สนทนาธรรม กับ อ.วศิน อินทสระ เล่ม 4

สนทนาธรรมกบั 51 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ตอบ  สงฆแ์ ตกกนั กค็ อื  เชน่ อยใู่ นอาวาสเดยี วกนั ไมท่ ำ� อโุ บสถสงั ฆกรรม  ร่วมกัน  ภิกษุต่างนิกายไม่ถือว่าแตกกัน  เช่นในเมืองไทยมีธรรมยุติก-  นิกายและมหานิกาย  ฆราวาสยุยงให้สงฆ์ทะเลาะกันได้แต่ให้เป็น  สังฆเภทไม่ได้  เพราะสังฆเภทต้องสงฆ์กับสงฆ์แตกกันเอง  เปรียบให้ด ู เหมอื นฆราวาสเปน็ โจทกฟ์ อ้ งภกิ ษไุ มไ่ ด ้ สงฆจ์ ะไมร่ บั ฟอ้ ง แตฆ่ ราวาส  เช่นน้ันเป็นพยานของโจทกไ์ ด้ ผู้โจทกต์ ้องเปน็ ภกิ ษุดว้ ยกนั คำ� ถามท ่ี ๕๖๘ เราควรใชธ้ รรมขอ้ ใดบา้ งในการอยรู่ ว่ มกบั บคุ คลทเ่ี ราไมถ่ กู อธั ยาศยั   แตจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งทำ� งานหรอื อยใู่ นสงิ่ แวดลอ้ มเดยี วกนั  เพอ่ื ความสงบสนั ต ิ ของตวั เราเองคะ ตอบ  ตอ้ งใชค้ วามอดทน ใหอ้ ภยั  ถา้ เราไมช่ อบลกั ษณะใดของเขาใหค้ ดิ   วา่ เปน็ โชคดขี องเราหนอทเ่ี ราไมไ่ ดเ้ ปน็ เชน่ นน้ั  ทงั้ สว่ นเลวและสว่ นดขี อง  บคุ คลตา่ งๆ เปน็ ครสู อนเราไดท้ งั้ นน้ั  คนเราเกดิ มาไมเ่ หมอื นกนั อปุ นสิ ยั   ไมเ่ หมอื นกนั  ไดร้ บั คำ� สงั่ สอนมาไมเ่ หมอื นกนั  มอี ะไรๆ ตา่ งกนั มากมาย  มาอยดู่ ว้ ยกนั  ทำ� งานรว่ มกนั  ลงรอยกนั ไดบ้ า้ ง ขดั แยง้ กนั บา้ ง ใหเ้ หน็ วา่   เปน็ เรอื่ งธรรมดา เราไมใ่ ชเ่ ขา เขาไมใ่ ชเ่ รา อาจมกี ารกระทำ� หลายอยา่ ง  ของเราทีเ่ ขาไมช่ อบ จึงตอ้ งอดทนและให้อภัย

52 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คำ� ถามที่ ๕๖๙ ความรษิ ยาอยใู่ นสงั โยชนส์ ว่ นใด พระโสดาบนั และพระสกทาคามี  ละได้หรือไม่คะ  พระอนาคามีและพระอรหันต์ละความขัดเคืองเศร้า  หมองไดท้ ุกประการทัง้ ทางกาย วาจา และใจ ใช่หรอื ไมค่ ะ ตอบ  ในสังโยชน์ไม่มีข้อน้ีโดยเฉพาะ  ถ้าจะเทียบเคียงดูก็น่าจะเข้าได ้ กบั ขอ้ ปฏฆิ ะ (หงดุ หงดิ  รำ� คาญ) ซงึ่ พระอนาคามลี ะได ้ ผทู้ กี่ เิ ลสเกลย้ี ง  เกลาจิตใจจริงๆ  ก็คือพระอรหันต์  ต้ังแต่พระอนาคามีลงมาละกิเลสได้  บางส่วนแต่ยงั มีส่วนเหลือ คำ� ถามท่ี ๕๗๐ มีคนชอบพูดว่ากิเลสเป็นแบบนั้นแบบนี้  อยากทราบว่ากิเลสเป็น  ยังไง ถา้ จะใหเ้ ปรียบเป็นรปู ธรรมจะได้แบบไหน ขอบคุณครบั ตอบ  กิเลสมันเป็นนามธรรม  เห็นด้วยตาไม่ได้แต่มันแสดงออกทาง  รูปธรรม  เช่น  โทสะ+คน  ก็เป็นคนมีโทสะ  เราก็เห็นอาการของโทสะได้  จากบคุ คลผนู้ ้ัน กเิ ลสข้ออื่นๆ กท็ ำ� นองเดียวกัน

สนทนาธรรมกับ 53 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คำ� ถามที่ ๕๗๑ สามีสารภาพว่ามีสัมพันธ์กับหญิงอื่นแต่ยังรักและต้องการอยู่กับ  ดิฉัน  ดิฉันให้อภัยเขาแล้วแต่ยังเจ็บปวดในใจอยู่  ควรใช้ธรรมข้อใด  รกั ษาคะ และควรทำ� อยา่ งไรใหเ้ ขาคลายจากความรสู้ กึ ผดิ ไดบ้ า้ ง เพราะ  เขาทกุ ข์มาก ตอบ  ที่เขาสัมพันธ์กับหญิงอื่นน้ัน  สัมพันธ์กันแค่ไหน  นานเท่าไรแล้ว  เมอ่ื เขากเ็ ปน็ ทกุ ข ์ คณุ กเ็ ปน็ ทกุ ข ์ ในสถานการณอ์ ยา่ งนเ้ี ขานา่ จะตดั สนิ   ใจเลกิ ความสมั พนั ธก์ บั หญงิ อนื่ เสยี  กจ็ ะหายทกุ ขด์ ว้ ยกนั ทง้ั สองคน ถา้   หญิงอ่ืนยังผูกพันกับเขาอยู่ก็คงจะเป็นทุกข์ไปอีกคนหน่ึง  พระพุทธเจ้า  ตรัสว่า  “กามทั้งหลายให้ความสุขน้อยให้ความทุกข์มาก  เม่ือรู้อย่างนี้ แลว้ ไมค่ วรยนิ ดแี มใ้ นกามทเี่ ปน็ พษิ ” เรอื่ งของโลกยี วสิ ยั ใหค้ วามยงุ่ ยาก  และความทุกข์ไม่มีท่ีส้ินสุด  คนท้ังหลายควรตระหนักในเรื่องนี้ให้มาก  อนึ่ง  พึงส�ำเหนียกตระหนักในพระพุทธพจน์ที่ว่า  “สิ่งท้ังหลายไม่เที่ยง เป็นทกุ ข ์ เป็นอนัตตา ไม่ควรยึดม่ันถือมนั่ ” ชวี ติ คนเราระคนดว้ ยสขุ และทกุ ข ์ มนั ผา่ นมาและผา่ นไป รกั ษาจติ   ให้มั่นคงไว้เหมือนภูเขาศิลา ไม่หว่ันไหวด้วยแรงลม พูดอย่างน้ีเหมือน  ไม่เห็นใจคุณ  แต่ความจริงเห็นใจ  แต่ก็ปลอบกันได้เพียงเท่านี้  การ  ลงมอื ปฏบิ ัติคุณต้องทำ� เอง

54 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ค�ำถามที ่ ๕๗๒ คนทอ่ี ยใู่ กลช้ ดิ กบั ผมู้ ธี รรมสงู ๆ (หรอื พระผใู้ หญท่ มี่ เี มตตาสงู หลาย  รูป)  ท�ำไมยังมีจิตใจกระด้าง  ไม่รักษามารยาท  กิริยาท่าทางยังเหมือน  ผทู้ ไี่ มเ่ คยไดใ้ กลช้ ดิ หรอื สมั ผสั กบั ธรรมะเลย เกย่ี วขอ้ งกบั ผใู้ ดกป็ ราศจาก  เมตตา  ดูกิริยาเหมือนไม่เคยได้รับการอบรมสั่งสอน  คนที่อยู่ใกล้คนดี  จะไมม่ ีการซึมซับสิง่ ท่ดี ีๆ ไดเ้ ลยหรอื คะ และผใู้ หญ่ที่มีคนเชน่ น้อี ยใู่ กล ้ จะตอ้ งใชค้ วามอดทนมากกวา่ ปกตหิ รอื ไมค่ ะ หรอื วา่ ตอ้ งเปน็ ผมู้ เี มตตา  ไม่มีประมาณจึงจะอยู่กับคนลักษณะนี้ได้ เราจะพบคนเช่นนี้ได้ไม่ยาก  เมื่อต้องไปติดต่อกับพระดังๆ  บุคคลที่มีชื่อเสียงและสถานที่ท่ีคนไป  มากๆ ตอบ  นสิ ยั และอปุ นสิ ยั คนแกไ้ ดย้ าก นอกจากเจา้ ตวั จะรสู้ กึ วา่ ไมด่ แี ลว้   พยายามแก้ไขด้วยตนเอง  ผู้ใหญ่และผู้มีช่ือเสียงมีผู้เข้ามาหามาก  ม ี สารพดั แบบ บางคนกพ็ อแกไ้ ขได ้ บางคนกแ็ กไ้ ขไมไ่ ด ้ กเ็ ปน็ เชน่ นน้ั เอง  ปลงเสียเถิด  ท่านที่เป็นผู้ใหญ่และมีคุณธรรมสูง  ท่านมีเมตตามาก  เขา้ ใจชวี ิตไดด้  ี จึงเห็นความหลากหลายของชีวติ เป็นเรอ่ื งธรรมดา เป็น  เช่นนั้นเอง

สนทนาธรรมกบั 55 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คำ� ถามที ่ ๕๗๓ การลงโทษนักโทษด้วยการฆ่าให้ตาย  เป็นบาปส�ำหรับผู้ฆ่าไหม  ครบั  และในฐานะประเทศไทยเปน็ เมอื งพทุ ธการลงโทษแบบนเี้ หมาะสม  ไหมครบั  ตามหลกั แลว้ การฆา่ ใหต้ ายเปน็ บาปนคี่ รบั  แลว้ บาปในเรอ่ื งน ้ี มีไหมครับ แลว้ บาปจะไปตกท่ใี ครครบั ตอบ  ปญั หาอยทู่ กี่ ฎหมาย ถา้ กฎหมายยงั มโี ทษประหารอยกู่ ต็ อ้ งท�ำไป  ตามนั้น  เรื่องบาปหรือไม่บาปต้องยกไว้ก่อน  เพราะเรื่องนี้เป็นไปตาม  หลักนิติศาสตร์และรัฐศาสตร์  ถ้ามีคนถามเราว่า  จับคนไปขังคุกบาป  หรือไม่บาป  เราจะตอบอย่างไร  แต่ถ้าถามว่าควรท�ำหรือไม่ควรท�ำ  ก็  ตอบไดว้ า่ ควรทำ� สำ� หรบั คนทำ� ผดิ กฎหมาย แตค่ นทถี่ กู ใสค่ วามแลว้ ถกู   จำ� คุกกม็ ี เร่อื งมันซบั ซอ้ น ค�ำถามที่ ๕๗๔ ขอกราบเรียนถามเร่ือง  “มิจฉาทิฏฐิ”  ค่ะ  เคยได้ยินมาว่ามี  ๖๒  ประการ  เขียนในพระไตรปิฎก  แต่หนูไม่ทราบว่าอยู่เล่มไหน  ขอความ  กรณุ าอาจารย์แนะนำ� ด้วยคะ่ ตอบ  ทฏิ ฐ ิ ๖๒ ทา่ นไมไ่ ดเ้ รยี กวา่ มจิ ฉาทฏิ ฐ ิ ๖๒ ทา่ นเรยี กวา่ ทฏิ ฐ ิ ๖๒  หมายถงึ ทศั นะตา่ งๆ ของเจา้ ลทั ธใิ นสมยั พระพทุ ธเจา้  มคี วามเหน็ ตา่ งๆ  กนั ออกไป ดใู น พระไตรปฎิ ก เลม่  ๙ ทฆี นกิ าย สลี ขนั ธวรรค ชอ่ื  พรหม-  ชาลสตู ร เปน็ พระสูตรแรกของทีฆนกิ าย

56 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ค�ำถามท ี่ ๕๗๕ ทำ� อยา่ งไรจงึ จะทำ� ใจใหไ้ มห่ วน่ั ไหวเมอ่ื กระทบกบั โลกธรรม ๘ ไดค้ ะ ตอบ  ตอ้ งนกึ ไวเ้ สมอเปน็ ประจ�ำวา่  โลกธรรม ๘ คอื ลาภ เสอ่ื มลาภ ยศ  เสอื่ มยศ นนิ ทา สรรเสรญิ  สขุ  และทกุ ข ์ เปน็ สง่ิ ธรรมดา ผา่ นเขา้ มาใน  ชีวิตของคนทุกคน  อย่าไปยึดม่ันถือมั่นเอาไว้  มันผ่านมาแล้วปล่อยให้  มันผ่านไป  ท�ำใจให้เหมือนศิลาแท่งทึบไม่หวั่นไหวด้วยแรงลม  อย่าไป  ยึดถือโลกธรรมว่าเป็นส่ิงจริงจัง  มันเป็นมายาหลอกเราเล่น  เดี๋ยวก็สุข  เดี๋ยวก็ทุกข์  เดี๋ยวก็ได้เด๋ียวก็เสีย  เดี๋ยวก็นินทาเด๋ียวก็สรรเสริญ  คนไม ่ ถกู นนิ ทาไมม่ ใี นโลก ทำ� ใจอยา่ งนไี้ ดโ้ ลกธรรมจะไมร่ บกวน มนั เพยี งแต่  ผ่านมาแล้วผ่านไป  ต้องท�ำใจอย่างน้ีไว้ทุกวัน  การปรารภเรื่องความ  ไม่เที่ยง  เป็นทุกข์  และเป็นอนัตตาไว้ประจ�ำใจน่ีแหละเป็นวิปัสสนา  กรรมฐาน ค�ำถามท่ี ๕๗๖ ผทู้ เ่ี ป็นท่ีพ่งึ ทางใจของผอู้ ื่นได้ต้องมคี ณุ สมบัตอิ ย่างไรบ้างคะ ตอบ  ต้องเป็นคนท่ีมีจิตใจม่ันคงเป็นที่พึ่งแก่ตัวเองได้ในทางจิตใจ  เปรยี บเหมอื นหลกั หรอื เสาทจ่ี ะเปน็ ทพ่ี กั พงิ ของสง่ิ อน่ื ได ้ ตอ้ งเปน็ หลกั ท ่ี หนักแน่นและมั่นคง  ไม่ใช่ไม้หลักปักเลนอย่างที่เขาพูดกัน  นอกจากนี้  จะต้องมีธรรมเปน็ ทพ่ี ง่ึ พงิ แก่ตนเองจงึ จะให้ท่พี งึ่ แก่ผูอ้ ่นื ได้

สนทนาธรรมกับ 57 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คำ� ถามที ่ ๕๗๗ เรยี นถามอาจารยค์ ะ่  ตอนนหี้ นเู บอื่ งานทที่ ำ� คะ่  อยากเปลย่ี นงาน  แตไ่ มร่ จู้ ะทำ� อะไรด ี ถงึ จะเลยี้ งตวั ไดข้ นาดน ี้ เคยคดิ ถงึ คนทตี่ กงาน ไมม่  ี งานทำ�  มาเปน็ กำ� ลงั ใจใหท้ ำ� งาน แตก่ ย็ งั มอี าการเบอ่ื คะ่  อยากทำ� ธรุ กจิ   สว่ นตวั ทเ่ี ลย้ี งตวั เองได ้ แตก่ ไ็ มแ่ นใ่ จตนเองคะ่  มกี ลวธิ อี ยา่ งไร เพอ่ื ชว่ ย  ให้ไม่เบ่อื งานไหมคะ ตอบ  ต้องคิดถึงประโยชน์ว่าเม่ือท�ำงานน้ีแล้วเราได้ประโยชน์อย่างไร  ถ้าไม่ท�ำเราจะเสียประโยชน์อย่างไร พอนึกถึงประโยชน์แล้วเบ่ือก็ทำ�   ไม่เบื่อก็ท�ำ  ชีวิตคนเราถ้าไม่ท�ำงานแล้วจะท�ำอะไร  เราก็ต้องเลือกงาน  อย่างใดอย่างหน่ึงท�ำอยู่ดี เลือกงานที่พอใจให้ได้สักอย่างก็จะทำ� งาน  ด้วยความสขุ คำ� ถามท่ี ๕๗๘ กราบสวัสดีค่ะ  บทสวดมนต์  ยอดพระกัณฑ์ไตรปิฎก  กับ  คาถา เมตตาหลวงเปน็ บทเดยี วกนั หรอื เปลา่ คะ ถา้ ไมใ่ ช ่ เมตตาหลวง คอื บท  ไหนคะ และขอบพระคณุ สำ� หรบั คำ� ตอบท ่ี ๕๗๑ คะ่  ตอ้ งขอโทษทขี่ าด  รายละเอยี ดไป คอื สามมี สี มั พนั ธท์ างเพศกบั เพอ่ื นรว่ มงานประมาณปที ี่  แล้ว และเลกิ กันแล้วเม่ือต้นปีน้ีเพราะร้สู กึ ผดิ กนั ท้ังคู่ ปกตสิ ามีเปน็ คน  สนุกสนานร่าเริง  ไม่กินเหล้า  ไม่สูบบุหรี่  ไม่มีว่ีแววเจ้าชู้  ตอนน้ีเราท้ัง  สองคนทกุ ขม์ าก จงึ ชวนกนั ทำ� บญุ ตกั บาตร สวดมนตแ์ ละขออโหสกิ รรม  ตอ่ เจา้ กรรมนายเวรทกุ วนั  ไมแ่ นใ่ จวา่ ทที่ �ำอยนู่ เี้ ปน็ การเรมิ่ ตน้ ทถี่ กู ตอ้ ง 

58 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ หรือยัง  ควรท�ำส่ิงใดเพิ่มเติมอีก  ขอความกรุณาอาจารย์ให้ค�ำแนะน�ำ  ดว้ ยคะ่  จะเปน็ พระคุณอย่างสงู ตอบ  ตอนนค้ี ณุ มคี วามทกุ ขอ์ ะไรอกี  ในเมอื่ ทกุ อยา่ งลงตวั เรยี บรอ้ ยแลว้   การท�ำบญุ ตกั บาตรเป็นของดีเสมอ และอทุ ศิ ส่วนกุศลให้เจ้ากรรมนาย  เวรกเ็ ปน็ ของด ี ถา้ ยงั มคี วามทกุ ขเ์ รอื่ งอดตี อยอู่ กี กใ็ หฝ้ งั อดตี เสยี  ทผ่ี า่ น  ไปแล้วก็ให้แล้วไป  ต้ังต้นกันใหม่  อนาคตยังอีกยาวไกล  พระพุทธเจ้า  ท่านสอนว่า  “อย่าค�ำนึงถึงอดีต  อย่ากังวลถึงอนาคต  เพราะอดีตก็ล่วง ไปแล้ว อนาคตก็ยังมาไม่ถึง ให้ทำ� ปัจจุบันให้ดีท่ีสุด จะเป็นผู้เจริญทุก วันๆ”  ขอแสดงความยินดีกับคุณด้วย  ควรจะอ่านหนังสือธรรมะดีๆ  บอ่ ยๆ อา่ นไดท้ กุ วนั กย็ ง่ิ ด ี ถา้ ยงุ่ มากกพ็ ยายามเจยี ดเวลาใหก้ บั การอา่ น  หนังสือธรรมะ ใหถ้ ือว่าเป็นส่วนส�ำคัญของชีวติ คาถาเมตตาหลวงผมไมร่ จู้ กั  ไมเ่ คยเหน็ และไมเ่ คยไดย้ นิ  ส�ำหรบั   ยอดพระกัณฑ์ไตรปิฎกน้ันไม่แนะน�ำให้สวดเพราะไม่จ�ำเป็น  ยากด้วย  ยาวด้วย  สวดพระพุทธคุณ  พระธรรมคุณ  พระสังฆคุณเป็นเบ้ืองต้นก ็ พอแล้ว  นอกจากน้ันสุดแล้วแต่คุณจะเลือกหามาสวด  ควรเลือกที่มี  ธรรมสอนใจและมีคำ� แปลใหร้ ู้ความหมายดว้ ยก็จะยงิ่ ดี

สนทนาธรรมกับ 59 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ค�ำถามท ี่ ๕๗๙ เราปฏบิ ัติธรรมเพื่ออะไรคะ ตอบ  ปฏบิ ตั ธิ รรมเพอ่ื ธรรม ทำ� ความดเี พอ่ื ความด ี อยา่ งนแี้ หละเรยี กวา่   ธมั มาธปิ ไตย เมอื่ ไดธ้ รรมแลว้ ไดค้ วามดแี ลว้  ตอ่ ไปกจ็ ะไดอ้ ยา่ งอน่ื ทน่ี า่   ปรารถนาน่าพอใจเป็นผลตามมา  หรือจะพูดอีกทีหน่ึงว่าปฏิบัติธรรม  เพ่ือความพ้นทุกข์ก็ได้  เป็นเป้าหมายใหญ่ของการปฏิบัติธรรม  ตั้งแต่  ทกุ ขเ์ ล็กทุกขน์ อ้ ยไปจนถงึ ทกุ ขใ์ นสังสารวัฏ คำ� ถามที ่ ๕๘๐ ตอนนจ้ี ติ ตกมากเลยคะ่  มวี ธิ แี กไ้ ขอยา่ งไรบา้ งชว่ ยแนะน�ำดว้ ยคะ่ ตอบ  ถามว่าจิตตกไปไหน  ตกไปหาอะไร  ถ้าตกไปในทางที่ชั่วเหมือน แมวตกบ่อ  ก็ต้องพยายามขวนขวายปีนป่ายข้ึนมาด้วยความเพียรใน การระวงั ความชวั่ ทยี่ งั ไมเ่ กดิ  ไมใ่ หเ้ กดิ ขนึ้  พยายามละความชว่ั ทเี่ กดิ ขนึ้ แลว้ ใหห้ มดไป พยายามทำ� ความดที ยี่ งั ไมเ่ กดิ ใหเ้ กดิ ขน้ึ  พยายามรกั ษา ความดีไว้ให้มั่นคงและให้เจริญย่ิงๆ  ขึ้นไปด้วยความไม่ประมาท  คิด  สงิ่ ใดแลว้ ท�ำใหจ้ ติ ตกกอ็ ยา่ คดิ สงิ่ นน้ั  เปลยี่ นไปคดิ สงิ่ ทท่ี �ำใหจ้ ติ ผอ่ งใส

60 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ค�ำถามท่ี ๕๘๑ ที่กล่าวว่าพระพุทธเจ้าทรงสมบูรณ์ด้วยเวสารัชชกรณธรรมนั้น  เวสารัชชกรณธรรม หมายถงึ อะไรคะ ตอบ  เวสารชั ชกรณธรรม แปลวา่  ธรรมทที่ ำ� ใหก้ ลา้ หาญ ม ี ๕ อยา่ ง คอื ๑. สทั ธา ความเช่ือทม่ี เี หตผุ ล ๒. ศีล ความประพฤตดิ ี ๓. พาหสุ ัจจะ ความเปน็ ผูไ้ ด้สดับตรับฟงั มาก มีการศึกษาดี ๔. วิรยิ ารัมภะ ความเพยี รสม่�ำเสมอ ความเพียรไมย่ อ่ หย่อน ๕. ปัญญา ความรอบรสู้ ่ิงที่ควรรู้ นอกจากนีพ้ ระพุทธเจา้ ยังทรงมเี วสารชั ชญาณอีก ๔ คอื   ๑. ทรงปฏญิ ญาพระองคว์ า่ เปน็ สมั มาสมั พทุ ธะ ทรงรธู้ รรมทง้ั ปวง  กท็ รงรจู้ รงิ  ใครๆ ทกั ท้วงไม่ได้ ๒. ทรงปฏิญญาพระองค์วา่ ส้ินอาสวะ ก็สน้ิ อาสวะจรงิ ๓. ทรงแสดงส่ิงใดว่าเป็นอนั ตราย สิ่งนน้ั กเ็ ปน็ อันตรายจริง ๔. ทรงแสดงวา่ ธรรมใดนำ� สตั วอ์ อกจากทกุ ขไ์ ด ้ ธรรมนน้ั กน็ ำ� สตั ว์  ออกจากทุกข์ได้จริง คำ� ถามที่ ๕๘๒ เราจะสามารถอธบิ ายอรยิ สจั  ๔ และมชั ฌมิ าปฏปิ ทา ตามแนวทาง  ของปฏิจจสมุปบาทไดห้ รือไม ่ อย่างไรคะ

สนทนาธรรมกับ 61 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ตอบ  ปฏิจจสมุปบาทเป็นส่วนหนึ่งของอริยสัจ  ๔  คือส่วนท่ีว่าด้วยเหตุ  เกดิ ของทกุ ข ์ (ทกุ ขสมทุ ยั ) และความดบั ทกุ ข ์ (ทกุ ขนโิ รธ) มชั ฌมิ าปฏ-ิ   ปทาในอรยิ สจั  ๔ นนั้  หมายถงึ  มรรคมอี งค ์ ๘ สว่ นมชั ฌมิ าปฏปิ ทาใน  ปฏิจจสมุปบาท  หมายถึง  ท่ามกลางระหว่างความเห็นว่าทุกส่ิง  มีอยู ่ (อตั ถติ า) และความเหน็ วา่ ทกุ สงิ่ ไมม่  ี (นตั ถติ า) แตเ่ หน็ วา่ ทกุ อยา่ งจะม ี หรอื ไม่มีกส็ ุดแล้วแตเ่ หตุปัจจยั ค�ำถามท ่ี ๕๘๓ เราควรระลกึ ถงึ ธรรมขอ้ ใดบา้ ง หรอื ควรคดิ อยา่ งไรเพอ่ื จะท�ำใหม้  ี ความสุขได้บา้ งในวัยชรา หรอื ในยามท่เี ราเจบ็ ไขไ้ ม่สบายคะ ตอบ  ก็นึกตามแนวอภิณหปัจจเวกขณ์  ๕  อย่าง  อภิณหปัจจเวกขณ์ แปลว่า ธรรมที่ควรพิจารณาเนืองๆ คอื   ๑. เรามีความแก่เปน็ ธรรมดา ๒. เรามคี วามเจบ็ ไข้เปน็ ธรรมดา  ๓. เรามคี วามตายเป็นธรรมดา ๔. เรามีความพลดั พรากจากสิง่ ทรี่ ักทพ่ี อใจเปน็ ธรรมดา ๕. เรามกี รรมเปน็ ของของตน ทำ� กรรมเชน่ ใดยอ่ มไดร้ บั ผลเชน่ นนั้ นึกอย่างน้ีบ่อยๆ  ความทุกข์จะลดลง  เม่ือความทุกข์ลดลง  ความ  สุขกม็ ีมากข้ึน

62 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ค�ำถามท่ ี ๕๘๔ ถา้ ผบู้ งั คบั บญั ชาของเราเปน็ บคุ คลทม่ี ศี ลี ดา่ งพรอ้ ยเกอื บทกุ ขอ้  ใช้  งบประมาณแผ่นดินเพ่ือประโยชน์ในการประชาสัมพันธ์ตนเอง  (ไม่นับ  ท่ียักยอกเพื่อความร�่ำรวยของเขาและครอบครัว)  เราต้องท�ำใจอย่างไร  ใหท้ ำ� งานกบั เขาไดค้ ะ ตอบ  ท�ำใจว่า  กรรมใครกรรมมัน  ทุกคนมีกรรมเป็นของของตน  ผู้ท�ำด ี จักได้รับผลดี ผู้ทำ� ช่ัวจักได้รับผลชั่ว ถ้าไม่ทันในชาตินี้ก็ยกยอดไปชาติ  หน้าและชาติต่อๆ  ไป  ตราบเท่าที่ยังเวียนว่ายตายเกิดอยู่ในสังสารวัฏ  เราก็ท�ำงานของเราไป  แต่ไม่ร่วมมือในทางทุจริต  เท่าน้ีเราก็ปลอดภัย  แล้ว คำ� ถามที่ ๕๘๕ ขอเรียนถามท่านอาจารย์เก่ียวกับเร่ืองการเข้าฌาน  ๔  กับ  ผล  สมาบตั  ิ นอกจากจะแตกตา่ งกนั ในดา้ นคณุ สมบตั ขิ องผปู้ ฏบิ ตั แิ ลว้  ยงั มี  ข้อแตกต่างกันในด้านอื่นอีกหรือไม่คะ  เช่น  เรื่องของลมหายใจ  การ  ได้ยินเสยี ง ฯลฯ ขอบพระคุณคะ่ ตอบ  ผู้เข้าฌานที่  ๔  ลมหายใจละเอียดมาก  อ่อนมากเหมือนจะไม ่ หายใจ  ส่วนผู้เข้านิโรธสมาบัติไม่หายใจเลยเหมือนคนตายแต่ไม่ตาย  ผลสมาบัติเข้าได้เฉพาะพระอริยบุคคล  เข้าไปเสวยรสแห่งอริยผลตาม 

สนทนาธรรมกับ 63 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ช้ันของตนๆ  ถ้าท่านผู้นั้นได้ฌานระดับใดก็อาจเข้าฌานระดับน้ันด้วย  สว่ นการไดย้ นิ เสยี งนนั้ ถา้ ถงึ ฌานท ี่ ๔ แลว้  ทราบวา่ ไมไ่ ดย้ นิ เสยี งเพราะ  สงบลกึ มาก ถา้ จะเจริญญาณตา่ งๆ ตอ้ งถอยจิตมาอยู่ที่อุปจารสมาธิ คำ� ถามที่ ๕๘๖ กราบเรียนถามอาจารย์ค่ะ  ว่าการที่มีคนมาบอกให้เอาดวงวัน  เดือนปีและเวลาเกิด  เขียนเพ่ือน�ำไปสวดมนต์ในหลายๆ  วัด  และน�ำ  กลับมาใส่กรอบบูชา  การท�ำเช่นนี้เหมาะสมและสมควรหรือไม่คะ  ขอ  ขอบพระคณุ ค่ะ ตอบ  คดิ วา่ ไมจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งทำ� อยา่ งนนั้  สริ มิ งคลตามหลกั พระพทุ ธศาสนา  อยูท่ ี่การปฏิบัตดิ ีปฏิบตั ชิ อบ (ลองดู มงคล ๓๘ ประการ)

64 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คำ� ถามท ี่ ๕๘๗ ตอนบวชท�ำผิดสังฆาทิเสสแต่โดยไม่รู้ว่าผิด  แต่มารู้ก็สึกไปแล้ว  ถามวา่ ต้องบวชใหม่เพีื่อมาแกส้ งั ฆาทเิ สสหรอื ไม่ อยา่ งไร ตอบ  ถา้ จะบวชใหมก่ ต็ อ้ งทำ� พธิ อี อกจากอาบตั สิ งั ฆาทเิ สส แตไ่ มจ่ �ำเปน็   ต้องท�ำอย่างนั้น คือสึกแล้วก็แล้วไป อาบัติสังฆาทิเสสไม่ได้ติดไปด้วย  อย่าว่าแต่อาบัติสังฆาทิเสสเลย  แม้ต้องอาบัติปาราชิกแล้วสึกไปแล้ว  กย็ ังประพฤติธรรมปฏิบัติธรรมในฐานะอุบาสก ให้บรรลุมรรคผลได้ (ด ู วินัยกถา ในหนังสอื  มงั คลตั ถทปี น)ี คำ� ถามที่ ๕๘๘ เรียนอาจารย์ท่ีเคารพค่ะ  มีปัญหากับเด็กคนหน่ึงในที่ท�ำงาน  เนอ่ื งจากงานตอ้ งตดิ ต่อพดู คยุ กนั  แตด่ ิฉนั จะคยุ กบั เขาเฉพาะเรอ่ื งงาน  เนอื่ งจากเขาจะไม่ฟงั เราเรือ่ งอ่นื  รวมทงั้ เร่ืองงาน เม่อื พดู ด้วยเขาจะไม่  ใสใ่ จ มปี ญั หากจ็ ะถามคนอน่ื  ทงั้ ทง่ี านนนั้ เปน็ ชน้ิ งานของดฉิ นั  เคยพดู   ดีด้วยแต่ก็หน้าบ้ึงใส่  ไม่คุยด้วย  ชอบนินทาลับหลังด้วย  ยุให้คนอ่ืน  เกลยี ดเรา ทำ� ใหก้ ารทำ� งานยากขน้ึ  ดฉิ นั เหนอ่ื ยใจกบั เดก็ คนนมี้ าก พดู   ไมอ่ อกบอกไมถ่ ูกคะ่  อาจารยม์ ีวธิ แี ก้ไขปัญหาแบบน้ีอยา่ งไรดีคะ ตอบ  ชา่ งมนั  ไมต่ อ้ งใสใ่ จ ทำ� ในใจไวเ้ สมอวา่ เรอื่ งเลก็  คนเกลยี ดเราไม ่ เปน็ ภาระแกเ่ รา คนรกั เราตา่ งหากทเี่ ปน็ ภาระแกเ่ รา คณุ เจรญิ วปิ สั สนา 

สนทนาธรรมกบั 65 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ เสียเลยว่า  ส่ิงที่กระทบทุกอย่างไม่เที่ยง  เป็นทุกข์  เป็นอนัตตา  ไม่ควร  ยึดม่ันถือมั่น  ปล่อยวางเสีย  ก้อนหินที่หนักเพราะเราไปแบก  ถ้าเราไม่  แบกไม่ถือมนั กอ็ ยู่ของมันอย่างน้ันไม่หนักเรา คำ� ถามท่ ี ๕๘๙ การท่ีเราโกรธเกลียดพี่ๆ  จนไม่อยากให้อภัย  แต่หลังจากแผ ่ เมตตาให้เขาบ่อยๆ  เข้า  ความรู้สึกน้ีก็หายไป  แต่เราไม่ยินดียินร้าย  ไม่ว่าเขาจะสุขหรือทุกข์ท้ังท่ีเป็นญาติกัน  แบบนี้เรียกว่าเป็นคนจิตใจ  คบั แคบหรอื ไม ่ (รสู้ กึ เฉยเหมอื นเพอื่ นรว่ มโลกไมใ่ ชญ่ าต ิ หากรสู้ กึ แบบน ี้ เปน็ สงิ่ ไม่ดี เราควรปรับตัวอย่างไรคะ) ตอบ  ดแี ล้ว เมื่อใดควรชว่ ยจึงคอ่ ยชว่ ย ค�ำถามที่ ๕๙๐ การที่เราน้อมจิตหรือกล่าวค�ำอุทิศส่วนกุศล  โดยที่ไม่ได้กรวดน�้ำ  พร้อมกนั ไปดว้ ย ผทู้ ีเ่ ราอทุ ศิ ส่วนกุศลให้น้นั จะไดร้ ับผลบญุ หรือไม่คะ ตอบ  กรวดนำ�้ หรอื ไมก่ รวดมผี ลเทา่ กนั คอื  เมอ่ื อทุ ศิ สว่ นกศุ ลใหแ้ ลว้ ดว้ ย  ใจ จะกรวดนำ�้ หรือไมก่ รวดก็มผี ลเท่ากัน

66 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คำ� ถามท่ ี ๕๙๑ สวัสดีค่ะ  สวดมนต์และน่ังสมาธิในห้องนอนจะได้บุญเหมือนกับ  สวดมนตใ์ นหอ้ งพระหรอื ไมค่ ะ ขอบคุณค่ะ ตอบ  ไดบ้ ญุ เหมอื นกนั  คณุ ลองนกึ ถงึ พระทอ่ี ยปู่ า่ ส ิ ทา่ นสวดมนตใ์ นปา่   ไมม่ หี ้องพระจะไดบ้ ุญไหม คำ� ถามที ่ ๕๙๒ พทุ ธพจนท์ ใ่ี หบ้ คุ คลเหน็ โลกเปน็ ของวา่ งเปลา่ นนั้  คำ� วา่  โลก ในทน่ี ี ้ หมายถงึ อะไร และว่างเปล่าจากอะไรคะ ตอบ  โลก หมายถงึ  สรรพสงิ่ ในโลก โดยเฉพาะขนั ธ ์ ๕ วา่ งเปลา่ จากตวั   ตน ไมม่ สี าระ เมอ่ื พจิ ารณาโลกอยแู่ บบน ี้ มจั จรุ าชจะมองไมเ่ หน็  คอื ไม ่ ต้องเกิดไม่ต้องตายอีก  เป็นพระพุทธพจน์ที่ตรัสตอบโมฆราชมาณพ  ผู้  เป็นศิษย์คนหน่ึงใน  ๑๖  คนของพราหมณ์พาวรีท่ีผูกปัญหาไปทูลถาม  พระพุทธเจ้า  ตอนหลังโมฆราชมาณพได้ขอบวชและได้ส�ำเร็จเป็นพระ  อรหันต์ ได้รับการยกย่องวา่ เปน็ เลศิ ในทางเป็นอยูอ่ ย่างปอนๆ

สนทนาธรรมกบั 67 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คำ� ถามท ี่ ๕๙๓ ความหมายของ  “พุทธะ”  ที่หมายถึง  ผู้รู้  ผู้ตื่น  ผู้เบิกบาน  น้ัน  แตล่ ะคำ�  (ผรู้  ู้ ผตู้ นื่  และผเู้ บกิ บาน) มาจากค�ำภาษาบาลวี า่ อยา่ งไร หรอื   หมายเอาองค์ธรรมขอ้ ใดคะ ตอบ  มาจากคำ� ภาษาบาลวี า่  “พทุ โฺ ธ” แปลวา่  ผรู้  ู้ เปน็ พระปญั ญาคณุ ,  แปลวา่  ผตู้ นื่  หมายความวา่  ตน่ื จากกเิ ลส ไมห่ ลบั ใหลดว้ ยอ�ำนาจกเิ ลส  ท่ีเรียกว่า  กิเลสนิทรา  จัดเป็นพระบริสุทธิคุณ,  แปลว่า  ผู้เบิกบาน  คือ  เบกิ บานดว้ ยพระมหากรณุ า จดั เปน็ พระมหากรณุ าคณุ  ในบทสวดมนต์  ท�ำวัตรเช้ามีค�ำว่า  “พุทฺโธ  สุสุทฺโธ  กรุณามหณฺณโว”  แปลว่า  ผู้รู้  ผู้  บรสิ ทุ ธอ์ิ ยา่ งยง่ิ  และผมู้ คี วามกรณุ าดจุ หว้ งมหรรณพ กร็ วมเอาพระคณุ   ท้ังสามอย่าง  ถ้าจัดเป็นองค์ธรรมก็ได้แก่  ปัญญา  ความบริสุทธิ์  และ  ความกรณุ า ค�ำถามท ่ี ๕๙๔ ธรรมใดได้ชื่อว่าเป็นประธานของกุศลธรรมทง้ั หลายคะ ตอบ  ตามพุทธศาสนสุภาษิต  ท่านว่า  ขันติเป็นประธานแห่งกุศล ธรรมทงั้ หลาย ดังบาลีว่า  สีลสมาธิคุณานํ ขนฺตปิ ธานการณํ สพเฺ พปิ กุสลา ธมฺมา ขนตฺ ฺยาเยว วฑฒฺ นตฺ ิ เต 

68 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ แปลว่า  ขันติเป็นประธาน  เป็นเหตุแห่งคุณคือศีลและสมาธิ  กุศลธรรมทั้งปวงย่อมเจริญเพราะขันตินั่นเทียว  หมายความว่า  เพราะ  ขนั ตนิ นั่ เองทำ� ใหก้ ศุ ลธรรมทงั้ หลายเจรญิ ขนึ้  เชน่  ศลี และสมาธ ิ เปน็ ตน้   ขนั ติทา่ นแบ่งเป็น ๓ ประเภท คือ  ๑. ธตี ิขันต ิ อดทนตอ่ ความล�ำบากตรากตร�ำ ๒. อธวิ าสนขนั ต ิ อดทนตอ่ ความเจบ็ ไขไ้ ดป้ ว่ ย ทกุ ขเวทนาอาพาธ ๓. ตีติกขาขันต ิ อดทนตอ่ กเิ ลสที่ยว่ั ยวน  จะเหน็ วา่  ขนั ตมิ คี วามส�ำคญั เพยี งไรตอ่ ความเจรญิ ของกศุ ลธรรม ค�ำถามที ่ ๕๙๕ ปรัชญา  จริยศาสตร์  และพุทธธรรม  มีความเหมือนและแตกต่าง  กนั ในสาระส�ำคัญอย่างไรคะ ตอบ  พุทธธรรมได้แก่ค�ำสอนของพระพุทธเจ้าท้ังหมด  ส่วนท่ีเป็น  จรยิ ศาสตรก์ ม็  ี สว่ นทเี่ ปน็ ปรชั ญากม็  ี เรยี กวา่ พทุ ธจรยิ ศาสตรแ์ ละพทุ ธ-  ปรชั ญา (ด ู พทุ ธจรยิ ศาสตร ์ และ พทุ ธปรชั ญา ทง้ั เถรวาทและมหายาน  ของวศิน อินทสระ) ส่วนจริยศาสตร์และปรัชญาทั่วไปน้ันเป็นของตะวันตกบ้างของ  ตะวันออกบ้าง  ของนักปราชญ์ต่างๆ  (ดูหนังสือ  จริยศาสตร์  ของวศิน  อนิ ทสระ) คำ� ถามทค่ี ณุ ถามมานมี้ รี ายละเอยี ดมากเหลอื เกนิ  ไมอ่ าจน�ำ  มาตอบในทน่ี ไ้ี ด้ท้งั หมด

สนทนาธรรมกับ 69 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ค�ำถามท่ ี ๕๙๖ ท่านพาหิยะ ผู้เป็นเลิศด้านตรัสรู้ได้เร็ว ขอเรียนถามท่านอาจารย์  วา่  พระพทุ ธเจา้ ตรสั สอนเรอื่ งอะไร พระพาหยิ ะจงึ ตรสั รคู้ ะ ขอทราบค�ำ  บาลดี ว้ ย คำ� แปลดว้ ยคะ่  ขอบพระคุณคะ่ ตอบ  พระพทุ ธเจา้ ตรสั สอนวา่  “ดกู อ่ นพาหยิ ะ ทา่ นจงสกั แตว่ า่ เหน็ ในสง่ิ ทไี่ ดเ้ หน็  จงสกั แตว่ า่ ฟงั ในสง่ิ ทไ่ี ดฟ้ งั  จงสกั แตว่ า่ รทู้ างจมกู  ลนิ้  และกาย ในสิ่งท่ีได้รู้  จงสักแต่ว่ารู้ทางใจในสิ่งที่ได้รู้ทางใจ”  (ทิฏเ  ทิฏมตฺตํ  ภ วิสฺสติ  สุเต  สุตมตฺตํ  ภวิสฺสติ  มุเต  มุตมตฺตํ  ภวิสฺสติ  วิญฺาเต  วิญฺา ตมตตฺ  ํ ภวิสฺสต)ิ คำ� วา่  มตุ ะ และ วญิ ฺ าตะ แปลวา่ รเู้ หมอื นกนั  แตม่ ตุ ะหมายถงึ   รู้ทางจมูก ลิ้น กาย วิญฺ าตะหมายถึงรู้ทางใจ ได้ฟังพระพุทธโอวาท  เพียงเท่าน้ี  ท่านพาหิยะก็ได้ส�ำเร็จเป็นพระอรหันต์  แต่ยังไม่ทันได้บวช  กส็ นิ้ ชวี ติ เสยี กอ่ นเพราะโคขวดิ ในทางแคบแหง่ หนงึ่  ในขณะไปหาบรขิ าร  เพอื่ การบวช และนา่ ประหลาดทพ่ี ระพทุ ธเจา้ จดั ทา่ นพาหยิ ะไวใ้ นหมภู่ กิ ษุ  ยกย่องใหเ้ ปน็ เอตทัคคะในการร้ธู รรมได้เรว็

70 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คำ� ถามที่ ๕๙๗ หลังจากปฏิบัติธรรมมาจิตเปล่ียนไป  คือมีความรู้สึกว่าศาสนา  พุทธสอนในเรื่องของการอยู่กับปัจจุบันและไม่ได้สอนให้งมงาย  สอน  เรื่องความเป็นจริง  การอยู่กับความจริง  การยอมรับความจริง  เม่ือม ี อะไรกระทบให้รู้ที่ใจเห็น  และเป็นผู้ดูท่ีดีไม่หลงไปปรุงแต่งหรือกระท�ำ  ตามความอยาก หรือโทษผู้อ่ืนว่าท�ำให้เราทุกข์  และเห็นว่าการท ่ี เราปฏิบัติธรรมนั้นเป็นไปเพียงเพ่ือฝึกจิตให้ดูรู้อยู่กับปัจจุบัน  เข้าใจ  ธรรมชาติ และอยู่กับธรรมชาติได้โดยที่ไม่เอาจิตไปข้องกับสิ่งทก่ี ระทบ  ส่วนเร่ืองอภินิหารต่างๆ  ที่เกิดขึ้นไม่ว่าจะเป็นการท่ีรู้ว่าคนน้ีเกิดชาติที่  แล้ว  เป็นอะไร  ท�ำกรรมอะไรมา  หรือรู้วาระจิตผู้อ่ืนได้ก็เพียงรู้น้ัน  เป็น  เร่ืองที่ไม่ควรยึด  ให้ท�ำปัจจุบันให้ดีที่สุด  ให้รู้เฉพาะกายใจของตนเอง  ไม่ควรไปสนใจอะไรท่อี ยู่นอกตัว แล้วทำ� ให้เกิดอัตตาว่าเกง่  แต่ควรดูรู ้ ทก่ี ายใจตนเอง ทห่ี นูเข้าใจนี้ผดิ หรอื ถูกคะ ตอบ  ดแี ล้ว ถูกตอ้ งแล้วครับ คำ� ถามที่ ๕๙๘ ปาติโมกข์  คืออะไรคะ  ปาติโมกข์  ในปาติโมกขสังวร    การสวด  ปาฏโิ มกข ์ และโอวาทปาฏโิ มกข ์ เหมือนหรอื ตา่ งกันอยา่ งไรคะ

สนทนาธรรมกับ 71 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ตอบ  ปาติโมกข์  แปลว่า  เป็นหลักเป็นประธาน  พระสวดปาติโมกข์ทุก  คร่ึงเดือน  หมายถึง  ทบทวนวินัย  ๒๒๗  ข้อ  ปาติโมกขสังวร  แปลว่า  สำ� รวมในพระปาตโิ มกข ์ คอื ส�ำรวมในศลี ในวนิ ยั   โอวาทปาฏโิ มกข ์ คอื   คำ� สอนท่เี ป็นหลักทพ่ี ระพทุ ธเจา้ ทรงประทานแก่พระสาวก ๑,๒๕๐ รปู   ในวนั เพ็ญเดอื น ๓ ซึ่งเราถอื เปน็ วันมาฆบูชาอย่ใู นปัจจบุ ัน ค�ำถามท ี่ ๕๙๙ พระพุทธองค์ทรงกล่าวไว้หรือไม่คะว่า  อินทรียสังวรอย่างยอด  เยีย่ มเป็นอยา่ งไร จะใช้อะไรเป็นเครือ่ งวัด ตอบ  อนิ ทรยี สังวรอยา่ งยอดเยีย่ มก็คอื  ระวังจิตไม่ใหบ้ าปอกุศลรว่ั ไหล  เขา้ สจู่ ติ ในเวลาเหน็ รปู ดว้ ยตา ฟงั เสยี งดว้ ยหเู ปน็ ตน้  ขอ้ ความนป้ี รากฏ  ในอปัณณกปฏิปทา (ข้อปฏิบัติท่ีไม่ผิด) ตอนที่ว่าด้วยอินทรียสังวร ใน  ท่ีน้นั ทรงแสดง อปณั ณกปฏิปทาไว ้ ๓ ข้อ คือ  ๑. อนิ ทรียสังวร ๒. โภชเนมัตตญั ญุตา รู้จกั ประมาณในการบริโภค ๓. ชาครยิ านุโยค ประกอบความเพียรเพ่ือละกเิ ลส

72 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ค�ำถามท ี่ ๖๐๐ เราจะแผเ่ มตตาดว้ ยการอโหสกิ รรมใหผ้ อู้ น่ื  ทกุ คนทเ่ี คยทำ� รา้ ย ท่ี  ทำ� ใหเ้ ราเสียใจให้หมดเวรภัยแก่กนั ได้ไหมคะ มคี �ำสวดหรือค�ำบาลีที่ม ี ความหมายทำ� นองนี้ไหมคะ ตอบ  ได้  ค�ำบาลีท่ีสวดกันอยู่ก็มี  สพฺเพ  สตฺตา  อเวรา  อพยาปชฺฌา อนฆี า สุข ี อตฺตาน ํ ปรหิ รนตฺ  ุ เท่าน้ีกน็ ่าจะพอแล้ว คำ� ถามท่ ี ๖๐๑ ผมเรียนถามอาจารย์ว่า  ช่วงน้ีผมปฏิบัติธรรมมาระยะหนึ่งแล้วมี  อยู่วันหนึ่งความคิดท่ีไม่ดีอย่างแรงผุดขึ้นมาในหัวของผมโดยไม่ต้ังใจ  (แตผ่ มพยายามหา้ มมัน) อาจารยค์ ิดว่าบาปไหมครบั แลว้ อาจารยม์ ีวธิ ี  ในการแก้พฤตกิ รรมดังกลา่ ว อยา่ งไรครับ ขอบคุณครับ ตอบ  ความคิดที่ไม่ดีอย่างแรง  คือคิดอย่างไร  คุณไม่ได้บอกมาผมจะ  ตอบไดอ้ ยา่ งไร คดิ ไมด่ คี ดิ เปน็ บาปอกศุ ลมนั กเ็ ปน็ บาปอยแู่ ลว้  กล็ ะเสยี   ได้ด้วยความคดิ ใหมท่ ดี่  ี เหมือนลิ่มเก่าทผี่ กุ ต็ อกลม่ิ ใหม่ทด่ี เี ขา้ ไปแทน

สนทนาธรรมกบั 73 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ค�ำถามที ่ ๖๐๒ ผู้ฉลาดในวาระจติ ของตน หมายความว่าอะไรคะ ตอบ  คือรู้ว่าส่ิงท่ีตนก�ำลังคิดอยู่น้ันเป็นบาปหรือเป็นบุญ เป็นกุศลหรือ  อกศุ ล เมื่อรู้แลว้ พยายามละบาปอกศุ ลเสีย บ�ำรุงรกั ษาไว้เฉพาะส่วนท ี่ เป็นบุญกุศล  ท่านกล่าวไว้ว่า  ผู้ปฏิบัติแม้ไม่ฉลาดในวาระจิตของผู้อ่ืน  ก็ควรจะฉลาดในวาระจิตของตนดังกล่าวมาแลว้ คำ� ถามท่ ี ๖๐๓ ผมเรียนถามอาจารย์ว่า  ช่วงน้ีผมปฏิบัติธรรมมาระยะหน่ึงแล้ว  มีอยู่วันหนึ่งความคิดปรามาสพระรัตนตรัย  ผมไม่อยากให้มันเกิดแต ่ อยู่ดีๆ  มันก็เกิด  (แต่ผมพยายามห้ามมัน)  อาจารย์คิดว่าบาปไหมครับ  แลว้ อาจารยม์ วี ธิ ใี นการแกพ้ ฤตกิ รรมดงั กลา่ วอยา่ งไรครบั  ขอบคณุ ครบั ตอบ  ควรจะบอกมาดว้ ยวา่ ปรามาสพระรตั นตรยั วา่ อยา่ งไร คดิ อยา่ งไร  จะได้แก้ไขท่ีความคิด  เพียงแต่บอกว่าปรามาสเฉยๆ  ก็ไม่สามารถจะ  แกไ้ ขได ้ ปรามาสทค่ี ณุ พดู ถงึ นตี้ คี วามวา่ ดหู มน่ิ ดถู กู  ไมย่ อมรบั ความด ี ของพระรัตนตรัย ท้ังพระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ คุณคิดอย่างไร  จงึ เรยี กว่าปรามาส ขอให้บอกรายละเอียดด้วยจงึ จะตอบได้

74 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คำ� ถามที ่ ๖๐๔ ดฉิ นั ชอบบทสนทนาของทา่ นพระสารบี ตุ รกบั ทา่ นพระปณุ ณมนั ตาน ี บตุ ร ในหนงั สอื  อธบิ ายมลิ นิ ทปญั หา ของทา่ นอาจารยห์ นา้  ๑๙๕-๒๐๒  มาก (ครง้ั แรกเคยอา่ นในหนงั สอื ผสู้ ละโลกคะ่ ) ทที่ า่ นพระปณุ ณมนั ตาน ี บุตรตอบคำ� ถามท่านพระสารีบุตร วา่  ท่านประพฤตพิ รหมจรรย์ในพระ  ผมู้ พี ระภาคเจา้ เพอ่ื อะไร โดยอปุ มาดว้ ยรถ ๗ ผลดั  ไมท่ ราบวา่ จะหาอา่ น  บทสนทนาของท่านท้ังสองในเรื่องอื่นๆ  ได้ท่ีใดอีกไหมคะ  และเหตุใด  ท่านพระปุณณมันตานีบุตรจึงกล่าวว่า ถ้าพระพุทธองค์จักทรงบัญญัต ิ สีลวิสุทธิ  จิตตวิสุทธิ  ทิฏฐิวิสุทธิ  กังขาวิตรณวิสุทธิ  มัคคามัคคญาณ-  ทัสสนวิสุทธิ  ญาณทัสสนวิสุทธิ  เป็นอนุปาทาปรินิพพานแล้ว  ก็ชื่อว่า  ทรงบัญญัติธรรมท่ียังมีอุปาทานว่าเป็นอนุปาทาปรินิพพาน  เหตุใดจึง  กล่าวว่า  ธรรมเหล่าน้ัน  เป็น  “ธรรมท่ียังมีอุปาทาน”  คะ  กราบขอบ  พระคณุ ทา่ นอาจารยเ์ ปน็ อย่างสงู นะคะ ตอบ  วิสุทธิ  ๗  เป็นเพียงมรรคาไปสู่อนุปาทาปรินิพพาน  เหมือนกับ  มรรคมีองค์  ๘  เป็นมรรคาไปสู่นิพพาน  ท่านจึงจัดมรรคมีองค์  ๘  เป็น  สังขตธรรม  ดังข้อความในอัคคัปปสาทสูตรว่า  “ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ธรรมที่เป็นสังขตะ  (มีปัจจัยปรุงแต่ง)  อริยมรรคประกอบด้วยองค์  ๘  เปน็ เลศิ  (พระไตรปฎิ กบาล ี เลม่ ท ่ี ๒๑ ขอ้  ๓๔) วสิ ทุ ธ ิ ๗ กเ็ ปน็ ท�ำนอง  เดียวกันน้ี  ท่านจึงเปรียบเหมือนรถ  ๗  ผลัด  ไปสู่จุดหมายปลายทาง  ไม่ใชจ่ ุดหมายปลายทาง

สนทนาธรรมกับ 75 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คำ� ถามท่ ี ๖๐๕ ท่ีพระพุทธองค์ตรัสว่า  เราข้ามโอฆะได้  เพราะไม่ละความเพียร  แตก่ ไ็ มพ่ ยายามนนั้   ๑. โอฆะ หมายความวา่ อะไรคะ  ๒. ไมล่ ะความ  เพยี ร แตก่ ็ไมพ่ ยายาม หมายความวา่ อะไรคะ ตอบ  ขอ้ ความเตม็ ๆ ของพระสตู รน ้ี (โอฆตรณสตู ร สงั ยตุ ตนกิ าย สคาถ-  วรรค พระไตรปฎิ กบาล ี เลม่  ๑๕ ขอ้  ๑-๓) วา่ ดงั นี้ เทวดาตนหน่ึงทูลถามพระพุทธเจ้าว่า  “ข้าแต่พระองค์ผู้ไม่มีทุกข์ ขา้ พระองคข์ อทลู ถาม พระองคข์ า้ มโอฆะไดอ้ ยา่ งไร” พระพทุ ธองคต์ รสั   ตอบว่า  “ท่านผู้มีอายุ  เราไม่พักอยู่เราไม่เพียรอยู่  ข้ามโอฆะได้แล้ว” เทวดาทลู ถามตอ่ วา่  “ขา้ แตพ่ ระองคผ์ ไู้ มม่ ที กุ ข ์ กพ็ ระองคไ์ มพ่ กั ไมเ่ พยี ร ขา้ มโอฆะอยา่ งไรเลา่ ” ตรสั ตอบวา่  “ทา่ นผมู้ อี าย ุ เมอ่ื ใดเราพกั อย ู่ เมอ่ื นั้นเรายังจมอยู่โดยแท้  เม่ือใดเรายังเพียรอยู่  เม่ือนั้นเรายังลอยอยู่โดย แท้ ทา่ นผมู้ อี ายุ เราไมพ่ ักเราไม่เพยี ร ขา้ มโอฆะไดแ้ ล้ว อยา่ งน้แี ล”  ถ้ายังเพียรอยู่ก็แสดงว่ายังไม่ถึงฝั่ง  ถ้ายังพักอยู่ก็แสดงว่ายังท�ำ  ความเพียรอยู่  แต่พระองค์ได้ถึงฝั่งคือพระนิพพานแล้วจึงไม่ต้องพัก  ไม่ตอ้ งเพยี ร  โอฆะคอื กเิ ลสดจุ หว้ งน้ำ� ท่ีกลา่ วถงึ นี้ คือ ๑. กาโมฆะ โอฆะคอื  กาม ๒. ทิฏโฐฆะ โอฆะคอื  ทฐิ  ิ โดยเฉพาะหมายถึงมิจฉาทฏิ ฐิ ๓. ภโวฆะ โอฆะคอื  ภพ หมายความวา่ ยงั มกี ารเวยี นวา่ ยตายเกดิ   อยใู่ นภพตา่ งๆ ๔. อวิชโชฆะ โอฆะคือ อวิชชา

76 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คำ� ถามท่ี ๖๐๖ คนเราเกดิ มาท�ำไม มชี ีวติ อยเู่ พ่ืออะไร ตอบ  เกดิ มาเพอ่ื พฒั นาตน มชี วี ติ อยเู่ พอื่ พฒั นาตนใหด้ ที ส่ี ดุ เทา่ ทมี่ นษุ ย ์ จะทำ� ได้ คำ� ถามที่ ๖๐๗ โพธิปักขิยธรรม  ๓๗  ประกอบด้วยธรรม  ๗  หมวด  มีความ  เกี่ยวข้องสัมพันธ์กันอย่างไร  และถ้าจะมองในมุมของการแบ่งกันท�ำ  หน้าท่ีเพื่อบรรลุเป้าหมายคือการพ้นทุกข์  จะได้หรือไม่  หากต้องการ  ศึกษาให้ลกึ ซ้ึง ควรจะอา่ นคมั ภีร์เล่มใดบ้าง ตอบ  ถ้าต้องการศึกษาให้ลึกซึ้ง  ต้องอ่านหลายคัมภีร์ท่ีว่าด้วยเร่ือง  นน้ั ๆ เชน่  สตปิ ฏั ฐาน ๔ กต็ อ้ งศกึ ษาจากเรอ่ื งสตปิ ฏั ฐาน เชน่  มหาสต-ิ   ปัฏฐานสูตร  เป็นต้น  มรรคมีองค์  ๘  ศึกษาได้จากหนังสือ  อริยสัจ  ๔  ของวศิน  อินทสระ  นอกจากน้ันก็ต้องศึกษาเป็นเร่ืองๆ  ไป  ก็ต้องอ่าน  หนังสอื มากหน่อย

สนทนาธรรมกบั 77 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คำ� ถามที่ ๖๐๘ ในหนงั สอื  อธบิ ายมลิ นิ ทปญั หา หนา้  ๖๙ ทา่ นอาจารยไ์ ดก้ ลา่ วถงึ   ขอ้ ความในปาฏลคิ ามยิ วรรค คมั ภรี อ์ ทุ าน เกยี่ วกบั พระนพิ พานวา่  “ภกิ ษ ุ ทั้งหลาย  อายตนะน้ันมีอยู่  แต่ไม่ใช่ดิน  น้�ำ  ลม  ไฟ  ไม่ใช่อากาสานัญ  จายตนะ ไมใ่ ชว่ ญิ ญานญั จายตนะ ไมใ่ ชอ่ ากญิ จญั ญายตนะ ไมใ่ ชเ่ นว  สัญญานาสัญญายตนะ ไม่ใช่โลกน้ี ไม่ใช่โลกอ่ืน ไม่ใช่ดวงจันทร์ ดวง  อาทติ ย ์ เรากลา่ วสภาพนนั้ วา่  ไมม่ า ไมไ่ ป ไมต่ งั้ อย ู่ ไมจ่ ตุ  ิ ไมอ่ บุ ตั  ิ ไม่  ด�ำรงอยู่  ไม่เป็นไป  ไม่มีอารมณ์  นั่นแลว่าเป็นท่ีสุดแห่งทุกข์”  และได้  อธบิ ายในตอนทา้ ยวา่  “คำ� วา่  อายตนะในทนี่  ี้ หมายถงึ นพิ พานนนั่ เอง”  ดฉิ นั เคยไดย้ นิ มาวา่  นพิ พานมอิ าจรบั รไู้ ดด้ ว้ ยอายตนะใดๆ และมคี วาม  เข้าใจว่า  อายตนะทั้งหลายเป็นสังขตธรรม  มีปัจจัยปรุงแต่ง  เหตุใด  อายตนะในทนี่ จี้ งึ หมายถงึ นพิ พานคะ ตอบ  อายตนะในที่น้ีหมายถึงนิพพาน  ไม่ใช่อายตนะ  ๖  มี  ตา  ห ู เป็นต้น  ท่านใช้ค�ำว่าอายตนะแทนนิพพานเฉพาะในที่น้ี  ในที่บางแห่ง  เช่น  ในเกวัฏฏสูตร  ทีฆนิกาย  สีลขันธวรรค  ท่านใช้ค�ำว่า  “วิญญาณ”  แทน  “นิพพาน”  เช่น  นิพพานแสดงให้ดูไม่ได้  (วิญฺาณํ  อนิทสฺสนํ)  นพิ พานมชี อื่ เรยี กตา่ งๆ มากมาย คอื มคี ำ� เปน็ อนั มากทหี่ มายถงึ นพิ พาน ในทนี่ ัน้ ๆ

78 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ค�ำถามที ่ ๖๐๙ อะไรเปน็ เหตทุ ่ที ำ� ให้ความสขุ และความทกุ ข์ตงั้ อย่ไู ด้นานคะ ตอบ  สขุ และทกุ ขต์ ง้ั อยไู่ ดไ้ มน่ านหรอก เพราะมนั ไมเ่ ทย่ี ง ความไมเ่ ทย่ี ง  เป็นลักษณะของโลกทัง้ ปวงรวมทั้งเทวโลกดว้ ย ค�ำถามท่ ี ๖๑๐ สมาธเิ ปน็ สื่อน�ำจิตสงบไดอ้ ยา่ งไร ตอบ  บ�ำเพ็ญสมถะก่อน  เม่ือจิตสงบท่านจึงเรียกว่าสมาธิ  ช่ัวคราว  บ้าง  เฉียดฌานบ้าง  เป็นฌานบ้าง  ที่เรียกในภาษาบาลีว่า  ขณิกสมาธ ิ อปุ จารสมาธิ และอัปปนาสมาธิ ค�ำถามที่ ๖๑๑ เราจะฝึกจติ อยา่ งไรเม่อื กำ� ลังทุกข์ ตอบ  เมอ่ื กำ� ลงั ทกุ ขก์ ด็ ทู กุ ขพ์ จิ ารณาทกุ ข ์ สาวหาเหตขุ องทกุ ข ์ แลว้ ดบั   ท่ีเหตุ ความทุกข์กจ็ ะดบั ไป

สนทนาธรรมกับ 79 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คำ� ถามท ี่ ๖๑๒ เรียนอาจารย์ที่เคารพ  ท�ำอย่างไรจึงจะให้อภัยได้บ่อยๆ  เม่ือเด็ก  ในสำ� นกั งานพดู กระแทกกระทน้ั  แดกดนั  หรอื แสดงกริ ยิ าไมส่ ภุ าพ เชน่   กระแทกเก้าอี้ใส่  จะไปคลุกคลีด้วยก็เดินหนีทุกครั้ง  แสดงกิริยา  หยาบคาย ไมร่ เู้ ดก็ ผใู้ หญ ่ กรณุ าตอบยาวๆ ขอขอบพระคณุ เปน็ อยา่ งสงู   ลว่ งหน้าคะ่ ตอบ  สนั ดานคนไมเ่ หมอื นกนั  คำ� วา่  “สนั ดาน” อยา่ นกึ วา่ เปน็ คำ� หยาบ  นะ  มาจากค�ำว่า  “สันตานะ”  หรือ  “สันตติ”  ซึ่งแปลว่า  สืบต่อ  หรือต่อ  เนอื่ ง บางคนกริ ยิ าวาจาหยาบมาหลายชาตแิ ลว้ ตอ่ เนอ่ื งกนั มา เราเปน็   อะไรทจี่ ะมาขดู หรอื ขดั เกลาสนั ดานของคนพวกนไ้ี ด ้ ใหค้ ณุ ทอ่ งไวบ้ อ่ ยๆ  ว่า  สัตว์ท้ังหลายมีกรรมเป็นของๆ  ตน  ผู้ท�ำดีจักได้ดี  ผู้ท�ำช่ัวจักได้ช่ัว  ความบริสุทธิ์หรือไม่บริสุทธิ์เป็นของเฉพาะตน คนอ่ืนใครเล่าจะทำ� ให ้ คนอนื่ บรสิ ทุ ธไ์ิ ด ้ ผทู้ ำ� บาปเองยอ่ มเศรา้ หมองเอง ผไู้ มท่ ำ� บาปยอ่ มบรสิ ทุ ธ์ิ  เอง  คนกิเลสหนาบางคนพระพุทธเจ้ายังโปรดไม่ได้  เราเป็นใคร  คิดได้  อย่างนี้คุณคงจะสบายใจขึ้น  สัตว์โลกเป็นไปต่างๆ  ตามกรรมของตน  สงิ่ ดอี อกจากคนดยี อ่ มกลบั เขา้ มาหาคนด ี สงิ่ ชว่ั ออกจากคนชว่ั มนั กก็ ลบั   เขา้ ไปหาคนชวั่  คณุ เจรญิ พรหมวหิ ารขอ้ อเุ บกขาเสยี บา้ งกจ็ ะไดร้ บั ผลดี  ผมขออวยพรให้คุณได้ประสบส่ิงที่น่าปรารถนา  พ้นจากส่ิงท่ีไม่น่า  ปรารถนา เท่านตี้ อบยาวแล้วหรอื ยัง ขอใหโ้ ชคดีนะ

80 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ค�ำถามท่ ี ๖๑๓ สภาวะท่บี ุญและบาปไม่สามารถให้ผลได้ คอื สภาวะอย่างไรคะ ตอบ  ต้องส้ินกิเลสโดยประการทั้งปวงแล้ว  และดับชีวิตไปแล้วไม่มา  เกดิ อกี ค�ำถามท่ี ๖๑๔ กราบเรียนท่านอาจารย์วศิน  ดิฉันรู้จักท่านมานานพอสมควร  และไดแ้ วะเวยี นมาอา่ นการสนทนาธรรมของทา่ นอยบู่ า้ งแตไ่ มบ่ อ่ ยนกั   หลายๆ คร้ังดิฉันได้รับความรู้ออกไปจากคำ� ถามของคนอ่ืน และหลาย  ครงั้ ทดี่ ฉิ นั คดิ จะถามทา่ นอาจารยบ์ า้ ง แตก่ ต็ ดั สนิ ใจไมถ่ ามเพยี งเพราะ  ดฉิ นั คดิ วา่  ทา่ นอาจารยม์ คี ำ� ถามมากพออยแู่ ลว้ ทจี่ ะตอ้ งตอบ แตต่ อนน ้ี ดฉิ นั มคี วามรสู้ กึ วา่ การใชช้ วี ติ ของดฉิ นั ในแตล่ ะวนั นนั้  ชา่ งยากเยน็ เสยี   เหลือเกิน  ความสับสนเกิดขึ้นอยู่ในใจไม่ห่างหาย  จนดิฉันรู้สึกเหมือน  เป็นคนที่ท�ำอะไรลังเล  ตัดสินใจไม่ได้ว่าอะไรควรหรือไม่ควร  ดูสับสน  ไปหมดจนแยกไม่ออก  ดิฉันควรจะยึดอะไรไว้ให้เป็นหลักแก่ใจตัวเอง  ดีคะ  เพราะดูเหมือนว่าสิ่งที่ดิฉันคิดว่าควร  พอท�ำไปแล้วกลับไม่เป็นท่ี  เห็นชอบของใครๆ  โดยเฉพาะคนท่ีเค้ารักดิฉันมากท่ีสุดอย่างแม่  รู้สึก  เหมือนส่ิงทค่ี วรกบั ส่ิงทตี่ ้องทำ� ในชีวิตมันขัดกันอยู่ตลอด ดิฉันขอกราบ  ขอบพระคุณทา่ นอาจารย์เป็นอย่างสูงส�ำหรับค�ำช้แี นะคะ่

สนทนาธรรมกับ 81 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ตอบ  ชีวิตไม่มีสูตรส�ำเร็จ  การกระท�ำต่างๆ  ของคนเรามีเง่ือนไขมาก  ยากท่ีจะตัดสินว่าอะไรถูกอะไรผิด  อะไรควรอะไรไม่ควรเพราะความ  มีเง่ือนไขมากของสิ่งต่างๆ  บางอย่างเมื่อเราท�ำกับคนหนึ่ง  เขาชอบ  เขาก็เห็นว่าถูกต้อง  แต่เม่ือเราไปท�ำกับอีกคนหนึ่ง  เขาไม่ชอบเขาก็  เห็นว่าไม่ถูกต้อง  บางทีก็ข้ึนอยู่กับกาลเวลา  บางทีก็ขึ้นอยู่กับเทศะคือ  สถานท ่ี แตข่ อใหน้ กึ ไวเ้ สมอวา่  เปน็ ไปไมไ่ ดท้ เี่ ราจะท�ำอะไรใหถ้ กู ใจคน  ทุกคน  มันย่อมจะมีคนชอบบ้างไม่ชอบบ้าง  สุภาษิตฝรั่งเขาว่า  คนโง ่ เท่านั้นท่ีสามารถท�ำให้ทุกคนพอใจได้  (Only  a  fool  can  please  everybody.)  เพราะฉะน้ันเม่ือคุณตรองด้วยปัญญารอบคอบแล้ว  ได้สอบถามท่านผู้รู้บ้างแล้ว  ลองปฏิบัติดูแล้วเห็นว่าเป็นไปเพ่ือ ประโยชน์และความสุขแก่ตนเองบ้าง  แก่ผู้อ่ืนบ้างก็ท�ำไปเถอะ  หวังว่า  ค�ำแนะนำ� เลก็ นอ้ ยน้จี ะทำ� ใหค้ ณุ สบายใจข้นึ  ผมขอเอาใจช่วยด้วย คำ� ถามท่ี ๖๑๕ จะทำ� อย่างไรดี ท่ีทุกวันนี้ต้องใช้ชีวิตอย่างอดทนมากท่ีสุดแล้ว มี  สามี  มีลูก  แต่ไม่มีความสุขในชีวิตครอบครัว  สามีดีแต่กับคนอ่ืน  คนท ่ี ทำ� งานชมวา่ เปน็ ผชู้ ายทน่ี า่ รกั  อบอนุ่  มนี ำ�้ ใจ เพราะสามเี ปน็ คนใจใหญ ่ ชอบเลยี้ งและดแู ลคนอนื่  เอาใจใสท่ กุ ขส์ ขุ คนอนื่  แตก่ บั ลกู เมยี  สามไี ม่  ถกู ใจ ไมพ่ ดู คยุ  หยอกลอ้  หรอื ถามสารทกุ ขส์ ขุ ดบิ  มแี ตจ่ ะบน่ วา่  ตำ� หน ิ สามเี หน็ แกค่ วามสขุ ของตนเองมากๆ โดยลมื ค�ำวา่ หนา้ ทข่ี องพอ่  อะไรๆ  ก็จะโยนหน้าท่ีและความรับผิดชอบให้แต่ภรรยาฝ่ายเดียว  ภรรยาก็  ทำ� งานนอกบ้าน ไหนจะตอ้ งท�ำงานบ้านอีก ไหนจะลกู อกี  แต่ละวันอย ู่

82 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ รว่ มกนั แบบแกนๆ บางทมี เี รอ่ื งไมส่ บายใจทที่ ำ� งาน มาปรกึ ษา สามจี ะ  ไม่รับฟัง  แถมด่าว่าอีกว่าเรานิสัยไม่ดีเอง  หนูไม่มีความสุขในชีวิตเลย  เวลาหนเู ครยี ดหนกู จ็ ะไปลงกบั ลกู  หนคู ดิ วา่ ชว่ ยไมไ่ ด ้ เปน็ กรรมของเรา  ทตี่ อ้ งมาเปน็ พอ่  แม ่ ลกู  กนั  หนไู มร่ จู้ ะไปพดู ใหใ้ ครฟงั ได ้ หนอู ยากกลบั   ไปเป็นโสด ขอบพระคณุ อาจารย์มากคะ่  ท่กี รุณาอา่ นคำ� ถามของหนู ตอบ  ปัญหาครอบครัวเป็นเรื่องที่ตอบยากท่ีสุด เพราะเหมือนกับว่าเรา  ฟังความข้างเดียว  ไม่รู้ว่าความจริงจริงๆ  เป็นอย่างไร  ผมหนักใจมาก  ในการตอบปญั หาครอบครวั  และพลอยหนกั ใจแทนคณุ ไปดว้ ย ผมเคย  ตอบปัญหาทางอินเตอร์เน็ตมาระยะหนึ่งเมื่อก่อนนี้หลายปีมาแล้ว  ได้  ขอร้องผู้จัดท�ำว่า  ผมขอตอบปัญหาเก่ียวกับธรรมะอย่างเดียว  ไม่ตอบ  ปัญหาครอบครัวและสังคม  แต่คุณถามมาแล้วก็เล่าความในใจให้ฟัง  หวังว่าคุณคงไม่โกรธ  เมื่อคุณท�ำบุญหรือท�ำความดีใดๆ  ก็ขอให้ต้ังจิต  อธษิ ฐานวา่  “ขออย่าได้พบกบั เหตกุ ารณ์เชน่ น้อี ีก”  ชวี ติ คนเราลำ� พงั ตวั คนเดยี วตอ้ งแบกภาระขนั ธ ์ ๕ ของตวั เองกเ็ ปน็   ทุกข์มากอยู่แล้ว  เมื่อเก่ียวข้องกับคนอื่นซึ่งมีความบกพร่องอยู่ป็นอัน  มากกจ็ ะตอ้ งทกุ ขม์ ากขน้ึ อกี เพยี งใด สงั คมวทิ ยาบอกเราวา่  มนษุ ยเ์ ปน็   สตั วส์ งั คมคอื ชอบอยรู่ วมกนั เปน็ หม ู่ แตพ่ ออยดู่ ว้ ยกนั เขา้ จรงิ ๆ มนษุ ยก์  ็ มปี ญั หามาก มปี ญั หาตอ่ กนั  จนยากทจี่ ะแกไ้ ขได ้ มนษุ ยเ์ รากวา่ จะคดิ   อะไรได้เหตุการณก์ ็ได้ลว่ งเลยมาแลว้  อย่างคนที่คิดจะไมแ่ ต่งงานก็คดิ   ไดเ้ มอ่ื แตง่ ไปแลว้  คนทเี่ จบ็ ปว่ ยหนกั ๆ กค็ ดิ ไดเ้ มอ่ื ปว่ ยเสยี แลว้  เปน็ เวร  กรรมของมนษุ ยจ์ รงิ ๆ ผมพดู มานอ้ี าจทำ� ใหค้ ณุ เศรา้ หนกั ลงไปอกี  ขอให้  คิดว่าอย่างน้อยคุณก็ได้ระบายให้ใครคนหน่ึงฟัง  ผมขอเอาใจช่วยให้ 

สนทนาธรรมกบั 83 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คณุ พน้ จากสภาพอยา่ งทเ่ี ปน็ อย ู่ ขอใหค้ ณุ พระรตั นตรยั และคณุ ความดี  ไดค้ มุ้ ครองคณุ ใหพ้ น้ ภัยพบิ ตั ิตา่ งๆ ค�ำถามท่ ี ๖๑๖ ขอความกรณุ าทา่ นอาจารยช์ ว่ ยอธบิ ายเรอ่ื งคนตาบอดถอื ตะเกยี ง  จากเร่ืองที่ยกมานี้  หนูอ่านแล้วไม่ทราบว่าเขาต้องการจะบอกอะไรค่ะ  ขอบพระคณุ มากคะ่  ตาบอดถอื ตะเกยี ง สมยั กอ่ นประชาชนในประเทศ  ญ่ีปุ่นใช้ตะเกียงท�ำด้วยไม้ไผ่หุ้มกระดาษ ติดเทียนข้างในสำ� หรับส่อง  ทางเดิน  คืนหน่ึงชายตาบอดคนหน่ึงไปเย่ียมเพื่อน  ขากลับเพื่อนยื่น  ตะเกียงให้ถือกลับบ้าน  “ไม่ต้องหรอก  ส�ำหรับฉัน  มืดหรือสว่างมันก็ เหมือนกัน”  เขากล่าว  “ฉันว่าตะเกียงมีประโยชน์ส�ำหรับแก”  เพื่อน  อธบิ าย “แตถ่ า้ แกไมถ่ อื ไป เผอ่ื ใครกะเลอ่ กะลา่ วงิ่ มาชนแกเขา้ จะวา่ ไง ถือไปเถอะน่า”  ชายตาบอดรับตะเกียงจากเพ่ือน  แล้วออกเดินทางไป  พอไปได้หน่อยหนึ่ง  ก็โดนใครคนหน่ึงชนเข้าอย่างจัง  อารามโกรธจัด  เขาจึงตะคอกเจ้าหมอน่ันว่า  “เดินไม่ดูตาม้าตาเรือ  มองไม่เห็นตะเกียง หรอื ไงโวย้ ” “กต็ ะเกยี งพช่ี ายมนั ดบั แลว้  จะเหน็ ไดย้ งั ไงวะ” เจา้ หมอนนั่   ตอบ  จากหนังสือ  “เน้ือติดกระดูก”  ศาสตราจารย์พิเศษ  เสถียรพงษ ์ วรรณปก แปล ตอบ  เขาต้องการจะสอนว่าคนตาบอดท่ีถือโคมไฟนั้น ไม่ช่วยให้ตัวเอง  เห็นหนทางและเมื่อไฟดับก็ไม่รู้ฉันใด  คนบางคนก็ฉันนั้น  เป็นคนเขลา  แต่สำ� คัญตนว่าเป็นคนฉลาด ก็ยิ่งแสดงความเขลามากข้ึนดังพระพุทธ 

84 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ภาษติ ท่ีวา่   “ผู้ใดเป็นคนโง่  รู้ตัวว่าเป็นคนโง่ก็พอเป็นคนฉลาดได้บ้างเพราะ  ความรูส้ ึกตวั นนั้ แตผ่ ู้ใดเป็นคนโง่สำ� คัญตนวา่ เป็นคนฉลาด ผนู้ น้ั เปน็ คนโง่แทๆ้ ” บางคนมีศรัทธาในศาสนาแต่ศรัทธาอย่างมืดบอด  เหมือนคน  ตาบอดไมใ่ ชป้ ญั ญาคดิ วา่ ตวั ถอื ศาสนาแลว้  แตก่ ถ็ อื ผดิ ๆ จงึ ไมเ่ กดิ ผลดี  เหมอื นคนตาบอดเหยยี บลงไปบนไฟท่สี ่องทางก็ไมร่ ู้ คำ� ถามท่ี ๖๑๗ เรียนถามท่านอาจารย์ท่ีพระพุทธเจ้าตรัสว่า  อาหารท่ีน�ำมาถวาย  หากพระองค์ไม่ทรงเสวย เจ้าบ้านก็ต้องทานเอง ท่ีพระองค์ท่านเปรียบ  กับการท่ีพระองค์ถูกนินทา  แต่ไม่ทรงรับ  ท่านตรัสกับใคร  ขอท่าน  อาจารย์ได้โปรดเลา่ ดว้ ยครบั ตอบ  มพี ราหมณค์ นหน่งึ มาด่าพระพุทธเจ้า เพราะเหตุท่ีภรรยาของเขา  เลื่อมใสพระพุทธเจ้ามาก  กล่าวค�ำนอบน้อมพระพุทธเจ้าวันละหลายๆ  ครง้ั  วนั หนงึ่ พราหมณผ์ นู้ นั้ ตอ้ งการจะเลย้ี งนกั บวช พราหมณไ์ ดข้ อรอ้ ง  ภรรยาวา่ วนั นอี้ ยา่ ไดก้ ลา่ วค�ำนอบนอ้ มพระพทุ ธเจา้  ภรรยากร็ บั ค�ำ แต่  บังเอิญนางถือของเพ่ือจะไปเล้ียงสมณพราหมณ์  ของหล่นจากมือตก  ลงพนื้  นางจงึ เผลอกลา่ วคำ� นอบนอ้ มพระพทุ ธเจา้  พวกสมณพราหมณ์  ตา่ งกล็ กุ ขน้ึ พรอ้ มกนั ดา่ พราหมณผ์ เู้ ปน็ เจา้ ของบา้ น พราหมณผ์ นู้ นั้ โกรธ  ภรรยาของตนมากและโกรธพระพุทธเจ้าด้วย  จึงได้ไปด่าพระพุทธเจ้า 

สนทนาธรรมกบั 85 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ และถามวา่  ฆา่ อะไรเสยี ไดจ้ งึ อยเู่ ปน็ สขุ  ฆา่ อะไรเสยี ไดจ้ งึ จะไมเ่ ศรา้ โศก  พระพุทธเจ้าตรัสตอบว่า  “ฆ่าความโกรธเสียได้จึงจะอยู่เป็นสุขและ  ไม่เศร้าโศก”  ตรัสบอกพราหมณ์ว่า  ค�ำด่าของเขาพระองค์ไม่ทรงรับ  เปรยี บเหมอื นเมอื่ แขกมาบา้ น เจา้ ของบา้ นนำ� ของมาตอ้ นรบั  ถา้ แขกไม ่ บริโภค  ของน้ันก็ตกเป็นของเจ้าของบ้านเอง  พราหมณ์เลื่อมใสขอถึง  พระรตั นตรยั ตลอดชวี ติ คำ� ถามที ่ ๖๑๘ ขอขอบพระคุณท่านอาจารย์มากนะคะ  ที่ได้กรุณาตอบค�ำถาม  ท่ี  ๖๑๖  เรื่องคนตาบอดถือตะเกียง  หนูอยู่กับความไม่รู้มา  ๔  ปี  ลอง  อา่ นทบทวนเองหลายคร้ังก็ยงั ตีความไม่ได้ เคยถามเพือ่ นแตก่ ็ยงั ไมไ่ ด ้ รับความกระจ่าง  ท่านอาจารย์ได้กล่าวถึงพระพุทธภาษิตด้วย  หนูขอ  รบกวนทราบที่มาและค�ำภาษาบาลีด้วยนะคะ  เพ่ือจะจดจ�ำไว้ใช้บ้าง  เม่ือมีโอกาสค่ะ ดว้ ยความเคารพอยา่ งสูงค่ะ ตอบ  คำ� ภาษาบาลวี า่ โย พาโล มญฺต ี พาลยฺ  ํ  ปณฺฑิโต วาป ิ เตน โส พาโล จ ปณฑฺ ิตมาน ี  ส เว พาโลติ วจุ ฺจติ มาในคมั ภรี ธ์ รรมบท พาลวรรค ขทุ ทกนกิ าย พระไตรปฎิ ก เลม่  ๒๕ ในอัมพชาดก  เตรสนิบาต  พระไตรปิฎก  เล่ม  ๒๗  พูดถึงคนบอด  เหยียบงูบ้าง  เหยียบไฟท่ีส่องทางบ้างก็ไม่รู้  เป็นค�ำท่ีลูกศิษย์ผู้ล่วงเกิน  อาจารย์แล้วมาขอโทษว่า  ตัวเขาเปรียบเหมือนคนตาบอด  ปฏิเสธคุณ 

86 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ของอาจารย์จึงเสื่อมจากมนต์ท่ีเสกมะม่วงให้ออกลูกได้ทุกฤดูกาล  แต่  อาจารยไ์ มย่ อมใหอ้ ภยั เพราะไดส้ ง่ั ไวก้ อ่ นแลว้ วา่  ใครถามวา่ เรยี นมนต์  มาจากไหนก็ขอให้บอกตรงๆ  ว่าเรียนมาจากคนจัณฑาลคนหน่ึง  แต ่ เขาละอายจึงบอกผู้ถามว่าเรียนมาจากอาจารย์ทิศาปาโมกข์แห่งเมือง  ตกั กสลิ า เขาเสยี ใจมาก ทราบวา่ ไปตายในปา่  (ถา้ ตอ้ งการรายละเอยี ด  ใหอ้ ่านในอรรถกถาอัมพชาดก เตรสนบิ าต) คำ� ถามที ่ ๖๑๙ เม่ือวานคุยกับเพ่ือนแนะน�ำเค้าให้เข้าวัด  ท�ำบุญ  เพราะเค้าไม่  สบายใจ  เค้าบอกว่าเค้าไม่ได้ทุกข์มากหรือชรามากจนถึงกับต้องเข้า  วดั  (อนั นดี้ อกทห่ี นง่ึ ) เคา้ บอกวา่ ทกุ วนั นเ้ี คา้ ใหท้ านพวกขอทาน ไมเ่ คย  ทำ� บาป ปฏบิ ตั หิ นา้ ทกี่ ารงานของเคา้ ใหล้ ลุ ว่ งกเ็ พยี งพอแลว้  (อนั นดี้ อก  ทสี่ อง) พอเพอื่ นพดู อยา่ งนก้ี เ็ ถยี งไมถ่ กู  เพราะทเี่ คา้ คดิ กด็ เู หมอื นจะไม่  ผดิ อะไร คนเราเกดิ มากป็ ระคองตวั กบั ชวี ติ ไปวนั ๆ ไมไ่ ดท้ ำ� รา้ ยใคร ให้  ทานเลก็ นอ้ ย กด็ โู อเคด ี ตกลงวา่ เราทำ� บญุ เชน่ ถวายสงั ฆทาน ตกั บาตร  ถอื ศลี กนิ เจไป ท�ำไปทำ� ไม ดกี วา่ คนทเ่ี คา้ ไมไ่ ดค้ ดิ อยากเขา้ วดั ยงั ไงกนั   องึ้ ค่ะอึง้  ตอบดว้ ยนะคะ ตอบ  วถิ ชี วี ติ และวธิ กี ารดำ� เนนิ ชวี ติ ของคนเราไมเ่ หมอื นกนั  ปลอ่ ยเขาไป  เถอะ โลกนมี้ คี วามหลากหลายจงึ เปน็ โลกอยา่ งทเี่ ราเหน็ อยใู่ นปจั จบุ นั น้ี  คุณท�ำของคุณไปตามที่คุณเห็นสมควรและไม่ผิดทางของบัณฑิต  ขอ  ให้หายงงเถอะ  คนเราเกิดมาไม่เหมือนกัน  ความคิดก็ไม่เหมือนกัน  พฤติกรรมจึงไม่เหมอื นกนั

สนทนาธรรมกบั 87 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ค�ำถามท ่ี ๖๒๐ คราวทพ่ี ระอานนทก์ ลา่ วชน่ื ชมพระกาฬทุ ายเี ถระขณะเขา้ สมาบตั ิ  อยใู่ ตแ้ สงจนั ทรว์ า่  งดงามอยา่ งยง่ิ  แตพ่ ระพทุ ธองคต์ รสั กบั พระอานนท ์ ว่า  ทรงรุ่งเรืองย่ิงกว่า  ด้วยเดชทั้ง  ๕  ทรงรุ่งเรืองเหนือผู้ใดทั้งส้ิน  การ  กล่าวเปรียบเทียบเช่นนี้  กับการเปรียบเทียบที่เป็น  “มานะ”  อันพระ  อรหนั ตล์ ะได้สนิ้ แล้ว มีความแตกตา่ งกนั อยา่ งไรคะ ตอบ  ต้องการจะบอกความจริงเทา่ น้นั ไม่ใช่มานะ คำ� ถามที่ ๖๒๑ หากคนเราส้ินชีวิต  ณ  ขณะจิตที่ถึงตทังควิมุตติอยู่  จะถือว่าได้  ภาวะแห่งการเปน็ พระอริยบคุ คลหรอื ไม่คะ ถา้ ได้ จะเป็นขน้ั ใด ตอบ  ไม่เปน็  พระอริยบคุ คลต้องได้สมุจเฉทวิมตุ ติ

88 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ค�ำถามท่ี ๖๒๒ เคยได้ทราบว่า  เมื่อพระพุทธองค์ทรงถามท่านพระสารีบุตรว่า  ทา่ นมอี ะไรเปน็ วหิ ารธรรม ทา่ นพระสารบี ตุ รตอบวา่  มคี วามวา่ ง (สญุ ญ  ตา) เปน็ วหิ ารธรรมนน้ั  ในพระบาล ี มกี ลา่ วไวอ้ กี หรอื ไมค่ ะวา่  พระอรยิ -  สาวกองคอ์ น่ื ๆ มธี รรมใดเปน็ วหิ ารธรรมบา้ ง เชน่  ทา่ นพระอานนท ์ พระ  มหาโมคคัลลานะ พระอนรุ ุทธ พระมหากัสสปะ เปน็ ตน้ ตอบ  สญุ ญตาเปน็ วหิ ารธรรมของพระอริยบุคคลโดยทั่วไปอยู่แล้ว คำ� ถามท่ ี ๖๒๓ ไปจำ� คำ� พดู ของคนขา้ งบา้ นทก่ี ำ� ลงั ดา่ และทะเลาะกนั อย ู่ พอตอ่ มา  อีกวันดิฉันก�ำลังสวดมนต์ไหว้พระอยู่ดีๆ  ค�ำพูดที่เค้าด่ากันเม่ือวันก่อน  บังเอิญแวบเข้ามาในความคิดนะคะ  ตนเองก็เลยคิดไปว่าเหมือนเรา  กำ� ลงั เอาคำ� พดู ทจ่ี ดจำ� มา (โดยไมต่ งั้ ใจ) ไปวา่ พระรตั นตรยั โดยทต่ี นเอง  ไมค่ ดิ จะตง้ั ใจหรอื อยากจะใหเ้ กดิ ขน้ึ  ตงั้ แตน่ น้ั เปน็ ตน้ มา สง่ิ นกี้ ลายเปน็   สงิ่ ทตี่ นเองคดิ วติ กตลอดเวลา วา่ เราท�ำบาป (โดยไมค่ ดิ จะตง้ั ใจเลยนะ  คะ)  แต่ดูเหมือนว่าพอคร้ังต่อๆ  ไป  เราต้ังใจจะไม่ท�ำอีก  แต่ก็เหมือน  กลายเปน็ เราตอ่ ตา้ นตนเอง ชอบคดิ ขน้ึ มาอกี  ตอนนเ้ี หมอื นจะกลายเปน็   วา่ มนั ตดิ อยใู่ ตจ้ ติ สำ� นกึ ของเราไปแลว้  ทกุ วนั นก้ี พ็ ยายามทำ� ความดใี ห ้ มากๆ  เพราะอยากพ้นจากวิบากกรรมตรงนี้ให้ได้ค่ะ  ไม่รู้ว่าอธิบายพอ  จะใหอ้ าจารยเ์ ขา้ ใจไดห้ รอื เปลา่  แตส่ รปุ คอื ตนเองได ้ ปรามาสพระรตั น-  ตรยั ไปโดยทไี่ มต่ งั้ ใจ อาจารยม์ วี ธิ แี กไ้ ขอยางไรคะ แลว้ จะบาปมากไหม  ถา้ กำ� ลงั ต่อสกู้ ับมนั อยู่

สนทนาธรรมกับ 89 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ตอบ  ท่ีว่าปรามาสพระรัตนตรัยน้ัน  ปรามาสว่าอย่างไร  ถ้าคุณพูด  วนเวียนอยแู่ คน่ ้กี ไ็ ม่รู้เรอ่ื ง คำ� ถามท ี่ ๖๒๔ กราบเรียนถามท่านอาจารย์วศินว่า  มรรคมีองค์แปด  กับปฏิจจ-  สมปุ บาทมคี วามเกยี่ วขอ้ งกนั หรอื ไม่ในแง่การปฏิบตั เิ พอ่ื การดบั ทุกข์ ตอบ ปฏิจจสมุปบาทว่าด้วยเหตุเกิดของทุกข์และความดับทุกข์  เหตุ  เกดิ ของทกุ ขก์ ค็ อื  กเิ ลส ๓ ตวั  ไดแ้ ก ่ อวชิ ชา ตณั หา อปุ าทาน การดบั   ทุกข์ก็คือดับกิเลสท้ังสามตัวน้ี  ส่วนมรรคมีองค์  ๘  ว่าด้วยหลักธรรม  ๘  ประการมีสมั มาทฏิ ฐิเปน็ ตน้  มสี มั มาสมาธิเปน็ ที่สุด ค�ำถามท่ี ๖๒๕ เรยี นอาจารยว์ ศนิ ทร่ี กั และเคารพยง่ิ  หนรู ะลกึ ถงึ อาจารยต์ ลอดมา  ตอนนรี้ สู้ กึ วา่ มธี รุ ะมาก ท�ำใหจ้ ติ ลา้ เหลอื เกนิ คะ่  รสู้ กึ วา่ มเี วลานอ้ ยมาก  ตอ้ งฝกึ งานตนื่ แตเ่ ชา้ เดนิ ทางไปฝกึ งาน ตอ้ งเจอผคู้ นมากมายตา่ งๆ กนั   ไป เจอกบั กเิ ลสเขากเิ ลสเรา โดยมากกจ็ ะบอกตวั เองเวลาทไี่ มส่ บายใจ  หรอื มอี ะไรมากระทบวา่ ชา่ งมนั เถอะ พยายามสวดมนตท์ กุ วนั  ทำ� สมาธ ิ ในเวลาที่สะดวก  แต่ก็เหน่ือยมากกลับถึงโรงพยาบาลก็หลับเป็นตาย  เช้าดูแลคุณพ่อคุณแม่บ้างแล้วก็ไปท�ำงาน อาจารย์คะหนูรักพ่อกับแม่ 

90 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ มาก แตก่ เ็ หนอื่ ยและเครยี ดจงั เลยคะ่  ไมใ่ ชเ่ พราะวา่ ไมอ่ ยากดแู ลทา่ น  แตว่ า่  มนั เหนอื่ ยใจทเี่ หน็ คณุ พอ่ ตอ้ งนอนอยบู่ นเตยี งทกุ วนั ๆ ทานอะไร  ไมค่ อ่ ยไดแ้ มว้ า่ สตกิ ย็ งั ดอี ย ู่ คณุ แมก่ เ็ ครยี ดและเหนอ่ื ยเพราะตอ้ งดแู ล  คุณพ่อพยายามบอกให้คุณพ่อทานอาหาร  แต่ท่านก็เบื่ออาหารจริงๆ  ทานไมไ่ ด ้ พอนำ้� ตาลตำ�่ กแ็ ยเ่ ลย หนรู สู้ กึ วา่ ไมม่ เี วลาพกั ผอ่ นของตวั เอง  เลย  แล้วก็ท�ำให้การท่ีจะระลึกหรือคิดทบทวนธรรมะที่เคยเรียนมามัน  ท�ำได้น้อยเหลือเกิน  เร่ืองความรักก็ดูเหมือนว่าเสรีภาพทางจิตมันช่าง  นอ้ ยลงทกุ ท ี หนอู ยากไปหาอาจารยเ์ หลอื เกนิ คะ่  อยากกลบั ไปเรยี น แต ่ ตอนนี้ก็เหน่ือยเหลือเกิน  ถ้าไปเรียนได้เม่ือไหร่คงจะดีไม่น้อย  อาจารย ์ พอจะแนะน�ำอะไรให้หนูได้บ้างไหมคะ  ตอนนี้หนูรู้สึกเหมือนเป็นคนท ่ี เคยมีตาดีเคยมองเห็นอะไรชัดเจน  แล้วกลับกลายมาเป็นคนท่ีตาเร่ิม  ฝ้าฟางจนมองอะไรแทบไม่เห็น  สงสารตัวเองจังเลยค่ะ  รักและเคารพ  อาจารยเ์ สมอนะคะ คิดถึงเพ่อื นร่วมช้นั เรียนทกุ ท่านดว้ ยค่ะ ตอบ ความทุกข์ของชีวิตแต่ละช่วงแต่ละตอนท�ำให้เราเห็นโทษของ  สังสารวัฏ  เห็นโทษของความเกิด  ความทุกข์ท้ังมวลมีมูลเหตุจากท่ีเรา  เกดิ มา ความทกุ ขไ์ มม่ สี ำ� หรบั ผไู้ มเ่ กดิ  ขอใหน้ กึ อยา่ งนบี้ อ่ ยๆ แลว้ ตง้ั ใจ  ว่าจะพยายามปฏิบัติดีปฏิบัติชอบเพ่ือความไม่เกิดอีก  เกิดบ่อยๆ  เป็น  ทุกข์บ่อยๆ  วนเวียนอยู่อย่างน้ีไม่มีที่ส้ินสุดจนกว่าจะส้ินกิเลส  สิ้น  สังสารวัฏ  เห็นใจหนูเหลือเกินแต่ขอให้คิดว่า  สัตว์โลกทั้งมวลอยู่ใน  สภาพทไ่ี มต่ า่ งกนั  ลว้ นแตเ่ ผชญิ หนา้ กบั ความทกุ ขอ์ ยทู่ ง้ั นนั้  เรามเี พอื่ น  รว่ มทกุ ขเ์ กดิ แกเ่ จบ็ ตายดว้ ยกนั มากมาย คณุ ยงั ดไี มข่ าดแคลนปจั จยั  ๔  บางคนมที กุ ขอ์ ยา่ งคณุ ดว้ ยและขาดแคลนปจั จยั  ๔ ดว้ ย จะลำ� บากขน้ึ  

สนทนาธรรมกับ 91 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ อีกก่ีเท่า  น่าสลดใจจริงๆ  เอาความทุกข์มาเป็นบทเรียนเพื่อให้เราบ่าย  หน้าไปส่คู วามดบั ทุกขโ์ ดยสิน้ เชิง ไมต่ อ้ งเวยี นมาทกุ ข์อกี คำ� ถามท ี่ ๖๒๖ สวัสดีค่ะ  เรียนถามอาจารย์ค่ะ  พอดีได้รู้ข่าวจากสามี  ว่าพ่ีชาย  ของสามแี อบมภี รรยาเลก็  และมลี กู ดว้ ยกนั  ในความรสู้ กึ ของตวั หนเู อง  สงสารพี่สะใภ้ค่ะ  ที่ยังไม่ทราบเร่ืองน้ี  แต่ในตัวของพี่ชายสามีเองเป็น  คนเจา้ ชเู้ งยี บ หนา้ ตาด ี ขรมึ  กอ่ นหนา้ นแี้ ละในตอนหนมุ่ มเี มยี มาหลาย  คน  (ตามที่สามีเล่าให้ฟัง)  ถ้าสมมติว่าหนูบอกกับพี่สะใภ้เร่ืองที่พี่ชาย  สามีไปมีภรรยาน้อย  หนูจะบาปไหมคะท่ีท�ำให้สามีภรรยาเขาทะเลาะ  กัน  แต่ก็ไม่อยากเห็นพี่สะใภ้โง่ในฐานะท่ีเป็นเมียหลวงและลูกผู้หญิง  เหมอื นกนั  ขอบคุณค่ะ ตอบ บอกใหร้ กู้ ไ็ มบ่ าปเพราะพดู ความจรงิ และมปี ระโยชน ์ และควรจะ  แถมให้ดว้ ยว่า ช่างเขาเถอะ สัตว์ท้งั หลายมีกรรมเป็นของของตน ผู้ทำ�   ดีจักได้ดี  ท�ำช่ัวจักได้ช่ัว  ผู้ใดแสวงหาทุกข์ใส่ตัวผู้นั้นย่อมประสบทุกข์  เอง เปน็ ไปตามกฎแห่งกรรม

92 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คำ� ถามท่ ี ๖๒๗ ธมั มานุสาร ี และสัทธานสุ ารี หมายความวา่ อะไรคะ ตอบ สทั ธานสุ าร ี แปลวา่  แลน่ ไปตามศรทั ธา หมายถงึ  พระอรยิ บคุ คล  ทม่ี สี ทั ธนิ ทรยี แ์ รงกลา้ เมอ่ื ไดบ้ รรลมุ รรคผล  ธมั มานสุ าร ี แปลวา่  แล่น  ไปตามธรรม  หมายถึง  พระอริยบุคคลผู้มีปัญญินทรีย์แรงกล้าเม่ือได้  บรรลมุ รรคผล ค�ำถามที่ ๖๒๘ มหาปเทส ๔ คอื อะไร และมีความส�ำคญั อย่างไรคะ ตอบ มหาปเทส  แปลว่า  ข้ออ้างอิงใหญ่  มีทั้งทางวินัย  และมีทั้งทาง  ธรรม  ทางวินัย เช่น สิ่งใดที่พระพุทธเจ้าไม่ได้ทรงบัญญัติไว้ว่าควรทำ�   หรอื ไมค่ วรทำ�  แตถ่ า้ เขา้ กบั สงิ่ ทคี่ วรกท็ ำ� ได ้ ถา้ เขา้ กบั สงิ่ ทไ่ี มค่ วรกท็ ำ� ไม่  ได้  เช่น  เคร่ืองด่ืมบางชนิดซ่ึงไม่มีในสมัยพุทธกาลแต่มีในสมัยนี้  ลอง  พจิ ารณาดวู า่ ใกลไ้ ปทางไหนควรทำ� หรอื ควรเวน้  สำ� คญั ตรงทเี่ ปน็ เครอ่ื ง  มอื พจิ ารณาตดั สนิ วา่ ควรหรอื ไมค่ วร มหาปเทสทางธรรม เชน่  ไดย้ นิ ได ้ ฟงั มาจากคณะหรอื จากบคุ คลผใู้ ดผหู้ นง่ึ วา่  สง่ิ นถี้ กู ตอ้ งสง่ิ นไี้ มถ่ กู  ลอง  น�ำไปเทียบกับพระสูตรบ้างพระวินัยบ้างว่าตรงกับที่พระพุทธเจ้าทรง  สอนไว้  หรือขัดแย้งกับที่พระพุทธเจ้าทรงสอนไว้  เป็นต้น  ส�ำคัญตรงท่ ี ท�ำให้เราไม่เชื่อง่าย ค้นหาหลักฐานทางพุทธศาสนาเสียก่อน เช่น พระ  สูตร อรรถกถา เปน็ ตน้

สนทนาธรรมกบั 93 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คำ� ถามท่ี ๖๒๙ การศกึ ษาพระไตรปฎิ กโดยการอา่ นและค้นคว้าจากหนังสือ และ  MP3  ด้วยตนเอง  มีข้อควรระวังอย่างไรบ้างไหมคะ  เพ่ือให้สามารถ  เขา้ ใจพระพทุ ธพจนแ์ ละขอ้ ความอน่ื ๆ ได้อย่างถูกตอ้ ง ตอบ ก็ตอ้ งถามทา่ นผู้รู้บา้ ง คำ� ถามที ่ ๖๓๐ ถา้ ทำ� บาปชาตนิ ม้ี ามาก มสี ทิ ธทิ์ จ่ี ะนพิ พานชาตนิ ไี้ ดห้ รอื เปลา่ ครบั   เพงิ่ ดอู งคลุ มิ าลมาครบั  คอื ท�ำชว่ั ฆา่ คนมามากใชไ่ หมครบั  แลว้ สดุ ทา้ ย  กไ็ ดพ้ ระพทุ ธเจ้าส่งั สอน สุดท้ายองคุลมิ าลได้บรรลธุ รรมในชาตินน้ั เลย  หรือเปล่าครับ  หรือว่าไปนรกก่อน?  แล้วจะมีทางเป็นไปได้ไหม  ท่ีใคร  สักคนท�ำบาปฆ่าคนมาอย่างนั้นแต่ก็เกิดบรรลุธรรมขึ้นมาด้วยอะไร  ก็แล้วแต่  จะมีทางเป็นไปได้ไหมครับ  แล้วถ้าเป็นไปได้  คนที่ถูกโดน  กระทำ� ล่ะครับเคา้ จะรู้สกึ อย่างไรในเมือ่ คนช่วั ไม่ไดล้ งนรก? ตอบ ได ้ องคลุ มิ าลกบ็ รรลธุ รรมชนั้ สงู สดุ เปน็ พระอรหนั ตไ์ มเ่ กดิ อกี  บาป  กรรมกต็ ามไมไ่ ดเ้ รียกว่าอโหสกิ รรม ไม่ใช่คนอโหสแิ ต่กรรมอโหสเิ อง

94 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ค�ำถามท่ี ๖๓๑ สวดมนต์ให้คนท่ีเค้าเกลียดเรา เค้าจะเลิกเกลียดเราหรือเปล่าค่ะ  การท่ีเราสวดมนต์และอุทิศส่วนกุศล  ให้กับคนที่เค้าเกลียดเรา  จะช่วย  ท�ำให้เค้ารู้สึกดีข้ึนกับเราบ้างหรือเปล่าค่ะ  เพราะดิฉันท�ำให้คนคนหน่ึง  ผดิ หวงั  แลว้ เหมอื นเคา้ จะเกลยี ดดฉิ นั ไปเลย ไมร่ จู้ ะท�ำยงั ไงใหเ้ คา้ หาย  เกลยี ด ตอบ เพยี งแตเ่ ราไมเ่ กลยี ดเขากด็ แี ลว้  เขาเกลยี ดเราเปน็ เรอื่ งของเขาเอง  ชว่ ยไม่ได้ สวดมนต์ก็เป็นเร่อื งดสี ำ� หรับคุณ คำ� ถามท ่ี ๖๓๒ ผมเรียนถามอาจารย์ว่า  ถ้าผมพูดค�ำหนึ่งค�ำน้ันคือค�ำว่า  เกย์  ซ่ึง  มันมีหลายความหมาย  ซึ่งขณะที่พูดเหมือนกับว่าพูดดังนี้  ชื่อบุคคล  (เช่น  จอร์จ,  พ่อ)  เป็นเกย์  แล้วผมไม่ได้ถึงความหมายหรืออารมณ ์ ในตอนนั้น  เฉยๆ  มากเลยไม่รู้สึกอะไร  ผมจะบาปไหมครับ  และถือว่า  เจตนาหรือไม่ครบั ตอบ ไมเ่ จตนากไ็ มบ่ าป

สนทนาธรรมกบั 95 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ คำ� ถามที่ ๖๓๓ อปุ นาหะ พยาปาทะ ปฏฆิ ะ โกธะ ตา่ งกนั อย่างไรคะ ตอบ อปุ นาหะ ผกู โกรธ, พยาบาท คดิ เบยี ดเบยี นคดิ ทำ� รา้ ยเขา, ปฏฆิ ะ หงดุ หงิด, โกธะ ขุน่ เคือง ค�ำถามท ่ี ๖๓๔ พระพทุ ธองคต์ รสั วา่  ทาน ศลี  ภาวนา มอี านสิ งสต์ า่ งกนั อยา่ งไรคะ  เคยได้ยินค�ำกล่าวเปรียบเทียบหลายอย่าง  แต่ไม่ทราบว่าที่เป็นพุทธ  พจนจ์ ริงๆ คอื อะไร ตอบ อานิสงส์ของทานก็ท�ำให้มีทรัพย์  ท�ำให้เป็นที่รักของคนอื่น  ท�ำให้  แกลว้ กลา้ ในทปี่ ระชมุ  ทำ� ใหช้ อ่ื เสยี งด ี ตายแลว้ ไปสคุ ต ิ อานสิ งสข์ องศลี   ก็คล้ายๆ  กับอานิสงส์ของทาน  ท่ีส�ำคัญคือ  ไม่มีเวรไม่มีภัย  อานิสงส ์ ของภาวนาท�ำใหเ้ ป็นผู้สงบ มีปญั ญาดี

96 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ค�ำถามที่ ๖๓๕ ขอความกรุณาท่านอาจารย์ขยายความของค�ำกล่าวของท่าน  อาจารย์ในหนังสือ  การพัฒนาชีวิตเพ่ือความสุขในปัจจุบัน  ท่ีว่า  “ท่าน  จะชนะโลกโดยการทท่ี า่ นรกั ษาความสงบไวไ้ ดเ้ สมอ” สกั เลก็ นอ้ ยไดไ้ หม  คะ กราบขอบพระคุณเป็นอยา่ งสูงค่ะ ตอบ การรกั ษาความสงบใจไวไ้ ดเ้ สมอเปน็ การชนะตนเอง ผชู้ นะตนเอง  ไดช้ อื่ ว่าชนะโลก มีพทุ ธศาสนสุภาษิตว่า ชนะตนนั่นแลดีกวา่ ชนะผู้อืน่ คำ� ถามท่ ี ๖๓๖ อภัยทานกับธรรมทาน อยา่ งไหนมีอานิสงสม์ ากกว่ากนั คะ ตอบ ธรรมทานย่อมชนะทานทั้งปวงรวมท้ังอภัยทานด้วย  คนท่ีให้อภัย  ผู้อนื่ ไดเ้ พราะมธี รรม ค�ำถามท ี่ ๖๓๗ การฟงุ้ ซา่ นในธรรม มลี กั ษณะอยา่ งไรคะ แตกตา่ งจากการพจิ ารณา  ธรรมอยา่ งไร ขอบพระคุณมากค่ะ

สนทนาธรรมกับ 97 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ตอบ ธัมมุทธัจจะ  ความฟุ้งซ่านในธรรมท่านหมายถึงวิปัสสนูปกิเลส  ๑๐  มีโอภาส  เป็นต้น  พิจารณาธรรม  ใคร่ครวญธรรมไม่ได้เกี่ยวกับ  วปิ สั สนูปกเิ ลส ค�ำถามท่ ี ๖๓๘ ว่ากันว่าเงินคือบุญเก่าและไม่มีตัวตนจริงไหมครับ?  คนท่ีมีบุญ  วาสนา  เงินจะไม่ขาดมือและจะอยู่บนโลกน้ีอย่างสุขสบายแม้จะไม่ม ี เงนิ มากมาย แตค่ นจนทต่ี อ้ งใชก้ รรม ถา้ ใครไมย่ อมใชห้ นกี้ รรมเกา่  เงนิ   จะขาดมอื ตลอดและหาลำ� บาก เปน็ จรงิ ไหมครบั  แตถ่ า้ ใครกม้ หนา้ กม้ ตา  ใช้กรรมไป  พร้อมกับท�ำบุญไปด้วยจะพออยู่พอกิน  ท่านผู้รู้ช่วยตอบที  ครับเป็นเชน่ นัน้ จริงไหมครบั ตอบ เงินคือบุญเก่าไม่มีตัวตน หมายความว่ากระไร เรื่องเงินเร่ืองทอง  ใครขยันหาก็ได้  จะโดยสุจริตหรือทุจริตก็อีกเรื่องหนึ่ง  ถ้าได้มาโดย  สุจริตก็อยู่ได้นาน  ถ้าได้มาโดยทุจริตก็อยู่ได้ไม่นาน  และยังจะต้องไป  ใช้บาปกรรมท้ังชาตนิ แ้ี ละชาตหิ นา้ ด้วย คนท่ขี ยัน ประหยดั  รู้จกั รกั ษา  ทรพั ย ์ รจู้ กั ใชช้ วี ติ  เวน้ อบายมขุ  ยอ่ มจะมพี อกนิ พอใชเ้ สมอ ถา้ สงั คมไม่  เอาเปรยี บเขาเกนิ ไป เรอ่ื งเงนิ ทองและทรพั ยส์ นิ สมบตั ใิ นสงั คมมปี ญั หา  มาก มเี งอ่ื นไขมาก มคี นเดอื ดรอ้ นมาก สาเหตเุ พราะหาไดไ้ มพ่ อกนิ บา้ ง  ไม่รจู้ ักพอบา้ ง ทเ่ี หลือคุณคดิ เอาเองกแ็ ลว้ กัน

98 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ค�ำถามท ่ี ๖๓๙ สงสัยมานานแล้ว  ว่าถ้าคนในโลกที่มีศาสนาต่างกันหมด  เวลา  ตายไปขนึ้ สวรรค ์ เคา้ จะเหน็ สวรรคอ์ นั เดยี วกนั มย้ั  หรอื วา่ สวรรคจ์ ะแยก  ไปตามศาสนาเลย เชน่  ของไทยกม็ ีเปน็ เทพแตง่ กายไทยๆ มบี า้ นเรอื น  เป็นแก้วทรงไทยงามตระการตา  ส่วนของคริสต์ก็มีนางฟ้ามีปีกอะไร  ทำ� นองน้ี ตอบ ไมร่ ู้ คำ� ถามที่ ๖๔๐ ขณะนป้ี ระเทศไทยกำ� ลงั อยใู่ นชว่ งระหวา่ งความขดั แยง้ ทางสงั คม  อย่างใหญ่หลวง  ความแตกแยกนี้นับวันจะบานปลาย  เพราะต่างคน  ต่างไม่ยอมซ่ึงกันและกัน ทางศาสนาพุทธซึ่งถือว่าเป็นศาสนาประจำ�   ชาต ิ มีหลักธรรมะและหลักการแก้ไขปัญหานี้อย่างไร? แม้กระท่ังพระ  ตอนน้ีก็ยังแตกแยกเป็น  ๒  ฝ่ายตามการเมือง  จะช่วยกันแก้ไขปัญหา  อย่างไร อยากให้อาจารยย์ กตัวอยา่ งและขอ้ ธรรมะเพื่อแกไ้ ขปญั หา ตอบ สัตว์โลกมที ิฐิตา่ งกนั  มีความคดิ เห็นต่างกัน มคี วามพอใจตา่ งกัน  จงึ มพี ฤตกิ รรมตา่ งกนั  ทส่ี ำ� นวนไทยเราชอบพดู วา่  นานาจติ ตงั  มนี ทิ าน  เรื่องหน่ึงเล่าไว้ว่า  มีคนไปพักนอนท่ีศาลาหัวเท้าไม่เทียมกัน  ผีตนหน่ึง  ดงึ หวั ให้มาเทยี มกันเท่ากนั  ไปดูทเี่ ทา้ ไมเ่ ท่ากนั  พอดึงเท้าให้เทา่ กนั หัว  ก็ไม่เสมอกัน  พยายามสักเท่าไรก็คงได้เท่านั้นเพราะคนท่ีไปนอนสูงต่�ำ 

สนทนาธรรมกบั 99 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ไมเ่ ทา่ กนั  ผกี เ็ หนอื่ ยเปลา่  ในสงั คมไหนๆ กเ็ ปน็ เชน่ นนั้  คนไมเ่ ทา่ เทยี ม  กนั ตงั้ แตเ่ กดิ มา การศกึ ษาไมเ่ ทา่ กนั  อปุ นสิ ยั ตา่ งกนั  การอบรมตา่ งกนั   การฝกึ ตนกต็ า่ งกนั  ตา่ งจติ ตา่ งใจ สงั คมจงึ เปน็ อยา่ งนแี้ หละ ใหค้ ำ� สอน  ทางศาสนาไปสักเท่าไรก็ไร้ผลเพราะเขาไม่ปฏิบัติตาม  เหมือนหว่าน  เมล็ดพชื ลงบนหินมันไม่งอก คำ� ถามท่ ี ๖๔๑ รบกวนถามอาจารย์เรื่องพระฉันนะคะ  สงสัยว่า    ๑.  พระฉันนะ  ที่เคยเป็นคนรับใช้ของพระพุทธเจ้าแล้วโดนลงพรหมทัณฑ์หลังพระ  พทุ ธเจา้ ปรนิ พิ พานกบั พระฉนั นะทฆ่ี า่ ตวั ตายแลว้ บรรลอุ รหนั ต ์ ไมใ่ ชค่ น  เดียวกันใช่ไหมคะ    ๒.  ท�ำไมพระฉันนะที่ฆ่าตัวตายถึงบรรลุอรหันต์ได ้ คะ มกี ลา่ วไวใ้ นพระสูตรหรอื เปล่าคะ ขอบคณุ คะ่ ตอบ เปน็ คนละองค ์ พระฉนั นะทฆี่ า่ ตวั ตายเปน็ เพราะทา่ นมโี รคคอื ปวด  ศรี ษะและปวดทอ้ งอยา่ งรนุ แรง ทา่ นทนทกุ ขเวทนาไมไ่ หวจงึ ปรารภจะ  ฆ่าตัวตาย  พระสารีบุตรและพระจุนทะน้องชายพระสารีบุตรไปเยี่ยม  ขอรอ้ งใหท้ า่ นเลกิ คดิ เรอ่ื งฆา่ ตวั ตาย ใหพ้ จิ ารณาขนั ธ ์ ๕ โดยความเปน็   ทุกข์  พระฉันนะบอกว่าท่านทนไม่ไหว  แต่ท่านจะฆ่าตัวตายโดยที่จะ  ไม่ให้พระพุทธเจ้าทรงติเตียนแล้วท่านก็ฆ่าตัวตายด้วยศัสตราพร้อม  ได้ส�ำเร็จเป็นพระอรหันต์  ท่านเรียกพระอรหันต์ประเภทน้ีว่าชีวิตสม  สสี  ี แปลวา่  สนิ้ ชวี ติ พรอ้ มดว้ ยสนิ้ กเิ ลส (ดรู ายละเอยี ดใน ฉนั โนวาทสตู ร มัชฌมิ นิกาย อปุ รปิ ัณณาสก์)

100 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๔ ค�ำถามที ่ ๖๔๒ กราบเรียนท่านอาจารย์ท่ีเคารพอย่างสูง  ไม่ได้เข้ามาเรียนถาม  ปัญหาต่อท่านเสียนาน  พอกลับมารู้สึกดีใจที่ท่านยังตอบปัญหาให้กับ  ผู้สนใจอยู่เช่นเดิม  (ยังคงความงดงามดุจเดิม)  ขณะนี้แค่พิมพ์ชื่อท่าน  อาจารย์ในกูเกิ้ล  ก็จะได้ฟังธรรมบรรยาย  ได้ฟังเทปการอ่านหนังสือ  ของท่านได้โดยสะดวก  อยากฟังเม่ือไหร่ก็ได้ฟัง  ท�ำงานไปฟังไป  เพลิดเพลินดีมาก  เสียดายที่เทปบันทึกเสียงท่ีลงในเว็ปยังน้อยมาก  มี  เรอื่ งนา่ สนใจและเปน็ ประโยชนม์ ากมายทที่ า่ นบรรยายไวใ้ นรายการของ  มหามกุฏราชวทิ ยาลยั  ทอี่ ยากไดฟ้ งั อีก จึงเรียนมาเพ่ือให้ทา่ นอาจารย ์ ทราบว่าศิษย์น้ียังระลึกถึงพระคุณของท่านอาจารย์ตลอดมา  (และจะ  ตลอดไป)  ขออาราธนาคุณพระศรีรัตนตรัย  คุ้มครองท่านอาจารย์ให้ม ี สุขภาพแข็งแรงและปลอดโรคภัย  มีเรี่ยวแรงท�ำงานส่งเสริมพระพุทธ  ศาสนาตลอดจนให้ปัญญาแก่ชาวพุทธต่อไปตราบนานเท่านาน  ด้วย  จติ คารวะ ตอบ จดหมายของคุณฉบับน ี้ อ่านแล้วปล้มื ใจมาก ขอบใจมาก น่าจะ  เข้ามาดูบ่อยๆ นะ จะได้เป็นกำ� ลังใจให้อาจารย์ และขออวยพรให้คุณ  ประสบความสุขสวัสดีในท่ีทุกสถานในกาลทุกเมื่อ  หวังว่าจะได้อ่าน  ขอ้ ความดๆี  ในโอกาสต่อไปดว้ ย