แผนที่ดาว

1 การใชแ ผนทดี่ าว นางสุจิตรา ศิริสวัสด์ิพิพัฒน ผูชาํ นาญสาขาวทิ ยาศาสตรม ธั ยมศกึ ษา ทองฟาของเรา ในยามค่าํ คนื ถา ทานแหงนดทู องฟาที่ไรเ มฆหมอก จะพบดวงดาวเต็มทอ งฟา ทานรจู กั ดวงดาว ตางๆ บนทองฟา หรือไม หากนกึ ยอ นไปในวัยเดก็ ทา นอาจเปนคนหน่ึงทช่ี อบแหงนดดู าวในทอ งฟา โดยเฉพาะในชว งหนา หนาว ทองฟา จะสดใสเหน็ ดาวตางๆ ชดั เจน กลุมดาวท่คี นุ เคยและรูจกั กันท่วั ไป คือ กลุมดาวไถ ซงึ่ อยูในกลมุ ดาวเตา กลมุ ดาวตางๆ ลว นเปนดาวฤกษท ั้งสิน้ ไมม ีการเคลื่อนท่ี แตทเ่ี หน็ กลมุ ดาวเคล่อื นท่ไี ปบนทองฟา เพราะโลกหมุนรอบตวั เอง และดว ยเหตุผลทีก่ ลมุ ดาวไมเ คล่ือนที่ จึ่งทําให กลุมดาวตา งๆ มีตําแหนง ที่แนน อน ทาํ ใหส ามารถนาํ ตําแหนงกลมุ ดาวตา งๆ มาจัดทําเปน แผนทีท่ ่เี รา เรียกวา แผนท่ีดาว ได การใชแผนทด่ี าวประกอบการสงั เกตดาวบนทองฟา จะชวยใหการสงั เกตดาวงา ย ขึ้น แผนทด่ี าวที่ใชกันทว่ั ไปจะเปน แผนท่ดี าวแบบหมนุ ซ่ึงสสวท. ไดจัดทําขนึ้ เพ่ือเปน อุปกรณในการ เรยี นการสอน หรือใชทวั่ ๆไป สาํ หรับการสังเกตกลมุ ดาวในประเทศไทย

2 แผนท่ีดาวท่ี สสวท. ไดจ ัดทาํ ข้นึ นี้ เปนแผนทด่ี าวท่ีเหมาะสําหรับการสงั เกตดาว ณ ละตจิ ดู ระหวาง 5 - 20 องศาเหนือ ซ่งึ ก็คอื ตําแหนง ท่ตี ั้งของประเทศไทยนนั่ เอง แผนทีด่ าวของสสวท. จะมี 2 สวนดวยกนั ดังนี้ 1. สวนทเี่ ปน ซองสาํ หรับใสแผน แสดงกลุมดาว ซงึ่ จะแสดงสัญลักษณแ ละคาตางๆ คอื 1.1 สัญลกั ษณข องดาวที่บอกอันดับความสวา ง (มมุ ลางซายมอื ) 1.2 สญั ลกั ษณต างๆท่ีใชใ นแผนทด่ี าว เชน กาแลกซี่ เนบวิ ลา (มมุ ลางขวามอื ) 1.3 เสน ขอบฟาทแี่ สดงทศิ เชน เหนอื ใต ตะวนั ออก ตะวนั ตก 1.4 เสน แสดงคามุมเงยบางเสน เชน 15° 30° 1.5 เวลาท่จี ะสังเกตดาว ตั้งแต 18.00 น. ถงึ 6.00 น. ดานทศิ เหนอื ดา นทศิ ใต

3 2. แผนแสดงกลมุ ดาวและสญั ลกั ษณอื่นๆ ดงั นี้ 2.1 แสดงกลมุ ดาว แผนที่ 1 แสดงกลุมดาวเดนๆ เชน ดาวเตา ดาวจระเข แผน ที่ 2 แสดงกลมุ ดาวทง้ั หมดท่โี ยงเสน ใหเ หน็ เปนรปู รางตางๆ ตามจินตนาการ แผนที่ 3 แสดงกลุมดาวทง้ั หมดโดยไมมเี สนโยงเปน รูปรางตางๆ แผนท่ี 1 แผนท่ี 3 แผน ท่ี 2 2.2 แสดงวนั ที่ จํานวน 366 วัน 2.3 แสดงศูนยสตู รฟา 2.4 แสดงตาํ แหนงของดวงอาทติ ยบ นทอ งฟา (สุริยวิถี) วนั ที่ ศูนยส ตู รฟา สุรยิ วถิ ี

4 การใชแผนทด่ี าว 1. นาํ แผน แสดงกลมุ ดาวใสล งในซอง โดยใหด านที่เขียนวาซกี ฟา ใตต รงกบั ซองที่แสดงดา น ทศิ ใต 2. หมุนวันทีบ่ นแผนดาวใหตรงกบั เวลาท่เี ราจะสงั เกตกลุมดาว เชน เราจะสงั เกตกลมุ ดาววันที่ 27 มกราคม เวลา 21.00 น. เราจะหมุนแผนดาววนั ท่ี 27 มกราคม ใหต รงกบั เวลา 21.00 น. จะพบกลมุ ดาวในทอ งฟา ดังน้ี เม่อื หนั หนาไปทางทศิ ใต จะเห็นกลมุ ดาวนายพรานอยทู างทิศใตของจุดเหนือศรี ษะ โดยเขม็ ขัดนายพรานอยูท ่ี มมุ เงยประมาณ 75° และนายพรานหนั ศีรษะทางทิศเหนอื

5 เมื่อหันหนา ไปทางทศิ เหนอื มุมทิศ 330 จะเห็นกลุมดาวคางคาวทางมุมทิศ 330° มมุ เงยประมาณ 20° และเหน็ ดาวคาเพลลาทาง ทิศเหนือที่มมุ เงย 60° 3. หาเวลาและตาํ แหนงขน้ึ ตกของดวงอาทติ ย โดยใชแผน แสดงกลุม ดาวแผน ที่ 2 หรือแผน ท่ี 3 ใสลงในซอง แลว หมุนวนั ทที่ ีต่ องการทราบเวลาขนึ้ หรอื ตกของดวงอาทติ ย โดยใชว นั ทที่ อี่ ยู บนเสน สรุ ยิ วถิ ี (ไมใ ชวันทที่ ่ขี อบของแผน แสดงกลุมดาว) ใหอ ยูทขี่ อบฟา ถาตองการดูเวลา ดวงอาทติ ยขน้ึ ใหห มนุ วันใหต รงกบั ขอบฟา ตะวนั ออก ถาตองการดูเวลาดวงอาทิตยต ก ให หมุนวนั ใหต รงกบั ขอบฟา ตะวนั ตก แลว อานมุมทิศและเวลาท่ขี ้นึ หรอื ตกของดวงอาทติ ยที่ วนั ท่ีท่ีอยขู อบของแผน แสดงกลมุ ดาว

6 เชน ดวงอาทิตยในวนั ที่ 27 มกราคม จะขึน้ เวลาประมาณ 6.30 นาฬิกา ท่มี ุมทศิ ประมาณ 105° ดวงอาทิตยข้ึน เวลา 6.30 น. ดวงอาทติ ยใ นวันท่ี 27 มกราคม จะตกเวลาประมาณ 17.50 นาฬกิ า ท่มี ุมทิศประมาณ 255° ดวงอาทิตยต ก เวลา 17.50 น.