Ihracat_Prosödürler

hazırlayan Mutlu YILMAZ - Ahmet ÖZKENBu yayın, KOSGEB Tematik Proje Destek Programı Kapsamında, Doğu Anadolu İhracatçılar Birliği tarafından yürütülen “İhracat Danışmanlığı Programı” kapsamında hazırlanmıştır.



İhracat Prosedürleri İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM İHRACAT KAVRAMI, MEVZUATI VE ÇEŞİTLERİ1.1. İHRACATIN TANIMI ........................................................................................................... 111.2. İHRACATÇI NASIL OLUNUR ............................................................................................. 151.3. İHRACAT MEVZUATINA GÖRE İHRACAT ÇEŞİTLERİ .................................................. 17 1.3.1. İhracatı Ön İzne Bağlı Ürünlerin İhracatı........................................................................... 17 1.3.2. İhracatı Kayda Bağlı Ürünlerin İhracatı ............................................................................. 18 1.3.3. Konsinye İhracat .................................................................................................................... 18 1.3.4. Yurt Dışı Fuar ve Sergilere Katılım Kapsamında Yapılan İhracat .................................... 19 1.3.5. İthal Edilmiş Malların İhracatı ............................................................................................ 20 1.3.6. Serbest Bölgelere Yapılan İhracat ......................................................................................... 21 1.3.7. Bedelsiz İhracat ...................................................................................................................... 21 1.3.8. Diğer İhracat Çeşitleri ........................................................................................................... 221.4. ALICISI TARAFINDAN KABUL EDİLMEYEN MALLAR .................................................. 231.5. ALICISINA TESLİM EDİLEMEYEN MALLAR VE MALLARIN TERK EDİLMESİ .......... 241.6. İHRACAT BEDELLERİNİN ÜLKEYE GETİRİLMESİ ........................................................ 251.7. SINIR TİCARETİ KAPSAMINDA YAPILAN İHRACAT ................................................... 25 İKİNCİ BÖLÜM İHRACATTA GÜMRÜKLEME İŞLEMLERİ2.1. İHRACAT GÜMRÜKLEME İŞLEMLERİ NASIL GERÇEKLEŞİR?...................................... 332.2. GÜMRÜĞE SUNULACAK OLAN FİRMA DOSYALARI .................................................... 332.3. İHRACATÇI BİRLİKLERİ VE GÜMRÜKLEME SÜRECİNE ETKİSİ ................................ 332.4. GÜMRÜKLERDE İŞLEYİŞ .................................................................................................... 34 2.4.1. Gümrüklerde Onay ................................................................................................................ 34 2.4.2. Muayene .................................................................................................................................. 35 www.daib.org.tr 3

İhracat Prosedürleri 2.4.2.1.Sarı Hat ....................................................................................................................... 35 2.4.2.2.Kırmızı Hat ................................................................................................................. 36 2.4.2.3.Mavi Hat ..................................................................................................................... 36 2.4.3.Kolcu İntaç Tarihi.................................................................................................................... 362.5. GÜMRÜK TERİFE İSTATİSTİK POZİSYONU ( GTİP)....................................................... 372.6. GÜMRÜK REJİMLERİ .......................................................................................................... 38 2.6.1.Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ............................................................................ 38 2.6.2. Gümrük Antrepo Rejimi ....................................................................................................... 38 2.6.3. Dahilde İşleme Rejimi ........................................................................................................... 39 2.6.4. Hariçte İşleme Rejimi ............................................................................................................ 40 2.6.5. Geçici İthalat Rejimi .............................................................................................................. 40 2.6.6. Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi ............................................................................................. 40 2.6.7. İhracat Rejimi ......................................................................................................................... 41 2.6.8. Transit Rejim .......................................................................................................................... 412.7. GÜMRÜKÇE ONAYLANMIŞ İŞLEM VE KULLANIMLAR ................................................ 41 2.7.1. Eşyanın Serbest Bölgeye Girmesi ......................................................................................... 42 2.7.2. Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi (TGB) Dışına Yeniden İhracı .................................... 43 2.7.3. Eşyanın İmhası ve Gümrüğe Terk Edilmesi ....................................................................... 43 2.7.4. Eşyanın Bir Gümrük Rejimine Tabi Tutulması .................................................................. 432.8. İHRACAT GÜMRÜKLEME SÜRECİNİN SÜREÇSEL AŞAMASI ...................................... 43 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İHRACATTA KULLANILAN BELGELER3.1. İHRACATTA KULLANILAN BELGELER............................................................................ 49 3.1.1. FATURA .................................................................................................................... 49 3.1.1.1.Türkçe Fatura.............................................................................................................. 50 3.1.1.1.1. Türkçe Faturada Olması Gereken Bilgiler ............................................... 51 3.1.1.2. Yabancı Fatura ........................................................................................................... 564 www.daib.org.tr

İhracat Prosedürleri 3.1.1.2.1. Yabancı Faturada Olması Gereken Bilgiler ............................................. 57 3.1.1.3. Tasdikli Fatura .......................................................................................................... 58 3.1.1.4. Konsolosluk Faturası ................................................................................................ 58 3.1.1.5. İhraç Kayıtlı Fatura ................................................................................................... 593.1.2. GÜMRÜK BEYANNAMESİ ...................................................................................... 60 3.1.2.1. Gümrük Çıkış Beyannamesinin Kutularına İlişkin Açıklamalar ....................... 623.1.3. DOLAŞIM BELGELERİ ............................................................................................ 71 3.1.3.1. ATR Belgesi ............................................................................................................... 71 3.1.3.2. EUR MED ................................................................................................................. 72 3.1.3.3. EUR.1 Belgesi ............................................................................................................ 72 3.1.3.4. INF2 Belgesi............................................................................................................... 733.1.4. MENŞE BELGELERİ ................................................................................................. 73 3.1.4.1. Menşe Şahadetnamesi .............................................................................................. 73 3.1.4.2. FORM A/ Genelleştirilmiş Tercihler (Preferanslar) Sistemi/GSP ..................... 733.1.5. YÜKLEME BELGELERİ ............................................................................................ 74 3.1.5.1. Yükleme Notası ......................................................................................................... 74 3.1.5.2. Koli Listesi ................................................................................................................. 75 3.1.5.3. Çeki Listesi ................................................................................................................ 763.1.6. TAŞIMA BELGELERİ ............................................................................................... 76 3.1.6.1. Karayolu Taşıma Belgesi .......................................................................................... 76 3.1.6.2. Havayolu Taşıma Belgesi ......................................................................................... 77 3.1.6.3. Demiryolu Taşıma Belgesi ....................................................................................... 77 3.1.6.4. Denizyolu Taşıma Belgesi......................................................................................... 773.1.7. DİĞER TAŞIMAYA İLİŞKİN BELGELER ................................................................ 78 3.1.7.1. Nakliyeci Makbuzu ................................................................................................... 78 3.1.7.2. FIATA Belgeleri ........................................................................................................ 78 3.1.7.3. Paket Postası Makbuzu ............................................................................................ 78 3.1.7.4. Tır Karnesi ................................................................................................................. 78 www.daib.org.tr 5

İhracat Prosedürleri 3.1.8. DIŞ TİCARETTE KULLANILAN BELGELER ......................................................... 79 3.1.8.1. Hayvan İhracına İlişkin Sağlık Raporu .................................................................. 79 3.1.8.2. Bitki Sağlık Sertifikası .............................................................................................. 79 3.1.8.3. Veteriner Sertifikası .................................................................................................. 79 3.1.8.4. Borsa Tescil Beyannamesi ....................................................................................... 80 3.1.8.5. Helal Belgesi .............................................................................................................. 80 3.1.8.6. Koşer Sertifikası ........................................................................................................ 80 3.1.8.7. Kontrol Belgesi .......................................................................................................... 80 3.1.8.8. Gözetim Belgesi ........................................................................................................ 81 3.1.8.9. CITIES Belgesi .......................................................................................................... 81 3.1.8.10. Analiz Raporu Gerektiren Ürünler İçin Ekspertiz Raporu .............................. 81 3.1.8.10.1. Halı Ekspertiz Raporu .............................................................................. 81 3.1.8.10.2. Hediyelik Eşya İhracatında Ekspertiz Raporu ...................................... 81 3.1.8.10.3. Lületaşı İhracatında Ekspertiz Raporu .................................................. 81 3.1.8.11. Boykot /Kara Liste Sertifikası .............................................................................. 82 3.1.8.12. ATA Karnesi ........................................................................................................... 82 3.1.8.13. İmalatçının Analiz Belgesi .................................................................................... 83 3.1.8.14. Tedarikçi Beyanı ..................................................................................................... 83 3.1.8.15. Radyasyon Analiz Belgesi ..................................................................................... 84 3.1.8.16. Sigorta Poliçesi......................................................................................................... 84 3.1.8.17. Akreditif .................................................................................................................. 846 www.daib.org.tr

İhracat ProsedürleriŞEKİLLER LİSTESİ1. Gümrüklerde Muayene Süreci2. Fatura ÇeşitleriEKLER LİSTESİ1. Dilekçe Örneği2. Taahhütname3. İhracı Yasak Olan Mallar Listesi4. İhracı Ön İzne Bağlı Ürünler Listesi5. İhracı Kayda Bağlı Mallar Listesi6. Ülkemizdeki Mevcut Serbest Bölgeler7. Sınır Ticaretinde Yetkili Gümrük Kapıları8. Türkçe Fatura (Boş)9. Türkçe Fatura (Dolu)10. Yabancı Fatura (Boş)11. Yabancı Fatura (Dolu)12. Gümrük Beyannamesi (Boş)13. Gümrük Beyannamesi (Dolu)14. A.TR Dolaşım Belgesi (Boş)15. A.TR Dolaşım Belgesi (Dolu)16. EUR.1 Dolaşım Belgesi (Boş)17. EUR.1 Dolaşım Belgesi (Dolu)18. Menşe Şahadetnamesi (Boş)19. Menşe Şahadetnamesi (Dolu)20. FORMA (Boş)21. FORMA (Dolu)22. Yükleme Notası (Boş)23. Yükleme Notası (Dolu) www.daib.org.tr 7



BİRİNCİ BÖLÜMİHRACAT KAVRAMI,MEVZUATI VE ÇEŞİTLERİ



İhracat Prosedürleri1.1. İHRACAT TANIMIİhracat tanımı her ne kadar hepimizin aşina olduğumuz bir kavram olsa bile, teknik olarak baktığımızdaçoğumuzun eksik bildiği bir kavramdır. Kitabımızda ihracatı hem mevzuatımız açısından hem deülkemiz prosedürleri açısından tanımlayarak çalışacağız.İhracat Yönetmeliği madde (4), (d) fıkrasında göre İhracat;‘‘Bir malın, yürürlükteki ihracat mevzuatı ile gümrük mevzuatına uygun şekilde Türkiye gümrükbölgesi dışına veya serbest bölgelere çıkarılmasını veyahut Müsteşarlıkça ihracat olarak kabuledilecek sair çıkış ve işlemleri’’ şeklinde tanımlanmaktadır.Konunu daha iyi anlaşılması için kitabımızda ihracat kavramını tanımlarken ihracat mevzuatımızdaifade edilen tanımı daha da genişletmeye çalışacağız. Ama öncesinde genel olarak hepimizin yapmışolduğu bir tanıma göz atalım. Ondan sonra detaylı tanıma tekrar geçelim.“İhracat genel olarak, ülkede üretilen bir malın yurtdışına satılması” şeklinde tanımlanmaktadır.Genel anlamda hepimizin ifade etmiş olduğu bu tanım, acaba gerçekliği tam olarak ifade eder mi?Yoksa eksik midir? İsterseniz bir örnek olay eşliğinde sorumuzu tekrar soralım. ÖRNEK 1 Van’da ikamet eden Zekeriya Amcamız küçükbaş hayvancılıkla geçimini sağlamaktadır. Uzun yıl- lar bu işi yapan amcamız aynı zamanda Irak ve İran’a gitmekte buraları görmek gezmek ve ticaret yapmak istemektedir. Bu ziyaretleri esnasında ise Irak’tan tanıştığı ve görüştüğü Abdullah Bey 1000 adet koyun almak istediğini söylemiştir. Sonrasında ise fiyat ve detaylarda anlaşmışlardır. Bunun üzerine Zekeriya amcamız, çok sevinmiş ve Van’a tekrar geri dönmüştür. Hazırlıklarını yapan amcamız 1000 adet koyunu iki oğlu ile kayıtsız olarak sınırdan Irak’a geçirmiş ve Abdul- lah’la anlaşmış olduğu para üzerine (bu arada Amerikan Doları olarak anlaşmıştır) parasını almış ve oğullarıyla birlikte Van’a geri dönmüştür. Hem de çok keyifli olarak.Bu hikâye ile birlikte sorumuzu soralım. Zekeriya Amcamız sizce ihracat yapmış mıdır? Sorumuzuncevabını vermeden önce detaylı ihracat tanımımızı yapalım ve tekrar örnek olayda belirtilen sorumuzun www.daib.org.tr 11

İhracat Prosedürlerida cevabını vermeye çalışalım.‘‘İhracat; bir malın hem ulusal hem de uluslararası mevzuata uygun bir şekilde bedelli veya bedelsizolarak, bedelli olarak satmış olsa bile mal bedelini ülkeye getirme şartı aranmaksızın, gümrüklemeişlemleri tamamlanmış bir şekilde Türkiye Gümrük Bölgesinden diğer ülkelere ya da Türkiye GümrükBölgesinde Serbest Bölgelere yapılan satışı ifade eder.’’Dikkat ederseniz son tanımda, mevzuatımızdaki tanımımızı biraz daha genişlettik ve yeni kavramlarekledik. AMA tanım içerisinde bilmediğimiz bir takım kavramlar var. Bu tanımı daha iyi anlayabilmekadına bilmediğimiz ya da eksik bildiğimizi düşündüğümüz kavramları alt alta yazalım ve onları tekerteker açıklamaya çalışalım. Ulusal mevzuat Uluslararası mevzuat Bedelli Bedelsiz Gümrükleme İşlemleri Türkiye Gümrük Bölgesi (TGB) Diğer Ülkeler Serbest BölgelerUlusal Mevzuat: Ulusal mevzuattan kastımız sadece ihracat mevzuatı değildir. Daha geniş kapsamiçerisinde değerlendirirsek Ulusal mevzuat içerisinde; • İhracat mevzuatı • Gümrük mevzuatı • Kaçakçılık Mevzuatı12 www.daib.org.tr

İhracat Prosedürleri • Serbest Bölgeler mevzuatı • Kambiyo mevzuatı vb.İhracat kavramından kullandığımız ulusal mevzuat, maddelerde görüldüğü üzere bir çok mevzuatıkendi içerisinde barındırır. Çünkü bir ihracat eylemi, yukarıda ifade edilen mevzuatlardan bağımsızolarak düşünülemez ve sadece ihracat mevzuatı ile kısıtlanamaz. Dolayısıyla hepsi birbiri ile ilişkilibir süreci ifade eder.Uluslararası Mevzuat: Uluslararası mevzuat, kurumsal firmalardan bağımsız olarak ülkemizinuluslararası anlaşmalarla veya ülkeler ile yapmış olduğu anlaşmalara bağlı olarak firmaların uymakzorunda olduğu kurallardır. Örnek vermek gerekirse; “Dünya Ticaret Örgütü”(DTO) ve bu bağlamdabelirlemiş olduğu kurallar veya Ülkemizin Avrupa Birliği ile yapmış olduğu “Gümrük Birliği”anlaşmasına bağlı olarak belirlenen kurallar daha dar kapsamda bakarsak iki ülke ile yapılan anlaşmagereğince belirlenen kurallar, Türkiye ile Filistin arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması gibiBedelli ve Bedelsiz: Burada şu soru karşımıza çıkıyor. Bir firma yurtdışına mal gönderdiği zamanbedelini almazsa, bu ihracat sayılmaz mı? Muhakkak bedelini almak zorunda mıdır? Cevabımız isehayır. Bir firmanın göndermiş olduğu mal karşılığında bedel almak yükümlülüğü yoktur. Örneğinnumune çalışmaları kapsamında gönderdiği ürünlerden bedel almayabilir veya garanti kapsamındasatmış olduğu ürünlerde, sonrasında gönderdiği parça veya ürünlerden bedel almayabilir. İstersekörneklerimizi epey uzatabiliriz.Sonuç olarak, yurtdışına yapılan satışın ihracat olabilmesi için karşılığında bir bedel alınmasa bile bueylem ihracat olarak kabul edilmektedir.Gümrükleme İşlemleri: Öncelikle şunu ifade edelim ki ülkemizden bir malın çıkabilmesi (ihracat)veya tam tersi bir malın ülkemize giriş yapabilmesi (ithalat) için gümrükleme işlemlerinin yapılmasıve sonuçlandırılması gerekmektedir. Yani gümrükleme işlemleri sonuçlandırılmadan yurtdışınaçıkarılan ürünlerin satışı ihracat sayılmaz.Türkiye Gümrük Bölgesi: Bu kavram çok bilinmemekle birlikte genel anlamda ülkemiz siyasisınırlarını ifade etmektedir. Gümrük Yönetmeliğinde ise; Türkiye Gümrük Bölgesi şöyle ifade www.daib.org.tr 13

İhracat Prosedürleriedilmektedir. “Türkiye Gümrük Bölgesi veya Gümrük Bölgesi deyimi, Türkiye Cumhuriyetitopraklarını, karasularını, iç sularını ve hava sahasını kapsayan Türkiye Cumhuriyeti GümrükBölgesini” ifade eder.Diğer Ülkeler: Ülkemiz sınırları haricinde tüm ülkeleri ifade etmektedir. Örneğin; Irak, İran,Bulgaristan, ABD, İngiltere vb. tüm ülkeleri diğer ülke olarak ifade etmekteyizSerbest Bölgeler: Serbest Bölgeler ise, Türkiye Gümrük Bölgesi içerisinde yer almasına rağmen dışticaret mevzuatı gereğince başka bir ülke olarak kabul edilen alanlardır. Yani ülkemizin siyasi sınırlarıiçerisinde yer alan serbest bölgelere yapılan satışlar ihracat olarak kabul edilecektir. Örnek vermekgerekirse; Şırnak’tan Mardin Serbest Bölge’sine yapılan satışlar ihracat olarak değerlendirilecektir. NOT Tanım içerisinde yer alan “mal bedelini ülkeye getirme şartı aranmaksızın” cümlesini ülkemiz kambiyo mevzuatı açısından değerlendirebiliriz. Ülkemiz kambiyo mevzuatı gereğince ihracatçı firmaları elde etmiş oldukları mal bedellerini ülkeye getirme, getirse bile dövizleri Türk parasına çevirme zorunluluğu 2008 yılında yapılan düzenleme ile kaldırılmıştır.İsterseniz şimdi Zekeriya amcamızın Irak’taki Abdullah’a satmış olduğu koyunların ihracat sayılıpsayılmayacağı sorusuna cevap arayalım.Genel yapmış olduğumuz tanımı tekrar hatırlarsak, “İhracat genel olarak ülkede üretilen bir malınyurtdışına satılması” şeklinde ifade etmiştik hatta eksik olabileceğinin de vurgusunu yapmıştık. Butanımdan yola çıkarsak Zekeriya amcamız ülkemizde yetiştirdiği koyunları yurtdışına yani Irak’asatmıştı. Dolayısıyla bu tanım kapsamında ihracat yapmıştır diyebiliriz AMA gerçekte ihracatolmamıştır. Neden ihracat olmadığını anlamak içinde detaylı tanımımıza tekrar bakalım ve analizedelim.‘‘İhracat; bir malın hem ulusal hem de uluslararası mevzuata uygun bir şekilde bedelli veya bedelsizolarak, bedelli olarak satmış olsa bile mal bedelini ülkeye getirme şartı aranmaksızın, gümrüklemeişlemleri tamamlanmış bir şekilde Türkiye Gümrük Bölgesinden diğer ülkelere ya da Türkiye Gümrük14 www.daib.org.tr

İhracat ProsedürleriBölgesinde Serbest Bölgelere yapılan satışı ifade eder.’’Yukarıdaki detaylı tanımdan yola çıkarsak; Zekeriya amca koyunları satmış hatta bedelini dolarolarak almış almasına ama mevzuata uygun hareket etmemiştir. Örneğin gümrükleme işlemleriniyaptırmamış ve sonuçlandırmamış, ulusal mevzuata uymamıştır.1.2. İHRACATÇI NASIL OLUNUR.Bilindiği üzere genel bir söz vardır; “İnsanoğlu bilmediği şeyden korkar” gerçekten de hayatımızınbirçok aşamasında bu cümleye uygun hareket ederiz, dolayısıyla eğer ihracat yapmak istiyor ve nasılihracatçı olunacağını bilemiyorsak maalesef ki ihracattan hayaletten kaçar gibi kaçmaya başlarız. ÖRNEK Muşta yaşayan Rıza Bey’in oğlu İzmir’de üniversite okumuş ve daha sonra Muş’a geri dönmüştü. Daha önceden ufak çaplı mandıraları olan Rıza Bey bu mandırayı büyütmek istemekte ve başına İzmir’de üniversite okuyan oğlu Umut’u getirmek istemekteydi. Zaten Umut’un hayalide ufak çaplıda olsa peynir üretimi yapılan mandırayı büyük bir firma haline getirmekti. Ama en büyük hayali ise tüm dünyaya mal satan büyük bir peynir ihracatçısı olmaktı. İsterseniz bundan sonraki aşamaları Umut ve Babası Rıza Bey arasında geçen dioaloglara göz atalım. - Umut: Baba aslında biz ürettiğimiz peynirleri yurtdışına satabiliriz yani ihracatçı olabiliriz. - Rıza Bey: Oğlum biz kim ihracat yapmak kim. Ufak çaplı bir firmayız nasıl peynirleri yurtdışına satalım. Ayrıca devlet herkese izin verir mi hiç? - Umut: Baba artık hiç bir şey eskisi gibi değil, isteyen herkes ihracat yapabilir. Bunda hiçbir engel yok. www.daib.org.tr 15

İhracat Prosedürleri Demesine rağmen bir türlü babasını ikna edememişti. Şansa bakın ki Doğu Anadolu İhracatçı Birlikleri aynı günlerde Ekonomi Bakanlığı birlikte Muş’ta “İhracat’ta Bilgilendirme Semineri” düzenleyecekti. Bunu fırsat bilen Umut bu seminere başvuruda bulunmuş ve babası ile beraber bu seminere katılmıştı. Seminerde eğitim veren kişide, Umut’un söylediklerini benzer şekilde tekrar edince Rıza beyde ihracat yapabileceklerine inanmıştı.İhracat yönetmeliğinin dördüncü maddesinde ihracatçı tanımı şöyle ifade edilmektedir.İhracatçı: “İhraç edeceği mala göre ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine üye olan, verginumarasına sahip gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikteyürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan ortaklıkları” ifadeeder.Örneklendirmek gerekirse Muşta mandırası olan Rıza Bey firma olarak Doğu Anadolu İhracatçıBirliklerine üye olduktan sonra artık ihracatçı olabilir.16 www.daib.org.tr

İhracat ProsedürleriNOTİhracatçı Birliklerine üye olmak için giriş aidatı ödenmektedir. Üyelik yapılabilmesi için firmalardanistenen belgeler; - Firmaya ait vergi levhası (ilgili vergi dairesinden tasdikli fotokopisi) - İmza Sirküleri - ÖZEL VE TÜZEL FİRMALAR İÇİN: Ticaret Sicil Gazetesi (Fotokopisi) - ESNAF VE SANATKÂRLAR İÇİN: Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Odasından alınan ve esnaf sicil numarası ile üretim faaliyetinde bulunduğunu gösterir “Faaliyet Belgesi” - JOINT VONTURE - KONSORSİYUMLAR İÇİN: Durumlarını - Başvuru Dilekçesi EK-1 - Taahhütname EK-21.3. İHRACAT MEVZUATINA GÖRE İHRACAT ÇEŞİTLERİİhracat çeşitlerini açıklamadan önce bilmeliyiz ki ihracat mevzuat gereği her ürünün yurtdışınasatılmasına izin verilmemektedir. Biz, bu ürünleri ihracatı yasak olan ürünler diye ifade etmekteyiz.Örneğin tütün tohumu ve fidesinin ihracatı ülkemiz mevzuatı gereğince yasaktır. “İhracatı YasakOlan Ürünler Listesini” EK -3’de görebilirsiniz.1.3.1. İhracatı Ön İzne Bağlı Ürünlerin İhracatı:İhracatta bazı ürünlerin ihracatı yasak değildir ama ihracatının yapılabilmesi için devletimizin bazıkurumlarından izin alınması gerekmektedir. İşte bu ürünler ise “İhracı Ön İzne Bağlı Ürünler”şeklinde ifade edilmektedir. İhracat Yönetmeliğinde Ön İzne Bağlı İhracatın uygulanma süreci; İhracıuluslararası anlaşma, kanun, kararname ve ilgili sair mevzuat uyarınca belli bir merciin ön izninebağlı malların ihracatında, ilgili mercilerden ön izin alındıktan sonra ihracat mevzuatı hükümleriuygulanır.” Şeklinde ifade edilmektedir. Örneğin şeker ihracatı yapmak isteyen bir firma, Türkiye www.daib.org.tr 17

İhracat ProsedürleriŞeker Kurumundan izin alması gerekmektedir. İhracı Ön İzne Bağlı Ürünlerin listesini EK -4’debulabilirsiniz.1.3.2. İhracatı Kayda Bağlı Ürünlerin İhracatı:Ülkemiz ihracat mevzuatı gereğince bazı ürünlerin ihracatı kayıt altına alınmaktadır. İhracatyönetmeliğinde bu kaydın “İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince” alınacağı ifade edilmektedir.“İhracı Kayda Bağlı” ürünlerin listesini görmek için EK -5’e bakabilirsiniz. Kayıt altına alınacak buürünlerin bazılarının ihracatında DFİF1 kesintisi yapılmaktadır Dolayısıyla ihracatçı firma ihracatöncesinde ihracatını düşündüğü ürünlerinin DFİF kesintisine tabi olup olmadığını belirlemelidir.Örneğin fındık ihracatı yapmak isteyen bir firma bu fındığı işlemeden veya ambalajlamadan ihracatınıyapmak isterse, ihracat esnasında ihracatçı firmadan ihracat öncesi para kesintisi yapılacaktır. Kayda bağlı Ürünlerin ihracatında süreç şu şekilde işler;• İhracı Kayda Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ kapsamındaki malların ihracından önce gümrük beyannamelerinin İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince kayda alınması gerekir.• İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince kayda alınmış gümrük beyannamesinin gümrük idarelerine sunulma süresi, İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğinin onay tarihinden itibaren uzatılmamak üzere otuz gündür.• Ancak, ülkemiz ihraç ürünlerine miktar kısıtlaması uygulayan ülkelere yapılan, kısıtlama kapsamındaki malın ihracına ait kayıt meşruhatı düşülerek onaylanmış gümrük beyannamelerinin gümrük idarelerine sunulma süresi, otuz günden daha kısa veya daha uzun olarak Bakanlıkça belirlenebilir.1.3.3. Konsinye İhracat:Konsinye ihracat satışı daha sonra yapılmak üzere yapılan ihracattır, şeklinde kısaca ifade edebiliriz.Konuyu biraz daha açarsak satışın olabilmesi için fatura kesilmesi gerekmektedir ki ihracatçı firmafaturayı ithalatçı firmanın malı satması üzerine kesmektedir. 1 DFİF: Destekleme Fiyat İstikrar Fonu18 www.daib.org.tr

İhracat ProsedürleriKonsinye İhracatta süreç şu şekilde işler; • Konsinye ihracat başvuruları ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine yapılır. • Madde ve/veya ülke politikası açısından Bakanlıkça getirilebilecek düzenlemeler kapsamındaki mallarla ilgili konsinye ihraç talepleri Bakanlığın görüşü alındıktan sonra, bunun dışında kalan mallara ilişkin talepler ise doğrudan İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince sonuçlandırılır. • İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince konsinye ihracat olarak onaylanmış gümrük beyannamelerinin otuz gün içinde gümrük idarelerine sunulması gerekir. • İhracatçılar, konsinye olarak gönderilen malların kesin satışının yapılmasından sonraki otuz gün içinde durumu, kendileri tarafından düzenlenmiş kesin satış faturası veya örneği ve gerekli diğer belgeler ile birlikte izni veren İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine bildirir. • Konsinye olarak gönderilen malın ihraç tarihinden itibaren bir yıl içinde kesin satışının yapılması gerekir. Bu süre, haklı ve zorunlu nedenlere istinaden müracaat edilmesi halinde, izni veren İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince iki yıl daha uzatılabilir. • Konsinye olarak gönderilen malın, konsinye ihraç izin süresi içinde satılamaması halinde, malın gümrük mevzuatı çerçevesinde yurda getirilmesi gerekir.1.3.4. Yurt Dışı Fuar ve Sergilere Katılım Kapsamında Yapılan İhracatFirmalar eğer yurtdışındaki bir fuar ya da sergiye katılacaksa yapacağı işlemler temel olarak bumevzuat kapsamında belirlenmiştir İhracat yönetmeliğinde bu kapsamda yapılacak olan ihracatdetayları aşağıda maddelerde olduğu gibi ifade edilmiştir.• Ülkemizi temsilen katılınacak uluslararası yurt dışı fuar ve sergiler Bakanlık tarafından belirlenir.• Uluslararası ticari fuarlara ve sergilere, gerek ülkemizi temsilen ulusal düzeyde gerekse bireysel olarak katılacak firma ve kuruluşlarca yurt dışına gönderilecek bedelli veya bedelsiz mallar ile yurt dışında düzenlenecek bilim, sanat, kültür veya tanıtım amaçlı fuar/sergi, konferans, seminer gibi etkinliklere kişi veya kuruluşlarca gönderilecek bedelli veya bedelsiz malların yurt dışına çıkışıyla www.daib.org.tr 19

İhracat Prosedürleri ilgili başvurular doğrudan ilgili gümrük idarelerine yapılır.• Gümrük idareleri söz konusu malların yurt dışına çıkışı için yapılan talepleri ilgili mevzuat çerçevesinde inceleyip sonuçlandırır.• Gümrük idareleri, yukarıda belirtilen amaçlarla yurt dışına çıkışına izin verdikleri bedelli ve/ veya bedelsiz mallar (bilim, sanat, kültür, tanıtım amaçlı fuar/sergi hariç) ile ilgili gümrük beyannamelerinin onaylı bir örneğini, beyannamenin kapanış tarihinden itibaren, en geç onbeş gün içinde firmanın beyan ettiği İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine gönderir• Uluslararası ticari fuar ve sergilerde sergilenmek üzere yurt dışına çıkarılan malların kesin satışına ilişkin talepler, geçici çıkışa esas gümrük beyannamesinin İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince onaylanmasını müteakip gümrük idarelerince sonuçlandırılır.• Gümrük idareleri, özel organizatör kuruluşların ülkemizi temsilen ulusal düzeyde katılacağı ticari nitelikli fuarlarda ve sergilerde, yürürlükteki Yurt Dışında Fuar Düzenlenmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Tebliğ hükümleri gereğince, organizatör kuruluşa Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) verilmiş olan “Yeterlilik Belgesi” veya “Geçici Yeterlilik Belgesi” (kamu ve meslek kuruluşları ile vakıflarca düzenlenen fuarlarda bahse konu belgeler aranmaz) ile birlikte ilgili fuarın ulusal katılım organizasyonunun söz konusu kuruluşça yapılmasının onaylandığını gösterir uygunluk yazısını ararlar.• Yukarıda belirtilen hususlar dışında kalan talepler Bakanlıkça incelenip sonuçlandırılır.1.3.5. İthal Edilmiş Malların İhracatı:Bir firma bir malın kati ithalatını2 gerçekleştirmiş olsun daha sonra bu malı ister kullansın istersekullanmasın acaba bu malın ihracatını yapabilir mi? Cevabımız evet olacaktır. İşte bu kapsamdayapılacak ihracat ise İthal edilmiş bir malın ihracatı şeklinde mevzuatımızda tanımlanmıştır. Bukapsam ihracat yönetmeliğinin ifadesi şöyledir; “Gümrük mevzuatı çerçevesinde serbest dolaşıma girmiş yeni veya kullanılmış malın ihracı genel esaslar çerçevesinde yapılır. Ancak, ihracatın desteklenmesine yönelik mevzuat, yatırım mevzuatı ile gümrük mevzuatının mahrecine iade hükümleri saklıdır.” 2 Kati İthalat: Devlete ödenmesi gereken her türlü mali yükümlülüklerin ödenmesiyle gerçekleşen ithalattır. Böylelikle mal Serbest Dolaşıma girmiş olur20 www.daib.org.tr

İhracat Prosedürleri1.3.6. Serbest Bölgelere Yapılan İhracat:İhracat kavramının tanımını detaylı bir şekilde yaparken Serbest Bölgelerin ülkemiz dış ticaretmevzuatı gereğince başka bir ülke olarak kabul edildiği ve ülkemizde serbest bölgelere yapılacaksatışların ihracat olarak kabul edileceğini ifade etmiştir. İhracat yönetmeliğimiz serbest bölgelerleilgili ifadesi ise aşağıdaki gibidir; “Serbest bölgelere yapılacak ihracat, ihracat mevzuatı hükümlerine tabidir. Ancak, Dahilde İşleme Rejimi, KDV uygulamaları ve Türkiye İhracat Kredi Bankası uygulamalarına dair mevzuat hükümleri saklıdır.”Ülkemizdeki mevcut serbest bölgelerin listesini EK -6’de bulabilirsiniz.1.3.7. Bedelsiz İhracat:Bedelsiz ihracattan maksat; ihracatçı firmanın veya kurumun yurtdışına gönderdiği mal karşılığındaherhangi bir bedel almamasıdır. Özellikle firmalarımız ihracat öncesi bazı firmalara numunegöndermekte ve bunun için bir bedel istememektedirler veya ihracatçı firma yurtdışına iki yıl garantilimal satmış olsun ve garanti süresi içerisinde ve garanti kapsamında malın veya malın ilgili parçasınıngönderilmesi gereksin, işte bu kapsamda da yapılan ihracat bedelsiz olarak kabul edilmektedir. Bedelsiz ihracat tebliğine göre bedelsiz ihracatı yapılacak olan mallar aşağıdakilerdir;• Gerçek veya tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler, miktarı ticari teamüllere uygun numuneler ile reklam ve tanıtım malları, yeniden kullanıma veya geri dönüşüme konu ithal edilmiş mal ve ambalaj malzemeleri,• Daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesi ticari örf ve adetlere uygun parçaları, fireleri ile garantili olarak ihraç edilen malların garanti süresi içinde yenilenmesi gereken parçaları,• Yabancı misyon mensuplarının, Türkiye’de çalışan yabancıların, yurt dışına hane nakli suretiyle gidecek Türk vatandaşlarının, daimi veya geçici görevle yurt dışına giden kamu görevlilerinin, bu durumlarının ilgili mercilerce belgelenmesi şartıyla, beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar,• Yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının www.daib.org.tr 21

İhracat Prosedürleri beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar, • Kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler ve üniversitelerin; görevleri veya anlaşmalar gereği gönderecekleri mal ve taşıtlar, • Savaş, deprem, sel, salgın hastalık, kıtlık ve benzeri afet durumlarında; kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, üniversiteler, Kızılay ile kamu yararına çalışan dernek ve vakıfların gönderecekleri insani yardım malzemeleri.Yukarıda belirtilenler dışında kalan hususlar, Ekonomi Bakanlığı (İhracat Genel Müdürlüğü) görüşüalınarak, ilgili gümrük idaresi veya İhracatçı Birliği Genel Sekreterliğince sonuçlandırılır.1.3.8. Diğer İhracat ÇeşitleriMevzuat açısından ihracat çeşitleri genel anlamda önceki sayfalarda belirtildiği gibidir. Ama detaylıbir analize girdiğimizde ise ihracat çeşitleri daha fazladır. Burada ifade edilen ihracat çeşitlerineilaveten ihracat çeşitlerimiz farklı metot ve ürün çeşitlerine göre de değişebilmektedir.3Ürün Bazında İhracat Çeşitleri; - Ozon Tabakasını İncelten Ürünlerin İhracatı - Kimyasal Silahlar Sözleşmesinde Ekinde Yer Alan Kimyasal Ürünlerin İhracatı - Çift Kullanımlı ve Hassas Maddelerin İhracatıMetot Bazında İhracat Çeşitleri; - Yurtdışı Müteahhitlik Kapsamında Gerçekleştirilen İhracat - Özel Fatura kapsamında Gerçekleştirilen İhracat (Türkiye’de ikamet etmeyenlere yapılan satışlarda) - Offset Uygulamaları Kapsamında Yapılan İhracat - Kiralama Yoluyla Gerçekleşen İhracat - Transit Ticaret Yoluyla Gerçekleşen İhracat - Takas ve Bağlı Muamele Yoluyla Gerçekleşen İhracat - Dahilde İşleme Rejim Kapsamında Gerçekleşen İhracat 3 Mutlu YILMAZ, “111 Soruda İhracat”, İstanbul, Optimist Yayınları, Ekim 2014, s.45.22 www.daib.org.tr

İhracat Prosedürleri - Hariçte İşleme Yoluyla Gerçekleşen İhracat - Leasing Yoluyla Gerçekleşen İhracat vb.1.4. ALICISI TARAFINDAN KABUL EDİLMEYEN MALLAR ÖRNEK Van ilimizde üretim yapan ve ürünlerini Irak ve İran’a satan Van Tekstil firması Irak Erbil’de anlaşmış olduğu firmaya 16.000 USD karşılığında gömlek ihracatı yapmıştır. Fakat ticaret hiç te ihracatçı firmamızın öngördüğü şekilde gerçekleşmemiş ve ithalatçı olan firma malları almayı reddetmiştir. Süreçte sözleşme yapmayan ihracatçımız malları ne yapacağını düşünürken aklına iki fikir gelmiştir. Ya Irak’ta bulduğu başka bir firmaya malı satacaktır. Ya da ürünlerini tekrar Van’a getirecektir.Evet, Van’daki ihracatçı firmamızın bu düşündüklerini yapabilmesi için acaba mevzuatımız ne gibiuygulamaları veya kısıtları vardır. İsterseniz şimdi ilgili mevzuata bakalımİhracat Yönetmeliğinde “Alıcısı Tarafından Kabul Edilmeyen Mallar” ile ilgili hükümler aşağıdakigibidir; - Alıcısı tarafından kabul edilmeyen mallar karşılığında aynı bedel ve şartlarla mal ihracına ilişkin talepler, durumu gösterir belgelere istinaden gümrük mevzuatı çerçevesinde giriş ve çıkışta ayniyeti tespit edilmek suretiyle gümrük idarelerince sonuçlandırılır. - Alıcısı tarafından kabul edilmeyen malların başka bedel ve şartlarla aynı veya farklı alıcılara satışına ilişkin talepler, durumu gösterir belgeler ve yeni satış sözleşmesine ait İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince onaylı faturanın ibrazından sonra gümrük idarelerince sonuçlandırılır. - Gümrük idarelerince sonuçlandırılan talepler ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine ve mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesine bildirilir. - Alıcısı tarafından kabul edilmeyen malların bozulabilir nitelikte olması halinde, bu tür talepler www.daib.org.tr 23

İhracat Prosedürleri İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği veya daha sonra İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine bilgi vermek kaydıyla Bakanlık yurt dışı teşkilatınca sonuçlandırılır. Bakanlık yurt dışı teşkilatınca sonuçlandırılan talepler, ilgili gümrük idaresine bildirilir.Yukarıda yer alan hususlar, ihracatın desteklenmesine yönelik mevzuat kapsamında yapılmış olmasıhalinde, ait olduğu mevzuat hükümlerine tabidir.1.5. ALICISINA TESLİM EDİLEMEYEN MALLAR VE MALLARIN TERK EDİLMESİ ÖRNEK Hakkâri Yüksekova’da kurulan ve Irak’ın Musul kentine devamlı ihracat yapan firmamız yine aynı şekilde gelen talep üzerine malların ihracat için çıkış işlemlerini yapmıştı. Fakat ilerleyen birkaç gün sonra öğrendiklerine göre Musul’a giden ürünleri belli gruplar tarafından çalınmıştı. İhracatçımız bu süreçte giden malları için üzülmekle birlikte “Acaba mevzuat açısından bir şeyler yapılması gerekiyor mu?” diye ayrıca düşünmekteydi.Bu sefer ise daha farklı bir olay ile karşı karşıyayız. Bu kapsamda İhracat Yönetmeliğimiz belirlediğisüreçle ilgili mevzuat aşağıdaki gibidir; - Yanma, çalınma gibi haklı ve zorunlu nedenlerle alıcısına teslim edilemeyen mallara ilişkin ihracat talepleri, durumu gösteren belgelere dayanılarak Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır. - Geri getirilmesinde ekonomik yarar görülmeyen malların terk edilmesine ilişkin talepler, durumu gösteren belgelere dayanılarak Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır. Yukarıda belirtilen hususlar, ihracatın desteklenmesine yönelik mevzuat kapsamında yapılmış olmasıhâlinde, ait olduğu mevzuat hükümlerine tabidir.24 www.daib.org.tr

İhracat Prosedürleri1.6. İHRACAT BEDELLERİNİN ÜLKEYE GETİRİLMESİ ÖRNEK Mardin’de kurulu firmamız ve sahibi Hasan Bey ilk defa ihracat yapacaktı. Süreçte yapmış oldu- ğu çalışmalar sonucunda ihracatını birkaç ülkeye göndermişti. Fakat mal bedellerini ise Irak’ta yapacağı yatırım için orada kullanmayı düşünüyordu. Fakat aklında bir soru vardı. Acaba sattı- ğı ürünlerin bedelini ülkemize getirmek zorunda mıydı? Yoksa bu paraları ülkeye getirmeden Irak’ta yapmayı düşündüğü yatırım için kullanabilir miydi?Örnek hikâyemizde gördüğümüz olay özelinden aynı soruyu sorar ve cevabını almak istersek.Cevabımızı Kambiyo Mevzuatında bulabiliyoruz. 2008 yılında yapılan bir düzenleme ile 2008yılından itibaren ihracatçı firmalarımızın mal bedellerini ülkeye getirme zorunluluğu kaldırılmışaynı zamanda mal bedeli getirilmiş olsa bile gelen dövizlerin Türk Lirasına çevrilme zorunluluğu dakaldırılmıştır.1.7. SINIR TİCARETİ KAPSAMINDA YAPILAN İHRACATÜlkemizin Doğu ve Güneydoğu’da bulunan; Artvin, Ardahan, Iğdır, Ağrı, Van, Hakkâri, Şırnak,Mardin, Şanlıurfa, Kilis, Gaziantep ve Hatay illerimizde sınır ticareti yapılabilmesi mümkündür. Builler, Bakanlar Kurulu Kararında karşılarında gösterilen ülkelerle sınır ticareti yapabilirler.  Sınır Ticareti kapsamında yapılacak ihracatta toplamda 12 il ve 5 ülke bazında gerçekleştirilmektedir.Bu illerimiz ve ülkeler şöyle sıralanmıştır; - Artvin- Ardahan (Gürcistan) - Iğdır ( Nahcivan, İran) - Ağrı- Van- Hakkâri (İran) - Şırnak (Irak) www.daib.org.tr 25

İhracat Prosedürleri - Mardin- Şanlıurfa- Gaziantep- Kilis- Hatay (Suriye )Ülkemizde firma bazında Sınır Ticareti yapabilecek firmalar; 2008/14451 sayılı Karar kapsamındakiillerde (yukarıda ilgili iller verilmiştir) en az iki yıldır yerleşik olarak faaliyette bulunan esnaf ve tacir,sınır ticareti kapsamında ithalat ve ihracat yapabilir.Sınır Ticaretinin yapılabilmesi ihracat ya yetkili gümrük kapısından EK-7 ya da Sınır TicaretMerkezinden yapılmaktadır.Sınır Ticaret Merkezleri ise; 2008/14451 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında öngörülen,sınırda kurulan ve sınır ticareti kapsamında ihracat ve ithalat yapılabilen alanların yer aldığı, TürkiyeCumhuriyeti Gümrük Bölgesi dışında addedilen yerleri ifade eder. Diğer bir deyişle, Sınır Ticaretikapsamında kurulan mağazaların bulunduğu ve iki sınır ili arasında ticaretin yapıldığı yerlerdir. AyrıcaSınır Ticaret Mağazaları da Sınır ticaret merkezlerinde(STM) faaliyet gösteren mağazaları ifade eder.26 www.daib.org.tr

İhracat Prosedürleri 2008/14451 sayılı Sınır Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin Karar’da; sınır ticareti kapsamı- na girmeyen ürünler aşağıdaki gibi sıralanmıştır: • İhracı ve ithali ilgili mevzuatla yasaklanmış ve ithali belli kurum ve kuruluşlara bırakılmış maddeler, • Ticaret Politikası Önlemleri kapsamındaki kota, koruma, damping ve sübvansiyona karşı ver- gi önlemlerine tabi ürünler, • 5201 sayılı Harp Araç ve Gereçleri ile Silah, Mühimmat ve Patlayıcı Madde Üreten Sanayi Kuruluşlarının Denetimi Hakkında kanun kapsamında kontrole tabi ürünler, • Yerli üretimin ve imalatın korunması ile ithalatta ve iç piyasada haksız rekabetin önlenmesi kapsamında; Çay, Şeker, Fındık ve Antepfıstığı, Canlı Hayvan, Et ve Et Ürünleri, Süt ve Süt Ürünleri, • Petrol ve Petrol Ürünleri. • Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca bazı tarım ürünleri için belirlenen ülkemizdeki ha- sat dönemlerinde, ilgili ürünlerin ithali sınır ticaretine konu edilemez. • İthalat Rejim Kararı, İhracat Rejim Kararı ve Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standard- izasyon Rejimi Kararı ve diğer mevzuatla ihracı ve ithali izne tabi ürünlerin sınır ticaretine konu edilmesi, ilgili mercilerin izni ile mümkündür. * Üçüncü ülke menşeli ürünlerin sınır ticareti kapsamında ithalatına izin verilmez. * Sınır ticareti kapsamında, transit ticarete müsaade edilmez.Kaynak: http://ggm.gtb.gov.tr/sikca-sorulan-sorular/ticari/sinir-ticareti 06.03.16Sınır Ticaretini gerçekleştirirken gerek ihracat gerekse ithalat aşamasında bir takım kısıtlar getirilmiştir. www.daib.org.tr 27

İhracat Prosedürleri Sınır Ticareti Kapsamında Getirilen Kısıtlar Ülke Bazında Sınırlama: 2008/14451 sayılı Karar’da da belirtildiği üzere “İthalat Değer Limiti” de denilen bu uygulamaya göre; sınır illerimize komşu bir ülke ile aramızda, bir yılda toplam 100 milyon dolar ithalat sınırı bulunmaktadır. Sektörler Bazında Sınırlama: Sınır Ticaretinin Uygulanmasına İlişkin 2009/7 sayılı Tebliğ de Değişiklik Yapılmasına Dair 2010/14 sayılı Tebliğ değişiklikleri uyarınca İthalat Değer Limiti; CIF kıymet üzerinden, 50 mil- yar on dolara kadar “Tarım Ürünleri” ve 50 milyon dolara kadar “Sanayi Ürünleri” olmak üzere; ülke bazında yıllık toplam tutarın azami 100 milyon doları geçmemesi kaydıyla, söz konusu sek- törel değerlerin ilgili sınır illerine paylaştırılması suretiyle tespit edilir. Diğer bir deyişle; ülke ba- zında belirlenen 100 milyon dolarlık miktarın yarısının tarım ürünleri, diğer yarısının ise sanayi ürünleri için kullanılması şarttır. Ürünler Bazında Sınırlama: 2008/14451 Karar gereğince; İl Değerlendirme Komisyonu tarafından yıl içinde her bir ürün için düzenlenmesi uygun görülecek İthalat Uygunluk Belgelerinin toplam değeri, ilgili sınır ili bazın- da tarım ve sanayi sektörü için belirlenen yıllık ithalat değer limitinin %5’ ini geçemez.28 www.daib.org.tr

İhracat Prosedürleri Menşe Sınırlaması: Sınır Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin 2008/14451 sayılı Karar kapsamında; İthalat işlemler- inde, eşyanın ilgili sınır ülkesinde üretildiğine veya imal edildiğine dair ithalatın yapılacağı ülk- enin yetkili makamlarınca düzenlenen menşe şahadetnamesi ilgili gümrüklerce aranır. Yani sınır ticareti kapsamında ithali yapılacak ürün, sınır ticareti yapılacak ülke menşeli olmak zorundadır. Zaman Sınırlaması: 2008/14451 Karar’da belirtildiği üzere; “bir esnaf veya tacir” ya da “STM mağazası” tarafından, ayda toplam 50 bin dolara kadar eşya ithal edilebilir; bu, söz konusu esnaf ve ya tacir ya da STM mağazası için aylık maksimum değerdir.Kaynak: http://ggm.gtb.gov.tr/sikca-sorulan-sorular/ticari/sinir-ticareti 06.03.16 www.daib.org.tr 29



İKİNCİ BÖLÜMİHRACATTA GÜMRÜKLEMEİŞLEMLERİ



İhracat Prosedürleri2.1. İHRACAT GÜMRÜKLEME İŞLEMLERİ NASIL GERÇEKLEŞİR?Bu bölümde ihracat gümrükleme işlemlerinin nasıl işleyeceğini genel hatlarıyla anlatmaya çalışacağız.Ülkemizde ihracatçı firmanın gümrükleme işlemlerini yapabilmesi için genellikle Gümrük Müşavirfirmaları ile çalışmaktadırlar. İsterseniz süreci en başından aşama aşama anlatmaya başlayalım.2.2. GÜMRÜĞE SUNULACAK OLAN FİRMA SOSYALARIÖncelikle firmamızın ilk defa ihracat yağacağını varsayalım. Dolayısıyla firma ilk defa ihracatgerçekleştirecekse öncelikle aşağıdaki belgelerin asıllarını ya da noter tasdiklisini ilgili gümrükidaresine sunmak durumundadır.  Ticaret Sicil Gazetesi  İmza Sirküleri  Oda Kayıt Sicil Sureti  Vergi dairesinden alınacak olan Mükellefiyet Belgesi  Gümrük Müşavirlik firmasına verilecek olan Vekâletname  Nüfus Cüzdan fotokopisiBu belgeleri firmadan alan Gümrük Müşavirleri öncelikle firmanın ihracat yapabilmesi için sistemebu belgeleri ibraz ederek firmayı sisteme tanıtırlar. İşte bu süreçten sonra firma ne kadar ihracat ya daithalat yaparsa yapsın ikinci bir kez daha sisteme kendisini tanıtmasına gerek yoktur.2.3. İHRACATÇI BİRLİKLERİ VE GÜMRÜKLEME SÜRECİNE ETKİSİİhracat gümrükleme işlemlerin başlaması için öncelikle gümrük beyannamesinin ilgili ihracatçıbirlikleri tarafından onaylanması gerekmektedir. Dolayısıyla ilk süreç ihracatçı birliklerinin onayı ilebaşlamaktadır.Gümrükleme süreci ile ilgili olarak Gümrük idarelerince yapılacak işlemler ihracat Yönetmeliğindeaşağıdaki gibi açıklanmıştır; • Otomasyona geçmiş gümrük idareleri, ihracat işlemlerinde tescil onayı yapılmadan önce, gümrük beyannamesi üzerinde İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğinin elektronik ortamda www.daib.org.tr 33

İhracat Prosedürleri oluşturdukları “Birlik Onay Kodu”nu ararlar. “Birlik Onay Kodu” doğrulanmayan gümrük beyannamelerine istinaden mal çıkışı yapılmaz. • Otomasyona geçmemiş gümrük idareleri ise, ihracat işlemlerinde gümrük beyannamesi üzerinde İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğinin onayını/kaydını ararlar. İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği onayı/kaydı bulunmayan gümrük beyannamelerine istinaden mal çıkışı yapılmaz. • Gümrük idareleri, ihracatı müteakip durumu ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine bildirir. • Gümrük idarelerince tescil edilen gümrük beyannameleri üzerinde herhangi bir değişiklik yapılması veya gümrük beyannamelerinin iptal edilmesi halinde, bu husus işlemi yapan gümrük idaresi tarafından onayı/kaydı veren İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine, mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesine ve Türkiye İstatistik Kurumuna bildirilir.2.4. GÜMRÜKLERDE İŞLEYİŞİhracat süreci için düzenlenen belgeler ve G.T.İ.P1 ( Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon) numarasıçalışılması ve tespit edilmesinin ardından, malın ihracatının yapılacağı ilgili Gümrük Müdürlüğü’nebağlı ve gümrüklerde iş takibi yapabileceklerin girebilecekleri (Gümrük Müşavir veya GümrükMüşavir Yardımcıları) bilgi işlem salonunda Gümrük Beyannamesini yazılı olarak tescil edilir.Dolayısıyla Gümrük Beyannamesi tescil numarası alması ile birlikte resmi işlemler başlamış olur.2.4.1. Gümrüklerde OnayGümrük Beyannamesinin doldurulması sonucunda beyan edilmesiyle birlikte yapılan beyanın kontrolüamacıyla beyannamenin tescil memurunca kabul edilmesinden sonra bilgisayar sistemi tarafındanrisk kriterlerine göre muayene türü ve görevli muayene memuru tarafından otomatik olarak belirlenir.Bilgisayar bu belirlemeyi; • Eşyanın Tarifesi • Eşyanın Menşesi • Eşyanın Kıymetine göre yapar. 1 GTİP: Kısaca eşyanın rakamsal tanımlanması olarak ifade edebiliriz.34 www.daib.org.tr

İhracat Prosedürleri2.4.2. MuayeneMuayene, gönderilmesi düşünülen eşyanın belirli kriterlere göre görevli memurlar veya sistemtarafından kontrol edilmesi demektir. Dış ticarette dolayısıyla ihracatta muayene genel olarak 3 modelüzerinden yapılır. Bunlar; Şekil 1’de gösterilmiştir. ŞEKİL.1. Gümrüklerde Muayene Süreci 22.4.2.1. Sarı HatSadece belge kontrolünün yapılmış olduğu bir muayene türüdür. Fiziki muayeneye gerek görülmeksizineşyaya ait beyanname ve eklerinin doğruluğunun ve bu belgelerin birbirleri ile uygunluğunun kontroledildiği bir hattır.2 Mutlu YILMAZ, Ahmet ÖZKEN, “Dış Ticarete Giriş”, Gazi Kitapevi, Ekim 2015, s.237 www.daib.org.tr 35

İhracat Prosedürleri2.4.2.2. Kırmızı HatHem belgelerin kontrol edildiği hem de eşyanın fiziki muayenesinin yapılıp eşyanın kendisinin dekontrol edildiği hattır.2.4.2.3. Mavi HatEşyanın ve buna ilişkin beyan ve ilgili belgelerin veya ticari belge ve verilen sonradan kontrol edildiğibir hattır. (sonradan kontrole tabi ve basitleştirilmiş usul izin belgesine sahip sanayicilere verilen birhaktır.)2.4.3. KOLCU / İNTAÇ TARİHİBeyanname kolcuya3 gelir ve kolcu nezaretinde muayenesi yapılmış olan mal mühürlenerek yurt dışıedilir.Fiili ihracat gerçekleştikten sonra çıkış gümrüğünden gelen teyit nüshaları diğer adıyla KDVnüshaları tevziat servisinden gümrük müşaviri tarafından alınır ve ihracatçıya ulaştırılır. Böyleliklefirmanın muhasebecisi alınan KDV nüshası ve gerekli belgeleri düzenleyerek vergi dairesine KDViade talebinde bulunur.KDV nüshasının uygulamada birden fazla ismi vardır. Bunlar; • KDV nüshası • Mükellef Nüshası • Sarı Nüsha • Üçüncü Nüsha • Teyit Nüshası • Kapama NüshasıHer ne kadar birden fazla ismi olsa da hepsi aynı belgeyi ifade etmektedir. 3 Kolcu: İhracata konu edilen malların ilgili araca yüklenip yüklenmediğini, yurt dışı edilip edilmediğini ve ilgili aracı gümrük mührüyle mühürleyen memura verilen isim.36 www.daib.org.tr

İhracat Prosedürleri NOT İntaç tarihi; fiili ihracatın gerçekleştirilip söz konusu malın yurt dışı edildiği tarihtir. Vergi daire- leri KDV iadesi bulunan ihracatçının işlemini yaparken bu tarihi değerlendirmeye alır.2.5. GÜMRÜK TARİFE İSTATİSTİK POZİSYONU (G.T.İ.P)Gümrük müşavirinin malın tam olarak tarife tatbikatını yapabilmesi için firma ile diyalogu çokönemlidir. Gümrük müşaviri ithalatçı firmadan malın teknik bilgilerini ve tanımını ister. Buradaithalatçı firmanın müşavirine karşı dürüst olması çok önemlidir. Zira yanlış bir beyan cezai müeyyidelerdoğurmakla birlikte firmanın ve aynı zamanda işini takip eden gümrük müşavirinin aleyhine sonuçlardoğurabilmektedir.Gümrük müşavirliği şirketi evrakları alır ve malın tanımına göre uygun G.T.İ.P pozisyonunu verir.G.T.İ.P. dünyadaki ticari mahiyetteki olan tüm malları kapsamaktadır. Yani kısaca her malın uluslararası anlamda kullanılan 12 haneli gümrük tarife istatistik pozisyon numarası vardır diyebiliriz. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Armonize kombine milli alt istatistik Sistem num. Nom. Açılım kodu Kodu kodu kodu21 bölüm97 fasıl (aslında 99 fasıldır fakat 2 fasıl sonradan kullanılmak üzere saklı olarak tutulmaktadır.)1241 pozisyon5019 ayrı kategoride eşya2450 tek tireli-2258 iki tireli alt pozisyondan oluşur. www.daib.org.tr 37

İhracat Prosedürleriİlk iki rakam fasıl numarasını 01İlk dört rakam eşyanın pozisyon numarasını 0101İlk altı rakam armonize sistem kodunu 0101.19İlk sekiz rakam kombine nomanklatör kodunu 0101.19.21On iki rakam ise G.T.İ.P oluşturur 0101.19.90.00.12Gümrük müşaviri her mala tarife verirken bu işlemi her defasında yeniden yapmaktadır. Eğer ithalatçıfirma, malın tam tanımını yapamıyor ve gümrükçüsüne anlatamıyor ise gümrük müşaviri malıntanımını yapabilmek ve dolayısıyla herhangi bir yanlış beyana hatta cezaya düşmemek için gümrükidaresine gerekçeli sebebini beyan ederek bilgi alma talebinde bulunur.(küşad dilekçesi) Bu talebiyaparken malın konşimentosu ve faturası küşad dilekçesinin altına eklenmelidir ki malın gümrüğegeldiği ispatlansın. Küşat dilekçesine muayene memuru ve ambar gümrük memuru havalesi verilir.Gümrük müşaviri veya yanında çalışan yetkili temsilcisi ilgili memurlar nezaretinde malı açar ve malıtanımaya çalışır. Bu olay o kadar zordur ki gümrükçünün hemen hemen her konuda biraz bilgi sahibiolması gerekir. Malın tanımlanması açısından gerekirse kimyagerlik, sanayi odası raporu, üniversiteraporu bile istenebilir.2.6. GÜMRÜK REJİMLERİ Ülkemizde sekiz adet gümrük rejimi uygulanmakta ve eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi’ne girişinive dolaşımını sağlayan yasal mevzuat olarak uygulanmaktadır.2.6.1. Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi:Uygulamada az rastlanan bir rejim olan Gümrük Kontrolü Altında İşleme rejiminde sistem şu şekildeçalışmaktadır. Üretici firma yurt dışından getireceği ara mal veya ham maddeyi, eşyayı serbestdolaşıma sokmadan, gümrük gözetimi altında fabrikasına getirip sonrasında da ithal ettiği ürünleriüretim sürecine sokup nihai ürün haline getirdikten sonra ilgili mali yükümlülükleri yerine getiripyani ilgili vergileri ödeyip, eşyayı yeni haliyle serbest dolaşıma sokar.2.6.2. Gümrük Antrepo Rejimi:Gümrük Antrepo Rejimini iyi anlayabilmek için bir bakıma kavramların açıklanması gerekmektedir.Bu kavramlar kısaca aşağıda belirtilmiştir.38 www.daib.org.tr

İhracat Prosedürleri• Gümrük Antreposu: Gümrük gözetimi altında bulunan serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın veya izin verildiği tarihten itibaren ihraç edilecek eşyaların konulduğu yer genel veya özel antrepolardır.• Genel Antrepo: Eşyanın konulabilmesi için herkes tarafından kullanılabilen gümrük antrepolarına denir.• Özel Antrepo: Sadece antrepo işleticisine ait eşyanın konulabildiği gümrük antrepolarıdır.• İşletici: Gümrük antreposu işletme izni verilen kişiyi ifade eder.• Kullanıcı: Eşyanın antrepo rejimi beyanında bulunan kişi veya bu kişinin hak ve yükümlülüklerinin devredildiği kişiyi ifade eder.Gümrük antrepoları, genel ve özel olmak üzere ikiye ayrılır. Uygulamadaki özellikleri sebebiylegenel antrepoların;(a),(b) ve (f) tipleri, özel antrepoların;(c),(d) ve (e) tipleri bulunur.Gümrük antrepo rejiminden faydalanan firmalar ilgili antrepolarda serbest dolaşımda bulunmayaneşyaları süresiz olarak tutabilmektedir. Bu da firmaların amaçlarına göre bir- takım kolaylıklar vevergisel maliyet anlamında birçok olanak sağlamaktadır.Ülkemizde işleticilerin antrepo açma talepleri müsteşarlık tarafından değerlendirilmektedir. Antrepoaçma ve işletme izni, Türkiye’deki yerleşik kişilere antrepo açılmasına ekonomik yönden ihtiyaçbulunduğunun anlaşılması halinde verilir.2.6.3. Dâhilde İşleme Rejimi:Dahilde İşleme rejimini; firmaların yurt dışından ithal edecekleri ham madde veya yarı mamulürünleri ya da ambalaj ve yardımcı maddeleri ihraç etmek şartıyla, ülkemizdeki uygulanan gümrükve benzeri vergilerden muaf olarak veya ülkemizdeki ticaret politikası önlemlerine tabi olmadangümrük gözetimi altında ithal ettikleri bu ürünleri işleyerek ihracatını yapmalarına dayanan birrejimdir. Burada dikkat edilmesi gereken konu, bu gibi şartlı muafiyetlerden yararlanacak firmalarınTürkiye’de yerleşik bir firma olması ve muaf olduğu gümrükle ilgili ve benzeri vergiler için ihracatgerçekleşinceye kadar belirlenen teminatları yatırması şartı aranmasıdır. www.daib.org.tr 39

İhracat Prosedürleri2.6.4. Hariçte İşleme Rejimi:Hariçte İşleme faaliyetlerini mevzuat içinde anlatmak gerekirse; serbest dolaşımda bulunan eşyanındaha ileriki bir safhada işlenmek, tamir edilmek veya yenilenmek üzere geçici olarak Türkiye GümrükBölgesi dışına veya serbest bölgelere ihraç edilmesi ve bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünleringümrük vergilerinden tam veya kısmi muafiyet uygulanmak suretiyle ve ikili veya çok taraflı ticarianlaşmalar çerçevesinde işlem görmüş bazı ürünler için konulmuş veya konulacak olan gümrükvergi muafiyeti içeren hükümler saklı kalmak kaydıyla yeniden serbest dolaşıma girmesi ve standartdeğişim kapsamında ithaliyle ilgili faaliyetleri kapsar .2.6.5. Geçici İthalat Rejimi:Geçici İthalat rejimi; serbest dolaşıma girmemiş yani gümrük gözetim statüsünde olan ithal eşyanınithalat esnasında alınan gümrük ve benzeri vergilerden tamamen veya kısmen muaf tutularak,aynı zamanda ülkemizde uygulanan ticaret politikası önlemlerine tabi olmadan Türkiye GümrükBölgesinde kullanılmasını sağlatan bir rejimdir.Ülkemizde geçici ithalat rejimine bağlı olarak yapılan işlemler genellikle fuar çalışmaları kapsamındaATA Karnesi düzenlenerek yapılan ithalatta, mahrece iade işlemlerinde olduğu gibi gerçekleşenithalatta kullanılır.2.6.6. Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi:Serbest Dolaşıma Giriş rejimini kısaca şöyle açıklayabiliriz; ithalatçı firmanın eşyayı ülkeye ithaledebilmesi için devlete olan tüm mali ve idari yükümlülüklerini yerine getirmesiyle ithalatıngerçekleşmesini sağlayan bir gümrük rejimidir. Bu rejimde, eşyanın statüsü serbest dolaşımdaolduğundan ithalatçı firmanın Türkiye Gümrük Bölgesi içinde eşya ile ilgili her türlü hukuksaltasarruf yapmasına olanak sağlanır. Yani ithalatçı firma ithal ettiği eşyayı ister satar ister kiralar veyabaşka şekilde değerlendirir.Tabii ithalatın bu rejim kapsamında gerçekleşmesi için ithalatı söz konusu olan eşyanın ithalat rejimigereğince yasaklanmış bir ürün olmaması gerekmektedir.40 www.daib.org.tr

İhracat Prosedürleri2.6.7. İhracat Rejimi:İhracat rejimi, Türkiye Gümrük Bölgesi’nde bulunan herhangi bir eşyanın ihracat mevzuatına uygunbir şekilde yurt dışına çıkışının gerçekleşmesini sağlayan bir gümrük rejimidir. İhracat rejimi gereğinceihracat tanımı ve çeşitlerini detaylı olarak altıncı bölümde anlattığımızdan detaylı açıklamaya buradatekrar girilmeyecektir.2.6.8. Transit Rejim:Transit Rejim, gümrük statüsüne sahip olan eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi içerisinde herhangi birüretim veya işleme tabi olmadan iki gümrük arasında dolaşımını sağlayan bir gümrük rejimidir.2.7. GÜMRÜKÇE ONAYLANMIŞ İŞLEM VE KULLANIMLAR:Ülkemizdeki gümrükleme işlemleri 4458 sayılı Gümrük Kanunu hükümlerine göre yapılmaktadır.İşte bu kapsamda kanunun 55. Maddesinde Gümrükçe Onaylanmış İşlem ve Kullanımlar ile ilgili şuifadeler yer almaktadır. ‘‘Aksine hüküm bulunmadıkça; niteliğine, miktarına, menşeine, yükleme veyavarış ülkesine bakılmaksızın, bir eşya, belirlenmiş şartlar altında her zaman gümrükçe onaylanmışişlem veya kullanımlardan birine tabi tutulabilir’’. Dolayısıyla Türkiye Gümrük Bölgesine giriş veyaçıkış yapan her türlü eşya hakkında bu başlık altında işleyeceğimiz gümrükçe onaylanmış işlem vekullanımlar uygulanmaktadır. Tabii ki yukarıdaki maddede ‘‘aksine hüküm bulunmadıkça’’ cümlesibiraz kafa karıştırabilir. Bununla ilgili kanun maddesinin devamında konuya açıklık şöyle getirilmiştir.‘‘Bakanlar Kurulu; kamu ahlakı, kamu düzeni, kamu güvenliği, insan, hayvan ve bitki sağlık vehayatlarının korunması, sanatsal, tarihi veya arkeolojik değeri olan ulusal hazinelerin korunması,fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunması gerekçeleri ile eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlemveya kullanıma tabi tutulmasına yasaklama veya kısıtlamalar koyabilir.’’Daha önce gümrük ile ilgili kavramlar başlığı altında kısaca açıklamaya çalıştığımız GümrükçeOnaylanmış Kullanım ve İşlemler, dört ana başlık altında değerlendirilebilir. 1. Eşyanın bir serbest bölgeye girmesi, 2. Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi (TGB) dışına yeniden ihracı, 3. Eşyanın imhası ve gümrüğe terk edilmesi, 4. Eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulması www.daib.org.tr 41

İhracat Prosedürleri2.7.1. Eşyanın Serbest Bölgeye Girmesi:Serbest Bölgelere ilişkin düzenleme ve uygulama detayları, Dış Ticaret Müsteşarlığına bağlı olarakSerbest Bölgeler Genel Müdürlüğü tarafından 3219 sayılı kanun ile işletilmektedir. Tabii ki serbestbölgeler 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nda da açıklanmıştır. İşte Gümrük Kanunu 152. Maddedeserbest bölgeleri ifade ederken;Serbest bölgeler, Türkiye Gümrük Bölgesi’nin parçaları olmakla beraber; a) Serbest dolaşımda olmayan eşyanın herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmaksızın ve serbest dolaşıma sokulmaksızın, gümrük mevzuatında öngörülen haller dışında kullanılmamak ya da tüketilmemek kaydıyla konulduğu, ithalat vergileri ile ticaret politikası önlemlerinin ve kambiyo mevzuatının uygulanması bakımından, Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen; b) Serbest dolaşımdaki eşyanın, bir serbest bölgeye konulması nedeniyle normal olarak eşyanın ihracına bağlı olanaklardan yararlandığı yerlerdir.Bu maddelerin a bendinde söylenmek istenen, aslında serbest bölgeler Türkiye’nin siyasi sınırlarıiçerisinde yer almasına rağmen Türkiye Gümrük Bölgesi dışında sayılmaktadır. Yani Serbest bölgelerdış ticaret mevzuatı gereğince başka bir ülke kabul edilirler. Dolayısı ile Türkiye Gümrük Bölgesindenserbest bölgelere satılan mallar ihracat olarak kabul edilirken, serbest bölgelerden Türkiye GümrükBölgesine ürünlerin satılması ise ithalat olarak kabul edilmektedir.Eşyanın serbest bölgelere giriş ve çıkış işlemleri yine ilgili gümrük müdürlüklerinin denetimi altındagerçekleştirilmektedir. Zaten Gümrük Kanunu 153. Maddenin 1,2 ve 3. bentlerinde aşağıdaki gibibelirtilmiştir. 1. Serbest bölgelerin sınırları ile giriş ve çıkış noktaları gümrük denetimine tabidir. 2. Bir serbest bölgeye giriş veya çıkış yapan kişiler ve nakil araçları gümrük muayenesine tabi tutulur. 3. Gümrük idareleri, serbest bölgeye giren, burada kalan veya çıkan eşyayı muayene edebilirler. Muayenenin yapılmasını sağlamak üzere eşyaya giriş ve çıkışlarda eşlik etmesi gereken taşıma belgesinin bir nüshasının gümrük idarelerine verilmesi veya tetkike hazır tutulması gerekir. Muayene gerektiği taktirde eşya gümrük idarelerine sunulur.42 www.daib.org.tr

İhracat Prosedürleri2.7.2. Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi (TGB) Dışına Yeniden İhracı:Serbest dolaşımda bulunmayan eşya için geçerli olan bu sistemde, eğer ki herhangi bir eşya TürkiyeGümrük Bölgesine giriş yapmış ve serbest dolaşımda değil ve yeniden gönderilmesi gerekiyorsaeşyanın her türlü yeniden ihracı Türk ihracat rejimine tabi olarak gerçekleşir.2.7.3. Eşyanın İmhası ve Gümrüğe Terk Edilmesi:İthalatçı firma, ithalatı için ilgili gümrüğe gelen ve serbest dolaşımda bulunmayan eşya için eşyanınimhasını, masrafları kendisine ait olmak üzere ilgili gümrük müdürlüğünden isteyebilir. Ayrıcagümrüğe terkini de isteyebilir. Bu durumda gümrüğe terk edilen eşya ile ilgili tasarruf yapmahakkı ilgili gümrük müdürlüğüne geçmiş olur. Eğer ki gümrüğe terki veya imhası istenen eşya içingümrük beyannamesi verilmiş ve ilgili gümrük müdürlüğü tarafından tescil edilmiş ise ilgili gümrükmüdürlüğünün tescil edilen gümrük beyannamesi üzerinde değişiklik yapıp izin verdikten sonra buişlemler gerçekleştirilebilir.2.7.4. Eşyanın Bir Gümrük Rejimine Tabi Tutulması:Gümrük Kanunu eşyanın, Türkiye Gümrük Bölgesi içerisinde nasıl dolaşacağına ilişkin düzenlemelerigümrük rejimleri ile düzenlemiştir. Hatırlayacağımız üzere kanunda düzenlenen sekiz adet gümrükrejimi bulunmakta idi. Bunlar; • Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejim • Gümrük Antrepo Rejimi • Dâhilde İşleme Rejimi • Hariçte İşleme Rejimi • Geçici İthalat Rejimi • Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi • İhracat Rejimi • Transit Rejim2.8. İHRACAT GÜMRÜKLEMESİNİN SÜREÇSEL AŞAMASISonuç olarak ihracat gümrükleme sürecini maddeler halinde sıralamak istersek; aşağıdaki maddeleritek tek analiz etmek gerekmektedir. www.daib.org.tr 43

İhracat Prosedürleri İHRACAT GÜMRÜKLEME SÜRECİ 4 1. Yükleme notası 5 oluşturulması ve müşteriden yükleme notası gelmesi 2. Fatura/Çeki listesi /yabancı fatura/packing list yazımı ve hazır hale gelen evraklar ile gümrük beyanname çalışmasının oluşturulması 3. Ürün cinsi ve ülkesine göre dolaşım sertifikası düzenlenmesi 4. Nakliyeci ile bilgi alışverişi 5. Gümrük Beyannamesi’nin oluşturulması 6. Kontrolü yapılmış ve teyitleri alınmış beyannamenin tescil edilmesi 7. Tescil edilmiş beyannamenin birlik kripto kodu alınması (e birlik kapsımda birlik işlemi tes- cilden önce yapılır.) 8. Veri işlemleri tamamlanmış beyannamenin takımlanarak gümrüğe sunulması (e belge kap- samında geçici tescil ve ardından tescil işlemi ile beraber evraklar PDF formatında taranarak gümrüğün veri tabanına aktarılır. 9. Gümrüğe sunulan beyannamenin tabi olduğu hat kriterine göre ( sarı/kırmızı/mavi çıkabilir.) statüye getirilmesi (e belge kapsamında hat belirleme kullanıcı tarafından yapılır ve sistemin atanmasına göre işlem sarı/ kırmızı/ olarak ilgili muayene müdürü ile iletişim içinde devam eder.) 10. Hat kriterlerine göre uygun olan (sarı /kırmızı) çıkabilir. Statüdeki beyannameler nakliyeci vasıtası ile kolcuya aktarılıp aracın çıkış işlemine izin verilmesi 11. Çıkış işlemine izin verilen aracın sınır kapısından ülkeyi terk ederken sınır kolcusu tarafından kayda alınması ve işlemin yapıldığı gümrük idaresine çıkış teyidi verilmesi 12. Çıkış teyidi verilen ihraca konu ürünlerin beyannamesinin işlemin yapıldığı gümrük idaresin- den mükellefe ait olan KDV nüshasının teslimatı 4 Mutlu YILMAZ, Ahmet ÖZKEN, “Dış Ticarete Giriş”, Gazi Kitapevi, Ekim 2015, s.238-239. 5 Yükleme Notası: İhracatçı firmanın nakliye firmasına taşıma belgesinde olması gereken bilgileri içeren belge44 www.daib.org.tr

İhracat Prosedürleri www.daib.org.tr 45



ÜÇÜNCÜ BÖLÜMİHRACATTA KULLANILANBELGELER



İhracat Prosedürleri3.1. İHRACATTA KULLANILAN BELGELERİhracat firmalarının düzenlediği ve düzenlettiği birçok belge bu bölüm altında sizlere aktarılamayaçalışılacaktır.3.1.1. FATURAİhracat aşamasında ihracatçı firmanın en fazla kullandığı ve kendisinin hazırladığı en önemlibelgelerden bir tanesi faturadır. İhracatçı firmanın ithalatçı adına kestiği fatura, dış ticaret sürecindefarklı çeşitleri ve işlevleri ile farklılık göstermektedir. Bu fatura çeşitleri aşağıda maddeler halindeaşağıda verilmiştir. Türkçe Fatura Yabancı Fatura Tasdikli Fatura Konsolosluk Faturası İhraç Kayıtlı Fatura1 Özel Fatura Şekil.2. Fatura Çeşitleri 21 İhraç kayıtlı fatura diğer fatura çeşitlerinden farklı olarak ihracatçı tarafından kesilmez. Tam tersi ihracatçı firmaya kesilen bir fatura çeşididir.2 Mutlu YILMAZ, Ahmet ÖZKEN, “Dış Ticarete Giriş”, 3. Baskı, Gazi Kitapevi, Ekim 2015, s.190. www.daib.org.tr 49

İhracat Prosedürleri3.1.1.1. Türkçe Fatura (İhracat Faturası)İhracatçının düzenleyeceği evraklardan ilki olan Türkçe fatura, üzerinde maliye bakanlığınıntasdikini barındıran ve yine maliye bakanlığınca onaylı matbaaca basımına izin verilen, şeklen TürkTicaret Kanununda belirtilen esaslara göre düzenlenen resmi bir evraktır.3 Kıymetli bir evrak olmasıihracatçı firma açısından önem arz etmektedir. Çünkü Türk Ticaret Kanunu’na (TTK) göre en az 10yıl, Vergi Usul Kanunu’na (VUK) göre ise en az 5 yıl saklanmak zorundadır.4Dikkat ederseniz Türkçe faturayla şu ana kadar yazdığımız bilgiler ülkemiz sınırları içerisindegerçekleşen ticarette kesilen faturalarla aynısı gibi gözükmekte Peki, Türkçe faturayı diğer birifadeyle ihracat faturasını ülke içinde gerçekleşen ticaretteki faturalardan ayıran unsur nedir? Busorunun cevabı; İhracat için kesilen, Türkçe faturada, Katma Değer Vergisinin (KDV) fatura içerisinedâhil edilmemesidir. Peki, ihracat faturasında KDV neden yer almaz? Sebebi ise KDV’nin dolaylı birvergi olması ve KDV’yi son tüketicinin ödemesinden kaynaklanmaktadır. İsterseniz olayı bir örnekile anlatalım; ÖRNEK Muş’ta faaliyet gösteren Muş Tekstil, Irak’a yaklaşık 100. 000 USD değerinde gömlek, pantolon vb. tekstil ürünlerini ihracatını yapacaktır. Irak’taki müşteri adına kesmiş olduğu faturada ise KDV’yi dahil etmeyecektir. Çünkü KDV’yi Irak’taki firma, kendi ülkesinin mevzuatına göre zaten ödeye- cektir. Dolayısıyla KDV hiçbir zaman ihracat aşaması için Türkçe fatura için dahil edilmez.Yukarıda ifade ettiğimiz örnek olaydan anlaşılacağı üzere KDV ihracat aşamasında Türkçe faturayadahil edilmez. Peki, burada aklımıza başka bir soru geliyor. İhracatçı madem KDV’yi dahil edemiyorya bu ürünün üretim aşamasında almış olduğu ürünler için ülkemiz içinden olduğundan kendisineKDV’li kesilen faturaları ödemiş oluyor. Ödemiş olduğu bu KDV için ne yapacaktır? İşte ihracattansonra firma, örneğimizde Muş Tekstil vergi dairesinden KDV iadesi başvurusu yaparak ödemişolduğu KDV’yi geri alacaktır. 3 Utku Utkulu, İsmail Aydemir, Ahmet Özken, Mutlu Yılmaz, Türkiye’de Dış Ticaret İşlemleri ve Uygulaması Teoriden Pratiğe, 4.Baskı, Gazi Kitapevi, Ankara, s 70. 4 Mutlu YILMAZ, Ahmet ÖZKEN, İhracat Anlamak ve Yönetmek İçin Bilmeniz Gereken Her Şey, 2. Baskı, Optimist Yayınları, 2011, İstanbul, s, 23850 www.daib.org.tr