พิธีกรรมศาสนาต่างๆ

101เหลาน้ัน จึงทรงอนุญาตให%ภกิ ษทุ ําพิธีกรานกฐินในระยะเวลาภายหลงั ออกพรรษาไปแล%ว ๑ เดือน ภิกษุทีไ่ ด%รับกฐินและกรานกฐินแลว% ยอมไดอ% านสิ งส4 ๕ ประการ ตามพระวนิ ยั คอื ๑) เข%าบา% นโดยไมตอ% งบอกลาภิกษดุ %วยกัน ๒) เดนิ ทางโดยไมต%องเอาผ%าไตรจีวรไปครบสาํ รับ (ผา% ไตร ประกอบดว% ย สบง ๑ ผืน จีวร ๑ ผืน และสังฆาฏิ ๑ ผนื ) ๓) ฉนั อาหารโดยลอ% มวงกนั ได% ๔) เกบ็ จวี รทย่ี งั ไมตอ% งการใช%ไว%ได% ๕) ลาภท่เี กิดขึ้น ให%ตกเปนของภกิ ษุท่จี าํ พรรษาในวดั นัน้ ซึง่ ได%กรานกฐนิ แล%ว การทอดกฐินนั้น เมื่อผู%มีศรัทธาประสงค4จะนําผ%ากฐินไปทอด ณ วัดใดวัดหน่ึงก็ตามผ%ูมีศรัทธานั้นจะต%องไปจองไว%กับเจ%าอาวาส หรือบอกกลาวให%พระสงฆ4วัดน้ัน ๆ ทราบลวงหน%ากอนวาในป\นี้จะนํากฐินมาทอด ณ วัดน้ี เพื่อทางวัดจะไดป% ระกาศให%ทายกทายิกาหรือผู%มีศรทั ธารายอ่ืน ๆได%ทราบวา ในพรรษากาลน้ีมีผู%จองกฐินมาทอด ณ วัดน้ีแล%ว บางกรณีผู%ศรัทธาไมได%แจ%งให%พระสงฆ4ได%ทราบไว%กอนลวงหน%า แตได%นํากฐินไปทอดในทันทีทีไ่ ปถงึ วดั นนั้ จะเรียกวา “กฐินจร” การเตรยี มการ ๑) จัดเตรียมผ%าไตรกฐิน จํานวน ๑ ไตร (ถ%าเปนวัดสังกัดคณะสงฆ4ธรรมยุต ต%องเตรียมผ%าขาว ๑ พับยาวประมาณ ๘-๑๐ เมตร วางบนผ%าไตรกฐินด%วย และจัดเตรยี มสีย%อมผา% (สกี ลัก)หรือสีตามจีวรท่ีวดั นั้น ๆ ใช%) ๒) ไตรจวี ร สําหรบั ถวายคสู วด ๒ ไตร ๓) ของอืน่ ๆ ทพ่ี ระสงฆ4ใชไ% ด%ตามความเหมาะสม ซ่งึ ถือเปนบริวารกฐิน ๔) จตปุ จU จัยไทยธรรมสาํ หรบั ถวายพระสงฆ4อันดบั ตามจาํ นวนพระสงฆส4 ามเณรในวดั นนั้ ๕) ปจU จยั สําหรับไวใ% ชจ% ายในการกอสร%างหรือบาํ รงุ ถาวรวัตถใุ นอาราม ๖) เทยี นปาตโิ มกข4 จาํ นวน ๑ ชดุ (เทยี นขาว จํานวน ๒๔ เลม) ๗) พานแวนฟา] สาํ หรับวางผา% ไตรกฐิน และพานวางเทียนปาติโมกข4 ๘) ดอกไม% ธปู เทยี น สาํ หรับถวายพระภกิ ษุสามเณร แนวทางการปฏิบัตงิ าน (กอนเขาสพู ธิ ีการ) ๑) ถ%าเจ%าภาพมีความประสงค4จะให%มีการฉลององค4กฐิน จัดพิธีเชนเดียวกับงานมงคล ตาง ๆ ดังท่ีกลาวไว%แลว% ในเรือ่ งการดําเนนิ งานพิธมี งคล ๒) จัดโตZะหมหู รือโตZะผ%าไตรกฐนิ และบริวารกฐนิ เพิ่มขึ้นอกี ๑ ที่ จากการต้ังโตZะหมบู ชู าพระรตั นตรยั ๓) เมื่อถึงวันท่จี ะนํากฐนิ ไปทอดยังวดั ที่ไดจ% องไว% จะให%มกี ารแหแหนไปยงั วดั นนั้ ๔) เมื่อถึงวัดจะให%มีการนําองค4กฐินไปเวียนประทักษิณรอบอุโบสถกอน ๓ รอบ ก็ได%หรือจะนําองค4กฐนิ เข%าไปยังอโุ บสถโดยไมต%องเวียนประทักษิณก็ได% ๕) เม่ือเข%าสสู ถานทท่ี ่ีถวายผ%ากฐนิ และบริวารกฐนิ (โบสถ4 วหิ าร ศาลาการเปรยี ญ หรือสถานที่ทท่ี างวัดเหน็ วาเหมาะสม) แล%ว ให%จดั วางผา% กฐินและบรวิ ารกฐนิ ให%เรียบร%อยสวยงาม แนวทางการปฏบิ ัติงาน ๑) เม่อื ถึงเวลาพระสงฆล4 งสอู ุโบสถหรือศาลาการเปรยี ญ และนงั่ ยงั อาสน4สงฆเ4 รยี บร%อยแล%ว ๒) ประธานพธิ หี รอื เจ%าภาพจุดธปู เทยี นบชู าพระรัตนตรัย (กราบ ๓ คร้ัง) ๓) ประธานพธิ ีหรือเจ%าภาพประเคนพดั รองหรือตาลปตU รท่รี ะลกึ แดประธานสงฆ4 ๔) เจา% หนา% ท่พี ิธีอาราธนาศีล ๕) ประธานสงฆ4ใหศ% ีล

102 ๖) ประธานพธิ ีหรอื เจา% ภาพ และผรู% วมอนุโมทนาการทอดกฐนิ รับศีลพรอ% มกัน ๗) ประธานพธิ หี รือเจา% ภาพหยบิ ผ%าหมพระประธานมองให%ไวยาวจั กรหรหรอื เจ%าหน%าท่ี ๘) ประธานพิธีหรือเจ%าภาพหยิบผ%าไตรกฐินที่พานแวนฟ]าขึ้นอ%ุมประคองประนมมือ หันหน%าไปทางพระประธาน กลาว “นะโม ๓ จบ” “นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสมั พทุ ธัสสะ. นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสมั พุทธสั สะ. นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมั มาสมั พุทธัสสะ.” ๙) หันหนา% ไปทางพระสงฆ4 กลาวคาํ ถวายผา% กฐนิ ดังน้ี แบบที่ ๑ “อิมัง ภนั เต, สะปะริวารัง, กะฐนิ ะทสุ สงั สังฆสั สะ, โอโณชะยามะ, สาธุ โน ภันเต, สังโฆ, อิมัง สะปะริวารัง, กะฐินะทุสสัง, ปะฏิคคัณหาตุ, ปะฏคิ คะเหตวา จะ, อมิ ินา ทสุ เสนะ, กะฐนิ ัง อัตถะระตุ, อมั หากงั ทีฆะรัตตัง, หติ ายะ, สขุ ายะ.” “ข%าแตพระสงฆ4ผูเ% จรญิ , ข%าพเจา% ทง้ั หลาย, ขอน%อมถวายผ%ากฐนิ กับทง้ั บรวิ ารน้ี, แดพระสงฆ4, ขอพระสงฆ4จงรับ, ผา% กฐินกับทั้งบริวารน้ี, ของข%าพเจ%าทั้งหลาย, ครั้นรบั แล%ว, จงกรานกฐนิ ดว% ยผา% ผนื นี้, เพ่ือประโยชน4, และความสุข, แกขา% พเจา% ท้งั หลาย, ตลอดกาลนาน เทอญ.” แบบที่ ๒ “อิมัง, สะปะริวารงั , กะฐนิ ะจีวะระทสุ สัง, สังฆสั สะ, โอโณชะยามะ. ทุตยิ มั ปJ, อมิ งั , สะปะริวารัง, กะฐนิ ะจีวะระทสุ สัง, สงั ฆัสสะ, โอโณชะยามะ. ตะติยัมปJ, อิมงั , สะปะริวารัง, กะฐนิ ะจวี ะระทุสสัง, สงั ฆัสสะ, โอโณชะยามะ.” “ข%าพเจ%าท้ังหลาย, ขอน%อมถวายผา% จวี รกฐนิ , พรอ% มกบั ของบรวิ ารน้ี, แดพระสงฆ4.แมค% ร้ังท่ี ๒ข%าพเจา% ทัง้ หลาย, ขอน%อมถวายผา% จวี รกฐนิ , พรอ% มกับของบรวิ ารนี้, แดพระสงฆ4. แม%ครงั้ ที่ ๓ ข%าพเจ%าทงั้ หลาย, ขอนอ% มถวายผา% จวี รกฐนิ , พร%อมกับของบริวารนี้,แดพระสงฆ4.” ๑๐) ประธานพิธหี รอื เจ%าภาพวางผ%าไตรบนพานแวนฟ]า ณ เบือ้ งหนา% พระสงฆ4แลว% ยกประเคนพระสงฆ4รปู ที่ ๒ (ตอ% งประสานกบั พระสงฆ4 เนอ่ื งจากวัดบางวัดให%วางไว% ณ เบอื้ งหน%าพระสงฆ4 และพระสงฆ4จะประกอบพธิ อี ปโลกน4กฐิน โดยประธานพิธีหรอื เจา% ภาพ ไมต%องประเคนผา% ไตรกฐนิ ) ๑๑) ประธานพิธีหรือเจ%าภาพยกเทยี นปาติโมกขป4 ระเคนพระสงฆร4 ปู ท่ี ๒ ๑๒) พระสงฆป4 ระกอบพธิ ีอปโลกนก4 ฐนิ ๑๓) ประธานพิธีหรือเจ%าภาพประเคนบริวารกฐิน และเครื่องไทยธรรม ๑๔) เจา% หนา% ทป่ี ระกาศยอดเงินของกฐิน ๑๕) ประธานพธิ ีหรือเจ%าภาพถวายยอดปUจจยั บํารงุ วัดแดประธานสงฆ4 ๑๖) พระสงฆ4อนุโมทนา ๑๗) ประธานพิธีหรือเจ%าภาพกรวดนํา้ -รับพร ๑๘) ประธานพิธหี รือเจ%าภาพกราบพระประธาน (กราบ ๓ ครัง้ ) ๑๙) ประธานพธิ ีหรือเจ%าภาพกราบลาพระสงฆ4 ๒๐) เสรจ็ พิธี

103การถวายผาปTา (สามคั ค)ี การถวายผ%าปQา ไมใชเปนการถวายทานตามกาลเชนการทอดกฐิน แล%วแตใครมีศรัทธาจะทําเมื่อไรก็รวบรวมนัดหมายญาติมิตรพรรคพวกทอดถวายเมื่อน้ัน ผ%าปQา ครั้งพุทธกาล เรียกวา ผ%าบังสุกุลจีวร คือ ผ%าเปjgอนฝQุนท่ีไมมีเจ%าของหวงแหนทิ้งอยูตามปQาบ%าง ปQาช%าบ%าง ตามถนนหนทางบ%างแขวนห%อยอยูตามกิ่งไม%บ%างซง่ึ ครั้งพทุ ธกาลทรงอนุญาตให%ภิกษุแสวงหาผา% บังสุกุล คือผ%าเปgjอนฝQุนทไี่ มมเี จา% ของเขาทิ้งแล%ว หรือผ%าที่เขาหอซากศพท้ิงไว%ตามปQาช%า และเศษผ%าท่ีท้ิงอยูตามถนนหนทาง นํามาซักฟอกตัดเย็บเปนจีวรผืนใดผืนหน่ึงที่ตอ% งการ แล%วใช%นุงหมพุทธศาสนิกชนผู%นับถือพระพุทธศาสนาสวนมากในสมัยน้ันเห็นความลําบากของภิกษุในเรื่องน้ีมีความประสงฆ4จะบําเพ็ญกุศลซ่ึงไมขัดตอพระพุทธบัญญัติในขณะนั้น จึงได%จัดหาผ%าท่ีสมควรแกสมณะบรโิ ภคไปทอดทง้ิ ไวต% ามที่ตาง ๆ โดยมากเปนปQาช%าทรี่ ว%ู าภิกษุผู%แสวงหาเดนิ ไปการเตรียมการ ๑) จัดโตZะหมบู ชู าพร%อมเครอ่ื งนมัสการ ๒) ต%นผ%าปQาหรือกองผา% ปQาซึ่งมผี %าไตร หรอื จีวร หรือสบง หรือผ%าเช็ดตัวสีเหลือง พาดไว% ที่กิ่งไม% ปUกไว%ในกระถาง หรอื กระปอi ง ซ่งึ บรรจุข%าวสารและอาหารแห%งตามศรทั ธา ๓) ปUจจยั บํารงุ วดั ตามศรัทธา ๔) เตรียมการนมิ นตพ4 ระสงฆ4 ๕) อุปกรณ4เคร่อื งใชใ% นงานพธิ ีแนวทางการปฏบิ ตั งิ าน ๑) เมอ่ื พระสงฆข4 ้นึ นง่ั ยงั อาสนส4 งฆ4 ๒) ประธานพธิ หี รือเจา% ภาพ จดุ ธปู เทยี นบชู าพระรตั นตรัย (กราบ ๓ ครง้ั ) ๓) เจา% หน%าท่อี าราธนาศลี ๔) ประธานพิธหี รอื เจ%าภาพและผู%รวมพิธรี ับศลี พร%อมกัน ๕) กลาวรายงาน (กรณีมีการจัดถวายผ%าปQาทมี่ วี ัตถุประสงค4ดาํ เนนิ กิจกรรม สาธารณประโยชน4 และมีการกลาวรายงานเพื่อต%องการให%ผท%ู มี่ ารวมพิธีไดท% ราบถึงวตั ถปุ ระสงค4ของการจดั พิธีถวายผ%าปQา) ๖) ประธานพธิ หี รอื เจ%าภาพประคองผ%าไตร ๗) ประธานพิธหี รือเจ%าภาพ กลาว “นะโม ๓ จบ” ๘) ประธานพิธีหรือเจา% ภาพ กลาวคําถวายผ%าปาQ ดังน้ี “อิมานิ มะยงั ภนั เต, บังสะกูละจวี ะรานิ, สะปะรวิ ารานิ, ภกิ ขุสงั ฆัสสะ, โอโณชะยา มะ, สาธุ โน ภนั เต, ภกิ ขสุ งั โฆ, อมิ านิ, ปงU สกุ ลู ะจีวะรานิ, สะปะริวารานิ, ปะฎิคคณั หาตุ, อมั หากัง,ทฆี ะรตั ตงั , หิตายะ, สขุ ายะ.” “ข%าแตพระสงฆผ4 ูเ% จริญ, ข%าพเจ%าทั้งหลาย, ขอน%อมถวาย, ผา% บังสกุ ลุ จวี ร, กับทั้ง ส่ิงของบรวิ ารเหลาน้ี, แดพระภกิ ษุสงฆ4, ขอพระภิกษสุ งฆ4, จงรบั ผา% บงั สุกลุ จีวร, กบั ทั้งสง่ิ ของ บรวิ ารเหลาน้ี, เพือ่ ประโยชน4, เพอ่ื ความสุข, แกข%าพเจ%าทั้งหลาย, ตลอดกาลนานเทอญ.” ๙) เมือ่ กลาวคําถวายจบ นาํ ผ%าไตรจวี รไปวางไว%ที่กิง่ ไม% หรือพาดยังที่ท่ีจัดเตรยี มไว% ๑๐) นมิ นต4พระสงฆล4 งมาพจิ ารณาผ%าปQา (เจา% หน%าท่เี ตรยี มพัดรองหรอื ตาลปUตรใหพ% ระสงฆ4) ๑๑) ประธานพธิ หี รอื เจา% ภาพประเคนจตุปจU จยั ไทยธรรมแดพระสงฆ4 ๑๒) พระสงฆ4อนุโมทนา ๑๓) ประธานพธิ หี รอื เจา% ภาพกรวดน้ํา-รับพร ๑๔) เสรจ็ พิธี

104ภาคผนวก

105คําบูชาพระและคาํ อาราธนาคําบูชาพระ “อิเมหิ สกั กาเรหิ พุทธัง อภิปูชยามิ. อิเมหิ สกั กาเรหิ ธมั มัง อภปิ ูชยามิ. อิเมหิ สกั กาเรหิ สังฆัง อภิปชู ยามิ. ข%าพระพุทธเจ%า ขอเคารพบูขาพระพุทธเจ%า ผู%เปนสรณะทีพ่ ่ึงทรี่ ะลกึ อยางสงู และ ศักดิ์สิทธิ์ ด%วยสักการะนี้ ขา% พระพุทธเจา% ขอเคารพบูชาพระธรรมคอื คาํ สง่ั สอนของพระองค4 ซงึ่ เปนสรณะที่พึ่ง ทร่ี ะลึกอยางสูงและศักดส์ิ ิทธิ์ ด%วยสักการะนี้ ขา% พระพุทธเจ%า ขอเคารพบูชาพระสงฆค4 ือสาวกขององค4ผเ%ู ปนสรณะที่พ่ึงท่ีระลึกอยางสูง และศักด์สิ ทิ ธิ์ ด%วยสักการะน้ี”คําอาราธนาศีล ๕ “มะยัง ภนั เต, วิสุง วิสุง รกั ขะณัตถายะ, ติสะระเณนะ สะหะ, ปญU จะ สลี านิ ยาจามะ. ทตุ ยิ มั ปJ มะยงั ภนั เต, วสิ ุง วสิ งุ รักขะณตั ถายะ, ตสิ ะระเณนะ สะหะ, ปญU จะ สลี านิ ยาจามะ. ตะติยัมปJ มะยงั ภันเต, วิสงุ วสิ ุง รักขะณัตถายะ, ติสะระเณนะ สะหะ, ปUญจะ สีลานิ ยาจามะ.”คาํ อาราธนาพระปรติ ร “วิปตU ติปะฏิพาหายะ สัพพะสัมปตU ติสิทธิยา, สัพพะ ทกุ ขะ วินาสายะ ปะรติ ตงั พรถู ะ มงั คะลัง. วปิ ตU ตปิ ะฏิพาหายะ สพั พะสัมปUตติสิทธยิ า, สพั พะ ภะยะ วนิ าสายะ ปะริตตัง พรูถะ มังคะลัง. วปิ Uตติปะฏิพาหายะ สพั พะสัมปUตตสิ ทิ ธิยา, สัพพะ โรคะ วนิ าสายะ ปะริตตัง พรถู ะ มังคะลงั .”คําอาราธนาธรรม “พรัห(ม)มา จะ โลกาธิปะตี, สะหัมปะติ กตั อัญชะลี, อันธิวะรงั อะยาจะถะ, สนั ตีธะ สัตตาปปะระชักขะชาติกา, เทเสตุ ธัมมัง อนุกัมปJมงั ปะชัง.ฯ”คาํ ถวายขาวพระพุทธ “อมิ ัง, สูปะพะยัญชะนะสมั ปUนนงั , สาลีนัง, โภชะนงั , อุทะกัง, วะรัง, พทุ ธัสสะ, ปูเชมิ.”คาํ ลาขาวพระพทุ ธ “เสสงั มงั คะลงั ยาจามิ.”คาํ กรวดนํ้าปรารถนาผลสวนตัว (แบบยอ) “อิทัง เม กะตัง ปุญญงั , นิพพานะปจU จะโย โหต,ุ อะนาคะเต กาเล. ขอบญุ ทขี่ า% พเจา% ไดก% ระทําแล%วน้ี จงเปนปจU จัยให%บรรลุพระนพิ พาน ในอนาคตกาล ดว% ยเทอญ”

106คํากรวดนาํ้ อุทศิ (แบบยอ) “อทิ งั เม ญาตนิ ัง โหตุ, สขุ ิตา โหนตุ ญาตะโย. ขอสวนบุญน้ี จงสําเรจ็ แกญาตทิ ง้ั หลายของข%าพเจ%า ขอให%ญาตทิ งั้ หลายของข%าพเจ%า จงมีความสขุ ”คําถวายสกั การะบรุ พกษตั รยิ าธริ าชพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลาเจาอยหู ัว (รัชกาลที่ ๕) กลาว “นะโม” ๓ จบ และกลาวคาํ บูชา ดังนี้ “อกุ าสะ, ปJยะมะหาราชะ, อมิ ินา สักกาเรนะ, ปะระมนิ ทะ, มะหาราชะวะรัสสะ, จุฬาลังกะระณสั สะ, ปูเชมิ, ปยJ ะมะหาราชานภุ าเวนะ, สะทา โสตถี, ภะวนั ตุ เม.ฯ (กราบ ๑ ครั้ง ไมแบมือ)”คาํ ถวายขาวสาร “อิมานิ มะยงั ภันเต, ตัณฑุลานิ, สะปะรวิ ารานิ, ภกิ ขุสังฆัสสะ, โอโณชะยามะ, สาธุ โน ภันเต, ภิกขุสังโฆ, อิมานิ, ตณั ฑลุ านิ, สะปะริวารานิ, ปะฏิคคัณหาตุ, อมั หากงั , ทฆี ะรตั ตัง, หติ ายะ, สขุ ายะ. ข%าแตพระสงฆ4ผู%เจริญ, ขา% พเจ%าทั้งหลาย, ขอน%อมถวายข%าวสาร, กบั ท้งั บริวารเหลาน้ี, แดพระภกิ ษสุ งฆ4, ขอพระภกิ ษสุ งฆ4จงรับข%าวสาร, กับทั้งบริวารเหลาน้ี, ของขา% พเจา% ทง้ั หลาย, เพ่อื ประโยชนแ4 ละความสุข, แกขา% พเจ%าทั้งหลาย, ตลอดกาลนานเทอญ.ฯ”คาํ ถวายอุโบสถ “มะยัง ภนั เต, อิมัง อุโปสถาคารัง, สังฆัสสะ, นยิ ยาเทมะ, สาธุ โน ภันเต, ภกิ ขุสังโฆ, อิมัง, อโุ ปสถาคารงั , ปะฏิคคัณหาตุ, อมั หากัง, ทฆี ะรัตตงั , หิตายะ, สขุ ายะ. ขา% แตพระสงฆผ4 %เู จริญ, ขา% พเจ%าทงั้ หลาย, ขอมอบถวายซ่ึงอโุ บสถหลังน้แี ดพระสงฆ4, ขอพระสงฆ4จงรับซึ่งอโุ บสถหลังน้ี, ของข%าพเจ%าทงั้ หลาย, เพอ่ื ประโยชนแ4 ละความสุข, แกข%าพเจ%า ท้ังหลาย, ส้ินกาลนานเทอญ.ฯ”คาํ ถวายยานพาหนะ “มะยงั ภันเต, อมิ ัง, ยานงั , ภิกขุสงั ฆสั สะ, นิยยาเทมะ, สาธุ โน ภันเต, ภิกขสุ งั โฆ, อมิ ัง, ยานงั , ปะฏิคคณั หาตุ, อัมหากงั , ทีฆะรัตตัง, หติ ายะ, สขุ ายะ. ข%าแตพระสงฆผ4 %เู จรญิ , ข%าพเจ%าทั้งหลาย, ขอมอบถวายซ่ึงยานพาหนะน้ี, แดพระภกิ ษุสงฆ4, ขอพระสงฆจ4 งรับซึ่งยานพาหนะน้ี, ของข%าพเจ%าทง้ั หลาย, เพื่อประโยชนแ4 ละความสุข, แกขา% พเจ%า ทัง้ หลาย, สน้ิ กาลนานเทอญ.ฯ”คาํ ถวายเสนาสะ “มะยัง ภนั เต, อิมัง เสนาสะนานิ, อาคะตานาคตัสสะ, จทุ ทสิ สัสสะ, ภกิ ขุสังฆสั สะ, นิยยาเทมะ, สาธุ โน ภันเต, ภกิ ขสุ งั โฆ, อิมานิ, เสนาสะนามิ, ปะฏคิ คัณหาตุ, อมั หากงั , ทฆี ะรตั ตงั , หิตายะ, สขุ าย. ขา% แตพระสงฆ4ผเ%ู จริญ, ขา% พเจ%าทัง้ หลาย, ขอมอบถวายเสนาสนะเหลาน้ี, แดพระภิกษุ สงฆผ4 %ูมใี นทิศทั้ง ๔, ท่ีมาแล%วก็ดี, ยังไมมาก็ดี, ขอพระภิกษุสงฆจ4 งรับเสนาสนะเหลาน้ี, ของข%าพเจา% ทง้ั หลาย, เพ่ือประโยชนแ4 ละความสขุ , แกข%าพเจา% ท้ังหลาย, สน้ิ กาลนานเทอญ.ฯ”

107คําถวายศาลาโรงธรรม “มะยงั ภันเต, อมิ งั สาลงั , ธัมมะสะภายะ, อุททสิ สะ, จาตุททิสัสสะ, ภกิ ขุสังฆัสสะ, นยิ ยาเทมะ, สาธุ โน ภันเต, ภิกขสุ งั โฆ, อิมัง สาลัง, ปะฏคิ คัณหาตุ, อัมหากัง, ทีฆะรัตตัง, หติ ายะ, สขุ ายะ. ข%าแตพระสงฆผ4 เู% จรญิ , ขา% พเจ%าทง้ั หลาย, ขอมอบถวายศาลาหลงั นี้, แดพระภกิ ษุสงฆ4ผม%ู ี ในทิศทั้ง ๔, อุทิศเพ่ือเปนสถานทแี่ สดงธรรม, ขอพระภกิ ษสุ งฆ4จงรบั ศาลาหลงั นี้, ของขา% พเจา% ทัง้ หลาย เพ่อื ประโยชนแ4 ละความสุข, แกข%าพเจ%าท้งั หลาย, ส้ินกาลนานเทอญ.ฯ”คําถวายผาจํานําพรรษา (ผาทีถ่ วายแกพระภกิ ษุผอู ยูจาํ พรรษาครบ ๓ เดือน) “อิมานิ มะยงั ภนั เต, วัสสาวาสิกะจีวะรานิ, สะปะรวิ ารานิ, ภิกขุสงั ฆสั สะ, โอโณชะยามะ, สาธุ โน ภันเต, ภกิ ขสุ ังโฆ, อิมานิ, วสั สาวาสิกะจวี ะรานิ, สะปะรวิ ารานิ, ปะฏคิ คัณหาตุ, อัมหากัง, ทฆี ะรัตตัง, หติ ายะ, สุขายะฯ. ข%าแตพระสงฆผ4 เู% จริญ, ขา% พเจ%าทง้ั หลาย, ขอน%อมถวายผ%าจาํ นําพรรษา, กับท้งั บริวาร เหลาน้ี, แดพระภิกษสุ งฆ4, ขอพระภิกษุสงฆจ4 งรบั ผา% จาํ นําพรรษา, กบั ทงั้ บริวารเหลาน้ี, ของข%าพเจ%าทั้งหลาย, เพ่ือประโยชน4และความสขุ , แกข%าพเจา% ท้งั หลาย, ส้นิ กาลนานเทอญฯ.”คาํ ถวายธปู เทยี นดอกไมเพอ่ื บูชา “มะยัง ภันเต, อิเมหิ, ทีปะธปู ะปุปผะวะเรหิ, ระตะนตั ตะยงั , อะภปิ ูเชมะ, อะยัง, ระตะนตั ตะยัสสะ ปูชา, อัมหากัง, ทีฆะรัตตัง, หติ ะสุขาวะหา, โหตุ, อาสะวกั ขะยปั ปUตติยาฯ. ข%าแตพระสงฆผ4 เู% จรญิ , ขา% พเจ%าท้งั หลาย, ขอบูชาพระรัตนตรยั , ด%วยธูปเทียน, และดอกไมอ% นั ประเสริฐเหลาน้ี, การบูชาพระรัตนตรยั น้ี, จงนาํ มาซ่ึงประโยชน4สขุ , เพอ่ื บรรลุ พระนิพพานเปนที่สิ้นไปแหงอาสวกเิ ลส, แกขา% พเจา% ทั้งหลาย, ตลอดกาลนานเทอญฯ.”คาํ ถวายธงเพ่อื บูชา “มะยงั , อิมนิ า, ธะชะปะฏาเกนะ, ระตะนตั ตะยงั , อะภปิ เู ชมะ, อะยงั , ธะชะปะฏาเกนะ, ระตะนตั ตะยะปชู า, อมั หากัง, ทีฆะรตั ตัง, หิตายะ, สุขายะ, สงั วตั ตะตฯุ . ขา% พเจ%าทงั้ หลาย, ขอบูชา, ซึ่งพระรตั นตรยั , ดว% ยธงแผนผา% นี้, กริ ิยาท่บี ูชาพระรัตนตรัย, ด%วยธงแผนผ%าน้ี, ขอจงเปนไป, เพ่ือประโยชนแ4 ละความสุข, แกข%าพเจ%าทั้งหลาย, สิน้ กาลนาน เทอญฯ.”

108ลาํ ดับพดั ยศสมณศักด์ิ ฐานานุกรม เปรยี ญในงานพระราชพธิ ี-รัฐพธิ ี สมเด็จพระราชาคณะ ๑. สมเดจ็ พระสงั ฆราชเจ%า ๒. สมเดจ็ พระสงั ฆราช ๓. สมเดจ็ พระราชาคณะ ชัน้ สุพรรณบัฏ พระราชาคณะ ๔. พระราชาคณะ เจา% คณะรอง ช้นั หิรัญบฏั ๕. พระราชาคณะ เจ%าคณะรอง ชั้นสญั ญาบัตร ๖. พระราชาคณะ ชน้ั ธรรม ๗. พระราชาคณะ ชน้ั เทพ ๘. พระราชาคณะ ช้นั ราช ๙. พระราชาคณะ ชั้นสามญั ๙.๑ พระราชาคณะ ปลัดขวา-ปลัดซา% ย-ปลดั กลาง ๙.๒ พระราชาคณะ รองเจา% คณะภาค ๙.๓ พระราชาคณะ เจา% คณะจังหวดั ๙.๔ พระราชาคณะ รองเจ%าคณะจังหวัด ๙.๕ พระราชาคณะ ชัน้ สามญั เปรียญ ฝาQ ยวิปสU สนาธรุ ะ ๙.๖ พระราชาคณะ ชนั้ สามญั เปรียญ ป.ธ. ๙-๘-๗-๖-๕-๔-๓ ๙.๗ พระราชาคณะ ชั้นสามัญเทยี บเปรียญ ฝQายวปิ Uสสนาธรุ ะ ๙.๘ พระราชาคณะ ช้นั สามัญเทยี บเปรยี ญ ๙.๙ พระราชาคณะ ชนั้ สามัญยก ฝาQ ยวิปสU สนาธุระ ๙.๑๐ พระราชาคณะ ชัน้ สามญั ยกพระครสู ญั ญาบตั ร พระครูฐานานุกรม พระเปรียญธรรม ๑๐. พระครูสัญญาบตั ร เจ%าคณะจงั หวดั (จจ.) ๑๑. พระครูสัญญาบัตร รองเจา% คณะจังหวดั (รจจ.) ๑๒. พระครสู ัญญาบัตร เจ%าอาวาสพระอารามหลวง ชั้นเอก (จล.ชอ.) ๑๓. พระครสู ญั ญาบตั ร เจ%าคณะอําเภอ ช้นั พิเศษ (จอ.ชพ.) ๑๔. พระครูสัญญาบัตร เทียบเจ%าคณะอําเภอ ชนั้ พิเศษ (ทจอ.ชพ.) ๑๕. พระครูปลดั ของสมเดจ็ พระราชาคณะ ๑๖. พระเปรยี ญธรรม ๙ ประโยค ๑๗. พระครูสัญญาบตั ร เจ%าอาวาสพระอารามหลวง ชน้ั โท (จล.ชท.) ๑๘. พระครูสญั ญาบัตร เจ%าคณะอาํ เภอ ชัน้ เอก (จอ.ชอ.) ๑๙. พระครูสัญญาบัตร เทียบเจ%าคณะอาํ เภอ ชัน้ เอก (ทจอ.ชอ.) ๒๐. พระครสู ญั ญาบัตร เจ%าอาวาสพระอารามหลวง ชัน้ ตรี (จล.ชต.) ๒๑. พระครูสัญญาบตั ร เจ%าคณะอาํ เภอ ชน้ั โท (จอ.ชท.) ๒๒. พระครสู ัญญาบตั ร รองเจ%าอาวาสพระอารามหลวง ช้ันเอก (รจล.ชอ.)

109๒๓. พระครสู ญั ญาบัตร รองเจา% อาวาสพระอารามหลวง ช้ันโท (รจล.ชท.)๒๔. พระครสู ัญญาบตั ร รองเจ%าอาวาสพระอารามหลวง ชั้นตรี (รจล.ชต.)๒๕. พระครสู ัญญาบตั ร ผ%ูชวยเจา% อาวาสพระอารามหลวง ช้ันพิเศษ หรือเทียบเทา(ผจล.ชพ. หรอื ทผจล.ชพ.)๒๖. พระครูสญั ญาบตั ร ผชู% วยเจา% อาวาสพระอารามหลวง ชั้นเอก ฝาQ ยวปิ สU สนาธรุ ะหรือเทียบเทา (ผจล.ชอ.วิ หรือ ทผจล.ชอ.ว.ิ )๒๗. พระครูสญั ญาบัตร ผู%ชวยเจ%าอาวาสพระอารามหลวง ชั้นเอก หรือเทียบเทา(ผจล.ชอ. หรอื ทผจล.ชอ.)๒๘. พระครปู ลัดของพระราชาคณะ เจา% คณะรอง ชั้นหิรัญบัฏ๒๙. พระครปู ลัดของพระราชาคณะ เจ%าคณะรอง ช้ันสญั ญาบัตร๓๐. พระครฐู านานกุ รมชั้นเอก ของสมเดจ็ พระสังฆราช (พระครูปรติ ร)๓๑. พระเปรยี ญธรรม ๘ ประโยค๓๒. พระครูสัญญาบัตร ผช%ู วยเจ%าอาวาสพระอารามหลวง ชนั้ โท หรอื เทียบเทา (ผจล.ชท.หรอื ทผจล.ชท.)๓๓. พระเปรยี ญธรรม ๗ ประโยค๓๔. พระครปู ลดั ของพระราชาคณะ ชั้นธรรม๓๕. พระครฐู านานุกรมชั้นโท ของสมเดจ็ พระสังฆราช (พระครปู รติ ร)๓๖. พระครูสัญญาบัตร รองเจา% คณะอําเภอ ชั้นเอก (รจอ.ชอ.)๓๗. พระครสู ญั ญาบตั ร รองเจ%าคณะอาํ เภอ ช้ันโท (รจอ.ชท.)๓๘. พระครูสัญญาบัตร เจา% คณะตาํ บล ชัน้ เอก ฝQายวปิ สU สนาธรุ ะ (จต.ชอ.วิ.)๓๙. พระครสู ญั ญาบัตร เจ%าคณะตาํ บล ช้ันเอก (จต.ชอ.)๔๐. พระครสู ัญญาบัตร เจ%าคณะตําบล ชน้ั โท (จต.ชท.)๔๑. พระครสู ัญญาบัตร เจ%าคณะตาํ บล ช้ันตรี (จต.ชต.)๔๒. พระครสู ัญญาบัตร เจา% อาวาสวัดราษฎร4 ชั้นเอก (จร.ชอ.)๔๓. พระครสู ัญญาบตั ร เจา% อาวาสวัดราษฎร4 ช้ันโท ฝาQ ยวปิ สU สนาธรุ ะ (จร.ชท.วิ.)๔๔. พระครสู ญั ญาบตั ร เจ%าอาวาสวดั ราษฎร4 ชั้นโท (จร.ชท.)๔๕. พระครสู ัญญาบัตร เจา% อาวาสวดั ราษฎร4 ชน้ั ตรี (จร.ชต.)๔๖. พระครูสญั ญาบตั ร รองเจา% อาวาสวัดราษฎร4 (รจร.)๔๗. พระครสู ญั ญาบตั ร ผูช% วยเจา% อาวาสวดั ราษฎร4 (ผจร.)๔๘. พระเปรยี ญธรรม ๖ ประโยค๔๙. พระเปรียญธรรม ๕ ประโยค๕๐. พระครูปลัดของพระราชาคณะ ชั้นเทพ๕๑. พระครูปลัดของพระราชาคณะ ชนั้ ราช๕๒. พระครวู นิ ัยธร๕๓. พระครธู รรมธร๕๔. พระครูคูสวด๕๕. พระเปรยี ญธรรม ๔ ประโยค๕๖. พระปลดั ของพระราชาคณะ ช้นั สามัญ

110 ๕๗. พระเปรียญธรรม ๓ ประโยค ๕๘. พระครูรองคูสวด ๕๙. พระครสู งั ฆรักษ4 ๖๐. พระครสู มหุ 4 ๖๑. พระครูใบฎีกา ๖๒. พระสมหุ 4 ๖๓. พระใบฎีกา ๖๔. พระพิธธี รรม (เหลือง-แดง-นํ้าเงิน-เขียว)หมายเหตุ ๑. การจดั ลาํ ดบั นี้ เปนการปรับปรงุ ใหม พ.ศ. ๒๕๔๑ โดยความเห็นชอบของมหาเถรสมาคมในการประชุม คร้งั ท่ี ๖/๒๕๔๑ เม่อื วันท่ี ๒๗ กุมภาพันธ4 ๒๕๔๑๒. เฉพาะพิธีรบั ผา% พระกฐินพระราชทาน เจ%าอาวาสน่งั หน%าพระภกิ ษุรปู อ่นื ซึง่ แม%จะมีสมณศักดสิ์ ูงกวา๓. ต้ังแตพระราชาคณะ ช้นั ราชขึ้นไป น่ังตามลําดบั อาวโุ สโดยสมณศักด์ิการใชพัดยศ การถวายอติเรก และการถวายพระพรลาพระดํารัสแหง สมเด็จพระมหาสมณะใหถวายอติเรกในการหลวงการรัฐบาลทั่วไป สมเด็จพระมหาสมณะ มีพระดํารัสวา ธรรมเนียมการถวายอดิเรก แดสมเด็จพระเจ%าแผนดินแตกอนมา ถวายเฉพาะในพระที่นั่งเนื่องด%วยที่ประทับ และตอมาในพระที่นั่งท่ีเคยประทับทุกแหง สมเด็จพระราชาคณะและพระราชาคณะเปนผู%ถวาย โดยฐานทรงยกยองเปนพระเถระเห็นวา คําถวายอติเรกนั้น เปนคําออกพระนาม หรือกลาวทางไวยากรณ4แหงมคธภาษาเปนประถมบุรุษ คํากลาวถึงถวายลับหลังก็ไมชัด และการถวายพระพรสมเด็จพระเจ%าแผนดินของตนก็เปนการแสดงความปรารถนาอันดี ถ%าใช%ในการหลวงการรัฐบาลท่ัวไป จัดเปนการสมควร แตติดอยูทีห่ ัวเมือง เพราะไมมพี ระราชาคณะทุกแหง ไดน% ําความเรียนพระราชปฏิบตั ิบัดน้ี พระราชทานพระบรมราชานุญาตให%พระครูเจ%าคณะจังหวัด และพระครูเจ%ารองผ%ูได%รับพระราชทานพัดแฉกยอดเปนเคร่ืองยศ ถวายอติเรก ได%ด%วย ต้ังแตวันท่ี ๑๑ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๖๒ น้ี ท่ีเปนวันตรงสุรทินบรมราชาภิเษกเปนต%นไป ให%สมเด็จพระราชาคณะ พระราชาคณะ และพระครูเจ%าคณะจังหวัด ผู%เปนหัวหน%าแหงสงฆ4 ผเ%ู ขา% ในการหลวง ทั้งในกรุงท้งั ในหัวเมอื ง หรือในการรัฐบาลในหวั เมืองเชน ในการถือน้ํา ในการเฉลิมรัชชพรรษา และในการเฉลิมพระชนมพรรษา ถวายอติเรกทุกแหงท้ังในพระท่ีน่ัง ท้ังในที่อื่น ท้ังในเวลาเสด็จออก ทั้งในเวลาไมเสด็จออก สวนการวา คําถวายพระพรลา คงใช%ในเวลาเสด็จออกเฉพาะในพระราชวัง ในพระราชฐาน หรือในทปี่ ระทับแหงอ่นื เชน คายหลวง พระครูเจา% คณะจังหวัดถวายได%ด%วย พระครูเจ%าคณะจังหวัด เจ%าคณะรอง ผ%ูยังไมเคยถวาย จงดูคําถวายอดิเรก และคําถวายพระพรลา ในแถลงการณ4คณะสงฆ4 เลม ๔ หน%า ๒๖๙ ถงึ ๒๗๐ เมื่อถวายจงตัง้ พดั ยศ มีพระดํารัสสงั่ ไว% ณ วันที่ ๓ พฤศจกิ ายน ๒๔๖๒

111 ประกาศมหาเถรสมาคม เร่ือง การถวายอตเิ รก และการใชพดั ยศในงานพระราชพิธี มหาเถรสมาคมได%พจิ ารณาวา โดยทไ่ี ด%ทรงพระกรุณาโปรดเกลา% ฯ เฉลมิ พระนามาภิไธยสมเดจ็ พระราชชนนศี รสี ังวาล ขนึ้ เปนสมเดจ็ พระศรนี ครินทราบรมราชชนนี (เสมอด%วยสมเดจ็พระราชินี) สมควรทค่ี ณะสงฆ4จะพงึ ถวายพระเกยี รติในการทรงประกอบงานพระราชพธิ ี และทรงบําเพญ็ พระราชกุศล จงึ ให%คณะสงฆ4ปฏิบัติในการถวายใช%พดั ๑. เม่ือ สมเดจ็ พระนางเจ%าสริ ิกติ ิ์ พระบรมราชนิ ีนาถ เสดจ็ พระราชดําเนินแทนพระองค4สมเด็จบรมบพิตร พระราชสมภารเจา% ในการพระราชพิธี หรือในการพระราชกศุ ล ใหใ% ชพ% ัดยศถวายอติเรกแดทงั้ สองพระองค4 ๒. เม่ือ สมเดจ็ พระศรนี ครินทราบรมราชชนนี เสด็จพระราชดําเนิน ทรงบาํ เพญ็พระราชกุศลหรอื ทรงเปนประธานในการพิธีทุกอยาง ให%ใช%พดั ยศ แตไมต%องถวายอติเรก นอกจากท่กี ลาวนี้ ให%ถือการปฏิบตั ิเดมิ ประกาศ ณ วันท่ี ๑๘ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๑๔ (ลงพระนาม) สมเดจ็ พระอริยวงศาคตญิ าณ (สมเดจ็ พระอริยวงศาคติญาณ) สมเด็จพระสังฆราช ประธานกรรมการมหาเถรสมาคม การใชพดั ยศ พัดยศ เปนเครื่องหมายแสดงถึงสมณศักด์ิของพระสงฆ4ที่ได%รับพระราชทานจากพระบาทสมเด็จพระเจา% อยูหัว โดยคณะสงฆจ4 ะถวายพระเกียรตแิ ดองค4พระมหากษัตรยิ 4ดว% ยการเสนอนามพระเถระท่ีเห็นสมควรรับพระราชทานสมณศักด์ิในโอกาสสําคัญ เชน วนั เฉลมิ พระชนมพรรษา วนั พระราชพิธีฉัตรมงคล วนั พระราชพิธีแรกขึ้นเสวยราชสมบัติ หรือในพระราชพิธีสําคัญท่ีจัดขึ้นเน่ืองในวโรกาสพิเศษ เปนต%น ซ่ึงเปนการพระราชทานเปนการเฉพาะบุคคลให%นําไปใช%เพื่อแสดงสมณศักดิ์ในการพระราชพิธี และรัฐพิธี หรือการพิธีท่ีเกี่ยวเนื่องกับสถาบันพระมหากษัตริย4 อันเปนการถวายพระเกียรติแดพระองค4ผ%ูเปนองค4ประธาน หรือการพิธีที่อยูในพระบรมราชานุเคราะห4 พระราชานุเคราะห4 ของสถาบันพระมหากษัตริย4 พระเถระผู%ได%รับพระราชทานจะให%ผู%อ่ืนนําไปใช%ไมได% ดังนั้น การจัดลําดับการน่ังของพระสงฆ4สมณศักดิ์ในการพระราชพิธี หรือการพิธีที่ใช%พัดยศจะต%องจัดลําดับตามพัดยศที่ถือเข%าในพระราชพิธีหรือพิธีโดยมีระเบียบแบบแผนประเพณีปฏิบัติ และหลกั เกณฑก4 ารใช%พดั ยศในการพระราชพธิ ี รัฐพิธีและการพธิ ี ดังนี้ ๑. การพระราชพิธี และพิธีท่ีต%องใชพ% ัดยศ และถวายอติเรก ๑.๑ พระบาทสมเดจ็ พระเจา% อยูหวั เสด็จพระราชดาํ เนนิ ๑.๒ สมเดจ็ พระนางเจ%าฯ พระบรมราชนิ นี าถ เสด็จพระราชดาํ เนิน (กรณี พระบาทสมเด็จพระเจ%าอยูหวั ทรงพระกรุณาโปรดเกล%าฯ ให% สมเดจ็ พระนางเจา% ฯ พระบรมราชินนี าถเสด็จพระราชดําเนนิปฏบิ ตั ิพระราชกรณยี กจิ แทนพระองค4 ใหป% ระธานสงฆ4ถวายอติเรกแดทัง้ สองพระองค4) ๑.๓ ในการพธิ ีทพี่ ระบาทสมเด็จพระเจา% อยูหัว หรือสมเดจ็ พระนางเจา% ฯ พระบรมราชินีนาถทรงพระกรณุ าโปรดเกลา% ฯ ให%ผู%หนึ่งผใ%ู ดไปปฏิบัตพิ ระราชกรณียกิจแทนพระองค4(ผู%แทนพระองค4ไปปฏิบตั ิกรณียกจิ แทนพระองค4ใด ให%ประธานสงฆใ4 ช%สรรพนามของพระองค4นั้นตามแบบการถวายอติเรกที่ใชใ% นปจU จุบัน)

112 ๑.๔ ในการพธิ ที ่ี พระบาทสมเด็จพระเจา% อยูหวั หรือสมเด็จพระนางเจ%าฯ พระบรมราชนิ นี าถทรงพระกรุณาโปรดเกล%าฯ ให%จัดขึ้น หรือได%รับพระบรมราชานุญาตให%จัดข้ึน เชนการถวายผ%าพระกฐินพระราชทาน การพิธีสมเด็จพระสังฆราชประทานสัญญาบัตร พัดยศ และผ%าไตรการทรงบําเพ็ญพระราชกุศลการพิธีตาง ๆ ที่ทรงพระราชทานพระบรมราชานุเคราะห4การพระราชทานเคร่ืองไทยธรรมไปถวายพระสงฆ4ในการพิธีตาง ๆ ทุกกรณี การพิธีอยูในพระบรมราชานุเคราะห4 หรือพระบรมราชูปถัมภ4ของพระองค4ใด ให%ประธานสงฆใ4 ช%พัดยศ และใช%สรรพนามในพระองคน4 ้ันถวายอตเิ รก ๑.๕ การพระราชพิธีเฉลมิ พระชนมพรรษา พระบาทสมเด็จพระเจา% อยหู ัวหรือสมเด็จพระนางเจ%าฯ พระบรมราชนิ นี าถ วันฉตั รมงคล และวันจักรที ี่ทางราชการจัด(ตรงกบั วนั พระราชพธิ ี)เพือ่ เปนการถวายพระเกยี รติท้งั ในสวนกลางและสวนภมู ิภาค ๑.๖ การพระราชพิธีฉลองวนั รัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย ๒. การพธิ ที ่ีใช%พัดยศ แตไมถวายอติเรก ๒.๑ การพธิ ที ่ี สมเดจ็ พระบรมราชชนนี เสดจ็ พระราชดําเนิน ๒.๒ การพิธีท่ี สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าชฯ สยามมกุฎราชกมุ าร เสด็จฯ ๒.๓ การพิธที ี่ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ ารี เสดจ็ ฯ ๒.๔ การพิธที ี่ มกี ารเชิญเคร่ืองอิสรยิ ยศมาประดิษฐานเปนองคป4 ระกอบของพธิ กี าร เชนรฐั พิธเี สกทําน้ําพระพุทธมนต4 หรือการถือนํ้าพิพัฒนสัตยา ๒.๕ การพิธีที่ สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าชฯ สยามมกฎุ ราชกมุ าร หรอื สมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทรงพระกรณุ าโปรดเกล%าฯ ให%ผูห% นึง่ ผ%ใู ดไปปฏบิ ตั พิ ระราชกรณียกจิ แทนพระองค4 ๒.๖ การพธิ ที ี่ สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราชฯ สยามบรมราชกุมาร หรอื สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงพระกรุณาโปรดเกล%าฯ ให%จัดขึ้น หรือทรงรับไว%ในพระราชานุเคราะห4หรือในพระราชูปถัมภ4 เชน กรณีทรงพระกรุณาโปรดเกล%าฯ บําเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานศพไว%ในพระราชานเุ คราะห4 เปนตน% ๒.๗ การพธิ ีที่ สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกมุ าร หรอื สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา% ฯ พระราชทานเครอื่ งไทยธรรมไปถวายพระสงฆ4ในพิธกี ารตาง ๆ(เพอ่ื เปนการเฉลมิ พระเกียรตแิ ดสมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าชฯ สยามกฎุ ราชกมุ ารธรรมเนียมที่คณะสงฆ4ปฏบิ ตั ิจะใชบ% ท “โส อตฺถลทโฺ ธ...” และสมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯสยามบรมราชกุมารี ใช%บท “สาอตถฺ ลทธฺ า...” เปนบทถวายพระพร ๓. การพธิ ีท่ีใช%พัดยศและพดั รองการพระราชพิธี หรือการพิธี ทมี่ ีการถวายพระธรรมเทศนาให%พระสงฆ4 ซึ่งเปนองค4ถวายพระธรรมเทศนานําพัดยศและพัดรองมาในการพระราชพธิ ี โดยมีวิธใี ชพ% ดั ยศและพัดรอง ดังนี้ ๓.๑ เม่ือถงึ เวลาถวายพระธรรมเทศนาใหถ% ือพัดยศและพัดรอง ไปน่ังยังอาสนส4 งฆ4ตามทีเจ%าหน%าท่ีเผดียงและจัดเตรยี มไว%ข%างธรรมาสน4 เม่ือองค4ประธานหรือประธานจุดเทียนสองธรรมให%พระสงฆ4ถือพัดรองข้ึนไปบนธรรมาสน4เพ่ือใช%ในการถวายศีล เมื่อถวายศีลจบแล%ว ให%วางพัดรองไว%บนธรรมาสน4แล%วถวายพระธรรมเทศนา เม่ือถวายพระธรรมเทศนาจบแล%ว ให%เก็บคัมภีร4เทศน4และส่ังคัมภีร4เทศน4 และพัดรองให%เจ%าหน%าที่เชิญออกไปยังที่จัดเตรียมไว% แล%วลงจากธรรมาสน4มานั่งยังอาสนส4 งฆ4ท่มี ีพัดยศวางอยู หรืออาสน4สงฆ4

113ท่ีนั่งพักกอนข้ึนธรรมาสน4 เพ่ือรับประเคนเคร่ืองไทยธรรม เมื่อรับประเคนเคร่ืองไทยธรรมแล%ว หากไมมีกิจกรรมอ่ืน เมอ่ื องคป4 ระธานประทับน่งั เรียบร%อยแล%ว ให%ตัง้ พัดยศ ถวายอนุโมทนา ถวายอตเิ รก ทงั้ นี้เปนธรรมเนียมประเพณีที่ถือปฏิบตั สิ บื ตอกนั มาต้งั แตรัชสมัยของพระเจ%าทรงธรรม แหงกรงุ ศรีอยุธยา ๓.๒ ในพิธีทรงบําเพ็ญพระราชกศุ ล เนื่องในวนั วิสาขบชู า มีการปฏบิ ตั เิ ปนกรณพี เิ ศษ คือเมอื่พระสงฆ4ถวายพระธรรมเทศนาจบแล%ว จะน่ังอนุโมทนา โดย “ยถา...” อยูบนธรรมาสน4 โดยถือคัมภีร4ไว%ในมือไมต%องถือพัดยศใด ๆ ท้ังส้ิน พระสงฆ4ผู%ถวายพระธรรมเทศนา “ยถา...” จบ พระสงฆ4ที่นั่งอยู ณ อาสน4สงฆ4ด%านลาง รับ “สพฺพี ติโย...” โดยตั้งพัดยศ แล%วเจ%าหน%าท่ีเผดียงพระสงฆ4รูปท่ีถวายพระธรรมเทศนาลงจากธรรมาสน4มานั่งยังอาสนะเดิมแลว% ตง้ั พดั ยศรวมถวายอนโุ มทนา และถวายอดเิ รกตอไป ๓.๓ การพระราชพิธี หรือพิธใี ด ๆ ทที่ รงบาํ เพญ็ พระราชกุศลและทรงพระกรณุ าโปรดเกล%าฯให%มีการจัดสรา% งพัดรองถวายพระสงฆ4ไว%เปนทีร่ ะลกึ และทรงประเคนพระสงฆใ4 นพระราชพธิ ี หรือการพธิ ี เชนในการพระราชพธิ ีมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา๕ ธันวาคม ๒๕๕๐ เมือ่ ทรงถวายพัดรองแล%วประธานสงฆ4จะใช%พดั รองถวายศลี และถวายอนโุ มทนา “ยถา... สพพฺ ี...” โดยตง้ั พัดรองถวายอนโุ มทนา กอนจะถวายอติเรก ให%เปลยี่ นจากพัดรอง มาเปนการตง้ั พัดยศถวายอติเรกแทน และให%ใชพ% ัดยศตอจากการถวายอติเรกไปจนจบบท “ภวตุ สพฺพมงฺคลฯํ เปฯ ภวนฺ ตุ เต.” อน่ึง ในกรณีเดียวกัน หากสมเด็จพระบรมโอรสาธริ าชฯ สยามมกุฎราชกมุ ารเปนองคป4 ระธานในพิธีให%เปล่ียนจากพัดรองเปนการต้งั พัดยศ กอนบท “โส อตถฺ ลทฺโธ...” หรือสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ ารี เปนองคป4 ระธานในพิธีใหเ% ปล่ยี นจากพดั รองเปนการตั้งพัดยศ กอนบท “สา อตฺถลทฺธา...” แม%การพิธีอ่ืน ๆ หากทรงพระกรุณาโปรดเกล%าฯให%ผ%ูแทนพระองคป4 ฏบิ ัติพระราชกรณียกจิ แทน และผ%เู ปนประธานแทนพระองคถ4 วายพดั รองก็พึงปฏิบัตเิ ชนเดยี วกัน ๓.๔ ในการพิธีถวายผ%าพระกฐินพระราชทานท่ีมีผ%ูขอพระราชทานไปถวายยังพระอารามหลวง หรืออารามท่ีได%รับผ%าพระกฐินพระราชทานในตางประเทศ ธรรมเนียมปฏิบัติที่สืบตอกันมาถ%าผู%ขอรับพระราชทานได%มีการจัดสร%างพัดรองที่ระลึกถวายแดพระสงฆ4ด%วย หากประธานในพิธีถวายผ%าพระกฐินเปนพระบรมวงศ4ให%ประเคนพัดรองที่ระลึกกอนเครื่องพระกฐินพระราชทาน หากผู%ที่ขอพระราชทานหรือผ%ูเปนประธานเปนบุคคลที่ไมได%เปนพระบรมวงศ4ให%ประเคนพัดรองท่ีระลึกถวายอนุโมทนา (เพ่ือเปนการฉลองศรทั ธาของหนวยงานหรือผท%ู ี่ขอรับพระราชทานในการรับภาระอนั เปนการชวยแบงเบาพระราชภาระของพระมหากษัตริย4ในการทํานุบํารุงพระพุทธศาสนาให%ม่ันคงถาวรสืบไป) สวนพระสงฆ4รูปอื่นที่มีสมณศักดิ์ให%ตั้งพัดยศ ตั้งแตเมื่อเร่ิมอนุโมทนา (ตั้งแต ยถา...ไปจนจบบท ภวตุ สพฺพมงฺคลํ...) สําหรับประธานสงฆ4หรือรูปที่ครองผา% พระกฐินซงึ่ ใช%พัดรอง ใหเ% ปล่ยี นจากการใชพ% ดั รองมาเปนพดั ยศ กอนท่ีจะถวายอติเรกการถวายอตเิ รก การถวายอติเรก คือ คําถวายพระพรท่ีเปนภาษาบาลี ซึง่ พระสงฆ4ผ%ูเปนประธานสงฆ4กลาวถวายพระพรแดพระบาทสมเด็จพระเจ%าอยูหัว หรือสมเด็จพระบรมราชินี ในการทรงบําเพ็ญพระราชกุศลในพระราชพธิ ีหรือพิธีตาง ๆ ท่ีเสด็จพระราชดําเนินเปนองค4ประธาน หรือในการพระราชทานเคร่ืองไทยธรรมไปถวายพระสงฆ4หรือในการพระราชทานพิธีการไว%ในพระบรมราชานุเคราะห4 หรือทรงรับการพิธีไว%ในพระบรมราชูปถัมภ4ซ่งึ การถวาย “อติเรก” ถือเปนการถวายพระพร โดยเฉพาะพระบาทสมเด็จพระเจ%าอยูหัว หรือสมเด็จพระบรมราชินี ดังนั้น ธรรมเนียมที่ถือปฏิบัติในขณะท่ีพระสงฆ4ผ%ูเปนประธานสงฆ4กลาวคํา “ถวายอติเรก” ผ%ูที่เข%ารวมอยูในพธิ ีทั้งหมดจะลดมือลง (ไมประนมมือรบั พร) คงมแี ตพระบาทสมเด็จพระเจา% อยหู ัว

114และสมเด็จพระบรมราชินีท่ีทรงประนมพระหัตถ4รับการถวายพระพรจากพระสงฆ4 ซ่ึงถือเปนพระพรชัยมงคลทพี่ ระสงฆถ4 วายแดพระองค4โดยเฉพาะมลู เหตคุ วามเปHนมา ในสมัยรัชกาลที่ ๒ พระสอน พุทฺธสโร เปนชาวจังหวัดพัทลุง ได%เดินทางมาจําพรรษาอยู ณ วัดหนังเขตบางขุนเทียน (ปUจจุบันอยูในเขตจอมทอง) กรุงเทพมหานคร และได%ศึกษาเลาเรียนพระปริยัติธรรมท่ีวัดหงสาราม ปUจจุบัน คือ วัดหงส4รตั นาราม เขตบางกอกใหญ กรงุ เทพมหานครจนสอบไลได%เปรียญธรรม ๙ ประโยคตอมาได%รบั การแตงตั้งเปนเจ%าอาวาสวัดหงสาราม รูปที่ ๕ พระบาทสมเด็จพระเจ%าอยูหวั รัชกาลที่ ๓ ทรงร%ูจักและคุ%ยเคยเปนอันดี ต้ังแตครั้งยังทรงดํารงพระราชอิสริยยศ เปนกรมหมื่นเจษฎาบดินทร4 ครั้นข้ึนเสวยราชย4แล%ว ได%พระราชทานสมณศักด์ิทรงตั้งเปนพระราชาคณะ ในราชทินนามวา พระอุดมปJฎก ดํารงตําแหนงเจ%าอาวาสวัดหงสารามตอมาจนสิ้นรัชกาลที่ ๓ แล%ว จึงกลับไปจําพรรษา ณ วัดสุนทราวาส จังหวัดพัทลุงซึ่งเปนภูมลิ ําเนาเดมิ ของทาน ตอมาในสมัยรัชกาลที่ ๔ เนอื่ งด%วยพระองคเ4 คยทรงผนวชอยูเปนเวลานาน ไดท% รงศึกษาเลาเรยี นพระธรรมวินัยและพระไตรปJฎก ทั้งภาษาไทยและภาษาบาลีเปนอยางดี มีพระปรีชาสามารถสอบไลได%เปรียญธรรม๕ ประโยค จึงเปนเหตุให%ได%ทรงรู%จักค%ุยเคยกับพระอุดมปJฎกเปนอยางดี เมื่อถึงวันเฉลิมพระชนมพรรษาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล%าเจ%าอยูหัว ได%ทรงมีพระราชกระแสรับสั่งให%ตามหาและนิมนต4พระอุดมปJฎกมาเจริญพระพุทธมนต4ในพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา รวมกับพระเถระรูปอ่ืน ๆ ด%วย พระอุดมปJฎกซึ่งอยูที่วัดสุนทราวาสจงั หวดั พัทลุง เม่ือรบั ทราบพระประสงค4แลว% กไ็ ด%เดินทางมารวมพธิ นี งั่ อาสนะลาํ ดับสดุ ทา% ยของพระสงฆ4 คร้นั ถึงเวลา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล%าเจา% อยูหวั ทรงประเคนจตปุ Uจจยั ไทยธรรมโดยลาํ ดบั นับแตสมเด็จพระสังฆราชลงมาจนถึงพระอุดมปJฎก ทรงโสมนัสย่ิงนักท่ีได%ทรงพบเห็นพระสงฆ4ท่ีทรงคุ%นเคยมากอนตอนท%ายทรงรับสั่งวา “ทานเดินทางมาแตไกล นานป\จึงจะได%พบกันขอจงให%พรโยมให%ชื่นใจเถิด” เมื่อได%รับพระอนุญาตจากสมเด็จพระสังฆราชแล%ว พระอุดมปJฎกก็ตั้งพัดยศถวายพระพรด%วยปฏิภาณโวหาร เปนภาษาบาลี วา “อติเรกวสสฺ สตํ ชวี . อตเิ รกวสฺสสตํ ชีว. อตเิ รกวสฺสสตํ ชีว. ทฆี ายโุ ก โหตุ อโรโค โหตุ. ทฆี ายโุ ก โหตุ อโรโค โหตุ สขุ ิโต โหตุ ปรมินฺทมหาราชา. สทิ ฺธกิ จิ ฺจํ สิทธฺ ิกมมฺ ํ สิทธฺ ลิ าโภ ชโย นจิ ฺจํ. ปรมนิ ฺทมหาราชวรสสฺ ภวตุ สพฺพทา.ฯ” ขอถวายพระพร เน่ืองจากทานเจา% คุณมิได%เตรียมการไว%กอน เพราะไมร%ูตัววาจะต%องถวายพระพร จึงวาติดเปนระยะ ๆวรรคแรกวาซํ้าถึง ๓ หน จึงวาวรรคที่สองตอไปได% วาวรรคท่ีสองซํ้ากันถึงสองหนจึงวาวรรคท่ี ๓ ตอไปได%และวาไปได%ตลอดจนจบพระบาทสมเด็จพระจอมเกล%าเจ%าอยูหัว ได%ทรงสดับแล%ว ทรงโปรดพระพรบทน้ีมากจึงทรงรับสั่งให%ถือเปนธรรมเนียมให%พระสงฆ4ใช%พรบทน้ี ถวายพระพรพระมหากษัตริย4ในการพระราชพิธีตราบเทาทกุ วันนี้ โดยมิไดท% รงแก%ไขแตประการใด นอกจากทรงรบั สั่งให%เพมิ่ คาํ วา “ตุ”ตอท%ายคาํ วา “ชวี ” เปน“ชวี ตุ” สืบมาจนบัดน้ี

115 โดยท่ี พระอุดมปJฎก ผ%ูเปนต%นแบบของการถวายพระพรบทน้ี เปนพระราชาคณะ จึงได%ถือเปนธรรมเนียมสืบมาวา พระสงฆ4ท่จี ะถวายอติเรกได%จะต%องมีสมณศักด์ิเปนพระราชาคณะขนึ้ ไปแตปUจจุบัน (ตั้งแต พ.ศ.๒๔๖๒) คณะสงฆ4ได%อนุญาตให% พระครูสัญญาบัตร ชั้นเอก (จจ., จล.)ที่ถือพัดเปลวเพลิง เปนผ%ูถวายอติเรกได%โดยอนโุ ลม โดยมีแบบคาํ ถวายอตเิ รกทใ่ี ช%ในปจU จุบนั ท่ีจะกลาวตอไปแบบคาํ ถวายอตเิ รกทใ่ี ชอยใู นปจV จุบันคาํ ถวายอติเรก แบบที่ ๑ถวายพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว อตเิ รกวสฺสสตํ ชีวตุ. อติเรกวสสฺ สตํ ชีวตุ. อติเรกวสฺสสตํ ชวี ตุ. ทฆี ายโุ ก โหตุ อโรโค โหตุ. ทีฆายโุ ก โหตุ อโรโค โหตุ. สขุ ิโต โหตุ ปรมินฺทมหาราชา. สทิ ธฺ กิ จิ ฺจํ สทิ ธฺ กิ มฺมํ สิทธฺ ลิ าโภ ชโย นิจจฺ ํ. ปรมนิ ทฺ มหาราชวรสสฺ ภวตุ สพพฺ ทา. ขอถวายพระพรคาํ ถวายอติเรก แบบท่ี ๒ ถวายสมเดจ็ พระนางเจา% ฯ พระบรมราชินนี าถ อติเรกวสสฺ สตํ ชวี ตุ. อติเรกวสสฺ สตํ ชีวตุ. อติเรกวสสฺ สตํ ชวี ตุ. ทีฆายกุ า โหตุ อโรคา โหตุ. ทีฆายกุ า โหตุ อโรคา โหตุ. สขุ ติ า โหตุ สิริกติ ตฺ ปิ รมราชินี. สทิ ฺธกิ ิจฺจํ สทิ ฺธิกมมฺ ํ สทิ ฺธลิ าโภ ยโส นิจจฺ ํ. สริ ิกติ ตฺ ปิ รมราชนิ ียา ภวตุ สพพฺ ทา. ขอถวายพระพร

116คาํ ถวายอติเรก แบบท่ี ๓ถวายพระบาทสมเด็จพระเจา% อยหู ัว และสมเดจ็ พระนางเจา% ฯ พระบรมราชนิ ีนาถ ในเวลาเสดจ็ ประทบั อยูพรอ% มกันหรือในเวลาที่พระบาทสมเดจ็ พระเจา% อยูหวั ทรงพระกรณุ าโปรดเกล%าฯ ใหส% มเด็จพระนางเจา% ฯพระบรมราชนิ นี าถ ปฏิบัตพิ ระราชกรณยี กจิ แทนพระองค4 อตเิ รกวสฺสสตํ ชีวตุ. อติเรกวสฺสสตํ ชวี ตุ. อตเิ รกวสสฺ สตํ ชีวตุ. ทฆี ายุโก โหตุ อโรโค โหตุ. ทีฆายโุ ก โหตุ อโรโค โหตุ. สุขโิ ต โหตุ ปรมนิ ฺทมหาราชา สราชนิ ี. สิทธฺ กิ จิ จฺ ํ สทิ ฺธกิ มฺมํ สทิ ฺธิลาโภ ชโย นิจจฺ ํ. ปรมินทฺ มหาราชวรสสฺ ราชินียา สห ภวตุ สพพฺ ทา. ขอถวายพระพรการถวายพระพรการถวายพระพรลา การถวายพระพรลา คือ การกลาวคําถวายพระพรลา พระบาทสมเด็จพระเจ%าอยูหัวและสมเด็จพระนางเจา% ฯ พระบรมราชินนี าถ เมอ่ื เสร็จพระราชพิธีบําเพญ็ พระราชกศุ ลในวโรกาสตาง ๆ ในเวลาเสด็จพระราชดําเนินออกทรงบําเพ็ญพระราชกุศลเฉพาะในพระท่ีนั่งในพระราชฐาน ในพระราชวัง หรือในท่ีประทับแหงอื่นเชน คายหลวง เปนต%น กอนท่ีพระสงฆ4จะกลับเมื่อเสร็จส้ินพิธี ตามธรรมเนียมประเพณีปฏิบัติประธานสงฆ4รูปที่ ๑ จะถวายอตเิ รกพระสงฆร4 ปู ท่ี ๒ จะกลาวถวายพระพรลาคาํ ถวายพระพรลา พระบาทสมเด็จพระเจ%าอยูหัว และสมเด็จพระนางเจ%าฯ พระบรมราชินีนาถ“ขอถวายพระพรเจริญพระราชสิริสวสั ด์พิ พิ ัฒนมงคล พระชนมสขุ ทุกประการ จงมแี ดสมเด็จพระบรมบพติ ร พระราชสมภารเจ%าท้งั สองพระองค4 ผ%ูทรงพระคุณอันประเสริฐ เวลานส้ี มควรแล%ว พระภกิ ษุสงฆท4 ้ังปวง (อาตมภาพ) ขอถวายพระพรลา แดสมเด็จพระบรมบพิตรพระราชสมภารเจ%าทั้งสองพระองค4 ผ%ูทรงพระคุณอันประเสริฐ ขอถวายพระพร”พระบาทสมเด็จพระเจ%าอยูหัว หรือสมเด็จพระนางเจ%าฯ พระบรมราชินีนาถ ในเวลาเสด็จประทับประทับพระองค4เดียว “ขอถวายพระพร เจริญพระราชสิริสวัสด์ิพิพัฒนมงคล พระชนมสุขทุกประการ จงมีแดสมเด็จบรมบพิตร พระราชสมภารพระองค4 ผู%ทรงพระคุณอันประเสริฐ เวลาน้ีสมควรแล%วอาตมภาพพระภกิ ษุสงฆ4ทง้ั ปวง ขอถวายพระพรลา แดสมเด็จพระบรมบพติ ร พระราชสมภาร พระองค4 ผ%ทู รงพระคุณอันประเสริฐ ขอถวายพระพร”หมายเหตุ การเจรญิ พระพุทธมนตถ4 วายตอหน%าพระทน่ี ่ังตามธรรมเนียมปฏิบตั ิ รูปที่เปนองคป4 ระธาน จะเปนผ%ูถวายอติเรก รปู ท่ีเปนรองประธานสงฆ4จะเปนผู%ถวายพระพรลา

117การถวายพระพรในการถวายพระธรรมเทศนา การถวายพระพรในการถวายพระธรรมเทศนา เปนธรรมเนียมแตโบราณท่ีทางคณะสงฆ4ถือปฏิบัติมาจนถึงปUจจุบัน เมื่อได%รับนิมนต4ไปถวายพระธรรมเทศนาแดพระบาทสมเด็จพระเจ%าอยูหัวหรือสมเด็จพระนางเจ%าฯ พระบรมราชินีนาถ หรือพระบรมวงศานุวงศ4 และสมเด็จพระสังฆราชพระสงฆ4ผู%ที่ถวายพระธรรมเทศนาจะต%องมกี ารกลาวคําถวายพระพรกอนถวายพระธรรมเทศนาจึงจะต้ัง นโม... และตั้ง พุทธภาษิต... ดําเนินการแสดงพระธรรมเทศนาตอไป เม่ือถวายพระธรรมเทศนาจบลงด%วยคําวา “เอวํ ก็มีด%วยประการฉะนี้” จะต%องมีคําตอทา% ยวา “ขอถวายพระพร”คําถวายพระพรเทศนา ถวายฯ พระบาทสมเด็จพระเจ%าอยูหัว หรือสมเด็จพระนางเจา% ฯ พระบรมราชินีนาถ“ขอถวายพระพรเจรญิ พระราชสริ สิ วสั ดิ์พพิ ฒั นมงคล พระชนมสุขทกุ ประการ จงมแี ดสมเดจ็ บรมบพติ ร พระราชสมภารพระองค4ผู%ทรงพระคุณอัญประเสริฐ บัดนี้ จักรับพระราชทานถวายวิสัชนาพระธรรมเทศนา (ใน.........................กถา)ฉลองพระเดชพระคุณ ประดับพระปUญญาบารมี ถ%ารับพระราชทานถวายวิสัชนาไปมิได%ต%องตามโวหารอรรถาธิบายในพระธรรมเทศนา ณ บทใดบทหน่ึงก็ดี ขอเดชะ๕ พระเมตตาคุณ พระกรุณาคุณ พระขันติคุณทรงพระกรุณาโปรด พระราชทานอภยั แกอาตมะ ผูม% สี ตปิ ญU ญานอ% ย ขอถวายพระพร นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมมฺ าสมฺพุทฺธสฺส. นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมมฺ าสมพฺ ทุ ฺธสสฺ . นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทธฺ สฺส. ทานํ สีลํ ปรจิ ฺจาคํ อาชชฺ วํ มทฺทวํ ตปl อกโฺ กธํ อวิหิสmฺจ ขนฺตmิ ฺจ อวโิ รธนํ อจิ ฺเจเต กสุ เล ธมเฺ มเิ ต ปสสฺ าหิ อตฺตานิ ตโต เต ชายเต ปต\ ิ โสมนสสฺ mจฺ นปฺกนฺติฯ บัดน้ี จกั รบั พระราชทานถวายวิสชั นา ใน.........................................กถา ฉลองพระเดช พระคุณ ประดับพระปญU ญาบารมี เปนปสาทนียกถามงั คลานุโมทนา............................................... เอวํ ก็มีดว% ยประการฉะน้ี ขอถวายพระพร”หมายเหตุ๑. ในกรณี พระบาทสมเด็จพระเจา% อยูหัว หรอื สมเดจ็ พระนางเจา% ฯ พระบรมราชินีนาถไมไดป% ระทบั อยูในท่ีเฉพาะหน%า พงึ เวน% คาํ วา “เดชะ”คาํ ถวายพระพรเทศนา ถวายพระบรมวงศานุวงศ4 (ช้ันเจ%าฟ]า และพระองค4เจ%า) ขอถวายพระพร เจริญพระสิริสวัสดิ์พิพัฒนมงคล พระชนมสุขทุกประการ จงมีแดสมเด็จ พระบรมวงศบพิตร ผู%ทรงพระคุณอันประเสริฐ บัดน้ีจักรับประทานถวายวิสัชนาพระธรรมเทศนา (ใน...................กถา) ฉลองพระเดชพระคุณ ประดับพระปUญญาบารมี ถ%ารับประทานถวายวิสัชนาไปมิได%ต%องตามโวหารอรรถาธิบายในพระธรรมเทศนา ณ บทใดบทหน่ึงก็ดีขอพระเมตตาคุณพระกรุณาคุณ พระขันติคุณ โปรดประทานอภัยแกอาตมะ ผ%ูมีสติปUญญาน%อยขอถวายพระพร นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมมฺ าสมพฺ ุทธฺ สฺส. นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพทุ ฺธสสฺ . นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมพฺ ทุ ธฺ สฺส. หนทฺ ทานิ ภิกขฺ เว อามนตฺ ยามิ โว วยธมมฺ า สงฺขารา อปปฺ มาเทน สมปฺ าเทถาตฯิ

118 บัดนี้ จักรบั พระราชทานถวายวิสัชนา ใน................................กถา ฉลองพระเดชพระคุณ ประดบั พระปญU ญาบารมี เพ่ิมพนู กุศลบุญราศี เปนปสาทนียกถา ในมหามงคลสมยาภลิ ขั ติ กาล.......................................................................................................................เอวํ ก็มดี %วยประการฉะน้ี ขอถวายพระพร.

119 คณะผูจัดทําที่ปรึกษา วฒั นธรรมจงั หวดั สรุ าษฎรธ4 านี ผ%ูอาํ นวยการกลุมเสรมิ ศาสนา ศิลปะและวัฒนธรรม นางกฤตษญา ตระบันพฤกษ4 นักวิชาการวัฒนธรรมชาํ นาญการ นายปยJ พงศ4 วรรณนชุ นางธิดารัตน4 อินทรวตั ร นักวชิ าการวัฒนธรรมปฏบิ ัตกิ าร เจา% หนา% ท่ีบันทึกขอ% มูลรบรวม เรียบเรยี งและจดั ทาํ รปู เลม เจ%าหนา% ทบ่ี นั ทึกขอ% มูล นายปยJ ะพงศ4 ดว% งสง นางสาวสุดารตั น4 วัฒนะออกแบบและรูปเลม นางสาวสดุ ารตั น4 วฒั นะ