สุขภาพดี มีคำตอบ

เปิดเ ล่ม ทกุ วันนี้คนไทยตื่นตัวเรื่องการดูแลสขุ ภาพมากขึ้น หลายคนปฏิบัติกันเป็นประจำจนกลายพฤติกรรมไปแล้ว แต่สำหรับบางคนที่กำลังเริ่มต้นดูแลสุขภาพทั้งของตนเองและคนรอบข้าง แต่ไม่ทราบว่าจะตั้งต้นอย่างไรดี หรือมีคำถามที่ต้องการค้นหาคำตอบ ชุดความรู้ “สุขภาพดี มีคำตอบ” ตอบข้อสงสัยให้กับทุกคำถามและ ทุกวัย เพราะเป้าหมายสำคัญในการดำเนินงานของกรมอนามัยคือส่งเสริมให้ คนไทยสขุ ภาพดีนับตั้งแต่อยู่ในครรภ์จนกระทั่งสูงอายุ ข้อมูลสุขภาพที่หลากหลายทั้งในเรื่องอนามัยแม่และเด็ก โภชนาการ ทันตสุขภาพ ออกกำลังกาย อนามัยการเจริญพันธุ์ สุขาภิบาลอาหารและน้ำ อนามัยสิ่งแวดล้อม กฎหมายสาธารณสุข และผลกระทบต่อสขุ ภาพ จำเป็นต้อง สร้างความเข้าใจเพื่อให้สามารถปฏิบัติตามได้ เหมือนคำที่ได้ยินกันบ่อยว่า “สขุ ภาพดีไม่มีขาย อยากได้ต้องลงมือทำ” ดังนั้น หากต้องการรู้เรื่องสุขภาพและอนามัยสิ่งแวดล้อม ต้องเปิดอ่าน “สุขภาพดี มีคำตอบ” พร้อมลงมือปฏิบัติตามอย่างต่อเนื่องเป็นประจำ คำว่า “สุขภาพดี” ก็จะเกิดขึ้นกับทกุ ๆ คน กรมอนามัย ธันวาคม 2559 กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี -1-

สารบัญ ภัย...ในอาหารปิ้งย่าง 4 ดูแลผู้สูงอายุไม่ให้ลื่นสะดดุ หกล้ม 30 ประโยชน์และโทษของการกินเปรี้ยว 5 ป้องกันตนเองให้ปลอดภัยจาก หญิงตั้งครรภ์กับสขุ ภาพช่องปากและฟัน 6 ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ 31 มารู้จักโรคโนโมโฟเบียกันเถอะ 7 วิธีการป้องกันเมื่อต้องใช้สารเคมีกำจัดศัตรพู ืช 32 อยากหน้าเด็กกว่าวัยทำอย่างไรดี 8 กินน้ำแข็งให้ปลอดภัย 33 แปรงซอกฟันควรใช้อย่างไร 9 5 วิธีง่ายๆ ช่วยลดขยะก่อนล้นโลก 34 การป้องกันโรคสมองเสื่อมในผู้สูงวัย 10 จะรู้ได้อย่างไรว่าอะไรถือเป็นเหตรุ ำคาญ 35 ช่วยลกู อย่างไรในช่วงปรับตัวเมื่อเปิดเทอม 11 ใช้สมาร์ทโฟน แท็ปเล็ต หรือคอมพิวเตอร์ วิธีเพิ่มกิจกรรมทางกายในชีวิตประจำวัน 12 อย่างไรไม่ให้สขุ ภาพแย่ 36 ปัญหาสุขภาพช่องปากกับโรคเบาหวาน รู้มั้ย ขยะประเภทไหนนิยมนำมารีไซเคิล 37 เกี่ยวพันกันอย่างไร 13 เลือกต้นไม้ไว้ดดู สารพิษในอาคาร 38 กินอย่างไรให้ห่างไกลเบาหวาน 14 ร่วมด้วยช่วยกันจัดการอนามัยสิ่งแวดล้อม การออกกำลังกายสำหรับผู้ป่วยเบาหวาน 15 ในแหล่งท่องเที่ยว 39 แบบไหนที่เรียก “อ้วนลงพงุ ” 16 8 จดุ ต้องเน้นเมื่อล้างส้วม 40 สขุ ภาพช่องปากดี มีวิธีปฏิบัติอย่างไร 17 ทำอย่างไรให้สนามเด็กเล่นปลอดภัย 41 ทำอย่างไรเมื่อท้องในวัยเรียน 18 เลือกซื้อและบริโภคอาหารริมทางให้ปลอดภัย 42 ใช้เบคกิ้งโซดาช่วยให้ฟันขาวขึ้นจริงหรือ 19 ทำความสะอาดบ้านง่ายๆ ใครๆ ก็ทำได้ 43 หนาวนี้กินอย่างไรให้ได้ประโยชน์ 20 ช่วยกัน...ลดการปล่อยมลพิษจากการเผาขยะ เคล็ดลับลดกลิ่นปาก 21 และพลาสติก 44 ปั่นจักรยาน 1 ชั่วโมง ร่างกายได้ประโยชน์ พัดลมไอน้ำดแู ลอย่างไรเมื่อไม่ใช้งาน 45 อย่างไร 22 ป้องกันอย่างไรไม่ให้งูเข้าบ้าน 46 อาหารอะไรบ้างที่ไม่ควรกินตอนท้องว่าง 23 วิธีกำจัดหนู − แมลงวันภายในบ้าน 47 ปฏิบัติตัวเพื่อชะลอการเสื่อมวัยในผู้สงู อายุ 24 สำลักน้ำ อันตรายที่คาดไม่ถึง 48 ดื่มน้ำอย่างไรได้ประโยชน์สงู สดุ ต่อร่างกาย 25 เก็บ ปรงุ กิน อาหารทะเลอย่างไรให้ถกู หญิงท้องสบู บุหรี่ มีผลต่อเด็กในครรภ์หรือไม่ 26 สขุ ลักษณะ 49 กล้วยน้ำว้ากับสารพัดประโยชน์ 27 ทำไม? ต้องลดใช้ผลิตภัณฑ์จากพลาสติก 50 สขุ ภาพช่องปากดี เริ่มต้นที่แปรงสีฟัน 28 เมื่อเกิดเชื้อราในบ้านต้องจัดการอย่างไร 51 นอนอย่างไรให้มีความสุข 29 กระติกน้ำแข็งต้องแยกใช้ให้เหมาะสม 52 กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี -2-

ถั่วเมล็ดแห้ง – ธัญพืช เสี่ยงเชื้อราได้ง่าย เครื่องดื่มรสหวาน ปริมาณน้ำตาลสูง 76 เก็บรักษาอย่างไรดี 53 การดื่มนมช่วยเพิ่มความสูงได้จริงหรือ? 77 ใช้น้ำอย่างประหยัดและคุ้มค่าเมื่อเกิดภาวะ แบบไหน? ถึงจะเป็นเมนชู ูสขุ ภาพ 78 ภัยแล้ง 54 จัดฟันเถื่อนอันตรายอย่างไร 79 เฝ้าระวังเด็กให้ปลอดภัยในช่วงปิดเทอม 55 อาหารบำรงุ สายตา หากินได้จากไหนบ้าง 80 คิดก่อนเลือก...สถานบริการ กิจการเลี้ยง จริงหรือไม่...ขนมไหว้พระจันทร์ให้พลังงานสูง 81 และดแู ลเด็ก 56 มุมนมแม่ในสถานประกอบกิจการต้องมี ปกป้องผิวหนังจากแสงแดด 57 ลักษณะอย่างไร 82 ทำไม...กินอาหารถึงช่วยลดโรคร้อนได้ 58 ประโยชน์และโทษของสาหร่ายทะเล 83 อาหารแบบไหนดีต่อสขุ ภาพช่องปากพระสงฆ์ 59 กิน – ใช้ น้ำมันแต่พอดี ไม่เสี่ยงโรค 84 หลักการง่ายๆ ช่วยเด็กๆ ออกกำลังกาย เลือกของเล่นทั้งทีต้องมีประโยชน์ 85 ได้ประโยชน์ 60 ผลกระทบจากโรคในช่องปาก 86 ภาวะซึมเศร้าในผู้สูงวัยมีอาการอย่างไร 61 มาตรฐานฟิตเนสที่ดีต้องเป็นอย่างไร 87 นิทานแบบไหนเหมาะกับวัยของลกู 62 10 วิธี พ่อช่วยแม่เลี้ยงลกู ด้วยนมแม่ 88 ดูแลฟันเทียมให้ใช้งานได้นาน 63 สารพันประโยชน์ที่ได้จาก “เห็ด” 89 กินอย่างไรได้ใยอาหารเพียงพอ 64 เลือกแปรงสีฟันให้ลกู ต้องตรงตามวัย การตั้งครรภ์ ปัญหาสำคัญของวัยรุ่น 65 ได้คุณภาพ 90 ถึงเวลาที่พ่อแม่ (ต้อง) ใส่ใจดแู ลสายตาเด็ก 66 ไข่ ไข่ ไข่ กินแค่ไหนจึงจะพอเพียง 91 หงุ ข้าวกล้องให้น่ากิน...ไม่ยากเลย 67 ใช้เครื่องถ่ายเอกสารนานๆ เสี่ยงรับสารเคมี 92 เลี้ยงอาหารเด็กๆ อย่างไรไม่เสี่ยงท้องร่วง 68 ปฏิบัติตนอย่างไรไม่ให้โดนฟ้าผ่า 93 ทำไม? ผู้สูงวัยมักสำลักอาหาร 69 ใช้ส้วมอย่างถกู ต้อง (ต้อง) ทำอย่างไร 94 ทำไมใครๆ ก็พดู ถึงโภชนบัญญัติ 9 ประการ 70 ดแู ลสขุ อนามัยในที่มีคนหนาแน่น 95 มีเทคนิคอะไรที่ช่วยลดเค็ม ลดโรค 71 ซื้อเสื้อผ้ามือสองอย่างไร...ปลอดภัยแน่นอน 96 เลือกกิจกรรมแบบไหนช่วยเสริมทักษะให้ลกู 72 ดูแลตัวเองอย่างไรเมื่อหน้าร้อนมาเยือน 97 ใส่ใจสุขอนามัยผู้สงู วัยด้วยการตัดเล็บ 73 ลอยกระทงแนวใหม่ ไม่ทำลายสิ่งแวดล้อม 98 ผัก ผลไม้ อาหารคลายร้อน...รู้แล้วต้องลอง 74 รู้หรือไม่ “ยา” (ก็) ทำลายสิ่งแวดล้อม 99 เตรียมอาหารอย่างไรให้เหมาะกับลกู ช่วงปิดเทอม 75 กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี -3-

ภัย...ในอาหาร ป้ิงยา่ ง ข้อมูล : สำนักสขุ าภิบาลอาหารและน้ำ สำนักโภชนาการ หลายคนนิยมกินอาหารปิ้งย่าง เช่น นอกจากนี้ ความหวาน ความเค็มจาก หมูกระทะ ซึ่งหากกินมากไปหรือกินเป็น น้ำจิ้มและซอสปรุงรสต่างๆ ความมันจาก ประจำก็จะส่งผลเสียต่อร่างกายได้เช่นกัน เนื้อสัตว์ติดหนัง เนื้อสัตว์ติดมัน เช่น เพราะอาหารปิ้งย่างมีไขมันอิ่มตัวมาก และ หมูสามชั้น และเบคอน ก็ส่งผลต่อการเกิด เมื่อไขมันหยดลงไฟที่ใช้ปิ้งจะทำให้เกิด โรคไม่ติดต่อเรื้อรัง ทั้งโรคอ้วน เบาหวาน ควันและก่อให้เกิดสาร PAH เช่นเดียวกับ ไขมันในเลือดสูง และความดันโลหิตสูง ควันธูปและควันบุหรี่ ที่เป็นสารก่อมะเร็ง ดังนั้น ควรบริโภคในปริมาณที่พอเหมาะ ก่อนปิ้งย่างจึงควรตัดส่วนที่เป็นมันออกไป จะเป็นการดีที่สุด ก่อนเพือ่ ลดไขมันที่จะหยดลงบนถ่าน กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี -4-

เปร้ยี ว ปรขะโอยงชกนาแ์รลกะนิโท ษ ข้อมลู : สำนักโภชนาการ อาหารรสเปรีย้ วจะอุดมไปด้วย จงึ ทำใหบ้ าดแผลหายชา้ และกรดจากอาหาร วิตามินซี หากกินเป็นประจำจะช่วยป้องกัน รสเปรี้ยวยังสามารถกัดกร่อนผิวเคลือบฟัน และบรรเทาอาการหวัด กระตุ้นการย่อย ทำใหฟ้ นั สกึ เกดิ การเสยี วฟนั ได้ นอกจากน้ี อาหาร บรรเทาอาการกระหายน้ำ อย่างเช่น รสเปรี้ยวที่ได้จากมะนาวและน้ำส้มสายชู ใช้มะนาว 3 ลูก ผสมกับน้ำผึ้ง 1 ช้อน จัดเป็นกรดซิตริก จะช่วยขจัดกลิ่นคาวและ จะชว่ ยรกั ษาอาการไอและเจบ็ คอไดด้ ี แตก่ าร ลดแบคทีเรียในอาหาร แต่หากกินมากไป กินอาหารเปรี้ยวมากไปก็อาจทำให้ท้องเสีย อาจทำให้ระคายเคืองกระเพาะอาหารได้ ร้อนใน ระบบน้ำเหลืองในร่างกายมีปัญหา กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี -5-

หญิงตัง้ ครรภ์ กับสขุ ภาพช่องปากและฟนั ข้อมลู : สำนักทันตสาธารณสขุ ปัญหาโรคเหงือกอักเสบพบได้บ่อย ตรวจฟันเพื่อทราบสภาวะช่องปากของ ในหญงิ ตง้ั ครรภ์ เนอ่ื งจากการเปลย่ี นแปลง ตนเอง และรับความรู้เรื่องการดแู ลสุขภาพ ของฮอร์โมนส่งผลให้เหงือกและเนื้อเยื่อ ช่องปากของตนเองและลูก ฝึกทักษะ อ่อนต่างๆ ที่รองรับฟันอ่อนแอ อาการ การแปรงฟัน การใช้ไหมขัดฟันที่ถูกวิธี แพ้ท้อง อาเจียนบ่อย และการดูแลอนามัย และหากพบว่ามีปัญหาโรคในช่องปาก ช่องปากที่ไม่ดี ทำให้หญิงตั้งครรภ์ฟันผุได้ ก็ควรได้รับการรักษาตามความจำเป็น หญิงตั้งครรภ์ที่มารับบริการฝากครรภ์ที่ ในช่วงตั้งครรภ์เดือนที่ 4 – 6 หรือได้รับ สถานบริการสาธารณสุขจึงควรรับการ การสง่ ตอ่ เพอ่ื รบั การรกั ษาทเ่ี หมาะสมตอ่ ไป กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี -6-

โรคโกมนนัาโรมเถู้จโอฟกั ะ เบยี ข้อมลู : ศนู ย์อนามัยที่ 10 อบุ ลราชธานี โนโมโฟเบีย คือ โรคติดโทรศัพท์มือถือ เป็นโรคทางจิตเวชกลุ่มวิตกกังวล ผู้ป่วยจะ มีอาการเครียด ตัวสั่น เหงื่อออก คลื่นไส้ หากไม่มีโทรศัพท์ติดตัว แบตเตอรี่หมด หรือ อยู่ในที่อับสัญญาณ ซึ่งอาการดังกล่าวเกิดจากความหวาดกลัว ความเครียดจากภาวะ ขาดโทรศัพท์มือถือ วิตกกังวลว่าจะไม่สามารถติดต่อสื่อสารกับใครได้ มักเกิดกับวัยรุ่น มากกวา่ ผใู้ หญ่ ทง้ั ยงั สง่ ผลตอ่ การเกดิ โรคนว้ิ ลอ็ ก จอประสาทตาเสอ่ื ม ปวดเมอ่ื ยบรเิ วณคอ บา่ ไหล่ เนอ่ื งจากนง่ั เกรง็ ในทา่ เดมิ นานๆ สง่ ผลใหห้ มอนรองกระดกู เสอ่ื มสภาพกอ่ นวยั อนั ควร กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี -7-

อทยำากอกวยห่า่าวนงัยา้ไรเ ดดก็ ี ข้อมลู : ศูนย์อนามัยที่ 2 พิษณุโลก เคล็ดลับเพื่อหน้าอ่อนวัย ทำได้งา่ ยๆ เป็นประจำอย่างน้อยสัปดาห์ละ 5 วัน เพียงแค่เลือกกินอาหารที่ดี มีประโยชน์ วันละ 30 นาที และอย่าลืมนอนหลับ ไขมันต่ำ กินผักผลไม้หลากสีเป็นประจำ พักผ่อนให้เพียงพอวันละ 7 – 8 ชั่วโมง ดม่ื นำ้ สะอาดวนั ละ 8 แกว้ หลกี เสย่ี งนำ้ ตาล ใช้เวลาทำงานอดิเรก ฝึกงานด้านฝีมือ น้ำหวาน หรือน้ำอัดลม ไม่สบู บหุ รี่หรือดื่ม ร้องเพลง หรือทำสิ่งที่เราชอบเพื่อเป็นการ เครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ ออกกำลังกาย ผ่อนคลายความเครียด กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี -8-

แคปวรรงใชซอ้อยกา่ ฟงไรนั ข้อมูล : สำนักทันตสาธารณสขุ ผู้ที่มีอาการโรคปริทันต์อักเสบ ซอกฟันที่มีขนาดพอดี ไม่เบียดซี่ฟัน การแปรงฟันอาจไม่เพียงพอสำหรับ เมื่อแปรงซอกฟันให้สอดลวดเข้าไปตาม ทำความสะอาดช่องปาก จึงต้องแปรง แนวซอกฟันโดยไม่ให้ลวดงอ ดึงแปรง ซอกฟันด้วย ซึ่งจะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพ ซอกฟันเข้าออก 3 – 4 ครั้ง หลังการ การทำความสะอาดช่องปากได้มากกว่า ใช้งานควรล้างน้ำให้สะอาด เก็บไว้ในที่ การแปรงฟันอย่างเดียวถึงร้อยละ 20 โปร่งเพื่อป้องกันการอับชื้น และควรใช้ แต่ผู้ที่จะใช้แปรงซอกฟัน ต้องมีช่องว่าง แปรงซอกฟันเป็นประจำ วันละ 1 ครั้ง ระหว่างซี่ฟันขนาดใหญ่ กว้างพอจะสอด โดยเฉพาะคนวัยทำงานและผู้สูงอายุที่เสี่ยง ขนแปรงซอกฟัน และควรเลือกแปรง เป็นโรคปริทันต์มากกว่าคนกลุ่มอื่น กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี -9-

โรคในสกผามรปอสู้ อ้ งูงงกวเันสยั ่อื ม ข้อมูล : ศนู ย์อนามัยที่ 2 พิษณุโลก การเคลื่อนไหวสลับข้าง เป็นการบริหารสมอง ป้องกันโรคสมองเสื่อมในผู้สูงอาย ุ ซึ่งสามารถฝึกได้ง่ายๆ เช่น ท่าแตะจมูก แตะหู ให้ใช้มือขวาไปแตะที่หูซ้าย ส่วนมือซ้าย ไปแตะที่จมูก ลักษณะของมือจะไขว้กัน จากนั้นให้เปลี่ยนมาเป็นมือซ้ายแตะที่หูขวา ส่วนมือขวาไปแตะที่จมูก ทำสลับกันไปมา จะช่วยสร้างสมาธิ และยังป้องกันกล้ามเนื้อ หัวไหล่เกิดการยึดติดได้ด้วย กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 10 -

ในช่วชงว่ปยรบัลตกู ัวอเมยื่อา่ เปงดิไรเท อม ข้อมลู : ศนู ย์อนามัยที่ 13 กรุงเทพฯ พ่อแม่คือคนสำคัญที่ต้องให้ความรักความอบอุ่น โดยเฉพาะในช่วงเปิดเทอมใหม ่ ที่เด็กๆ จะต้องปรับตัว พ่อแม่จึงต้องเป็นที่ไว้วางใจให้เด็กๆ ปรึกษาปัญหาได้ ต้องเป็น ผู้ฟังที่ดี สร้างบรรยากาศที่เป็นกันเอง ยืดหยุ่นและมีเหตุผลกับเด็ก มีความมั่นคงทาง อารมณ์เพื่อทำให้เด็กรู้สึกปลอดภัยเมื่อต้องการคนช่วยแก้ไขปัญหา โดยพ่อแม่ต้องจัดเวลา ส่วนหนึ่งไว้ เช่น หลังอาหารเย็นหรือช่วงเวลาอื่นที่เหมาะสม เพื่อให้เด็กได้เล่าในสิ่งที่พบ เจอมา จะทำให้เด็กผ่อนคลาย และวางแผนหาทางออกด้วยกันเมื่อเจอปัญหา กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 11 -

วธิ เี พในม่ิ ชกวี ิจติ กปรรระจมำวทนัาง กาย ข้อมูล : ศูนย์อนามัยที่ 13 กรงุ เทพฯ การเพม่ิ กจิ กรรมทางกายในชวี ติ ประจำวนั สามารถทำไดง้ า่ ยๆ เพยี งแคเ่ ดนิ ใหม้ ากขน้ึ เช่น เดินแทนการใช้รถในระยะสั้นๆ เดินขึ้น – ลงบันไดแทนการใช้ลิฟต์ เดินระหว่าง ทำงานสะสมอยา่ งนอ้ ย 30 นาที เดนิ เลน่ หลงั มอ้ื กลางวนั อยา่ งนอ้ ย 20 นาที บรหิ ารรา่ งกาย หรอื ยดื เหยยี ดระหวา่ งวนั เคลอ่ื นไหวรา่ งกายขณะดโู ทรทศั น์ และทำงานบา้ น อาทิ กวาดบา้ น ถูบ้าน หรือรดน้ำต้นไม้ เป็นต้น เพียงเท่านี้ก็จะช่วยเพิ่มกิจกรรมทางกาย และเพิ่มการ เผาผลาญพลังงานได้อีกทาง กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 12 -

ปญั หาสุขภาพช่องปาก เกกีย่ บัวโพรคันเกบันาหอวยาา่นง ไร ข้อมูล : สำนักทันตสาธารณสุข ผู้ป่วยเบาหวานจะมีการสูญเสียฟันได้มากกว่าคนที่ไม่เป็นเบาหวาน ซึ่งมักจะพบ ในกลุ่มอายุ 40 ปีขึ้นไป และโรคเบาหวานยังส่งผลให้เกิดปัญหาสุขภาพช่องปากอื่นๆ ได้แก่ ฟันผุ เหงือกอักเสบ ปริทันต์อักเสบ ปัญหาต่อมน้ำลายทำงานผิดปกติโดยจะมี การหลั่งน้ำลายน้อยกว่าปกติ ทำให้ปากแห้ง การติดเชื้อราในช่องปาก การติดเชื้อเป็นแผล แล้วหายช้า และการรับรู้รสเสียไป กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 13 -

เบาหวาน กนิ อยา่ งไรให้หา่ งไกล ข้อมูล : สำนักโภชนาการ หากอยากห่างไกลจากโรคเบาหวาน และธัญพืชไม่ขัดสี เพื่อให้ได้ใยอาหาร ควรเรม่ิ จากการงดกนิ นำ้ ตาลเกนิ ความจำเปน็ เพียงพอ ช่วยลดการดูดซึมของน้ำตาล เลี่ยงอาหารที่มีน้ำตาลสูง เช่น น้ำหวาน และช่วยจับไขมันในอาหาร นอกจากนี้ น้ำอัดลม ลูกอม หรือขนมหวานต่างๆ การกินผักผลไม้ซึ่งมีใยอาหารสูงก็สามารถ ลดการกินข้าวหรือแป้งขัดขาว เพราะ ช่วยชะลอการดูดซึมของน้ำตาล ทำให้ ข้าวขัดสีมีใยอาหารน้อย ควรกินข้าวกล้อง ป้องกันโรคเบาหวานได้ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 14 -

กผารู้ปอ่วอสยกำเหบกราำบั หล วังกานาย ข้อมลู : กองกิจกรรมทางกายเพื่อสุขภาพ ผปู้ ่วยเบาหวาน สามารถออกกำลงั กาย ไม่เดินเท้าเปล่า หมั่นตรวจสุขภาพเท้าไม่ให้ ในระดับเบาจนถึงปานกลางได้ โดยเลือก เกิดแผล และในผู้ป่วยเท้าชา ควรเดิน รูปแบบที่ไม่ใช้แรงกระแทก หรือแรง กางแขนเพื่อช่วยการทรงตัว แต่สำหรับผู้ที่ กระแทกตำ่ เช่น เดิน ขี่จักรยาน ว่ายน้ำ มีภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ เช่น ประสาท เลือกความหนักของการออกกำลังกายที่ ส่วนปลายจากเบาหวาน ระบบประสาท เหมาะสม และออกกำลงั กายแบบเปน็ ชว่ งๆ อัตโนมัติผิดปกติ จอประสาทตาผิดปกติ เช่น เดินแล้วหยุดพัก แล้วค่อยเดินต่อ หรือความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้ ไม่เปลี่ยนท่าทางอย่างรวดเร็วโดยเฉพาะ ควรปรึกษาแพทย์ก่อนออกกำลังกาย เวลาลุกนั่งหรือยืน เลือกรองเท้าที่เหมาะสม กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 15 -

“อแว้ บบนไหลนทง่เี รพยี ก งุ ” ข้อมูล : ศนู ย์อนามัยที่ 12 ยะลา วิธีการพิจารณาหรือตรวจสอบว่าอ้วนลงพุงหรือไม่ ทำได้โดยการวัดรอบเอว ด้วยสายวัด ผลก็คือเพศหญิงต้องไม่เกิน 80 เซนติเมตร ส่วนเพศชายต้องไม่เกิน 90 เซนติเมตร หรืออีกวิธีคือ ชั่งน้ำหนักร่างกายหน่วยเป็นกิโลกรัม วัดความสูงของ รา่ งกายหนว่ ยเปน็ เมตร จากนน้ั นำความสงู คณู ความสงู แลว้ นำไปหารกบั นำ้ หนกั ตวั คา่ ทไ่ี ด้ ต้องอยู่ระหว่าง 18.5 – 23 กิโลกรัมต่อตารางเมตร หากเกินกว่านี้ให้พิจารณาตัวเอง ได้เลยว่าอ้วนลงพุง กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 16 -

สุขภาพชอ่ งปากดี มวี ิธปี ฏบิ ตั อิ ย่างไร ข้อมูล : ศนู ย์อนามัยที่ 2 พิษณโุ ลก อยากมีสุขภาพช่องปากที่ดี เริ่มที่ดื่มน้ำมากๆ หลังจากกินอาหาร เพราะน้ำจะช่วย ล้างคราบอาหารที่ติดตามฟัน กินผักผลไม้ที่มีเส้นใยสูงจะช่วยทำความสะอาดเศษอาหาร ที่ติดตามเหงือกและฟัน ใช้หลอดดดู แทนการดื่มชา กาแฟ โดยตรง แปรงฟันเป็นประจำ อย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง หลีกเลี่ยงอาหารจำพวกแป้งและน้ำตาล เพราะแป้งและน้ำตาลเป็น อาหารของแบคทีเรียซึ่งเป็นสาเหตุของฟันผุ หลีกเลี่ยงบุหรี่และเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ ไม่กินจบุ จิบระหว่างมื้อ และพบทันตแพทย์เป็นประจำทุก 6 เดือน กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 17 -

ทำอย่างไรเม่ือ ในวทยั อ้ เรงีย นข้อมลู :สำนักอนามัยการเจริญพันธ์ุ เมอ่ื เกดิ ปญั หาทอ้ งในวยั เรยี นขน้ึ มา ยอ่ มมผี ลกระทบทซ่ี บั ซอ้ นตามมาดว้ ย หนทางทด่ี ี และถูกต้องที่สุดสำหรับการแก้ไขปัญหาจึงควรปรึกษาพ่อแม่ เพราะพ่อแม่คือคนที่รักเรา แบบบริสทุ ธิ์ใจ ไม่มีข้อแม้ใดๆ และพร้อมจะปกป้องดูแลเราได้อย่างสุดชีวิต แม้ว่าการท้อง ในวัยเรียนเป็นปัญหาที่ยากจะผ่านความรู้สึกแบบนี้ไปได้ และยากที่จะพูด แต่ก็ยังดีกว่า การแก้ไขปัญหาด้วยตนเอง โดยเฉพาะกับการทำแท้ง ซึ่งนำไปสู่การติดเชื้อ ตกเลือด จนอาจเสียชีวิตได้ ซึ่งจะยิ่งทำให้พ่อแม่เสียใจมากไปกว่าเดิม กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 18 -

ใช้เบคกงิ้ โซดา ช่วยจใหรฟ้ิงหันรขาือว ขนึ้ ข้อมลู : สำนักทันตสาธารณสขุ เบคกง้ิ โซดา เปน็ สารทม่ี คี วามสามารถ อักเสบและเสียวฟันอยู่แล้ว นอกจากนี้ ในการทำความสะอาด จงึ ชว่ ยขจดั คราบตา่ งๆ ห้ามใช้เบคกิ้งโซดาเป็นประจำต่อเนื่อง ที่ติดบนผิวฟัน เช่น คราบชา คราบกาแฟ เพราะจะทำให้ฟันกร่อน และโดยเฉพาะ จึงทำให้ฟันขาวสะอาดขึ้น แต่ไม่สามารถ อย่างยิ่งสำหรับผู้ที่จัดฟัน เบคกิ้งโซดา ทำให้ฟันขาวจากเนื้อฟันข้างในได้ และมี จะทำให้กาวยึดเครื่องมือจัดฟันอ่อนตัว ข้อควรระวังในการใช้คือ ในผู้ที่มีเหงือก และหลดุ ได้ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 19 -

หนาวนี้ กินอย่างไรให้ได้ประโยชน์ ข้อมลู : สำนักโภชนาการ ในชว่ งทอ่ี ากาศหนาว ควรเลอื กกนิ อาหารทร่ี อ้ นและปรงุ สกุ ใหมๆ่ เพอ่ื ใหค้ วามอบอนุ่ แกร่ า่ งกาย ควรเลย่ี งอาหารรสจดั เปรย้ี วจดั มนั จดั เผด็ จดั แตค่ วรเลอื กกนิ อาหารทม่ี รี สเปรย้ี ว อมขมเล็กน้อย และรสเผ็ดร้อนเล็กน้อย เพื่อเพิ่มความอบอุ่นให้กับร่างกาย นอกจากนี้ อาหารทม่ี รี สเปรย้ี ว หรอื เปรย้ี วอมขมจะมวี ติ ามนิ ซี ซง่ึ ชว่ ยในการเสรมิ ภมู คิ มุ้ กนั แกร่ า่ งกาย ต้านหวัดได้ เช่น กระเจี๊ยบ ดอกแค ขี้เหล็ก ยอดมะขาม ฝรั่ง และส้ม เป็นต้น กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 20 -

ลดเคกลล็ดน่ิ ลบั ป าก ข้อมลู : ศูนย์อนามัยที่ 9 นครราชสีมา การลดกลน่ิ ปากโดยทว่ั ไป ทำไดง้ า่ ยๆ เพยี งเรม่ิ จากการดม่ื นำ้ อยา่ งนอ้ ยวนั ละ 8 แกว้ ไม่ปล่อยให้ปากแห้งเพราะจะทำให้ความเข้มข้นของแบคทีเรียในปากเพิ่มขึ้น ดื่มน้ำมะนาว จะช่วยเพิ่มปริมาณน้ำลาย หลีกเลี่ยงการดื่มกาแฟเพราะจะทำให้เกิดกลิ่นปาก ไม่สูบบุหรี่ แปรงฟันอย่างน้อยวันละ 2 ครั้งหรือทุกครั้งหลังมื้ออาหาร และอย่าลืมแปรงด้านบนของ ลน้ิ ดว้ ย นอกจากน้ี ควรใชไ้ หมขดั ฟนั เปน็ ประจำอยา่ งนอ้ ยวนั ละ 1 ครง้ั และพบทนั ตแพทย์ เพื่อตรวจสุขภาพฟันทกุ 6 เดือน หรือเมื่อพบคราบหินปูน โรคเหงือก หรือฟันผุ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 21 -

ป่นั จักรยาน 1 ชว่ั โมง รา่ งกายได้ประโยชน์อยา่ งไร ข้อมูล : ศนู ย์อนามัยที่ 13 กรุงเทพฯ 1 ชั่วโมงในการออกกำลังกาย เป็นการบริหารทั้งสองส่วน ทั้งยังเป็น โดยการปั่นจักรยาน จะทำให้กล้ามเนื้อขา การบริหารระบบการทรงตัว ปอดแข็งแรง ทกุ สว่ นไดอ้ อกกำลงั และสรา้ งความแขง็ แรง เกิดการแลกเปลี่ยนออกซิเจนกับเลือด ของกล้ามเนื้อ ทั้งกล้ามเนื้อแขน ไหล่ และ มากขึ้น หัวใจทำงานมากขึ้น ทำให้หัวใจ กลา้ มเนอ้ื ทย่ี ดึ สนั หลงั ทไ่ี ดท้ ำงานเคลอ่ื นไหว แข็งแรงและหลอดเลือดแข็งแรงตาม ตลอดเวลา คอและตาไดเ้ คลอ่ื นไหวรว่ มกนั ไปด้วย กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 22 -

อาหารตออะไนรบทา้ ้องทงว่ีไม่า่คงวร กนิ ข้อมูล : สำนักโภชนาการ อาหารที่ไม่ควรกินขณะท้องว่าง ได้แก่ นมถั่วเหลือง เพราะจะทำให้ท้องอืดได้ ชาแก่และลูกพลับ เนื่องจากจะไปกระตุ้นให้กระเพาะอาหารหลั่งกรดมากขึ้น เกิดการ ระคายเคือง เช่นเดียวกับกระเทียมที่จะไปกระตุ้นเยื่อบุกระเพาะอาหารจนเกิดการอักเสบ และเหล้า ซึ่งหากดื่มในขณะท้องว่างจะทำการดูดซึมแอลกอฮอล์เร็วขึ้น มีผลต่อระบบ ทางเดินอาหาร ทำให้กระเพาะอาหารอักเสบและเป็นแผล กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 23 -

ปฏบิ ตั ติ ัว เพ่ือชใะนลผอกสู้ างู รอเาสยอื่ ุ มวยั ข้อมลู : ศูนย์อนามัยที่ 4 สระบรุ ี การออกกำลังกายที่เหมาะสมกับวัย อย่างมาก โดยขั้นตอนการออกกำลังกาย และสภาพร่างกายของตนเอง เป็นอีกหนึ่ง จะต้องค่อยๆ เริ่ม มีการยืดเส้นยืดสาย วิธีที่จะช่วยชะลอการเสื่อมวัยในผู้สูงอายุ ก่อนออกกำลังกาย และก่อนหยุดออก หากไม่มีโรคประจำตัว ควรออกกำลังกาย กำลังกายต้องค่อยๆ ลดลงช้าๆ และ สัปดาห์ละ 3 – 4 ครั้ง ครั้งละ 30 นาที ค่อยๆ หยุด เพื่อให้ร่างกายและหัวใจ จะเกิดประโยชน์ต่อหัวใจและหลอดเลือด ได้ปรับตัว กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 24 -

ไดป้ ดรม่ื ะนโยำ้ อชยน่า์สงไูงรส ดุ ต่อร่างกาย ข้อมูล : สำนักโภชนาการ การดื่มน้ำให้ได้ประโยชน์สูงสุดต่อร่างกาย ควรเลือกดื่มน้ำเปล่าที่สะอาด ผ่านการ ตม้ สกุ การกรอง หรอื นำ้ บรรจขุ วดทผ่ี า่ นมาตรฐานการผลติ และควรดม่ื นำ้ ทม่ี อี ณุ หภมู หิ อ้ ง ไม่ร้อนหรือเย็นจนเกินไป การดื่มน้ำที่ดีควรค่อยๆ จิบน้ำทีละน้อยในช่วงตื่นนอน เพื่อเป็นการเริ่มต้นระบบการเผาผลาญ และก่อนนอนเพื่อชะล้างสิ่งที่ตกค้างในลำไส้และ กระเพาะอาหาร และช่วงหลังมื้ออาหารประมาณ 1 – 2 ชั่วโมง หรือในช่วงอาหารว่าง และ มีคำแนะนำในการดื่มน้ำคือ ควรดื่มน้ำอย่างน้อยวันละ 6 – 8 แก้ว กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 25 -

หญงิ ทอ้ งสูบบหุ ร่ ี มีผลต่อเด็กในครรภห์ รือไม่ ข้อมลู : ศูนย์อนามัยที่ 9 นครราชสีมา การสูบบุหรี่ขณะตั้งครรภ์ จะทำให้ มากกว่าทารกที่มารดาไม่สบู บหุ รี่ถึง 2 เท่า เส้นเลือดหดตัว ส่งผลให้ทารกได้รับสาร รวมถึงส่งผลให้ทารกป่วยเป็นโรคระบบ อาหารน้อยกว่าปกติ เพิ่มความเสี่ยงต่อ ทางเดินหายใจส่วนล่าง หอบหืด และ การแทง้ ทารกแรกคลอดตวั เลก็ นำ้ หนกั นอ้ ย หูชั้นกลางอักเสบ แต่หากหญิงตั้งครรภ์ และสารนิโคตินในบุหรี่ยังส่งผลต่อสมอง สามารถเลิกบุหรี่ได้ภายใน 3 – 4 เดือน สติปัญญา พฤติกรรมทารกในครรภ์ ของการตั้งครรภ์ อัตราเสี่ยงต่างๆ ที่มีผล มีโอกาสเกิดมาปากแหว่ง เพดานโหว่ ต่อทารกจะลดลงมาก กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 26 -

กล้วยนำ้ ว้า กบั สารพดั ประโยชน ์ ข้อมลู : สำนักอนามัยผู้สูงอาย ุ กล้วยน้ำว้า ผลไม้เมืองร้อนที่มีให้กินได้ตลอดทั้งปี กินได้ทุกวัย อุดมไปด้วย คุณค่าทางสารอาหารและประโยชน์มากมาย ช่วยในการป้องกันโรคอัลไซเมอร์ โรคหลอดเลือดสมอง ลดความเสี่ยงต่อโรคความดันโลหิตสูง ช่วยเรื่องระบบขับถ่าย ลดความเครียดคลายซึมเศร้า บรรเทาโรคกรดไหลย้อนและท้องผกู มีสารต้านอนุมลู อิสระ ที่ช่วยชะลอความชรา ลดอัตราเสี่ยงต่อโรค เช่น มะเร็ง โรคหัวใจ เป็นต้น กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 27 -

สุขภาพชอ่ งปากด ี เริม่ ต้นท่แี ปรงสฟี ัน ข้อมลู : ศนู ย์ทันตสาธารณสุขระหว่างประเทศ สุขภาพช่องปากที่ดี ต้องเริ่มต้นจาก สะอาดที่ดีเยี่ยม มีด้ามจับกระชับมือ การรกั ษาความสะอาดอยา่ งถกู วธิ ี โดยเฉพาะ ทส่ี ำคญั ตอ้ งเปลย่ี นแปรงสฟี นั ทกุ 3 เดอื น การเลือกแปรงสีฟัน ซึ่งแปรงสีฟันที่ดี เพื่อประสิทธิภาพการใช้งานที่ดี รวมถึง ควรมขี นแปรงทท่ี ำมาจากไนลอนทม่ี คี ณุ ภาพ สุขอนามัยที่ดี เนื่องจากแบคทีเรียจะฝังตัว มีความอ่อนนุ่ม ประสิทธิภาพในการ อยู่ตามขนและซอกแปรงเมื่อมีการใช้งาน ซอกซอนถึงซอกในสุดเพื่อการทำความ ไประยะหนึ่ง กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 28 -

ใหนม้ อคีนอวยา่ามงไสร ขุ ข้อมลู : กองกิจกรรมทางกายเพื่อสุขภาพ สูตรไม่ลับสำหรับการนอนหลับที่ดี ประสาททุกชนิด 4 – 6 ชั่วโมงก่อนนอน ได้แก่ ออกกำลังกายช่วงเย็นอย่างน้อย ผอ่ นคลายรา่ งกายกอ่ นนอน เชน่ อาบนำ้ อนุ่ 30 นาที หรือ 4 – 6 ชั่วโมงก่อนนอน นั่งสมาธิ จัดระเบียบห้องนอนและกำจัด กนิ กลว้ ยหอมจะชว่ ยคลายเครยี ด หลกี เลย่ี ง สิ่งรบกวน เข้านอนให้เป็นเวลา โดยเฉพาะ อาหารหนักและอาหารรสจัดก่อนนอน ช่วงเวลาที่เหมาะสมคือ 21.00 – 23.00 น. หลีกเ ลย่ี งบุหรี่ หลีกเ ลย่ี งชา กาแฟ และเข้านอนเมื่อร่างกายพร้อมจะนอน คือ เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เครื่องดื่มกระตุ้น เมื่อรู้สึกง่วงจะดีที่สดุ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 29 -

ดูแลผู้สงู อาย ุ สะดไมดุ ่ใหห้ลก่ืนล ม้ ข้อมูล : กองประเมินผลกระทบต่อสขุ ภาพ การป้องกันการลื่น สะดดุ ล้ม ของ ไม่เพียงพอ ทางเดิน ต้องเรียบ ไม่ลื่น ผู้สูงอายุ ต้องใส่ใจรายละเอียดตั้งแต่ จดั พน้ื ทท่ี างเดนิ ใหก้ วา้ งเพยี งพอ จดั วางของ พน้ื บา้ น ควรใชน้ ำ้ ผสมนำ้ สม้ สายชเู ลก็ นอ้ ย ให้เป็นระเบียบ หรือให้ทำสัญลักษณ์พื้น ทำความสะอาด บันไดควรติดผ้ายางกันลื่น ต่างระดับแสดงให้เห็นชัดเจน ส่วนรองเท้า เพราะการสะดุดบันไดเกิดจากหลายสาเหตุ เนอ่ื งจากรองเทา้ แตล่ ะชนดิ ถกู ออกแบบมาให้ ทั้งความสูงชัน ความกว้างของบันได เหมาะสมกบั สภาพพน้ื แตล่ ะแหง่ พน้ื รองเทา้ ไม่เหมาะสม พื้นบันไดลื่น แสงสว่าง จึงควรเป็นพื้นที่ป้องกันการลื่น หกล้มได้ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 30 -

ก๊าซใหปคป้า้อรลงบ์ กออนัดนมตภอนยั นเจออางกก ไ ซด์ ข้อมูล : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม ทุกคนสามารถป้องกันตนเองเพื่อลด การเผาทุกชนิดโดยไม่จำเป็นในบ้านและ การได้รับก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์เข้าสู่ บริเวณบ้าน เพื่อลดการสะสมและความ ร่างกาย ด้วยการอยู่ในบริเวณที่มีอากาศ เข้มข้นของก๊าซนี้ งดการออกกำลังกายใน ถ่ายเทได้สะดวก โดยเฉพาะหญิงตั้งครรภ์ สถานที่ที่เป็นแหล่งปล่อยก๊าซคาร์บอน- เด็กเล็ก และผู้ป่วยที่เป็นโรคเกี่ยวกับหัวใจ มอนอกไซด์ เพราะจะทำให้ได้รับก๊าซนี้ ต้องหลีกเลี่ยงสถานที่ที่มีการปล่อยก๊าซนี้ เข้าสู่ร่างกายมากขึ้น หมั่นตรวจสอบสภาพ จำนวนมาก เชน่ บรเิ วณทม่ี กี ารจราจรหนาแนน่ ท่อไอเสียของยานพาหนะเพื่อป้องกัน บริเวณที่มีคนสูบบุหรี่ หากอยู่บ้านก็ควร การรว่ั ไหลและอาจนำกา๊ ซคารบ์ อนมอนอกไซด์ เปิดประตูและหน้าต่างเพื่อระบายอากาศ เข้าไปภายในห้องผู้โดยสาร ซึ่งจะทำให้ โดยเฉพาะในชว่ งเวลาทม่ี กี ารหงุ ตม้ เผาฟนื ผู้ที่อยู่ภายในยานพาหนะได้รับก๊าซนี้เข้าสู่ เผาขยะหรือวัสดุใดๆ ถ้าเป็นไปได้ควรงด ร่างกาย และส่งผลกระทบต่อสขุ ภาพได้ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 31 -

สารวเธิคีกมารปีกอ้ ำงจกันัดเมศอ่ื ตตั อ้ งรใชพู้ ืช ข้อมลู : กองประเมินผลกระทบต่อสขุ ภาพ สารเคมีกำจัดศัตรูพืชที่ใช้กันอย่าง มีการรั่วซึมของสารทำการฉีดพ่น ในกรณีที่ แพร่หลายเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดปัญหา หัวฉีดเกิดการอุดตัน ห้ามใช้ปากเป่า สุขภาพได้ ผู้ที่จำเป็นต้องใช้สารเคมีกำจัด หัวฉีดพ่นนั้น แต่ให้ถอดหัวฉีดออกมา ศัตรูพืชจึงต้องรู้จักวิธีป้องกันอันตรายจาก ทำความสะอาดโดยใช้การแช่ในน้ำ หรือใช้ สารเคมี ดังนี้ ไม้เขี่ยแล้วล้างน้ำ • ควรอ่านฉลากที่ติดมากับภาชนะ • สวมเสื้อผ้ามิดชิด เช่น กางเกง บรรจุให้เข้าใจเกี่ยวกับวิธีใช้ การป้องกัน ขายาว เสื้อแขนยาว สวมอุปกรณ์ป้องกัน อันตรายและวิธีแก้พิษ อันตรายส่วนบุคคล เช่น หน้ากากที่มี • ขณะผสมสารเคมี ควรใช้ไม้หรือ ไส้กรองอากาศ ถุงมือ หมวกกระบัง วัสดุอื่นแทนและควรสวมถุงมือทุกครั้ง ครอบหน้า หรือแว่นตา ในขณะตวงหรือรินสาร • ห้ามกินอาหาร น้ำ หรือสูบบุหรี่ • หากใชส้ ารเคมกี ำจดั ศตั รพู ชื ทผ่ี สม ในขณะทำการผสมสารเคมี ไมห่ มด ควรจดั เกบ็ ใหม้ ดิ ชดิ หา่ งไกลจากเดก็ • ในกรณีที่เกษตรกรมีการสัมผัส สตั วเ์ ลย้ี งและไมป่ นเปอ้ื นแหลง่ นำ้ หรอื อาหาร สารเคมีทางผิวหนัง ให้ทำการชำระล้างด้วย • ตรวจเช็กอปุ กรณ์การฉีดพ่นให้อยู่ น้ำสะอาดนานๆ อย่างน้อย 15 นาที ในสภาพดี ห้ามใช้เครื่องมือหรืออุปกรณ์ที่ รีบอาบน้ำฟอกสบู่ เปลี่ยนเสื้อผ้าสะอาด กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 32 -

ใหก้ปนิ ลนอ้ำแดขภ็ง ัย ข้อมลู : สำนักสุขาภิบาลอาหารและน้ำ ถ้าจะให้น้ำแข็งที่จำหน่ายหรือบริโภค สมำ่ เสมอ สว่ นผบู้ รโิ ภค ควรเลอื กซอ้ื นำ้ แขง็ สะอาดปลอดภัยไม่มีสิ่งปนเปื้อนที่ก่อให้ หลอดที่บรรจุถุง โดยสังเกตรายละเอียด เกิดโรค ผู้ผลิต ผู้จำหน่าย ผู้ขนส่ง และ บนฉลากที่มีข้อความภาษาไทย หรือจะมี ผบู้ รโิ ภค จงึ ควรมภี าชนะรองรบั ในการขนสง่ ภาษาต่างประเทศด้วยก็ได้ และจะต้องมี น้ำแข็ง โดยไม่วางกับพื้นโดยตรง รถขนส่ง ขอ้ ความแสดงรายละเอยี ด ไดแ้ ก่ ชอ่ื อาหาร ต้องเป็นรถที่สะอาด โดยเฉพาะพื้นรถที่วาง (ถา้ ม)ี เลขสารบบอาหาร ในเครอ่ื งหมาย อย. น้ำแข็งต้องมีการล้างฆ่าเชื้อก่อนทำการขน ชื่อและที่ตั้งของผู้ผลิต น้ำหนักสุทธิเป็น และมีมาตรการควบคุมอุณหภูมิน้ำแข็งให้ ระบบเมตริก กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 33 -

5 วิธีง่ายๆ ชว่ ยลดขยะกอ่ นลน้ โลก ข้อมลู : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม “ขยะ” ทีถ่ ูกทิ้งในสิ่งแวดล้อม • รู้จักซ่อมแซม : ซ่อมสิ่งของ หากไม่มีการกำจัดที่ถูกต้อง อาจจะนำมา เครื่องใช้ต่างๆ หากเสียหายเล็กน้อย ซึ่งปัญหามลพิษต่อสิ่งแวดล้อม เกิดก๊าซ เพื่อลดการทิ้งให้กลายเป็นขยะ เรือนกระจก จากการกำจัดที่ไม่ถูกต้อง • เลือกซื้อให้เป็น : ควรเลือกใช้ ทำให้เกิดภาวะโลกร้อน ดังนั้น สิ่งที่ทุกคน สินค้าที่มีบรรจุภัณฑ์น้อยชิ้น และลด สามารถทำได้คือการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม การใช้สินค้าที่มีบรรจุภัณฑ์ใช้แล้วทิ้งทันที ไม่เพิ่มขยะ 5 ข้อง่าย ๆ • นำกลบั มาใชใ้ หม่ : สง่ิ ของบางอยา่ ง • กินให้พอดี : ตักข้าวและอาหาร เมื่อใช้ประโยชน์แล้วสามารถนำกลับมาใช้ ให้พอดี ไม่เหลือทิ้ง เพื่อลดปริมาณขยะ ประโยชน์ด้านอื่นต่อได้ เช่น นำกระดาษ จากเศษอาหาร หนังสือพิมพ์ที่ไม่อ่านแล้วไปเช็ดกระจก • ลดพลาสตกิ และกลอ่ งโฟม : ในการ นำกระป๋องที่ไม่ใช้แล้วมาทำเป็นกระถาง จับจ่ายซื้อของควรใช้ถุงผ้าหรือกระเป๋า ปลูกต้นไม้ ที่สามารถใส่ของแห้งได้ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 34 -

เหตรุ ำคาญ จะรู้ได้อยา่ งไร...ว่าอะไรถือเป็น ข้อมูล : ศูนย์อนามัยที่ 12 ยะลา เหตุรำคาญ หมายถึง เหตุอะไร • การเลี้ยงสัตว์ในที่หรือโดยวิธีใด ก็ตามที่มีผลกระทบต่อสุขภาพหรืออาจมี หรือมีจำนวนเกินสมควร จนเป็นเหตุให้ ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพ ซง่ึ ตามพระราชบญั ญตั ิ เสื่อมหรืออาจเป็นอันตรายต่อสขุ ภาพ การสาธารณสุข พ.ศ. 2535 ได้บัญญัติ • อาคารอนั เปน็ ทอ่ี ยขู่ องคนหรอื สตั ว์ เหตุรำคาญไว้ในหมวด 5 มาตรา 25 โรงงานหรือสถานที่ประกอบกิจการใดไม่มี ในกรณีที่มีเหตุอันอาจก่อให้เกิดความ การระบายอากาศ การระบายน้ำ การกำจัด เดือดร้อนแก่ผู้อยู่อาศัยในบริเวณใกล้เคียง สิ่งปฏิกูล หรือการควบคุมสารเป็นพิษหรือ หรือผู้ที่ต้องประสบกับเหตุนั้นดังต่อไปนี้ มแี ตไ่ มม่ กี ารควบคมุ ใหป้ ราศจากกลน่ิ เหมน็ ให้ถือว่าเป็นเหตรุ ำคาญ หรือละอองสารเป็นพิษอย่างพอเพียงจน • แหล่งน้ำ ทางระบายน้ำ ที่อาบน้ำ เปน็ เหตใุ หเ้ สอ่ื มหรอื เปน็ อนั ตรายตอ่ สขุ ภาพ สว้ ม หรอื ทใ่ี สม่ ลู หรอื เถา้ หรอื สถานทอ่ี น่ื ใด • การกระทำใดๆ อันเป็นเหตุให้เกิด ซึ่งอยู่ในทำเลไม่เหมาะสม สกปรก มีการ กลิ่น แสง รังสี เสียง ความร้อน สิ่งมีพิษ สะสมหรือหมักหมมสิ่งของ มีการเททิ้ง ความสั่นสะเทือน ฝุ่นละออง เขม่า เถ้า สิ่งใดเป็นเหตุให้มีกลิ่นเหม็นหรือละอองพิษ หรือกรณีอื่นใด จนเป็นเหตุให้เสื่อมหรือ หรือเป็นหรือน่าจะเป็นที่เพาะพันธุ์พาหนะ อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพ นำโรค หรือก่อให้เกิดความเสื่อมหรือ • เหตุอื่นใดที่รัฐมนตรีกำหนดโดย อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพ ประกาศในราชกิจจานเุ บกษา กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 35 -

ไม่ให้สขุ ภาพแย่ หใรชือส้ คมอารมท์พโฟวิ เนตอแรท์อป็ ยเลา่ ง็ตไร ข้อมลู : กองประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ ผู้ที่ใช้สมาร์ทโฟน แท็ปเล็ต • ควรใช้สมาร์ทโฟน แท็ปเล็ต คอมพิวเตอร์ เป็นระยะเวลานานๆ ย่อมสง่ คอมพิวเตอร์ ในที่ที่แสงเพียงพอ ไม่ควร ผลกระทบต่อสุขภาพตามมาอย่างแน่นอน ปิดไฟเล่น โดยเฉพาะบรเิ วณกลา้ มเนอ้ื คอ บา่ จากการ • ปรับขนาดตัวหนังสือในหน้าจอ ก้มมองจอนานๆ เกิดภาวะนิ้วล็อก สมาร์ทโฟน แท็ปเล็ตให้ใหญ่ขึ้น เพื่อที่จะ เป็นตะคริวตามมือและนิ้วมือจากการจับ ได้ไม่ต้องเพ่งขณะอ่าน เครื่องและกดแป้นพิมพ์เป็นเวลานาน • เมื่อรู้สึกว่าตาแห้ง ควรกะพริบตา ผลกระทบต่อสายตาเมื่อต้องเพ่งหน้าจอ ให้ถี่ขึ้นอย่างน้อย 20 – 22 ครั้ง/นาที เพื่ออ่านหนังสือตัวเล็กๆ และอีกสารพัด • ถา้ มปี ญั หาทางสายตา ควรตดั แวน่ ปัญหาที่จะเกิดขึ้น วิธีการป้องกันคือ ที่เหมาะสมกับสายตาและสวมใส่ทุกครั้ง • ควรละสายตาจากหน้าจอ เปลี่ยน ก่อนใช้สมาร์ทโฟน ท่าจากก้มหน้าเพื่อให้ศีรษะกลับสู่ท่าปกติ • ไม่ควรเล่นโทรศัพท์มือถือ ทกุ ๆ 15 นาที แลว้ เงยหนา้ ขน้ึ มองไปรอบๆ สมาร์ทโฟน หรือแท็ปเล็ต ขณะกำลัง • ให้ถือสมาร์ทโฟนโดยการงอแขน ข้ามถนน กำลังขับรถ หรือกำลังขึ้น – ลง และจับให้เต็มฝ่ามือในระดับต่ำกว่าสายตา รถเมล์โดยเด็ดขาด ในแนวตั้งตรง กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 36 -

รู้มย้ั ... นขิยยมะนปำรมะเาภรทไี ซไหเคนลิ ข้อมลู : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม การช่วยลดปริมาณขยะ ด้วยการนำ เสอ่ื รองนง่ั ผา้ ปโู ตะ๊ ฯลฯ และนำไปรไี ซเคลิ กลบั มาใชใ้ หม่ หรอื เรยี กวา่ รไี ซเคลิ เปน็ การ ทำเป็นหลังคาเขียว มีคุณสมบัติทนทาน นำเอาวัสดุที่ใช้แล้วกลับเข้าสู่กระบวนการ ฝากระป๋องน้ำอัดลม ที่ทำด้วยอะลูมิเนียม ผลติ ใหเ้ ปน็ ของใหม่ ซง่ึ ขยะทน่ี ยิ มมารไี ซเคลิ ทำเปน็ ของตกแตง่ หรอื บรจิ าคเพอ่ื ทำขาเทยี ม มากสุด ได้แก่ ขวดน้ำพลาสติก เป็นขยะที่ ให้ผู้พิการ เศษผ้า นำมาทำเป็นของใช้ได้ ถูกนำมารีไซเคิลมากที่สดุ โดยนำมาทำเป็น หลายชนิด หลายแบบ เช่น ทำพวงกญุ แจ งานฝมี อื เพม่ิ มลู คา่ สามารถนำมาใชป้ ระโยชน์ ปกหนังสือ ถงุ ผ้า ผ้ากันเปื้อน ยางรถยนต์ ได้กล่องนม นำมาทำเป็นกระเป๋าสาน ทำเปน็ ถงั ใสข่ ยะ พรอ้ มฝาปดิ กระถางตน้ ไม้ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 37 -

เลอื กตน้ ไม้ ไว้ดดู สารพษิ ในอาคาร ข้อมูล : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม คนในสังคมเมืองใช้ชีวิตส่วนใหญ่อยู่ • เศรษฐีเรือนใน ดูดสารพิษจำพวก ในตึก ในอาคาร และในบ้าน โดยเฉพาะ ฟอร์มาลดีไฮด์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ผทู้ ท่ี ำงานในอาคาร ทเ่ี ปดิ เครอ่ื งปรบั อากาศ เ ห ม า ะ แ ก ่ ก า ร น ำ ม า ป ลู ก ใ น ห ้ อ ง ท ี ่ ม ี ทั้งวันส่งผลให้บางคนเกิดอาการอ่อนเพลีย เฟอร์นิเจอร์ใหม่ หายใจขัด มีอาการภูมิแพ้ ทำให้หลายคน • ลิ้นมังกร คายออกซิเจนและ หันหน้าเข้าหาธรรมชาติด้วยการปลูกต้นไม้ ดูดคาร์บอนไดออกไซด์ในเวลากลางคืน ประเภทไม้ดอก ไม้ประดับไว้ในอาคารเพื่อ เหมาะแก่การนำมาตั้งไว้ในห้องนอนหรือ ชว่ ยลดพษิ ซง่ึ ตน้ ไมท้ จ่ี ะชว่ ยดดู สารพษิ ไดด้ ี ห้องนั่งเล่น ได้แก่ • สาวน้อยประแป้ง ช่วยลดมลพิษ • หมากเหลอื ง ทนตอ่ สภาพแวดลอ้ ม จำพวกไซลีนโทลูอีน ที่เกิดจากพาร์ติเคิล ภายในอาคารและคายความชื้นได้มาก บอรด์ ไมอ้ ดั เครอ่ื งถา่ ยเอกสาร เครอ่ื งพมิ พ์ มปี ระสทิ ธภิ าพสงู ในการดดู สารพษิ จากอากาศ สีทาห้อง • พลับพลึงด่าง ทนทานและอยู่ในที่ • กวักมรกต เจริญเติบโตได้ดีในที่ แสงสว่างน้อยได้ดี มีประสิทธิภาพในการ แสงนอ้ ย ชว่ ยกรองอากาศและชว่ ยดดู สารพษิ ขจัดไอระเหยเบนซิน ได้ดี กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 38 -

ร่วมดว้ ยชว่ ยกัน จดั การอนามัยสิง่ แวดลอ้ ม ในแหลง่ ทอ่ งเทีย่ ว ข้อมลู : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม อนามยั สง่ิ แวดลอ้ มในแหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว และสามารถนำไปขายเพิ่มรายได้อีกด้วย เป็นการจัดการและควบคุมดูแลสถานที่ นอกจากนี้ อนามัยสิ่งแวดล้อมขั้นพื้นฐาน ท่องเที่ยว พักผ่อนหย่อนใจให้สะอาด ทไ่ี มค่ วรมองขา้ ม ไดแ้ ก่ นำ้ ดม่ื ตอ้ งสะอาด ถูกสุขลักษณะ โดยเฉพาะการลดปัญหา และเพียงพอต่อจำนวนผู้มาใช้บริการ เรื่องส้วม ขยะ และสิ่งอำนวยความสะดวก อาคารบ้านพักอาศัย โครงสร้างมั่นคง ต่างๆ จำเป็นต้องมีการจัดการที่ดี โดยส้วม แข็งแรง ควรมีทางเข้า – ออก 2 ทาง ในสถานแหล่งท่องเที่ยว ควรมีส้วมนั่งราบ การระบายอากาศดี มหี อ้ งสว้ ม หอ้ งอาบนำ้ และมที างลาดสำหรบั ผพู้ กิ าร มผี ดู้ แู ล รกั ษา แยกเป็นสัดส่วน เพื่อความปลอดภัย ความสะอาดอย่างสม่ำเสมอ เพื่อป้องกัน มีแสงสว่างเพียงพอ บริเวณโดยรอบ การแพรเ่ ชอ้ื โรค ถงั ขยะ ควรจดั เตรยี มถงั ขยะ ที่พักอาศัยต้องสะอาด มีท่อระบายน้ำทิ้ง พร้อมฝาปิดมิดชิดไว้บริการ และมีการ ไมม่ นี ำ้ ขงั เฉอะแฉะ เปน็ แหลง่ เพาะพนั ธส์ุ ตั ว์ คัดแยกขยะเพื่อลดปริมาณการกำจัดขยะ พาหะนำโรค และส่งกลิ่นเหม็นรบกวน กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 39 -

8 จุด ตอ้ งเนน้ เมอ่ื ล้างสว้ ม ข้อมูล : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม การล้างส้วมให้สะอาดปลอดภัยนั้น มีจุดสำคัญๆ ต้องเน้นเป็นพิเศษเนื่องจาก มีการสัมผัสบ่อยและเสี่ยงปนเปื้อนเชื้อโรค 8 จุดด้วยกัน คือ 1) ที่จับสายฉีดน้ำชำระ 2) ที่รองนั่งส้วมแบบนั่งราบ 3) ที่กดชักโครกของส้วม 4) ที่กดโถปัสสาวะ 5) ราวจับ 6) กลอนประตูหรือลกู บิด 7) ก๊อกน้ำที่อ่างล้างมือ 8) พื้นห้องส้วม กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 40 -

ทำอยา่ งไร ให้สนามเด็กเลน่ ปลอดภัย ข้อมลู : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม ผู้ประกอบการโรงเรียนทั้งภาครัฐ หากเด็กพลัดตกจากเครื่องเล่น ต้องตรวจ และเอกชน จะต้องตระหนักถึงข้อกำหนด ส อ บ ว ่ า เค ร ื ่ อ ง เ ล ่ น ย ึ ด ต ิ ด ก ั บ พ ื ้ น อ ย ่ า ง เบื้องต้นของเครื่องเล่น วัสดุการเลือกใช้ แน่นหนาหรือไม่ โดยเฉพาะเครื่องเล่นที่ และการจัดเตรียมพื้นสนามเด็กเล่น และ หมุนหรือเคลื่อนที่ได้ เช่น ลูกโลก ชิงช้า ส่วนประกอบอื่นๆ เพื่อป้องกันการบาดเจ็บ เพื่อไม่ให้เครื่องเล่นล้มทับเด็ก หมั่นตรวจ จากการเล่นในสนามเด็กเล่น โดยจัดหา สอบเครื่องเล่นให้อยู่ในสภาพที่มั่นคง เครื่องเล่นที่เหมาะสมกับวัยและพัฒนาการ แข็งแรงอยู่เสมอ หากพบเครื่องเล่นชำรุด ของเด็ก ซึ่งเครื่องเล่นไม่ควรสูงเกิน 120 ควรรีบแจ้งช่างมาแก้ไขทันที และจัดพื้นที่ เซนติเมตร พื้นสนามเด็กเล่นต้องเป็น สนามเด็กเล่นให้เป็นสัดส่วน ทำรั้วรอบ พื้นเรียบและปูด้วยวัสดุอ่อน เช่น ทราย สนามเด็กเล่น ป้องกันไม่ให้เด็กแอบ ยางสังเคราะห์ เพื่อช่วยรองรับแรงกระแทก เข้าไปเล่นในช่วงที่ไม่มีเจ้าหน้าที่ดแู ล กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 41 -

เลอื อใกหาหซ้ปือ้าลรแอรลดมิะบภทรยัางโิ ภ ค ข้อมูล : สำนักสุขาภิบาลอาหารและน้ำ ทุกวันนี้เมืองไทยมีร้านอาหารริมทาง จดั เกบ็ เปน็ ระเบยี บ ใหส้ งั เกตถงั นำ้ แขง็ บรโิ ภค ให้เลือกซื้อมากมาย แต่ถ้าจะให้มั่นใจใน ต้องไม่มีของอื่นมาแช่ปน เช่น ขวดน้ำ ผัก เรื่องความสะอาดปลอดภัยควรเลือกซื้อ ผลไม้ ส่วนอาหารสด มีการเก็บไว้ในตู้เย็น จากร้านที่มีป้ายรับรองมาตรฐานอาหาร หรอื ดองนำ้ แขง็ ใหท้ ว่ั ถงึ เพอ่ื รกั ษาความสด สะอาดของหน่วยงานราชการท้องถิ่นหรือ และป้องกันการเน่าเสีย อุ่นอาหารให้ร้อน ใบอนญุ าตทต่ี ดิ ทแ่ี ผงลอย เชน่ ปา้ ยมาตรฐาน ทุก 2 ชั่วโมง กินอาหารที่ปรุงสุกใหม่ อาหารสะอาด รสชาติอร่อย (Clean Food ไม่มีแมลงวันตอม มีการปกปิดอาหาร Good Taste) ส่วนผู้จำหน่ายอาหารต้องมี งดเวน้ การกนิ อาหารกง่ึ สกุ กง่ึ ดบิ ควรลา้ งมอื สขุ ลักษณะที่ดี แต่งกายสะอาด ตัดเล็บสั้น ก่อนกินอาหาร หลังเข้าห้องน้ำ หรือหลัง ไม่ใส่เครื่องประดับที่มือ ล้างมือก่อนสัมผัส หยบิ จบั สง่ิ สกปรก และใชช้ อ้ นกลางทกุ ครง้ั อาหารทุกครั้ง ภาชนะใส่อาหารสะอาด เมื่อกินอาหารร่วมกับผู้อื่น กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 42 -

ทำควใคามรสๆะอกาด็ทบำ้าไนดง้ ่ายๆ ข้อมูล : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม การทำความสะอาดบ้าน นับเป็นกิจกรรมอย่างหนึ่งที่สามารถทำได้ทั้งครอบครัว เป็นการออกแรงและลดแหล่งสะสมโรคได้ด้วย โดยวิธีการทำได้ง่ายๆ เริ่มจากการ เก็บสิ่งของเครื่องใช้ภายในบ้าน โดยจัดวางของให้เป็นระเบียบ ง่ายต่อการนำไปใช้ กวาดหยากไย่ ฝุ่นละออง และเศษขยะทั้งภายในบ้านและบริเวณโดยรอบ เช็ดถู คราบสกปรก ทำความสะอาดให้ทั่วถึง ล้างทำความสะอาดส้วมสม่ำเสมอ และคัดแยกขยะ ตามประเภท เช่น ขยะอินทรีย์ ขยะรีไซเคิล ขยะอันตรายและขยะทั่วไป กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 43 -

ลดกาชรว่ปยลกอ่ ันย.ม.. ลพษิ จากการเผาขยะและพลาสตกิ ข้อมลู : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม มีการศึกษาวิจัยแสดงให้เห็น จึงห้ามเผาพลาสติกและขยะในบ้านหรือ ว่าการเผาขยะในบริเวณบ้านเป็นอันตราย บริเวณบ้าน คัดแยกขยะประเภทพลาสติก ต่อสุขภาพมากกว่าที่คิด สามารถเพิ่ม และขยะที่นำกลับมาใช้ได้ใหม่ออกจากขยะ ความเสี่ยงของการเป็นโรคหัวใจ โรคระบบ ที่ต้องนำไปกำจัด ลดการใช้ถุงพลาสติก ทางเดินหายใจ เช่น โรคหอบหืด ซึ่งมลพิษ กล่องโฟม หรือเลี่ยงการใช้บรรจุภัณฑ์ที่มี อากาศทป่ี ลอ่ ยจากการเผาขยะและพลาสตกิ พีวีซีเป็นองค์ประกอบ ส่วนขยะอินทรีย์ สามารถแพร่ไปยังแหล่งน้ำและดินทำให้ เช่น เศษอาหาร เศษกิ่งไม้ใบหญ้า นำมา เกดิ การปนเปอ้ื นได้ เพอ่ื ลดการปลอ่ ยมลพษิ หมักทำปุ๋ย เพื่อลดการกำจัดด้วยการเผา กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 44 -

พดั ลมไอนำ้ ดูแลอย่างไรเมอื่ ไมใ่ ช้งาน ข้อมูล : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม ทุกครั้งหลังการใช้พัดลมไอน้ำ นาน 5 นาที สำหรับน้ำที่นำมาใช้กับพัดลม ต้องหมั่นล้างทำความสะอาดถังบรรจุน้ำ ไอน้ำ ควรเป็นน้ำที่สะอาด ผ่านระบบการ เป็นประจำอย่างน้อยสัปดาห์ละครั้ง ไม่ให้ ฆ่าเชื้อมาแล้ว เช่น น้ำประปา ซึ่งมีการ มีตะกอนเมือกหรือตะไคร่น้ำ ซึ่งเป็นแหล่ง ควบคุมค่าคลอรีนอิสระคงเหลือไม่ต่ำกว่า เพาะเชอ้ื รวมทง้ั สว่ นประกอบอน่ื ๆ โดยเฉพาะ 0.2 ppm และเมื่อตรวจพบการปนเปื้อน ท่อน้ำ ควรขัดล้างให้สะอาด ไม่ให้อุดตัน เชื้อลีจิโอเนลลาภายในถังบรรจุน้ำของ หรือเป็นจุดกักเก็บเชื้อโรค และฆ่าเชื้อโรค พัดลมไอน้ำ ต้องบำรุงรักษา ตรวจสอบ โดยการแช่น้ำร้อนที่อุณหภูมิไม่น้อยกว่า เฝา้ ระวงั และตดิ ตามผลการทำความสะอาด 65 องศาเซลเซียส นาน 5 นาที หรือแช่ใน และการใชน้ ำ้ ในระบบพดั ลมไอนำ้ เพอ่ื สรา้ ง สารละลายคลอรนี ทม่ี คี วามเขม้ ขน้ 10 ppm ความปลอดภัยให้กับผู้ใช้งาน กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 45 -

ไมป่ใอ้หงก้งนัเู ขอยา้ า่บงไร้า น ข้อมูล : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม ช่วงฤดูฝน บ้านที่มีพงหญ้าสูง ที่อาจเป็นที่หลบซ่อนของงู ตรวจสอบ มีสวน หรืออยู่ใกล้ป่าและแหล่งน้ำ เหมาะ ระบบท่อไม่ให้มีรูรั่ว รอยแตก โดยให้ช่าง เป็นที่อยู่อาศัยของงู ทั้งที่มีพิษและไม่มีพิษ ติดตั้งตะแกรงกันงูตามท่อน้ำทิ้ง ปิดประตู ที่มักหลบตัวอยู่ในบริเวณที่ชื้นแฉะ รกร้าง ห้องส้วมเพื่อป้องกันงูเลื้อยเข้าไป และถ้า รวมทั้งภายในบ้านที่ไม่มีการจัดการให้ พบงูไม่ว่าจะเป็นงูมีพิษหรือไม่มีพิษก็ตาม สะอาดและเป็นระเบียบ วิธีป้องกันที่ดีคือ ไมแ่ นะนำใหจ้ บั เอง ควรโทร.แจง้ หนว่ ยกภู้ ยั ทำความสะอาดบ้านและบริเวณบ้าน หากมี ท้องถิ่นเพื่อให้ผู้เชี่ยวชาญมาจัดการกับงู ใต้ถุนบ้านไม่ควรเก็บวัสดุอุปกรณ์รกรุงรัง จะปลอดภัยกว่า กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 46 -

วธิ ีกภำจาัดยหในนู -บแ้ามนลง วัน ข้อมูล : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม เมื่อฝนหยุดและน้ำลด จะเกิดน้ำชะ จัดการกับแมลงวัน ต้องทำความสะอาด จากกองขยะ ซากสิ่งปฏิกูล เศษอาหารและ ส้วมเป็นประจำ ท่อระบายอากาศของส้วม เศษผักผลไม้ที่หมักหมมตามท่อระบายน้ำ ก็ต้องมีตะแกรงเพื่อป้องกันด้วย ในส่วน หรือตามพื้นที่ในบ้าน หรือบริเวณบ้าน ของห้องครัวในบ้าน ร้านอาหาร ควรกรุ และเพอ่ื ไมใ่ หก้ ลายเปน็ แหลง่ อาหาร รวมถงึ ด้วยมุ้งลวดตาข่าย มีตู้เก็บอาหาร และใช้ เป็นแหล่งเพาะพันธุ์ของหนู แมลงวัน ภาชนะทส่ี ามารถปกปดิ อาหารไมใ่ หแ้ มลงวนั ควรปดิ ชอ่ งทางหนวู ง่ิ เขา้ ออกดว้ ยลวดตาขา่ ย ตอมได้ นอกจากนี้ต้องกำจัดขยะประเภท แผ่นโลหะ คอนกรีต  อิฐ  หิน  เหล็ก หรือ เศษอาหาร เศษผักผลไม้ไว้ในภาชนะที่ไม่ กระเบื้องหนาๆ หรือวัสดุอื่นๆ ส่วนประตู รว่ั ซมึ มฝี าปดิ มดิ ชดิ และหมน่ั ลา้ งทำความ ไม้นั้นตามขอบและมุมขอบด้านล่างควรหุ้ม สะอาดถังขยะไม่ให้มีเศษขยะหมักหมม ด้วยโลหะเพื่อป้องกันหนูแทะ สำหรับวิธี เพราะอาจจะกลายเป็นแหล่งเพาะพันธ์ุได้ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 47 -

สำลัก น้ำ อันตรายทค่ี าดไม่ถึง ข้อมลู : สำนักสขุ าภิบาลอาหารและน้ำ/สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม การสำลักน้ำ ไม่ว่าน้ำนั้นจะมาจากแหล่งใดก็ตาม หากสำลักลงปอด ก็สามารถ ทำให้เกิดอาการปอดติดเชื้อได้ แม้แต่การสำลักน้ำดื่มที่สะอาดก็มีโอกาสทำให้ปอดอักเสบ และเกิดอาการติดเชื้อในปอดได้เช่นกัน เพราะน้ำลายมนุษย์มีเชื้อโรคอยู่แล้ว เช่น เชื้อแบคทีเรีย แอนแอโรบิก เพียงแต่โอกาสติดเชื้อจะเป็นไปตามปริมาณของเชื้อโรค รวมถึงความสกปรกของแหล่งน้ำด้วย ยิ่งแหล่งน้ำมีความสกปรก เชื้อโรคแปลกๆ โอกาสติดเชื้อก็ยิ่งมากขึ้น กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 48 -

เก็บ ปรุง กนิ อใหาหถ้ ากู รสทุขะเลลกัอษยณา่ งไะร ข้อมูล : สำนักสุขาภิบาลอาหารและน้ำ อาหารทะเลเปน็ อาหารสด เนา่ เสยี งา่ ย เพอ่ื ความปลอดภยั ควรเลอื กซอ้ื อาหารทะเล จึงต้องเก็บรักษาไว้ที่อุณหภูมิต่ำกว่า จากแหล่งที่เชื่อถือได้ เช่น ตลาดสด น่าซื้อ 5 องศาเซลเซียส ซึ่งผู้ประกอบการหลาย ตลาดนัด น่าซื้อ ของกรมอนามัย ก่อนนำ รายกลับนำไปแช่สารฟอร์มาลีน เพื่อเก็บ อาหารทะเลมาปรุงอาหารก็ต้องล้างด้วย รักษาอาหารทะเลให้คงความสดได้นานขึ้น น้ำสะอาดหลายๆ ครั้ง แยกอาหารทะเล เมื่อกินเข้าไปก็จะเป็นอันตรายต่อสุขภาพ ที่ปรุงสุกและยังไม่สุกออกจากกัน หากใน วิธีการปฏิบัติที่ถูกต้องคือ ผู้ประกอบการ กรณีที่ซื้ออาหารทะเลมาแล้วไม่ได้นำมา ต้องนำอาหารทะเลมาแช่เย็นหรือแช่น้ำแข็ง ปรงุ ทนั ที ควรเก็บใส่ตู้เย็นที่อุณหภูมิต่ำกว่า ที่สะอาดปริมาณเพียงพอในภาชนะสำหรับ 5 องศาเซลเซียส หรือแช่แข็งเพื่อชะลอ แช่อาหารทะเลเท่านั้น และน้ำแข็งที่แช่นั้น การเน่าเสีย ตอ้ งไมน่ ำกลบั มาบรโิ ภคอกี สำหรบั ผบู้ รโิ ภค กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 49 -