ງິ ດ່ ງັ ກ່ າວນຈີ້ ະກາຍເປັນລກັ ສະນະ ໜ່ ງຶ ຂອງບຸກຄະລກິ ະພາບຂອງບຸກຄນົ ເຊ່ ງິ ມຜີ ນົ ສະທອ້ ນຕ່ ຄນົ ອ່ ນ ແລະ ຕ່ ຕນົ ເອງ 3) ສະຕປິ ັນຍາ ແລະ ຄວາມສາມາດ . ສະຕປິ ັນຍາ ແລະ ຄວາມສາມາດອ່ ນໆ ກ່ ແມ່ ນສ່ ວນໜ່ ງຶ ຂອງບຸກ ຄະລກິ ະພາບ. 4) ຄ່ ານຍິ ມົ ແລະ ຄວາມສນົ ໃຈ : ບຸກຄະລກິ ະພາບຈະສະທອ້ ນໃຫເ້ ຫນັ ຄວາມສນົ ໃຈ, ຄ່ ານຍິ ມົ ທ່ ີ ບຸກຄນົ ນນັ້ ຍດຶ ຖຢ່ ູ. 5) ທດັ ສະນະທາງດາ້ ນສງັ ຄມົ : ທດັ ສະນະທາງດາ້ ນສງັ ຄມົ ກ່ ແມ່ ນສ່ ວນໜ່ ງຶ ຂອງບຸກຄະລກິ ະພາບ: ຕວົ ຢ່ າງໃນ 3 ທດັ ສະນະດ່ ງັ ນ:ີ້ Authoritism personality ໄດໃ້ ຫທ້ ດັ ສະນະວ່ າ: ແມ່ ນຈາພວກຄນົ ທ່ ີມກັ ບງັ ຄບັ ໃຊອ້ ານາດ ແລະ ບ່ ເຊ່ ອຟັງຄນົ ອ່ ນ ໂດຍງ່າຍທງັ ມອີ ະຄະຕ.ິ Dogmatism ໃຫທ້ ດັ ສະນະວ່ າ: ຄົນມີລັກສະນະນີ້ ຍາມໃດກຄິດວ່ າຄາເຫນັ ຂອງຕນົ ເອງນັນ້ ຖກຕອ້ ງຢ່ ູສະເໝ.ີ Egalitarianism ຄນົ ຈາພວກນພີ້ ດັ ເຊ່ ອຖໃນເລ່ ອງຄວາມສະເໝພີ າບໃຫເ້ ທ່ າົ ທຽມກນັ . ດ່ ງັ ນນັ້ , ຈ່ ງຶ ເວາົ້ ໄດວ້ ່ າການປ່ ຽນແປງທດັ ສະນະຄະຕຂິ ອງບຸກຄນົ ກຂນຶ້ ກບັ ບຸກຄະລກິ ະພາບຄກນັ  ວທິ ກີ ານປະເມນີ ແລະວດັ ບຸກຄະລກິ ະພາບ ນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາໄດຄ້ ນົ້ ຄວາ້ ວທິ ກີ ານຕ່ າງໆ ທ່ ຈີ ະສາມາດອະທບິ າຍບຸກຄະລກິ ະພາບຂອງບຸ ກຄນົ ໄດຢ້ ່ າງຊດັ ເຈນ: 1) ການປະເມນີ ບຸກຄະລກິ ະພາບ: * ການສງັ ເກດ (Observation) ເປັນວທິ ກີ ານປະເມນີ ບຸກຄະລກິ ະພາບທ່ ກີ ະທາໂດຍ ຜູສ້ ງັ ເກດທ່ ີ ໄດຮ້ ບັ ການເຝິດຫດັ ໂດຍກງົ , ເຊ່ ງິ ຈະຕອ້ ງມຫີ ກັ ການ, ຮູ ບແບບ ແລະວທິ ກີ ານແປຄວາມໝາຍທ່ ີແນ່ ນອນທ່ ີ ສາຄນັ ທ່ ສີ ຸດຄ ຕອ້ ງບ່ ເອາົ ຄວາມຮູສ້ ກຶ ສ່ ວນຕວົ ເຂາົ້ ໄປມສີ ່ ວນກ່ ຽວຂອ້ ງຢ່ າງເດດັ ຂາດ, ພດຶ ຕກິ າທ່ ສີ ງັ ເກດນນັ້ ອາດ ຈະເປັນພດຶ ຕກິ າໂດຍທ່ ວົ ໆ ໄປຫອາດຈະສງັ ເກດພດຶ ຕກິ າສະເພາະກໄດ.້ * ການສາພາດ (interview) ວິທກີ ານປະເມີນປະເພດນີເ້ ປັນການສົນທະນາ ເຊ່ ງິ ມີຈດຸ ມ່ ຸງໝາຍ ຢ່ າງໃດໜ່ ງຶ ໂດຍໃຊກ້ ານເວາົ້ ໂອລ້ ມົ ຕອບໂຕລ້ ະຫວ່ າງຜ່ ູສາພາດກບັ ຜູຖ້ ກສາພາດເປັນຫກັ . ນອກຈາກນນັ້ ອາດ ໃຊປ້ ະເມນີ ແບບສງັ ເກດສດຶ ແຊກເຂາົ້ ໄປກໄດ,້ ການສາພາດປະຕບິ ດັ ໄດ້ 2 ວທິ ຄີ : ກ. ການສາພາດ ແບບເປັນທາງການ : ເປັນການສາພາດທ່ ມີ ກີ ານເຈາະຈງົ ແລະ ວາງແຜນໄວແ້ ລວ້ ລ່ ວງໜາ້ ຕາມຈດຸ ມ່ ຸງໝາຍທ່ ຕີ ງັ້ ໄວ້ ເຊ່ ນັ : ການຕງັ້ ຄາຖາມ ຫ ສາ້ ງສະຖານະການເພ່ ອໃຫ້ ຜູຖ້ ກສາພາດຕອບຫ ສະແດງຄວາມຄດິ ເຫນັ ຕ່ ກບັ ຄາຖາມເຫ່ າົ ນນັ້ . ຂ. ການສາພາດບ່ ເປັນທາງການ : ເປັນການສາພາດທ່ ຈີ ະໃຊກ້ ານຕງັ້ ຄາຖາມຢ່ າງກວ້ າງໆ ເຊ່ ງິ ເປັນ ເລ່ ອງທ່ ວົ ໆ ໄປບ່ ມກີ ານເຈາະຈງົ ເພ່ ອເປີດໂອກາດໃຫຜ້ ່ ູຖກສາພາດມອີ ດິ ສະລະໃນການ ຕອບຢ່ າງເຕມັ ທ່ .ີ 2) ວທິ ວີ ດັ ບຸກຄະລກິ ະພາບ (Personality Measurement) ເປັນວທິ ກີ ານກວດສອບ ບຸກຄະລກິ ະ ພາບຂອງບຸກຄນົ ໂດຍໃຊແ້ ບບທດົ ສອບມາດຕາຖານທ່ ນີ ກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາສາ້ ງຂນຶ້ ເພ່ ອກວດສອບບຸກຄະລກິ ະ ພາບທ່ ແີ ທຈ້ ງິ ໂດຍສະເພາະສ່ ວນທ່ ເີ ປັນບຸກຄະລກິ ະພາບພາຍໃນ. ແບບທດົ ສອບນີ້ ເປັນແບບທດົ ສອບທ່ ໃີ ຊວ້ ດັ ຄຸນລກັ ສະນະຂອງບຸກຄນົ ທ່ ກີ ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ຄວາມຄດິ , ອາລມົ , ຄວາມຮູ ສ້ ກຶ , ແຮງຈງູ ໃຈ, ທດັ ສະນະຄະຕ,ິ ຄ່ ານຍິ ມົ , ການປັບຕວົ ແລະ ຄຸນລກັ ສະນະສະເພາະອ່ ນໆ ເຊ່ ນັ : ຄວາມຊ່ ສດັ , ຄວາມອ່ ອນນອ້ ມຖ່ ອມຕນົ . 88

2. ຄວາມສາຄນັ ຂອງບຸກຄະລກິ ະພາບ ບຸກຄະລກິ ະພາບມຄີ ວາມສາຄນັ ຕ່ ຊວີ ດິ ຂອງມະນຸດໃນສງັ ຄມົ ປະຈບຸ ນັ ເຮາົ ສາມາດສະຫຸບໄດດ້ ່ ງັ ນ:ີ້ 1) ເຮັດໃຫຄ້ ນົ ເຮາົ ມຄີ ວາມຮບັ ຮູ ແ້ ຕກຕ່ າງກນັ ລະຫວ່ າງບຸກຄນົ , ທງັ ສາມາດຈດົ ຈາແລະເຂາົ້ ໃຈແຕ່ ລະ ບຸ ກຄນົ ເປັນຢ່ າງດີ ພອ້ ມນີ້ ແຕ່ ລະຍັງຮູວ້ ິທີທ່ ຈີ ະປັບຕວົ ເພ່ ອເຮດັ ໃຫຕ້ ນົ ເອງມຄີ ວາມສາພນັ ທ່ ດີ ີຕ່ ເພ່ ອນໃນ ສງັ ຄມົ . 2) ເຮດັ ໃຫຄ້ ນົ ເຮາົ ຮູຄ້ ານງຶ ເຖງິ ເອກະລກັ ຂອງບຸກຄນົ , ບຸກຄະລກິ ະພາບທ່ ເີ ປັນເອກະລກັ ຂອງບຸກຄນົ ນນັ້ ຈະເປັນແບບຢ່ າງຂອງບຸກຄະລກິ ະພາບທ່ ເີ ຮດັ ໃຫຄ້ ນົ ຮຸ່ ນຫງັ ໄດສ້ ກຶ ສາຮ່ າຮຽນແບບຢ່ າງດ່ ງັ ກ່ າວ. 3) ຜູທ້ ່ ມີ ບີ ຸກຄະລກິ ະພາບດຈີ ະມຄີ ວາມເຊ່ ອໝນັ້ ຕນົ ເອງ, ມຄີ ວາມຮກັ ໂອບອອ້ ມອາລມີ ເີ ມດຕາ. ຄນົ ປະເພດນຈີ້ ະສາມາດປັບຕວົ ໄດດ້ ີ ທງັ ໄດຮ້ ບັ ຄວາມເຄາົ ລບົ ນບັ ຖຈາກຄນົ ອ່ ນ. 4) ການຍອມຮບັ ຂອງໝ່ ເູ ພ່ ອນ. ຜູມ້ ບີ ຸກຄະລກິ ະພາບທ່ ດີ ຈີ ະສຸຂຸ ມ, ເຢອກເຢັນ, ໃຈກວ້ າງ ຂວາງເປັນທ່ ີ ຍອມຮບັ ຂອງຄນົ ທ່ ວົ ໄປທງັ ເຮດັ ໃຫກ້ ານພວົ ພນັ ວຽກງານໄດດ້ ,ີ ມມີ ະນຸດສາພນັ ດ.ີ 5) ຄນົ ທ່ ມີ ບີ ຸກຄະລກິ ະພາບດີ ເວລາໃດກ່ ໄດຮ້ ບັ ຄວາມເຫອ້ ມໃສ,ຄວາມສດັ ທາຈາກຄນົ ອ່ ນ, ບ່ ວ່ າວຽກ ນອ້ ຍ ຫ ໃຫ່ ຍ ກ່ ຈະປະສບົ ຄວາມສາເລດັ . ສະນນັ້ , ຈ່ ງຶ ເວາົ້ ໄດວ້ ່ າ: ຜູທ້ ່ ມີ ຄີ ະລກິ ະພາບດນີ ນັ້ ຈ່ ງເປັນຄນົ ທ່ ີ ດາລງົ ຊຊວີ ດິ ຢ່ ູໃນຄອບຄວົ ຫ ລວມໝ່ ຢູ ່ າງມຄີ ວາມສຸກ 3. ທດິ ສະດບີ ຸກຄະລກິ ະພາບ ທດີ ສະດີບຸກຄະລກິ ະພາບ ເປັນທດິ ສະດທີ ່ ອີ ະທບິ າຍໃຫຮ້ ູເ້ ຖງິ ລກັ ສະນະໂດຍທາມະຊາດຂອງບຸກຄະລກິ ະ ພາບໄດຮ້ ບັ ການສກຶ ສາຄນົ້ ຄວາ້ ມາຈາກນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາຫາຍທ່ ານ. ມບີ າງທດິ ສະດີກເນນັ້ ໜກັ ໄປໃນເລ່ ອງ ແຮງຈງູ ໃຈເປັນສ່ ງີ ສາຄນັ , ບາງທດິ ສະດກີ ເນນັ້ ໝກັ ໄປໃນເລ່ ອງອດິ ທພິ ນົ ຂອງສງັ ຄມົ ແລະ ວດັ ທະນະທາ. ບາງ ທດິ ສະດີກເນັນ້ ໜັກໄປທາງດາ້ ນການຮັບຮູ .້ ແຕ່ ເຮົາຈະນາເອາົ ບາງທດິ ສະດີມາຄນົ້ ຄວາ້ ໂດຍສງັ ເຂບພເປັນ ແນວທາງໃຫເ້ ຮາົ ເຂາົ້ ໃຈໃນຄວາມເປັນມາຂອງບຸກຄະລກິ ະພາບດຂີ ນຶ້ ຕ່ ມ. 1) ທດິ ສະດີ ຂອງ ຄາລ໌ ຈງຸ (Carl Jung 1875 - 1961) ຮູບທີ 27 : ຄາລ໌ ຈງຸ ແຫ່ ງທ່ ມີ າ : www.biography.com/people/ carl-jung-9359134 ນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາ ຊາວສະວດິ ໄດແ້ ບ່ ງປະເພດບຸກຄະລກິ ະພາບຂອງບຸກຄນົ ອອກເປັນ 2 ປະເພດຄ: ກ. ປະເພດບຸ ກຄົນມັກສັງຄົມ (Extravert): ປະເພດນີມ້ ລີ ັກສະນະເດ່ ນັ ຄ: ເປັນຄນົ ເປີ ດເຜີຍ, ມ່ ວນຊ່ ນເບກີ ບານ, ມກັ ອອກສງັ ຄມົ ບ່ ມກັ ເກບັ ຕວົ ຄນົ ດຽວ, ເປັນຄນົ ມຄີ ວາມເຊ່ ອໝນັ້ ຕນົ ເອງພນ້ ຖານຂອງ ຄວາມເປັນຈງິ , ມນີ ໄິ ສທ່ ປີ ່ ຽນແປງໄດຕ້ າມຄວາມເໝາະສມົ ຕາມສະພາບແວດລອ້ ມ ແລະ ກຽມພອ້ ມທ່ ຈີ ະປັບ ຕວົ , ປ່ ຽນແປງຕາມສະພາບການໃໝ່ ໆ ທ່ ເີ ໝະສມົ . ຂ. ປະເພດບຸ ກຄນົ ບ່ ມກັ ເຂົາ້ ສງັ ຄມົ (Introvert): ປະເພດນີມ້ ລີ ກັ ສະນະເດ່ ນັ ຄ: ເປັນຄນົ ບ່ ມກັ ເປີດເຜີຍ, ເປັນຄນົ ເລກິ ລບັ , ມກັ ເກບັ ຕວົ ແລະ ຜູກພັນກບັ ຕນົ ເອງຫາຍກວ່ າຜູກພນັ ກບັ ສງັ ຄມົ , ເປັນຄນົ ທ່ ີມີ ກດົ ເກນແນ່ ນອນໃນການຄວບຄຸມນໃິ ສຂອງຕນົ , ເປັນຄນົ ເຊ່ ອຖຕນົ ເອງ ແລະ ມກັ ຕດັ ສນົ ໃຈໂດຍໃຊຕ້ ນົ ເອງ ເປັນຫກັ . 89

2) ອລັ ເຟຣດ ແອດເລີ (Alfred Adler, 1870 - 1937) ຮູບທີ 28 : ອລັ ເຟຣດ ແອດເລີ ແຫ່ ງທ່ ມີ າ : journalpsyche.org/alfred-adler- personality-theory/ ແອດເລີ ເປັນຊາວວຽນນາ (ປະເທດໂອຕຣດິ ), ທດິ ສະດບີ ຸກຄະລກິ ະພາບຂອງທ່ ານແມ່ ນ: ຄນົ້ ຄວາ້ ກ່ ຽວກບັ ປົມດອ້ ຍ ປົມເດ່ ນັ ຂອງຄນົ ເຮາົ ມທີ ່ ມີ ມີ າແຕ່ ກາເນດີ ມນັ ສະແດງອອກຄ: ໃນເມ່ ອຕນົ ຫາກຊ່ ວຍເຫອຕນົ ບ່ ໄດກ້ ່ ຮູສ້ ກຶ ຕນົ ບ່ ໄດກ້ ່ ຮູສ້ ກຶ ວ່ າຕນົ ເອງບກົ ພ່ ອງໃນຕວົ , ຍອ້ ນປົມດອ້ ຍດ່ ງັ ກ່ າວນນັ້ ຄນົ ເຮາົ ຈ່ ງຶ ພະຍາຍາມດນິ້ ຮນົ ສະແດງພດຶ ຕກິ າຕ່ າງໆ ອອກມາເພ່ ອລບົ ລາ້ ງປົມດອ້ ຍດ່ ັງກ່ າວນນັ້ ຕວົ ຢ່ າງ: ຄນົ ໃດ ມຮີ ູບຮ່ າງນອ້ ຍກ່ ຈະທດົ ແທນດວ້ ຍການວາງອານາດຄ ປາກເວາົ້ ສຽງດງັ , ຄນົ ປາກພ່ າ (ປາກບ່ ແຈງ້ ) ຈະທດົ ແທນດວ້ ຍການເປັນນັກ ປາຖະກະຖາທ່ ມີ ຊີ ່ ສຽງໂດ່ ງດງັ . ປົມດອ້ ຍເກດີ ຂນຶ້ ເມ່ ອບຸກຄນົ ສາມາດແກໄ້ ຂບນັ ຫາແກໄ້ ຂໄດ,້ ທງັ ແນ່ ໃຈວ່ າຕນົ ເອງຈະແກໄ້ ຂບນັ ຫາ ນນັ້ ບ່ ໄດແ້ ນ່ ນອນ, ເມ່ ອຄນົ ໃດເກດີ ມປີ ົມດອ້ ຍຍອມຈະເກດີ ມຄີ ວາມຕງຶ ຄຽດສະເໝີ ຈ່ ງຶ ເກດີ ມບີ ນັ ຄວາມດນິ້ ຮນົ ເພ່ ອຈະຫາທາງຜ່ ອນຄາຍຄວາມຕງຶ ຄຽດຫຫາທາງແກຕ້ ວົ ໂດຍການຊອກຫາຄວາມຮູສ້ ກຶ ດມີ າປ່ ຽນແທນ. 3) ທ່ ານ ຄານີ (Karney) ນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາຄນົ ເຍຍລະມນັ ທ່ ານມຄີ ວາມຄດິ ເຫນັ ຄກບັ ແອດເລີ ທ່ ເີ ຫນັ ວ່ າໄວເດກັ ເປັນໄວ ທ່ ສີ າຄນັ , ຄອບຄວົ , ໂຮງຮຽນ ແລະສ່ ງິ ແວດລອ້ ມລວ້ ນແຕ່ ມອີ ດິ ທພິ ນົ ຕ່ ກບັ ບຸກຄະລກິ ະພາບຂອງເດກັ ຄນົ ນນັ້ , ຖາ້ ເດກັ ຂາດຄວາມຮກັ , ຄວາມອບົ ອ່ ຸນຈາກຄອບຄວົ ທ່ ພີ ່ ແມ່ ເປັນໂລກຈດິ ຫໂລກປະສາດ ຫ ພ່ ແມ່ ມກັ ໃຊຮ້ ູບ ການສກຶ ສາແບບຮຸ ນແຮງຈ່ ມົ ດ່ າ, ຂາດຄວາມເອາົ ໃຈໃສ່ ຢ່ າງໃກຊ້ ດິ ຕດິ ແທດ,ສ່ ງິ ດ່ ງັ ກ່ າວເຫ່ າົ ນນັ້ ຈະເຮດັ ໃຫເ້ ດກັ ມອີ ະຄະຕອິ ນັ ບ່ ດີ,ເມ່ ອໃຫ່ ຍຂນຶ້ ມາກ່ ຈະເປັນຄນົ ທ່ ບີ ່ ມຄີ ວາມຮກັ , ຄວາມເປັນເພ່ ອນມດິ , ບ່ ຮູຮ້ ກັ ພ່ ີຮກັ ນອ້ ງ ແລະບ່ ໄວວ້ າງໃຈຄນົ ອ່ ນອກີ . ທ່ ານຍງັ ສະຫຸບວ່ າ: ຖາ້ ເຮາົ ລຽ້ ງດູເດກັ ບ່ ດ,ີ ມນັ ຈະເກດີ ລ່ ງັ ເລໃຈ ຫ ເກດີ ມກີ ານອດົ ກນັ ້ ຢ່ ູພາຍໃນ ຈດິ ໃຈ. 4) ທ່ ານ ຄາໂລເຈີ (Carl Roger) ນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາຄນົ ເຢຍລະມນັ ທ່ ານໄດໃ້ ຫຄ້ າເຫນັ ວ່ າ: ບຸກຄະລກິ ະພາບຂອງບຸກຄນົ ຂນຶ້ ຢູຸບ ການຮຽນຮູຕ້ ນົ ເອງ, ຖາ້ ບຸກຄນົ ຫາກມກີ ານຮຽນຮູແ້ ບບໃດ, ບຸກຄະລກິ ະພາບຂອງເຂາົ ກ່ ຈະພດັ ທະນາໄປຕາມ ແບບນນັ້ , ໝາຍຄວາມວ່ າ: ບຸກຄະລກິ ະພາບຂອງຄນົ ມກີ ານປ່ ຽນແປງໄດ.້ ທ່ ານໄດນ້ າຫກັ ການນີໄ້ ປໃຊຕ້ ່ ການຮກັ ສາຄນົ ປ່ ວຍທ່ ເີ ປັນໂລກຈດິ ຄ ພະຍາຍາມໃຫຄ້ ນົ ເຈບັ ໄດ້ ປ່ ຽນແປງການຮບັ ຮູໃ້ ໝ່ , ໃຫເ້ ຂາົ ຮູວ້ ່ າຕນົ ເອງແມ່ ນໃຜ, ຄວນສວມບດົ ບາດແນວໃດ, ໃນເມ່ ອຄນົ ເຈບັ ຫາກ ເຂາົ ້ ໃຈຕນົ ເອງດ,ີ ອາການທາງໂລກປະສາດກ່ ຈະຄ່ ອຍໆ ຫາຍໄປ. 2.3. ການພດັ ທະນາບຸກຄະລກິ ະພາບ ຄເຮົາຮູ ແ້ ລວ້ ວ່ າ ບຸ ກຄະລິກະພາບແມ່ ນລັກສະນະຕ່ າງໆທ່ ີລວມເຂາົ້ ກນັ ບຸ ກຄະລິກະພາບຂອງ ແຕ່ ລະຄນົ ບ່ ຄກນັ , ລກັ ສະນະທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ ນມີ້ ທີ ງັ ລກັ ສະນະທ່ ເີ ຮາົ ເຫນັ ແລະລກັ ສະນະທ່ ເີ ຮາົ ບ່ ເຫນັ .  ລກັ ສະນະທ່ ເີ ຮາົ ເຫນັ ໄດແ້ ກ່ : ຮູບຮ່ າງ, ໜາ້ ຕາ, ທ່ າທ,ີ ສສີ ນັ ............... 90

 ລກັ ສະນະທ່ ເີ ຮາົ ບ່ ເຫນັ ໄດແ້ ກ່ : ຄວາມສາມາດ, ຄວາມຊານຊິ ານານ, ສະຕປິ ັນຍາ ແລະພະຍາດຕ່ າງໆ ນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາຫາຍໆ ທ່ ານໄດສ້ ກຶ ສາເລ່ ອງພດັ ທະນາການທາງບຸກຄະລກິ ະພາບຂອງບຸກຄນົ ໄວດ້ ່ ງັ ນ:ີ້ 1) ທ່ ານ ຊກິ ມນັ ຟຣອຍ (Sigmund Freud) ເປັນນກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາຄນົ ທາອດິ ທ່ ໄີ ດອ້ ະທບິ າຍ ເລ່ ອງຂນັ້ ຕອນການພດັ ທະນາບຸກຕະລກິ ະພາບຂອງມະນຸດ, ທ່ ານໄດເ້ ວາົ້ ແບບເນນັ້ ໜກັ ວ່ າ ລກັ ສະນະພດັ ທະນາ ການ ແລະປະສບົ ການໃນໄວເດກັ ເປັນຮາກຖານບຸ ກຄະລກິ ະພາບຂອງມະນຸດເມ່ ອເປັນຜູໃ້ ຫຍ່ ຍອ້ ນແນວນັນ້ ທ່ ານ ຊກິ ມນັ ຟຣອຍ ຈ່ ງຶ ມຄີ ວາມເຊ່ ອວ່ າ ຄວາມຕອ້ ງການທາງຮ່ າງກາຍເປັນຄວາມຕອ້ ງການຕາມທາມະຊາດ ຂອງຄນົ ເຊ່ ງິ ຄນົ ມຄີ ກນັ ກບັ ສດັ ປະເພດອ່ ນໆ, ຄວາມຕອ້ ງການນີ້ ເປັນພະລງັ ຊີວດິ ເຮດັ ໃຫຄ້ ນົ ສະແຫວງຫາ ຄວາມສຸກຄວາມພໃຈຈາກສ່ ວນຕ່ າງໆຂອງຮ່ າງກາຍທ່ ແີ ຕກຕ່ າງໄປຕາມໄວ,ພດັ ທະນາໄປເປັນຂນັ້ ຕອນຕາມ ລາດັບ ຈາກທາອິດຈົນ ສິນ້ ສຸ ດໃນຊ່ ວງໄວລ່ ຸ ນເອີນ້ ພັດທະນານີວ້ ່ າ “Psychosexual development stage”, ບຸກຄນົ ໃດພດັ ທະນາໄປຕາມຂນັ້ ຕອນໄດດ້ ີ ກຈະເຮດັ ໃຫບ້ ຸກຄນົ ນນັ້ ມກີ ານພດັ ທະນາທາງບຸກຄະລິ ກະພາບທ່ ີສົມ ບູ ນ ແຕ່ ຖ້າບຸ ກຄົນໃດຫາກບ່ ເປັ ນໄປຕາມຂັນ້ ຕອນນັນ້ ຈະເກີດສະພາວະ “ຕິດຂ້ອງຢ່ ູ (Fixation)” ແລະ ສະພາຕິດຂອ້ ງນີຈ້ ະມຜີ ນົ ຕ່ ພດັ ທະນາການດາ້ ນບຸກຄະລກິ ະພາບໃນແງ່ລບົ ແຕ່ ກສາມາດ ປ່ ຽນແປງໄດຖ້ າ້ ບຸກຄນົ ນນັ້ ຫາກຮູຈ້ ກັ ການປັບຕວົ . ຊກິ ມນັ ຟຣອຍໄດແ້ ບ່ ງຂນັ້ ຕອນການພດັ ທະນາບຸກຄະລກິ ະພາບໄວ້ 5 ຂນັ້ ຕອນ ຄ: 1) ຂນັ້ ຊອກສະແຫວງຫາຄວາມສຸກທາງປາກ (Oral stage) ອາຍຸຕງັ້ ແຕ່ ເກດີ ຫາ 2 ປີ ເດກັ ມາຄວາມສຸກ ກບັ ການເຮດັ ກດິ ຈະກາທາງປາກ ເຊ່ ນັ : ການດູດ, ຫຍາ້ , ກດັ ຫນີ້ ດວ້ ຍສຽງຜູທ້ ່ ມີ ພີ ດັ ທະນາການຂນັ້ ນບີ້ ່ ສມົ ບູນ ໃນຊ່ ວງນີ້ ເມ່ ອໃຫຍ່ ຂນຶ້ ກຍງັ ຊອກສະແຫວງຫາຄວາມສຸກດວ້ ຍປາກ ຢ່ ູອກີ ເຊ່ ນັ : ມກັ ກນິ ຈບຸ ຈບິ , ມກັ ເວາົ້ ຫາຍ , ມກັ ຫຍາ້ ຊງິ ອມົ , ມກັ ເວາົ້ ຂວນັ , ມກັ ສູບຢາ ແລະອ່ ນໆ 2) ຂນັ້ ຊອກສະແຫວງຫາຄວາມສຸກຈາກອະໄວຍະວະຂບັ ຖ່ າຍ (Anal stage) ອາຍຸ 2 ຫາ 3 ປີ ເປັນຊ່ ວງ ທ່ ເີ ດກັ ຫາຄວາມສຸກໂດຍການເຮດັ ກດິ ຈະກາທ່ ໃີ ຊອ້ ະໄວຍະວະຂບັ ຖ່ າຍ ຫາກຊ່ ວງນີ້ ມພີ ດັ ທະນາການບ່ ສມົ ບູນ ເດກັ ເມ່ ອໃຫຍ່ ຂນຶ້ ຈະກາຍເປັນຄນົ ທ່ ມີ ລີ ະບຽບ, ພຖິ ພີ ຖິ ນັ , ຮກັ ຄວາມສະອາດຈນົ ເກນີ ໄປ 3) ຂັນ້ ຊອກສະແຫວງຫາຄວາມສຸ ກທາງອະໄວຍະວະເພດ (Phallic stage) ອາຍຸ 3 ຫາ 6 ປີ ເດັກມີ ຄວາມເພ່ ງິ ພໃຈເຮັດກດິ ຈະກາທ່ ີເນ່ ອງດວ້ ຍອະໄວຍະວະເພດ ເຊ່ ນັ : ຫນ້ ອະໄວຍະວະເພດ ຂອງຕົນເອງ, ກດິ ຈະການອີ້ າດເຮດັ ໃຫພ້ ່ ແມ່ ຕກົ ໃຈ ສະນນັ້ ພ່ ແມ່ ຄວາມມຄີ ວາມຮູຄ້ ວາມເຂາົ້ ໃຈວ່ ານນັ້ ແມ່ ນຂນັ້ ຕອນໜ່ ງຶ ໃນ ການພດັ ທະນາຕາມທາມະຊາດ, ເມ່ ອອາຍຸຜ່ ານໄປເດກັ ກ່ ຈະເຊາົ ຫນີ້ , ໄລຍະນເີ້ ດກັ ຊາຍຈະຕດິ ແມ່ ສ່ ວນເດກັ ຍງິ ຈະຕດິ ພ່ ຍອ້ ນແນວນນັ້ ພ່ ແມ່ ຄວນເປັນແບບຢ່ າງທ່ ດີ ີ ໃນການສະແດງອອກທາງເພດ ເພາະເດກັ ຈະຮຽນແບບ ທາງເພດທ່ ສີ ອດຄອ້ ງກບັ ເພດຂອງຕນົ , ຖາ້ ບ່ ດ່ ງັ ນນັ້ ອາດຈະເກດີ ການຮຽນແບບທ່ ຜີ ດິ ປົກະຕຈິ າກເພດຂອງຕນົ . ຍອ້ ນແນວນນັ້ ທ່ ານຊກິ ມນັ ຟຣອຍ ເຊ່ ອວ່ າ ການຮູຈ້ ກັ ຜູກຮກັ ກບັ ເພດກງົ ກນັ ຂາ້ ມກບັ ມຕີ ນົ້ ກາເນີດໃນຊ່ ວງ ເວລານເີ້ ຊ່ ນັ ກນັ ພອ້ ມໆ ກບັ ການຮຽນແບບບດົ ບາດທາງເພດ ເດກັ ເລ່ ີມພດັ ທະນາຄວາມຮຸ ນແຮງ ຢາກເປັນຕວົ ຂອງຕວົ ເອງ ແລະເລ່ ມິ ສະແຫວງຫາເອກະລກັ ແຫ່ ງຕນົ . 4) ຂັນ້ ຊອກສະແຫວງຫາຄວາມສຸກຈາກສ່ ງິ ແວດລອ້ ມອອ້ ມຂາ້ ງ (Latency stage)ອາຍຸ 6 ຫາ 11 ປີ ເປັນໄລຍະທ່ ພີ ດັ ທະນາສ່ ວນຕ່ າງໆ ຂອງຮ່ າງກາຍເປັນໄປຊກັ ຊາ້ ເມ່ ອທຽບໃສ່ ຊ່ ວງ ຜ່ ານມາ, ເດກັ ເລ່ ມີ ພດັ ທະນາ ຊວີ ດິ ສງັ ຄມົ ນອກຈາກຄຄອບຄວົ ເຮອນຊານ, ດ່ ງັ ນນັ້ ຈ່ ງຶ ສະແຫວງ ຫາຄວາມເພ່ ງິ ພໃຈຈາກການຕດິ ຕ່ ກບັ ຜ່ ູຄນົ ທ່ ຢີ ູອອ້ ມຂາ້ ງ ແລະໝ່ ເູ ພ່ ອນທ່ ສີ ະໜດິ ສະໜມົ ເປັນ ເພດດຽວກນັ ຫາຍກວ່ າຕ່ າງເພດທງັ ນີ້ ເປັນການສບເນ່ ອງ ຈາກການຮຽນແບບ ແລະຮຽນບດົ ບາດ ທາງເພດຕ່ ຈາກຂນັ້ ທ່ ີ 3 ທ່ ໄີ ດກ້ ່ າວມາແລວ້ . 5) ຂນັ້ ຊອກສະແຫວງຫາຄວາມສຸ ກແຮງກະຕຸ ນ້ ຈາກອະໄວຍະວະເພດ (Gential stage) ອາຍຸ 12 ຫາ 20 ປີ ຢ່ າງເຂາົ້ ສ່ ູຊ່ ວງໄວລ່ ຸນ ແລະເລ່ ມີ ເປັນຜູໃ້ ຫຍ່ , ລກັ ສະນະທ່ ສີ ອງຂອງການສະແຫວງຫາຄວາມສຸກທາງເພດ ເຊ່ ງິ ໄລຍະນີ້ ເພດຍງິ ຈະເປັນປະຈາເດອນ, ມມີ ດົ ລູກທ່ ຜີ ະລດິ ໄຂ່ ເພ່ ອສບພນັ ສ່ ວນເພດຊາຍເຖງິ ໄວຜະລດິ ນາ້ 91

ອະສຸຈິ ແລະອ່ ນໆ ເດກັ ທາງສອງເພດນມີ້ ຄີ ວາມເພ່ ງິ ພໃຈຄບົ ຫາສະມາຄມົ , ຮກັ ແລະຜູກພນັ ກບັ ເພ່ ອນຕ່ າງເພດ ໃນຂະນະດຽວກນັ ມກັ ປະພດຶ ຕນົ ໃຫ້ ສມົ ບດົ ບາດທາງເພດ ໂດຍການຮຽນແບບບຸກຄນົ ເພດດຽວກບັ ຕນົ ທ່ ຕີ ນົ ເອງນຍິ ມົ , ໃນໄລຍະນມີ້ ກັ ເຫນັ ຊດັ ເຈນວ່ າເດກັ ຄນົ ໃດສະແດງບດົ ບາດທາງເພດຜດິ ປົກກະຕິ ໄດແ້ ກ່ ຜູນ້ ຍິ ມົ ສະແດງບດົ ບາດ ທາງເພດກງົ ກນັ ຂາ້ ມເພດຈງິ ຂອງຕນົ ແລະບ່ ມຄີ ວາມຮູສ້ ກຶ ແນວໃດກບັ ເພດກງົ ກນັ ຂາ້ ມ 2) ທດິ ສະດຂີ ອງບຸກຄະລກິ ະພາບ ຂອງ ອຣີ ກິ ສນັ (Erikson) ທ່ ານໄດກ້ ່ າວເຖງິ ພດັ ທະນາການຂອງ ບຸກຄນົ ກ່ ຽວກບັ ການກາເນດີ ບຸກຄະລກິ ະພາບໄວ້ 8 ຂນັ້ ຕອນ ຄ:  ຂັນ້ ຕອນທີ 1: ຕັງ້ ແຕ່ ເກດີ ຫາ 1 ປີ ແມ່ ນບຸ ກຄະລິກະພາບທ່ ພີ ັດທະນາຄວາມໄວເ້ ນອ້ ເຊ່ ອໃຈ ຫ ບ່ ໄວ້ ວາງໃຈ, ອາຍຸ ໃນໄວນີ້ ຫາກໄດຮ້ ບັ ການລຽ້ ງດູເບ່ ງິ ແຍງຢ່ າງໃກຊ້ ດິ , ໃຫຄ້ ວາມຮກັ , ຄວາມ ເອາົ ໃຈໃສ່ , ທະນຸຖະນອມຢ່ າງສະໝ່ າສະເໝີ ຈາກພ່ ແມ່ ຫ ຜູປ້ ົກຄອງກ່ ຈະສ່ ງົ ຜນົ ສະທອ້ ນ ອນັ ດຕີ ່ ຄວາມໄວວ້ າງໃຈຂອງເດກັ ເດກັ ຈະພດັ ທະນາຕນົ ເອງໃນຂນັ້ ຕອນຕ່ ໄປໄດດ້ ໂີ ດຍອງິ ໃສ່ ຄວາມໄວວ້ າງໃຈດ່ ງັ ກ່ າວເປັນພນຶ້ ຖານ ແລະ ກງົ ກນັ ຂາ້ ມ.  ຂນັ້ ຕອນທີ 2 : ຕງັ້ ແຕ່ 2 ຫາ 3 ປີ ແມ່ ນບຸ ກຄະລກິ ະພາບພດັ ທະນາຄວາມເປັນຕວົ ຂອງ ຕວົ ເອງ ຫ ຄວາມ ສງົ ໄສບ່ ແນໃຈໃນຕວົ ເອງ, ເດກັ ພດັ ທະນາກາ້ ມເນອ້ ກ່ ຽວກບັ ການເຄ່ ອນໄຫວ ເດກັ ຊາຍມີ ໂອກາດທດົ ສອບຄວາມສາມາດຂອງຕນົ ເອງ, ຖາ້ ເດກັ ຫາກເຮດັ ເຮດັ ສາເລດັ ກ່ ຈະດໃີ ຈ ທງັ ຮູ ້ ຊ່ ວຍເຫອຕນົ ເອງໃຫຫ້ າຍຂນຶ້ ອກີ , ຕ່ ກບັ ເດກັ ທ່ ໄີ ດຮ້ ບັ ການລຽ້ ງດູຢ່ າງປົກປ້ອງ ແລະ ຮກັ ສາ ເກນີ ໄປໂພດ ຫ ຜູໃ້ ຫຍ່ ຈາກດັ ບ່ ໃຫເ້ ຂາົ ສະແດງຄວາມສາມາດຂອງຕນົ ເອງ.  ຂນັ້ ຕອນທີ 3: ຕງັ້ ແຕ່ ອາຍຸ 4 ຫາ 5 ປີ ແມ່ ນ ບຸກລກິ ະພາບໄດພ້ ດັ ທະນາຂນຶ້ ດວ້ ຍຕນົ ເອງ. ໃນເມ່ ອເດັກ ຫາກຄວບຄຸມອະໄວຍະຂອງຕນົ ເອງກ່ ຈະຫາວທິ ສີ ະແດງພດຶ ຕກິ າໃດໜ່ ງຶ ດວ້ ຍຕນົ ເອງ. ເດກັ ໃຊພ້ າສາທ່ ີຕົນເອງຮູ ້ ແລະ ເຂົາ້ ໃຈໃນກດິ ຈະກາໃດໜ່ ຶງ ກຈະເຮດັ ໃຫເ້ ດັກໄດພ້ ດັ ທະນາ ຄວາມຄດິ ສ່ ິງໃໝ່ ໆດວ້ ຍຕນົ ເອງ ເຊ່ ງິ ມນັ ສະແດງອອກຄ ເດກັ ມກັ ຈະສຖ້ າມບັນຫາຕ່ າງໆ ຈາກຜູໃ້ ຫຍ່ ແຕ່ ຖາ້ ເດກັ ຫາກຖກກນັ້ ຫາ້ ມ, ບ່ ໃຫເ້ ຮດັ ໃນສ່ ິງທ່ ເີ ດກັ ມຄີ ວາມຕອ້ ງການຈະ ເປັນການຈາກດັ ການຄນົ້ ຄດິ ຫ ຄວາມຍາກຮູຈ້ າກໂລກພາຍນອກຂອງເຂາົ ເອງ. ດ່ ງັ ນນັ້ , ເພ່ ອ ບ່ ໃຫເ້ ດກັ ມພີ ດຶ ຕກິ າໄປໃນທາງຜດິ ພາດ, ພ່ ແມ່ ຄວນປຶກສາຫາລກນັ ກອນວ່ າ ກດິ ຈະກາໃດ ຄວນປ່ ອຍໃຫເ້ ດກັ ເຮດັ ດວ້ ຍຕນົ ເອງ ແລະ ກດິ ຈະກາໃດຄວນມຜີ ູໃ້ ຫຍ່ ປົກປ້ອງດູແລຢ່ າງ ໃກຊ້ ດິ .  ຂນັ້ ຕອນທີ 4: ຕງັ້ ແຕ່ ອາຍຸ 6 ຫາ 12 ປີ ແມ່ ນບຸກຄະລກິ ະພາບທ່ ໄີ ດພ້ ດັ ທະນາຄວາມດຸໝ່ ນັ ຂະຫຍນັ ພຽນ ຍອ້ ນວ່ າເດກັ ໃນໄວນຕີ້ ອ້ ງການຄວາມຍກົ ຍອ້ ງ ແລະ ຄວາມເຂາົ້ ໃຈຈາກຄນົ ອ່ ນ. ດ່ ງັ ນນັ້ , ເຂາົ ຈ່ ງຶ ມກັ ສະແດງຄວາມສາມາດຂອງຕນົ ໃຫຄ້ ນົ ອ່ ນຍກົ ຍອ້ ງຊມົ ເຊຍີ . ສະນນັ້ , ຖາ້ ຫາກເດັກ ເຮດັ ວຽກຊ່ ວຍຜູໃ້ ຫຍ່ ສາເລດັ ແລວ້ ເຮາົ ກ່ ຕອ້ ງຍອ້ ງຍຊມົ ເຊຍີ ເພ່ ອຊຸກຍູໃ້ ຫເ້ ຂາົ ກາຍເປັນຄນົ ດຸໝ່ ນັ , ທງັ ມກັ ຊ່ ວຍເຫອຄນົ ອ່ ນອກີ . ກງົ ກນັ ຂາ້ ມ ຖາ້ ຜູໃ້ ຫຍ່ ຈາກດັ ໂອກາດຕ່ ການສະແດງ ຄວາມສາມາດຂອງເຂາົ ຊາ້ ບ່ ໜ່ າຍງັ ຮາ້ ຍດ່ າ ຫ ວພິ າກວຈິ ານຢ່ າງບ່ ປານີຕ່ ການກະທາຂອງ ເດກັ ແມ່ ນຈະເຮດັ ໃຫເ້ ຂາົ ເກດີ ມປີ ົມດອ້ ຍ ສຸດທາ້ ຍກ່ ບ່ ຍາກຊ່ ວຍວຽກງານຜູໃ້ ຫຍ່ .  ຂັນ້ ຕອນທີ 5: ຕງັ້ ແຕ່ ອາຍຸ 13 ຫາ 18 ປີ ແມ່ ນບຸ ກຄະລກິ ະພາບ ການພັດທະນາການຮັບຮູ ້ ແລະ ການ ຍອມຮບັ ຕນົ ເອງ ຫ ຄວາມສບັ ສນົ ຢ່ ູໃນບດົ ບາດຂອງຕນົ ເອງ. ໄວລຸນ້ ເປັນໄວທ່ ີພດັ ທະນາ ບດົ ບາດອນັ ເໝາະສມົ ຂອງຕນົ ເອງ ທງັ ບດົ ບາດຂອງຊາຍ ຫ ຍງິ ແລະ ບດົ ບາດໃນເລ່ ອງການ ງານ, ໃນເມ່ ອພດັ ທະນາແລວ້ ກ່ ເລ່ ມີ ປະຕບິ ດັ ຢ່ າງສະໝ່ າສະເໝີ, ການພດັ ທະນາດ່ ງັ ກ່ າວນີ້ ເອນີ້ ວ່ າ: ການຮບັ ຮູ ຕ້ ນົ ເອງ ແລະ ວາງຕນົ ເອງໃຫເ້ ໝາະສມົ ກບັ ບດົ ບາດ ແລະ ໄວຂອງຕນົ ເອງ. ແຕ່ ກ່ ມໄີ ວລຸນ້ ຈານວນໜ່ ງຶ ບ່ ຮູບ້ ດົ ບາດ, ໜາ້ ທ່ ຂີ ອງຕນົ ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ມຄີ ວາມສບັ ສນົ ຢ່ ູ 92

ໃນສງັ ຄມົ ປັດຈບຸ ນັ ເຊ່ ງິ ສະແດງອອກມພີ ດຶ ຕກິ າບ່ ຖກຕາມຄວາມຕອ້ ງການຂອງສງັ ຄມົ , ທງັ ບ່ ມຄີ ວາມສາມາດປັບຕວົ ໃຫເ້ ຂາົ້ ກບັ ສງັ ຄມົ ໄດ.້  ຂນັ້ ຕອນທີ 6: ຕງັ້ ແຕ່ ອາຍຸ 19 ຫາ 25 ປີ ແມ່ ນບຸກຄະລກິ ະພາບທ່ ພີ ດັ ທະນາສາ້ ງຄວາມຜູກພນັ , ຖາ້ ຄນົ ໃດ ຫາກພດັ ທະນາບດົ ບາດຂອງຕນົ ໂດຍມກີ ານສມົ ທບົ ກບັ ບດົ ບາດຂອງຄນົ ອ່ ນອີກກ່ ຈະເຮັດ ໃຫເ້ ົົາເກດີ ມຄີ ວາມຮກັ , ຄວາມພໃຈ, ຄວາມເຂາົ້ ໃຈກບັ ຜູອ້ ່ ນໄດດ້ ີ ບ່ ວ່ າແຕ່ ຄອບຄວົ ຫ ຢ່ ູ ໃນສງັ ຄມົ ທ່ ວົ ໄປ. ກງົ ກນັ ຂາ້ ມ ບຸກຄນົ ໃດມກັ ຢ່ ູແບບສະຫງບົ (ຫ ມກັ ແຍກຕວົ ອອກຈາກໝ່ ູ ໂດຍລາພງັ ) ແມ່ ນບຸກຄນົ ນນັ້ ກ່ ຈະເຂາົ້ ກບັ ຄນົ ອ່ ນບ່ ໄດ.້  ຂນັ້ ຕອນທີ 7: ຕງັ້ ແຕ່ ອາຍຸ 20 ຫາ 40 ປີ ອາຍຸໃນໄວນີ້ ແມ່ ນບຸກຄະລກິ ະພາບເຖງິ ຂນັ້ ຮູຈ້ າແນກວ່ າ ອນັ ໃດ ແມ່ ນຜນົ ປະໂຫຍດລວມ ແລະ ອນັ ໃດແມ່ ນຜນົ ປະໂຫຍດສ່ ວນຕວົ . ຖາ້ ຕນົ ເອງຫາກເປັນທ່ ີ ຍອມຮບັ ຂອງສງັ ຄມົ ແລວ້ ກ່ ຈະເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ຄວາມຮກັ , ຄວາມພໃຈ, ຄວາມເຂາົ້ ໃຈກບັ ຜູ ້ ອ່ ນ ເ ເຊ່ ນັ : ລູກຫານ ຫ ບຸກຄນົ ໃນສງັ ຄມົ , ທງັ ຍາກຖ່ າຍທອດຄວາມຮູ,້ ຄວາມສາມາດອນັ ດງີ າມນນັ້ ໃຫຄ້ ງົ ຕວົ ຕະຫອດໄປ. ແຕ່ ເຖງິ ອາຍຸໃນໄວນີ້ ຍງັ ມບີ າງຄນົ ບ່ ພດັ ທະນາບຸກຄະລກິ ະ ພາບຂອງຕົນເອງໃນທາງທ່ ີຖກຕອ້ ງ ເຊ່ ິງມີພຶດຕິກາທ່ ີສະແດງງອອກຄ: ມີແນວຄິດ ເຫນັ ແກ່ ຕວົ , ມຄີ ວາມຮຽກຮອ້ ງໃຫສ້ ງັ ຄມົ ຕອບສະໜອງຄວາມຮຽນຮອ້ ງຕອ້ ງການຂອງ ຕນົ ສູງ ແລະ ເຮດັ ວຽກເພ່ ອສດິ ຜນົ ປະໂຫຍດແກ່ ຕນົ ເທ່ າົ ນນັ້ .  ຂນັ້ ຕອນທີ 8: ຕງັ້ ແຕ່ ອາຍຸ 41 ປີ ຂນ້ ໄປ ໄວນແີ້ ມ່ ນບຸກຄະລກິ ະພາບພດັ ທະນາຄວາມໝນັ້ ຄງົ ໃນຕວົ ເອງ, ມນັ ສະແດງອອກຄ: ເປັນຄນົ ມຈີ ດິ ໃຈໝນັ້ ຄງົ , ສຸຂຸ ມ, ມຄີ ວາມພາກພູມໃຈ... ແຕ່ ມຄີ ນົ ຈາ ນວນໜ່ ຶງເຖິງໄວອາຍຸ ນີແ້ ລວ້ ຍັງບ່ ໄດກ້ ະທາສ່ ິງໃດທ່ ີເປັນປະໂຫຍດແກ່ ສັງຄົມ ແລະ ຄອບຄວົ ເລຍີ . 4. ຄວາມແຕກຕ່ າງລະຫວ່ າງບຸກຄນົ 4.1 ຄວາມໝາຍຄວາມແຕກຕ່ າງລະຫວ່ າງບຸກຄນົ ປະກອບ ລະກຕິ ິ ເວົາ້ ວ່ າ: ຄວາມແຕກຕ່ າງລະຫວ່ າງບຸ ກຄນົ ໝາຍເຖງິ ຄວາມແຕກຕ່ າງທງັ້ ໝດົ ໂດຍ ສ່ ວນລວມຂອງຄນົ ໆໜ່ ງຶ ແຕກຕ່ າງຈາກອກີ ຄນົ ໜ່ ງຶ . ປະດນິ ນັ ອຸປະລະໄມ ເວາົ້ ວ່ າ: ຄວາມແຕກຕ່ າງລະຫວ່ າງບຸກຄນົ ໝາຍເຖງິ ຄວາມທ່ ບີ ່ ຄກນັ ຂອງບຸກຄນົ ໃນທາງຮ່ າງກາຍ,ອາລມົ ສງັ ຄມົ ແລະສະຕປິ ັນຍາ. ທ່ ານ ສລິ ລິ ດັ ຈະເລນີ ສກັ ເວາົ້ ວ່ າຄວາມແຕກຕ່ າງລະຫວ່ າງບຸກຄນົ ໝາຍເຖງິ ຄວາມແຕກຕ່ າງທງັ ໝດົ ໂດຍສ່ ວນລວມຂອງຄນົ ຄນົ ໜ່ ງຶ ແຕ່ ແຕກຕ່ າງຈາກອກີ ຄນົ ໜ່ ງຶ ໃນທຸກໆ ດາ້ ນທງັ້ ກາຍອາລມົ , ສງັ ຄມົ ແລະ ສະຕິ ປັນຍາ ສະນນັ້ , ສະຫຸບໄດວ້ ່ າ: ຄວາມແຕກຕ່ າງລະຫວ່ າງບຸກຄນົ ໝາຍເຖງິ ຄວາມບຄກນັ ຂອງ: ແຕ່ ລະຄນົ ອາດຈະ ແມ່ ນທາງດາ້ ນພາຍນອກ ຄ ຮ່ າງກາຍ ແລະທາງດາ້ ນໃນຄ: ນໄິ ສໃຈຄ,ຈດິ ໃຈ, ສະຕປິ ັນຍາ, ຄວາມຖະໜດັ , ຄວາມສາມາດ, ທດັ ສະນະຄະຕ,ິ ຄວາມສນົ ໃຈ, ຄວາມຕອ້ ງການ ແລະອ່ ນໆ. 4. 2. ຄວາມແຕກຕ່ າງດາ້ ນຕ່ າງໆຂອງບຸກຄນົ ແຕ່ ລະຄນົ ມຄີ ວາມແຕກຕ່ າງກນັ ອອກໄປຢ່ າງຫວງຫາຍເກນີ ກວ່ າທ່ ຈີ ະຈາແນກໄດ້ ແຕ່ ພທ່ ຈີ ະສະຫຸບ ລວມໆ ໄດດ້ ່ ງັ ນ:ີ້ 1) ຄວາມແຕກຕ່ າງທາງຮ່ າງກາຍ: ໝາຍເຖງິ ຄວາມແຕກຕ່ າງກນັ ຂອງຄນົ ເຮາົ ໃນເລ່ ອງໂຄງສາ້ ງຂອງ ຮ່ າງກາຍ, ລວງສູງ, ນາ້ ໜກັ , ຮູບຮ່ າງໃຫຍ່ , ຮູບຮ່ າງນອ້ ຍບາງ, ຕຸຍ້ , ຈອ້ ຍ, ລກັ ສະນະໜາ້ ຕາ, ຜວີ ພນັ ,ຜມົ ດາ, ຜມົ ແດງ, ຕາ 2 ຊນັ້ ຫ ຊນັ້ ດຽວຫອ່ ນໆ. 93

2) ຄວາມແຕກຕ່ າງທາງດາ້ ນອາລມົ : ອາລມົ ຄຄວາມຫວ່ ນັ ໄຫວຂອງຮ່ າງກາຍ, ອາລມົ ບ່ ແມ່ ນສ່ ງີ ທ່ ຕີ ດິ ຕວົ ມາແຕ່ ກາເນດີ ເປັນສ່ ງິ ທ່ ເີ ກດີ ຈາກການຮຽນຮູພ້ າຍຫງັ ແຕ່ ກ່ ເປັນສ່ ງິ ຊບັ ຊອ້ ນ ຫາຍຈນົ ບ່ ສາມາດຈະເຂາົ້ ໃຈໄດ້ ເຊ່ ນັ : ອດິ ສາລດິ ສະຫຍາ,ໂມໂຫ, ຢາ້ ນກ່ ວົ , ອາລມົ ມ່ ວນ, ນອ້ ຍໃຈ, ລງັ ກຽດ ແລະ ຂດີ້ ຽດ .ນອກຈາກນນັ້ ຍງັ ມີ ອາລມົ ຮກັ , ອາລມົ ຊງັ ແລະອາລມົ ອ່ ນໆອກີ . ຄວາມແຕກຕ່ າງກນັ ທາງດາ້ ນອາລມົ ຄຄວາມສາມາດທ່ ຈີ ະຄວບຄຸມພດຶ ຕກິ າຕ່ າງໆ ໃນຂະນະທ່ ເີ ກດີ ອາລມົ ຢ່ າງໃດໜ່ ງຶ ອາລົມຂອງບຸກຄນົ ສະແດງອອກມານນັ້ ມລີ ະດບັ ຕ່ າງໆກນັ ເຊ່ ນັ : ຄ່ ອຍໆ, ຮຸ ນແຮງ, ຄວາມ ແຕກຕ່ າງທາງດາ້ ນອາລມົ ລະຫວ່ າງຍງິ ກບັ ຊາຍຈະປາກດົ ໃຫເ້ ຫນັ ຢ່ າງຊດັ ເຈນບຸກຄນົ ຫາຍ ແລະຄວາມແຕກຕ່ າງ ລະຫວ່ າງອາລມົ ຜູໃ້ ຫ່ ຍກບັ ອາລມົ ຂອງເດກັ ນອ້ ຍ. 3) ຄວາມແຕກຕ່ າງທາງສງັ ຄມົ : ຄນົ ເຮາົ ແມ່ ນຢ່ ູໃນສງັ ຄມົ ດຽວກນັ ຍງັ ມຄີ ວາມແຕກຕ່ າງກນັ , ຍ່ ງິ ເກດີ ມາ ຕ່ າງຖ່ ີນຖານ ເຊ່ ງິ ມສີ ະພາບແວດລອ້ ມຕ່ າງໆກນັ ກຍ່ ງິ ຂະຫຍາຍຄວາມແຕກຕ່ າງກນັ ກວາ້ ງໄກຫາຍຂນຶ້ ເດກັ ທ່ ີ ໄດຮ້ ບັ ການລຽ້ ງດູຕ່ າງກນັ ຍອມມນີ ໃິ ສສງັ ຄມົ ຕ່ າງກນັ , ຄອບຄວົ ທ່ ໝີ ນັ້ ຄງົ ສມົ ບູນມແີ ຕ່ ຄວາມອບົ ອ່ ຸນ ສຸຂະພາບ ຈດິ ຍ່ ອມຈະດກີ ວ່ າເດກັ ທ່ ຢີ ່ ູໃນຄອບຄວົ ທ່ ມີ ບີ ນັ ຫາ, ຢ່ ູໃນ ສະພາບບາ້ ນແຕກແຍກກນັ , ຄນົ ເຮາົ ເກດີ ມາຈະຕອ້ ງ ຢ່ ູຮ່ ວມກນັ ໃນສງັ ຄມົ , ຕງັ້ ແຕ່ ຍງັ ເປັນເດກັ ນອ້ ຍກ່ ມກີ ານສາພນັ ກບັ ຄອບຄວົ , ໂຮງຮຽນ, ເພ່ ອນບາ້ ນ ແລະສງັ ຄມົ ພາຍນອກ, ຄນົ ເຮາົ ໄດສ້ າພດັ ,ໄດພ້ ບົ ປະສບົ ການຕ່ າງກນັ ຈ່ ງຶ ສາ້ ງແບບຂອງການຕອບສະໜອງຂນ້ ມາຕ່ າງໆ ກນັ ບ່ ຄກນັ ທງັ ນນັ້ , ການຕອບສະໜອງ ນຖີ້ ເປັນເລ່ ອງລກັ ສະນະແຕກຕ່ າງທາງສງັ ຄມົ ທງັ ໝດົ ບ່ ມໃີ ຜປະພດຶ ຕອບສະ ໜອງຕ່ ເຫດການຢ່ າງດຽວກນັ ຄກນັ ເພາະຕ່ າງຝ່ າຍມາຈາກຮາກຖານຖານະທາງສງັ ຄມົ ແລະການອບົ ຮມົ ທ່ ແີ ຕກ ຕ່ າງກນັ ,ພຶດຕກິ າສະແດງອອກ ເຊ່ ນັ : ກລິ ິຍາ, ທ່ າທາງ ຈ່ ງຶ ຕ່ າງກນັ ອອກໄປ ເນ່ ອງຈາກວດັ ທະນາທາ, ຂະນົບ ທານຽມປະເພນີ, ມາລະຍາດ ແລະສລິ ະທາແຕກຕ່ າງກນັ ,ເນ່ ອງຈາກວ່ າຄນົ ເຮາົ ເກດີ ມາຄນົ ລະເວລາ, ພາຍໃຕ້ ແວດລອ້ ມທ່ ບີ ່ ຄກນັ ມເີ ຫດການທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ແກ່ ຊວີ ດິ ຜດິ ກນັ , ການສາ້ ງສນັ ການຕອບສະໜອງໃນທາງສງັ ຄມົ ຈ່ ງຶ ມຜີ ນົ ໃຫແ້ ຕກຕ່ າງກນັ ອອກໄປ, ເດກັ ທ່ ໄີ ດຮ້ ບັ ການລຽ້ ງດູຢ່ າງອດຶ ຢາກຈະຫວງັ ວ່ າໃຫມ້ ພີ ດຶ ຕກິ າໃນສງັ ຄມົ ຄກບັ ເດັກທ່ ີໄດຮ້ ັບການລຽ້ ງດູຢ່ າງດີບ່ ໄດ,້ ລູກທ່ ີມາຈາກຄອບຄົວທ່ ີແມ່ ເອົາໃຈໃສ່ ຖະນຸຖະໜອມບ່ ຍອມໃຫ້ ແຕະຕອ້ ງທງັ ວຽກໜກັ ແລະວຽກເບາົ , ຢາກໄດຫ້ ຍງັ ກ່ ໄດດ້ ່ ງັ ໃຈກຍ່ ອມຈະມລີ ກັ ສະນະການເຂາົ້ ຄນົ , ເຂາົ້ ສງັ ຄມົ ໄດດ້ ກີ ວ່ າເດກັ ທ່ ຖີ ກລຽ້ ງດູແບບປະປ່ ອຍຖມີ້ 4) ຄວາມແຕກຕ່ າງທາງສະຕປິ ັນຍາຫສະໝອງ : ຄນົ ເຮາົ ມໂີ ງ່ , ສະຫລາດຕ່ າງກນັ ຈ່ ງຶ ມຄີ ວາມສາມາດໃນ ການແກໄ້ ຂບນັ ຫາ ແລະການປັບຕວົ ເຂາົ້ ກບັ ສ່ ງິ ແວດລອ້ ມໄດຕ້ ່ າງກນັ , ສະນນັ້ ຢ່ າຕງັ້ ຄວາມຫວງັ ຫບງັ ຄບັ ໃຫທ້ ຸກ ຄນົ ມຄີ ວາມສາມາດເທ່ າົ ທຽມກນັ . ຄວາມແຕກຕ່ າງທາງສະຕປິ ັນຍາຄຄວາມແຕກຕ່ າງຂອງບຸກຄນົ ໃນຄວາມສາມາດທ່ ກີ ່ ຽວກບັ ຄວາມ ຄດິ ແລະຄວາມສາມາດໃນການທ່ ຈີ ະຮຽນຮູສ້ ່ ງິ ຕ່ າງໆ. 5) ຄວາມແຕກຕ່ າງໃນຄວາມຖະນດັ ຕາມທາມະຊາດ : ນກັ ຈຕິ ະວທິ ະຍາໄດສ້ າ້ ງແບບທດົ ສອບຄວາມຖະ ນດັ ຂນ້ ເພ່ ອຫາຄວາມຖະນດັ ຂອງແຕ່ ລະຄນົ , ໂດຍສະເພາະຢ່ າງຍ່ ງິ ຄວາມຖະໜດັ ທາງອາຊບີ ມແີ ບບທດົ ສອບ ເຊ່ ນັ : ແບບທດົ ສອບຄວາມຖະໜດັ ທາງດນົ ຕ.ີ 6) ຄວາມແຕກຕ່ າງກນັ ໃນດາ້ ນບຸກຄະລກິ ະພາບ : ມຄີ ນົ ທ່ ມີ ບີ ຸກຄະລກິ ະພາບປົກະຕແິ ລະຜດິ ປົກກະຕ,ິ ບາງຄນົ ສະໜຸກສະໜານ, ເຮຮາມ່ ວນຊ່ ນ, ຮຸ ນແຮງ, ບາງຄນົ ມກັ ສະແດງອອກ, ບາງຄນົ ມກັ ເກບັ ຕວົ . 4.3. ຄວາມແຕກຕ່ າງທາງດາ້ ນລາດບັ ການເກດີ ໃນການສກຶ ສາໃຫເ້ ຂາົ້ ໃຈພດຶ ຕກິ າຂອງເລ່ ອງນນັ້ ລາດບັ ການເກດີ ກ່ ມຄີ ວາມສາຄນັ ບ່ ນອ້ ຍ ເຊ່ ງິ ແອດ ເລີ ມແີ ນວຄດິ ວ່ າເດກັ ແມ່ ນຈະເລີນເຕີບໂຕຄອບຄວົ ດຽວກນັ ມສີ ່ ີງແວດລວ້ ມຫາຍໆ ຢ່ າງເກອບຄກນັ ເຊ່ ນັ : ຄວາມທຸກຈນົ , ຄວາມຮ່ ງັ ມ,ີ ຮູບຮ່ າງ, ອາຍຸຂອງພ່ ແມ່ , ສະພາບບາ້ ນເຮອນແລະສ່ ງິ ແວດລວ້ ມອ່ ນໆ ແຕ່ ພວກ 94

ເຂາົ , ພີນອ້ ງຈະຢ່ ູຕາແໜ່ ງຂອງການເກດີ ບ່ ຄກນັ , ເຂາົ ມຄີ ວາມແຕກຕ່ າງກນັ ທາງດາ້ ນສງັ ຄມົ , ຄອບຄວົ ມາຕງັ້ ແຕ່ ນອ້ ຍຈນົ ໃຫ່ ຍ ແລະພ່ ແມ່ ປະຕບິ ດັ ຕອບຕ່ ຄວາມຕອ້ ງການຂອງລູກແຕ່ ລະຄົນບ່ ຄກນັ ເຊ່ ນັ : ລູກກກົ ອາດໄດ້ ອານາດຈາກພ່ ແມ່ ໃຫດ້ ູແລນອ້ ງໆ ແລະ ໃນຂະນະດຽວກນັ ລູກຫາ້ ອາດບ່ ຕອ້ ງດູແລໃຜແຕ່ ໄດຮ້ ບັ ຄວາມຮກັ , ຄວາມເອາົ ໃຈໃສ່ ຈາກພ່ ແມ່ ຢ່ າງບ່ ມວີ ນັ ສນິ້ ສຸດ, ດ່ ງັ ນນັ້ ສາຫບັ ລາດບັ ທ່ ເີ ກດີ ແບ່ ງໄດດ້ ່ ງັ ນ:ີ້ ລູກກກົ : ຕາມສະພາບເປັນຈງິ ແລວ້ ລູກຜູກ້ ກົ ຈະໄດຮ້ ບັ ຄວາມສນົ ໃຈຈາກຄນົ ໃນຄອບຄວົ ຫາຍຕງັ້ ແຕ່ ເກດີ ແຕ່ ເມ່ ອເວລາມນີ ອ້ ງຄວາມສນົ ໃຈອາດຖູກລດົ ໄປເພາະມນີ ອ້ ງມາຊ່ ວຍແບ່ ງຄວາມຮກັ ເຊ່ ງິ ໃນຄວາມເປັນ ແລວ້ ພ່ ແມ່ ບ່ ໄດປ້ ະຖມິ້ ລູກຜູກ້ ກົ ແຕ່ ເນ່ ອງຈາກລູກກກົ ພຈະຊ່ ວຍຕວົ ເອງໄດແ້ ລວ້ ຈ່ ງຫນັ ໄປອນັ ໃຈໃສ່ ຕວົ ເອງບ່ ໄດແ້ ຕ່ ເຂາົ ຍງັ ບ່ ເຂາົ້ ໃຈເພາະຍງັ ນອ້ ຍເກນີ ໄປ, ການຮບັ ຄວາມຮູສ້ ກຶ ນຍີ້ ງັ ຍາກເກນີ ໄປສາຫບັ ເດກັ ນອ້ ຍ ຊ່ ງສະພາບ ການເຊ່ ນັ ນີ:້ ຈະເຫນັ ຊດັ ເຈນຫາຍຄອບຄວົ ທ່ ບີ ່ ໄດສ້ ກຶ ສາຫາຄວາມຮູທ້ າງດາ້ ນວຊິ າຈດິ ຕະວທິ ະຍາ ແຕ່ ພສະຫຸບ ໄດດ້ ່ ງັ ນ:ີ້ + ລະດບັ ສະຕປິ ັນຍາ : ມທີ າງອຽງ່ ຈະຕ່ າກ່ ວາຄນົ ຖດັ ມາເພາະມ3ີ ເຫດການຄ: ພ່ ແມ່ ຂາດປະການສບົ ໃນ ການລຽງ້ ລູກເນອ້ ງຈາກເປັນຄນົ ທາອດິ , ການເກດີ ກ່ ຄອ້ ນຂາ້ ງຍາກກ່ ວາຄນົ ອ່ ນແລະບ່ ມອີ າ້ ຍເອອ້ ຍມາຄອຍກະ ຕຸນ້ ບ່ ວ່ າຈະເປັນການຮຽນ ຫ ການຫນີ້ ກ່ ຕາມ. + ດາ້ ນພອນສະຫວນັ : ເປັນຄນົ ຄດິ ດວ້ ຍເຫດຜນົ ແຕ່ ຂາດຄວາມສນົ ໃຈກ່ ຈະເປັນເດກັ ທ່ ມີ ກັ ຈະຄອຍ ສາ້ ງຄວາມຫຍຸງ້ ຍາກຢ່ ູສະເໜ.ີ + ມຄີ ວາມຮູສ້ ກຶ ໂວຫານ ແລະ ມເີ ຫດຜນົ + ມລີ ກັ ສະນະການຕາມໃຈຜູອ້ ່ ນ, ຍອມໃຫ້ ລູກຄົນກາງ : ລູກຄນົ ກາງມກັ ປັບຕວົ ຍາກ ແລະຖາ້ ປັບບ່ ໄດກ້ ່ ຈະກາຍເປັນເດກັ ມບີ ນັ ຫາໃນທ່ ສີ ຸດ, ຈາກການສກຶ ສາສະຫຸບໄດວ້ ່ າ: ລູກຄນົ ກາງ ຈະມທີ ່ າອຽງ່ ເມນີ ເສຍີ ບາງຄງັ້ ກ່ ສບັ ສນົ ແຕ່ ຈະໂວຫານຄກບັ ຜູກ້ ກົ ແລະຂາດສະຕງິ ່ າຍໆ ມກັ ຢ່ ູກບັ ໝ່ ູເພ່ ອນເພາະໃນເຮອນເຂາົ ຈະກາຍເປັນບ່ ຖກສນົ ໃຈ ເຂາົ ຕອ້ ງການຄວາມຮກັ ຈາກພ່ ແມ່ ຈ່ ງອາດມບີ ນັ ຫາ ແລະຄວນມແີ ນວທາງແກໄ້ ຂຄ ໃຫຫ້ ນີ້ ດນົ ຕ,ີ ກລິ າພຈະຊ່ ວຍເຂາົ ໄດ.້ ລູກຄນົ ຫລາ້ : ການເກດີ ຂອງລູກຫາ້ ບ່ ຄ່ ອຍມຫີ ຍງັ ໜາ້ ທາ້ ທາຍ ໃນຊ່ ວງທາອດິ ບ່ ໄດຮ້ ບັ ການຕອ້ ນຮບັ , ແຕ່ ຈະໄດຮ້ ບັ ຄວາມຮກັ ຫາຍຂນຶ້ ໃນພາຍຫງັ ຢ່ າງບ່ ມມີ ສ້ ີນ້ ສຸດຄ: ບ່ ມໃີ ຜມາຍາດແຍ່ ງຄວາມຮກັ , ຈາກການທ່ ບີ ່ ຄອຍໄດຮ້ ບັ ການທາ້ ທາຍນີເ້ ອງ, ເມ່ ອເວລາເຂົາໃຫ່ ຍຂນຶ້ ມາຈ່ ງຶ ສະແດງອອກແບບຊດົ ເຊຍີ ສ່ ງິ ທ່ ຂີ າດຫາຍໄປ ຕງັ້ ແຕ່ ນອ້ ຍ ແຕ່ ຄວາມຮກັ , ຄວາມສນົ ໃຈ, ລູກຄນົ ຫາ້ ຍງັ ຄງົ ປາດຖະໜາຫາຍກວ່ າຄນົ ອ່ ນໆ ແມ່ ນວ່ າຈະເຕີບ ໃຫ່ ຍຂນຶ້ ມາແລວ້ ກ່ ຕາມ, ອີກສ່ ວນໜ່ ງຶ ທ່ ລີ ູກຄນົ ຫາ້ ເປັນກ່ ຄ: ຈດິ ໃຈແຂ່ ງຂນັ , ມີຄວາມເຊ່ ອໝນັ້ ຕນົ ເອງສູງ ຕອ້ ງການກາ້ ວໜາ້ ກວ່ າຜູອ້ ່ ນ, ແຕ່ ຈະມກີ ານເບ່ ງິ ໂລກໃນແງ່ດ.ີ 5. ການປັບຕວົ 5.1. ຄວາມໝາຍຂອງການປັບຕວົ ໄດມ້ ນີ ກັ ຈດິ ຕະວທິ ະຍາໄດໃ້ ຫຄ້ ວາມໝາຍການປັບຕວົ (Adjustment) ໄວຫ້ າຍຄວາມໝາຍ ດວ້ ຍກນັ ເຊ່ ນັ : ວິໄລວັນ ສີສົງຄາມ ພ້ອມດ້ວຍຄະນະໄດ້ເວົາ້ ວ່ າ ການປັ ບຕົວ (Adjustment) ຄ ຄວາມ ພະຍາຍາມຂອງບຸກຄນົ ໃນການທ່ ຈີ ະຫາວທິ ລີ ດົ ສະພາວະຄວາມຕງຶ ຄຽດທາງອາລມົ ເຊ່ ງິ ເກດີ ຈາກຄວາມບ່ ສມົ ປາດຖະໜາໃນສ່ ງິ ທ່ ຕີ ນົ ເອງ ຫສງັ ຄມົ ແວດລອ້ ມຄາດຫວງັ , ທງັ ຍງັ ກ່ ຽວຂອ້ ງ ກບັ ການປັບພດຶ ຕກິ າຕ່ າງໆ ເພ່ ອ ໃຫສ້ ອດຄອ້ ງກບັ ສະພາບການ ແລະສະພາບແວດລອ້ ມທ່ ີປະຕິສາພັນຢ່ ູ ເຊ່ ິງຄວາມພະຍາຍາມດ່ ັງກ່ າວມີ ຈດຸ ປະສງົ ເພ່ ອໃຫມ້ ຄີ ວາມສາມາດໃນການດາເນນີ ຊວີ ດິ ໃນສງັ ຄມົ ໄດຢ້ ່ າງມຄີ ວາມສຸກ. 95