ชุดกิจกรรม ห้องสมุดและแหล่งเรียนรู้

1

2 ใบความร้ทู ่ี 1 ความหมายและความสาคญั ของหอ้ งสมดุ ห้องสมุด ตรงกับภาษาอังกฤษว่า Library มาจากภาษาละตินว่า Libraria มีรากศัพท์เดิม จากคาว่า Liber และภาษาฝรั่งเศส ใช้คาว่า Bibio theque มาจากคาภาษากรีกว่า Biblios แปลว่า หนังสอื พจนานกุ รม ฉบับราชบณั ฑติ ยสถาน พ. ศ. 2542 ไดใ้ หค้ วามหมายดงั นี้ ห้องสมุด, หอสมดุ คือ ห้องหรืออาคารทมี่ ีระบบจดั เก็บรวบรวมหนงั สือประเภทตา่ ง ๆ ซ่งึ อาจรวมทั้งตน้ ฉบับ ลายมือเขยี น ไมโครฟิล์ม เป็นต้น เพ่ือใช้เปน็ ที่คน้ คว้าหาความรู้ สรุป ห้องสมุด หมายถงึ สถานท่ีท่ซี ง่ึ รวบรวมสรรพวิทยาการต่างๆ ในรูปของส่ิงตีพิมพ์ ได้แก่ หนังสือ วารสาร หนังสือพิมพ์ จุลสาร กฤตภาค ต้นฉบับ ตัวเขียน และวัสดุไม่ตีพิมพ์ โดยมี บรรณารักษ์ หรือผู้ที่เข้าอบรมวิชาบรรณารักษศาสตร์เป็นผู้ดาเนินการต่าง ๆ นับตั้งแต่การจัดหา หนังสือและทรัพยากรสารสนเทศ การวิเคราะห์เลขหมู่หนังสือ ลงทะเบียนหนังสือ และบันทึกข้อมูล หนังสือ ลงคอมพิวเตอร์ การเตรียมหนังสือออกบริการตลอดจนการบารุงรักษาหนังสือให้บริการจัด กิจกรรมสง่ เสริมการอ่าน และงานธุรการตา่ ง ๆ

3 ประโยชนแ์ ละความสาคญั ของห้องสมุด หอ้ งสมดุ มีประโยชน์และความสาคญั สรปุ ได้ดังต่อไปนี้ 1. ห้องสมุดเป็นแหล่งวิทยาการต่างๆ ที่ผู้ใช้สามารถค้นคว้าหาความรู้ ได้ ทุกแขนงวชิ าทมี่ กี ารเรียนการสอนในสถานศึกษานัน้ 2. หอ้ งสมุดเป็นสถานที่ที่ทุกคนจะเลือกอ่านหนังสือ และค้นคว้าหาความรู้ ตา่ ง ๆ ไดโ้ ดยอสิ ระตามความสนใจของแต่ละบคุ คล 3. หอ้ งสมดุ ช่วยใหผ้ ใู้ ช้ห้องสมุดพอใจที่จะอ่านหนังสือตา่ ง ๆ โดยไม่รู้จักจบ สิน้ คอื ทาให้เกดิ นิสัยรักการอา่ นนัน้ เอง 4. ห้องสมุดชว่ ยให้ผูใ้ ช้ห้องสมุดมคี วามรทู้ ันสมยั อย่เู สมอ 5. ช่วยใหผ้ ใู้ ช้ห้องสมุดมีนิสยั รกั การคน้ คว้าหาความรู้ด้วยตนเอง 6. ห้องสมุดช่วยให้รู้จักใชเ้ วลาวา่ งใหเ้ ป็นประโยชน์ 7. หอ้ งสมุดจะช่วยให้ผู้ใช้ห้องสมุดรับรู้ในสมบัติสาธารณะรู้จักใช้และระวัง รกั ษา

4 ใบงานท่ี 1 เร่ือง ความหมายและความสาคญั ของหอ้ งสมดุ ………………………………………………………………………….. คาชแี้ จง ใหน้ กั เรียนเขียนแผนผังสรุปเรือ่ ง ความหมายและความสาคัญของห้องสมุด ชอ่ื ...................................................................ชัน้ ..............เลขท่.ี ...............

5 ใบความรู้ที่ 2 วตั ถปุ ระสงคข์ องห้องสมดุ ห้องสมุดโดยท่วั ไปมีวัตถุประสงคท์ ส่ี าคัญ 5 ประการ คือ (ประทีป จรัสรุ่งรววี ร. 2542 :11) 1. เพื่อการศกึ ษา (Education) ห้องสมุดเป็นสถานท่สี าหรับการศกึ ษา ค้นควา้ เปดิ โอกาสใหท้ กุ คนศกึ ษาค้นคว้าอย่างเต็มท่ีตามความสนใจ และความต้องการ ของแต่ละบุคคล โดย ไม่จากัดพนื้ ฐาน ความรู้ เพศ วยั ฐานะ และเป็นแหล่งท่ีสาคัญที่จะช่วยส่งเสริมให้การจัดการศึกษาท้ัง ระบบโรงเรียนและนอกโรงเรียนไดบ้ รรลุตามวัตถุประสงค์ 2. เพ่ือให้ความรู้และข่าวสาร (Information) สังคมมีความเคลื่อนไหวและเปลี่ยนแปลง อยู่เสมอ ดังน้ันมนุษย์ในสังคมจึงจาเป็นต้องทราบข่าวสารความเคล่ือนไหวต่าง ๆ อยู่เสมอ เพื่อเป็น บุคคลทที่ นั สมัย ทันตอ่ เหตกุ ารณ์ มคี วามเฉลียวฉลาดมคี วามคิดรเิ ริม่ สร้างสรรค์ หอ้ งสมุดจึงเป็นแหล่ง สาคัญทีจ่ ะช่วยเผยแพรข่ ่าวสาร ความรตู้ า่ ง ๆ เปน็ อยา่ งดี 3. เพ่ือการค้นคว้าวิจัย (Research) การค้นคว้าวิจัยเป็นส่ิงจาเป็นเพื่อความก้าวหน้าทาง วิชาการ ห้องสมุดจึงมีความสาคัญโดยเป็นแหล่งรวบรวมข้อมูล ต่าง ๆ ท้ังข้อมูลเก่าๆ และทันสมัย เพอื่ ใหบ้ ริการแก่ผคู้ ้นคว้าวิจัย สรา้ งความร้ใู หม่สาหรับสงั คม 4. เพื่อความจรรโลงใจ (Inspiration) การอ่านหนังสือนอกจากจะได้รับความรู้แล้ว ยัง ก่อให้เกิดความสุขทางจิตใจ ซาบซ้ึงในสานวนภาษาอันไพเราะชื่นชมในความคิดความดีงามของผู้อื่น ความงดงามในศิลปะการเขียน สิ่งเหล่านี้จะเป็นส่ิงบันดาลใจให้อยากทาในสิ่งท่ีดีงาม และเป็น ประโยชน์ต่อตนเอง สงั คม และประเทศชาติ 5. เพื่อการพักผ่อนหย่อนใจ (Recreation) การอ่านหนังสือเป็นการพักผ่อนหย่อนใจท่ีดี ก่อให้เกดิ ความเพลิดเพลนิ คลายความตงึ เครียด รจู้ กั ใช้เวลาว่าง ให้เป็นประโยชน์ และยังช่วยปลูกฝัง นสิ ยั รกั การอ่าน ใหม้ ีมากข้นึ อย่างต่อเนอ่ื งเป็นประจาสมา่ เสมอ

6 ใบงานท่ี 2 เรอื่ ง วตั ถปุ ระสงคข์ องหอ้ งสมดุ คาช้แี จง ใหน้ ักเรียนเขยี นอธิบายวัตถปุ ระสงค์ของห้องสมุดดงั ตอ่ ไปน้ี วัตถปุ ระสงค์ของห้องสมดุ คอื 1. ............................................................................................................................. ..................... .............................................................................................................. .................................... ............................................................................................................................. ..................... 2. .................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ..................... .................................................................................................................................................. 3. ............................................................................................................................. ..................... ............................................................................................................................. ..................... ........................................................................................................... ....................................... 4. ............................................................................................................................. ..................... .................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ..................... 5. .................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ..................... ............................................................................................................................. ..................... ช่อื ...................................................................ชัน้ ..............เลขที่....

7 ใบความร้ทู ่ี 3 ประเภทหอ้ งสมดุ ห้องสมดุ โดยทั่วไปจะแบ่งเป็น 5 ประเภท ดังน้ี

8

9

10 ใบงานท่ี 3 เรือ่ งประเภทของหอ้ งสมุด คาชแ้ี จง ใหน้ ักเรยี นอธบิ ายความหมายและความสาคัญของห้องสมุดตามประเภทท่ีกาหนดให้ 1. หอสมดุ แห่งชาติ ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. ห้องสมดุ โรงเรียน ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. หอ้ งสมดุ วทิ ยาลัย/มหาวทิ ยาลยั ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… 4. หอ้ งสมดุ เฉพาะ ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… 5. หอ้ งสมดุ ประชาชน ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… ชอื่ ...................................................................ชั้น..............เลขที.่ ...............

11 ใบงานท่ี 4 เรื่อง การสารวจประเภทหอ้ งสมดุ .............................................................................. คาชี้แจง ให้นกั เรยี นเลอื กห้องสมุดตามประเภทท่ีครูกาหนด พร้อมทัง้ ระบุทีต่ ง้ั 1. หอสมดุ แหง่ ชาติ ช่ือห้องสมดุ ....................................................................................................................... ที่ตั้ง..................................................................................................................... .............. กลุ่มผู้ใช้.................................................................................................................. .......... 2. ห้องสมดุ โรงเรยี น ชอ่ื หอ้ งสมุด....................................................................................................................... ที่ต้ัง..................................................................................................................... .............. กลมุ่ ผู้ใช.้ ........................................................................................................................... 3. ห้องสมุดวทิ ยาลัย/มหาวทิ ยาลัย ชอื่ หอ้ งสมุด....................................................................................................................... ท่ตี ้งั ................................................................................................................................... กลมุ่ ผู้ใช.้ ........................................................................................................................... 4. ห้องสมุดเฉพาะ ช่ือหอ้ งสมดุ ....................................................................................................................... ท่ีตั้ง................................................................................................................................... กลุม่ ผใู้ ช้............................................................................................................................ 5. ห้องสมุดประชาชน ชื่อหอ้ งสมุด....................................................................................................................... ทตี่ ั้ง..................................................................................................................... .............. กลมุ่ ผู้ใช้............................................................................................................................ จากการสารวจ นกั เรยี นชอบห้องสมดุ ไหนมากทีส่ ุด เพราะอะไร ชื่อห้องสมดุ ....................................................................................................................... ทต่ี ง้ั ................................................................................................................................... กลุ่มผใู้ ช้............................................................................................................................ เพราะ........................................................................................................................ ..... ชอื่ ...................................................................ช้นั ..............เลขที่................

12 ใบความรู้ที่ 5 ลกั ษณะงานหอ้ งสมดุ

13 ใบงานที่ 5 ลกั ษณะงานห้องสมดุ คาชแี้ จง จงเลือกคาตอบทถี่ ูกต้องท่ีสุดเพยี งข้อเดียว 1. การจดั ทาโครงการห้องสมุดมีจุดมุ่งหมายท่ีสาคญั ที่สุด คือ ข้อใด ก. เพอื่ พัฒนาหอ้ งสมดุ ข. เพ่อื ความอยู่รอดของห้องสมดุ ค. เพ่ือการแกป้ ัญหา ง. เพ่ือการดาเนนิ งานตามนโยบาย 2. การโต้ตอบหนงั สอื ติดตามประสานงาน จดั เป็นงานใดของหอ้ งสมดุ ก. งานประชาสมั พนั ธ์ ข. งานวางแผนนโยบาย ข. งานธรุ การ ง. งานอาคารสถานท่ี 3. งานทีช่ ว่ ยอานวยความสะดวกแก่ผู้ใชใ้ นการคน้ หาวัสดุสารสนเทศหอ้ งสมดุ ก. งานธรุ การ ข. งานบริหาร ค. งานบรกิ าร ง. งานประชาสมั พนั ธ์ 4. การวเิ คราะหห์ มวดหมหู่ นังสือ เป็นงานด้านใดของห้องสมุด ก. งานบริหาร ข. งานเทคนคิ ค. งานบริการ ง. งานสนับสนนุ การสอน 5. การซอ่ มหนังสือ การเย็บเล่มหนงั สอื จัดเป็นงานด้านใดของห้องสมุด ก. งานบริการ ข. งานเทคนิค ค. งานบริหาร ง. งานส่งเสรมิ การใชห้ อ้ งสมุด 6. กิจกรรมใด ไม่เชญิ ชวนให้ผมู้ าใช้บรกิ ารหอ้ งสมุด ก. กจิ กรรมเล่านทิ าน ข. เล่าเรื่องหนังสือ ค. แนะนาหนังสือ ง. ฉายภาพยนตร์

14 7. การจัดหาจดั ซอ้ื หนงั สือเป็นงานดา้ นใดของห้องสมุด ก. งานเทคนคิ ข. งานบรกิ าร ค. งานบริหาร ง. งานประชาสมั พันธ์ 8. การลงทะเบียนหนังสือ จดั เป็นงานด้านใดของห้องสมดุ ก. งานบริหาร ข. งานเทคนิค ค. งานบริการ ง. งานลงทะเบยี น 9. กิจกรรมส่งเสรมิ การอ่านของหอ้ งสมดุ เชน่ การเล่านิทาน การแขง่ ขนั ตอบปญั หา เปน็ ต้น จดั เปน็ งานดา้ นใดของห้องสมดุ ก. งานบริการ ข. งานเทคนิค ค. งานกจิ กรรม ง. งานบรหิ าร 10. บรกิ ารยมื – คืนหนงั สือ เปน็ งานดา้ นใดของห้องสมุด ก. งานเทคนคิ ข. งานบรหิ าร ง. งานบริการ ง. งานสารบรรณ

15 ใบความรทู้ ่ี 6 เรือ่ ง แหลง่ เรียนรู้ แหล่งเรียนรู้ หมายถึง แหล่งข้อมูลข่าวสาร สารสนเทศและประสบการณ์ ท่ี สนับสนุนส่งเสริมให้ผู้เรียนใฝ่เรียน ใฝ่รู้แสวงหาความรู้และเรียนรู้ด้วยตนเองตามอัธยาศัย อย่างกว้างขวางและต่อเน่ือง เพื่อเสริมสร้างให้ผู้เรียนเกิดกระบวนการเรียนรู้และเป็น บุคคลแห่งการเรยี นรู้ ความสาคัญของแหล่งเรียนร้มู ี 5 ประการ คือ 1. แหล่งการศึกษาตามอัธยาศัย 2. แหลง่ การเรยี นร้ตู ลอดชวี ติ 3. แหลง่ ปลูกฝงั นิสัยรกั การอา่ น การศึกษาค้นควา้ แสวงหาความรดู้ ้วยตนเอง 4. แหลง่ สร้างเสริมประสบการณภ์ าคปฏิบัติ 5. แหล่งสร้างเสริมความรู้ความคิด วทิ ยาการและประสบการณ์

16 ใบงาน เรื่อง ความหมายและความสาคัญของแหลง่ เรยี นรู้ .............................................................................. คาชี้แจง ให้นักเรยี นเขียนแผนผงั สรุปเรอื่ ง ความหมายและความสาคัญของแหลง่ เรียนรู้ ช่อื ...................................................................ช้ัน..............เลขท่.ี ...............

17 ใบงาน เรื่อง แหล่งเรยี นรู้ในโรงเรียน คาชแ้ี จง ให้นกั เรียนระบชุ อื่ แหลง่ เรยี นรใู้ นโรงเรียนราชประชานเุ คราะห์ 26 จงั หวัดลาพูน 1. ชื่อแหลง่ เรยี นร.ู้ ..................................................................................... ให้ความรดู้ า้ น........................................................................................ 2. ชื่อแหลง่ เรียนรู้...................................................................................... ให้ความรูด้ า้ น........................................................................................ 3. ชอ่ื แหล่งเรียนรู้...................................................................................... ให้ความรู้ด้าน........................................................................................ 4. ชอื่ แหล่งเรียนรู้...................................................................................... ใหค้ วามรู้ด้าน........................................................................................ 5. ชอ่ื แหลง่ เรยี นร้.ู ..................................................................................... ใหค้ วามร้ดู า้ น........................................................................................ ชอื่ ...................................................................ชนั้ ..............เลขท่ี................

18 ใบความรู้ท่ี 7 เรือ่ ง แหล่งเรียนรใู้ นทอ้ งถนิ่ แหล่งเรียนรู้ในท้องถ่ิน เป็นแหล่งศึกษาตลอดชีวิตท่ีประชาชนสามารถหา ความรู้ต่างๆ ได้ด้วยตนเองตลอดเวลาอาทิเช่น วัด พิพิธภัณฑ์ หอศิลป์สวนสัตว์ อนสุ าวรียต์ า่ งๆ เป็นตน้ โดยมีวตั ถปุ ระสงค์เพอื่ สง่ เสริมการเรยี นรดู้ ้วยตนเองตลอดชีวิต เป็นเคร่ืองมือของการพฒั นาตนเองอยา่ งยงั่ ยนื แหลง่ เรียนรู้ในจงั หวัดลาพูน เช่น 1. ห้องสมดุ ประชาชน 2. วัด 3. ศนู ย์ศิลปหตั ถกรรม 4. โรงงานอุตสาหกรรม 5. ตลาดนัด

19 ใบงาน เรื่อง แหลง่ เรยี นรใู้ นทอ้ งถิ่นอาเภอป่าซาง คาชแี้ จง ใหน้ กั เรยี นระบชุ ือ่ แหล่งเรยี นรู้ในท้องถ่นิ อาเภอปา่ ซาง 6. ชือ่ แหลง่ เรยี นรู้...................................................................................... ให้ความรดู้ ้าน........................................................................................ 7. ชื่อแหลง่ เรยี นร.ู้ ..................................................................................... ใหค้ วามร้ดู า้ น........................................................................................ 8. ชอ่ื แหล่งเรียนรู้...................................................................................... ใหค้ วามรดู้ ้าน........................................................................................ 9. ชือ่ แหล่งเรยี นร.ู้ ..................................................................................... ใหค้ วามรู้ด้าน........................................................................................ 10.ชอ่ื แหล่งเรยี นรู้...................................................................................... ให้ความรูด้ า้ น........................................................................................ ช่ือ...................................................................ช้ัน..............เลขท.ี่ ...............

20 ทรัพยากรสารสนเทศ วสั ดุสารสนเทศห้องสมุด ( Library Material) ทรพั ยากรสารสนเทศในห้องสมุด เป็นวัสดุที่ ใช้ในการบนั ทึกขา่ วสารความรู้ต่าง ๆ ท้งั ท่ีอยใู่ นรปู ของวสั ดตุ พี มิ พ์ และวัสดุไมต่ ีพมิ พ์ วัสดุตพี ิมพ์ใน หอ้ งสมดุ แบ่งออกเป็น หนังสือ วารสาร นติ ยสารหนงั สือพิมพ์ จุลสาร และกฤตภาค สาหรับวัสดไุ ม่ ตีพิมพ์ แบ่งออกเปน็ ประเภทใหญๆ่ ได้แก่ โสตทัศนวสั ดุ วสั ดุยอ่ ส่วน และวสั ดอุ ิเลก็ ทรอนิกส์ ทรัพยากรสารสนเทศของห้องสมดุ แต่ละประเภทจะมลี กั ษณะของการบนั ทึก การจดั เก็บ และการนา เสนอขอ้ มูลที่แตกต่างกันไป ความหมายของวสั ดุสารสนเทศ ความหมายของสารสนเทศสารสนเทศ (Information) บางครั้งใช้ สารนิเทศ ข้อสนเทศ แต่ มาจากคาเดียวกัน คือ Information มีผู้ให้นิยามไว้หลากหลาย เช่น จาก ALA Giossary Library and Information Science ไดใ้ หน้ ยิ ามว่าสารสนเทศ หมายถึง ความคิด ข้อเท็จจริง จินตนาการ ซ่ึง ได้มีการสอ่ื สาร บันทกึ พิมพ์และเผยแพรท่ ัง้ ทีเ่ ปน็ ทางการและไมเ่ ป็นทางการในทุกรูปแบบ นงลักษณ์ ไม่หน่วยกิจ (2526:26) ให้ความหมายสารสนเทศว่า ข่าวข้อเท็จจริง ข้อมูลท่ีได้ จากการสารวจ การศึกษาหรือการสอนซึ่งได้มีการบันทึกไว้ในรูปแบบต่างๆ ท้ังในรูปวัสดุตีพิมพ์ และ ไมต่ ีพมิ พ์ เชน่ หนังสือ สารสาร หนงั สอื พมิ พ์ จุลสาร ต้นฉบับตัวเขียวภาพยนตร์ แผ่นเสียง ภาพเล่ือน เทปโทรทัศน์ ไมโครฟลิ ์ม เทปแม่เหลก็ จานแม่เหล็กเปน็ ตน้ จงึ สรุปได้วา่ สารสนเทศ หมายถงึ ข่าวสาร ข้อมูล ความรู้ที่ได้มีการบันทึกรวบรวมไว้ไม่ว่าในรูปแบบใดก็ตาม โดยมีวัตถุประสงค์เพ่ือให้ผู้รับ สารสนเทศไดใ้ ชป้ ระโยชนใ์ นด้านต่างๆ ตามความตอ้ งการ วสั ดสุ ารสนเทศ หมายถงึ วสั ดทุ ี่ใช้บันทกึ ขา่ วสาร ความรตู้ ่าง ๆ ทม่ี ปี ระโยชนต์ อ่ การ เสริมสร้างสตปิ ัญญา อารมณ์และจติ ใจของมนุษย์ ซ่ึงวสั ดเุ หลา่ น้ีถูกจัดเก็บรวบรวมไวใ้ นห้องสมดุ ประเภทของวสั ดุสารสนเทศ วสั ดสุ ารสนเทศของห้องสมุด แบ่งออกเปน็ 2 ประเภท ดังน้ี 1. วสั ดุตีพมิ พ์ (Printed Materials) แบ่งออกเป็น 1.1 หนงั สือ (Book) 1.2 วารสาร นติ ยสาร และหนังสือพิมพ์ (Journals Magazines and Newspapers) 1.3 จุลสาร (Phamplet) 1.4 กฤตภาค (Clipping) 2. วสั ดุไม่ตพี ิมพ์ (Nonprint Materials) แบ่งออกเป็น 2.1 โสตทศั นวสั ดุ (Audio Visual Materials)

21 2.2 วสั ดยุ อ่ ส่วน (Microforms) 2.3 วัสดอุ ิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Materials) วสั ดตุ พี ิมพ์ (Printed Materials) วัสดตุ ีพิมพ์ (Printed Materials) หมายถงึ วสั ดทุ ่ีบนั ทึกข้อมูลและสื่อความหมายในรูปของ ตวั อกั ษรพมิ พเ์ ป็นลายลกั ษณ์อกั ษรผลติ ขนึ้ และรวบรวมเป็นเลม่ สามารถรบั รู้สารสนเทศชนิดน้ีได้โดย การอ่าน แบ่งออกเปน็ 1. หนังสือ (Book) แบ่งออกเป็นประเภทตา่ ง ๆ ดงั นี้ 1.1 หนังสือสารคดี (Non-Fiction Books) ประกอบด้วย 1.1.1 หนังสอื ตารางวชิ าการหรือแบบเรยี น (Textbooks) เป็นหนงั สือที่ใช้สาหรับ การเรียนการสอน ตามรายละเอียดเน้อื หาวชิ าท่ีกาหนดไว้ในหลักสตู ร 1.1.2 หนงั สืออ่านประกอบ (External Readings) เป็นหนังสือท่ีใช้อ่านประกอบใน รายวิชาตา่ ง ๆ เพอื่ ให้ผ้เู รยี นมีความรู้ท่ีกว้างขวางขนึ้ 1.1.3 หนงั สอื ความรู้ท่ัวไป (General Readings) เป็นหนงั สอื ท่ีนาเสนอเร่ืองราว ทวั่ ๆ ไปหรอื เก่ียวกบั เรื่องใดเร่ืองหนึ่งสาหรบั ผูท้ ี่สนใจอา่ นเพ่อื ศกึ ษาหาความรู้ 1.1.4 หนังสอื อ้างอิง (Reference Books) เป็นหนังสอื ท่ีเขียนโดยผทู้ รงคุณวุฒิ สาขาใดสาขาหน่ึง เพื่อให้ผใู้ ช้ไดศ้ ึกษาค้นคว้าหาคาตอบท่ีต้องการโดยไม่จาเป็นต้องอ่านทง้ั เลม่ หรือท้ังชดุ เชน่ หนงั สือสารานุกรม พจนานุกรม หนงั สือรายปี เปน็ ตน้ 1.1.5 ปรญิ ญานิพนธห์ รือวทิ ยานพิ นธ์ (Thesis or Dissertations) เป็นหนังสอื สาขาวชิ าตา่ ง ๆ ท่ีนิสติ นกั ศึกษาระดับบัณฑิตศึกษา (ปรญิ ญาโทขึ้นไป) เรียบเรยี งขึ้นเพื่อใช้เป็น ส่วนหน่งึ ของการศกึ ษาตามหลกั สตู ร 1.1.6 หนังสือคู่มือครูหลักสูตร โครงการสอน แผนการสอน และคู่มือ สถาบันการศกึ ษาต่าง ๆ เปน็ หนังสือท่ีจัดทาขน้ึ เฉพาะ จะจดั แยกจากหนังสือประเภทอื่น ๆ 1.2 หนงั สือบันเทิงคดี (Fictions) เป็นหนงั สือทเ่ี ขยี นขน้ึ เพอื่ ความบันเทงิ แก่ผู้อา่ น ซง่ึ อาจจะสอดแทรกความรู้และข้อคิดต่างๆ ไว้ดว้ ย หนังสือประเภทนีผ้ ู้เขยี น เขยี นขนึ้ จาก แนวคิด ประสบการณ์ ตลอดจนจินตนาการของตนเอง แบง่ ออกเป็นประเภทต่าง ๆ ดังนี้ 1.2.1 หนงั สอื นวนยิ าย (Fictions) เป็นหนังสือทม่ี ีกลวธิ ใี นการดาเนนิ เรื่องท่ี น่าสนใจและผูกเป็นเรื่องราวต่อเน่ือง เนื้อเร่ืองยาวจะแบ่งออกเปน็ ตอนๆบางเรอื่ งอาจมหี ลาย เลม่ จบหรอื หลายภาค 1.2.2 หนงั สอื เร่ืองสั้น (Short Story) เป็นหนงั สือท่จี ะมลี ักษณะคล้ายกับ

22 นวนยิ าย แต่จะมเี นื้อเรอื่ งสัน้ ๆ ตวั ละครไม่มาก มจี ุดสาคัญ (ไคลแมกซ์) เพียงจุดเดยี ว หนงั สือเร่ือง สั้นสว่ นมากจะรวมหลายเร่ืองเรียกวา่ รวมเรื่องสน้ั (Short Story Collection) 1.2.3 หนังสอื สาหรับเดก็ และเยาวชน (Baby Books) เป็นหนังสือท่ีเขียนขึน้ สาหรับเดก็ และเยาวชน ใช้ภาษาง่าย ๆ อาจสอดแทรกข้อคิด หรอื คาสั่งสอนตา่ ง ๆ ส่วนมากจะ เป็นแนวคิด หรอื จนิ ตนาการที่เหนือธรรมชาติ 2. วารสาร นิตยสาร และหนังสอื พิมพ์ เป็นหนงั สอื ประเภทสิ่งพมิ พ์ต่อเนอื่ ง ที่มีกาหนดออก ตามวาระที่แนน่ อน เชน่ รายวัน รายสัปดาห์ รายปักษ์ ฯลฯ โดยมวี ตั ถปุ ระสงคเ์ พื่อนาเสนอขา่ วสาร ความรู้ที่ทนั สมยั หรือความเคลอื่ นไหวใหม่ๆ สิ่งพิมพป์ ระเภทนี้ ประกอบด้วย 2.1 วารสาร (Periodicals or Journals) เป็นสง่ิ พมิ พท์ ่ีมรี ายละเอยี ดเนื้อหาเน้นทางด้าน วชิ าการและสาระความรูต้ า่ ง ๆ 2.2 นิตยสาร (Magazines) เป็นส่งิ พมิ พ์ตอ่ เน่ืองประเภทหนง่ึ ที่มเี นื้อหามงุ่ เน้นทางด้าน บันเทงิ และประเภทเกร็ดความรู้ วารสารและนิตยสารมกี าหนดออก ดงั น้ี กาหนดออกทุกสัปดาห์ เรยี กว่า รายสัปดาห์ กาหนดออกทกุ 10 วนั เรียกว่า รายทศ กาหนดออกทุก15 วัน เรยี กวา่ รายปกั ษ์ กาหนดออกทกุ เดือน เรยี กวา่ รายเดอื น กาหนดออกทุก 2 เดือนเรยี กวา่ รายสองเดอื น กาหนดออกทกุ 3 เดอื น เรยี กวา่ รายสามเดอื น กาหนดออกทกุ 4 เดือน เรียกว่า รายส่ีเดือน 2.3 หนงั สอื พมิ พ์ (Newspapers) เป็นสง่ิ พิมพ์ทมี่ ุ่งเนน้ ในเรือ่ งการนาเสนอข่าวสารความ เคล่ือนไหวของเหตุการณ์ต่าง ๆ ทเ่ี กดิ ข้ึนในปจั จบุ นั โดยสว่ นใหญจ่ ะมีกาหนดออกเป็นรายวนั บางฉบบั อาจเป็นรายสปั ดาห์ หนงั สือพิมพ์ นอกจากจะเสนอข่าวสารตา่ ง ๆ แล้ว ยงั นาเสนอบทความ บท วิเคราะหว์ ิจารณ์ สาระความรู้ และความบนั เทิงท่ที ันสมยั อีกดว้ ย 3. จลุ สาร (Phamphlets) เป็นส่ิงพิมพ์ท่มี ีรูปเล่มกะทดั รดั ส่วนใหญจ่ ะมคี วามหนาไมเ่ กิน 60 หนา้ จัดพมิ พข์ น้ึ โดยหน่วยงานต่าง ๆ เพื่อมุ่งเสนอความรู้เฉพาะเรื่องหรอื สาขาวชิ าตา่ ง ๆ 4.กฤตภาค (Clippings) หมายถึงขา่ วสารความรู้ รปู ภาพ หรอื บทความต่าง ๆ ท่ีตดั จาก หนังสอื พมิ พ์หรือส่งิ พิมพ์ตา่ ง ๆ แล้วนามาผนึกไว้บนกระดาษโดยระบุแหล่งที่มาของสารนั้นแล้ว จดั เกบ็ รวบรวมไว้ทแี่ ฟ้ม หรอื วัสดอุ ืน่ ๆ ทเ่ี หมาะสมแก่การจดั เก็บและการใช้บริการ

23 วัสดไุ มต่ พี ิมพ์ (Nonprint Materials) วัสดไุ มต่ พี ิมพ์ (Nonprint Materials) วัสดุไมต่ พี มิ พ์ เป็นวัสดสุ ารสนเทศรูปแบบอืน่ ๆ ท่ี ไม่ได้หมายถึง วัสดุประเภทเอกสารส่งิ พิมพ์ แต่ใชส้ าหรบั การบนั ทกึ ข้อมลู ข่าวสาร ความรตู้ ่าง ๆ วสั ดปุ ระเภทน้ปี ระกอบดว้ ย 1. โสตทัศนวสั ดุ (Audio Visual Materials) เป็นสื่อที่ให้ข้อมูล ความรู้ ขา่ วสาร แก่ ผใู้ ชโ้ ดยผ่านประสาทสมั ผสั ทางหู ทางตา ได้แก่ 1.1 แผน่ เสียง (Phonodiscs) และเทปบนั ทึกเสียง(Phonotapes) เป็นวัสดุท่ีให้ ข่าวสาร ความรู้และความบนั เทงิ ตา่ ง ๆ ในรูปของเสยี ง เช่น บทเพลง สุนทรพจน์ ปาฐกถา คาบรรยายเน้อื หารายวิชาตา่ งๆ ฯลฯ 1.2 ภาพยนตร์ (Motion pictures or Films) เป็นสอื่ ที่ใหค้ วามรู้ขา่ วสาร ตลอดจน ความบนั เทิง ทั้งภาพและเสียงทาให้การเสนอเร่ืองราวนา่ สนใจมากยิง่ ข้นึ 1.3 เทปวิดที ศั น์และแผน่ วดิ ีทัศน์ (Videotapes and Videodiscs) เป็นสอ่ื ท่ใี ห้ ความรแู้ ละความบนั เทงิ โดยใชภ้ าพและเสียง 1.4 รูปภาพ (Pictures) เป็นการนาเสนอข้อมูลเพ่ือให้เข้าใจเรื่องราวต่าง ๆ ชดั เจน ยง่ิ ข้ึนโดยใชร้ ปู ภาพ ซ่งึ อาจเป็นภาพวาด ภาพเขยี น ภาพถา่ ยหรอื ภาพพิมพ์ก็ได้ 1.5 แผนทแ่ี ละลูกโลก (Maps and Globes) เป็นวัสดุสารสนเทศทนี่ าเสนอข้อมลู ความรโู้ ดยการแสดงเขตพื้นท่ีหรือพ้นื ผิวโลกในด้านกายภาพ เชน่ การแสดงเขตการปกครองเศรษฐกิจ ฯลฯ 1.6 ภาพเล่ือน และภาพนิ่ง (Filmstrips and Slides) เปน็ สอ่ื ทีน่ าเสนอ ข้อมลู ประเภทภาพโปรง่ แสงถ่ายบนฟิล์มลกั ษณะของภาพนิ่งจะปรากฏทล่ี ะภาพ สว่ นภาพเลือ่ นจะ เป็นภาพตอ่ เนื่อง 1.7 แผนภูมิ (Charts) เป็นสอ่ื ทน่ี าเสนอข้อมูลประเภทสัญลักษณ์ ตัวเลข ตัวหนงั สอื และลายเส้น ทแี่ สดงความสัมพันธ์เชอื่ มโยงของเร่ืองตา่ ง ๆ แผนภมู ิมหี ลายประเภท ได้แก่ แผนภมู ิ ภาพ แผนภมู ติ าราง แผนภมู แิ ทง่ ฯลฯ 1.8 แผ่นโปรง่ ใส (Transparencies) เป็นสอื่ ท่ีนาเสนอข้อมูลลงบนแผน่ พลาสติกใส เวลาใช้จะตอ้ งใช้ประกอบกับเครื่องฉายภาพข้ามศรีษะ (Overhead Projectors) 1.9 หนุ่ จาลอง (Models) วสั ดุท่ที าจาลองขนึ้ แทนของจรงิ อาจมขี นาดเทา่ เดิมหรอื ยอ่ ใหม้ ีขนาดเล็กลงหรือขยายใหญ่กว่าของจริงก็ได้ 1.10 ของจรงิ และของตัวอย่าง (Reals and Specimens) เปน็ สอื่ ท่ีนาเสนอข้อมลู ตามสภาพจรงิ หรือตามธรรมชาติของสิ่งนั้นๆ สาหรบั ของตัวอยา่ ง หมายถึง การนาของจริงมาเปน็ เพียงตัวอย่าง เช่น แสตมป์ เหรียญโบราณ แมลงต่าง ๆ ฯลฯ

24 2. วัสดุยอ่ ส่วน (Microforms) คณาจารยภ์ าควชิ าบรรณารกั ษ์และสารสนเทศศาสตร์ (2543:12) ไดก้ ลา่ วถึงวสั ดยุ อ่ สว่ นวา่ เป็นวัสดทุ ่ีจดั เกบ็ ขอ้ มูลโดยถ่ายภาพสิง่ พมิ พ์ต้นฉบับยอ่ สว่ นใหม้ ี ขนาดเล็กเพราะจะทา ให้จดั เกบ็ ได้มาก แต่เมื่อจะใช้ข้อมลู จะตอ้ งใช้เครอ่ื งอา่ นประกอบ วัสดยุ ่อสว่ น แบ่งออกได้ ดงั นี้ 2.1 ไมโครฟลิ ์ม (Microfilms) เป็นการถ่ายข้อความรู้ ขา่ วสาร จากเอกสารสงิ่ พมิ พ์ ลงบนมว้ นฟลิ ์มขนาด 16 มม. หรือ 35 มม. แล้วเกบ็ รวบรวมในฟิล์มไว้ เม่ือจะใช้ต้องอ่านด้วยเคร่อื ง อา่ นไมโครฟลิ ์ม 2.2 ไมโครฟชิ (Microfiches) เป็นการถา่ ยข้อความรู้ ข่าวสารจากเอกสารสงิ่ พิมพ์ลงบน แผ่นฟลิ ์มโปรง่ แสงขนาด 3x5 น้ิว 4x6 นว้ิ หรอื 5x8 น้ิว แล้วอ่านดว้ ยเครอื่ งไมโครฟิช 3.วสั ดุอเิ ล็กทรอนิกส์ ( Electronic Materials) เป็นวัสดุที่จัดเก็บสารสนเทศในรูปของ สญั ญาณอเิ ล็กทรอนิกส์ ต้องมีเครอ่ื งแปลงสัญญาณอิเล็กทรอนกิ ส์ ใหเ้ ป็นสัญญาณภาพและเสยี ง วสั ดุอเิ ล็กทรอนิกส์ แบ่งออกได้ ดังน้ี 3.1 ซีดีรอม (CD-ROM = Compact Dise Read Only Memory) 3.2 แผ่นวดิ ีทศั น์ ระบบดิจติ อล(DVD = Digital Versatile Dise) 3.3 หนังสอื อเิ ล็กทรอนิกส(์ Electronic books หรือ E-books) 3.4 วารสารอเิ ล็กทรอนิกส์(Electronic journals หรือ E-Journals) 3.5 หนงั สอื พมิ พ์อิเลก็ ทรอนิกส์ (Electronic newspapers หรือ E-newspapers) 3.6 ฐานขอ้ มลู (Database) 3.7 ไปรษณยี ์อิเลก็ ทรอนิกส(์ Electronic Mail หรือ E-Mail) 3.8 เคเบิลทีวี (Cable Television)

25 ทรพั ยากรสารสนเทศ ใหน้ กั เรียนตอบคาถามต่อไปน้ี 1. ทรัพยากรสารสนเทศ หมายถึงอะไร ………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………….…………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. ทรัพยากรสารสนเทศ แบ่งได้เป็นกปี่ ระเภท มีอะไรบ้างจงอธิบาย ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. วารสารกบั หนงั สอื พิมพต์ ่างกันอยา่ งไรจงอธิบาย ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………....................................................................................................................... … ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………….… 4. จงบอกรายช่ือวารสาร/นิตยสารท่ีนักเรยี นร้จู กั มาอย่างน้อย 5 ชือ่ ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………

26 5. ทรพั ยากรสารสนเทศประเภทโสตวสั ดุ คืออะไร จงยกตวั อยา่ ง ............................................................................................................................. ..................... .............................................................................................................. .................................... ............................................................................................................................. ..................... .................................................................................................................................................. 6. วสั ดยุ ่อสว่ นไดแ้ กว่ สั ดสุ ารสนเทศอะไรบ้างจงอธิบาย ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………

27 คาชแี้ จง ใหน้ ักเรยี นสารวจว่าในห้องสมดุ โรงเรยี นราชประชานเุ คราะห์ 26 จังหวดั ลาพูน มีวารสารวิชาการ และวารสารบนั เทงิ กช่ี ือ่ เรอื่ ง อะไรบา้ ง แล้วนามาอภปิ ราย ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

28 หนงั สือ และการระวงั รักษาหนังสือ หากเรารจู้ ักวธิ ีการใชห้ นังสอื อยา่ งถูกต้องและระมัดระวังในการใชห้ นังสอื มีการบารงุ รกั ษา หนงั สอื อยา่ งถกู วธิ ีกจ็ ะทาให้หนังสอื มีอายุการใช้งานทีย่ าวนานขน้ึ และสามารถให้บริการแกผ่ ใู้ ช้ได้นาน ดังน้ันเจา้ หนา้ ที่ห้องสมดุ ควรทราบวิธีการบารุงรักษาหนงั สือและการซ่อมหนังสือท่ีชารดุ เล็กนอ้ ยก่อน จะเรยี นรกู้ ารซ่อมหนงั สือแบบถาวรตอ่ ไป แตก่ ่อนท่ีจะมาเรียนรถู้ งึ การระวังรักษาหนังสือเราควรรู้ ก่อนว่าหนังสอื มสี ่วนประกอบอะไรบา้ ง สว่ นประกอบของหนังสือ หนงั สือเป็นส่งิ พิมพ์ทม่ี ีขนาดแตกตา่ งกนั ข้ึนอยกู่ ับการออกแบบของผผู้ ลิตหนงั สอื แต่ละเล่ม อาจมสี ่วนประกอบครบถว้ นบ้างหรือไม่ครบถว้ นบ้างโดยหนังสือจะประกอบด้วยส่วนตา่ งๆ ดังน้ี สว่ นประกอบตอนตน้ 1. ใบหุ้มปก (Book Jacket) คอื กระดาษอารต์ พมิ พส์ สี วยงามดา้ นหน้ามชี ื่อหนังสอื ชื่อผู้แตง่ ส่วนหลัง อาจมีรูปภาพและประวัตผิ ลงานของผูแ้ ต่ง มปี ระโยชนค์ ือป้องกันปกไม่ใหส้ กปรกหรือเก่าเรว็ ดึงดูดความสนใจ ช่วยเลือกซ้ือได้ 2. ปกหนงั สอื (Cover) คอื ปกหนังสอื มที ง้ั ปกอ่อนและปกแขง็ ท่ีดา้ นหน้าจะมีชื่อหนังสอื และ ชอื่ ผแู้ ต่ง อาจมสี ัญลกั ษณข์ องแหล่งผลิต ทาหน้าทยี่ ดึ ตวั เลม่ หนงั สอื และรักษารปู ทรงให้คงทน ปก หนงั สือจะมี2 ปก คือ ปกหนา้ และปกหลัง 3. สันหนังสือ (Spine) เป็นสว่ นท่ียดึ ปกหน้าและปกหลังไว้ดว้ ยกนั ทส่ี ันหนังสืออาจมี ช่ือเรื่อง ชอ่ื ผแู้ ตง่ และสญั ลักษณ์สานักพมิ พ์พิมพ์ไว้ เปน็ ตน้ 4. ใบรองปก (Flyleave) คือกระดาษเปลา่ อยู่ถดั จากปก ช่วยยดึ ปกหนงั สอื กับเนอ้ื หาให้อยู่ ติดกนั จะมีทัง้ ด้านหน้าและด้านหลัง 5.หน้าปกใน (Title page) เป็นหนา้ ทส่ี าคญั ของหนังสือท่บี อกรายละเอียดไว้ ไดแ้ ก่ ช่ือ หนงั สือ ชื่อผู้แต่ง ครงั้ ทพ่ี ิมพ์ สถานที่พมิ พ์ สานกั พมิ พ์ ปีท่พี ิมพ์ ห้องสมดุ ใช้สว่ นนี้ทาบัตรรายการ สบื คน้ ข้อมูล ทาบรรณานุกรม ทาบรรณนิทัศน์ 6. หนา้ ลขิ สทิ ธิ์(Copyright page) จะอยู่ด้านหลงั หน้าปกใน จะให้รายละเอยี ดเกยี่ วกบั การ จัดพิมพ์ ตลอดจนปีลิขสทิ ธิ์ ครั้งท่พี ิมพเ์ ลขมาตรฐานสากล ISBN สานักพมิ พ์ เมืองท่ีพมิ พ์ เป็นต้น 7. หน้าคานา (Preface) คอื หน้าทผี่ ูเ้ ขียนแจง้ ถึงสาเหตุ วตั ถุประสงค์ขอบเขตเน้ือหาตลอดจน วธิ ใี ช้หนังสือ 8. สารบัญ ( Contents) เปน็ หนา้ ท่บี อกหัวขอ้ สาคญั ของเนื้อหา จัดลาดบั บทโดยมีเลขกากับ หน้าทาให้คน้ หัวข้อทตี่ ้องการได้รวดเร็ว

29 ส่วนประกอบตอนกลาง 9. เนื้อหา ( Text ) คือส่วนท่ีสาคัญท่ีสุดของหนงั สือมีรายละเอยี ดของเนื้อหาตามสารบญั หนงั สอื ทม่ี ีเนื้อหามากอาจไม่จบในเลม่ เดียว 10. ภาพประกอบ (Illustration) เป็นส่วนท่ีใชป้ ระกอบเนื้อหา เพ่ือให้มองเหน็ เนื้อหาชัดเจน และน่าสนใจมากขนึ้ 11. ตารางประกอบ (Table) เป็นส่วนทีใ่ ช้ประกอบเนอ้ื หาเพ่อื ใหเ้ ขา้ ใจเน้ือหาชัดเจนและง่าย ขน้ึ ส่วนประกอบตอนท้าย 12. บรรณานกุ รม ( Bibliography ) คอื รายช่ือหนงั สือ สงิ่ พมิ พ์ต่าง ๆทผี่ เู้ ขียนนามาเรยี บ เรียงตามลาดบั อักษรช่ือผแู้ ตง่ อาจอยทู่ ้ายบทหรืออยู่ท้ายเลม่ กไ็ ด้ บรรณานกุ รมน้เี ปน็ เครื่องยืนยันว่า ผเู้ ขียนได้ศึกษาค้นคว้ามาจริง และผอู้ ่านสามารถไปอา่ นเพิ่มเตมิ ตามเอกสารน้ไี ด้ บางเล่มเรยี กวา่ หนา้ หนงั สอื อา้ งอิงหรือ หนา้ เอกสารอา้ งองิ 13. ภาคผนวก (Appendix) คอื ส่วนเนอ้ื หาทีน่ ามาเพม่ิ เติมเพอื่ ประกอบเน้ือเรอื่ งให้สมบูรณ์ ยง่ิ ขนึ้ ซง่ึ อาจเขยี นเองหรอื คัดลอกตดั ตอนมาจากหนงั สือเล่มอื่น เพ่ือให้ผู้อา่ นเข้าใจรายละเอียดของ เรื่องน้ัน เพราะผเู้ ขียนไม่สามารถอธบิ ายในเนื้อหาได้ เน่ืองจากข้อความไม่ต่อเนอื่ งกนั หรือไม่ใช่ เนอ้ื หาทแี่ ทจ้ รงิ ของหนังสือ แต่มีความสมั พนั ธก์ ับเนื้อเรอื่ ง จึงนามาไว้ตอนทา้ ยของหนังสอื โดยผู้อ่าน ไมต่ ้องเสียเวลาค้นหาอ่านจากหนงั สือเลม่ อนื่ 14. อภิธานศพั ท์ (Glossary) เปน็ การอธิบายคาศัพท์ทปี่ รากฏในเนื้อเรื่องสว่ นมากเปน็ หนงั สอื ที่มีคาศัพท์ยากๆ หรือคาศัพท์เฉพาะวิชา เช่น ศัพท์วรรณคดเี ก่า หรอื ศพั ท์เทคนิคต่าง ๆ ผู้เขียนจะเรยี งคาศัพท์ตามลาดับอกั ษร พร้อมคาอธิบาย เพื่อสะดวกในการค้นหา 15. ดชั นหี รือ ดรรชนี (Index) เป็นส่วนทีม่ รี ายการหรือบัญชคี าหรอื วลที ่สี าคญั ที่มอี ยู่ใน หนงั สือ เชน่ ชื่อเฉพาะ ชื่อเหตกุ ารณ์หรือหัวข้อสาคญั เป็นต้น จดั เรียงไวต้ ามอักษร โดยมีเลขทห่ี น้า ของหนงั สือปรากฏในคาหรอื ชื่อนน้ั ๆ การใช้หนงั สือใหถ้ กู วธิ ี เพอื่ ใหห้ นงั สอื อยใู่ นสภาพคงทนถาวรใชป้ ระโยชน์ได้นาน ควรปฏบิ ตั ิ ดังนี้ 1. ควรเปดิ หนังสอื ให้ถูกตอ้ งตามหลักและวธิ กี ารเปิดหนงั สอื ใหม่ 2. ลา้ งมอื ให้สะอาดก่อนหยบิ หนงั สือทุกครง้ั 3. หยบิ หนงั สือออกจากช้นั ให้จัดตรงกลางสนั หนงั สอื อยา่ ใช้น้วิ ดึงสว่ นบนของสนั หนังสือ ออกมา เพราะจะทาให้สนั หนังสือฉกี ขาด ควรใชว้ ธิ ีผลักหนังสือเลม่ ท่ีกระกบทัง้ สองข้างให้ลกึ เข้าไป แลว้ ใชม้ อื จับกลางสันหนงั สือเล่มทีต่ ้องการดงึ ออกมา จากน้ันจึงจัดเรียงหนงั สอื บนช้ันใหเ้ รียบรอ้ ย

30 4. หนา้ ของหนังสือติดกนั ควรใชก้ รรไกรหรือมีดตดั ให้เรยี บร้อย 5. เวลาเปิดหน้าหนงั สอื ใชม้ ือจบั ตรงมุมบนดา้ นขวาของหนังสือแลว้ เปดิ อย่างระมัดระวงั อยา่ ให้เปยี กน้าสงิ่ สกปรกตา่ งๆ 6. ไมค่ วรเปิดหนังสืออา่ นเกนิ 180 องศา เพราะจะทาให้ส่วนทส่ี นั หนงั สือชารุดเสียหาย 7. ไมฉ่ ีกไม่ตัดขอ้ ความ หรอื รูปภาพจากหนังสือ หากต้องการขอ้ ความ หรอื รปู ภาพ ใหน้ าไป ถา่ ยเอกสาร 8. ไม่ขีดเขยี นข้อความใดใด ลงไปในหน้าหนังสือหรอื ขีดเสน้ ใตข้ ้อความใดใด จะทาใหห้ นังสอื สกปรกไม่นา่ อา่ น 9. เม่อื อา่ นหนังสอื ยังไม่จบ ควรใชท้ ่ีคน่ั หนงั สือท่ีทาด้วยกระดาษหรือพลาสติกแผน่ บางๆหรือ ริบบ้นิ ก็ได้ 10. ถา้ งว่ งนอน อยา่ ฟบุ หนา้ ลงบนหนังสือท่ีเปิดไวเ้ พราะน้าหนักที่กดทับลงมาจะทาใหส้ ัน หนังสือแตก บางคร้ังเวลาหลับนา้ ลายจะหยดใสห่ นงั สอื ทาให้หนงั สือสกปรก 11. ไมน่ าหนงั สือไปใช้ประโยชนอ์ ยา่ งอ่นื เชน่ กนั แดด กันฝน หรอื หนุนนอน เป็นตน้ ตัวอกั ษรในหนังสือจะเลอะเลือน ความช้นื อาจทาใหห้ นงั สือขึ้นราได้

31 ใบงาน หนงั สือและการระวังรกั ษาหนังสือ 1. ใหน้ ักเรียนอธบิ ายสว่ นประกอบของหนงั สือมาพอสงั เขป ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………….…………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. นกั เรียนมวี ธิ ีการแนะนาใหเ้ พอ่ื นใชห้ นงั สือให้ถูกวธิ ีอย่างไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………….…………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

32 หนงั สอื อ้างองิ หนังสืออ้างองิ (References) เป็นหนงั สอื ทใ่ี หค้ วามรู้เกย่ี วกับข้อเทจ็ จริงในเรื่องใดเรือ่ งหน่งึ ใชส้ าหรับค้นคว้าประกอบเฉพาะเร่ืองเท่าน้นั มีการจดั ทารูปแบบทีง่ า่ ยต่อการค้นควา้ หาคาตอบท่ี ต้องการได้อยา่ งรวดเรว็ โดยไมจ่ าเปน็ ต้องอ่านท้ังเลม่ โดยทวั่ ไปแล้วหอ้ งสมุดสว่ นใหญ่จะจดั เก็บ หนังสืออ้างองิ แยกไวจ้ ากหนังสือท่ัวไป โดยมีการกาหนดสัญลกั ษณเ์ พิ่มขึน้ เพื่อให้แตกต่างจากหนังสือ ทัว่ ไป คอื อักษร “อ” สัญลกั ษณ์ตวั อักษร อ. (ยอ่ มาจาก อ้างองิ ) แทนหนงั สืออ้างอิงภาษาไทย หรอื R (ยอ่ มาจาก Reference) กากับไวท้ ีส่ นั ของหนังสือและตัวอักษร “R” หรือ “Ref” แทนหนังสืออา้ งอิง ภาษาองั กฤษ หนงั สอื อา้ งองิ มลี กั ษณะพิเศษท่แี ตกต่างจากหนงั สือทวั่ ไป ทั้งลกั ษณะรูปเลม่ และเน้ือหา (ประภาส ภาวนิ ันท์, 2542) กลา่ วถงึ ลักษณะของหนังสืออ้างอิงไว้ ดังนี้ 1. ลกั ษณะรูปเล่มของหนงั สอื อ้างอิงมีความหลากหลาย ข้นึ อยู่กบั ประเภทของหนังสืออา้ งองิ เช่น 1.1 ขนาดใหญม่ าก หรือขนาดเล็กมาก ไดแ้ กห่ นังสือพจนานกุ รม จดั ทารปู แบบให้ เหมาะสมกบั การใช้ เชน่ ฉบบั นักเรยี นนักศึกษา ฉบับตั้งโตะ๊ ฉบบั ย่อ ฉบบั สมบรู ณ์ 1.2 แต่ละชุดมหี ลายเล่ม ได้แก่ หนงั สอื สารานกุ รม เนอื่ งจากมกี ารรวบรวมเนื้อหา ทกุ เรอ่ื งทาใหเ้ น้ือหายาว จาเป็นต้องทาหลายเล่ม 1.3 มกี ารจดั ทาดว้ ยวัสดุต่าง ๆ หลากหลาย เชน่ ทาปกดว้ ยหนงั ผา้ ผ้าไหมผ้าแรก ซนี กระดาษท่ีใช้พิมพ์เนอ้ื หามคี ุณภาพสูง 2. ผรู้ บั ผดิ ชอบในการจัดทาเป็นบุคคลหรอื หน่วยงานท่ีมีความน่าเชอ่ื ถือ ผู้เขยี นเป็น ผู้ทรงคณุ วุฒิและเชย่ี วชาญในสาขาวิชานน้ั ๆ โดยเฉพาะ หนงั สอื อา้ งอิงจึงเป็นหนงั สือทม่ี ีคุณภาพสงู เน้อื หาเชือ่ ถือได้ และใชเ้ ป็นหลักฐานอ้างอิงได้ 3. การเรยี บเรยี งเนือ้ หา การเรยี งเน้ือหาของหนงั สืออ้างอิง จะมีวธิ ีการเรียงลาดับเนื้อหาให้ ค้นได้ง่ายและสะดวกรวดเรว็ เชน่ 3.1 เรียงตามลาดับอักษรแบบพจนานกุ รม (alphabetical or dictionary arrangement) เชน่ หนงั สือพจนานกุ รม สารานุกรม เป็นตน้ 3.2 เรยี งตามลาดับเหตุการณ์ เช่น หนงั สือเก่ียวกบั ประวตั ิศาสตร์ หนงั สอื รายปี หนังสอื สมพัตสร เปน็ ตน้ 3.3 การเรียงตามลาดับหมวดหมูห่ รือหัวเรื่อง (classified or subject arrangement) เชน่ หนงั สอื บรรณานุกรม ดรรชนีวารสาร เป็นต้น

33 3.4 เรียงตามลักษณะภูมิศาสตร์ (geographical arrangement) ได้แก่หนังสือ อ้างองิ ทางภมู ิศาสตร์ ท่มี ีการแบ่งเน้ือหาออกเป็นภูมิภาคต่าง ๆ และในแต่ละภมู ิภาคจะเรียงเนอ้ื หา ตามจงั หวดั และอาเภอตามลาดับ 4. มีคาชแ้ี จงการใช้ หนงั สอื อ้างองิ แต่ละประเภทมักมีการจัดเรียงเน้อื หาหรือการรวบรวม ข้อมูลตา่ งกนั ดงั นนั้ จึงมีการจัดพิมพ์คาแนะนาในการใช้หนังสอื ไว้ตอนตน้ ของหนงั สอื แต่ละเล่ม เช่น อธิบายวธิ ีการเรยี งลาดบั เนอื้ หาภายในเล่ม อักษรยอ่ (abbreviations) สัญลกั ษณ์ (symbols) เคร่ืองหมาย (sins) ทใี่ ช้ในเล่ม ขอบเขตของเน้ือหา เปน็ ต้น 5. จัดทาเครือ่ งมอื ชว่ ยในการคน้ ภายในเล่มหรือในชดุ ไดแ้ ก่ สารบัญ คานาทาง ดัชนีรมิ หน้ากระดาษ อักษรนาเล่ม ส่วนโยง และดัชนี เปน็ ต้น เคร่อื งมือชว่ ยค้นในหนังสอื อ้างอิง หนงั สืออา้ งองิ นอกจากจะเรยี บเรียงเนอื้ หาอย่างเปน็ ระบบแล้ว ยังจัดทาเครอ่ื งมอื ช่วยค้น เพ่ือใหส้ ามารถเข้าถึงเนอ้ื หาได้รวดเร็ว ได้แก่ 1. สารบัญ (content) ทาหนา้ ทชี่ ี้บอกหัวข้อเร่ืองในเล่มว่าอยหู่ นา้ ใด อีกทงั้ ช่วยใหผ้ ูค้ น้ คว้า เหน็ ขอบเขตเน้อื หาครอบคลมุ ถึงเรื่องใดบ้าง สารบญั ทบ่ี ่งบอกหัวเรื่องใหญ่ หัวเรอ่ื งรอง และหัวเรอ่ื ง ยอ่ ยอย่างละเอียดจะชว่ ยใหผ้ ู้ค้นคว้าเข้าถึงเนอื้ หาในเลม่ ได้ดีกว่าสารบัญที่มีแตเ่ ฉพาะหวั เร่ืองใหญ่ 2. คานาทาง (guide words) จะปรากฏอยู่ท่ีมุมด้านบนของหน้ากระดาษ เพ่ือบอกให้ทราบ วา่ เนอื้ หาทหี่ น้าน้นั ข้ึนตน้ ดว้ ยตวั อักษรต้ังแตต่ วั ใดถงึ ตัวใด 3. ดชั นรี มิ หนา้ กระดาษ หรอื ดัชนหี ัวแมม่ ือ (thumb indexs) จะปรากฏอยู่ที่ขอบหนงั สือ ซึ่ง อาจจะใช้ตัวอักษร แถบสีเป็นสญั ลกั ษณ์เพือ่ บอกชว่ งของเน้ือหาแต่ละตอน ช่วยใหผ้ ู้ค้นคว้าเปดิ หาคา ได้ทนั ที หนงั สืออ้างอิงท่ที าดชั นีรมิ หน้ากระดาษมักเปน็ หนงั สือรวมเรือ่ งหรือมีเนื้อหาสน้ั ๆ หลายเร่ือง เชน่ สารานกุ รม พจนานกุ รม 4. อักษรนาเล่ม (volume guide) จะปรากฏอยู่ที่สนั ของหนังสอื เพ่ือใหท้ ราบว่าหนงั สือเล่ม น้นั มีเนือ้ หาเร่มิ ตน้ ตั้งแต่ตัวอักษรใด มักจะทากบั หนังสือท่ีมีหลายเลม่ จบ หรือที่เรียกว่าหนังสอื ชุด ดู 5. ส่วนโยง (Cross Reference) คือ ส่วนที่แนะนาใหไ้ ปอ่านเรอ่ื งทตี่ ้องการจากหวั ข้ออ่นื ใน หนังสือเล่มนน้ั การโยงในหนังสอื อ้างอิงมี 2 ลกั ษณะ คือ โยงดทู ี่ (see) และโยงดเู พิม่ เติมท่ี (see also) 6. ดชั นีคาสาคัญ (index) มักจัดทาไวท้ า้ ยเล่มของหนงั สอื หรือถ้าเป็นหนังสือชดุ จะทาดัชนีไว้ เป็นเล่มสดุ ทา้ ย ดชั นีทาหน้าที่ช้ีบอกตาแหน่งคาสาคัญในเล่มว่าอยทู่ หี่ นา้ ใด โดยนาคาสาคญั จาก เนอื้ หามาเรียงตามลาดบั ตัวอักษรพร้อมบอกเลขหน้าท่ีอยใู่ นเลม่ ซง่ึ ใช้เปน็ เครื่องมือชว่ ยคน้ เนอื้ หาได้ ละเอยี ดกวา่ การใชห้ น้าสารบัญ หนงั สอื อ้างองิ ส่วนใหญจ่ ะทาดชั นเี ปน็ เครอื่ งมือช่วยค้น ดู

34 วิธใี ช้หนงั สืออา้ งองิ การใช้หนังสืออ้างองิ ผูใ้ ชค้ วรต้องมีความเข้าใจในเร่ืองตอ่ ไปน้ี 1. พิจารณาเร่ืองทต่ี ้องการสืบค้นให้แนช่ ดั ว่าตอ้ งการเรื่องอะไร แลว้ จงึ เลอื กประเภท หนงั สอื อา้ งองิ ที่คาดวา่ จะใหค้ าตอบเก่ียวกับเรือ่ งทตี่ ้องการนนั้ 2. อา่ นคาชี้แจงหรือวธิ ีใช้กอ่ นการใช้งาน คาอธิบายวิธใี ชม้ ักจะปรากฏอยู่ในสว่ นนาเรอ่ื ง หรือเล่มแรกของหนงั สอื ชดุ 3. พจิ ารณาการเรยี บเรยี งเนอ้ื หาของหนงั สืออ้างอิง โดยท่วั ไปหนังสอื อ้างอิงจะจัดเรียง เนื้อหาตามลาดับตัวอักษร ตามลาดับหัวเรอื่ ง หรอื ตามลาดับเหตุการณ์ 4. ศกึ ษาเครื่องหมาย และอกั ษรยอ่ ท่ีใชใ้ นเล่ม หนังสืออ้างอิงมักใชส้ ัญลกั ษณพ์ เิ ศษหรือ อกั ษรย่อ เช่น สัญลกั ษณ์ทใ่ี ช้สาหรับการออกเสยี งคา อักษรย่อสาหรบั บอกลกั ษณะและหนา้ ท่ีของคา ในหนงั สืออ้างอิงประเภทพจนากรม เปน็ ต้น 5. ใช้เครื่องมือช่วยค้นทม่ี ีในหนังสอื อา้ งองิ โดยเฉพาะการใช้ดชั นีท้ายเลม่ จะชว่ ยให้ ค้นหาเรื่องราวในเล่มได้อยา่ งรวดเร็ว ดชั นีชว่ ยคน้ ในหนงั สอื อ้างองิ แต่ละชือ่ เร่อื งมวี ธิ ใี ช้แตกต่างกัน ดงั น้นั ก่อนใชด้ ัชนคี ้นเรอ่ื งจึงควรอ่านวิธใี ชใ้ หเ้ ขา้ ใจ ลักษณะของหนังสืออา้ งอิงท่ีดี หนังสอื อา้ งองิ ทดี่ ี ควรมีลกั ษณะดงั นี้ 1. ความเช่อื ถือได้ (Authority) หนงั สอื อ้างอิงทดี่ ี มีผ้แู ตง่ ผูร้ วบรวม เป็นผู้ทรงคณุ วุฒิมี ความรูค้ วามชานาญเฉพาะวิชา หรือมีประสบการณใ์ นเรือ่ งทีเ่ ขยี นอย่างแท้จริง และจดั พิมพ์โดยโรง พมิ พ์หรอื สานกั พมิ พท์ ี่เช่ือถือได้ 2. ขอบเขต (Scope) ขอบเขตของเน้ือหาหนงั สืออ้างองิ ที่ดี จะบอกขอบเขตเน้ือหาวชิ าท่ี มอี ยูใ่ นเลม่ หรือในชุดไว้อย่างชดั เจน 3. การเรยี บเรยี ง (Arrangement) หนงั สืออ้างองิ ส่วนใหญ่จะเรยี บเรียงตามลาดับ ตัวอกั ษรตามพจนานกุ รม หรืออาจเรยี งตามลาดบั เหตุการณ์ก็ได้ 4. วธิ ีเขยี น (Treatment) เน้ือหาและข้อมูลถกู ต้อง ครบถ้วน อา่ นเขา้ ใจง่าย เขียน ตรงไปตรงมา ไมล่ าเอียง 5. รูปเลม่ (Format) รปู เลม่ มลี กั ษณะคงทน ถาวร ใชก้ ระดาษดี การวางรปู หน้า เหมาะสม 6. บรรณานุกรม (Bibliography) มรี ายการทรัพยากรสารสนเทศทใ่ี ช้ประกอบการเรยี บ เรียง เพอ่ื ให้ผ้อู า่ นทราบวา่ เรือ่ งนั้นๆ นา่ เชอ่ื ถอื เพยี งใด และสามารถค้นหาข้อมลู เพมิ่ เติมไดจ้ ากท่ีใด

35 7. ลักษณะพเิ ศษ (Special Features) จะทาให้หนังสือมีความน่าสนใจยง่ิ ขนึ้ และชว่ ย ให้ค้นหาคาตอบได้สะดวกและรวดเร็วข้นึ เช่น มดี รรชนหี ัวแมม่ ือ เปน็ ตน้ ประเภทของหนงั สืออ้างอิง หนังสืออา้ งองิ สามารถแบ่งออกไดเ้ ป็น 2 ลักษณะ คือแบง่ ตามลักษณะของแหล่งคาตอบ และ แบ่งตามลกั ษณะเนื้อหา ดงั นี้ 1. แบง่ ตามลกั ษณะของแหลง่ คาตอบ แบ่งไดเ้ ป็น 2 ประเภท คือ 1.1 ประเภทบอกแหลง่ ค้นควา้ คอื หนังสืออา้ งองิ ท่ีบอกให้ทราบว่าจะค้นหาคาตอบได้ จากทใ่ี ด ได้แก่ ดรรชนีและบรรณานกุ รม 1.2 ประเภทให้คาตอบทนั ที คือหนังสือที่ให้ข้อเทจ็ จรงิ ให้คาตอบทีผ่ ู้คน้ คว้าต้องการ เชน่ พจนานกุ รม สารานกุ รม หนงั สอื รายปี เป็นต้น 2. แบ่งตามประเภทของเนื้อหาหนังสืออ้างอิง แบง่ ได้เป็น 9 ประเภท คือ 2.1 พจนานกุ รม 2.2 สารานกุ รม 2.3 หนังสอื รายปี 2.4 หนังสอื คู่มือ 2.5 นามานุกรม 2.6 อกั ขรานุกรมชวี ประวัติ 2.7 หนังสืออา้ งอิงทางภูมิศาสตร์ 2.8 ส่ิงพิมพ์รัฐบาล 2.9 หนงั สือดรรชนี 2.10 บรรณานกุ รม หนังสอื อา้ งองิ ที่ควรร้จู กั หนังสืออา้ งองิ ทค่ี วรรจู้ กั ได้แก่ 1. พจนานุกรม (Dictionary) คือ หนังสือที่ให้ความรเู้ กี่ยวกบั คาและวลี เรียบเรยี งไว้ ตามลาดับตัวอักษร ให้ตวั สะกดท่ีถูกต้อง การอา่ นออกเสยี ง ชนดิ ของคา ความหมาย หรือคาจากัด ความของคา ประวตั ขิ องคา วิธใี ชค้ า ฯลฯ โดยแบง่ พจนานุกรมออกเปน็ 3 ประเภท 1) พจนานุกรมภาษาเดียว คือ พจนานกุ รมที่รวบรวมคาศัพท์ในภาษาใดภาษาหนงึ่ และ แปลความหมายของศัพทใ์ นภาษาเดียวกนั เชน่ พจนานุกรมฉบบั ราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ.2542

36 2). พจนานุกรมสองภาษา คือ พจนานุกรมท่ีรวบรวมคาศัพทใ์ นภาษาหนง่ึ แลว้ อธิบาย ความหมายในอีกภาษาหนึง่ เชน่ พจนานกุ รมญีป่ ุ่น – ไทย เป็นต้น 3). พจนานุกรมหลายภาษา คือ พจนานุกรมท่ีรวบรวมคาศัพท์เปน็ ภาษาหน่ึง แล้วจึง แปลความหมายไปสู่ภาษาอื่นๆ ตง้ั แต่ 3 ภาษาขึ้นไป เชน่ ไทย – จีน – องั กฤษ เป็นต้น 4). พจนานกุ รมเฉพาะวชิ า คือ พจนานุกรมที่ให้ความร้เู กีย่ วกบั คาศัพทใ์ นสาขาวิชาใด สาขาวิชาหน่งึ โดยเฉพาะ เชน่ พจนานุกรมศัพท์แพทย์ ใหค้ วามรูเ้ กี่ยวกับคาศพั ทข์ องสาขาวิชา แพทยศาสตร์ เปน็ ตน้ วธิ กี ารใช้พจนานกุ รม 1. พิจารณาดูว่าคาทีต่ ้องการคน้ นนั้ ต้องการข้อเทจ็ จริงทางด้านภาษา ทางด้านเฉพาะ วชิ า หรอื ดา้ นอน่ื ๆ 2. เลือกใชพ้ จนานุกรมให้ถูกกับข้อเทจ็ จรงิ ทตี่ ้องการ 2.1 ตอ้ งการข้อเท็จจริงอย่างละเอยี ด หรอื โดยสงั เขป ถ้าต้องการอย่างละเอยี ดใหใ้ ช้ พจนานกุ รมฉบับสมบรู ณ์ หากต้องการแบบสงั เขปให้ใช้พจนานุกรมฉบบั ย่อ 2.2 ต้องการข้อเทจ็ จรงิ ดา้ นภาษา ให้เลอื กใช้พจนานุกรมทางภาษา 2.3 ตอ้ งการข้อเท็จจริงทางด้านเฉพาะวิชา เลือกใช้พจนานุกรมเฉพาะวิชา 2.4 ตอ้ งการข้อเทจ็ จริงเกีย่ วกับคาศัพท์ในลกั ษณะอ่นื ๆ เลือกใชพ้ จนานุกรมอ่ืนๆ เชน่ พจนานุกรมอภธิ านศพั ท์ และพจนานุกรมสแลง เปน็ ต้น 3. เมือ่ เลือกพจนานุกรมท่ีต้องการค้นหาข้อเท็จจรงิ ไดแ้ ล้ว ใหอ้ ่านข้อแนะนาการใช้ แลว้ จึงลงมือค้นหาคาตอบ ซึ่งอาจใช้เคร่ืองชว่ ยในการค้นหาดงั น้ี 3.1 หาอักษรแนะเพ่ือดูคาที่ต้องการว่าอยูท่ ่เี ล่มใด 3.2 หาคาท่ีต้องการโดยใชด้ รรชนนี ้วิ มอื ชว่ ย 3.3 หาคาทต่ี ้องการในแตล่ ะหนา้ โดยอาศยั คาแนะนาทีห่ ัวกระดาษ 2. สารานุกรม (Encyclopedia) คอื หนงั สือท่รี วบรวมความร้ใู นทุกสาขาวิชาหรอื รวบรวม ความรูส้ าขาวิชาใดวิชาหนงึ่ โดยเฉพาะ แลว้ นามาเรยี บเรียงไว้ตามลาดับอกั ษร เหมาะสมท่ีจะทีจ่ ะ ทาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง ความรู้ท่ีได้จากสารานุกรมใช้เป็นขอ้ มูลอา้ งองิ ที่มีความน่าเชื่อถือสงู ลกั ษณะเฉพาะของสารานุกรม 1. สารานกุ รมมีทงั้ ชนดิ เลม่ เดียวจบ และชนิดเปน็ ชุด หลายเลม่ จบ 2. สารานุกรม มที งั้ ข้นั อา่ นยากสาหรับผู้มคี วามรขู้ ัน้ สงู และขนั้ อ่านงา่ ยสาหรับ เยาวชน หรอื ผทู้ ่มี ีความร้ปู านกลาง

37 3. สารานุกรมประกอบด้วยบทความทางวิชาการด้านตา่ งๆโดยสังเขป เขียนโดย นกั วชิ าการผูท้ รงคุณวุฒิ จดั เรียงตามลาดบั บทความตามลาดบั ตวั อกั ษร 4. มชี อ่ื เต็มหรืออักษรย่อของผู้เขยี นบทความกากบั ไวท้ ี่ท้ายเร่อื งทุกเร่ือง 5. มีภาพประกอบบทความบางเรื่อง 6. สารานกุ รม จะมีบรรณานุกรมทา้ ยบทความ เพอ่ื ให้ผ้อู า่ นสามารถไปศึกษาค้นควา้ เพิม่ เติมได้ 7. มีดรรชนคี น้ ควา้ เรอ่ื งย่อยๆในเล่ม ประโยชนข์ องสารานุกรม 1. ใช้เปน็ แหลง่ ขอ้ มลู คน้ หาคาตอบเกี่ยวกบั ข้อเท็จจรงิ ไดท้ ุกแขนงวิชา 2. สารานุกรม เช่ือถือได้ เพราะเปน็ หนังสือทีเ่ ขียนโดยผู้ทรงคณุ วุฒิแต่ละสาขาวชิ า 3. ให้ความรู้ทท่ี ันสมัยเพราะมีการปรับปรงุ เน้ือหาทกุ ๆปี 4. ผใู้ ชส้ ามารถคน้ หาคาตอบไดส้ ะดวกและรวดเรว็ เพราะมีดรรชนีเปน็ เครอ่ื งมือ ช่วยคน้ 5. ใช้เปน็ คูม่ ือของบรรณารกั ษ์ในการให้บริการตอบคาถามได้เปน็ อย่างดี ประเภทของสารานกุ รม การแบง่ ประเภทของสารานุกรมน้นั สามารถจาแนกไดเ้ ปน็ 2 ประเภท ตามขอบเขตของ เนอ้ื หาวิชา ดังนี้ 1. สารานุกรมท่ัวไป ใหค้ วามรทู้ กุ แขนงวิชา ท้ังอย่างละเอียด และสงั เขป อธบิ าย เร่อื งราวเพ่ือเป็นพ้นื ฐานความรู้เก่ยี วกบั ศาสตรท์ ุกแขนง เช่น สารานกุ รมไทยสาหรบั เยาวชน The New Encyclopedia Britannica เปน็ ต้น 2. สารานุกรมเฉพาะสาขาวิชา รวบรวมความรู้สาขาวิชาใดวชิ าหนึ่ง อธิบายเรอ่ื งราว ละเอียดลึกซึ้งกว่าสารานุกรมทั่วไป วิธใี ชส้ ารานุกรม 1. พิจารณาดูวา่ เรอ่ื งที่ต้องการเปน็ ความรูพ้ ้ืนฐาน หรือความร้เู ฉพาะวชิ า 2. เลอื กใชส้ ารานุกรมใหถ้ กู กับเรอ่ื งท่ตี ้องการ เชน่ 2.1 ความรพู้ นื้ ฐานงา่ ยๆสัน้ ๆ ใช้สารานุกกรมทวั่ ไปสาหรับเยาวชน 2.2 ความรูพ้ ้นื ฐานอย่างละเอียด ใชส้ ารานกุ รมทั่วไปสาหรับผใู้ หญ่ 2.3 ความรเู้ ฉพาะวิชา ใหเ้ ลอื กใช้สารานกุ รมเฉพาะวิชา 3. เปิดดูดรรชนีเพื่อดูเรื่องที่ต้องการค้นหาว่าอยู่ในเล่มใด หน้าที่เท่าไร

38 4. ดูอักษรนาเล่ม หรือคาแนะนาที่สนั หนังสอื เพ่ือดูว่าเร่ืองท่ีต้องการอยเู่ ล่มใด 5. กอ่ นใช้สารานุกรมแตล่ ะชุด ควรอ่านวิธีใชเ้ ปน็ ลาดบั แรก แลว้ จึงค้นหาเรื่องทตี่ ้องการ ขอ้ แตกต่างระหว่างพจนานกุ รมและสารานุกรม สารานกุ รมทาหนา้ ท่แี ตกตา่ งจาก พจนานุกรม คือ 1. พจนานุกรมให้ความรู้เฉพาะความหมาย แต่สารานุกรมทาหนา้ ท่ีใหท้ งั้ ความหมายและ อธิบายอย่างสังเขป และอยา่ งละเอียด 2. พจนานกุ รมตอบคาถามเกี่ยวกับ อะไร แต่ สารานกุ รมตอบคาถามได้หลายประการ เช่น อะไร เม่ือไร อยา่ งไร ท่ีไหน และทาไม เปน็ ต้น 3. หนงั สือรายปี (Yearbook) คอื หนงั สือทร่ี วบรวมข้อมลู สถิตอิ ย่างย่อๆของกจิ กรรม สาคญั เรอ่ื งราว หรือขา่ วทน่ี า่ รู้ที่เกดิ ขน้ึ ในรอบปีที่ผา่ นมา อาจเขียนเปน็ พรรณนาสนั้ ๆ หรือเกบ็ สถิติ ขอ้ มูลเป็นตวั เลขและตารางต่างๆ เป็นต้น ประเภทของหนังสือรายปี หนงั สือรายปีแบง่ ออกได้เป็น 2 ประเภท คอื 1. หนังสือสมพัตสร คือหนังสือทร่ี วบรวมข้อมลู สถติ ิ ข้อเท็จจริงในรอบปที ่ผี ่านมา ตลอดจนข้อมลู ย้อนหลังจากอดีต เช่น สยามออลมาแนค The World Almanac and Bok of Facts เปน็ ต้น 2. หนงั สอื รายปขี องสารานกุ รมต่างประเทศ เป็นหนังสือรายปีท่ีสารานุกรมท่วั ไปจดั ทา ขน้ึ เพื่อช่วยให้สารานกุ รมชุดนั้นๆ ทันสมยั อยเู่ สมอ จดั พิมพเ์ ป็นประจาเพ่ือสนองความรูแ้ ละ ความกา้ วหนา้ ทางวิชาการในด้านตา่ งๆ เช่น Americana Annual และ The Britannica Book of the Year เป็นต้น นอกจากหนงั สือรายปีทง้ั 2 ประเภทแล้ว ยังมีหนังสือรายปีในลกั ษณะอื่นๆ เช่น รายงาน ประจาปี บนั ทึกความก้าวหน้าเฉพาะสาขาวิชา และหนังสือบนั ทึกสถิติ 4. หนงั สือคมู่ ือ (Text Book) คือ หนังสือทใี่ ห้ความรู้เฉพาะสาขาวชิ า ใช้เป็นคมู่ ือสาหรับ การเรยี นการสอน หรอื สาหรับผ้ทู ี่ตอ้ งการค้นคว้าในเรอ่ื งใดเร่ืองหนึ่ง สาขาวิชาใด วชิ าหนง่ึ วัตถปุ ระสงค์ของหนังสือคู่มอื 1. ให้เรอื่ งราวและความร้ซู ึ่งเปน็ ทยี่ อมรับโดยทัว่ ไป 2. เปน็ คู่มอื ในการตอบคาถามเฉพาะด้านใดด้านหนึ่งได้อย่างรวดเรว็

39 3. เป็นคมู่ ือในการศึกษาและปฏบิ ัติงานในดา้ นหนง่ึ ๆได้เป็นอยา่ งดี ประโยชน์ของ หนังสอื คมู่ ือ หนงั สือคู่มือ จะชว่ ยให้ทราบถึงข้อเทจ็ จรงิ ตวั เลข สถิติตา่ งๆ ตลอดจนเรอ่ื งราวที่ควรรใู้ น สาขาวิชาตา่ งๆ และคูม่ ือปฏบิ ัตใิ นวชิ าใดวชิ าหน่ึง ประเภทของหนงั สอื คูม่ ือ หนังสอื คมู่ ือมี 4 ประเภท คือ 1. คมู่ ือช่วยปฏบิ ตั งิ าน เป็นหนังสอื ท่ีทาหน้าทแ่ี นะแนวทางใหค้ าสงั่ สอนและแนะนา 2. หนังสอื ท่รี วบรวมความรู้เบ็ดเตลด็ เปน็ หนังสอื ท่ีรวบรวมความรู้ทคี่ ้นไดย้ ากใน สาขาวชิ าตา่ งๆ 3. หนงั สือคมู่ ือ เปน็ หนงั สอื ท่ีให้คาอธิบายและตคี วามหมายของเร่ืองราวของ เนอ้ื หาวชิ าใดวชิ าหนึง่ ในแง่มุมหลายๆดา้ น 4. หนังสอื ท่ีใหเ้ รื่องราวหรอื เนอื้ หาสาคญั โดยย่อ เป็นหนังสอื ท่ใี หค้ วามรู้ในเรื่องใด เร่อื งหนึง่ เฉพาะเรอ่ื งทสี่ าคญั โดยย่อ 5. นามานกุ รม (Directory) เป็นหนังสอื ท่ีรวบรวมรายชือ่ ของบุคคล สถาบนั สมาคม หนว่ ยงานต่างๆ เรียงตามลาดับอักษรของช่ือน้ันๆ ใหเ้ ร่ืองราวเก่ียวกบั ความสาคัญ พร้อมทง้ั ทอี่ ยู่ หรือ ท่ตี ้ังของ ชอ่ื นน้ั ๆ วตั ถุประสงค์ของนามานุกรม 1. เพอ่ื ใชค้ น้ หาทีอ่ ยู่ และเบอร์โทรศพั ท์ของบุคคลและหน่วยงาน 2. เพื่อใช้หาข้อมลู ที่ถูกต้องเกี่ยวกับช่อื ของบุคล หรือหนว่ ยงาน ประโยชนข์ องนามานุกรม นามานกุ รมเป็นหนังสอื อ้างอิงท่ีมีประโยชน์ในฐานะทีเ่ ป็นคูม่ ือ ค้นหาขอ้ เทจ็ จรงิ ในเรื่องดังต่อไปน้ี 1. ชือ่ บุคคลและสถานที่อยู่ 2. ชวี ประวตั ทิ ท่ี นั สมัย เชน่ ตาแหน่งหนา้ ทใ่ี นปจั จุบนั 3. ชอื่ หนว่ ยงาน องคก์ รต่างๆ และสถานทีต่ งั้ 4. เร่อื งราวเกยี่ วข้องกบั หน่วยงาน องค์การนั้นๆ เชน่ ปีท่ีจดั ตัง้ จานวนสมาชิก จานวนบุคลากรของหน่วยงาน วตั ถปุ ระสงค์ หนา้ ท่ี กจิ กรรม และสถิติในดา้ นต่างๆ 5. ใช้ประโยชนใ์ นการคัดเลอื กและรวบรวมรายช่อื ห้างรา้ น บรษิ ทั หนว่ ยงาน สมาคมฯ พรอ้ มทงั้ สถานท่ตี ั้ง เพือ่ การตดิ ต่อธุรกจิ การค้า หรือการติดต่อเพ่อื จดุ มงุ่ หมายอยา่ งใด อยา่ ง หนงึ่ ประเภทของนามานุกรม แบ่งออกได้เปน็ 5 ประเภท ดังน้ี

40 1. นามานุกรมท้องถ่นิ เปน็ นามมานกุ รมทจี่ ดั ทาขน้ึ ในท้องถ่ินต่างๆ เช่น สมดุ โทรศัพท์ของเมอื งนัน้ ๆ ของจังหวัด ทาเนียบนามในโรงเรียนในทอ้ งถิ่น เป็นตน้ 2. นามานุกรมสถาบนั เป็นนามานุกรมท่รี วบรวมรายชอ่ื ของสถาบัน สมาคม มูลนิธิ โรงพยาบาล ฯลฯ เชน่ ทาเนยี บวดั แหง่ ประเทศไทย เปน็ ตน้ 3. นามานุกรมรฐั บาล เปน็ นามานุกรมทร่ี วบรวมรายช่ือที่อยูข่ องหนว่ ยงานของ รัฐบาล เช่น ทาเนยี บข้าราชการกระทรวงศึกษาธกิ าร 4. นามานกุ รมบุคคลในอาชีพใดอาชีพหนึ่ง เปน็ นามานุกรมท่รี วบรวมรายชื่อบุคคล ในอาชพี ต่างๆ เช่น ทาเนยี บสมาชิกสมาคมห้องสมุดแหง่ ประเทศไทย เปน็ ต้น 5. นามานกุ รมดา้ นธรุ กิจการค้า เปน็ นามานุกรมท่ีรวบรวมรายชอื่ บริษทั โรงงาน อุตสาหกรรม ธรุ กจิ การคา้ จัดทาข้นึ เพอื่ อานวยความสะดวกในการติดตอ่ และประสานงาน เช่น ทาเนยี บโรงงานอตุ สาหกรรม เปน็ ตน้ 6. อกั ขรานุกรมชีวประวตั ิ (Biographical Dictionary) เปน็ หนังสือทรี่ วบรวมชีวประวัติ ของบุคคลที่สาคญั ๆ มีชื่อเสียงในแวดวงสงั คมดา้ นตา่ งๆ จดั เรยี งตามลาดับตวั อักษรของชื่อเจา้ ของ ชีวประวัติ เพ่อื สะดวกในการค้นหา และใช้งาน ประโยชนข์ องอักขรานุกรมชีวประวตั ิ 1. เป็นแหลง่ ค้นหาข้อมูลเกี่ยวกบั ทอ่ี ยู่ของบคุ คล 2. เป็นแหล่งข้อมูลท่ีถกู ต้องเก่ียวกบั การสะกดชอื่ และตาแหน่ง 3. เปน็ แหล่งขอ้ มูลสาคัญสาหรับช่วยนกั ประวตั ศิ าสตรใ์ นการหาขอ้ มูลในอดีต ประเภทของอักขรานุกรมชวี ประวัติ แบ่งไดเ้ ปน็ 3 ประเภท คอื 1. อักขรานุกรมชวี ประวัตบิ คุ คลท่วั ไป เป็นหนังสอื รวมชวี ประวัตขิ องบคุ คลสาคญั โดยไม่คานึงถงึ ชาติ ศาสนา ลัทธกิ ารเมือง และอาชพี 2. อกั ขรานุกรมชีวประวตั ขิ องบุคคลในชาตหิ รือภูมิภาค เป็นหนงั สือรวมชวี ประวัติ ของบุคคลท่ีมชี ่อื เสียงของประเทศใดประเทศหน่งึ หรอื ภูมภิ าคใดภูมิภาคหนง่ึ ไม่จากดั อาชพี และเชอ้ื ชาติ 3. อกั ขรานุกรมชวี ประวัติบคุ คลทม่ี ีอาชพี เดียวกนั เป็นหนังสือรวมชวี ประวัตขิ อง บคุ คลสาคญั หรือบุคคลทม่ี ชี ื่อเสียงในสาขาวชิ าใดสาขาวิชาหนง่ึ 7. หนงั สืออา้ งอิงทางภมู ิศาสตร์ (Geographical Source) คือ หนังสืออ้างอิงที่เป็น แหล่งขอ้ มลู ให้ข้อเทจ็ จริงดา้ นภมู ิศาสตร์เกี่ยวกบั สถานที่ ท่ีตัง้ ของทวปี ประเทศ เมือง มหาสมทุ ร ทะเล แม่น้า ภูเขา แหล่งทรพั ยากรธรรมชาติ ภมู อิ ากาศ ฯลฯ นอกจากน้หี นังสืออ้างอิงทางภูมิศาสตร์

41 ยังเปน็ เครื่องมือเชื่อมโยงระหว่างสังคมมนษุ ย์ ทางดา้ นเศรษฐกจิ สังคม และวฒั นธรรมทป่ี รากฏอยใู่ น ภูมิภาคและสถานท่ตี า่ งๆของโลก ประโยชนข์ องหนังสืออ้างองิ ทางภมู ิศาสตร์ หนงั สืออ้างอิงทางภูมิศาสตร์ มปี ระโยชนช์ ว่ ยในการตอบคาถามเกยี่ วกับสถานที่ทาง ภูมศิ าสตร์ เปน็ ตน้ ว่าตาแหน่งท่ตี งั้ ของสถานท่ี ลักษณะ ระยะทาง พรอ้ มท้ังมีภาพและแผนทป่ี ระกอบ ไวใ้ หอ้ ยา่ งชัดเจน ประเภทของหนังสืออ้างอิงทางภมู ศิ าสตร์ หนงั สืออ้างอิงทางภูมิศาสตรท์ ี่ใชเ้ ป็นเครอ่ื งมอื อ้างองิ ได้ทันที สามารถแบง่ ออกเปน็ 3 ประเภทใหญ่ๆได้ดังนี้ 1. แผนทแ่ี ละหนงั สือแผนที่ เปน็ หนังสอื อา้ งองิ ทางภูมศิ าสตรท์ แ่ี สดงถงึ ท่ีตง้ั ของทวีป ประเทศ เมือง แมน่ า้ ภูเขา เส้นรงุ้ และเสน้ แวง ฯลฯ 2. อกั ขรานุกรมภมู ิศาสตร์ หมายถงึ พจนานุกรมภูมิศาสตร์ ให้ความรดู้ ้านภูมศิ าสตร์ ทเี่ ปน็ ช่ือของสถานท่ี ชว่ ยใหท้ ราบถงึ ที่ตัง้ ของเมือง ภเู ขา แมน่ า้ หรือลกั ษณะทางภายภาพอ่นื ๆ 3. หนังสือนาเท่ยี ว คือหนังสือทีใ่ ห้ความรู้เกย่ี วกับสถานที่แหง่ ใดแห่งหน่งึ โดยเฉพาะ ในเรอ่ื งเก่ยี วกบั สภาพทางภมู ิศาสตร์ เชน่ ทต่ี ั้ง เสน้ ทางคมนาคม สถานท่สี าคญั และนา่ สนใจสาหรบั นักทอ่ งเทยี่ ว ฯลฯ นอกจากน้ียังใหป้ ระโยชนส์ าหรับการศึกษาค้นควา้ และเสรมิ ความรเู้ พิ่มเตมิ จาก อกั ขรานุกรมภูมิศาสตร์อีกดว้ ย วิธีใช้หนังสืออ้างอิงทางภูมิศาสตร์ 1. พจิ ารณาดูวา่ เร่ืองท่ตี ้องการคน้ เป็นขอ้ เท็จจริงดา้ นใด 1.1 ความรเู้ กย่ี วกบั ภมู ิศาสตร์ทวั่ ไป 1.2 ความรเู้ กย่ี วกับการนาเที่ยว 1.3 ความรทู้ างดา้ นแผนที่ 2. เลอื กใชห้ นงั สอื อ้างอิงทางภมู ิศาสตร์ใหถ้ ูกตอ้ งกบั เรื่องท่ีตอ้ งการ 3. ก่อนใช้หนังสืออ้างอิงทางภมู ิศาสตร์แตล่ ะชุด ควรอา่ นข้อแนะนาจากคานา และ วธิ ใี ช้ในแต่ละชุดกอ่ น 8. สงิ่ พิมพร์ ัฐบาล (Government Publications) คือเอกสารหรอื สง่ิ พิมพ์ทกุ ประเภทท่ี หนว่ ยงานของรฐั บาลเป็นผรู้ บั ผิดชอบทง้ั การจัดพิมพแ์ ละคา่ ใช้จ่าย เพือ่ เปน็ เอกสารของราชการ ประโยชน์ของสิง่ พิมพ์รัฐบาล คือ เอกสารทีห่ นว่ ยงานของรัฐบาลเป็นผ้รู บั ผิดชอบในการ จัดทามีประโยชนห์ ลายประการ คอื 1. ดา้ นบรหิ าร ใหค้ วามรแู้ กน่ ักบรหิ ารได้ดีในทุกองค์กรท่ีเกี่ยวขอ้ งกับการ บรหิ ารงานรูปแบบต่างๆ

42 2. ดา้ นกฎหมาย ประชาชนทุกระดับอาชพี มีโอกาสได้รู้กฎหมายทีเ่ กย่ี วข้องกับตนซึ่ง รัฐบาลได้พิมพ์เผยแพร่เพ่ือให้ชนทุกชน้ั ถอื ปฏบิ ตั ิให้ถูกต้อง 3. ดา้ นประวตั ิศาสตร์ การเมืองและการปกครอง สงั คมและเศรษฐกจิ ของชาติ 4. ด้านการวิจยั ส่ิงพมิ พร์ ฐั บาลจะเป็นแหล่งรวบรวมขอ้ มลู เบอื้ งต้นไว้ทง้ั หมด ทุก สาขาวชิ าและทกุ ระดบั ความรู้เพ่ือนักวจิ ัยได้ตดิ ตามศึกษาค้นควา้ หาความรใู้ หม่อยา่ งมีวิธกี ารหรอื มี ระเบียบ 5. ด้านประชาชน ส่ิงพิมพ์รฐั บาลจะให้ความรู้ในด้านต่างๆแก่ประชาชนในสงั คม 6. ดา้ นห้องสมุด สง่ิ พิมพ์รัฐบาลจะเป็นทรพั ยากรเสรมิ ความรู้ให้แก่ครู อาจารย์ นักเรียน นิสิต นกั ศกึ ษา นกั วิชาการ นกั วิจัยไดใ้ ชเ้ ปน็ สือ่ ในการหาความรู้ 9. หนังสือดรรชนี (Index) เป็นหนังสืออ้างอิงประเภทบอกแหล่งข้อมูลทีส่ าคัญประเภท หน่งึ ช่วยใหผ้ ู้ใช้ทราบวา่ สารสนเทศที่ต้องการนน้ั สามารถค้นหาได้จากทีใ่ ดบ้าง แตต่ วั หนังสอื ดรรชนี ไม่ไดใ้ หข้ ้อมูลในตวั เอง ประโยชน์ของหนังสือดรรชนี 1. สาหรับบรรณารกั ษต์ อบคาถาม ดรรชนเี ปน็ จุดเรม่ิ ต้นในการค้นคว้าหาแหล่ง คาตอบของคาถาม 2. เป็นแนวใหบ้ รรณารักษต์ อบคาถามหรือผอู้ ่านได้ใชเ้ ป็นแหล่งสบื ค้นหาว่าเรอ่ื งที่ ตอ้ งการอยู่ที่ใด หน้าใดของหนังสอื หรือวารสารหรอื หนงั สือพิมพ์ และมีใครเป็นผู้แต่ง ผู้เขียนและ เขียนไวต้ ้ังแต่เม่อื ไร 11. หนังสือบรรณานกุ รม (Bibliography) คอื หนังสือทีร่ วบรวมรายชื่อหนังสือที่จัดเรยี งไว้ ตามลาดับตวั อักษร ซึง่ ใช้สาหรบั คน้ หารายชอื่ หนังสือเพ่ือการคน้ ควา้ ประกอบการเรียนในวิชาต่างๆ รายละเอียดทป่ี รากฏในหนังสือบรรณานุกรม คือ ชื่อผ้แู ตง่ ชื่อส่ิงพมิ พ์ ผูจ้ ัดพมิ พ์ สถานที่พิมพ์ ปที ่ี พมิ พ์ จานวนหน้า ราคา และลกั ษณะพเิ ศษของหนังสอื โดยจดั เรียงตามลาดบั ตวั อักษรของชอื่ ผแู้ ตง่

43 ใบงาน หนงั สืออ้างอิง 1. จงอธิบายหนงั สอื อา้ งอิงประเภทตา่ งๆ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. จงอธิบายความแตกตา่ งระหวา่ งพจนานกุ รมและสารานกุ รม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

44 การจดั หมวดหมหู่ นังสือ และการเรียงหนงั สือบนชน้ั การจัดหมวดหมหู่ นังสือ คือ การจดั กลุม่ หนังสือ โดยพิจารณาจากเนื้อหาสาระของหนังสอื เป็นสาคัญหรือลักษณะการประพันธ์อย่างเดียวกันไวด้ ว้ ยกนั โยมสี ญั ลกั ษณ์แสดงเน้ือหาของหนงั สือ แตล่ ะประเภทโดยจะเขียนสัญลกั ษณแ์ ทนประเภทของหนังสือไว้ทีส่ นั หนังสอื แตล่ ะเล่มเพ่ือเปน็ การ บอกตาแหนง่ ของหนงั สือท่ีอยู่ในหอ้ งสมดุ หนงั สือท่ีมเี นื้อหาเหมอื นกันหรือคลา้ ยคลึงกันจะจัดวางไว้ ดว้ ยกัน ประโยชนข์ องการจดั หมวดหมหู่ นังสือ 1. หนังสือทมี่ เี นื้อเรอ่ื งเดียวกันจะอยใู่ นหมวดเดยี วกัน 2. หนงั สอื ทมี่ ีเนื้อเร่ืองสัมพันธ์กนั จะอยู่ใกล้ๆกัน 3. ช่วยใหผ้ ใู้ ช้สามารถค้นหาหนังสอื ไดส้ ะดวกรวดเร็ว 4. ทาให้จัดเก็บหนงั สือเข้าที่ไดถ้ กู ต้อง และรวดเร็ว 5. ทาให้ทราบจานวนหนังสือในแต่ละสาขาวชิ าว่ามมี ากนอ้ ยเพียงใด ระบบการจดั หมวดหมู่หนังสือทคี่ วรทราบ ระบบการจัดหมู่หนงั สอื ท่นี ยิ มใช้ขณะนมี้ ีอยู่ 2 ระบบคอื ระบบทศนยิ มของดวิ อ้ี (Dewey Decimal Classification) และระบบหอสมดุ รฐั สภาอเมริกัน (Library of Congress Clsssification) ทง้ั สองระบบน้ีมีการกาหนดสัญลักษณ์ทแ่ี ตกตา่ งกนั คอื ระบบทศนิยมดิวอใี้ ช้ตวั เลขเป็นสัญลักษณ์ แทนเนื้อหาของหนงั สอื สว่ นระบบหอสมุดรฐั สภาอเมริกันใช้ตวั อักษรโรมนั และตัวเลขเป็นสญั ลักษณ์ แทนเนอื้ หาของหนังสอื 1. ระบบหอสมดุ รัฐสภาอเมริกัน (Library of Congress Classification) เรียกยอ่ ๆว่า L.C. คดิ คน้ โดย ดร.เฮอร์เบิรต์ พุทนมั บรรณารักษ์หอสมดุ รัฐสภาอเมรกิ นั ไดจ้ ดั ทาระบบนีข้ นึ้ และ เผยแพร่เมื่อ ค.ศ. 1899 แบ่งเนอ้ื หาหนงั สอื ออกเปน็ 20 หมวด ใชอ้ ักษรโรมันตวั พิมพใ์ หญ่เป็น สญั ลกั ษณแ์ ทนหมวดหมู่ของหนังสอื จากหมวดใหญม่ ีการแบ่งหมวดย่อยโดยใชต้ ัวอักษรโรมนั ตัวพิมพ์ ใหญเ่ พม่ิ เขา้ ไปอีกตัวหน่งึ ตอ่ จากน้ันถ้าต้องการแบง่ หมูย่ ่อยให้ใชต้ ัวเลขตัง้ แต่ 1-999 (อาจจะใช้เพยี ง 1 หลัก 2 หลกั 3 หลัก หรือ 4 หลกั ก็ได้) เพ่ิมเขา้ ไปอีก ทาใหส้ ามารถแบ่งเนื้อหาหนงั สือไดอ้ ยา่ ง กว้างขวาง นยิ มใชใ้ นห้องสมุดขนาดใหญ่ มีหนังสือจานวนมาก และห้องสมุดเฉพาะ สญั ลักษณ์การจัดหมู่ระบบหอสมดุ รัฐสภาอเมริกัน A - เร่ืองราวทั่วไป ความรู้ทั่วไป B – BJ - ปรชั ญา จิตวทิ ยา BL – BX - ศาสนา C - ประวตั กิ ารศกึ ษา D - ประวตั ศิ าสตร์ทัว่ ไป และประวัตศิ าสตร์โลกตะวนั ออก E – F - ประวตั ศิ าสตรอ์ เมริกา G - ภูมิศาสตร์ มานุษยวทิ ยา คตชิ นวิทยา

45 H - สังคมศาสตร์ J - รัฐศาสตร์ K - กฎหมาย L - การศึกษา M - ดนตรี N - ศิลปะ P - ภาษาและวรรณคดี Q - วทิ ยาศาสตร์ R - การแพทย์ S - การเกษตร T - เทคโนโลยี U - การทหาร V - นาวิกศาสตร์ Z – บรรณารักษศาสตรแ์ ละสารสนเทศศาสตร์ L การศึกษา LA ประวัติการศกึ ษา การศึกษาในยุโรป LB ทฤษฏีทางการศึกษา LC การศกึ ษาเฉพาะ LD สถาบนั การศกึ ษาเอกชนในสหรฐั อเมรกิ า LE สถาบนั การศึกษาเอกชนในทวีปสหรัฐอเมรกิ า(ยกเวน้ สหรัฐอเมรกิ า) LF สถาบันการศึกษาในยุโรป LG สถาบันการศึกษาเอกชนในเอเชียแอฟริกาและออสเตรเลีย LH วารสารและรายงานของโรงเรียนและวทิ ยาลยั LJ สโมสรนักศึกษาชมรมนกั ศึกษา LT ตารา หมู่ LA910-1040 ประวัติ จากตัวอยา่ งจะเหน็ ว่ามีตวั อักษรทย่ี งั ไมไ่ ดเ้ ปน็ สัญลักษณอ์ ยู่อกี 5 ตวั คือ I O W X Y ตวั อักษรเหล่าน้สี ามารถจะนามาเป็นสญั ลักษณส์ าหรบั หนงั สอื ทม่ี เี นื้อหาวชิ าใหม่ๆ ซึง่ อาจมขี ึน้ ได้ใน อนาคต 2. ระบบทศนิยมของดวิ อ้ี (Dewey Decimal Classification) เรยี กยอ่ ๆวา่ D.C. คดิ ค้น โดย เมวลิ ดวิ อี้ นยิ มใชใ้ นหอ้ งสมุดขนาดเล็กถึงขนาดใหญ่ โดยเฉพาะห้องสมดุ โรงเรยี น ระบบทศนิยม ของดิวอ้ี โดยใชต้ วั เลขเปน็ สญั ลกั ษณ์แทนเนอ้ื หาของหนงั สือ โดยแบ่งหนังสอื ออกเปน็ 10 หมวดใหญ่ ดังนี้

46 000 เบด็ เตลด็ ความรู้ท่ัวไป 100 ปรชั ญา จิตวทิ ยา 200 ศาสนา 300 สงั คมศาสตร์ 400 ภาษา 500 วิทยาศาสตร์ 600 วทิ ยาศาสตรป์ ระยกุ ต์ 700 ศลิ ปะ ดนตรี กฬี า 800 วรรณคดี 900 ประวตั ศิ าสตร์ ภมู ิศาสตร์ เลขเรยี กหนงั สือ เลขเรยี กหนงั สอื (Call Number) คอื สัญลักษณ์ที่กาหนดแทนเนอื้ หาของหนงั สอื แต่ละเล่ม จะปรากฏท่ีตอนล่างของสนั หนังสือ เพ่ือช่วยในการจดั เก็บหนังสอื ข้ึนชน้ั และสะดวกในการค้นหา หนงั สือ เลขเรยี กหนงั สือประกอบดว้ ย 1.เลขหม่หู นังสือคือสญั ลกั ษณ์ที่ใช้แทนเน้ือหาของหนังสือ 495.918 2. เลขผู้แต่ง คือสัญลกั ษณ์ท่ปี ระกอบดว้ ยอักษรตวั แรกของชอ่ื ผูแ้ ตง่ เลข ด164ท ประจาตัวผูแ้ ต่ง และอักษรตัวแรกของช่ือเร่ือง 2552 3. ปที พี่ มิ พ์ คอื ปีท่จี ดั พิมพ์หนงั สือเล่มนัน้ ใส่ไว้เพอื่ บอกวา่ หนงั สอื เล่มนี้ ฉ.3 พมิ พ์ในปีใดและเพือ่ สะดวกต่อการเรียงหนังสือบนชน้ั 4. ฉบบั ท่พี มิ พ์ หรือ เล่มที่ การจัดเรียงหนงั สือบนช้ัน หอ้ งสมุดส่วนใหญจ่ ดั เกบ็ หนงั สือไว้ในชั้นเปิด ซ่ึงผู้ใชบ้ ริการสามารถเขา้ ถึงได้ โดยห้องสมุด จดั เรยี งหนงั สอื ไวบ้ นชน้ั ตามลาดบั เลขเรียกหนังสือ โดยจดั เรียงตามหลักเกณฑ์ต่อไปน้ี 1. เรยี งตามลาดับเลขเรียกหนังสือ จากเลขหมู่น้อยไปหาเลขหมูม่ าก เรยี งจากซ้ายไปขวาทลี ะ ช่วงชนั้ และจากชนั้ บนลงชัน้ ล่าง โดยดูจากเลขเรียกหนงั สือที่สนั หนงั สือ ดงั ตัวอยา่ งและภาพ ตัวอย่างการจัดเรยี งหนังสือบนชั้น 010 020 030 ก214บ ย586ก ม174ส

47 2. ถา้ เลขหมซู่ า้ กนั เรียงตามลาดบั อักษรตัวแรกของช่ือผูแ้ ต่ง 3. ถ้าทั้งเลขหมู่ และอักษรตวั แรกของชื่อผู้แต่งซ้ากนั ใหเ้ รียงตามลาดบั เลขประจาตวั ผแู้ ต่ง 4. ถา้ ท้งั เลขหมู่ อักษรตัวแรกของชอ่ื ผู้แตง่ และเลขประจาตวั ผู้แตง่ ซ้ากนั ใหเ้ รียงตามอักษร ตวั แรกของช่อื หนังสือ 5. ถ้าหนงั สอื เรื่องเดียวกัน แต่มีหลายฉบบั ให้เรียงตามลาดับฉบบั 6. ถา้ หนังสอื เร่ืองเดียว แต่พิมพป์ ีต่างกัน ใหเ้ รียงตามปที ี่พิมพ์ โดยเรียงปีท่ีพิมพ์ลา่ สดุ ไว้กอ่ น 7. กรณีหนงั สอื ชุด ใหเ้ รียงตามลาดับเลม่ เชน่ หมายเหตุ มีหนงั สือบางประเภททีห่ ้องสมุดไม่นยิ มใหเ้ ลขหมู่ เพ่ือสะดวกต่อการจดั เก็บ และค้นหา หนังสือ โดยจะใช้อักษรย่อ เป็นสัญลักษณ์แทน ดงั นี้ น หมายถึง นวนิยาย ร.ส. หมายถึง รวมเรื่องสน้ั ย หมายถึง หนงั สอื สาหรับเยาวชน บ หมายถึง แบบเรียน ค หมายถึง คู่มอื ครู สว่ นตวั อกั ษร “อ” ใชแ้ ทนหนังสอื อ้างองิ ซ่ึงจะอย่บู รรทดั บนสุด เหนือเลขหมูห่ นังสอื เพ่ือ แสดงใหเ้ หน็ วา่ หนังสือเล่มน้ันเป็นหนงั สืออา้ งองิ ไม่อนุญาตให้ยมื ออก

48 ใบงาน เร่อื ง การจัดหมวดหมู่หนงั สือ และการเรียงหนงั สือบนชั้น 1. จงบอกถึงประโยชนข์ องการจัดหมวดหมู่หนงั สือ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. นักเรยี นมวี ิธีการจัดเรียนหนังสอื บนชั้นอย่างไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

49 การสบื ค้นสารสนเทศเพ่ือการค้นคว้า การสืบคน้ สารสนเทศ คือ กระบวนการในการค้นหาเอกสารหรือสารสนเทศท่ีต้องการเพื่อใช้ ประกอบการศึกษา ค้นคว้า วิจัย โดยใช้เคร่ืองมือช่วยค้นสารสนเทศรูปแบบต่างๆ ซึ่งการสืบค้น สารสนเทศ มีจุดมุ่งหมายสูงสุดคือ ได้สารสนเทศตรงตามต้องการ สะดวก รวดเร็วและตรงตามความ ต้องการซึ่งเคร่ืองมือสืบค้นสารสนเทศแบ่งเป็น 2 ประเภท คือ เครื่องมือสืบค้นด้วยระบบมือ (Manual System) และระบบคอมพิวเตอร์หรอื ระบบอตั โนมัติ (Automation System) การเข้าถึงสารสนเทศ (Information Access) หมายถึง วิธีการท่ีผูใ้ ชส้ ามารถสืบคน้ และ ไดร้ บั สารสนเทศทีต่ อ้ งการ การเข้าถึงสารสนเทศเป็นบรกิ ารท่หี อ้ งสมุดจดั ไว้ใหผ้ ใู้ ชบ้ รกิ ารเพอ่ื ค้นหา ทรัพยากรสารสนเทศต่างๆ ไดอ้ ย่างสะดวก รวดเร็วพรอ้ มกบั ได้รบั สารสนเทศท่ตี ้องการ อยา่ งถูกต้อง การนาระบบคอมพวิ เตอรม์ าเป็นเครื่องมอื สบื คน้ สารสนเทศนั้นเรยี กวา่ การเขา้ ถงึ รายการทรพั ยากร สารสนเทศของห้องสมดุ โดยวิธอี อนไลน์ (Online Public Access Catalog หรือ OPAC) เปน็ วิธกี าร สบื คน้ สารสนเทศโดยใชอ้ เิ ล็กทรอนกิ สช์ ่วยในการคน้ หาทาให้สามารถคน้ หาขอ้ มลู ที่ตอ้ งการได้อยา่ ง สะดวกและรวดเร็ว วัตถุประสงค์ของการสืบค้นสารสนเทศ 1. เพอ่ื การศกึ ษา 2. เพื่อหาข้อมลู หรือความรู้ใหม่ ๆ 3. เพ่ือการบนั เทิงและการพักผ่อนหยอ่ นใจ 4. เพ่ือประกอบการทางานและการประกอบธรุ กจิ 5. เพือ่ ประกอบการตัดสินใจในเรือ่ งใดเรื่องหน่ึง ความสาคญั ของการสบื คน้ สารสนเทศ 1. เปรยี บเสมอื นแผนท่บี อกใหท้ ราบวา่ หอ้ งสมดุ มีทรัพยากรสารสนเทศอะไรบ้างและ จัดเกบ็ ไวท้ ไี่ หนบา้ ง 2. ให้ขอ้ มูลรายละเอยี ดเกยี่ วกับตวั เล่ม สถานะของทรัพยากรสารสนเทศน้ันๆ 3. สามารถสืบคน้ จากห้องสมุดหลายๆ แหง่ พร้อมกนั ได้ 4. ใหข้ ้อมลู บรรณานกุ รมของทรัพยากรสารสนเทศ 5. สามารถเช่อื มโยงไปยงั แหล่งขอ้ มูลเพมิ่ เตมิ เชน่ เอกสารฉบบั เต็ม 6. สามารถบันทกึ หรือถา่ ยโอนขอ้ มลู ไปใช้ในการรวบรวมบรรณานุกรมได้ 7. ช้ีแหลง่ ข้อมูลทางด้านวชิ าการทน่ี ่าเชอ่ื ถอื เคร่ืองมอื ช่วยในการสบื ค้นทรพั ยากรสารสนเทศ ในระยะแรกๆ ห้องสมดุ สว่ นใหญย่ ังไมม่ ีเครอื่ งคอมพิวเตอร์ช่วยในการสืบค้น ใช้วิธีการสืบค้น ด้วยระบบมอื หรือการค้นหาข้อมลู จากบตั รรายการนน่ั เอง

50 บัตรรายการ ในห้องสมุดทุกแห่งจะมีตู้บัตรรายการต้ังแสดงไว้ในบริเวณใกล้ๆ กับท่ีเก็บ เอกสารตารา หรือบางแห่งอาจจะจัดวางไวใ้ กล้ทางเขา้ ออกของห้องสมุด ตู้บัตรรายการจะเป็นแหล่งที่ เกบ็ บตั รรายการชนดิ ต่างๆ และเป็นอปุ กรณ์ เคร่อื งช่วยเหลือที่สาคัญในการค้นหาเอกสารตาราท่ีมีอยู่ ในหอ้ งสมดุ ว่าจัดเกบ็ ไว้ที่ไหน มีรายละเอียดอยา่ งไรบ้าง บัตรรายการหนังสือ คือ บัตรท่ีบันทึกรายการ ต่างๆ ท่ีผู้ใช้ห้องสมุดควรทราบเกี่ยวกับหนังสือแต่ละเล่ม ซึ่งได้แก่ ช่ือผู้แต่ง ช่ือเรื่อง ครั้งที่พิมพ์ สถานที่พมิ พ์ สานักพมิ พ์หรือโรงพมิ พ์ ปีทพี่ มิ พ์ จานวนหนา้ หรือจานวนเล่ม ภาพประกอบ ชื่อชุด (ถ้า ม)ี โน้ตหรอื รายละเอียดเพิ่มเตมิ ซง่ึ จะใหค้ วามรเู้ กี่ยวกบั หนงั สือเลม่ น้ันๆ ดีข้ึน นอกจากนี้ยังมีรายการ เลขเรียกหนังสือ (Call number) ซ่ึงประกอบด้วย เลขหมู่หนังสือ เลขผู้แต่งหรือเลขหนังสือ (Book number) รายการสุดทา้ ยที่ลงในบตั รรายการ ได้แก่ แนวสบื คน้ (Tracing) บัตรรายการจะจัดเรียงใส่ล้ินชักไว้ในตู้บัตรรายการตามลาดับตัวอักษรของข้อความบรรทั ด แรกสาหรบั ใหผ้ ูใ้ ช้ห้องสมดุ ค้นหาหนังสือทีต่ ้องการไดอ้ ย่างสะดวกรวดเร็ว ขนาดของบตั รรายการ บตั รรายการขนาดมาตรฐานท่ีใชก้ นั อยูต่ ามห้องสมดุ ต่างๆ มีขนาด 3 x 5 นิ้ว หรือ7.5 x 12.5 เซนตเิ มตร ด้านล่างของบตั รรายการหา่ งจากขอบลา่ ง 1/4 น้ิว มีรกู ลม เส้นผ่าศนู ย์กลางประมาณ 1/4 นิว้ สาหรบั ใส่เหลก็ กลมยาวรอ้ ยบตั รเข้าดว้ ยกันเพ่อื นาไปใส่ไว้ในลนิ้ ชกั ตู้บตั รรายการ ประเภทของบัตรรายการ บัตรรายการมีหลายประเภทแต่บัตรรายการท่ีผู้ใช้ใช้ประโยชน์มากที่สุดและจาเป็นต้องใช้ บ่อยท่ีสุดแบ่งออกเป็น 3 ประเภท คือ 1. บัตรผู้แต่ง (Author Card) 2. บัตรชื่อเร่ือง (Title Card) 3.บัตรหัวเร่ือง (Subject Heading Card) บัตรรายการทุกประเภทจะจัดเก็บไว้ท่ีตู้บัตรรายการและ จดั เรียงไว้ตามลาดับตัวอักษร ก-ฮ, A-Z 1) บัตรผู้แต่ง (Author Card) คือ บัตรรายการที่มีชื่อผู้แต่งปรากฏอยู่เป็นบรรทัดแรก ในบรรทัดต่อๆ มาจะเป็น รายละเอียดของหนังสือเล่มนั้นๆ ได้แก่ ช่ือเรื่อง ครั้งที่พิมพ์ สถานที่พิมพ์ สานักพมิ พ์ ปีท่พี มิ พ์ จานวนหนา้ หรอื เลม่ ภาพประกอบ หมายเหตุเพิม่ เติม แนวสืบค้น ซึ่งประกอบไป ด้วย หัวเร่ือง ผู้แต่งร่วม หรือผู้แปล หรือบรรณาธิการ (ถ้ามี) และชื่อเร่ือง นอกจากน้ีจะมีเลขเรียก หนงั สืออยมู่ มุ บน ดา้ นซ้าย บัตรผู้แต่งนี้อาจจะเรียกว่า บัตรหลัก (Main Card) หรือบัตรยืนพ้ืน (Unit Card) ก็ได้ เนื่องจากเปน็ บัตรแรกทีท่ าขึ้นเพ่ือทจ่ี ะทาบตั รเพิม่ อนื่ ๆ ตอ่ ไป 2. บัตรช่ือเร่ือง (Title Card) คือ บัตรรายการที่มีช่ือเร่ืองหรือชื่อหนังสือปรากฏเป็น บรรทัดแรกของบตั ร สว่ นรายละเอียดอ่ืนๆ จะเหมอื นกับบัตรผู้แต่งทุกประการ ยกเว้นไม่มีแนวสืบคน้ 3. บัตรหัวเร่ือง (Subject Heading Card) คือ บัตรรายการท่ีมีหัวเร่ืองปรากฏเป็น บรรทดั แรกของบัตร รายละเอียดอื่นๆ จะเหมือนกับบัตรผู้แต่งทุกประการ ยกเว้นไม่มีแนวสืบค้น หัว เร่ือง (Subject Heading) หมายถึง คา หรือวลี หรือกลุ่มคาท่ีใช้แทนเนื้อหาของหนังสือ เพื่อบอกให้ ทราบว่าหนังสือเล่มนั้นๆ ให้ความรู้เก่ียวกับเรื่องใดบ้าง หนังสือหนึ่งเล่มอาจจะมี หัวเร่ืองได้หลายหัว เร่ืองขึ้นอยู่กับเน้ือหาของหนังสือน้ัน บัตรหัวเร่ืองน้ีจะเป็นประโยชน์ต่อผู้ใช้ห้องสมุดมากในกรณีที่ ต้องการทราบว่ามีเอกสารตาราอยู่กี่เล่ม กี่ชื่อเรื่อง และของผู้แต่งกี่คนที่จะนามาใช้ศึกษาค้นคว้าใน เร่ืองหนึ่งๆ และผู้ใช้ห้องสมุดก็จะนาเล่มท่ีคล้ายคลึงกันหรือเหมือนกันนามาเปรียบเทียบวิเคราะห์