รายงาน1

รายงาน เรอ่ื ง ระบบเงินดิจิทลั สกลุ เงินดิจิทลั (cryptocurrency) จดั ทาโดย นางสาวรสสคุ นธ์ สงั ขีด รหสั 64302040010 นาเสนอ อาจารย์ อรรถพล เขียวทอง รายงานนี้เป็นส่วนหนึ่งของการเรียนวิชา เทคโนโลยีดิจิทลั ภาคเรียนท่ี 1 ปี การศึกษา 2564 วิทยาลยั เทคนิคเพชรบรุ

ก คำนำ รายงานเล่มนี้จัดทำขึ้นเพื่อเป็นส่วนหนึ่งของวิชาเทคโนโลยีดิจิทัล ระดับชั้น ปวส.1 เพื่อให้ได้ศึกษาหา ความรใู้ นเร่ืองระบบเงินดจิ ทิ ลั สกุลเงินดจิ ิทัล (cryptocurrency)และไดศ้ กึ ษาอย่างเข้าใจเพ่ือเป็นประโยชน์กับ การเรยี น ผจู้ ดั ทำหวังว่า รายงานเล่มนี้จะเปน็ ประโยชน์กบั ผอู้ า่ น หรอื นกั เรียน นกั ศึกษา ที่กำลังหาขอ้ มลู เร่ืองน้อี ยู่ หากมขี ้อแนะนำหรอื ข้อผดิ พลาดประการใด ผู้จัดทำขอนอ้ มรับไว้และขออภยั มา ณ ทีน่ ด้ี ว้ ย นางสาวรสสคุ นธ์ สังขดี ผจู้ ัดทำ

สารบญั ข คำนำ ก สารบัญ ข สกุลเงินดิจิทลั คืออะไร? 1 วิธีการทำงานของคริปโทเคอร์เรนซี่ (cryptocurrency) 2 สกุลเงนิ ดิจิทัลมีอะไรบ้าง 4 สกุลเงินดิจิทัลที่นิยมมากที่สดุ 5 สกลุ เงินดจิ ิทัลมคี วามน่าเช่อื ถือหรือไม่ 6 โลกมกี ารกำกับดูแลสกลุ เงินดิจิทัลหรือไม่อย่างไร 8 วธิ ใี ช้สกลุ เงินดิจทิ ลั 9 10 การขุด Bitcoin คอื อะไร 10 การขุดเกิดขึ้นไดอ้ ย่างไร 12 13 ประเทศไทยมีทศิ ทางอย่างไรต่อเรื่องสกุลเงนิ ดิจทิ ลั 16 7 สกุลเงินดิจิทัล ท่ีสามารถใช้ได้อย่างถูกกฎหมายในประเทศไทย 20 5 สกุลเงินดิจิทัล ที่มีโอกาสแซงบิทคอยน์ ทำไมสกุลเงินดิจิทัลจึงเริ่มเป็นที่สนใจ

1 สกุลเงินดจิ ิทัลคืออะไร? ในปัจจุบันยังเกิดความเข้าใจทีค่ ลาดเคลื่อนจากสาธารณชนโดยส่วนใหญ่เกี่ยวกับสกุลเงินดจิ ิทัล ท้ังนี้หาก จะอธิบายโดยย่อ ระบบสกุลเงินดิจิทัลเริ่มต้นจากการพัฒนาระบบการโอนเงินที่สาธารณะร่วมกันทำงาน โดย ไม่ต้องใช้สถาบันการเงินหรือหน่วยงานใดเป็นตัวกลางในการตรวจสอบและบันทึกข้อมูลการโอนเงิน หากแต่ ทุกคนสามารถอาสามีส่วนร่วมโดยการนำคอมพิวเตอร์ของตนเองมาร่วมทำงานในระบบนี้ผ่านเครือข่าย อินเตอร์เน็ต โดยเมื่อต้นทางสั่งโอนเงินไปยังปลายทาง คอมพิวเตอร์ของทุกคนในระบบจะเห็นคำสั่งดังกล่าว และช่วยกนั ตรวจสอบวา่ การส่งั โอนดังกลา่ วมาจากต้นทางทแ่ี ทจ้ รงิ หรือไม่ และต้นทางมีเงนิ เพียงพอหรือไม่ ซ่ึง กระบวนการตรวจสอบจะให้คอมพวิ เตอร์ทกุ เครื่องในเครอื ข่ายแข่งกันคำนวณเพ่อื ตรวจสอบความถูกต้อง และ เครอ่ื งใดทำได้ก่อนจะไดร้ างวัลเป็นเหรียญในสกุลเงนิ ดจิ ิทัล และขอ้ มูลทตี่ รวจสอบเสร็จแลว้ จะถูกนำไปเก็บไว้ ในรายการประวตั ธิ รุ กรรมท่ีเป็นบล็อกเชน (Block Chain) ซงึ่ เป็นข้อมูลอิเลก็ ทรอนิกสท์ ่ีจัดเก็บแบบเรียงลำดับ ต่อไปเรื่อยๆ ตามลำดับของการเกิดขึ้นของธุรกรรม และข้อมูลประวัติธุรกรรมนี้จะถูกเก็บไว้ในเครื่อง คอมพิวเตอร์ทกุ เครื่องทอี่ าสามารว่ มในเครือขา่ ยสกุลเงินนี้ จากหลักการเบื้องตน้ นี้ จะเหน็ ได้ว่าระบบสกุลเงินดิจิทัล ใช้พนื้ ฐานของการจดั เก็บประวัตธิ รุ กรรมแบบบล็อก เชน (Block Chain) ซึ่งระบบจัดเก็บนี้ เมื่อนำข้อมูลมาเรียงต่อกันตามลำดับธุรกรรมแล้ว จะทำให้เกิดการ แก้ไขประวัติย้อนหลังได้ยากมาก เพราะนอกจากต้องแก้ไขข้อมูลในคอมพิวเตอร์ทุกเครื่องที่เก็บข้อมูลให้ ตรงกันแล้ว การจะแก้ไขตัวเลขที่เป็นดัชนีในการชี้ลำดับข้อมูลที่เก็บไว้ให้เป็นตัวเลขชุดใหม่ก็ทำได้ ยากมาก ในทางคณิตศาสตร์เช่นกัน ซึ่งในกรณีของบิทคอยน์ ได้เป็นตัวอย่างแรกๆ ที่แสดงให้เห็นถึงการนำการจัดเก็บ ขอ้ มูลแบบบล็อกเชน (Block Chain) มาประยกุ ตใ์ ช้ในวงกวา้ ง นอกจากนี้ระบบเงินสกุลดิจิทัลยังให้รางวัลกับผูเ้ ข้ารว่ มการตรวจสอบความถูกตอ้ งของธุรกรรม เป็นเหรยี ญ ของสกุลเงินดิจิทัล ซึ่งกระบวนการนี้เป็นสิ่งที่เรียกว่าการขุดเหมือง (mining) ซึ่งเป็นแรงจูงใจให้มีผู้มาร่วม เช่ือมต่อกบั เครือข่ายและนำทรัพยากรท้ังการเชื่อมต่ออนิ เตอร์เนต็ อปุ กรณฮ์ ารด์ แวร์ การใช้กระแสไฟฟ้า และ พื้นที่จัดเก็บข้อมลู มาร่วมเป็นส่วนหนึ่งของเครือข่ายในการประมวลผลและจัดเก็บขอ้ มูลธุรกรรม ดังนั้นมลู คา่ ของสกุลเงินดิจิทัลในมุมหนึ่งจึงขึ้นกับต้นทุนของทรัพยากรที่จะนำมาร่วมใช้ในการทำงานให้กับเครือข่ายด้วย เชน่ กัน

2 สำหรับที่มาของสกุลเงินดิจิทัลที่เพิ่งจะมาเป็นประเด็นร้อนในช่วงปีที่ผ่านมานั้น สามารถย้อนกลับไปได้เป็น สิบปี โดยในช่วงปี ค.ศ. 1998-2009 กเ็ ริ่มมีแนวคดิ และความพยายามทจ่ี ะสร้างเงินสกุลดจิ ทิ ลั ทีท่ ำให้ปลอดภัย ได้ด้วยเทคโนโลยีการเข้ารหัส ตัวอย่างเช่น B-Money และ Bit Gold อย่างไรก็ตามเงินสกุลดิจิทัลนี้ ถือว่า เกิดขึ้นอย่างเป็นทางการในช่วงปลายปี ค.ศ.2008 ถึงต้นปี ค.ศ. 2009 โดยโปรแกรมเมอร์อัจฉริยะ (หรือกลุ่ม โปรแกรมเมอร์) ที่ใช้นามแฝงว่า Satoshi Nakamoto โพสต์บทความชื่อ Bitcoin – A Peer to Peer Electronic Cash System ไปในกลุ่มเมล์ด้านเทคโนโลยีการเข้ารหัส และชักชวนให้บุคคลทั่วไปนำโปรแกรม ภาษา C++ ที่เขาพัฒนาขึ้นไปติดตั้งในเครื่องคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคล เพื่อร่วมในเครือข่ายของการตรวจสอบ และเก็บข้อมูลธุรกรรม โดยผู้เข้าร่วมจะได้เหรียญในสกุลเงนิ บิตคอยน์เป็นค่าตอบแทน ซึ่งในปีแรกๆ ของการ เกิดบิตคอยนก์ ็ยังไม่มใี ครให้ความสนใจและไมส่ ามารถกำหนดราคาของสกลุ เงินดิจิทัลน้ีได้ และมีเรื่องร่ำลือกัน ว่าในปี 2010 มีคนขายบิตคอยน์ของตัวเองเป็นครั้งแรก โดยแลก 10,000 เหรียญบิตคอยน์กับพิซซ่า 2 ถาด คำนวณไดค้ ร่าวๆ วา่ 10,000 เหรียญบติ คอยนใ์ นวันน้ัน จะคิดเปน็ มลู คา่ เงินดอลล่ารใ์ นวนั นี้มากกวา่ 100 ล้าน เหรียญสหรัฐ วิธีการทำงานของคริปโทเคอร์เรนซี่ (cryptocurrency) แตกต่างจากสกลุ เงินปกติตรงที่จะไม่อยภู่ ายใต้การควบคุมหรอื จัดการโดยหน่วยงานทางการเงินหรือ ควบคุมปริมาณเงินโดยรัฐบาลใดๆ แตจ่ ะเป็นการทำงานบนระบบที่เรียกวา่ ‘บล็อกเชน’ (Blockchain) ซง่ึ เปน็ เทคโนโลยีกระจายศนู ย์ที่สามารถควบคุมตัวมันเองได้ หลกั การพื้นฐาน คือ เมื่อมีการบันทึกข้อมูลในแต่ละชุดหรือในแตล่ ะ ‘บล็อก’ ตวั ระบบบล็อกเชนจะมีการส่ง สัญญาณหากนั ในเครือข่าย เพื่อให้ทุกคนในเครือข่ายรับรู้และรับรองความต้องถูกต้องของธรุ กรรมหรือข้อมูล ชดุ ดังกลา่ ว ทำให้ข้อมลู หรือธรุ กรรมไม่สามารถถูกบิดเบือนและไม่อยู่ภายใต้การควบคมุ ของใครคนใดคนหน่ึง ปจั จบุ ัน สกลุ เงนิ ดจิ ทิ ัลมีจำนวนมากกว่า 10,000 สกุลเงิน และมีมลู ค่าตลาดรวมทั้งหมดมากกวา่ 2 ล้านล้าน เหรยี ญสหรฐั โดยมี ‘บิตคอยน์’ (Bitcoin) เป็นสกุลเงินแรกของโลกและเป็นสกลุ เงนิ ยอดนิยมทส่ี ดุ ไปพร้อม กัน ‘บิตคอยน์’ มมี ูลค่าตลาดรวมมากกวา่ 1 ล้านล้านเหรียญสหรฐั หรือเกินกวา่ ครึ่งหน่ึงของมลู ค่าตลาดคริปโทฯ ทงั้ หมดบนโลกใบนี้ และยังเคยมีราคาพุง่ สูงถึง 2 ลา้ นบาทต่อ 1 เหรยี ญ นอกจากบิตคอนน์แลว้ ก็ยังมีอีกหลายเหรยี ญท่ีไดร้ ับความนิยมรองลงมา ไมว่ า่ จะเป็นอเี ทอเรียม เอ็กซ์อาร์พี ด็ อกคอยน์ และอื่นๆ อีกมากมาย

3 อย่างไรก็ตาม คริปโทฯ ถือเป็นสินทรัพย์ท่ีมีความผันผวนสูงมาก เฉลี่ยราว 100-200% เม่อื เทียบกับดัชนหี ุ้น ไทยที่มีความผนั ผวนเฉล่ีย 10-20% ดังนั้น ในการลงทุนคริปโทจำเปน็ จะต้องพิจารณาความเสีย่ งท่ีจะเกิดข้ึน อย่างระมัดระวงั ในไทยเองมี ก.ล.ต. หรือ สำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลกั ทรัพย์ เปน็ ผู้กำกบั ดูแลการ แลกเปล่ียนคริปโทฯ ในไทย ส่วนเวบ็ ไซต์เทรดเพื่อเกง็ กำไรในคริปโทเคอร์เรนซ่ี ก็มีหลากหลาย ทั้งสัญชาติ ไทยอย่าง Bitkub หรือ Satang Pro หรือเวบ็ ต่างชาติอย่าง Binance, Zipmex หรือ Huobi ปัจจบุ นั จากการสำรวจโดย Statista Global Consumer Survey พบว่า ชาว ‘ไนจีเรีย’ ถือครองคริปโทฯ มากที่สดุ ในโลก ด้วยสัดสว่ น 32% หรือ 1 ใน 3 ของประชากรที่ใช้สกุลเงนิ ดิจทิ ลั โดยรองลงมาคือ ‘เวียดนาม’ และ ‘ฟลิ ิปปินส’์ โดยสาเหตุมาจากประชากรจำนวนมากในประเทศกลุ่มนี้ออกไปทำงานต่างแดน และเลือกส่งเงินกลบั บา้ นด้วยสกุลเงนิ ดิจิทัล ภายในเครือขา่ ย peer ทกุ คนมบี นั ทกึ ของประวัติท่ีสมบรู ณ์ของการทำธรุ กรรมท้ังหมดและทุกความสมดลุ ของ บญั ชี cryptocurrency มอี ยูเ่ พื่อแสดงธรุ กรรมทางการเงนิ ดวู งจรชีวิตของการทำธรุ กรรมด้านลา่ ง ชี วิ ต ก า ร ค้ า

4 สกุลเงินดจิ ทิ ลั มอี ะไรบ้าง ในช่วงเริ่มต้น คนส่วนใหญ่ใช้คำว่าบิตคอยน์กับคำว่าสกุลเงินดิจิทัลเสมือนเป็นคำเดียวกัน แต่ในช่วง 6-7 ปีท่ี ผ่านมาก็มีการสร้างสกลุ เงินดิจิทัลด้วยอัลกอริทึม่ อื่นข้ึนมาอีกมากมาย โดยหากเรียงตามมลู คา่ ตามราคาตลาด (Market Cap คำนวณจากจำนวนเหรียญคูณด้วยอัตราซือ้ ขาย) เงนิ สกุลดิจิทัล 5 อันดบั แรกของวนั น้ีมีตัวอย่าง ได้แก่ Bitcoin, Ethereum, Ripple, Bitcoin Cash, และ Litecoin แต่ในความเป็นจรงิ แล้วสกุลเงินดิจิทัลที่มี การสรา้ งขนึ้ มานน้ั มสี ูงถึงกว่า 1,500 สกุล ซ่ึงแตล่ ะสกลุ เงนิ ที่ถูกสร้างข้นึ มรี ะดบั ความนิยมและความน่าเช่ือถือ แตกต่างกันไปโดยจะเห็นว่าบิตคอยน์นั้นยังคงเป็นเงินสกุลดิจิทัลที่แพงที่สุดและเป็นที่นิยมที่สุดมีมูลค่าตาม ราคาตลาดสูงถึงกว่า 1 แสน 5 หมื่นล้านเหรียญสหรัฐฯ ตามมาด้วยอีเธอเรียม (Ethereum) ซึ่งถูกพัฒนาโดย Vitalik Buterin ซึ่งเป็นโปรแกรมเมอร์ผู้เชี่ยวชาญบิตคอยน์ในยุคเริ่มต้น และได้มองเห็นถึงข้อจำกัดหลาย ประการของระบบสกุลเงินบิตคอยน์ จึงได้พัฒนาสกุลเงินใหม่ขึ้นมา และได้เพิ่มเติมคุณสมบัติในหลายด้าน รวมถึงความสามารถในการรองรับ Smart Contract ซึ่งเป็นชุดโปรแกรมที่ Vitalik Buterin พัฒนาขึ้นเพื่อให้ สามารถนำไปประยกุ ตใ์ ชใ้ นการทำธรุ กรรมอเิ ลก็ ทรอนิกส์ โดยการเกบ็ สัญญาไว้บนการจัดเก็บข้อมลู แบบบล็อก เชน (Block Chain) ซึง่ ทำให้ยากต่อการแอบแก้ไขสัญญา และเมื่อเกิดการทำธุรกรรม จะใช้สกุลเงินอีเธอเรียม (Ethereum) เป็นสื่อกลาง โดยอีเธอเรียม (Ethereum) ได้รับความคาดหวังว่าจะได้รับความนิยมที่แพร่หลาย มากกว่าบิตคอยน์ เพราะ Smart Contract สามารถนำไปพฒั นาต่อยอด และทำให้เกิดนวัตกรรมของธุรกรรม ทางอเิ ล็กทรอนกิ สไ์ ดอ้ ย่างหลากหลาย

5 ส กุ ล เ งิ น ดิ จิ ทั ล ท่ี นิ ย ม ม า ก ท่ี สุ ด Bitcoin (BTC) Bitcoin เป็นที่รู้จักกันดีมีราคาแพงที่สุดและเป็นต้นฉบับ cryptocurrency Satoshi Nakamoto ที่มี เอกลักษณ์ที่แท้จริงไม่เคยได้รับการพสิ ูจน์อย่างสมบูรณส์ ร้าง Bitcoin ในปี 2009 Bitcoin มีความโดดเด่นมาก จนทุกเหรียญ crypto อื่น ๆ เรียกว่า altcoin นั่นก็คือทางเลือกให้กับ Bitcoin แท็กราคาใหญ่สำหรับแต่ละ Bitcoin ได้เห็นนักลงทุนหันไป altcoins เคล็ดลับสำหรับนักลงทุนคือการหา altcoins ที่ในอนาคตอาจจะอยู่ ร่วมกับหรือแทนที่ Bitcoin ในที่สุดก็ได้ altcoins ส่วนใหญ่มุ่งมั่นที่จะหาแนวทางแก้ไขบางส่วนของความไม่ สมบูรณ์ของ Bitcoin โดยเฉพาะอย่างยิ่งความยืดหยุ่นที่ จำกัด จนถึงตอนนี้มูลค่าตลาดของ Bitcoin ยังคงสูง และเหนือกว่าทางเลือกทใี่ กลท้ ี่สุด Ethereum (ETH) Ethereum เป็นเครือขา่ ย blockchain แบบกระจายที่สรา้ งขึน้ ในปี 2015 ความแตกต่างหลักระหว่าง Ethereum และ Bitcoin คือหนา้ ทขี่ องเครือข่าย แทนที่จะใชเ้ พอ่ื ติดตามความเปน็ เจา้ ของ cryptocurrencies, Ethereum ใชเ้ พอื่ เรยี กใชร้ หัสโปรแกรมสำหรับการใช้งานแบบกระจาย เครือขา่ ย Ethereum มโี ทเค็นของตัวเองซง่ึ เรียกวา่ Ether Ether คือสง่ิ ท่ีมกี ารซื้อขาย แต่มักถูกเรยี กวา่ Ethereum ผดิ พลาด สมมติฐานกลางคือทกุ คนทีต่ ้องการใชเ้ ทคโนโลยี blockchain สามารถสรา้ ง Piggyback บน Ethereum ไดโ้ ดยไมต่ อ้ งสรา้ งแอ็พพลเิ คชนั ใหมอ่ ย่างสมบูรณ์ altcoins ใหม่ ๆ ทีเ่ ปิดตวั ผา่ นเครือขา่ ย Ethereum โดยมีผ้ทู มี่ ีขนาดใหญ่เชน่ EOS, Zilliqa และ RChain ในที่สดุ ก็เปิดตัว Blockchains อิสระ Ripple (XRP) ระลอกเป็นวธิ กี ารโอนเงนิ แตท่ ำงานแตกตา่ งกับเครือขา่ ย Bitcoin ไม่ใชเ้ ทคโนโลยี blockchain และไม่ จำกัด เฉพาะการถ่ายโอนเหรียญของตัวเอง ระลอกช่วยให้สามารถโอนเงินสกุลใดก็ได้รวมทั้ง cryptos สกุลเงิน fiat ทองและแม้แต่ไมล์ทางอากาศ ธนาคารมคี วามสนใจใน Ripple เน่อื งจากความเร็วของการทำธรุ กรรม (เรว็ กว่า Bitcoin ถึง 10,000 เท่า) โปรโตคอล Ripple มีโทเค็นของตัวเองซึ่งสามารถซื้อขายได้ แต่มีการออกโทเค็น จำนวน 100,000 ชดุ เช่นเดียวกบั หุ้นของ บรษิ ัท มากกวา่ ท่จี ะถกู ขุดขึน้

6 EOS (EOS) EOS เปน็ รหัสลับของโปรโตคอล blockchain EOS.IO ทเี่ ปิดตัวในปพี . ศ. 2560 โดยมวี ตั ถุประสงค์เพ่ือใช้เป็น แพลตฟอร์มสัญญาแบบสมาร์ทและระบบปฏิบัติการที่กระจายอำนาจเพื่อจัดเก็บแอ็พพลิเคชันที่กระจาย อำนาจและมกี ารจดั เก็บข้อมูลแบบกระจาย EOS.IO มจี ดุ มุ่งหมายเพือ่ แก้ปญั หาความสามารถในการปรับขยาย ได้ของ blockchains ที่เก่ากว่าเช่น Bitcoin และลดค่าธรรมเนียมทั้งหมดสำหรับผูใ้ ชใ้ นพ้ืนที่ทางการเงินแบบ ดั้งเดิม โทเค็น EOS ที่มีการซื้อขายถูกนำมาใช้เพื่อเพิ่มแบนด์วิดท์และการจัดเก็บข้อมูลบน blockchain สำหรบั แอพ็ พลิเคชนั ทถี่ กู สร้างขึ้น / ใชโ้ ดยเจา้ ของบัญชี Bitcoin Cash (BCH) เงินสด Bitcoin เป็นที่รู้จักกันดีที่สุด 'ยากส้อม' ของ Bitcoin Classic (Bitcoin เดิม) ส้อมที่ยากคือการสร้าง สกุลเงินใหม่เอี่ยมตามเทคโนโลยี Bitcoin ที่มีอยู่ เหตุผลหลักในการสร้างส้อมคือการเพิ่มความยืดหยุ่น การ เปลี่ยนแปลงที่ใหญ่ที่สุดคือการเพิ่มขนาดของบล็อกเพื่อให้สามารถประมวลผลธุรกรรมต่อวิ นาทีได้มากข้ึน (กล่าวคือเร็วขนึ้ ) สกลุ เงินดจิ ิทัลมีความนา่ เช่อื ถอื หรือไม่ ปจั จบุ นั สกลุ เงินดจิ ทิ ลั เปน็ เงินทย่ี ังไม่ไดร้ ับการรับรองโดยรัฐบาลและหนว่ ยงานของรัฐ รวมถึงไม่มี การใชส้ ินทรัพย์เชน่ ทองคำ หรือตราสารมาค้ำประกัน ดงั เช่นการพิมพ์ธนบตั รของสกุลเงนิ ประเทศตา่ งๆ โดย ทรี่ าคาหรือมลู ค่าของเงนิ สกุลดิจทิ ัลนัน้ จะขึ้นลงตามอปุ สงค์และอปุ ทาน ถือเป็นกลไกตลาดอย่างแทจ้ รงิ ผสู้ นใจเงินสกลุ ดจิ ทิ ลั นน้ั มีหลากหลาย ตงั้ แต่การทดลองเล่นกบั นวตั กรรมเทคโนโลยีการเงินดว้ ยความอยากรู้ อยากเห็น การขุดเหมือง (รว่ มผลิตเงนิ สกุลดิจิทลั ) เพ่ือหวังผลตอบแทน การใชเ้ งนิ สกลุ ดจิ ทิ ลั เปน็ ทางเลือกใน การเก็บเงิน การลงทุนระยะส้ันและระยะยาวเพื่อหวังกำไร หรือแม้แต่การลงทนุ กบั กลุ่มสตาร์ทอัพทีร่ ะดมทุน แบบ Initial Coin Offering (ICO) โดยท่ตี ลาดเงินสกุลดิจิทัลเป็นตลาดที่มคี วามเสีย่ งสูงมาก ซึ่งตลาดเงนิ สกลุ ดจิ ิทัลนนั้ มีเงินลงทุนไหลเข้ามามาก ทำให้ราคาเกิดความผันผวน และตลาดมีความอ่อนไหวสูง ยกตัวอย่างเช่น ในช่วง 6 ปีที่ผ่านมา ราคาของบิต คอยน์เกิดการตกลงอย่างรุนแรงถึง 12 ครั้ง และนับตั้งแต่เกิดการพัฒนาเงินสกุลดิจิทัล นักเศรษฐศาสตร์ท่ี ได้รับรางวัลโนเบลและนักการเงินที่มีชื่อเสียงหลายคน เช่น Paul Krugman, Joseph Stiglitz, Robert Shiller, Warren Buffett รวมถึงสถาบันการเงนิ ขนาดใหญ่ เชน่ JP Morgan ไดม้ องว่าระบบเงนิ สกุลดิจิทัลจะ ไม่มีความยั่งยืน เพราะไม่ได้ถูกสร้างขึ้นโดยมีสินทรัพย์ที่มีค่ารองรับมูลค่าของสกุลเงิน และยังมองว่าปริมาณ เงินทส่ี ร้างขึน้ กอ็ าจไมส่ ามารถควบคมุ ใหส้ อดคล้องกับสภาวะเศรษฐกิจที่แท้จริงได้

7 นอกจากนี้ ในธุรกิจสกุลเงินดิจิทัล มีการโจมตี ขโมย กลโกง หรือการหลอกลวงเกิดขึ้นเป็นระยะ ตัวอย่างเชน่ ในปี ค.ศ. 2014 บริษัท Mt.Gox อันเป็นศูนย์ให้บริการรับแลกเปลี่ยนบิตคอยน์ที่ใหญ่ที่สุดในโลกขณะนั้น ได้ หยุดการซื้อขายและพบว่า บิตคอยน์ของลกู ค้าและบริษัทได้หายไปถึง 850,000 เหรียญ คิดเป็นมูลค่าปัจจบุ นั ถึงกว่า 4 พันล้านเหรียญสหรัฐฯ ซึ่งหลังจากนั้นบริษัทก็ได้ประกาศล้มละลายไป และคดีนี้ยังอยู่ระหว่างการ สืบสวนสอบสวน หรือในปี ค.ศ. 2018 เกิดการเจาะระบบของ Coincheck ซึ่งเป็นศูนย์ให้บริการรับ แลกเปลี่ยนสกุลเงินดิจิทัลในญี่ปุ่น ทำให้เงินสกุล NEM coins หายไปจำนวนมาก คิดเป็นมูลคา่ กว่า 500 ล้าน เหรียญสหรัฐ ยิ่งไปกว่านั้น ธุรกิจสกุลเงินดิจิทัลนี้ยังปรากฏนักหลอกลวงต้มตุ๋นเกิดขึ้นมากมาย เช่น การเปิด สกลุ เงินดจิ ิทัลข้นึ ใหม่และมาหลอกระดมทนุ ในลักษณะคล้ายแชรล์ กู โซ่ เปน็ ตน้

8 โลกมีการกำกบั ดูแลสกุลเงินดจิ ทิ ลั หรอื ไม่อย่างไร ในขณะที่สกุลเงินดิจิทัลมีอัตราการเติบโตอย่างไม่หยุดยั้ง และมีแนวโน้มที่จะส่งผลกระทบรุนแรง (disrupt) กับธุรกิจการเงินทั่วโลก ประเทศต่างๆ มีการออกนโยบายหรือมาตรการการกำกับที่แตกต่างกันไป ตั้งแต่ค่อนข้างเปิดกว้างยอมรับสกุลเงินดิจิทัล ค่อนข้างระมัดระวังหรืออยู่ระหว่างการออกกฎกติกาการกำกับ ดูแล ไปจนถงึ ปดิ กัน้ การมาถงึ ของเงนิ สกุลดิจทิ ัล โดยมีตัวอยา่ งทน่ี ่าสนใจดงั ตอ่ ไปน้ี สวิสเซอร์แลนด์ มีท่าทีเปิดกว้างต่อสกุลเงินดิจิทัล โดยรัฐบาลให้การสนับสนุนสมาคมเอกชนในชื่อ The Crypto Valley Association ที่ดำเนินการอยู่ในประเทศ และสวิสเซอร์แลนด์ดึงดูดสตาร์ทอัพที่ใช้เทคโนโลยี บล็อกเชนจากนอกประเทศเขา้ ไปทำธรุ กิจ โดยรัฐบาลได้ส่ังปดิ บริษัททีเ่ ขา้ ข่ายหลอกลวง และกำลังอยู่ระหว่าง การออกแนวทางการกำกับดแู ลสกลุ เงินดจิ ทิ ลั โดยมีแนวโน้มทจ่ี ะเปน็ การกำกับดแู ลในทางส่งเสริม สหรัฐอเมริกา มีท่าทีเปิดกว้างต่อสกุลเงินดิจิทัล โดยถือว่าสกุลเงินดิจิทัล เป็นเงิน ทรัพย์สิน หรือหลักทรัพย์ แล้วแต่กฎหมายของแต่ละรัฐ ที่ต้องมีการเสียภาษี ส่วนกรณีของ ICO นั้น US Securities and Exchange Commission อันเป็นคณะกรรมการกำกับดแู ลตลาดทนุ ของสหรฐั ฯ พิจารณาให้เทยี บเท่ากับการเสนอขายหุ้น ใหม่ใหป้ ระชาขน หรอื ที่เรยี กวา่ Initial Public Offering (IPO) นอกจากน้ี ในดา้ นการกำกับดแู ล รัฐบาลมีการ ปิดบริษัทที่เข้าข่ายหลอกลวงไปแล้ว และอยู่ในระหว่างการหาแนวทางกำกับดูแลสกุลเงินดิจิทัลอย่างเป็น รปู ธรรมมากข้ึน โดยในเบอ้ื งตน้ มีแนวคิดวา่ เงินสกุลดจิ ทิ ัลจะตอ้ งไดร้ บั การกำกับดแู ลแบบเดยี วกับเงินปกติ ญี่ปุ่น เป็นผู้นำของโลกประเทศหนึ่งในเรื่องสกุลเงินดิจิทัล สกุลเงินดิจิทัลในญี่ปุ่นนั้นใช้ได้อย่างถูกกฎหม าย ตั้งแต่ 1 เมษายน ค.ศ. 2018 อย่างไรก็ตามนิติบุคคลตอ้ งขอใบอนุญาต มีเงินสำรอง และถูกตรวจสอบ รวมถึง รายไดจ้ ากเงนิ สกุลดจิ ิทัลถือเป็นรายไดข้ องธรุ กจิ ทีจ่ ะต้องเสยี ภาษี นอกจากนี้ Financial Service Agency อัน เปน็ องค์กรกำกับดแู ลดา้ นการเงินของญ่ีปนุ่ มีการแจง้ เตือนเรื่องความเสยี่ งของการลงทนุ ในรปู แบบ ICO จีนเป็นประเทศที่มีความย้อนแย้งในตัวเองสูง ในขณะที่ประเทศจีนมีนักลงทุนในเงินสกุลดิจิทัล และมีการซื้อ ขายสกลุ เงินดจิ ิทัลมากทส่ี ุดในโลกอีกประเทศหน่ึง มลู ค่าซอ้ื ขายประมาณ 50% ของโลกใน ปี ค.ศ. 2017 รฐั บาลจนี เองเพิง่ จะประกาศห้ามธรุ กิจ ICO ห้ามการขดุ เหมืองบติ คอยน์ และสง่ สญั ญาณลบมาก ต่อการแลกเปลี่ยนซื้อขายสกุลเงินดิจิทัลภายในประเทศ ทำให้เมื่อปลายปี ค.ศ. 2017 มูลค่าบิตคอยน์ตกลง รุนแรงรวดเดียวถึง 20% อย่างไรก็ตาม นักวิเคราะห์มองว่ารัฐบาลจีนอาจจะใช้มาตรการนี้ชั่วคราวก่อนจะมี การออกแนวทางการกำกับดูแลสกุลเงินดิจทิ ัลทีใ่ ช้จริง โดยก่อนหน้านี้ จีนมีแนวคิดในการสร้างเงินสกุลดิจิทัล ของตัวเองทเ่ี รยี กวา่ RMBCoin ด้วย เวเนซูเอลา เป็นประเทศที่มีความพิเศษในตัวเอง ด้วยเวเนซูเอลาเป็นประเทศที่โดนคว่ำบาตรในโลกนำโดย สหรฐั ฯ ทำใหเ้ งินโบลิวารีของเวเนซูเอลาเองไมม่ ีค่านา่ เชื่อถอื นัก รัฐบาลจงึ พยายามหาวธิ ใี หมเ่ พอ่ื แก้ไขการโดน

9 คว่ำบาตรดว้ ยการประกาศเงินสกุลดิจิทัลของตนเอง ที่มีการหนุนค่าด้วยน้ำมนั หรอื ที่เรียกกันวา่ “the Petro” ซึง่ ทำใหเ้ วเนซูเอลาเป็นโมเดลท่นี ่าสนใจอยา่ งมากอีกโมเดลหน่ึงในเรื่องของการกำกบั ดแู ล เงนิ สกลุ ดจิ ิทัล อย่างไรกต็ าม ประธานาธิบดีสหรัฐฯ เพิ่งออกประกาศห้ามบริษัทและประชาชนของสหรัฐฯ ซ้ือ ขายแลกเปลี่ยนเงนิ สกลุ ดิจิทัลของเวเนซเู อลานี้ วิธี ใช้สกุลเงิน ดิจิทัล DEBATE กว่า 'SCARCITY' ในกรณขี อง Bitcoin นักเศรษฐศาสตร์กระแสหลกั เชอื่ วา่ เศรษฐกิจจะไม่สามารถทำงานไดเ้ พยี ง 21 ล้านหนว่ ย เท่านนั้ ภายใตร้ ะบบการเงนิ ในปจั จบุ ันธนาคารสามารถสรา้ งแหล่งจ่ายเงินใหม่ได้ไม่ จำกัด โดยใช้เงนิ กู้ยืมจาก ธนาคาร มูลค่าของสกุลเงิน 'fiat' ภายใตร้ ะบบการเงินในปจั จุบัน (เชน่ ดอลลารส์ หรฐั ) จะถกู กัดเซาะตามกาล โดยอตั ราเงินเฟ้อ Bitcoin ถูกจำลองตามโลหะมีค่าเช่นทองคำ (กลา่ วคอื การทำเหมืองแร)่ โดยกล่าววา่ การขาดแคลนชว่ ยรักษา คุณคา่ มีทองคำมากเทา่ นน้ั ที่สามารถขุดได้จากพ้นื ดนิ และวันหนึ่งจะไม่มเี หลือหรือจะมรี าคาแพงเกนิ ไปท่ีจะทำ ให้การทำเหมืองค้มุ ค่า Proponents ของ Bitcoin อา้ งวา่ เหรียญสามารถแบง่ ออกเป็นหนว่ ยเลก็ ๆ ซึ่งจะได้รบั มลู ค่าเมื่อปรมิ าณของ bitcoins ทง้ั หมดถกู ขุดขึ้น

10 การขดุ Bitcoin คอื อะไร ในระบบสถาบันการเงินนั้น รัฐบาลสามารถที่จะพิมพ์เงินออกมาได้เมื่อพวกเขาต้องการ แต่ในโลกของบิท คอยน์นั้น การใช้คำว่าพิมพ์อาจจะไม่ถูกต้องนัก ถ้าจะเรียกให้ถูกคือการ “ค้นพบ” มากกว่า คอมพิวเตอร์ทั่ว โลกน้นั ทำการ “ ขุด” หาเหรยี ญใหมๆ่ ดว้ ยการแขง่ ขันกับเครื่องคอมพิวเตอรเ์ ครื่องอื่นๆ การขดุ เกดิ ขนึ้ ไดอ้ ยา่ งไร ผคู้ นทว่ั โลกกำลังส่งบิทคอยนห์ ากันผา่ นระบบเครือข่ายบล็อกเชนของบิทคอยน์ ถ้าหากไมม่ ีผู้ที่คอยทำการ บันทึกประวัติการส่งบิทคอยน์หากันนั้น ก็จะไม่มีสามารถมีใครรู้ได้ว่าใครเป็นคนส่งใครเป็นคนรับ ระบบ เครือข่ายของบิทคอยน์ช่วยจัดการทำสิ่งเหล่านี้โดยการเก็บข้อมูลธุรกรรมการส่งบิทคอยน์ที่ส่งหากันในช่วง ระยะเวลาใดระยะเวลาเหนึ่ง โดยข้อมูลนี้จะถูกว่า “บล็อก” มันเป็นหน้าที่ของเครื่องขุดในการช่วยคอนเฟิร์ มการทำธุรกรรมบิทคอยน์ (confirm transaction) และทำการบันทึกลงไปในสมุดบัญชีกลางหรือ general ledger ปลอดภยั หายหว่ งดว้ ย Hash สมุดบัญชีกลางนั้นมีหน้าที่คอยเก็บบล็อกที่ยาวเป็นหางว่าว โดยทั้งสองอย่างนี้เมื่อมารวมกันจะเรียกว่า “ บล็อกเชน” (blockchain) ซึ่งแปลเป็นไทยก็คือโซ่ของบล็อกที่ต่อยาวเรียงกันไปเรื่อยๆ มันสามารถใช้เก็บ บันทึกการส่งบิทคอยน์หากันทุกๆธุรกรรม จาก address หนงึ่ ส่อู ีก address เมอ่ื ไรก็ตามที่บล็อกใหม่ท่ีใช้เก็บ ข้อมูลนั้นถูกสร้างขึ้นมา มันก็จะถูกนำไปใส่เพิ่มในบล็อกเชนที่บันทึกข้อมูลเกี่ยวกับการส่งบิทคอยน์หากันใน เครอื ข่าย โดยตวั สำเนาของบลอ็ กท่ีถกู อัพเดตแล้วจะสามารถท่จี ะถกู นำไปแจกจ่ายให้กับทุกๆคนหรือใครก็ได้ท่ี สนใจ เพ่ือทพ่ี วกเขาจะได้รวู้ า่ มีการทำธุรกรรมอะไรบา้ งเกิดขน้ึ กระน้ัน สมดุ บญั ชกี ลางที่ดจี ะตอ้ งมคี วามน่าเช่ือถือสูง และการเกบ็ ข้อมูลทุกอย่างถูกเก็บในรปู แบบของดิจิตอล คำถามคือเราจะแน่ใจได้อย่างไรว่าบล็อกเชนจะไม่สามารถถูกดัดแปลงหรือโกงได้? คำตอบนั้นอยู่ที่ miner หรอื นกั ขดุ เมื่อบลอ็ กของธรุ กรรมบิทคอยน์ถูกสรา้ งขึน้ มานนั้ เครอื่ งขดุ ก็จะนำมันมาประมวลผล เครอ่ื งขดุ เหล่านั้นจะ นำเอาข้อมูลจากบล็อกมาทำการเข้ารหัสสมการทางคณิตศาสตร์ เปลี่ยนให้มันมีรูปแบบอย่างอื่นที่มีขนาดส้ัน กวา่ โดยลักษณะของมันจะดเู หมือนกบั ตัวเลขผสมตวั หนงั สือแบบสมุ่ ม่วั ๆ สิ่งน้ีคือสิง่ ทีเ่ รยี กวา่ hash โดย hash น้นั จะถกู เกบ็ เข้าไปในบลอ็ กเชนพรอ้ มๆกบั บล็อกในเวลาเดียวกัน Hash นั้นมีรูปแบบที่น่าสนใจไม่น้อย มันเป็นเรื่องง่ายที่จะสร้างรหัส hash ออกมาสัก 1 ชุดจากข้อมูลของ บลอ็ กบิทคอยน์ แตม่ ันเปน็ เร่ืองท่ียากมากจนถึงขั้นท่ีเรียกว่าเป็นไปไมไดเ้ ลยถ้าคุณต้องการที่จะอ่านข้อมูลของ

11 บล็อกนั้นจาก hash และถึงแม้ว่ามันจะเป็นเรื่องที่ง่ายที่จะสร้าง hash จากข้อมูลที่มีขนาดใหญ่ แต่ hash แต่ ละ hash น้นั ก็จะมคี วามแตกต่างกนั ออกไป ถา้ หากคณุ เปล่ยี นข้อมลู ของบทิ คอยน์บลอ็ กเพียง แค่ 1 ตัวอักษรละก็ hash นั้นก็จะเปลยี่ นไปแบบทัง้ แถบเลย เครื่องขุดนั้นไม่เพียงแต่ใช้ธุรกรรมจากโอนบิทคอยน์มาสร้าง hash แต่ข้อมูลบางชนิดนั้นก็ถูกใช้ด้วย โดยหน่ึง ในข้อมลู ทวี่ า่ คอื hash ของบลอ็ กตัวสดุ ท้ายทถ่ี ูกเกบ็ อยู่ในบล็อกเชน เนื่องจากว่า hash ในแต่ละบล็อกนั้นถูกสร้างขึ้นมาโดยใช้ hash ของบล็อกก่อนหน้าของมัน 1 บล็อก มันจึง กลายเป็นเปรียบเสมือนตัวซีลจดหมายแบบดิจิตอลที่สามารถ ‘คอนเฟิร์ม’ ว่าบล็อกนี้และบล็อกก่อนหน้านี้ ทกุ ๆบล็อกคอื ของจรงิ ต้นฉบบั เพราะถ้าหากว่าคุณโกงหรอื แอบเขา้ ไปปรับเปล่ียน ทกุ ๆคนก็จะสามารถรู้ได้ ถ้าหากพยายามลองโกงธุรกรรมโดยการเปลี่ยนข้อมูลในบล็อกท่ีได้ถูกเก็บแล้วในบล็อกเชน hash ของ บล็อกนั้นก็จะถูกเปลี่ยนแปลง ถ้ามีใครคนอื่นเข้ามาตรวจสอบความถูกต้องของบล็อกด้วยการรันระบบ hashing นั้น พวกเขาก็จะพบว่า hash นั้นแตกต่างจากตัวก่อนหน้านี้ที่เคยถูกเก็บไว้ในบล็อกเชน และบล็อก น้นั ก็จะเปน็ ที่รูก้ ันทันทีว่าเปน็ ของปลอม เนื่องด้วยการที่ hash ของแต่ละบล็อกนั้นถูกใช้เพื่อช่วยเหลือในการสร้าง hash ขอบล็อกตัวต่อไปในเชน การเข้าไปยุ่งหรือแก้ไขบล็อกที่ถูกเก็บแล้วนั้นอาจจะทำให้ hash ของบล็อกในตอนสุดท้ายออกมาผิดด้วย เชน่ กนั และนั่นกจ็ ะทำให้บล็อกในแต่ละบลอ็ กอ่ืนๆท่ตี ่อแถวมาเรอ่ื ยๆผดิ ทง้ั หมดเป็นหางวา่ ว

12 ประเทศไทยมที ศิ ทางอยา่ งไรต่อเรือ่ งเงนิ สกุลดจิ ทิ ัล สำหรบั ประเทศไทยเอง ความสนใจเร่อื งสกุลเงนิ ดิจิทัลเริ่มต้นจากผ้สู นใจทางดา้ นเทคโนโลยี แตต่ อ่ มาก็เร่ิม เป็นที่สนใจจากสาธารณชนมากขึ้นเรื่อยๆ ทั้งนี้หน่วยงานราชการทั้งธนาคารแห่งประเทศไทยและ กระทรวงการคลังได้ติดตามอย่างใกล้ชิด รวมถึงได้เริ่มศึกษาการประยุกต์และการปรับแก้ข้อกำหนดทาง กฎหมายที่เก่ยี วข้อง สำหรับธนาคารแห่งประเทศไทยได้เวียนจดหมายถึงสถาบันการเงินทุกแห่งในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ.2561 ขอ ความรว่ มมอื จากสถาบันการเงินไม่ให้ทำธรุ กรรม หรอื มสี ่วนร่วมในการสนบั สนนุ การทำธุรกรรมท่ีเก่ียวข้องกับ สกุลเงินดิจิทัล ไม่ว่าจะเป็นการเข้าไปลงทุนซื้อขายสกุลเงินดิจิทัล การให้บริการรับแลกเปลี่ยนสกุลเงินดิจิทัล การสร้างแพลตฟอร์มให้ลูกค้าเข้าไปทำธุรกรรมเกี่ยวกับสกุลเงินดิจิทัล การให้ลูกค้าใช้บัตรเครดิตซื้อสกุลเงิน ดิจิทัล หรือการให้คำปรึกษากับลูกค้าที่เกี่ยวข้องกับสกุลเงินดจิ ิทัล อย่างไรก็ตาม ในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2561 ธนาคารแห่งประเทศไทยได้ประกาศในงาน Bangkok Fintech Fair 2018 ว่ามีแผนจะนำร่องทดสอบเงิน เหรียญ คริปโตบาท ในชื่อ “อินทนนท์” โดยจะทำงานร่วมกับธนาคารพาณิชย์ 5 แห่ง โดยสกุลเงินดิจิทัลท่ี ประกาศน้จี ะใชเ้ ทคโนโลยบี ล็อกเชนเหมือนสกลุ เงินดจิ ทิ ัลอน่ื ๆ และจะนำมาใชเ้ พ่อื ลดต้นทุนและประสิทธิภาพ ในการชำระราคาระหว่างธนาคารพาณิชยด์ ้วยกันเอง แต่จะไมไ่ ดน้ ำมาใชก้ บั ประชาชนทว่ั ไป สำหรับกระทรวงการคลัง ได้มีการติดตามและมีการผลักดันประเด็นทางกฎหมายที่เกี่ยวข้องของไทย โดยมติ ของคณะรัฐมนตรี ในวันที่ 13 มีนาคม พ.ศ. 2561 ได้เห็นชอบหลักการตามที่กระทรวงการคลังเสนอ ในการ แก้ไขกฎหมายประมวลรัษฎากร โดยการปรับเพิ่มประเด็นนิยามของทรัพย์สินดิจิทัลในทางกฎหมาย และ กำหนดนิยามของทั้งคริปโทเคอร์เรนซีและ โทเคนดิจิทัล นอกจากนี้ยังกำหนดแนวทางอัตราการจัดเก็บภาษี จากรายไดท้ ่เี กดิ ข้นึ จากทรพั ย์สนิ ดิจทิ ลั ในอัตราร้อยละ 15 นอกจากน้ี ตลาดหลักทรัพย์แหง่ ประเทศไทย (ตลท.) และสำนกั งานคณะกรรมการกำกับหลกั ทรัพยแ์ ละตลาด หลักทรัพย์แห่งประเทศไทย(ก.ล.ต.) ได้มีการติดตามกรณีของการระดมทุนผ่าน ICO อย่างต่อเนื่อง รวมถึงได้ เปิดรับฟังความคิดเห็นจากสาธารณะ โดยในเดือนมกราคม พ.ศ. 2561 ก.ล.ต. ได้เปิดเผยว่าได้มีแนวทางที่จะ กำหนดให้ผู้ลงทุนรายย่อยสามารถลงทุนได้ไม่เกิน 300,000 บาทต่อ ICO หนึ่งโครงการ หรือไม่เกิน 3 ล้าน บาทในการลงทุน ICO ทั้งหมด นอกจากนี้ยังมีแนวทางที่จะกำหนดให้บริษัทที่แจกจ่าย โทเคนดิจิทัล จะ สามารถระดมทุนจากนักลงทุนรายย่อยได้สูงสุด 20 ล้านบาทต่อ 1 โครงการ และการระดมทุน ICO ทั้งหมด ต้องไม่เกิน 40 ล้านบาท และในวันที่ 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2561 ได้มีการระดมทุน ICO เป็นครั้งแรกของ ประเทศไทย โดย JFin Coin ซึ่งเป็นบริษัทลูกของบริษัท JayMart ได้ระดมทุนโดยการขาย 100 ล้านโทเคน ดิจทิ ัล ณ ราคา 6.60 บาทต่อโทเคน โดยสามารถขายไดห้ มดภายใน 55 ชวั่ โมง และทำให้สามารถระดมเงินได้ ราว 660 ล้านบาท และล่าสุด ในเดือนมิถุนายน 2561 คณะกรรมการ ก.ล.ต. ได้มีมติเห็นชอบ แนวทางการ

13 กำกับดูแลการระดมทุนแบบ ICO และ การประกอบธุรกิจศนู ยซ์ ื้อขาย นายหน้า และ ผู้ค้าสินทรพั ย์ดิจทิ ัล ซ่ึง จะทำใหเ้ งนิ สกุลดจิ ิทลั 7 สกุล (Bitcoin, Bitcoin cash, Ethereum, Ethereum Classic, Litecoin, Ripple, และ Stellar ท่มี คี วามนา่ เชอ่ื ถือค่อนข้างสงู ) สามารถใชเ้ ปน็ ฐานในการซื้อขายแลกเปลี่ยนสินทรัพย์ดิจิทัลอ่ืนๆ (Base trading pair) และ ลงทุนในไอซโี อ ไดใ้ นอนาคตอันใกล้ ซึ่งนับว่าเปน็ ความเคลือ่ นไหวที่นา่ สนใจมาก ทั้งนี้จะเห็นได้ว่าในกรณีของประเทศไทย หน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชนได้ให้ความสนใจ และมี ความก้าวหน้าเป็นอย่างมากในภูมิภาคในการวางรากฐานการใช้ประโยชน์และการควบคุมเงินสกุลดิจิทัล รวมถึงทรัพย์สินดิจิทัลและการระดมทุนผ่าน ICO ซึ่งจะต้องมีการส่งเสริมการเผยแพร่ทั้งความรู้พื้นฐาน เกี่ยวกับเงินสกุลดิจิทัลและการพัฒนาเทคโนโลยีรวมถึงบุคคลากรที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้เกิดการใช้ประโยชน์และ ลดโอกาสทจี่ ะทำให้เกิดผลเสยี ตอ่ ระบบเศรษฐกจิ ต่อไป 7 สกุลเงินดิจิทัล ท่ีสามารถใช้ได้อย่างถูกกฎหมายในประเทศไทย สกลุ เงินดจิ ทิ ัลไม่ได้รับการยอมรบั จากธนาคารการใหส้ ามารถซ้ือขายแลกเปล่ียนได้อยา่ งถูกกฎหมาย แบบ น้ีจะถือวา่ สกลุ เงนิ ดิจทิ ัลยังนา่ ไปต่อสำหรับนักลงทนุ ชาวไทยหรือไม่ ขอบอกแลว้ วา่ ม!ี ! เพราะในปัจจุบันการซื้อ ขายเงนิ ดิจทิ ัลในประเทศไทย นักงานคณะกรรมการกำกับหลกั ทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (ก.ล.ต.) ได้เปิดให้มี การลงทุนอย่างถูกต้องตามกฎหมายแล้ว โดยจะต้องซื้อ – ขายผ่านสกุลเงินดิจิทัลที่มีการกำหนดไว้ 7 สกุล เท่านั้น 1. สกุลเงินดิจิทัล Bitcoin Bitcoin เป็นเงินดิจทิ ัลแรกท่ีทำให้ทำคนทัง้ โลกได้รูจ้ กั สกุลเงินดิจทิ ัลและเกดิ กระแสการขุดบติ คอยนก์ ันไป ทั่วโลก จงึ ถอื วา่ เก่าแก่ท่สี ุด ซงึ่ ตลอดหลายปที ี่ผ่านมา Bitcoin เขา้ มามบี ทบาทในการเปล่ยี นแปลงลกั ษณะการ ดำเนินธุรกรรมต่างๆ ระหว่างบุคคล สามารถตรวจสอบได้ จึงทำให้นักลงทุนรุ่นใหม่หันมาสนใจลงทุนกับบิต คอยน์มากขึ้น เปน็ สกุลเงนิ ทไ่ี ดร้ บั ความนิยมมากทส่ี ุดและมลู คา่ ที่ถูกกำหนดไว้ประมาณ 21 ล้านเหรยี ญสหรัฐ 2. สกุลเงินดิจิทัล Bitcoin Cash Bitcoin Cash เป็นสกุลเงนิ ที่แยกออกมาจาก Bitcoin Blockchain นักลงทุนหลายรายเช่ือว่า Bitcoin Cash จะเป็นสกลุ เงินท่ีจะมาแรงกวา่ Bitcoin เนอื่ งจากมสี ภาพคลอ่ งสงู จะชว่ ยลดระยะเวลาการทำธุรกรรมให้ ไวขึน้ บทิ คอยน์แคชเกิดจากนักพัฒนาและนักขุดบทิ คอยน์กล่มุ หนึ่งท่ีกงั วลถงึ ข้อจำกัดดา้ นความเร็วและการใช้ งานในระดบั ใหญ่ พวกเขาจงึ ได้ทำงานแยกบทิ คอยน์แคชออกมาจากบิทคอยนแ์ ละสำเร็จในเดือนสิงหาคม

14 2017 ข้อแตกต่างหลกั ของบิทคอยน์แคชคือบลอ็ กหนึ่งจะมีขนาดใหญ่กวา่ ทำใหป้ ระมวลผลได้ทลี ะจำนวน มากกวา่ บิทคอยน์ซ่ึงสามารถโอนได้ทันทีเม่ือเกิดการซ้ือขาย – ขายน่นั เอง 3. สกุลเงินดิจิทัล Ethereum Ethereum ใช้เทคโนโลยี Blockchain ทำงานอยู่เบื้องหลัง เช่นเดียวกับอีกหลาย ๆ สกุลเงิน ซึ่งถูก พัฒนาขึ้นโดย Vitalik Buterin เด็กหนุ่มอัจฉริยะชาวรัสเซีย ที่ครั้งหนึ่งเขาเคยอยู่ในทีมพัฒนาของ Bitcoin ก่อนจะแยกตัวออกมาสร้าง Ethereum ในปี 2556 โดยทีมพฒั นาต้องการให้ Ethereum สามารถใช้งานได้ไม่ ต่างกับ Bitcoin แต่ปรับปรุงขอ้ บกพรอ้ งต่าง ๆ และเพ่มิ ความสามารถของเหรียญใหห้ ลากหลายขึน้ ทำอะไรได้ มากกว่า Bitcoin ซึ่งก็ทำได้จริง ๆ ด้วยเทคโนโลยีที่มีความโดดเด่นอย่าง Smart Contract ที่สามารถนำไป ประยุกต์ใช้ได้ในหลายธุรกิจทั่วโลกทำให้มูลค่าเหรียญ Ethereum เพิ่มขึ้นอย่างมหาศาลนับตั้งแต่เปิดตัวเป็น สกุลเงินท่สี ามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้กบั ธรุ กิจประเภทตา่ ง ๆ ไม่จำกดั แค่การใชใ้ นธรุ กรรมทางการเงินเท่านัน้ 4. สกุลเงินดิจิทัล Ethereum Classic Ethereum Classic เปน็ สกลุ เงนิ ดิจทิ ลั แยกตวั ออกมาจาก Ethereum เกดิ ขึ้นจากกลุ่มพัฒนาเก่าของ Blockchain Blockchain ของ Ethereum ดงั้ เดิม มันเป็นแพลตฟอร์ม Decentralized Applications (Dapps) และการใช้ Smart Contract เหมอื นดง่ั Ethereum ดง้ั เดิม โดยโปรเจกตเ์ กิดจากความเชอื่ มั่นและ อุดมการณ์ดัง้ เดิมของ Ethereum ทีไ่ ม่เปล่ยี นแปลงในหลกั การสำคญั ด้งั เดมิ ที่มมี า 5. สกุลเงินดิจิทัล Litecoin Litecoin หรือ LTC เกดิ มาจากกระบวนการ Hard Fork จากบิตคอยน์ ท่ีเปล่ียนแปลงกระบวนการทำงาน ของ Blockchain จนแยกตัวออกมาเป็นเครือขา่ ยใหม่ โดยมีเปา้ หมายทีจ่ ะเป็น Bitcoin รุ่นที่ เบากวา่ เพ่ือรองรบั ปริมาณธุรกรรมท่ีสูงเม่ือเปรียบเทยี บกับ Bitcoin ทำใหร้ ะยะเวลาในการทำธรุ กรรมของ Litecoin รวดเร็วกว่า Bitcoin คุณสมบตั กิ ารทำงานทค่ี ลา้ ยกับบติ คอยน์ ท่สี ามารถเพ่ิมสภาพคล่องให้กบั ธุรกรรม หยืดหยุ่น และรวดเรว็ มากกว่ามากถึงประมาณ 4 เทา่

15 6. สกุลเงินดิจิทัล Ripple มคี วามหมายตามการนำไปใช้อยู่ 2 ความหมาย ได้แก่ การใช้เปน็ ชอื่ เรยี กของ Digital Currency มอี กั ษรย่อ คือ XRP อีกทั้งยังเป็น Open Payment Network หรือ Platform สำหรับรับและส่งเงินในรูปแบบของ Digital Asset ต่าง ๆ ด้วยการนำแนวคิดของ Blockchain มาปรับใช้ โดยมุ่งเป้าไปที่การรับส่งเงินหรือ ทรัพย์สินอิเล็กทรอนิกส์ของกลุ่มธุรกิจการเงิน พร้อมผลักดันให้เกิดการรับ-ส่งเงินทางอิเล็กทรอนิกส์แบบใหม่ เพอื่ เปน็ ชอ่ งทางที่ได้มาตรฐาน ซงึ่ ทั้งหมดท้ังมวลเป้าหมายของ Ripple คอื การสรา้ งรูปแบบในการแลกเปล่ียน สินทรัพยใ์ ห้เปน็ มาตรฐานเดียวกันท่ัวโลก เพอื่ ลดต้นทุน ประหยดั เวลา และค่าใช้จา่ ยส่วนอ่ืน พร้อมทั้งช่วยให้ การโอนเงนิ ข้ามประเทศท่ีเคยย่งุ ยากกลายเป็นเรื่องง่าย ถือเปน็ การสรา้ งความเปล่ียนแปลงคร้ังใหญ่ให้แก่แวด วงการค้าระหวา่ งประเทศ และเป็นสญั ญาณแหง่ การกา้ วเขา้ สูโ่ ลกแห่งเทคโนโลยีในทกุ มติ ิ 7. สกุลเงินดิจิทัล Stellar Stellar XLM เป็นสกุลเงินดิจิทัลที่ใช้งานในเครือข่าย Blockchain แบบ Open Source ที่ออกแบบมาให้ รองรับธุรกรรมการเงินระหว่างประเทศที่รองรับทุกๆ สกุลเงิน stellar ไม่สามารถขุดได้ นักลงทุนต้องหาจาก การซื้อขายเหรยี ญ หรอื การเข้ารว่ มงานอเี วนทข์ อง stellar เทา่ นนั้ นับว่าเป็นเรื่องน่ายินดีที่ประเทศไทยได้เปิดรับการลงทุนผ่านสกุลเงินดิจิทัลอย่างเป็นทางการ แต่การลงทุนมี ความเสี่ยงผู้ลงทุนควรศึกษาให้ดีก่อนทำการลงทุน เชื่อว่านักหลายคุณหลายคนต้องเคยได้ยินคำเตือนนี้ การ ลงทนุ กบั เงนิ สกลุ ดิจทิ ลั ดว้ ยเช่นกัน เพราะการขดุ เงนิ จากดจิ ทิ ัลนน้ั ต้องใช้ทง้ั เทคโนโลยแี ละเวลาอยา่ งมหาศาล รวมถึงความผันผวนท่ไี มแ่ นน่ อนของมูลค่าเงินท่ีอาจทำให้นักลงทนุ มือใหม่ขาดทุนไดง้ า่ ย ๆ หากไม่ศึกษาให้ดี

16 5 สกุลเงนิ ดจิ ิทัล ทีม่ ีโอกาสแซงบิทคอยน์ บิทคอยน์ (Bitcoin) ไม่ใช่สกุลเงินดิจิทัลเดียวในโลกนี้ ยังมีสกุลเงินดิจิทัลอื่น ๆ อีกมากมาย ช่วงที่ผ่าน มา บิทคอยน์ (Bitcoin) กลายเป็นสกุลเงินดิจิทัลที่ได้รับการพูดถึงเป็นอย่างมาก จากราคาที่พุ่งทำลายสถิติ อย่างต่อเนื่อง และมีความผันผวนสุด ๆ จนหลายคนกังวลวา่ ด้วยกระแสที่ร้อนแรงแบบนี้ จะเกิดภาวะฟองสบู่ กบั บิทคอยน์หรือเปล่า อยา่ งไรก็ดี รไู้ หมว่า นอกจากบทิ คอยน์แลว้ ยังมีสกุลเงนิ ดิจิทลั อื่น ๆ หรือที่เราเรียกกัน ในช่ือ \"Crypto Currency\" บนโลกนก้ี ว่าพันสกุล ซงึ่ กม็ ีหลายสกลุ ทน่ี ่าสนใจไม่แพ้บิทคอยนเ์ ลย อย่างเช่น 5 สกุลเงินดิจิทัลต่อไปนี้ที่กำลังมาแรงและอยากแนะนำให้รู้จักกัน เพราะไม่แน่ว่า ในอนาคตสกุลเงินเหล่าน้ี อาจกา้ วกระโดดขน้ึ มาแทนที่บทิ คอยน์กเ็ ปน็ ได้ 1. Ripple (XRP) Ripple เปน็ สกลุ เงนิ ดจิ ทิ ัลทีเ่ ปิดตวั ไดเ้ พียงไม่นานเมอ่ื ปี 2557 แต่กลับไดร้ บั ความนิยมอย่างรวดเรว็ จากนักลงทุนและสถาบนั การเงินต่าง ๆ ด้วยการท่ี Ripple ใช้เทคโนโลยีทต่ี ่างจากสกลุ เงินดิจิทลั อน่ื ๆ ทำให้ ไม่สามารถขดุ ได้ แตจ่ ะมบี ริษัท Ripple ทำหน้าที่เปน็ ผู้ควบคมุ ปรมิ าณเงนิ ในระบบ ทำใหห้ ลายฝ่ายเช่ือมั่นใน เสถียรภาพของสกลุ เงนิ ดิจิทัลนี้ ซึง่ จะเห็นวา่ มบี รษิ ัทชั้นนำระดบั โลกหลายแหง่ ที่ใหก้ ารยอมรบั Ripple เชน่ Google, SBI Group, Standard Chartered และ Seagate เป็นต้น ขณะเดยี วกนั Ripple กไ็ ด้นำ เทคโนโลยี Blockchain มาพัฒนาเพื่อแก้ไขปญั หาการโอนเงนิ ระหวา่ งประเทศ ให้ธนาคารทัว่ โลกสามารถ เช่ือมถงึ กันได้โดยตรงอีกด้วย

17 ทำให้สถาบันการเงินในไทย อย่างธนาคารไทยพาณิชย์ ได้มีการเข้าไปลงทุนกับ Ripple ศึกษาการใช้ เทคโนโลยีทางการเงิน (Fintech) เพื่อพัฒนาการโอนเงินข้ามประเทศผ่านระบบออนไลน์ให้สะดวก รวดเร็ว และลดค่าใช้จ่ายให้มากยิ่งขึ้น ซึ่งจากการทดลองโอนเงินจากญี่ปุ่นมาไทย พบว่าใช้เวลาแค่ 20 นาทีเท่าน้ัน จากเดิมที่ต้องใช้เวลามากกว่า 1 วัน ทั้งหมดยิ่งเป็นการตอกย้ำว่าสกุลเงินดิจิทัลอย่าง Ripple เริ่มเข้ามามี บทบาทมากขึน้ กับวงการเงินทัว่ โลกรวมถงึ ประเทศไทยด้วย

18 2. Ethereum (ETH) ปัจจุบนั (เดือนธนั วาคม พ.ศ. 2560) Ethereum เป็นสกลุ เงินดิจทิ ัลท่ีมมี ูลคา่ ถงึ 7.4 หมืน่ ลา้ น เหรยี ญสหรัฐ หรือ 2.5 ลา้ นลา้ นบาท สูงสุดเป็นอนั ดบั 2 รองจาก Bitcoin เท่าน้ัน โดย Ethereum ถกู พฒั นาโดย Vitalik Buterin เดก็ หนุม่ ชาวรัสเซยี ทเี่ รม่ิ สรา้ ง Ethereum เมื่อปี 2556 ซึง่ ตอนน้ันเขามีอายุไม่ถงึ 20 ปดี ้วยซำ้ โดย Vitalik Buterin เคยเปน็ หน่ึงในทีมพฒั นา Bitcoin มาก่อน จึงได้นำข้อบกพรอ่ งของ Bitcoin มาช่วยให้ Ethereum สามารถนำไปใช้งานได้หลากหลายธุรกรรมมากขน้ึ ขณะเดียวกันก็ได้มีการรวมตัวกันของบริษัทยักษ์ใหญ่และสตาร์ทอัพชั้นนำทั่วโลก ร่วมกันวิจัยพัฒนา Ethereum ให้ใช้ได้กับธุรกรรมของแต่ละบริษัท ภายใต้ชื่อกลุ่ม Enterprise Ethereum Alliance หรือ EEA ซ่ึงปัจจบุ ันมสี มาชิกกว่า 116 บริษัท มบี รษิ ัทชอ่ื ดังของโลก ทัง้ Microsoft, JP Morgan, Toyota และ Intel รวมอยู่ด้วย จึงไม่น่าแปลกใจเลยว่าทำไมนักวิเคราะห์หลายคนถึงมองว่า Ethereum จะกลายเป็นสกุล เงนิ ดจิ ิทัลอนั ดบั หนึ่งแทนท่ี Bitcoin ไดใ้ นไม่ช้าน้ี 3. Dash (DASH) Dash กลายเป็นสกุลเงินดิจทิ ัลท่ีมาแรงมาก ๆ ในปี 2560 เพราะแคป่ เี ดียวมลู คา่ ของ Dash เพม่ิ ขน้ึ มากกว่า 10,000% จากเม่ือเดือนมกราคม 2560 ท่ีมีมูลค่าอย่ทู ่ี 11 เหรียญสหรฐั จนเดือนธันวาคม 2560 ราคาก็พงุ่ ทะยานจนแตะระดับ 1,200 เหรียญสหรัฐได้สำเร็จ เชื่อกันวา่ สาเหตุหลกั ท่ที ำให้ Dash มาแรงขนาด นี้ เนอ่ื งจาก Apple ได้อนุมตั ิใหแ้ อปพลิเคชนั่ \"Wallet Dash\" แอปฯ ซื้อ-ขายสกุลเงิน Dash สามารถขึ้นไป อย่บู น App Store ไดแ้ ล้ว ซง่ึ เป็นเครื่องการนั ตีถึงความปลอดภัยของสกลุ เงนิ Dash ได้เปน็ อย่างดี

19 4. Litecoin (LTC) Litecoin เป็นสกลุ เงนิ ดจิ ทิ ัลยุคแรกทเี่ กิดมาพรอ้ ม ๆ กับ Bitcoin โดยถูกพฒั นาจาก Charlie Lee อดีตวศิ วกรของ Google ดว้ ยจุดประสงคท์ ี่อยากให้ Litecoin เปน็ สกุลเงนิ ดจิ ทิ ลั ท่ีทุกคนสามารถเขา้ ถึงได้ จงึ ได้ออกแบบให้มีการประมวลผลและทำธุรกรรมได้รวดเรว็ แถมยงั มีราคาถูกกวา่ Bitcoin ทำให้ LItecoin กลายเป็นอีกหน่งึ สกลุ เงินดจิ ิทัลทนี่ า่ จบั ตามอง ด้วยตวั สกุลเงนิ ทถ่ี ูกพฒั นามาเร่อื ย ๆ เป็นเวลานาน และราคา ทไ่ี ม่ได้ขนึ้ ลงหวือหวาเกินไปจนนา่ กลัว

20 5. Bitcoin Cash (BCH) Bitcoin Cash สกลุ เงินดิจทิ ัลน้องใหม่มาแรงทีถ่ ือกำเนดิ เม่ือเดือนกรกฎาคม 2560 ทผี่ ่านมา ซงึ่ เปน็ สกลุ เงินท่ีแยกตัวออกมาจาก Bitcoin (BTC) เน่ืองจากความขดั แยง้ กนั ของกลุ่มผู้พฒั นาทตี่ ้องการให้ Bitcoin มีคา่ โอนท่ีตำ่ ลงและโอนได้รวดเร็วขึน้ จึงมีบางส่วนตดั สินใจออกมาทำสกุลเงนิ ใหม่อยา่ ง Bitcoin Cash ซึ่งก็ ต้องยอมรบั ว่า Bitcoin Cash ประสบความสำเร็จภายในเวลาอนั รวดเรว็ เพราะใชเ้ วลาแค่ไม่ถึงหนง่ึ ปี ก็ สามารถขน้ึ มาเปน็ สกุลเงนิ ดจิ ิทลั ทมี่ มี ลู ค่าตลาดสูงเป็นลำดับตน้ ๆ ได้สำเรจ็ ทั้งน้ี ปจั จบุ ัน (เดือนธนั วาคม พ.ศ. 2560) Bitcoin Cash มีมลู ค่าตลาดอยูท่ ี่ 5.1 หมื่นลา้ นเหรียญสหรัฐ หรอื ราว 1.7 ล้านลา้ นบาท สงู สุดเปน็ อันดบั 3 รองจาก Bitcoin และ Ethereum เทา่ นั้น ทำไมสกลุ เงินดิจิทลั จึงเรมิ่ เป็นที่สนใจ ความนิยมใช้ครปิ โทเคอร์เรนซอี าจเหน็ ได้ชดั ในประเทศท่ีคนไมค่ ่อยเช่อื ถือในเงนิ สกลุ ท้องถ่นิ และไมม่ น่ั ใจ ในเสถยี รภาพระบบการเงนิ ในประเทศ เชน่ ประเทศเวเนซเุ อลาที่ประสบวิกฤตเศรษฐกิจ เผชิญกับเงินเฟอ้ สงู มากเกือบ 1 ล้านเปอร์เซ็นต์ในปี 2561 ทำให้เงนิ โบลีเวีย (Bolevar) ซงึ่ เปน็ สกุลเงินท้องถิ่นแทบไม่มีคา่ คน จึงหนภี าวะเงินเฟ้อในสกลุ เงินโบลเี วียและขาดความเช่ือม่ันในการบริหารของรฐั ไปถือครปิ โทเคอรเ์ รนซี แม้ รฐั บาลจะออกสกุลเงินดจิ ิทัลแห่งชาตชิ ่ือ \"Petro coin\" ทห่ี นุนหลงั ด้วยมูลคา่ บ่อน้ำมันของรฐั แต่กไ็ ม่ประสบ ความสำเรจ็ ท่ีจะดึงให้คนกลบั มาเช่ือถือในเงินของรฐั ได้

21 บรรณานุกรม สานักงานส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทลั . (ม.ป.ป.). เทคโนโลยที ่ีสาคญั ในยุคดิจิทลั . สืบค้นจาก https://www.depa.or.th/th/article-view/article-getting-know-cryptocurrency? ฟี ลกดู๊ . (ม.ป.ป.). สกลุ เงินดิจิทลั คืออะไร รจู้ กั 7 สกลุ เงินบนโลกออนไลน์ ที่ใช้ซื้อ–ขายได้แทน เงินจริง. สืบค้นจาก https://fillgoods.co/online-biz/no-shop-what-is-digital-currency-5- currency-online ไทยรฐั ออนไลน์. (2564). Cryptocurrencyคืออะไร? ทาความเข้าใจง่ายๆ ฉบบั นักลงทุนมือใหม่. สืบค้นจาก https://www.thairath.co.th/lifestyle/money/2121706?fbclid กระปุก. (2556). รจู้ กั Ethereum เงินดิจิทลั มาแรง ที่หลายคนต่างจบั ตามอง. สืบค้นจาก https://money.kapook.com/view188398.html?fbclid ไทมแมพ็ ดอทเน็ต.(ม.ป.ป.). ข้อดีและขอ้ เสียของ ETHEREUM CLASSICคืออะไร?. สืบค้นจาก https://www.timemap.net/page-586/ethereum-classic-2-2 ซุเปอรค์ ริพโทนิวส.์ (2020). ทาความร้จู กั กบั “Litecoin(LTC)”. สืบค้นจาก https://www.supercryptonews.com/th/ทาความรจู้ กั กบั -litecoin-ltc กรงุ ศรีเพลินเพลิน. (ม.ป.ป.). ร้จู กั Ripple สกั นิดก่อนโอนเงินข้ามประเทศ. สืบค้นจาก https://www.krungsri.com/th/plearn-plearn/รจก-ripper-กอนโอนเงน-ขามประเทศ?fbclid สิรรมย์ เตชะศรีอมรรตั น์. (2021). รจู้ กั ‘คริปโทเคอรเ์ รนซี่’ เหรียญดิจิทลั เปล่ียนโลก. สืบค้นจาก https://workpointtoday.com/cryptocurrency แอลซีจีกรปุ๊ . (ม.ป.ป.). สกลุ เงินดิจิทลั คืออะไร. สืบค้นจาก https://www.lcg.com/int/th/analysis- education/trading-guides/introduction-to-trading/what-are-cryptocurrencies/ บริษทั สยามบลอ็ กเชน มีเดีย กรปุ๊ จากดั . (ม.ป.ป.). การขดุ Bitcoinคืออะไรและมนั ทางาน อย่างไร. สืบค้นจาก https://siamblockchain.com//การ-ขดุ -bitcoin-คืออะไร กระปุก. (2560). ร้จู กั 5 สกลุ เงินดิจิทลั มาแรง ที่มโี อกาสแซงบิทคอยน์. สืบค้นจาก https://money.kapook.com/view185555.html