พระอภัยมนี

คานา ท้าวสุทศั น์และพระนางประทุมเกสร ผ้คู รองกรุงรัตนา มี พระโอรสสององค์ คอื พระอภัยมณีและศรีสุวรรณ ท้าวสุทัศน์ได้ รับส่ังให้โอรสท้งั สองไปเรียนศิลปวทิ ยา โดยพระอภัยมณไี ด้เลอื ก เรียนวชิ าเป่ าป่ี ในขณะทีศ่ รีสุวรรณเลอื กเรียนวชิ ากระบ่ีกระบอง เม่ือท้าวสุทศั น์ทราบเรื่อจึงขับไล่ท้งั สองออกจากพระชื่อ โมรา สานน และวิเชียร โดยแต่ละคนต่างกท็ ดลองอวดวิชากนั พระอภัย มณีจงึ แสดงความสามารถในการเป่ าปี่ ให้ฟังจนทุกคนต่างหลบั กนั หมด โดยนางผเี สื้อสมุทรทกี่ าลงั ออกหากนิ ได้ยนิ เสียงปี่ ของพระ อภยั มณีกเ็ กดิ ความรักจงึ ตรงเข้าอ้มุ พาไปขังไว้ในถา้ และอยู่กนิ กบั นางผเี สื้อสมุทรจนมีบุตร คอื สินสมุทร ต่อมาพระอภยั มณไี ด้ วางแผนหนีนางผเี สื้อสมุทรโดยขอความช่วยเหลอื จากนางเงือก และสินสมุทรบุตรชายครึ่งมนุษย์และยกั ษ์ จนสามารถหนีไปยงั เกาะแก้วพสิ ดารและอยู่กนิ กบั นางเงอื กจนมบี ุตรคอื สุดสาคร

สารบญั 1 คานา 2 เร่ืองพระอภยั มณี

อกไป เท่ยี วนอกถา้ และจับเงือกสองผัวเมียพร้อมลูกสาวมาให้ พระอภยั มณี พระอภยั มณีเล่าเร่ืองของตนให้ฟัง เงอื ก ทัง้ สองจงึ อาสาพาพระอภยั มณี และสนิ สมุทรหนี้ นาง ผีเสือ้ สมุทรออกตดิ ตามไปทนั และจับเงือกทัง้ สองฆ่า เสีย นางเงอื กผู้เป็ นลูกสาวพาพระอภยั หนีต่อไปจนถงึ เกาะแก้วพสิ ดารพระฤาษีช่วยไว้จนทกุ คนปลอดภัย พระอภัยมณีได้นางเงือกเป็ นเมีย

ท้าวสิลราชผู้ครองเมืองผลึกพาพระธิดา ช่ือนางสุวรรณมาลีเท่ยี วชมทะเลมาจนถงึ เกาะแก้วพสิ ดาร พระอภัยมณีและสิน สมุทรขอโดยสารเรือกลบั บ้านเมอื งของตน พระอภยั มณีได้ร่าลานางเงอื กและทราบว่า นางเงอื กตัง้ ควรรภ์ จงึ ได้มอบแหวนและ ป่ิ นปักผมให้นางเงอื กไ

สถานที่ ดบู ทความหลกั ท่ี: ดินแดนในเร่ืองพระอภยั มณี การวางตาแหน่งสถานท่ีต่าง ๆ ในเร่ืองพระ อภยั มณีเป็นจุดหน่ึงท่ีทาใหว้ รรณคดีเร่ืองน้ีโดด เด่นกวา่ เร่ืองอื่น ๆ เนื่องจากมีการกาหนด ตาแหน่งของสถานที่ต่าง ๆ ในเน้ือเร่ืองเอาไว้ อยา่ งรัดกมุ ลกั ษณะการประพนั ธ์ดาเนินไปตาม สถานที่เหล่าน้นั ประหน่ึงมีการทาแผนท่ี ประกอบเรื่องเอาไวเ้ ฉกเช่นนิยายแฟนตาซีใน ปัจจุบนั นิยมทาเอาไว้ ตวั อยา่ งเช่น ทิศทางจาก กรุงรัตนาท่ีช้ีไปยงั เกาะแกว้ พิสดาร ทิศทางจาก เกาะแกว้ พิสดารที่ช้ีไปยงั เมืองกา ระเวก ตลอดจนระยะเวลาเดินทางระหวา่ ง

สถานท่ีต่าง ๆ เป็นไปอยา่ งถกู ตอ้ งไม่ผดิ เพ้ียน รายละเอียดของการวางสถานที่ฉากหลงั ในเร่ือง อยา่ งวิเศษสุดเช่นน้ีไดม้ ีปราชญท์ ่านหน่ึง คือ กาญจนาคพนั ธุ์ วเิ คราะห์ไวโ้ ดยละเอียด แลว้ ในหนงั สือ ภมู ิศาสตร์สุนทรภู่ ซ่ึงแสดงให้ เห็นถึงอจั ฉริยะในการประพนั ธ์ของสุนทรภู่ เป็นอยา่ งสูง การตีพมิ พแ์ ละผลตอบรับ

สมุทรรู้ ขา่ ววา่ พระอภยั มณีโดยสารมากบั เรือสาเภาจึงออกติดตามนาง ทาใหเ้ กิดพายปุ ่ันป่ วนจนเรือสาเภาแตก ทา้ วสิลราชจมน้า สิ้นพระชนม์ สินสมุทรพานางสุวรรณมาลีวา่ ยน้าไปถึงเกาะ แห่งหน่ึงและพบโจรสลดั จึงขอโดยสารเรือกลบั บา้ นเมือง ส่วนพระอภยั มณีวา่ ยน้าหนีนางผเี ส้ือสมุทรไปถึงอีกเกาะหน่ึง และไดเ้ ป่ าป่ี จนทาใหน้ างผเี ส้ือสมุทรขาดใจตาย นางผเี ส้ือสมุทรรู้ขา่ ววา่ พระอภยั มณีโดยสารมากบั เรือสาเภา จึงออกติดตามนาง ทาใหเ้ กิดพายปุ ่ันป่ วนจนเรือสาเภาแตก ทา้ วสิลราชจมน้าสิ้นพระชนม์ สินสมุทรพา

ทา้ วสุทศั น์เจา้ เมืองรัตนาและนางประทุมเกสร พระมเหสี มีโอรสสององคช์ ื่อ พระอภยั มณีและ ศรีสุวรรณ เมื่อโอรสท้งั สองเจริญเติบโตไดล้ า พระบิดา และพระมารดาไปเรียนวชิ าเพ่ือ ปกครองบา้ นเมืองพระอภยั มณีเลือกเรียนวชิ า เป่ าป่ี ศรีสุวรรณผเี ส้ือสมุทรไปถึงอีก

พระอภยั มณีเป็นนิทานคากลอน ที่พระศรีสุนทร โวหาร (ภู่) หรือท่ีเรียกกนั ทวั่ ไปวา่ สุนทรภู่ เป็น ผแู้ ต่งมีเน้ือเร่ืองสนุกสนาน กลอนไพเราะและ สอดแทรกคุณธรรมท่ีเป็นคติสอนใจ มีเร่ืองยอ่ ดงั น้ี

รูปป้ันพระอภยั มณีและนางเงือก สองตวั ละครเอกจากวรรณคดี เร่ืองพระอภยั มณี ที่หาดทรายแกว้ เกาะเสมด็ จงั หวดั ระยอง ทา้ วสุทศั นแ์ ละพระนางประทุมเกสร ผคู้ รองกรุงรัตนา มี พระโอรสสององค์ คือ พระอภยั มณี และศรีสุวรรณ ไดร้ ับสง่ั ให้ โอรสท้งั สองไปเรียนศิลปวทิ ยา ในท่ีสุดพระอภยั มณีไดเ้ รียนวชิ าป่ี ขณะที่ศรีสุวรรณไดเ้ รียนวชิ ากระบี่กระบอง เม่ือสาเร็จวชิ า กไ็ ด้ กลบั คืนพระนคร ทวา่ พระบิดาทรงกริ้ว ดว้ ยพระโอรสไปเรียนวชิ า ช้นั ต่า ไม่คคู่ วรแก่กษตั ริย์ จึงไล่ท้งั สองออกจากพระนคร ท้งั สองเดินทางมาถึงชายทะเล ไดพ้ บกบั สามพราหมณ์ คือ โมรา สานนท์ และวเิ ชียร ไดส้ มคั รเป็นมิตรกนั แลว้ พระอภยั มณีเป่ าป่ี ใหค้ นท้งั หมดฟัง ท้งั หมดเคลิบเคลิ้มตามเพลงปี่ จนหลบั

ไป เพลงปี่ ดงั ไปถึงนางผเี ส้ือสมุทรที่อาศยั อยใู่ นทะเล เมื่อตามเสียง ปี่ มาพบพระอภยั มณีกห็ ลงรัก จึงลกั พาตวั พระอภยั มณีไปอยกู่ บั นางบนเกาะ แลว้ จาแลงร่างเป็นหญิงสาวสวยงาม แมพ้ ระอภยั รู้อยู่ วา่ นนั่ คือนางยกั ษ์ แต่กไ็ ม่สามารถหนีไปไหนได้ ท้งั สองอยู่ กินกนั มาจนนางผเี ส้ือใหก้ าเนิดบุตรชายคนหน่ึง ชื่อวา่ สินสมุทร ดา้ นศรีสุวรรณกบั สามพราหมณ์เมื่อตื่นข้ึนมาไม่พบพระอภยั มณีกเ็ ท่ียวคน้ หา จนไปถึงเมืองรมจกั รพบศึกติดพนั ศรีสุวรรณกบั สามพราหมณ์ช่วยรบป้ องกนั เมืองได้ ไดพ้ บนางเกษราธิดาของเจา้ เมือง ต่อมาศรีสุวรรณไดอ้ ภิเษกนางเกษรา มีพระธิดาช่ือนางอรุณ รัศมี วนั หน่ึงสินสมุทรออกไปเท่ียวเล่นเจอพอ่ เงือกแม่เงือก จึงจบั ตวั มาใหพ้ ระอภยั ดู พอ่ เงือกแม่เงือกวอนขอชีวติ โดยเสนอจะพา พระอภยั มณี หนี พระอภยั จึงออกอบุ ายใหน้ างผเี ส้ือไปถือศีลบนเขาสามวนั ระหวา่ งน้นั เขากพ็ าสินสมุทรหนี พอ่ เงือกแม่เงือกพาพระอภยั และ สินสมุทรมาเกือบถึงเกาะแกว้ พสิ ดารแลว้ แต่นางผเี ส้ือรู้ตวั ติดตาม มาทนั จบั พอ่ เงือกแม่เงือกฆ่าเสีย นางเงือกผลู้ กู พาพระอภยั กบั สิน สมุทรหนีไปจนถึงเกาะแกว้ พิสดารไดส้ าเร็จ บนเกาะน้ีมีพระฤๅษี

มีฤทธ์ิมาก นางผเี ส้ือจึงไม่กลา้ ทาอะไร ท้งั หมดอาศยั อยบู่ นเกาะ แกว้ พิสดาร พระอภยั ไดน้ างเงือกเป็นภรรยา ฝ่ ายทา้ วสิลราชกบั พระนางมณฑา ผคู้ รองเมืองเมืองผลึก มี พระธิดาองคเ์ ดียวคือ นางสุวรรณมาลี ทรงเป็นค่หู ม้นั อยกู่ บั อุศ เรน เจา้ ชายเมืองลงั กา วนั หน่ึงนางสุวรรณมาลีเกิดนิมิตฝัน โหร ทานายวา่ ตอ้ งออกเที่ยวทะเลจะไดพ้ บลาภ ท้งั หมดจึงเดินเรือเท่ียว ท่องไป แต่เกิดพายใุ หญพ่ ดั เรือไปถึงเกาะนาควาริน คาทานายของ ป่ เู จา้ ทาใหท้ า้ วสิลราชพากองเรือมุ่งหนา้ ไปยงั เกาะแกว้ พสิ ดาร ได้ พบพระอภยั มณีและรับพระอภยั มณีกบั สินสมุทรข้นึ เรือไปดว้ ย เพอ่ื อาศยั กลบั บา้ นเมือง แต่เมื่อเรือออกจากเกาะ นางผเี ส้ือสมุทรก็ มาอาละวาดอีกจนเรือแตก ทา้ วสิลราชกบั บริวารส่วนใหญส่ ิ้นชีพ สินสมุทรพานางสุวรรณมาลีหนีไปได้ พระอภยั มณีเป่ าปี่ สังหาร นางยกั ษ์

ผ้จู ดั ทา ด.ญ ปัณจรัตน์ เหมยชมุ สบื ด.ญ ณฐั ชญา เก่งจริง เรื่องพระอภยั มนี สง่ ครู ประภสั สร ก๋าเขียว