เศรษฐกิจพอเพียง ทช31001 ม.ปลาย

หนังสอื เรยี นสาระทกั ษะการดาํ เนนิ ชีวิต รายวิชาเศรษฐกจิ พอเพียง (ทช31001) ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย (ฉบับปรับปรุง 2560) หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาขั้นพ้ืนฐาน พุทธศกั ราช 2551 หามจาํ หนา ยหนังสือเรียนเลม น้ี จดั พมิ พด วยเงนิ งบประมาณแผน ดนิ เพ่อื การศกึ ษาตลอดชวี ิตสาํ หรบั ประชาชน ลขิ สทิ ธ์เิ ปน ของ สาํ นกั งาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ สํานกั งานสงเสริมการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย สาํ นักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธิการ

2 | ห น้ าหนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการดาํ เนินชวี ิตรายวิชา เศรษฐกจิ พอเพียง (ทช31001)ระดับมัธยมศึกษาตอนปลายฉบับปรับปรุง 2560ลิขสทิ ธเิ์ ปน ของ สาํ นกั งาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการเอกสารทางวชิ าการลําดบั ท่ี 20/2555

คํานาํ กระทรวงศึกษาธิการไดประกาศใชหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพ้ืนฐานพทุ ธศักราช 2551 เมือ่ วนั ท่ี 18 กนั ยายน พ.ศ. 2551 แทนหลกั เกณฑและวิธกี ารจัดการศกึ ษานอกโรงเรียนตามหลักสูตรการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช 2544 ซ่ึงเปนหลักสูตรท่ีพัฒนาขึ้นตามหลักปรัชญาและความเชอื่ พืน้ ฐานในการจดั การศึกษานอกโรงเรยี นท่มี ีกลุมเปาหมายเปนผูใหญมีการเรียนรูแ ละสั่งสมความรูและประสบการณอ ยา งตอเนอ่ื ง ในปง บประมาณ 2554 กระทรวงศึกษาธกิ ารไดกําหนดแผนยุทธศาสตรในการขับเคล่ือนนโยบายทางการศึกษาเพ่อื เพมิ่ ศกั ยภาพและขดี ความสามารถในการแขงขันใหประชาชนไดมีอาชีพท่ีสามารถสรางรายไดที่ม่ังคั่งและม่ันคง เปนบุคลากรที่มีวินัย เปยมไปดวยคุณธรรมและจริยธรรม และมีจิตสํานึกรับผิดชอบตอตนเองและผอู ่ืน สาํ นักงาน กศน. จงึ ไดพจิ ารณาทบทวนหลักการ จุดหมาย มาตรฐาน ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง และเน้ือหาสาระ ท้ัง 5 กลุมสาระการเรียนรู ของหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ใหมีความสอดคลองตอบสนองนโยบายกระทรวงศึกษาธิการซึ่งสงผลใหตองปรับปรุงหนังสือเรียน โดยการเพิ่มและสอดแทรกเนื้อหาสาระเกี่ยวกับอาชีพ คุณธรรมจริยธรรมและการเตรียมพรอมเพื่อเขาสูประชาคมอาเซียน ในรายวิชาที่มีความเกี่ยวของสัมพันธกันแตยังคงหลักการและวิธีการเดิมในการพัฒนาหนังสือท่ีใหผูเรียนศึกษาคนควาความรูดวยตนเอง ปฏิบัติกจิ กรรม ทําแบบฝกหดั เพื่อทดสอบความรูค วามเขาใจ มีการอภิปรายแลกเปล่ยี นเรียนรกู ับกลมุ หรือศึกษาเพมิ่ เติมจากภูมปิ ญ ญาทองถิ่น แหลงการเรยี นรูและส่อื อ่ืน การปรับปรงุ หนังสือเรียนในครัง้ นี้ ไดร บั ความรวมมอื อยางดีย่งิ จากผูทรงคุณวุฒิในแตละสาขาวิชาและผูเ กีย่ วขอ งในการจัดการเรยี นการสอนทศ่ี กึ ษาคน ควา รวบรวมขอ มลู องคความรจู ากสอื่ ตา ง ๆ มาเรียบเรยี งเน้อื หาใหครบถว นสอดคลอ งกับมาตรฐาน ผลการเรยี นรทู คี่ าดหวงั ตวั ช้ีวัดและกรอบเน้ือหาสาระของรายวิชา สาํ นักงาน กศน.ขอขอบคุณผูมีสวนเก่ียวของทุกทานไว ณ โอกาสนี้ และหวังวาหนังสือเรียนชุดน้ีจะเปนประโยชนแ กผเู รียน ครู ผูสอน และผเู กย่ี วขอ งในทุกระดับ หากมขี อ เสนอแนะประการใด สํานักงานกศน.ขอนอ มรับดวยความขอบคุณย่ิง

4 | ห น้ า สารบญั หนาคํานาํคําแนะนําในการใชหนงั สอื เรียนโครงสรา งรายวชิ าเศรษฐกิจพอเพียงบทที่ 1 ความพอเพยี ง .............................................................................................................. 1บทท่ี 2 ชมุ ชนพอเพยี ง ............................................................................................................10บทที่ 3 การแกป ญหาชมุ ชน .....................................................................................................24บทท่ี 4 สถานการณข องประเทศไทยและสถานการณโลกกับความพอเพียง .............................31บทท่ี 5 การประกอบอาชีพตามหลกั เศรษฐกิจพอเพียงเพอ่ื การสรางรายได อยา งม่ันคง ม่ังคง่ั และยง่ั ยนื ………………………………………………………………………………………………….43บรรณานกุ รมภาคผนวกคณะผูจดั ทํา

คาํ แนะนาํ ในการใชห นงั สอื เรียน หนงั สือเรยี นสาระทักษะการดาํ เนนิ ชีวิต รายวิชาเศรษฐกิจพอเพียง ทช31001 ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย เปน หนงั สือเรยี นทจ่ี ดั ทําข้นึ สาํ หรบั ผเู รียนทีเ่ ปน นักศึกษานอกระบบ ในการศกึ ษาหนังสือเรยี นสาระ ผเู รยี นควรปฏบิ ัตดิ ังนี้ 1. ศึกษาโครงสรา งรายวิชาใหเขาใจในหัวขอและสาระทักษะการดําเนินชีวิต รายวิชาเศรษฐกิจพอเพียง สาระสําคัญ ผลการเรียนรทู ีค่ าดหวัง และขอบขา ยเน้ือหาของรายวชิ านนั้ ๆ โดยละเอยี ด 2. ศึกษารายละเอียดเนื้อหาของแตล ะบทอยางละเอียด และทํากิจกรรมตามที่กําหนด และทํากิจกรรมตามกําหนด แลว ตรวจสอบกับแนวตอบกจิ กรรมตามที่กําหนดถาผูเ รียนตอบผิดควรกลับไปศึกษาและทาํ ความเขาใจในเน้อื หานัน้ ใหมใ หเ ขา ใจ กอนทีจ่ ะศึกษาเรอื่ งตอๆ ไป 3. ปฏิบัติกิจกรรมทายเร่ืองของแตล ะเร่ือง เพ่ือเปนการสรุปความรู ความเขาใจของเน้ือหาในเรื่องนน้ั ๆ อกี ครง้ั และการปฏบิ ัติกิจกรรมของแตล ะเน้ือหา แตละเรื่อง ผูเ รียนสามารถนําไปตรวจสอบกับครแู ละเพ่ือนๆ ทร่ี ว มเรียนในรายวชิ าและระดบั เดยี วกนั ไดหนงั สอื เรียนเลม น้ีมี 5 บท บทที่ 1 ความพอเพยี ง บทที่ 2 ชุมชนพอเพยี ง บทท่ี 3 การแกปญ หาชมุ ชน บทท่ี 4 สถานการณของประเทศไทยและสถานการณโ ลกกบั ความพอเพียง บทท่ี 5 การประกอบอาชพี ตามหลกั เศรษฐกิจพอเพยี งเพอื่ การสรา งรายได อยางมัน่ คง ม่ังคั่ง และยัง่ ยนื

6 | ห น้ า โครงสรา งรายวชิ าเศรษฐกิจพอเพยี ง ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย ทช31001สาระสาํ คัญ เศรษฐกจิ พอเพยี ง เปน ปรัชญาท่พี ระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช (รชั กาลท9่ี )ทรงพระราชดาํ รัสช้ีแนะแนวทางการดํารงอยแู ละการปฏิบัติตนของประชาชนในทุกระดบั ใหด ําเนนิ ชีวิตไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒั นาเศรษฐกจิ เพ่ือใหก าวทันตอโลกยคุ โลกาภวิ ัตน ความพอเพียงหมายถงึ ความพอประมาณ ความมเี หตผุ ล รวมถึงความจําเปนทีจ่ ะตองมรี ะบบภูมคิ ุมกันในตวั ทด่ี ีพอสมควรตอ ผลกระทบใดๆ อันเกิดจากการเปลยี่ นแปลงทง้ั ภายนอกและภายใน ทงั้ นจี้ ะตองอาศยั ความรอบรู ความรอบคอบและความระมัดระวังอยางยง่ิ ในการนาํ วิชาการตางๆ มาใชในการวางแผนและดาํ เนนิ การทุกข้ันตอน และขณะเดยี วกันจะตอ งเสรมิ สรา งพน้ื ฐานจิตใจของคนในชาติใหม สี ํานึกในคุณธรรม ความซ่อื สัตยสุจริตและใหมคี วามรอบรทู เ่ี หมาะสมดาํ เนนิ ชีวิตดวยความอดทน ความเพยี ร มีสตปิ ญญาและความรอบคอบ เพ่ือใหส มดลุ และพรอมตอ การรองรับการเปลี่ยนแปลงอยางรวดเรว็ และกวา งขวางท้งั ดา นวัตถุ สังคม สง่ิ แวดลอมและวฒั นธรรมจากโลกภายนอกได พรอ มทง้ั สามารถนาํ แนวคิดตามหลกัปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งไปใชป ระกอบอาชีพไดอยา งเหมาะสมผลการเรียนรูท ี่คาดหวงั 1. อธิบายแนวคิด หลักการ ความหมาย ความสาํ คัญของปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงได 2. บอกแนวทางในการนาํ ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งไปประยกุ ตใ ชในการดําเนนิ ชีวิต 3. เหน็ คุณคาและปฏิบตั ติ ามหลักปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง 4. ปฏิบตั ติ นเปนแบบอยางในการดาํ เนนิ ชวี ติ ตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในชุมชน 5. เผยแพรห ลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงใหชุมชนเห็นคุณคาแลว นําไปปฏิบัติในการดําเนินชีวติ 6. มสี ว นรวมในชุมชนในการปฏิบตั ติ นตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง 7. สามารถนาํ แนวคิดตามหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งไปใชป ระกอบอาชพี ได

ขอบขา ยเนอ้ื หา บทที่ 1 ความพอเพียง บทที่ 2 ชมุ ชนพอเพยี ง บทที่ 3 การแกปญ หาชมุ ชน บทที่ 4 สถานการณของประเทศไทยและสถานการณโลกกบั ความพอเพยี ง บทที่ 5 การประกอบอาชพี ตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงเพื่อการสรางรายได อยางม่นั คง ม่ังค่งั และย่งั ยืน



ห น้ า | 1 บทที่ 1 ความพอเพียงสาระสาํ คัญ เศรษฐกิจพอเพียงเปน ปรัชญาที่ยึดหลักทางสายกลาง ท่ีช้ีแนวทางดํารงอยูแ ละปฏิบัติของประชาชนในทุกระดับ ตง้ั แตครอบครัวไปจนถึงระดบั รฐั ทง้ั ในการพัฒนาและบริหารประเทศ ใหดําเนินไปในทางสายกลางมีความพอเพยี ง และมคี วามพรอ มท่จี ะจัดการตอผลกระทบจากการเปลยี่ นแปลงท้ังภายนอกและภายใน ซ่งึ จะตองอาศยั ความรู ความรอบคอบ และระมดั ระวัง ในการวางแผน และดาํ เนนิ การทกุ ขั้นตอนเศรษฐกิจพอเพียงไมใ ชเพ่ือการประหยัด แตเ ปน การดาํ เนนิ ชีวิตอยา งสมดลุ และย่งั ยืน เพื่อใหสามารถอยูไดแมใ นยคุ โลกาภวิ ัตนท่มี กี ารแขง ขันสงูผลการเรียนรูท ค่ี าดหวงั ผเู รยี นสามารถอธบิ ายแนวคดิ หลักการ ความหมาย ความสาํ คัญของปรญั ญาของเศรษฐกิจพอเพียงขอบขา ยเนอ้ื หา เร่ืองท่ี 1 ความเปน มา ความหมาย หลกั แนวคดิ เรื่องท่ี 2 ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งกบั การจดั การความรู

2 | ห น้ าเรื่องท่ี 1 ความเปน มา ความหมาย หลักแนวคดิความเปนมา พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช (รัชกาลท9่ี )ไดพ ฒั นาหลักปรัชญาของเศรษฐกจิพอเพียงเพ่ือที่จะใหพสกนกิ รชาวไทยไดเขาถงึ ทางสายกลางของชีวติ และเพอื่ คงไวซ ึง่ ทฤษฎีของการพฒั นาทยี่ ่งั ยืนทฤษฎนี เ้ี ปน พื้นฐานของการดํารงชวี ติ ซ่งึ อยูระหวา ง สงั คมระดบั ทองถ่ินและตลาดระดบั สากลจดุ เดน ของแนวปรชั ญานีค้ ือ แนวทางทส่ี มดลุ โดยชาติสามารถทนั สมยั และกา วสูความเปน สากลได โดยปราศจากการตอ ตา นกระแสโลกาภิวฒั น ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี ง มคี วามสําคญั ในชวงป พ.ศ. 2540 เม่ือปท่ีประเทศไทยตอ งการรกั ษาความมัน่ คงและเสถยี รภาพเพ่ือท่ีจะยืนหยัดในการพง่ึ ตนเองและพฒั นานโยบายท่ีสําคัญเพอื่ การฟนฟูเศรษฐกจิ ของประเทศโดยการสรางแนวคิดเศรษฐกิจทพ่ี ึ่งตนเองได ซง่ึ คนไทยจะสามารถเลีย้ งชพี โดยอยูบนพืน้ ฐานของความพอเพียงพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช(รชั กาลที่9)มพี ระราชดํารวิ า“มนั ไมไ ดม คี วามจําเปนทเี่ ราจะกลายเปนประเทศอุตสาหกรรมใหม (NIC)” พระองคไดท รงอธิบายวาความพอเพียงและการพึง่ ตนเอง คือ ทางสายกลางท่จี ะปองกนั การเปลี่ยนแปลงความไมมั่นคงของประเทศได เศรษฐกิจพอเพยี งเปน ปรัชญาทช่ี แ้ี นวทางการดํารงอยแู ละปฏบิ ตั ิตน ที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช (รชั กาลท่9ี ) มีพระราชดาํ รัสแกพ สกนกิ รชาวไทยมาตั้งแตป  พ.ศ. 2517 มีใจความวา“...การพฒั นาประเทศจําเปน ตอ งทําตามลําดบั ขนั้ ตอ งสรางพนื้ ฐาน คือ ความพอมี พอกิน พอใชของประชาชนสวนใหญเ ปนเบื้องตน กอนโดยใชว ธิ กี ารและใชอ ุปกรณท ปี่ ระหยดั แตถ ูกตอ งตามหลกั วิชาเม่ือไดพ้ืนฐานมั่นคงพรอ มพอควร และปฏิบตั ไิ ดแลว จงึ คอยสรา งคอยเสริมความเจริญและฐานะเศรษฐกจิข้ันที่สูงข้นึ โดยลําดบั ตอ ไป...” และนับจากนนั้ เปน ตนมาพระองคไดทรงเนนยา้ํ ถึงแนวทางการพฒั นาหลักแนวคิดพงึ่ ตนเองเพอื่ ใหเกดิ ความพอมี พอกนิ พอใชข องคนสวนใหญ โดยใชห ลักความพอประมาณการคาํ นงึ ถงึ ความมเี หตผุ ล การสรางภูมคิ ุมกันในตัวท่ดี ี ตลอดจนทรงเตือนสตปิ วงชนชาวไทยไมใ หป ระมาทมคี วามตระหนกั ถึงการพฒั นาอยา งเปนขน้ั เปน ตอนที่ถกู ตอ งตามหลกั วชิ า และการมีคณุ ธรรมเปน กรอบในการปฏบิ ัติและการดํารงชีวิต ในป พ.ศ. 2540 ประเทศไทยประสบกบั ภาวะวกิ ฤตเิ ศรษฐกจิ นับวา เปน บทเรยี นของการพฒั นาท่ีไมส มดลุ และไมม ีเสถยี รภาพ ซึ่งสงผลกระทบตอความเปน อยขู องประชาชนสว นใหญ สวนหนงึ่ เปน ผลมาจากการพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมท่ไี มไดคาํ นงึ ถึงระดับความเหมาะสมกบั ศักยภาพของประเทศ หรอื ความพรอมของคนและระบบและอีกสว นหนงึ่ นั้น การหวังพง่ึ พิงจากตา งประเทศมากเกินไปทง้ั ในดานความรู เงนิ

ห น้ า | 3ลงทุน หรอื ตลาด โดยไมไ ดเ ตรียมสรางพืน้ ฐานภายในประเทศใหมีความม่นั คงและเขม แข็ง หรอื สรางภูมคิ มุ กันทดี่ เี พอื่ ใหส ามารถพรอ มรับความเสยี่ งจากความผกผนั เปลย่ี นแปลงของปจ จยั ภายในและภายนอกบทเรยี นจากการพัฒนาทผี่ านมานน้ั ทาํ ใหป ระชาชนคนไทยทกุ ระดบั ในทกุ ภาคสวนของสังคม ทั้งภาครฐัเอกชน ประชาสังคม นักวิชาการ หันกลับมาทบทวนแนวทางการพัฒนาและการดําเนินชีวิตของคนในชาติแลวมุง ใหค วามสาํ คญั กบั พระราชดาํ รขิ องพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช (รัชกาลท่ี9)ในเรอ่ื งการพฒั นาและการดาํ เนินชีวติ แนวทางเศรษฐกิจพอเพียง และศึกษาคน ควาพฒั นาความรู ความเขาใจเก่ียวกบั แนวคิดเศรษฐกิจพอเพยี งท้ังในเชงิ กรอบแนวคิดทางทฤษฎแี ละใชเปนแนวในการนําไปประยุกตใชในชวี ิตประจาํ วนั มากขนึ้ สํานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติไดเ ชญิ ผทู รงคณุ วุฒิจากหนวยงานตา งๆ มารวมกนั พิจารณา กลน่ั กรอง พระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช(รัชกาลท9ี่ )ทีไ่ ดพ ระราชทานแกปวงชนชาวไทยในโอกาสตางๆ ท่ีเกี่ยวของกับเรื่องเศรษฐกิจพอเพียงแลวสรุปเปนนิยามความหมายปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และไดอัญเชิญเปนปรัชญานําทางในการจัดทําแผนพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 9 (พ.ศ. 2545 - 2549) และฉบับท่ี 10 (พ.ศ. 2550 -2554) เพ่ือสงเสริมใหประชาชนทุกระดับและทุกภาคสวนของสังคมมีความเขาใจในหลักปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงและนาํ ไปเปนพนื้ ฐานและแนวทางในการดาํ เนนิ ชวี ิตอนั จะนาํ ไปสูการพัฒนาที่สมดุลและย่งั ยืน ประชาชนมีความเปนอยูรม เยน็ เปน สุข สงั คมมคี วามเขมแข็ง และประเทศชาตมิ ีความม่นั คงความหมาย ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เปนปรัชญาท่ีเปนแนวคิด หลักการ และแนวทางปฏิบัติตนของแตล ะบุคคลและองคก รทกุ ระดับตัง้ แตร ะดับครอบครวั ระดบั ชุมชน และระดบั ประเทศท้งั ในการพัฒนาและบริหารประเทศใหดาํ เนินไปในทางสายกลาง โดยคาํ นงึ ถงึ ความพอประมาณกับศักยภาพตนเองและสภาวะแวดลอม ความมีเหตุผลและการมีภูมิคุมกันที่ดีในตัวเองโดยใชความรูอยางถูกหลักวิชาการดวยความรอบคอบและระมดั ระวงั ควบคูไปกบั การมีคุณธรรม ไมเบียดเบยี นกนั แบงปน ชวยเหลือซ่ึงกันและกันและรวมมือปรองดองกันในสังคม ซึ่งนําไปสูความสามัคคี การพัฒนาท่ีสมดุลและยั่งยืนพรอมรับตอการเปล่ียนแปลงภายใตก ระแสโลกาภิวัตนไ ด

4 | ห น้ าหลักแนวคิด การพฒั นาตามหลกั เศรษฐกจิ พอเพียง คอื การพฒั นาทตี่ ั้งอยูบ นพน้ื ฐานทางสายกลางและความไมประมาท โดยคํานึงถึงความพอประมาณ ความมีเหตุผล การสรางภูมิคุมกันในตัวท่ีดีตลอดจนใชความรูความรอบคอบ และคณุ ธรรมประกอบการวางแผน การตัดสินใจและการกระทาํ ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งมหี ลกั การพจิ ารณา 5 สวน ดงั นี้ 1. กรอบแนวคดิ เปน ปรัชญาที่ชแี้ นะแนวทางการดํารงชีวติ และการปฏบิ ตั ติ นในทางทีค่ วรจะเปนโดยมพี ืน้ ฐานจากวิถีชีวติ ด้ังเดมิ ของสงั คมไทยทน่ี ําประยุกตใ ชไ ดตลอดเวลา และเปนการมองโลกเชิงระบบท่ีมกี ารเปลยี่ นแปลงอยูต ลอดเวลา มงุ เนนการรอดพน จากภัยและวิกฤติเพื่อความม่ันคงและความย่ังยืนของการพัฒนา 2. คุณลักษณะ เศรษฐกิจพอเพียงสามารถนํามาประยุกตใชกับการปฏิบัติตนไดในทุกระดับโดยเนนการปฏบิ ตั บิ นทางสายกลางและการพฒั นาอยา งเปนข้นั ตอน 3. คํานิยามความพอเพียง ประกอบดว ย 3 คุณลกั ษณะ ดงั นี้ 3.1 ความพอประมาณ หมายถึง ความพอดีที่ไมนอยเกินไปและไมมากเกินไป โดยไมเบยี ดเบยี นตนเองและผอู ่ืน การจะทําอะไรตอ งมคี วามพอดี พอเหมาะ พอควร ตอความจําเปน เหมาะสมกับฐานะของตนเอง สภาวะสงั คมแวดลอม รวมทง้ั วัฒนธรรมในแตละทอ งถ่ิน และไมนอยเกินไปจนกระทั่งไมเพียงพอท่ีจะดําเนินการได ซ่ึงการตัดสินวาในระดับพอประมาณนั้นจะตองอาศัยความรอบรู ความรอบคอบในการวางแผนและตัดสินใจอยางมีคุณธรรมดวย เชน ไมเบียดเบียนตนเองและผูอ่ืน ไมทําใหสงั คมเดอื ดรอน ไมท ําลายธรรมชาติและส่ิงแวดลอ ม 3.2 ความมเี หตผุ ล หมายถงึ การตัดสินใจเกี่ยวกบั ระดบั ความพอเพยี งนนั้ จะตอ งเปน ไปอยางมีเหตุผล โดยพจิ ารณาจากเหตปุ จจัยท่เี กย่ี วของ ตลอดจนคํานึงถึงผลท่ีคาดวาจะเกิดข้ึนจากการกระทําน้ันอยางรอบคอบ ครบวงจรบนพนื้ ฐานของความถกู ตอง ความเปนจรงิ ตามหลักวิชาการ หลักกฎหมาย หลักศีลธรรม จรยิ ธรรม และวัฒนธรรมทดี่ งี าม ท้ังในระยะยาว ท้ังตอ ตนเอง ผูอ ่ืน และสวนรวม การคดิ พิจารณาแยกแยะใหเ หน็ ความเชอื่ มโยงของเหตุ ปจจัย ตา งๆ อยางตอ เนือ่ ง อยา งเปน ระบบจะทาํ ใหบรรลุเปาหมายไดอยางมปี ระสิทธภิ าพ มขี อผดิ พลาดนอ ย การทจ่ี ะวางแผนดําเนินการส่ิงใดอยางสมเหตุสมผล ตองอาศัยความรอบรู ขยันหม่ันเพียร อดทนท่ีจะจัดเก็บขอมูลอยางเปนระบบและแสวงหาความรูท่ีถูกตองอยาง

ห น้ า | 5สมา่ํ เสมอ มคี วามรอบคอบในความคิด พจิ ารณาตัดสินใจ โดยใชสติ ปญญา อยางเฉลียวฉลาดในทางท่ีถูกท่คี วร 3.3 การมีภมู คิ มุ กนั ในตวั ที่ดี หมายถงึ การเตรียมตัวใหพ รอมรบั ผลกระทบและการเปลย่ี นแปลงดา นตางๆ ทจี่ ะเกิดทงั้ ในดา นเศรษฐกิจสังคม ส่งิ แวดลอม และวฒั นธรรม เพื่อใหส ามารถปรับตัวและรับมือไดทนั ที หรอื กลา วไดวาการทจ่ี ะทาํ อะไรอยา งไมเ ส่ียงเกนิ ไป ไมป ระมาท คิดถึงแนวโนมความเปนไปไดของสถานการณต างๆ ท่ีอาจจะเกิดข้ึนได แลวเตรียมตนเอง เตรียมวิธีการทํางานรองรับกับการเปล่ียนแปลงตางๆ เพ่อื ใหการทํางานสามารถดําเนินเปนไปไดอยางราบรื่นและนํามาซึ่งผลประโยชนในระยะยาวและความสขุ ทย่ี ัง่ ยืน 4. เงื่อนไข การตดั สินและการดําเนินกจิ กรรมตา งๆ ใหอยูในระดับพอเพียง ตองอาศัยทั้งความรูและคุณธรรมเปน พนื้ ฐาน ดังน้ี 4.1 เงอ่ื นไขความรู ประกอบดว ย ความรอบรเู กยี่ วกบั วิชาการตา งๆ ที่เกี่ยวของอยางรอบดานความรอบคอบที่จะนําความรูเหลาน้ันมาพิจารณาใหเช่ือมโยงกันเพ่ือประกอบการวางแผนและความระมัดระวังในข้นั ปฏิบัติ 4.2 เงื่อนไขคุณธรรม คุณธรรมทจ่ี ะตองเสรมิ สรา งใหเปนพ้ืนฐานของคนในชาติ ประกอบดวยมคี วามตระหนกั ในคณุ ธรรม มีความซ่ือสัตยสุจริต มีความอดทน มีความเพียร รูผิดรูชอบ ใชสติปญญาในการดําเนินชีวิตอยางถูกตองและเหมาะสม ไมโลภและไมตระหน่ี รูจักแบงปนและรับผิดชอบในการอยูรว มกบั ผูอ น่ื ในสังคม 5. แนวทางการปฏิบัติ/ผลที่คาดวาจะไดร บั จากการนาํ ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกตใชคือ การพฒั นาทส่ี มดุลและย่งั ยืน พรอ มรบั การเปล่ยี นแปลงในทกุ ดา นท้งั ดานเศรษฐกิจ สังคม ส่ิงแวดลอมความรูและเทคโนโลยี

6 | ห น้ า สรุปปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง เงือนไข ความรู้ นํา ู่ส เงือนไข คุณธรรม (รอบรู้ รอบคอบ ระมัดระวัง) (ซือสัตย์ สุจริต ขยนั อดทน แบ่งปัน) แผนภาพแสดงแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียง 3 หว ง 2 เง่อื นไขความสําคัญ ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งมคี วามสาํ คญั ตอ การพัฒนาประเทศและพัฒนาคน ดังน้ี 1. เศรษฐกจิ พอเพียงเปน ปรชั ญาที่มคี วามสาํ คัญย่ิงสําหรบั การขจัดความยากจน และการลดความเสีย่ งทางเศรษฐกจิ 2. ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงเปนพ้ืนฐานของการสรางพลังอํานาจของชุมชนและการพัฒนาศักยภาพชุมชนใหเขมแขง็ เพ่อื เปน รากฐานของการพัฒนาประเทศ 3. เศรษฐกจิ พอเพยี งชว ยยกระดับความรับผิดชอบตอสังคมของบริษัทดวยการสรางขอปฏิบัติในการทาํ ธรุ กิจที่เนน ผลกําไรระยะยาวในบริบทท่ีมีการแขง ขัน 4. หลักการเศรษฐกิจพอเพียงมีความสําคัญเปนอยางยิ่งตอการปรับปรุงมาตรฐานของธรรมาภบิ าลในการบริหารงานภาครฐั 5. ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสามารถใชเ ปนแนวทางในการกําหนดนโยบายของชาติ เพือ่ สรางภมู ิคมุ กันตอ สถานการณท่ีเขา มากระทบโดยฉับพลัน เพื่อปรับปรุงนโยบายตางๆ ใหเหมาะสมยิ่งขึ้น และเพ่อื วางแผนยทุ ธศาสตรในการสงเสรมิ การเติบโตทีเ่ สมอภาคและยัง่ ยืน 6. ในการปลูกฝงจิตสํานึกพอเพียงจําเปนตองมีการปรับเปล่ียน คานิยม และความคิดของคนเพอ่ื ใหเ อ้ือตอ การพฒั นาคน

ห น้ า | 7 7. ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงชวยใหมนุษยมีความพออยู พอกิน พอใช พ่ึงตนเองได และมีความสุขตามอตั ภาพ 8. ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี งชวยใหม นษุ ยอ ยูรว มกับผอู ื่นตลอดจนมีเสรีภาพในสังคมไดอยางสนั ตสิ ขุ ไมเบียดเบียน ไมเ อารดั เอาเปรยี บ แบงปน เอ้อื เฟอ เผ่ือแผ มีจิตเมตตาและจติ สาธารณะ 9. ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงชวยใหมนษุ ยอ ยูรวมกับธรรมชาติและสิ่งแวดลอมไดอยางยั่งยืนโดยไมท ําลาย เห็นคณุ คา และมจี ิตสํานกึ ในการอนุรักษท รัพยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอม 10. ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงชวยใหมนุษยอยูอยางมีรากเหงาทางวัฒนธรรม ประเพณีประวัตศิ าสตร ภมู ิปญญา คา นิยม และเอกลกั ษณของแตล ะบุคคล/สงั คม เรือ่ งท่ี 2 ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี งกบั การจัดการความรู “ การพัฒนาประเทศจําเปนตองทําตามลําดับข้ัน ตองสรางพื้นฐาน คือ ความพอมีพอกิน พอใชของประชาชนสวนใหญเปน เบ้ืองตน กอ น โดยใชวิธีการและใชอ ุปกรณท่ีประหยัด แตถ ูกตองตามหลักวิชาเมื่อไดพน้ื ฐานม่ันคงพรอ มพอควรและปฏบิ ตั ิไดแลว จงึ คอยสรางคอ ยเสริมความเจริญและฐานะเศรษฐกิจขนั้ท่ีสูงขน้ึ โดยลาํ ดับตอไป หากมงุ แตจะทุม เทสรา งความเจริญ ยกเศรษฐกจิ ขน้ึ ใหร วดเร็วแตป ระการเดยี ว โดยไมใหแ ผนปฏิบัตกิ ารสัมพันธก ับสภาวะของประเทศและของประชาชนโดยสอดคลองดว ย ก็จะเกิดความไมสมดลุ ในเร่ืองตา งๆ ข้ึน ซ่ึงอาจกลายเปนความยุง ยากลมเหลวไดใ นท่ีสดุ ” พระบรมราโชวาท ในพิธพี ระราชทานปริญญาบตั รของ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ณ หอประชุมมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วนั พฤหสั บดีที่ 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2517 “คนอ่นื จะวา อยา งไรกช็ างเขาจะวาเมอื งไทยลาสมัย วา เมอื งไทยเชย วาเมอื งไทยไมม ีส่ิงใหมแ ตเ ราอยูอ ยา งพอมีพอกิน และขอใหทุกคนมีความปรารถนาท่ีจะใหเมืองไทยพออยูพอกิน มีความสงบชว ยกันรักษาสว นรวม ใหอยูที่พอสมควร ขอย้ําพอควร พออยูพอกิน มีความสงบไมใ หคนอ่ืนมาแยง คุณสมบัติไปจากเราได” พระราชกระแสรับสัง่ ในเรื่องเศรษฐกิจพอเพยี งแกผ เู ขาเฝา ถวายพระพรชัยมงคล เนอื่ งในวนั เฉลิมพระชนมพรรษาแตพทุ ธศักราช 2517 “การจะเปน เสือนั้นมันไมส ําคัญ สําคัญอยูที่เราพออยูพ อกิน และมีเศรษฐกิจการเปนอยูแ บบพอมีพอกิน แบบพอมีพอกิน หมายความวา อุม ชตู วั เองได ใหม พี อเพยี งกับตัวเอง ” พระราชดํารัส “เศรษฐกจิ แบบพอเพียง” พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชพระราชทาน เม่ือวนั ท่ี 4 ธนั วาคม พ.ศ. 2540 ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงทท่ี รงปรบั ปรงุ พระราชทานเปน ท่ีมาของนิยาม“3 หว ง 2 เงื่อนไข”ทคี่ ณะอนกุ รรมการขบั เคลอ่ื นเศรษฐกิจพอเพียง สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคม

8 | ห น้ าแหงชาติ นาํ มาใชในการรณรงคเผยแพร ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ผานชองทางตา งๆ อยูใ นปจ จุบันซ่ึงประกอบดว ยความ “พอประมาณ มีเหตผุ ล มภี ูมคิ มุ กัน” บนเงื่อนไข “ความรู และ คณุ ธรรม” อภิชยั พนั ธเสน ผูอํานวยการสถาบันการจัดการเพื่อชนบทและสังคม ไดจัดแนวคิดเศรษฐกิจพอเพยี งวา เปน “ขอเสนอในการดําเนนิ กจิ กรรมทางเศรษฐกิจตามแนวทางของพุทธธรรมอยา งแทจ ริง” ท้ังน้ีเน่ืองจากในพระราชดํารัสหนึ่ง ไดใหค ําอธิบายถึง เศรษฐกิจพอเพียงวา “คือความพอประมาณ ซ่ือตรงไมโ ลภมาก และตอ งไมเบียดเบียนผอู ืน่ ” ระบบเศรษฐกจิ พอเพยี ง มงุ เนนใหบ ุคคลสามารถประกอบอาชพี ไดอ ยา งยง่ั ยืน และใชจ ายเงินที่ไดมาอยางพอเพยี งและประหยดั ตามกาํ ลังของเงนิ ของบุคคลนั้น โดยปราศจากการกูห น้ียืมสิน และถา มีเงินเหลือก็แบงเกบ็ ออมไวบ างสว น ชวยเหลือผูอื่นบางสว น และอาจจะใชจายมาเพ่ือปจ จัยเสริมอีกบางสวน(ปจ จัยเสรมิ ในท่ีนีเ้ ชน ทอ งเทยี่ ว ความบันเทงิ เปนตน ) สาเหตทุ ีแ่ นวทางการดํารงชีวิตอยางพอเพียง ไดถ ูกกลา วถงึ อยางกวา งขวางในขณะนี้เพราะสภาพการดาํ รงชวี ิตของสังคมทุนนยิ มในปจ จบุ นั ไดถูกปลกู ฝง สรางหรือกระตุน ใหเกดิ การใชจ ายอยางเกนิ ตวั ในเรือ่ งทไ่ี มเก่ียวขอ งหรอื เกนิ กวา ปจ จัยในการดํารงชวี ิต เชน การบริโภคเกินตัว ความบันเทิงหลากหลายรูปแบบความสวยความงาม การแตงตัวตามแฟชั่น การพนันหรือเสีย่ งโชค เปนตน จนทาํ ใหไ มม ีเงนิ เพยี งพอเพื่อตอบสนองความตองการเหลา นั้น สงผลใหเกิดการกหู น้ยี มื สนิเกดิ เปน วัฏจักรทบ่ี คุ คลหน่งึ ไมส ามารถหลดุ ออกมาได ถาไมเ ปล่ียนแนวทางในการดํารงชวี ติ แมว าการอธิบาย ถงึ คุณลักษณะและเงือ่ นไขในปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง จะใชค ําวาความรูอันเปนท่ตี กลงและเขา ใจกนั ทว่ั ไป แตหากพิจารณาปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งทไี่ ดทรงพระกรุณาปรับปรงุ แกไขและพระราชทานพระบรมราชานุญาต ใหนาํ ไปเผยแพรอ ยางละเอยี ดนน้ั กลบั พบคาํ วา“ความรอบร”ู ซ่งึ กินความมากกวาคาํ วา “ความร”ู คอื นอกจากจะอาศยั ความรใู นเชงิ ลกึ เก่ยี วกับงานท่จี ะทําแลว ยังจําเปนตอ งมีความรูในเชิงกวาง ไดแ กค วามรูค วามเขา ใจในขอ เทจ็ เกยี่ วกบั สภาวะแวดลอ ม และสถานการณท่ีเกย่ี วพันกบั งานทีจ่ ะทําทงั้ หมด โดยเฉพาะทพ่ี ระองคทา นทรงเนน คอื ระบบชวี ติ ของคนไทยอันไดแ กค วามเปน อยู ความตอ งการ วัฒนธรรม และความรูสาํ นึกคิดโดยเบด็ เสรจ็ จึงจะทํางานใหบรรลุเปา หมายได การนําองคประกอบดา นความรไู ปใชใ นปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกตใ ชใ นทางธุรกิจ จึงมิไดจาํ กัดอยูเพียงความรู ที่เกีย่ วของกบั มิตทิ างเศรษฐกิจ ท่คี ํานงึ ถงึ ความอยูรอด กําไร หรอื การเจรญิ เตบิ โตของกจิ การแตเพียงอยา งเดยี ว แตร วมถึงความรูทเี่ กย่ี วของกบั มติ ิทางสงั คม สงิ่ แวดลอ ม และวัฒนธรรมของคนในทอ งถ่ินน้นั ๆ สอดคลองตามหลัก การไมต ิดตํารา เชน ไมควรนําเอาความรจู ากภายนอก หรือจากตางประเทศ มาใชก ับประเทศไทยโดยไมพิจารณาถึงความแตกตา ง ในดา นตา งๆอยางรอบคอบระมัดระวังหรือไมควรผูกมดั กบั วชิ าการทฤษฎี และเทคโนโลยที ไ่ี มเ หมาะสมกบั สภาพชีวิต และความเปน อยทู ี่แทจ ริงของคนไทยและสงั คมไทย

ห น้ า | 9 ยงิ่ ไปกวา นัน้ ความรู ทีป่ รากฏในปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง ยงั ประกอบไปดวยความระลึกรู(สติ)กับ ความรูชัด (ปญ ญา) ซ่ึงถอื เปน องคป ระกอบสําคัญท่ีวิชาการหรือทฤษฎี ในตะวันตกท่ีเกี่ยวกับการจัดการความรู ยงั ไมค รอบคลมุ ถึง หรือยังไมพัฒนากาวหนาไปถงึ ขัน้ ดังกลา ว จึงไมม แี นวคดิ หรอื เครื่องมอืทางการบริหารจัดการความรูใ ดๆ ที่มีความละเอียดลึกซ้ึงเทา กับที่ปรากฏอยูใ นปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงอีกแลว พิพัฒน ยอดพฤติการ ไดก ลาวไวใ นบทความ เร่ืองท่ีมักเขาใจผิดเก่ียวกับเศรษฐกิจพอเพียงวาเศรษฐกิจพอเพียงมีรากฐานมาจากแนวคิดในการสรา งความ “พอมี” (คือการผลิต) “พอกิน-พอใช”(การบริโภค)ใหเกดิ ข้นึ แกประชาชนสว นใหญของประเทศ เพราะถา ประชาชนสวนใหญข องประเทศยงัยากไรขัดสน ยังมชี ีวิตความเปน อยอู ยางแรนแคน การพฒั นาประเทศก็ยังถอื วา ไมประสบความสาํ เรจ็ เศรษฐกิจพอเพียง สําหรับคนทุกกลุม มิใชแ คเ กษตรกร การสรา งความ“พอกิน-พอใช”ในเศรษฐกิจพอเพยี งนี้ มุง ไปทป่ี ระชาชนในทกุ กลมุ สาขาอาชีพที่ยังมีชีวิตแบบ “ไมพอกิน-ไมพ อใช” หรือยังไมพอเพียง ซ่ึงมิไดจ ํากัดอยูเพียงแคค นชนบท หรือเกษตรกร เปน แตเพียงวา ประชาชนสว นใหญของประเทศท่ียังยากจนนั้นมีอาชีพเกษตรกรมากกวา สาขาอาชีพอื่น ทําใหค วามสําคัญลําดับแรกจึงมุง เขา สูภาคเกษตรหรือชนบทที่แรน แคน จนมีรูปธรรมของการประยุกตปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงออกมาเปนเกษตรทฤษฎีใหม อันเปนที่ประจักษในความสําเร็จของการยกระดับชีวิตความเปน อยูของเกษตรกรให“พอม”ี “พอกิน-พอใช” หรอื สามารถพ่งึ ตนเองได ในหลายพน้ื ที่ทว่ั ประเทศกจิ กรรมที่ 1 1. ใหผูเรยี นบอกถงึ ความเปน มาของเศรษฐกจิ พอเพยี งโดยสงั เขป 2. ใหผ เู รียนเขยี นอธิบายความหมายของเศรษฐกจิ พอเพยี ง 3. เศรษฐกจิ พอเพยี งมหี ลักแนวคิดอยางไร จงอธบิ าย 4. ใหผูเรยี นบอกถึงความสาํ คัญของปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งวามีความสําคญั อยางไร

10 | ห น้ า บทที่ 2 ชมุ ชนพอเพยี งสาระสาํ คัญ ชุมชนทมี่ คี วามสามารถในการบริหารจัดการชุมชนอยางมปี ระสิทธภิ าพ เปนกําลังสําคัญในการขับเคลือ่ นเศรษฐกิจพอเพียง นกั วิชาการหลายทานไดศ ึกษาและวิเคราะหเ รื่องการพัฒนาชุมชน เพื่อมุง สูก ารเปน ชุมชนท่ีพอเพียง รวมทั้งตัวอยางของชุมชนพอเพียงที่ประสบความสําเร็จ และตัวอยางของชุมชนพอเพียงดานพลงั งานผลการเรยี นรทู ค่ี าดหวงั ผเู รียนสามารถบอกแนวทางในการนาํ ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี งไปประยกุ ตใชใ นชุมชนขอบขา ยเนื้อหา เร่อื งที่ 1 ความหมาย ความสําคัญการบริหารจัดการชมุ ชน เรอ่ื งที่ 2 การบริหารจดั การชมุ ชนตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง

ห น้ า | 11 เร่อื งท่ี 1 ความหมาย ความสาํ คัญการบริหารจัดการชุมชน ความหมายของชมุ ชน ชุมชน หมายถงึ ถ่นิ ฐานท่ีอยูของกลมุ คน ถิ่นฐานนมี้ พี ้ืนท่ีอา งองิ ได และกลุมคนนี้มีการอยูอาศัยรว มกัน มีการทํากิจกรรม เรียนรู ติดตอ ส่ือสาร รวมมือและพึ่งพาอาศัยกัน มีวัฒนธรรมและภูมิปญ ญาประจําถิ่น มีจิตวิญญาณ และความผูกพันอยูก ับพื้นท่ีแหง นั้น อยูภ ายใตการปกครองเดยี วกนั โครงสรา งของชมุ ชน ประกอบดว ย 3 สว นคอื 1. กลมุ คน หมายถึง การที่คน 2 คนหรือมากกวานั้นเขามาติดตอ เก่ียวของกัน และมีปฏิสัมพันธตอ กันทางสังคมในชว่ั เวลาหนง่ึ ดว ย ความมุงหมายอยา งใดอยางหน่งึ รวมกัน 2. สถาบนั ทางสงั คม เม่ือคนมาอยูรวมกันเปนกลุมแลว และมีวิวัฒนาการไปถึงข้ันต้ังองคก รทางสงั คมแลว กจ็ ะมีการกาํ หนดแบบแผนของการปฏบิ ัตติ อกนั ของสมาชิกในกลุม เพื่อสามารถดําเนินการตามภารกิจ 3. สถานภาพและบทบาทสถานภาพ หมายถงึ ตําแหนง ทางสังคมของคนในกลุม หรอื สังคมบทบาทหมายถึง พฤติกรรมท่ีคนในสังคมตอ งทําตามสถานภาพในกลมุ หรือสังคม ชมุ ชนทม่ี ีความสามารถในการบรหิ ารจดั การชุมชนอยางมปี ระสทิ ธิภาพ ตอ งมีองคป ระกอบสําคัญหลายประการและสามารถพัฒนาหรือควบคุมองคประกอบเหลาน้ันได โดยมีนักวิชาการหลายทานท่ีไดศกึ ษาและวิเคราะหอ งคประกอบการพัฒนาชมุ ชนไวต ามแนวคิดการพฒั นาชุมชน ดังตอไปนี้ สนทยา พลตรี (2533 : 65 – 68) ไดก ลา วถงึ การพัฒนาชุมชนวา มีองคป ระกอบ 2 ประการ สรุปไดดงั นี้ 1. การเขา มีสว นรว มของประชาชน เพ่ือที่จะปรับปรุงระดับความเปน อยูใ หดีขึ้น โดยจะตอ งพง่ึ ตนเองใหม ากที่สดุ เทา ทจ่ี ะเปนได และควรเปนความรเิ รม่ิ ของชุมชนเองดวย 2. การจัดใหม ีการบริการทางเทคนิคและบริการอื่นๆที่จะเรง เราใหเ กิดความคิดริเร่ิม การชวยเหลอื ตนเอง ชวยเหลือกนั และกนั อนั เปนประโยชนมากที่สดุ คณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ (2539 : 1 – 2) ไดกลาวถึงลักษณะการพัฒนาคนและสิง่ แวดลอม ซง่ึ อาจถอื วา เปนองคการพฒั นาชุมชนดวย สรปุ ไดด ังนี้ 1. การพัฒนาคนประกอบดวย 4 ดานดังนี้ ดา นจิตใจ ดานรา งกาย ดานสตปิ ญ ญา ดานบคุ ลิกภาพ

12 | ห น้ า 2. การพฒั นาสภาพแวดลอมใหเอ้ือตอการพัฒนา ประกอบดว ย 4 ดา นดังน้ี ดา นเศรษฐกิจ ดานครอบครวั และชุมชน ดา นทรพั ยากรและสง่ิ แวดลอ ม ดานการบรหิ ารจดั การและการเมือง สุพัตรา สุภาพ (2536 : 124 – 126) ไดก ลา วถึงปจจัยที่มีอิทธิพลตอการเปล่ียนแปลงทางสังคมซึ่งเปน องคประกอบการพัฒนาชมุ ชน วา มี 7 ประการดงั นี้ 1. สิ่งแวดลอมทางธรรมชาติ หากมีความสมบูรณจะสงผลใหชุมชนมีการพัฒนาไดรวดเร็วและมัน่ คง 2. การเปล่ียนแปลงดานประชากร การเพ่ิมประชากรท่ีมีคุณภาพสามารถทําใหเ กิดการพัฒนาดา นเศรษฐกจิ สงั คม และการเมอื งที่ทนั สมยั ขน้ึ 3. การไดอ ยูโดดเด่ียวและติดตอ เกี่ยวขอ ง ชุมชนใดที่มีการติดตอกันทําใหการพัฒนาเปนไปอยา งรวดเรว็ 4. โครงสรางของสังคมและวัฒนธรรม ชุมชนที่มีการเคารพผูอ าวุโสจะมีการเปล่ียนแปลงนอ ยคา นิยมตางๆ ชวยใหรูวา ชมุ ชนมีการเปลย่ี นแปลงเกิดการพัฒนาขึ้นมากนอ ยเพยี งไร 5. ทัศนคติและคานิยม การมีคานิยมดา นอาชีพ ดา นบริโภค เปนสวนของการจัดการพฒั นาในชมุ ชนนั้นได 6. ความตอ งการรับรู การยอมรับส่ิงประดิษฐใหมๆ จะเปน เครื่องช้ีทิศทางและอัตราการเปล่ียนแปลงของชมุ ชน 7. พนื้ ฐานทางวฒั นธรรม ถา มีฐานทดี่ สี ิ่งใหมท่ีจะเกิดขน้ึ ยอมดีตามพ้นื ฐานเดมิ ดวย พลายพล คุม ทรัพย (2533 : 44 – 47) ไดก ลา วถงึ ปจจยั ที่สามารถใชในการพัฒนาชุมชน ซึ่งเปนองคป ระกอบการพฒั นาชุมชน วาประกอบดว ย 3 ปจ จัย ดงั น้ี 1. โครงสรางทางสังคม ครอบครัวท่ีมีขนาดเล็กและมีโครงสรางไมซับซอ นจะสงผลใหช ุมชนน้ันพฒั นาไดดีกวาชมุ ชนทีม่ ีโครงสรา งทางครอบครวั ทีซ่ บั ซอ น 2. โครงสรางทางชนช้ัน ในชุมชนที่มีโครงสรา งแบบเปด ที่สามารถเปลี่ยนแปลงฐานะทางสังคมไดงา ย ชุมชนนัน้ จะเกดิ การพฒั นา 3. ความแตกตางทางเผาพันธุ เช้ือชาติ และศาสนา ความแตกตางหากเกิดขึ้นในชุมชนใดยอมเปนอุปสรรคตอ การพฒั นา ตามลําดบั ความแตกตา ง ยุวัฒน วุฒิเมธี (2531 : 58 – 63) กลาวถึงปจจัยท่ีเกื้อกูลใหการพัฒนาชนบทบรรลุความสําเร็จจําเปน ตอการพัฒนา วา ดว ยองคประกอบ และสว นประกอบยอยขององคป ระกอบ ดงั นี้

ห น้ า | 13 1. นโยบายระดบั ชาติ ฝายบริหารจะสามารถดาํ เนินการแผนพฒั นาไดตอเนอ่ื ง และมีเวลาพอที่จะเห็นความถูกตอง คุมคา มีแนวทางประสานประโยชนร ะหวางรัฐและเอกชน และความรว มมือระหวา งประเทศจะตองเกอ้ื กูลตอการพฒั นา 2. องคก ารบริหารการพัฒนาชนบท ที่มีองคก รกลางทําหนาท่ีประสานนโยบายแผนงานและโครงการอยา งมปี ระสิทธภิ าพและมอี ํานาจเดด็ ขาดในการลงทุนในหนวยปฏบิ ัติตอ งดําเนินการตามนโยบาย แผนงาน และโครงการในแผนระดับชาติ และจัดงบประมาณการติดตามควบคุมท่ีมีประสทิ ธิภาพ 3. วิทยาการทีเ่ หมาะสมและการจดั การบริการที่สมบูรณ เลือกพ้ืนที่และกลุม เปา หมายที่สอดคลอ งกบั ความเปนจริง และเลือกวทิ ยาการท่ปี ระชาชนจะไดร ับใหเ หมาะสม 4. การสนับสนุนระดับทอ งถน่ิ ความรบั ผิดชอบของการสนับสนุนงานในทองถ่ินที่มีประสิทธิภาพจะเกดิ การพฒั นาอยางแทจ รงิ ในระยะยาว 5. การควบคุมดแู ลและตดิ ตามผลการปฏบิ ัติงาน ควรเปน ไปตามแผนงานและโครงการทุกระดับและครอบคลมุ ทุกพน้ื ที่ พรอ มทง้ั ใหส ถาบันการศกึ ษาทองถิ่นตดิ ตามประเมินผล อชั ญา เคารพาพงศ (2541 : 82 – 83) กลา วถงึ ปจจยั สวนประกอบที่มอี ิทธพิ ลตอ การพัฒนา สรุปไดดังน้ี 1. ผนู าํ ไดแ ก ผูน าํ ทอ งถน่ิ ทงั้ เปนทางการและไมเปน ทางการในหมูบ าน และจากองคกรภาครัฐ มีสว นใหชมุ ชนพฒั นาในทางท่ีดีขน้ึ เปน ประโยชน ชมุ ชนมเี จตคตทิ ่ีดยี อมรบั สงิ่ ใหมแ ละสรางพลงั ตอสเู พอื่ การเปลย่ี นแปลง 2. สังคม – วัฒนธรรม การไดร ับวัฒนธรรมจากสังคมเมืองมาปฏิบัติทําใหชุมชนเกิดการเปล่ยี นแปลง 3. ส่ิงแวดลอม การปรับปรุงสภาพแวดลอ มภูมิศาสตรช ุมชน สงผลใหที่ดินอุดมสมบูรณราคาสนิ คา เกษตรดี ความเปน อยูสะดวกสบายกวา เดมิ 4. ประวัตศิ าสตร เหตกุ ารณสาํ คัญในอดตี มผี ลตอ การพัฒนาความสามัคคี รักพวกพอง ชวยเหลือซึ่งกันและกัน ปรียา พรหมจนั ทร (2542 : 25) ไดสรุปองคป ระกอบท่ีเปน ปจจัยการพฒั นาชมุ ชนไดดงั น้ี 1. ดา นเศรษฐกิจ ชมุ ชนท่ีเศรษฐกจิ ดีการพัฒนาชมุ ชนสามารถพัฒนาไดดีดวย 2. ดา นสังคม วัฒนธรรม และส่งิ แวดลอม เปนบรบิ ททป่ี รับเปลยี่ นสภาพชมุ ชนไปตามปจจัย 3. ดานการเมือง หมายรวมถงึ การเมืองระดบั ชาติและชมุ ชนระดบั ทอ งถิ่น 4. ดา นประวัติศาสตร โดยอาศัยประสบการณแ ละวิกฤตของชุมชนเปน ฐานและบทเรียนการพฒั นาชมุ นมุ

14 | ห น้ า นอกจากนี้ปรียา พรหมจันทร ยังไดจําแนกออกเปน องคป ระกอบท่ีเปน ปจจัยการพัฒนาชุมชนปจ จยั โดยตรง เชน คน ทุน ทรพั ยากร การจัดการ เปน ตน และปจ จัยโดยออม เชน ภาวะเศรษฐกิจ สังคมการเมอื ง การปกครอง เปนตน ไพบูลย วัฒนศิริธรรม (2549) ไดก ลาวถึงการสรา งและพัฒนาคนรุน ใหมเพื่อพฒั นาชมุ ชนทองถ่ิน มปี จจัยสาํ คญั 4 ประการ ซึ่งถือเปนองคประกอบการพฒั นาชุมชน ดงั นี้ 1. สังคมดี ส่ิงแวดลอ มดี มีโอกาสในอาชีพ และกิจกรรมที่หลากหลาย รวมไปถึงวิถีชีวิตศลิ ปวฒั นธรรม ความอบอนุ ความสุข ความเจริญกา วหนาที่พงึ คาดหวังในอนาคตดวย 2. ระบบการศกึ ษาของชาติ มีเปาหมายในการผลติ คนเพื่อการพัฒนาชุมชนหรือทอ งถ่ิน ใหเปน ท่ีพึงปรารถนาของทอ งถน่ิ เพียงไร 3. รัฐธรรมนูญและนโยบายของรัฐ ท่ีเอ้ือตอการพัฒนาชุมชนทองถ่ินใหเ ปนท่ีพึงปรารถนานาอยูบทบาทของชุมชน มีสิ่งสําคัญ 3 ประการ คือ ความรักและความดี การเรียนรูที่มากกวาความรู และการจัดการกับปจ จยั ชุมชนตางๆกิจกรรมท่ชี มุ ชนตองรบั ผิดชอบคอื จะตอ งมีการติดตามและการบริหารท่ีมี - ตง้ั คณะกรรมการบริหาร - ประเมนิ สภาพของชุมชน - เตรียมแผนการปฏบิ ตั ิ - หาทรพั ยากรทจ่ี ําเปน - ทําใหแนใ จวา กิจกรรมของชุมชนทั้งหมดประสทิ ธภิ าพสงู สดุ สําหรบั การปฏบิ ตั ิงาน

ห น้ า | 15แบบจาํ ลองชมุ ชนท่มี กี ารบริหารจัดการทดี่ ีแผนชมุ ชนท่ีมพี ลงั

16 | ห น้ ากระบวนการชุมชน 1. วิเคราะหช ุมชน 2. การเรยี นรูและการตดั สนิ ใจของชุมชน 3. การวางแผนชุมชน 4. การดาํ เนินกจิ กรรมชุมชน 5. การประเมนิ ผลการดําเนินงานของชุมชนองคประกอบการขับเคล่อื นชมุ ชน 1. โครงสรา งพ้ืนฐานทางสงั คมของชมุ ชน 2. ความคิดพนื้ ฐานของประชาชน 3. บรรทัดฐานของชมุ ชน 4. วถิ ีประชาธปิ ไตยเรอ่ื งที่ 2 การบรหิ ารจดั การชุมชนตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงตวั อยา งชุมชนพอเพียงท่ปี ระสบความสาํ เรจ็ กดุ กะเสยี น วันนีท้ ่ยี ม้ิ ได “เวลาติดขัดก็ไปกู...เขามาทําทุน พอหาได ขายไดก็เอาไปฝาก...เขา” เขาในความหมายของคนในชมุ ชนกุดกะเสียน คือ สถาบันการเงินชุมชนกดุ กะเสยี นรว มใจ

ห น้ า | 17 ทา มกลางภาวะเศรษฐกิจเงินเฟอพุง ดอกเบ้ียเพิ่ม ทั้งเงินกู เงินฝาก (ติดลบเมื่อเทียบกับเงินเฟอ )ทุกอยางอยูในชว งขาขึ้น(ราคา) จะมีที่ลดลงคงเปน กําลังใจประชาชนโดยเฉพาะคนเมือง ย้ิมฝนๆ เผชิญชะตาในยุคขา ว(แก) ยาก นํ้ามันแพงกนั ไป แตกตางจากคนในชุมชนบานกุดกะเสียน ต.เขื่องใน อ.เขื่องใน จ.อุบลราชธานี หมูบา นรางวัลพระราชทาน “เศรษฐกจิ พอเพียง อยเู ยน็ เปน สุข” สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี ซ่ึงมีนายสมาน ทวีศรี กาํ นันตาํ บลเขื่องใน เปน ผูน ําสรางรอยยิม้ ใหค นในชมุ ชน จากหมบู านทีม่ อี าชีพทํานาปละ 2 คร้ัง แตเ นื่องจากสภาพพ้ืนท่ีเปน ท่ีลุม มีน้ําทวมถึง ทําใหมีปญหานํ้าทว มนา จงึ ตอ งหาปลาแลกขาว ตอมาประกอบอาชพี คา ขายสียอมผา ทําใหมีปญ หาหนี้สินเพราะตอ งไปกูนายทนุ ดอกเบย้ี สูง แตสภาพในปจจบุ นั ของกดุ กะเสยี น ผคู นย้ิมแยมแจมใจ เนอื่ งจากเศรษฐกจิ ของหมูบ า นดขี น้ึ มากสบื เนื่องจากการรเิ รมิ่ ของผนู ําชมุ ชนที่เห็นปญ หาของหมูบาน จึงไดสง เสริมใหมกี ารตงั้ กลมุ ออมทรัพย

18 | ห น้ าจนกระทง่ั พัฒนามาเปน ธนาคารกดุ กะเสยี นรว มใจ โดยการปลอยสินเชื่อในอัตราดอกเบ้ยี ตา่ํ ใหค นในชุมชนไปประกอบอาชีพ อาชพี หลกั ทาํ นา คา ขายเฟอรนเิ จอร เคร่อื งใชไ ฟฟา ชุดเครือ่ งนอน ชุดเครอ่ื งครวั ฯลฯ ท้ังมีการรวมกลุมอาชีพ กลุมเล้ียงโค กลุมทํานํ้ายาลางจาน กลุมนํ้ายาสระผม กลุมเพาะเห็ดกลมุ เกษตรกรทาํ นา กลุมจกั สาน หนง่ึ ในชมุ ชนตวั อยา งทีก่ รมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย คัดเลอื กมาเปน ตน แบบในการสง เสริมการบรหิ ารจดั การชมุ ชนใหเ ขมแขง็ อยา งย่งั ยืน นายปรชี า บุตรศรี อธิบดกี รมการพฒั นาชมุ ชนกลา ววาประเด็นยทุ ธศาสตรห นงึ่ ในการสง เสรมิ การบรหิ ารการจดั การชมุ ชน คอื การเพิ่มขีดความสามารถผนู าํ ชุมชนเพือ่ ใหผ นู าํ ชุมชนเปน กาํ ลงั หลกั ในการบรหิ ารจัดการชมุ ชนใหชุมชนเขมแขง็ และพง่ึ ตนเองไดใ นทส่ี ุด ยุทธศาสตรใ นการทํางานของกรมการพัฒนาชุมชน ทั้ง 5 ประเด็น ประกอบดว ย การพัฒนาทุนชมุ ชนการพัฒนาเศรษฐกิจชุมชนใหเ ขม แข็ง การเพ่ิมขีดความสามารถผูน ําชุมชนนําขับเคลื่อนแผนชุมชนและการสงเสริมการจดั การความรชู ุมชน บนพน้ื ฐานปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี ง ซ่งึ มีเปา หมายสรางผนู ําชมุ ชนระดับแกนนาํ ท่ัวประเทศจาํ นวน 691,110 คน ภายใน 4 ป ในป 2551ดําเนนิ การใน 217 หมูบานทว่ั ประเทศเพ่ือใหไ ดผ ูน ําชมุ ชน ที่มภี าวะผนู ํา มีคณุ ธรรม จริยธรรม องคความรู เปนกลมุ แกนนําในการขับเคลื่อนและผลกั ดนั นโยบายของรฐั ในระดับชุมชน ใหม ีทิศทางการพฒั นาชุมชน สอดคลองกบั การพัฒนาประเทศ “ส่ิงท่ีทําใหห มูบ านไดรับการคัดเลือกมาจากการดําเนินการท้ัง 6 ดาน ประกอบดวย การลดรายจา ย เพม่ิ รายได การเรยี นรู อนรุ กั ษ เออ้ื อาทร และการประหยัด สงิ่ ท่คี ณะกรรมการมาดูแลว ประทับใจทส่ี ดุ คอื สถาบนั การเงิน” นายสมานกลา ว ซึ่งไดนําปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาใชในการดําเนินการบริหารธนาคารชุมชน กุดกะเสยี นรวมใจ การประหยัด อดออม ออมเพื่อนาํ ไปใชใ นการผลิต ไมน ําไปใชฟ ุมเฟอย ใหกูโดยถอื หลกั ความพอประมาณ ถือหลกั มเี หตุมผี ล และมีภูมิคุม กนั ในตัวทดี่ ี ภายใตเ งื่อนไขความรู คอื รอบรู

ห น้ า | 19รอบคอบ ระมัดระวัง และเงอื่ นไขคณุ ธรรม ซื่อสตั ย สจุ ริต ขยัน อดทนและแบง ปน ปจจบุ ันมีเงนิ ทนุหมุนเวียนประมาณ 14 ลา นบาท สมาชกิ สถาบนั การเงนิ ชุมชน ประกอบดว ยหมูที่ 10,11,12บานกดุ กะเสียน ตาํ บลเข่อื งใน ซ่งึ มสี มาชกิ 246 ครัวเรอื น 285 คน มจี าํ นวนสมาชกิ เงนิ ฝาก 464 คน “สรา งผลดีใหชุมชน ผูกูกูถ ูก คนฝากไดดอกเบ้ียสูง ตั้งแตรอยละ 2 สูงสุดหากมีเงินฝาก 5 แสนบาทขึ้นไปดอกเบ้ียรอยละ 5 บาทไมห ักภาษีดอกเบี้ยกูงายกวา แตใ หก ูเ ฉพาะคนในชุมชน เทาน้ันสว นผูฝากนอกชมุ ชน ก็ฝากไดดอกเบี้ยเทา คนในชุมชน แตก ไู มได ทําใหป ระชาชนประหยัดดอกเบี้ยเงินกูไดชุมชน ก็พึงพอใจ เสียดอกเบ้ียนอยกวา และยังไดส วัสดิการกลับคืนสูชุมชน “ นายสมาน ทวีศรี ประธานกรรมการสถาบันการเงินชมุ ชนกุดกะเสยี นรว มใจกลาว ในมุมมองของคนในชุมชน บานกุดกะเสียนตา งบอกเปนเสียงเดียวกันวา ที่มีวันน้ีไดเ พราะ“ผนู ําด”ี เปนผูนําชุมชน ที่เขม แข็ง นอกจากการยอมรับของคนในชุมชน แลว ยังมีรางวัลมากมายรับรองอาทิ ผูใหญบ า นยอดเยย่ี มแหนบทองคาํ ป 2523 กาํ นนั ยอดเยี่ยมแหนบทองคําป 2546 ประกาศเกียรติคุณ“คนดศี รีอุบล” ป 2550 และรางวลั ผูน าํ ชมุ ชน ดีเดนระดับเขตป 2550 ในฐานะท่ีเปน แกนนําสรางรอยยิ้มใหชุมชนตวั อยางของชุมชนพอเพียงดา นพลังงาน ตลอด 3 ป (2549-2551) ของการเดินหนาโครงการจัดทําแผนพลังงานชุมชน 80 ชุมชนสนองพระราชดําริ “เศรษฐกิจพอเพียง” ของสํานักนโยบายและยุทธศาสตร สํานักงานปลัดกระทรวงพลงั งาน ดว ยมองเหน็ ศกั ยภาพชมุ ชนในการจัดการดา นพลังงานท่ชี ุมชนทาํ เองได ภายใตการบรหิ ารจัดการทรัพยากรทองถิ่นทีส่ ามารถนํามาเปลี่ยนเปนพลงั งานทดแทนใชในการดําเนินชีวติ นน้ั ทาํ ไดจ รงิ “แผนพลังงานชมุ ชน” คือ สิ่งท่ีเกดิ ข้ึนกับทุกชุมชนที่เขา รวมในระยะเวลาท่ตี างกันพรอ มกับกลไกการทาํ งานรว มกัน ระหวางภาคชมุ ชนและภาควิชาการ โดยเฉพาะเจาหนาท่พี ลังงานจงั หวัด หรือสํานักงานพลังงานภูมิภาค ซงึ่ เปนตัวแทนกระทรวงพลังงานไปเผยแพรความรูส รางความเขา ใจ “พลังงานเร่ืองใกลตัว” และนําเสนอเทคโนโลยีพลงั งานทางเลือก หรอื พลงั งานทดแทนหลากหลายประเภท ใหช าวบา นเลือกนําไปใชไดอยางเหมาะสมกับความตอ งการ เพื่อประโยชนส ูงสุดของการใชพลังงานอยางคุม คา และไมทําลายสิง่ แวดลอมปรากฏการณท่เี กิดขนึ้ ในชมุ ชนสว นใหญท ่ีเขารวม คือ การตอ ยอด หรือนําเทคโนโลยีท่ีกระทรวงพลงั งานนาํ มาใหนนั้ นําไปประยุกตตอ เพ่อื การใชงานทสี่ ะดวก และสอดคลอ งกับความตอ งการ

20 | ห น้ าของแตล ะคน แตล ะชมุ ชนท่ีแตกตา งกนั การลองทาํ ลองใช ใหเห็นผลกระจางชัดแลว จงึ บอกตอ“สาธติ พรอมอธิบาย” จงึ เปนพฤติกรรมท่เี กิดขึ้นโดยอตั โนมัติของวิทยากรตัวคณู พลงั งาน หรือนกั วางแผนพลังงานชุมชนทไี่ มห วงแหนความรู เกดิ เครอื ขายวทิ ยากรตวั คณู พลังงานขึน้ อยใู นทุกกลมุ คนของชุมชนไมว าจะเปนอันดับแรก คอื แกนนํา ตอมาคือชาวบานทส่ี นใจ และนําไปทําจริงจึงขยายผลตอ กบั เพื่อนบา นใกลเคียงหรือในหมูญ าติมติ ร กบั อีกกลุม คอื เยาวชนทีเ่ ปนพลงั เสรมิ แตย ่งั ยนื ภาพทเี่ กิดขน้ึ ในชมุ ชนท่ีทําตามแผนพลังงานชุมชนอยา งแข็งขัน คือ เกิดการเปล่ียนแปลงวิถีชีวิตสรา งวิถีพลังงานชุมชนที่ไปไดด ีกับแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง จุดเดนของเทคโนโลยีพลังงานท่ีถูกนําไปปรบั ใช ไมไ ดเกิดประโยชนเฉพาะตวั ผูป ฏิบัติ แตยังสรา งผลดีตอ ชุมชนคนรอบขาง และสังคมประเทศโดยรวมเมอื่ เราสามารถสรา งทางเลือกการใชพ ลังงานทดแทนข้ึนไดเ อง และมีการจัดการอยา งครบวงจร การจัดการพลงั งานอยา งยงั่ ยืนจงึ เกดิ ขึน้ ไดภายใตส องมือของทกุ คนท่ชี วยกัน ไมต องหวั่นวิตกกับภาวะความไมแนนอนของนา้ํ มัน ท่ตี องนาํ เขาจากตางประเทศอีกตอ ไป เมื่อยอมรับวาพลังงานเปน เรื่องใกลต ัวการจัดการพลังงานของชุมชนที่ชว ยเสริมสรา งความเขม แข็งชุมชนจึงเกดิ ขึน้ ในหลายดา น อาทิ 1. ดา นเทคโนโลยีพลงั งานชมุ ชนเกดิ ผลชัดเจนในหลายตาํ บล ตัวอยางเชน ชาวอบต.พลบั พลาชัย จ.สพุ รรณบรุ ี สง่ิ ท่ีเกิดคอื ความคกึ คักของชมุ ชนกับการเลอื กใชเทคโนโลยปี ระหยดัพลังงาน การทําถา นอดั แทง จากข้เี ถาแกลบดาํ ของโรงไฟฟา ชีวมวลในพืน้ ทคี่ ลายกนั กับ อบต.นาหมอบญุจ.นครศรีธรรมราช ท่ี อบต.และบรรดาแกนนาํ พรอ มใจกนั ผลักดนั เต็มที่ ทั้งคน เครื่องมอื และงบประมาณทาํ ใหยงั คงใชพลังงานเทา เดมิ แตคาใชจา ยดานพลงั งานกลบั ลดลงเรือ่ ยๆ โดยมเี ทคโนโลยเี พ่ือการจัดการพลังงานในแบบเฉพาะของคนนาหมอบุญเปน เคร่ืองมอื 2. ดานการพัฒนาประชาธิปไตย (การมีสว นรว ม) ตัวอยางเชน อบต.ถ้ํารงค อ.บานลาดจ.เพชรบุรี มีจุดเดนของการขยายผลแผนพลังงานชุมชน ผา นกระบวนการจัดทําแผนพลังชุมชนทุกดา นเกดิ ขนึ้ จากการมสี ว นรวมของชาวชมุ ชน ท่มี ีกิจกรรมพลังงานแทรกอยูในวิถีชีวิตประจําวัน และวิถีอาชีพที่เหน็ ตรงกันวา ตอ งเปนไปเพื่อการอนรุ กั ษพ ลงั งานดวย เชน กจิ กรรมทองเทยี่ วชมุ ชนทใี่ หใชจ กั รยานแทนการใชร ถยนต 3. ดานการพฒั นาวิสาหกิจชุมชน (กลุม อาชีพดานพลังงาน) มี 7ชุมชนที่ไดรับการนําเสนอวาเกิดรูปธรรมจรงิ คอื อบต.หนองแซง อ.หันคา จ.ชัยนาท อบต.หนองโพรง อ.ศรีมหาโพธิ จ.ปราจีนบรุ ี

ห น้ า | 21อบต.ตาออ็ ง อ.เมืองสุรินทร จ.สรุ ินทร อบต.กดุ นํ้าใส อ.น้ําพอง จ.ขอนแกน อบต.กอ เอ อ.เข่อื งในจ.อุบลราชธานี อบต.ทุง อ.ไชยา จ.สุราษฎรธานี อบต.ทา ขาม อ.หาดใหญ จ.สงขลา ในทุกชุมชนเกิดอาชีพท่ีมาจากการตอยอดเทคโนโลยีพลังงานชุมชนออกมาเปน ผลิตภัณฑสินคาชุมชน ทํารายไดเ ปน อาชีพเสริม จากผลพวงการบริหารจัดการพลังงานทดแทนในชุมชนไมว าจะเปนถานจากกิ่งไมที่เคยไรค าถานผลไมเหลือท้ิงในบรรจุภัณฑเ กๆ ใชดูดกลิ่นในตูเย็น น้ําสมควันไมที่ใชประโยชนไ ดส ารพดั ที่สําคัญหลายชุมชนเกิดกลุมอาชีพชา งผลิตเตาเผาถา น เตาซูเปอรอ ั้งโลประหยัดพลังงานเตาชีวมวล ในแบบที่ถูกประยุกตใ หเหมาะกับการใชข องแตละพ้ืนที่ จําหนา ยใหก ับคนในตําบลและนอกพนื้ ท่ี 4. ดานการศึกษา (กิจกรรมการเรยี นการสอนดา นพลงั งาน) ชมุ ชนสว นใหญม องภาพความย่ังยืนดานการจัดการพลงั งานชุมชน โดยมุงเปาหมายไปทกี่ ารปลูกฝง เดก็ และเยาวชน ในรั้วโรงเรียนและในชุมชนเกิดความรู ความเขา ใจวาเร่ืองพลังงานเปนอีกปจจัยหนึ่งท่ีเก่ียวขอ งในชีวิตประจําวันของทุกคน และมีพลังงานหลายชนิดสามารถบริหารจัดการใหเกิดความย่ังยืนไดจากทรัพยากรท่ีมีอยูใ นชุมชนสรา งพฤติกรรมการใชพลงั งานอยางรคู ณุ คา 5. ดา นการทอ งเท่ียว (ศนู ยก ารเรียนรูเ พื่อเปน ที่ศกึ ษาดงู าน) มีตวั อยา งชมุ ชนที่ทําเรอ่ื งนอี้ ยา งเขม ขน คือ อบต.ดอนหญานาง อ.ภาชี จ.พระนครศรีอยุธยา เปน ชุมชนท่ีเนน การเลือกนําเทคโนโลยีพลังงานไปใชใหส อดคลอ งกบั ความตองการทีห่ ลากหลายของคนในชมุ ชน ซง่ึ มที ้งั ทาํ นา ทําสวน และคาขายรวมทัง้ เดินหนาสรา งจิตสํานึกผา นการทํางานกับโรงเรียน และนักเรียนในพ้ืนที่หวังการเรียนรูท่ีซึมลึกวาพลังงาน คือ สวนหน่ึงของชีวิตที่ตองใสใจและจัดการ จึงเกิดแหลง เรียนรูจากการ ทําจริงกระจายอยูท่ัวชมุ ชน 6. ดา นสุขภาวะและสิ่งแวดลอ ม ผลอีกดานหน่ึงของการจัดการพลังงานชุมชนไปใชอยา งมีเปา หมาย ดังตัวอยาง ต.คอรุม อ.พิชัย จ.อุตรดิตถ ท่ีมีสํานักงานพลังงานภูมิภาคท่ี 9 เขามาเสริมตอแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง ที่ชุมชนทาํ อยูเดมิ อยางเขม แขง็ นั้นใหมัน่ คงยิ่งขึ้น มกี ารอบรมทําปุยอนิ ทรีย ซ่ึงการลดการใชสารเคมีจะชว ยใหส ุขภาพของคนในชุมชนและสิ่งแวดลอมดีขึ้น มีจุดเผยแพร ศูนยเ รียนรูพลงั งาน มีการอบรมการทาํ ไบโอดีเซล อบรมเผาถาน เปน ตน

22 | ห น้ า 7. ดา นบญั ชพี ลังงานครัวเรอื น การทาํ บญั ชคี า ใชจ ายดานพลังงานถือเปน หัวใจ หรือจุดเริ่มตนของการไดมาซ่ึงขอ มลู ในการสรางความรว มมอื หาทางออกของการประหยัด ลดคาใชพ ลังงาน แทบทุกชุมชนใชเปนเครอ่ื งมือ รวมท้ัง อบต.บางโปรง อ.เมอื งจ.สมุทรปราการ ท่ีสํานักงานพลงั งานภูมิภาคท่ี 1 ไดเ ขา ไปเช่ือมตอ แนวทางการพฒั นาชุมชนในวิถีเศรษฐกิจพอเพียง ในแบบเฉพาะของสังคมกึ่งเมืองก่ึงอุตสาหกรรม ท่ีมีทรพั ยากรท่จี ะแปลงมาเปนพลังงานทดแทนไดนั้นมนี อย ชมุ ชนจงึ เดนิ หนาดวยการสรางจติ สํานกึ กบั เครอ่ื งมือ“บัญชพี ลงั งานครวั เรอื น” ที่ไมต อ งลงทนุ เพราะทุกคนทําไดด ว ยตวั เองและทําไดตลอดเวลา น่ีคือ การเปลี่ยนแปลงที่เกิดข้ึนจากการรูจักการบริหารจัดการและการใชพ ลังงานชุมชนอยางมีประสิทธิภาพ เปน วิถีพลังงานชุมชนของคนพอเพียง ท่ีกาํ ลังขยายผลออกไปอยางกวา งขวาง และเราทุกคนสามารถมีสวนรวมได และเร่มิ ไดต ลอดเวลา เราสามารถชวยจดั การกับปญ หาพลังงานใหห มดไปได เมอื่ เรารูจักพ่ึงตนองและใชช ีวิตดว ยความพอประมาณ ความมีเหตุผล และมีภูมิคุม กัน อันเปน หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี งทจ่ี ะนาํ ไปสูก ารจดั การพลังงานชุมชนอยางยงั่ ยนื

ห น้ า | 23กิจกรรมที่ 2 จากขอความตอ ไปนี้ ใหผเู รยี น วิเคราะหเ ขียนสงอาจารยประจาํ กลมุ และ นาํ เสนอเพอื่ แลกเปล่ยี นเรียนรู “การโฆษณาในโทรทัศน และวิทยปุ จจบุ นั ถา ยังโฆษณากนั อยางบา เลือดอยอู ยางน้ี จะไปสอนใหคนไมซอ้ื ไมจาย และใหบริโภคตามความจาํ เปนไดอ ยางไร ในเมื่อปลอยใหมีการกระตุนการบริโภคแบบเอาเปนเอาตายอยูเชนนี้ ผคู นกค็ ดิ วา อะไรทตี่ ัวเองตองการตองเอาใหได ความตองการถูกทําใหกลายเปน ความจําเปนไปหมด”................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

24 | ห น้ า บทที่ 3 การแกป ญ หาชมุ ชนสาระสําคัญ การแกปญหาชมุ ชนโดยใชป รัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง โดยพืน้ ฐานก็คอื การพ่งึ พาตนเอง เปนหลกั การทําอะไรเปน ขั้นตอน รอบคอบ ระมดั ระวงั พิจารณาถึงความพอดีพอเหมาะพอควร ความสมเหตุสมผล และการพรอมรับความเปล่ยี นแปลง การสรา งความสามัคคีใหเกดิ บนพ้นื ฐานของความสมดลุในแตล ะสัดสวนแตล ะระดับครอบคลุมทง้ั ดานจติ ใจ สังคม เทคโนโลยีทรัพยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอมรวมถงึ เศรษฐกิจผลการเรียนรูที่คาดหวงั 1. สาํ รวจและวเิ คราะหปญ หาของชุมชนดานสังคม เศรษฐกิจ ส่ิงแวดลอ มและวัฒนธรรม พ้ืนฐานของหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง 2. อธบิ ายแนวทางพัฒนาชุมชนดา นสังคม เศรษฐกิจ ส่ิงแวดลอ มและวัฒนธรรมตามหลักแนวคิดปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียงได 3. เสนอแนวทางและมีสว นรว มในการแกปญ หา หรือพัฒนาชุมชนดานสังคม เศรษฐกิจส่งิ แวดลอมและวฒั นธรรมโดยใชป รัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง 4. มีสวนรว มในการสงเสริม เผยแพร ขยายผลงานการปฏิบัติตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ของบคุ คล ชมุ ชนทปี่ ระสบผลสาํ เรจ็ขอบขา ยเนือ้ หา เร่ืองท่ี 1 ปญ หาของชมุ ชน เรอื่ งที่ 2 การจัดทาํ แผนชมุ ชน เร่ืองที่ 3 การประยุกตใชเ ศรษฐกิจพอเพยี ง เพ่ือแกไ ขปญ หาชุมชน

ห น้ า | 25เร่ืองที่ 1 ปญหาชุมชน ในแตละชุมชนจะมีปญ หาที่แตกตางกันออกไป ขึ้นอยูก ับบริบทของชุมชน แตโ ดยท่ัวไปเราสามารถแบงปญ หาของชมุ ชน ออกในดา นตา งๆ ดงั น้ี 1. ปญ หาดานการศึกษา อาทิเชน จํานวนผูไ มร ูหนังสือ ระดับการศึกษาของประชาชนอัตราการศึกษาในระดบั ตางๆ และแหลงเรยี นรูใ นชุมชน เปนตน 2. ปญหาดา นสุขภาพอนามัย ไดแ ก ภาวะทุโภชนาการ คนพิการ โรคติดตอโรคประจําตัว อัตราการตายของทารกแรกเกิด สถานพยาบาลในชุมชน การรับบริการดานสาธารณสุขเปนตน 3. ปญ หาดา นสังคม การเมือง การปกครอง ไดแก การเกิดอาชญากรรม แหลงอบายมขุ ความขดั แยง ทางการเมอื ง กิจกรรมทเ่ี กีย่ วขอ งกบั การเลือกต้งั ในระดับตา งๆ 4. ปญหาดานส่ิงแวดลอม และทรัพยากรธรรมชาติไดแก ปญ หามลภาวะตางๆการทําลายทรัพยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอม ของมลู ฝอยกับธรรมชาติตา งๆ 5. ปญหาดา นศาสนา ศิลปวัฒนธรรม ไดแ ก การสืบทอด อนรุ ักษแ ละการปฏิบัติศาสนกิจของประชาชน ท่ีสงผลถึง ความรกั และความสามคั คขี องคนในชาติ เชน - ดา นการศึกษา - สุขภาพอนามยั - ดา นสงั คม/การเมอื งการปกครอง - ส่งิ แวดลอม - ศาสนาวัฒนธรรม คณุ ธรรม ควรแยกปญหาเปน ดานๆมากกวา การยกมาเปนอยา งๆ ใหผเู รยี นจําแนกและคน หาปญ หาในชุมชนของตนเอง แนวทางการแกปญ หาชมุ ชน เนนเรื่องปญหา เปนการเปลี่ยนแปลงที่เอาปญหามาเปนตัวตั้ง แลว หาแนวทางจัดการหรือแกปญ หาน้นั ๆ ชุมชนเปลีย่ นแปลงไปหรือไมอ ยางไร ดทู ่ีปญ หาวามีอยูและแกไ ขไปอยา งไร เนนเร่ืองอํานาจ เปนการเปล่ียนแปลงที่มองตัวอํานาจเปนสําคัญชุมชนเปล่ียนแปลงไปหรือไมอยางไร ดทู ่ีใครเปนคนจดั การ อาํ นาจในการเปลยี่ นแปลงอยทู ่ีไหน ศักยภาพในการเปล่ยี นแปลงเพ่มิ ข้นึ หรอืไมแ ละสุดทายมกี ารเปลย่ี นโครงสรา งอาํ นาจหรือไม เนนการพฒั นา เปน การเปลย่ี นแปลงทีเ่ นน ทพี่ ลังจากภายในชมุ ชน ดาํ เนนิ การเปลยี่ นแปลงชุมชนโดยการตดั สินใจ การกระทําของคนในชมุ ชนเอง ไมไ ดไ ปเปล่ียนที่คนอ่ืน หากเปน การเปลี่ยนท่ีชุมชน และไมไ ดเ อาตวั ปญหาเปนตวั ต้งั แตเ ปนความพยายามท่ีจัดสรา งชุมชนทพี่ ่ึงตนเอง และสามารถยนื อยไู ดดวยตนเอง

26 | ห น้ าเรอื่ งท่ี 2 การจัดทําแผนชมุ ชน การแกป ญ หาชุมชนที่เปนรูปแบบและขั้นตอน นา จะใชก ารแกป ญ หาในรูปแบบชมุ ชนโดยชุมชนจะตองมคี ณะทํางานทม่ี าจากหลายภาคสวน เขา มามีสวนรวมในการแกปญ หาของชุมชนดว ยตนเอง โดยนําเอาปญ หา และประสบการณของชุมขน มาวิเคราะห จัดลําดับและแนวทางการแกไ ข มารวมกันพิจารณา ปญหาในบางเร่อื ง ชมุ ชนสามารถแกไ ขไดดว ยตนเอง ปญหาใหญๆ และซบั ซอนอาจตองจัดทาํ เปนโครงการ ประสานงาน หนวยงาน องคการภาครัฐ หรือองคก รปกครองสวนทองถิ่นหรือหนว ยงานท่ีมีการรับผดิ ชอบ และมศี ักยภาพโดยตรง ตลอดจนโครงการของรัฐบาล การจัดทําแผนชุมชนนาจะเปน เนื้อหา สาระหนึ่งท่ี ชุมชนจะตองไดรับการฝกฝน เพราะในปจจุบันน้ี ทางราชการไดใ ชแ นวทางของแผนชุมชนเปน แนวทางในการพัฒนา ไมวา จะเปน โครงการกองทุนเศรษฐกิจพอเพยี ง โครงการ SML และโครงการขององคการตา งๆ แมก ระท่งั องคการปกครองสว นทอ งถิ่น เร่ืองที่ 3 การประยกุ ตใ ชเศรษฐกิจพอเพยี งเพื่อแกปญ หาชุมชน ดา นจิตใจ มีจติ ใจเขมแข็ง พึง่ ตนเองได / มีจิตสํานึกท่ีดี / เอื้ออาทร / ประนีประนอม นึกถึงผลประโยชนส วนรวมเปน หลกั ดานสังคม ชวยเหลือเกือ้ กลู กัน / รูรักสามัคคี / สรางความเขมแข็งใหค รอบครวั และชมุ ชน ดานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม รูจักใชและจัดการอยา งฉลาดและรอบคอบ / เลือกใชทรพั ยากรท่ีมอี ยอู ยา งคุมคา และเกดิ ประโยชนส ูงสดุ / ฟนฟูทรัพยากรเพ่อื ใหเกดิ ความยงั่ ยนื สงู สดุ ดานเทคโนโลยี รูจักใชเทคโนโลยีท่ีเหมาะสม สอดคลองกับความตองการและสภาพแวดลอม(ภมู ิสงั คม) / พัฒนาเทคโนโลยีจากภมู ิปญ ญาชาวบานเองกอน / กอใหเกิดประโยชนกบั คนหมมู าก การประยกุ ตใ ชป รชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง - โดยพืน้ ฐานกค็ ือ การพงึ่ พาตนเอง เปนหลัก การทําอะไรเปน ขัน้ ตอน รอบคอบ ระมัดระวัง - พิจารณาถึงความพอดี พอเหมาะพอควร ความสมเหตุสมผลและการพรอมรับความเปล่ียนแปลง - การสรางสามัคคีในเกดิ ข้ึนบนพืน้ ฐานของความสมดุลในแตล ะสัดสวนแตละระดบั - ครอบคลุมทั้งดานจิตใจ สังคม เทคโนโลยีทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอมรวมถึงเศรษฐกจิ การจดั ระเบยี บชมุ ชน 1. การชว ยตนเอง (Self – help) หมายถงึ การเปลีย่ นแปลงทชี่ มุ ชนคน หาปญหา รับสมัครสมาชิกและใหบรกิ ารกันเอง โดยรบั ความชวยเหลอื จากภายนอกใหนอ ยทสี่ ุด

ห น้ า | 27 2. การสรางพนั ธมิตร (Partnership) หมายถึงการเปลี่ยนแปลงการดําเนินการโดยคนในชุมชนท่ีมปี ญ หา รวมตวั กนั รับความชวยเหลอื จากภายนอก โดยเฉพาะดา นการเงิน 3. การทาํ งานรว มกนั (Co production) หมายถงึ การจดั ตัง้ กลุม องคก รในชุมชนข้ึนมารับผิดชอบกจิ กรรมรว มกบั หนวยงานภาครฐั 4. การกดดนั (Pressure) หมายถึงการเปล่ียนแปลงที่คนในชุมชนคนหาประเด็นปญ หาของตนมาจัดการ แตเ ปน การจัดการภายใตก ฎเกณฑของบา นเมือง ดวยการโนม นา วใหนักการเมืองและขาราชการเปลีย่ นแปลงนโยบาย 5. การประทวงคัดคา น (Protest) หมายถึงการรวมตัวกันของประชาชน และมีการจัดระเบียบท่ีมงุ กอใหเกดิ การเปลี่ยนแปลงระบบเศรษฐกจิ และการเมือง ทําอยา งไรจงึ จะจัดชุมชนใหมกี ารทํางานอยางมีประสิทธิภาพกิจกรรมท่ีชุมชนตอ งรับผิดชอบคอื - ต้ังคณะกรรมการบรหิ าร - ประเมนิ สภาพของชมุ ชน - เตรียมแผนการปฏิบตั ิงาน - หาทรพั ยากรท่จี าํ เปน - ทาํ ใหแนใ จวากิจกรรมของชุมชนทง้ั หมด จะตองมีการติดตามและการบริหารที่มีประสิทธิภาพสงู สดุ สาํ หรับการปฏบิ ัตงิ าน การประเมนิ สภาพชมุ ชน - ชุมชนการดาํ เนินกจิ กรรมของตนเองโดยองิ ขอมูลสารสนเทศ - วิเคราะหช ุมชนหรือเร่ืองราวของชุมชน คณะกรรมการบริหารจะตอ งทําการประเมินดว ยคณะกรรมการเอง - มองปญหาและหาทางแกไข ทรัพยากรและขอจาํ กดั - ประเมินส่งิ ทคี่ นพบใหผสมผสานกันเปนองคร วมทจี่ ะเสนอใหชมุ ชนไดร บั ทราบ - การประเมินเปน ส่ิงที่ตอ งกระทาํ กอนท่ีจะมีการวางแผนปฏิบตั ิงานของชมุ ชนใหแ นใ จวาชุมชนมีความเขา ใจท่ถี ูกตองตรงกันกับสิ่งท่ีคณะบริหารไดส ังเกตมา และเปนความเห็นรว มกันเก่ียวกับธรรมชาติและขอบเขตของปญ หาและศักยภาพ การเตรยี มแผนปฏิบัตกิ ารชุมชน - ชมุ ชนเปนผกู าํ หนดอนาคตของตนเอง - การตดั สินส่ิงทต่ี องการเฝาสังเกตสงิ่ ทม่ี อี ยู และทําความเขาใจขั้นตอนที่ตองการ เพ่ือใหไดสิ่งที่ตองการทั้งหลายท้งั ปวง คือพน้ื ฐานการวางแผน

28 | ห น้ า - เน้ือแทของการวางแผนการจดั การ เราตอ งการอะไร เรามีอะไรอยใู นมอื เราจะใชส่ิงทอ่ี ยูในมืออยางไร ใหไ ดส่งิ ที่เราตองการ อะไรจะเกดิ ขนึ้ เมอ่ื เราทํา แผนปฏิบัตกิ ารของชมุ ชน ควรชใี้ หเ ห็นถงึ - เดย๋ี วน้ี ชุมชนเปนอยา งไร - เมอ่ื สิน้ สดุ แผนแลว ตอ งการที่จะเปนอยา งไร - จะไดอะไรจากการเปลย่ี นแปลง - คณะกรรมการบริหารจะเปนผูรางแผนปฏิบัติจากขอ มูลสะทอนกลับของชุมชน จากการประเมินปจ จุบันรางแผนปฏิบัติการ ควรนําเสนอตอชุมชนทั้งหมดเพ่ือการปรับแผน และการอนุมัติจากชุมชน

ห น้ า | 29กิจกรรมท่ี 3 ใหผ ูเรียนแบงกลมุ กลุมละ 5-10 คน ศกึ ษาปญหาของชมุ ชน จัดปญ หาเปนกลมุ ๆ และหาแนวทางแกป ญหาทานคดิ อยา งไรเกีย่ วกับประเดน็ ตอ ไปน้ี “มีเรอื่ งจริงเก่ียวกับนาสาวกับหลานชายจากปลายทุงอยุธยาซ่ึงมีท้ังปลาและพืชผักพ้ืนบานอุดมสมบูรณ นามีการศึกษาสูงจึงยายไปเปน ครูอยูในเมืองใหญ เวลากลับไปเยี่ยมบานเธอจะรับประทานอาหารจําพวกปลาและผักพ้ืนบา นดว ยความพอใจ สว นหลานชายมักบน วาปลาและผักพื้นบา นเปนอาหารลา สมัย หนุมนอ ยคนน้ันจึงชอบขับมอเตอรไ ซค เขาไปในตลาดเพื่อรับประทานอาหารทันสมัยไดแกบะหม่ีสําเร็จรปู นาํ้ อัดลม ขนมกรุบกรอบ”.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

30 | ห น้ ากจิ กรรมท่ี 4 ใหผเู รยี นแบงกลมุ 5-10 คน ใหว ิจารณส ถานการณโ ลกวาเหตุใดประเทศท่ีมีความเจรญิ กาวหนาอยางประเทศสหรฐั อเมริกาจึงประสบปญ หาเศรษฐกิจตกตํา่ ใหผ เู รียนบนั ทกึ สาเหตทุ ี่ทําใหภ าวะเศรษฐกจิ ตกตํ่าท่ัวโลก................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ห น้ า | 31 บทท่ี 4 สถานการณข องประเทศไทย และสถานการณโลกกบั ความพอเพยี งสาระสําคญั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มุงเนนใหเ กิดการพิจารณาอยางรอบดาน มีความรอบคอบ และระมัดระวังในการวางแผนและการดําเนินงานทุกขั้นตอน เพื่อมิใหเกิดความเสียหายตอการพัฒนาเปนการพฒั นาทค่ี ํานงึ ถงึ การมรี ากฐานท่ีม่ันคงแข็งแรง สรางการเจริญเติบโตอยางมลี ําดับข้นั ตอน สามารถยกระดับคณุ ภาพชวี ติ ทงั้ ทางกายภาพและทางจิตใจควบคูก ัน หลกั การของเศรษฐกิจพอเพียงจึงมิไดข ัดกับกระแสโลกาภวิ ัฒน ตรงกันขามกลับสง เสรมิ ใหกระแสโลกาภวิ ฒั นไ ดรับการยอมรับมากข้ึน ดวยการเลือกรับการเปลี่ยนแปลงท่ีสง ผลกระทบในแงด ีตอประเทศ ในขณะเดียวกันตองสรา งภูมิคุมกันในตัวที่ดีพอสมควรตอ การเปลี่ยนแปลงในแงทไี่ มด ีและไมอาจหลีกเลย่ี งได เพือ่ จํากดั ผลกระทบใหอ ยใู นระดับไมกอความเสียหายหรือไมเปนอันตรายรา ยแรงตอประเทศผลการเรียนรูที่คาดหวัง ตระหนักในความสําคัญของการพัฒนาประเทศภายใตก ระแสโลกาภิวัฒนแ ละเลือกแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกตใ ชในการดําเนินชีวิตอยางสมดุลและพรอ มรับตอ ความเปลี่ยนแปลงของประเทศภายใตกระแสโลกาภวิ ัฒนขอบขา ยเนอ้ื หา เร่ืองที่ 1 สถานการณโ ลกปจจบุ นั เร่อื งท่ี 2 สถานการณพลงั งานโลกกับผลกระทบเศรษฐกจิ ไทย

32 | ห น้ าเร่อื งที่ 1 สถานการณโ ลกปจ จุบนั ( ชวงป 2551-2552 ) เมือ่ สหรฐั อเมริกาไดพัฒนาเศรษฐกจิ ของตน สสู ูงสดุ ของทนุ นยิ มโลก เนือ่ งจากตลาดทุนจากทวั่ โลกหล่ังไหลสูต ลาดทุนในสหรัฐอเมริกา หลังจากเกิดวิกฤตเศรษฐกิจเอเซียและขยายตัวออกไปทั่วโลกสตอ กทุนจํานวนมหาศาลในแตละประเทศ ไมสามารถนําไปลงทุนได เนื่องจากเศรษฐกิจชะลอตัวถึงขั้นวิกฤต เม็ดเงินจากสตอ กทนุ ท่ัวทกุ มุมโลกไดไหลบา ทะลักสูตลาดทุนในสหรัฐอเมริกา ปญหาจากการเติบใหญข องทุนในสหรฐั อเมริกากค็ อื การขยายพื้นทีก่ ารลงทุน เพ่อื กระจายทุนออกไป ในขอบเขตปริมณฑลใหกวางท่สี ดุ เพอ่ื รองรับการขยายตวั ของทุน ทีน่ ับวันจะเตบิ ใหญ ป พ.ศ.2541 ขณะที่วิกฤตเศรษฐกิจกําลังเปนภัยคุกคามประเทศตา งๆ จากท่ัวโลก ตลาดทุนในสหรัฐอเมรกิ า กลับพุง ทะยานอยา งรวดเร็ว ดชั นหี ุน Dow Jones พงุ ทะยานทะลุ 10,000 จุดเปน คร้ังแรกและสูงสุดกวา 11,000 จุด Nasdaq สูงกวา 3,800 จุดสรางความเลื่อมใสศรัทธา งุนงง และไมเ ขา ใจตอเศรษฐกิจอเมรกิ า ทสี่ วนทางกับวิกฤตเศรษฐกิจโลก ซ่ึงจริงๆ แลวเปนเร่ืองท่ีสามารถทําความเขาใจไดไ มยาก เมอื่ สตอ กทนุ ในแตล ะประเทศ ไมสามารถนําไปลงทุนภายในประเทศได และความเช่ือม่ันในตลาดทุนอเมริกา ยังคงอยูในความรูส ึกที่ดีของนักลุงทุน ดังน้ัน ทุนจากท่ัวทุกมุมโลกจึงหล่ังไหลเขา สูต ลาดทุนในอเมริกา เมื่อตลาดทุนในอเมริกาไมไ ดเติบโตบนพ้ืนฐานของความเปนจริง การเติบโตทางเศรษฐกิจแบบฟองสบขู องสหรัฐอเมรกิ า จึงนา จะยนื อยูไดไ มนาน ป 2001 ปฐมวัยยางกาวแรก ของรอบพันปที่ 3 บริษัทยักษใหญใ นสหรัฐอเมริกาเร่ิมทยอยประกาศผลประกอบการกาํ ไรที่ลดลง และการประกาศปลดพนกั งาน เชนเม่ือเดอื นธันวาคม 2543 เจเนอรลัมอเตอรส (จีเอ็ม) ปลดพนักงาน 15,000 คน วันพุธที่ 24 มกราคม 2544 ลูเซนตเทคโนโลยี ผูผลิตอุปกรณโทรศัพทยักษใหญป ระกาศปลดพนักงาน 16,000 ตําแหนง เวิรลพูลผูผ ลิตเคร่ืองใชไฟฟา ปลดพนักงาน6,000 คน เอโอแอลไทม วอรเนอร กิจการสื่อยุคใหมจ ากการผนวกระหวางอเมริกาออนไลน กับ ไทมวอรเ นอรปลดพนักงาน 2,000 คน การแกวงตัวอยางไรทิศทางและไมช ัดเจนของตลาดทุนในสหรัฐอเมรกิ า เริ่มที่จะผันผวนและไมแ นนอน นักลงทุนเร่ิมไมแ นใจตอความเช่ือม่ันตลาดทุนอเมริกา และเม่ือนายคิอิชิ มิยาซาวา รัฐมนตรีคลังญี่ปุน กลา วเมื่อวันที่ 8 มีนาคม 2544 ในการชี้แจงตอคณะกรรมาธิการงบประมาณของวุฒิสภา ยอมรับความปราชัยทางเศรษฐกิจอยางเปนทางการครั้งแรก หลังจากท่ีเศรษฐกิจญี่ปุน ผุกรอ นเปนปญ หายืดย้ือยาวนานมารว ม 10 ป วา ฐานะการเงินของประเทศกําลังย่ําแยเ ต็มที หรืออาจกลาวไดวาใกลจ ะลมละลายแลว สปั ดาหร งุ ขนึ้ หลงั การแถลงของมยิ าซาวา ตลาดทนุ ในสหรัฐอเมรกิ า นําโดย NASDAQรวงลงกวา 30% ตามดว ย Dow Jones, S&P และตลาดทุนท่ัวโลก พังทะลายลงทันที จอรจ บุชเรียกสถานการณนี้ วาเปน World Stock Crisis

ห น้ า | 33 ขณะท่ีนกั ลงทุนจากทั่วโลก เกิดความไมเ ช่ือม่นั ตลาดทนุ ในสหรฐั อเมริกา เหตุการณค วามตงึ เครียดในภูมิภาคตางๆ ทั่วโลก ในชว งของเดือนมีนาคม 2544 ไลต้ังแตการประกาศจะพัฒนาขีปนาวุธปอ งกันตนเองของสหรัฐอเมรกิ า การจบั ตัว มโิ ลเซวิช อดีตผูนาํ ยูโกสลาเวีย การตอ สูของชาวปาเลสไตนท ่ีพัฒนาจากการขวา งกอ นอิฐกอนดิน มาเปนการวางระเบิดและมีการใชป น ความตึงเครียดในเชสเนียการทําลายพระพุทธรูปทใี่ หญที่สุดในโลกของกลุมตาลีบัน ในอัฟกานิสถาน ไดสรางแผลลึกในจิตใจของชาวพุทธ ตอชาวมสุ ลมิ องคทะไลลามะธเิ บต เยอื นใตห วัน เรือดํานํ้าอเมริกาโผลที่เกาะแหงหนึ่งในญ่ีปุนโดยไมม ีการแจง ลวงหนา สหรัฐอเมริกาประกาศขายอาวุธแกใตหวัน ปด ทา ยดวยการยั่วยุจีน ดว ยการใชเครื่องสอดแนมบินรุกลํ้าเขา ไปในนา นฟาจีน กระท่ังทําใหจ ีนตอ งใชเคร่ืองบินขับไลส องลํา ขึ้นบังคับใหเครือ่ งบินสอดแนมของสหรฐั ลงจอดบนเกาะไหหลําเหตุการณท่ีเกิดความตึงเครียดดังกลาว ลว นเกิดข้ึนในเดอื นมนี าคม ขณะท่วี ิกฤตตลาดทุนของสหรัฐอเมริกากําลังเกิดขึ้นพอดี โดยเบื้องลึกจะเกิดจากการสรา งสถานการณโ ดยสหรัฐอเมริกาหรือไมก็ตามภายในระยะเวลาเพียงหน่ึงเดือน ดัชนีตลาดหุน Dow Jonesกด็ ดี กลับข้ึนมายืนอยูในระดับที่สงู กวา เดือนมกราคมเสียอีก ทั้งที่เศรษฐกิจของสหรัฐอเมริกา ยังตกอยูในภาวะท่เี ลวราย สถานการณเศรษฐกิจสหรัฐอเมริกา – ญี่ปุน กําลังจะนําไปสูวิกฤตเศรษฐกิจทุนนิยม การเตรียมพรอ มของสหรฐั อเมริกาในการตงั้ รับ และเปด แนวรกุ ตอสถานการณด งั กลา วมานานกวา 20 ป น่ันก็คือการเตรยี มพรอมดา นยทุ ธศาสตร “การทาํ สงครามเล้ยี งเศรษฐกิจ” เนื่องจากสหรัฐอเมริกา ไดพัฒนาปจจัยการผลิตสูยุค IT (Information Technology) ดังน้ัน ยุทธศาสตร ยุทธวิธี ทางสงคราม ไดถูกพัฒนารูปแบบสงครามสูย ุค IT ขณะที่รูปแบบยุทธศาสตร - ยุทธปจจัย ของประเทศตางๆ ทั่วโลก ยังคงใชรูปแบบของสงครามในยคุ อุตสาหกรรม (บางประเทศมหาอาํ นาจอยาง จีน –รฐั เซีย รูปแบบสงครามอาจพฒั นาสูย ุค ITแลว แตยังไมม กี ารสาธติ เชน สหรฐั อเมริกาทไี่ ดผ า นการสาธติ แลวในสงครามอา ว) ประเทศจีนหลังจากท่ี เติ้งเซี่ยวผิง ไดประกาศนโยบายส่ีทันสมัย นําประเทศจีนสูการพัฒนาดานพลัง การผลิต ดวยนโยบาย หน่ึงประเทศสองระบบ ทําให GDP จีน เติบโตระหวา ง8–12% มาโดยตลอด แมป จจุบันทว่ี กิ ฤตเศรษฐกิจโลกสงผลกระทบกบั ทกุ ประเทศ การเติบโตทางเศรษฐกจิของจนี ก็ยงั ยืนอยูใ นระดับ7-8% จากการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของจีนดังกลาว ยอมท่ีจะไปกระทบและขดั ขวางตอ ผลประโยชนของสหรัฐอเมริกา ในการที่จะแผอ ิทธิพลสูการเปน จักรวรรดินิยมจาวโลก ดังนั้น ความพยายามในการที่จะทําลายจีนใหออ นกําลังลง ดว ยการแยกสลายจีนจาก 8 เขตปกครองตนใหเปน ประเทศเชนเดยี วกับรัสเซียจึงนับเปน สุดยอดของยุทธศาสตร อันจะนําไปสูความสําเร็จของการเปน จักรวรรดินยิ มจาวโลก

34 | ห น้ า เรอ่ื งท่ี 2 สถานการณพ ลงั งานโลกกบั ผลกระทบเศรษฐกิจไทย ปญหาเรงดวนในปจ จบุ ันท่สี ง ผลกระทบตอเกือบทกุ ประเทศในโลก คือ การท่ีราคานํ้ามันไดสูงข้ึนอยา งรวดเรว็ และตอเน่อื งในชวงเวลา 4-5 ปท ่ผี านมา และ ดเู หมือนน้ํามันในปนี้ (พ.ศ.2551) จะแพงสูงสุดเปนประวตั ิการณแ ลว ภาวะน้ํามันแพงทําใหต น ทุนดานพลังงาน (โดยเฉพาะอยางยิ่งในการขนสง) สูงขึ้นอยา งรวดเร็ว มีผลลูกโซตอไปยงั ราคาสินคาและบริการตา งๆ นอกจากจะทาํ ให คา ครองชีพสูงขึ้นมากแลวยงั เปน อปุ สรรคตอการขยายตวั ทางเศรษฐกิจอกี ดว ย ผลกระทบเหลา นี้ไดก อ ใหเกิดการประทวงของกลุม ผูท ่ีตองแบกรับภาระ เชน คนขับรถบรรทุกและชาวประมงในหลายประเทศ รวมทั้งการเรียกรองใหรัฐบาลยื่นมือเขามาแทรกแซงและใหค วามชวยเหลอื ปญ หาราคานํา้ มันแพงมากในชวงน้ีถือไดวา เปน วิกฤตการณน ํา้ มนั ครง้ั ท่ี 3 ของโลกก็วาได 7 ปจ จัย ตนเหตุน้าํ มันแพง ! ราคานํา้ มันดบิ ในตลาดโลกเริ่มขยับตัวข้ึนสูงอยา งเห็นไดช ัดในป 2547 โดยราคาน้ํามันดิบ สูงข้ึนบารเ รลละประมาณ $10 เปนกวา $38 ตอ บารเรล และหลงั จากน้ันเปนตน มา ราคาก็มีแนวโนม สูงข้ึนโดยตลอด จะมลี ดลงบา งในบางคร้ังเปน ชวงสั้นๆ เทาน้ัน โดยความผันผวนของราคามีมากข้ึน แตการเปล่ียนแปลงเปนไปในทางเพิ่มมากกวา ทางลด ในชวงปลายป 2550 ราคานาํ้ มนั ดบิ พุงสูงเกนิ $100 ตอ บารเรล ซึ่งนอกจากจะเปน ระดับท่ีสูงที่สุดเปน ประวัติการณใ นรปู ของราคาปปจ จบุ ัน ในชว งคร่ึงปแรกของป 2551 ราคาน้ํามันกย็ ังคง ขยับสูงขึ้นอยางตอ เนอ่ื งและอยูในระดับกวา $130 ตอ บารเ รลในสัปดาหท่ี 2 ของเดือนมถิ ุนายน 2551 มีบทความขอเขียนจํานวนมากทไี่ ดว ิเคราะหแ ละอธิบายสาเหตุของภาวะนํ้ามันแพงดังกลาว สว นใหญมีประเด็นที่เหมือนกันและสอดคลอ งกัน ดังน้ี 1 กําลังการผลิตสว นเกิน (excessproduction capacity) ในตลาดนํ้ามันดิบอยูใ นระดับที่คอนขา งตา่ํ มาตลอด 5 ปท ผี่ านมา ทงั้ นี้ เปน ผลจากการท่ีประเทศ ผูผลิตน้ํามันหลายแหง ขาดแรงจูงใจในการขยายกําลงั การผลติ ในชว งท่รี าคานาํ้ มนั อยูในระดับคอ นขา งต่ําในชวงทศวรรษ 1990 หนวยงานพลงั งานของสหรัฐ (EIA) รายงานวา ในเดือนกันยายน 2550 OPEC มีกําลังการผลิตสวนเกินเพียง2 ลา นบารเ รลตอวัน (ประมาณ 2% ของปริมาณการใชน้ํามันของโลก) โดยประมาณ 80% ของสวนเกินนี้อยูใ นซาอดุ ีอาระเบียเพียงประเทศเดียว 2 การผลติ น้าํ มนั จากแหลงใหมๆ ในโลก เริม่ มีตน ทนุ ท่ีสูงมากข้ึน ท้ังนี้อาจเปนเพราะแหลงน้ํามันขนาดใหญๆ ถูกคนพบและใชงานเปน สวนใหญแลว ยังเหลืออยูก ็จะเปนแหลงนํ้ามันขนาดเล็ก หรือท่ีมีคุณภาพต่ํา หรือท่ีอยูในถิ่นทุรกันดาร/น้ําทะเลลึกๆ ซ่ึงมีตนทุนการสํารวจและการผลิตที่สูงมาก มีการวเิ คราะหพบวา ในปจ จุบันตน ทนุ การผลิตน้ํามันในปริมาณ 4 ลานบารเรลตอ วัน (คิดเปน 5% ของปริมาณ

ห น้ า | 35การผลติ ของโลกในปจ จบุ นั ) มีตน ทุนการผลิตสูงถึง $70 ตอ บารเ รล ตัวอยา งที่เห็นไดชัด คือ ทรายนํ้ามัน(tars sands) ในแคนาดา ซง่ึ เรมิ่ ผลติ ออกมาแลว และมีตนทุนการผลติ ไมตา่ํ กวา $60 ตอ บารเ รล 3 ในประเทศผูผ ลิตและสง ออกน้ํามันรายใหญหลายราย การผลิตน้ํามันมีโอกาสหยุดชะงักได(supply disruption) เพราะเหตุจากความไมส งบทางการเมือง สงคราม และภัยธรรมชาติ เหตุการณสําคัญที่บงชี้ถึงปญ หาน้ี ไดแ ก การบกุ อริ ักของกองทัพสหรัฐในป 2546 ทําใหก ําลังการผลิตนํ้ามันของอิรักลดลงระดับหนง่ึ และความไมสงบซึ่งยงั คงเกิดขน้ึ ในประเทศหลังจากน้นั ยังเปน อปุ สรรคสําคัญตอการผลิตและการสง ออกน้าํ มนั ของอิรกั ใหกลบั ไปสูระดบั ปกติ ความขัดแยง ระหวา งอิหรานกับประเทศตะวันตกเก่ียวกับโครงการพัฒนานิวเคลียรข องอิหราน(ซ่งึ เปน ผูผลติ นาํ้ มนั มากเปน อันดบั ท่ี 4 ของโลก) กอ ใหเกดิ ความตึงเครยี ดในภูมิภาคตะวนั ออกกลางระหวางอิหรา นและสหรฐั โดยอหิ รานประกาศวา จะใชน้าํ มันเปนอาวุธเพือ่ ตอบโตมาตรการคว่ําบาตรของสหรฐั และในป 2551 ไดม ีการเผชิญหนากันระหวา งทหารอิหรา นและทหารสหรัฐในบริเวณชอ งแคบฮอรมุซ ซึ่งเปนทางผา นสําคัญสําหรบั การขนสง นาํ้ มันจากตะวนั ออกกลาง พายุเฮอรร ิเคนในแถบอาวเม็กซิโกในเดือนกันยายน 2548 มีผลกระทบตอ แทนผลิตนํ้ามันของเม็กซิโก และโรงกลั่นท่ีต้ังอยูต อนใตข องสหรัฐ มีผลใหราคานํ้ามันเบนซินในสหรัฐเพ่ิมสูงข้ึนเปน $3 ตอแกลลอน ซ่ึงเปนระดับทส่ี ูงสุดในรอบ 25 ป ผูกอ การรายในไนจเี รียคกุ คามแหลงผลิตนาํ้ มนั หลายครัง้ ทําใหป ระมาณการผลิตและสง ออกนํา้ มันจากไนจเี รียลดลงประมาณ 500,000 บารเ รลตอ วัน ความขัดแยงทางการเมืองระหวา งรัฐบาลเวเนซุเอลาและรฐั บาลสหรัฐ ทําใหก ารนําเขา นํา้ มนั จากเวเนซเุ อลาของสหรัฐมคี วามเส่ยี งมากขึ้น 4 ในหลายประเทศทส่ี งออกน้ํามันได มกี ารผลิตน้ํามันในปริมาณที่ลดลงไป เพราะปริมาณสํารองเร่ิมมีขอ จํากัดมากข้ึน ในขณะเดียวกันความตองการใชน ํ้ามันในประเทศเหลาน้ีก็เพ่ิมข้ึนตามการขยายตัวของประชากรและเศรษฐกิจดว ย ทําใหห ลายประเทศตอ งลดการสง ออกลง เชน อินโดนีเซีย เม็กซิโกนอรเวย และองั กฤษ ในระหวา งป 2005 ถงึ 2006 การบรโิ ภคนาํ้ มนั ภายในประเทศผสู งออก 5 อันดับแรกคือ ซาอุดอิ าระเบีย รัสเซีย นอรเ วย อิหรา น และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส ไดเ พิ่มสูงขึ้นถึงรอ ยละ 5.9 และมีปริมาณการสงออกลดลงกวารอ ยละ 3 เม่ือเทียบกับปก อ นหนานี้ หรือในกรณีของอินโดนีเซียท่ีรัฐบาลมกี ารอุดหนุนผูบ ริโภคภายในประเทศ และกรณีของซาอุดิอาระเบียที่ราคาน้ํามันเบนซินในประเทศอยูท่ี5 บาทตอ ลิตร ขณะท่ีมาเลเซยี อยใู นระดับ 20 บาทตอ ลติ ร จึงทําใหเ กดิ การคาดการณวา ปรมิ าณการสง ออกน้าํ มนั ดิบของประเทศผสู งออกน้าํ มนั จะลดลงถึง 2.5 ลา นบารเรลตอวนั ภายในชวง 10 ปน ้ี เม่ือไมกเ่ี ดอื นมานี้ขา ววารัฐบาลอินโดนีเซียกําลังพิจารณาจะถอนตัวจากการเปนสมาชิก OPEC เพราะอินโดนีเซียจะไมสามารถสงออกน้าํ มันไดอ ีกตอ ไปในอนาคตอันใกลน ี้ 5 นอกจากกําลังการผลติ สว นเกนิ ของน้ํามนั ดบิ จะมีนอย กําลงั การกล่ันนํ้ามัน ของโลกกม็ ปี ญ หาคอขวด โดยมสี วนเกินนอยกวา 1 ลา นบารเ รลตอ วัน ในขณะเดียวกันตลาดนํ้ามันมีแนวโนมตองการใชนํ้ามันชนิดเบาและสะอาดมากข้ึน จงึ สรางแรงกดดนั ใหโ รงกลนั่ นํา้ มนั ตองลงทุนปรบั ปรุงคุณภาพอีกดว ย ขอ จํากัด

36 | ห น้ านีจ้ งึ ทาํ ใหร าคาผลติ ภณั ฑน า้ํ มนั มรี าคาสูงข้ึนเพ่ิมไปจากการเพ่ิมของราคาน้ํามันดิบ และกําไรของโรงกล่ันนํ้ามันอยใู นระดับที่คอนขางสูงมาโดยตลอด เปน ท่นี า สงั เกตดว ยวา สหรฐั ซ่ึงเปน ผใู ชน ํา้ มนั รายใหญที่สุดของโลกไมไดกอสรา งโรงกลั่นนา้ํ มนั แหง ใหมม าเลยตงั้ แตท ศวรรษ 1970 6 ถงึ แมวาราคานาํ้ มนั ระหวา งป 2546 ถึงป 2550 จะสูงข้นึ กวา 3 เทาตวั แลว แตความตองการใชน้าํ มนั ของโลกก็ไมไดลดลงเลย กลับยังคงเพิ่มขนึ้ ในอตั รา 3.55% ในป 2548 และในอัตราที่ยังสูงกวา 1%ใน ปตอๆ มา ปรากฏการณเชน นแี้ ตกตางจากท่ีเกดิ ขนึ้ ในชว งวิกฤตน้ํามนั สองคร้งั แรก (ป 2516/17 และป2522/23) ซึ่งเราพบวา ราคาน้ํามันที่สูงข้ึนมากทําใหความตอ งการน้ํามันลดลงในปต อมา ในชวง 4-5 ปท่ผี านมา เศรษฐกิจโลกยังขยายตัวได คอ นขา งดี และดเู หมือนจะยงั ไมไดรบั ผลกระทบจากภาวะราคานํา้ มันแพงมากนัก จนี และอนิ เดยี เปนผใู ชพลังงานทมี่ อี ทิ ธิพลตอ ตลาดน้ํามันโลก 7 กองทุนประเภท hedge funds หันไปลงทุนซอ้ื ขายเก็งกาํ ไรในตลาดนํ้ามันลว งหนามากข้ึน ท้ังน้ีเพื่อหลกี เลี่ยงการลงทุนในรูปของเงินดอลลารสหรัฐ ซึ่งในระยะหลังมีแนวโนม ออนคาลงมากเม่ือเปรียบเทยี บกบั เงนิ สกุลอน่ื ๆ เนอ่ื งจากภาวะตลาดน้าํ มนั ตามท่ีกลา วมาแลว ชี้ใหเห็นวาราคาน้ํามันมีแนวโนม ที่จะสูงขึ้น ผจู ัดการกองทุนเหลาน้ีจึงเกง็ กาํ ไรโดยการซื้อน้ํามันไวล วงหนา เพื่อขายเอากําไรในอนาคต สง ผลใหราคานํ้ามนั ทงั้ ในตลาด spot และตลาดลวงหนา สูงขนึ้ อกี ระดับหน่ึงปรากฏการณโ ลกรอนและปรากฏการณเรอื นกระจก คา ผิดปกติของอุณหภูมิเฉลี่ยท่ีผิวโลกท่ีเพ่ิมข้ึนในชวงป พ.ศ. 2403–2549 เทียบกับอุณหภูมิระหวาง พ.ศ. 2504–2533 คา เฉลย่ี อุณหภมู ิผวิ พืน้ ทผี่ ดิ ปกติทเี่ ทยี บกบั อณุ หภูมเิ ฉลยี่ ระหวา งป พ.ศ. 2538ถึง พ.ศ. 2547 ในชว ง 100 ปท ่ีผา นมา นับถึง พ.ศ. 2548 อากาศใกลผ ิวดินท่ัวโลกโดยเฉลี่ยมีคา สูงขึ้น 0.74 ± 0.18องศาเซลเซียส ซ่ึงคณะกรรมการระหวา งรัฐบาลวา ดว ยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ(Intergovernmental Panel on Climate Change: IPCC) ของสหประชาชาติไดสรุปไววา “จากการสงั เกตการณการเพิ่มอุณหภูมิโดยเฉล่ียของโลกที่เกิดขึ้นต้ังแตก ลางคริสตศ ตวรรษท่ี 20 (ประมาณตั้งแตพ.ศ. 2490) คอนขางแนช ัดวาเกิดจากการเพ่ิมความเขม ของแกสเรือนกระจกท่ีเกิดข้ึนโดยกิจกรรมของมนุษยท ี่เปน ผลในรูปของปรากฏการณเรอื นกระจก” ปรากฏการณธรรมชาติบางอยาง เชน ความผันแปรของการแผร ังสจี ากดวงอาทิตยแ ละการระเบิดของภูเขาไฟ อาจสง ผลเพียงเล็กนอ ยตอ การเพ่ิมอุณหภูมิในชวงกอนยุคอุตสาหกรรมจนถึง พ.ศ. 2490 และมีผลเพียงเล็กนอยตอการลดอุณหภูมิหลังจากป 2490เปนตนมา ขอสรปุ พน้ื ฐานดงั กลาวน้ีไดร ับการรับรองโดยสมาคมและสถาบันการศึกษาทางวิทยาศาสตรไมนอยกวา 30 แหง รวมทั้งราชสมาคมทางวิทยาศาสตรระดับชาติท่ีสําคัญของประเทศอุตสาหกรรมตา งๆแมนักวิทยาศาสตรบ างคนจะมีความเห็นโตแยง กับขอสรุปของ IPCC อยูบาง [4] แตเสียงสว นใหญข องนักวทิ ยาศาสตรท ี่ทํางานดานการเปลี่ยนแปลงของภูมอิ ากาศของโลกโดยตรงเห็นดวยกับขอสรปุ น้ี

ห น้ า | 37แบบจําลองการคาดคะเนภูมิอากาศ บง ชี้วาอุณหภูมิโลกโดยเฉลี่ยท่ีผิวโลกจะเพ่ิมข้ึน 1.1 ถึง 6.4องศาเซลเซียส ในชวงคริสตศตวรรษที่ 21 (พ.ศ. 2544–2643) คา ตัวเลขดังกลาวไดม าจากการจําลองสถานการณแ บบตา งๆ ของการแผขยายแกสเรอื นกระจกในอนาคต รวมถึงการจาํ ลองคาความไวภูมิอากาศอีกหลากหลายรูปแบบ แตความรอ นจะยังคงเพ่ิมข้ึนและระดับน้ําทะเลก็จะสูงข้ึนตอ เนื่องไปอีกหลายสหัสวรรษ แมว าระดับของแกส เรือนกระจกจะเขา สภู าวะเสถยี รแลว ก็ตาม การท่อี ณุ หภูมิและระดบั นํ้าทะเลเขา สูส ภาวะดุลยภาพไดชาเปน เหตุมาจากความจุความรอนของน้ําในมหาสมุทรซึ่งมีคาสูงมาก การท่ีอุณหภูมิของโลกเพ่ิมสูงข้ึนทําใหร ะดับนํ้าทะเลสูงขึ้น และคาดวา ทําใหเกิดภาวะลมฟา อากาศ ที่รุนแรงมากขน้ึ ปรมิ าณและรปู แบบการเกดิ หยาดน้าํ ฟาจะเปล่ียนแปลงไป ผลกระทบอื่นๆ ของปรากฏการณโลกรอนไดแ ก การเปลี่ยนแปลงของผลิตผลทางเกษตรการเคลื่อนถอยของธารน้ําแข็ง การสูญพันธุพ ืช-สัตวตา งๆ รวมท้งั การกลายพันธุและแพรข ยายโรคตางๆ เพ่ิมมากข้ึนรัฐบาลของประเทศตางๆ แทบทุกประเทศไดล งนามและใหส ตั ยาบนั ในพธิ ีสารเกยี วโต ซ่งึ มงุ ประเดน็ ไปทก่ี ารลดการปลอ ยแกสเรอื นกระจก แตยังคงมีการโตเถียงกันทางการเมืองและการโตวาทีสาธารณะไปทั่วทั้งโลกเกี่ยวกับมาตรการวาควรเปนอยางไรจงึ จะลดหรอื ยอ นกลบั ความรอ นที่เพ่ิมข้ึนของโลกในอนาคต หรือจะปรับตัวกันอยา งไรตอ ผลกระทบของปรากฏการณโ ลกรอ นทค่ี าดวา จะตองเกดิ ข้ึน พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช (รัชกาลที่9) มพี ระราชดาํ รัสเก่ียวกับปรากฏการณเรอื นกระจก ทศี่ าลาดสุ ดิ าลัย อยา งลกึ ซงึ้ กระทรวงวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี จงึ ไดร บั สนองกระแสพระราชดาํ รัส นําเขาประชมุ คณะรัฐมนตรี จนกระทงั่ ทาํ ใหว ันที่ 4 ธ.ค. ของทกุ ป เปน วันสิ่งแวดลอ มแหงชาติ ตัง้ แตป  2534 เปน ตนมา จากผลงานพระราชดํารแิ ละการทรงลงมือปฏบิ ตั พิ ฒั นาดว ยพระองคเอง เก่ียวกับสภาพแวดลอ มโดยเฉพาะอยา งย่ิง ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง ท่ีมีคุณประโยชนตอ คนชนชาติตางๆ ท้ังดา นเศรษฐกิจสังคม ความมนั่ คงของมนุษยแ ละการเมือง ซึ่งเปน ที่ประจกั ษไ ปทั่วโลก องคการสหประชาชาติ โดยนายโคฟอันนัน อดตี เลขาธกิ ารองคการสหประชาชาติ จึงไดเ ดินทางมาประเทศไทย ในวาระมหามงคลฉลองสิริราชสมบัตคิ รบ 60 ป เขาเฝาพระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหัว วันที่ 26 พ.ค. 2549 เพื่อถวายรางวัล “UNDP Human Development Lifetime Achievement Award” (รางวัลความสําเร็จสูงสุดดานการพัฒนามนุษย)ซึ่งเปน รางวัลประเภท Life - Long Achievement และพระบาทสมเด็จพระเจา อยูห ัวทรงเปนพระมหากษัตริยพระองคแรกในโลกทไี่ ดรบั รางวลั นี้ องคการสหประชาชาติ ไดย กยอ งพระบาทสมเด็จพระเจา อยหู ัว เปน “พระมหากษัตริยนกั พัฒนา”และกลาวถงึ ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียง (Sufficiency Economy) ของพระองควา เปนปรัชญาหรอื ทฤษฎีใหมท ่ีนานาประเทศรูจ กั และยกยอง โดยทอี่ งคการสหประชาชาติไดสนบั สนนุ ใหป ระเทศตา งๆ ทเี่ ปน สมาชิกยึดเปนแนวทางสูการพัฒนาประเทศท่ยี ่งั ยืน ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียง มใิ ชเปนเพียงปรัชญานามธรรม หากเปนแนวทางปฏบิ ตั ิซงึ่ สามารถจะชวยท้งั แกไ ขและปองกันปญหาท่เี กิดจากกเิ ลสมนุษย และความเปลย่ี นแปลงทซ่ี บั ซอนรุนแรงขน้ึ ทก่ี าํ ลงั

38 | ห น้ าเกิดข้นึ กบั มนุษยท ง้ั โลก และปญ หาท่ีลกุ ลามตอ ถึงธรรมชาตกิ อ ใหเ กิดความเปลีย่ นแปลงใหญในเชงิ รุนแรงและสรางปญหายอนกลับมาทมี่ นษุ ย โดยท่ัวไป มักเขาใจกันวา ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เหมาะที่จะใชเฉพาะกับคนยากจน คนระดับรากหญา และประเทศยากจน อีกท้ังเคร่ืองมือ เทคโนโลยี ก็จะตองใชเฉพาะเครื่องมือราคาถูกเทคโนโลยตี าํ่ การลงทนุ ไมค วรจะมีการลงทุนระดบั ใหญ แตใ นความเปน จริง ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงก็ตอ งการคนและความคดิ ทก่ี าวหนา คนทก่ี ลา คดิ กลาทําในสง่ิ ใหมๆ เน่ืองจากการนาํ ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งไปใชป ระโยชนใ นดา นตางๆ ไมมสี ตู รสําเรจ็ หรือคมู ือการใชป รัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งสาํ หรบั ภารกจิ ดงั เชน วกิ ฤตโลกรอ นผเู กย่ี วขอ งจึงตอ งศกึ ษาทาํ ความเขา ใจแลวก็พัฒนาแนวทางหรือแนวปฏบิ ัตสิ ําหรับแตล ะปญ หาข้ึนมา โดยยดึ หลกั ทีส่ ําคัญ ดังเชน - การคดิ อยา งเปน ระบบ อยา งเปนกระบวนการทางวิทยาศาสตร - หลักคิดท่ีใช ตองเปน หลักการปฏิบัติที่เปน สายกลาง ท่ีใหความสําคัญของความสมดุลพอดีระหวา งทกุ ส่ิงทเี่ กยี่ วของ ดงั เชน ระหวา งธรรมชาติกับมนุษย - ขอ มลู ทใ่ี ช จะตองเปน ขอ มูลจริง ที่เกิดจากการศึกษา การวิจัย หรือการลงสนามใหไดข อมูลท่ีเปนจริง - การสรางภูมติ านทานตอ ความเปลี่ยนแปลงที่จะเกิดข้นึ - การยึดหลักของความถูกตอง คุณธรรม จริยธรรม จรรยาบรรณ ในทุกข้ันตอนของการดาํ เนินงานตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ซ่ึงเปน กระบวนการสําคัญของการสรา งภูมิตานทานตอ ผลกระทบและความเปลี่ยนแปลงทีก่ ําลังเกิดขนึ้ หรือท่จี ะเกดิ ขึน้ เหลานเ้ี ปน หลักการใหญๆ ซึ่งผทู ีร่ ับผิดชอบหรือเก่ียวขอ งหรือคิดจะทํา โครงการหรือกิจกรรมในระดบั คอนขางใหญ จะตอ งคํานึงถึง และสามารถจะนําปรัชญานี้ไปใชไดทันที และมีผูที่ไดใ ชลว นประสบความสาํ เรจ็ สงู สดุ ทีม่ นษุ ยพ งึ จะมี คือ ความสุขทีย่ ่งั ยืน แลวเรื่องของการแขงขัน ชิงไหวชิงพริบ การวางแผนยุทธศาสตรและโลจิสติกส(การจัดซ้อื จดั หา การจัดสง การบํารงุ รักษาอุปกรณ และการรกั ษาพยาบาลบุคลากร ) ในการบริหารจดั การระบบ หรอื โครงการใหญๆ การใชจ ติ วิทยามวลชน การใชเ ทคโนโลยกี าวหนา การกําหนดแผนหรอื ตนเองใหเปน “ฝายรกุ ” มิใช “ฝา ยตง้ั รบั ” ละ ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี งปฏเิ สธหรือไม? คาํ ตอบคือ ปฏเิ สธ ถาใชอ ยางไมถกู ตอง อยางหลีกเลย่ี งกฎหมาย อยางผิดคณุ ธรรม-จรยิ ธรรม-และจรรยาบรรณ อยา งไมซ ่อื ตรงตอ หนาท่ีและความรบั ผดิ ชอบ อยา งมเี จตนาเพอ่ื ผลประโยชนท่ีไมส ุจริตของตนเอง และพวกพอ ง แตจ ะตองรูจกั และใชอยา งรเู ทา ทัน ปกปอ ง และรักษาผลประโยชนของสว นรวม อยา งมีความคดิ กา วหนาในเชงิ สรา งสรรค

ห น้ า | 39 สาํ หรับการแกปญ หา หรือการเตรยี มเผชิญกบั ปญหาจากวิกฤตโลกรอน มีประเดน็ และเร่ืองราวทัง้เกาและใหม ดังเชน เร่ืองของมาตรการที่ถูกกําหนดข้ึนมา เพื่อเผชิญกับภาวะโลกรอ น เพ่ือใหป ระเทศท่ีพฒั นาแลว และท่กี าํ ลงั พฒั นา (ดังเชนประเทศไทย) ไดดํารงอยูร วมกัน พ่ึงพิง และเอื้ออาทรตอ กัน อยางเหมาะสม ดงั เชน เรื่อง คารบ อนเครดิต ท่ีเปน เร่ืองคอ นขางใหมของประเทศไทย แตก ็เปนท้ัง “โอกาส”และ “ปญหา” ทปี่ ระเทศไทยตอ งเผชญิ ซ่งึ กข็ ึน้ อยูกับคนไทยเราเองวา จะตอ งเตรียมตัวกนั อยา งไร เพ่ือใหสามารถเปน “ท่ีพง่ึ ” ของโลกหรือประเทศอ่ืน แทนทจ่ี ะเปน “ปญหา” ทเ่ี กดิ จากความไมใ สใจ หรอื ความใสใจ แตเพอ่ื จะกอบโกยผลประโยชนเ ทา น้นั เรื่องของปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี งกับวิกฤตโลกรอน จึงมีโจทย มเี ปา หมายมากมาย ทีท่ าทาย เชิญชวนใหผูคนและประเทศ ทีต่ องการมีชวี ติ สรางสรรคและมคี วามสขุ อยา งยั่งยืนไดน ําไปใช โดยใชปญญาเปนตัวนํา กํากับดว ยสติ และควบคุมดว ยคุณธรรมกับจริยธรรม ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งน้ี ถูกใชเ ปน กรอบแนวคดิ และทศิ ทางการพัฒนาระบบเศรษฐกิจมหภาคของไทย ซ่ึงบรรจุอยใู นแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 10 ( พ.ศ. 2550 – 2554 ) เพ่ือมุงสูการพัฒนาที่สมดุลยิ่งขึ้น และมีภูมิคุมกัน เพ่ือความอยูดีมีสุข มุง สูส ังคมท่ีมีความสุขอยา งยั่งยืน ดว ยหลกั การดงั กลาวแผนพฒั นาฯ ฉบับที่ 10 นจ้ี ะเนนเรอ่ื งตัวเลขการเจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกิจ แตย ังใหค วามสําคัญตอระบบเศรษฐกจิ แบบทวิลักษณห รือระบบเศรษฐกิจ ที่มีความแตกตา งกันระหวา งเศรษฐกิจชุมชนเมืองและชนบท แนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงยังถูกบรรจุในรัฐธรรมนูญของไทย เชน รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 ในสว นที่ 3 แนวนโยบายดา นการบริหารราชการแผนดิน มาตรา 78(1) บรหิ ารราชการแผน ดนิ ใหเปน ไปเพือ่ การพฒั นาสงั คม เศรษฐกิจ และความมนั่ คงของประเทศอยา งย่ังยืนโดยตองสงเสรมิ การดาํ เนนิ การตามปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง และคาํ นงึ ถงึ ผลประโยชนข องประเทศชาติในภาพรวมเปนสาํ คญั นายสุรเกียรติ เสถียรไทย ในฐานะรัฐมนตรีกระทรวงการตางประเทศไดก ลาวเมื่อวันท่ี 24พฤศจิกายน พ.ศ. 2547 ในการประชุมสุดยอด The Francophonic Ouagadougou ครั้งที่ 10ที่ Burkina Faso วา ประเทศไทยไดย ึดแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง ควบคูก ับ “การพัฒนาแบบยั่งยืน”ในการพิจารณาประเทศทั้งทางดา นการเกษตรกรรม เศรษฐกิจและการแขง ขันซ่ึงเปน การสอดคลอ งกับแนวทางของนานาชาตใิ นประชาคมโลก การประยุกตนําหลักปรัชญาเพ่ือนํามาพัฒนาประเทศในตางประเทศนั้น ประเทศไทยไดเ ปนศนู ยก ลางการแลกเปลย่ี นผานทางสํานักงานความรวมมือเพอื่ การพฒั นาระหวา งประเทศ(สพร.) โดย สพร.มีหนาท่ีคอยประสานงานรับความชวยเหลือทางวิชาการดานตางๆ จากตางประเทศมาสูภาครัฐ แลวถายทอดตอไปยังภาคประชาชน และยังสง ผา นความรทู ม่ี ไี ปยังประเทศกาํ ลังพัฒนาอ่ืนๆ เร่อื งปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงน้นั สพร. ถายทอดมาไมต ํ่ากวา 5 ป ประสานกบั สาํ นักงานคณะกรรมการพิเศษเพ่อืประสานงานโครงการอนั เน่อื งมาจากพระราชดาํ ริ (กปร.) และคณะอนุกรรมการขับเคล่อื นเศรษฐกจิพอเพยี ง ซ่ึงตา งชาติกส็ นใจเร่ืองเศรษฐกิจพอเพยี ง เพราะพิสูจนแ ลววาเปน ส่งิ ท่ีดแี ละมีประโยชน ซง่ึ แตละ

40 | ห น้ าประเทศมคี วามตองการประยุกตใ ชปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียงไมเ หมอื นกนั ขน้ึ อยูกับวิถชี ีวติ สภาพภูมศิ าสตร ฯลฯ เชน พมา ศรีลังกา เลโซโท ซูดาน อัฟกานิสถาน บังกลาเทศ ภูฎาน จีน จิบูดี โคลัมเบียอียิปต เอธิโอเปย แกมเบีย อินโดนิเซีย เคนยา เกาหลีใต มาดากัสการม ัลดีฟส ปาปวนิวกินี แทนซาเนียเวียดนาม ฯลฯ โดยไดใ หประเทศเหลาน้ีไดม าดูงาน ในหลายระดับ ทั้งเจา หนาท่ีปฏิบัติงานเจาหนา ท่ฝี า ยนโยบาย จนถึงระดบั ปลดั กระทรวง รัฐมนตรีกระทรวงตางๆ[14] นอกจากนัน้ อดิศักดิ์ ภาณุพงศ เอกอัครราชทูตไทยประจาํ กรุงเวยี นนา ประเทศออสเตรีย ไดก ลา ววาตา งชาตสิ นใจเร่อื งเศรษฐกจิ พอเพียง[14] เนอ่ื งจากมาจากพระราชดํารใิ นพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวท่ีทรงหวงใยราษฎรของพระองค และอยากรวู า ทาํ ไมรฐั บาลไทยถึงไดนาํ มาเปนนโยบาย สวนประเทศที่พฒั นาแลวกต็ อ งการศกึ ษาพจิ ารณาเพอ่ื นําไปชวยเหลอื ประเทศอื่น 13 นักคิดระดับโลกเห็นดว ยกับแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง และมีการนําเสนอบทความบทสมั ภาษณ เปนการย่นื ขอเสนอแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียงใหแ กโ ลก เชน ศ.ดร.วูลฟ กัง ซัคส นักวิชาการดา นสิ่งแวดลอ มคนสําคัญของประเทศเยอรมนี สนใจการประยุกตใชหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงอยางมาก และมองวานา จะเปน อีกทางเลือกหนึ่งสําหรับทุกชาติในเวลานี้ ท้ังมีแนวคิดผลักดันเศรษฐกิจพอเพียงใหเปนท่ีรูจักในเยอรมนี, ศ. ดร.อมาตยา เซน ศาสตราจารยชาวอินเดีย เจาของรางวัลโนเบลสาขาเศรษฐศาสตรป 1998 มองวา ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียง เปนการใชส งิ่ ตา งๆ ทีจ่ าํ เปน ตอการดํารงชีพและใชโ อกาสใหพอเพียงกับชีวิตที่ดี ซึ่งไมไ ดห มายถึงความไมตองการ แตตองรูจ ักใชชีวิตใหดีพอ อยา ใหความสําคัญกับเรื่องของรายไดแ ละความร่ํารวย แตใหม องที่คุณคาของชีวิตมนุษย, นายจิกมี ทินเลยนายกรฐั มนตรแี หงประเทศภูฎาน ใหท รรศนะวา หากประเทศไทยกําหนดเรื่องเศรษฐกิจพอเพียงใหเ ปนวาระระดับชาติ และดําเนินตามแนวทางน้ีอยางจริงจัง “ผมวา ประเทศไทยสามารถสรา งโลกใบใหมจากหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง สรางชีวิตท่ีย่ังยืน และสุดทายจะไมหยุดเพียงแคใ นประเทศแตจ ะเปนหลกั การและแนวปฏบิ ตั ิของโลก ซ่งึ หากทําไดสําเรจ็ ไทยก็คอื ผูนํา” [15] ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงน้ี ไดร ับการเชิดชูสูงสุดจากองคก ารสหประชาชาติ(UN) โดยนายโคฟอันนัน ในฐานะเลขาธิการองคก ารสหประชาชาติ ไดทูลเกลา ฯ ถวายรางวัล The Human DevelopmentlifetimeAchievement Award แกพ ระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั เมือ่ วันท่ี 26 พฤษภาคม 2549 และไดมีปาฐกถาถงึ ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง วาเปน ปรชั ญาท่ีมปี ระโยชนตอ ประเทศไทยและนานาประเทศ[6] และสามารถเร่ิมไดจากการสรา งภูมิคุมกันในตนเอง สูห มูบ า น และสูเ ศรษฐกิจในวงกวางข้ึนในที่สุดนาย Hakan Bjorkman รักษาการผูอ ํานวยการ UNDP ในประเทศไทยกลา วเชิดชูปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง และ UNDP น้ันตระหนักถึงวิสัยทัศนแ ละแนวคิดในการพัฒนาของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯ[16]โดยที่องคก ารสหประชาชาติไดสนับสนุนใหป ระเทศตางๆ ท่ีเปน สมาชิก 166 ประเทศยึดเปนแนวทางสูการพฒั นาประเทศแบบยั่งยนื [7] อยางไรก็ตาม ศ. ดร.เควนิ ฮวิ วิสนั อาจารยป ระจํามหาวิทยาลัยนอรธ แคโรไลนา ที่แซพเพลฮิลลไดว ิจารณรายงานขององคการสหประชาชาติโดยสํานกั งานโครงการพัฒนาแหง สหประชาชาติ (UNDP) ท่ี

ห น้ า | 41ยกยองปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง[17]วา รายงานฉบับดงั กลาว ไมไ ดม เี นือ้ หาสนบั สนนุ วา เศรษฐกิจพอเพียง“ทางเลือกท่จี าํ เปน มากสําหรับโลกท่กี ําลังดาํ เนนิ ไปในเสนทางทไี่ มย งั่ ยืนอยใู นขณะนี”้ (น. V . ในรายงานUNDP) โดยเนือ้ หาแทบทงั้ หมดเปน การเทดิ พระเกียรติ และเปน เพยี งเครือ่ งมอื ในการโฆษณาชวนเชื่อภายในประเทศเทา นั้น (18) สวนHakan Bjorkman รักษาการผอู ํานวยการ “ UNDP” ตองการที่จะทาํ ให เกิดการอภปิ รายพจิ ารณาเรือ่ งนี้ แตการอภิปรายดังกลาวน้ันเปนไปไมได เพราะอาจสมุ เสี่ยงตอการหม่ินพระบรมเดชานุภาพ ซ่ึงมโี ทษถงึ จาํ คุก (10) เม่ือปลายเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2549 นายโคฟ อันนัน เลขาธิการสหประชาชาติไดเขา เฝาทูลเกลา ฯถวายรางวลั Human Development Lifetime Achievement Award หมายความวาพระเจา อยูหัวสละความสขุ สว นพระองค และทมุ เทพระวรกาย ในการพัฒนาคนไทยในชว ง 60 ป จนเปน ที่ประจักษใ นความสําเรจ็ ของพระราชกรณียกจิ พระบรมราโชวาท และเปนแบบอยา งทัว่ โลกได คาํ กราบบงั คมทูลของนายโคฟบง บอกใหเ ห็นเขาศกึ ษาเร่อื งปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งอยางละเอยี ด และรบั ปากวา จะนาํ ไปเผยแพรท ่ัวโลก รวมท้งั ประมขุ หรือผูแทนของประเทศตางๆ ท่ีไดมาเขาเฝา และขออัญเชิญไปใชใ นประเทศของเขาเพราะเห็นวาเปนแนวทางที่ดี นอกจาก United Nation Development Program ( UNDP ) เปนองคก รหน่ึงภายใตสหประชาชาตทิ ี่ดูแลเกี่ยวกับการพัฒนา ดานหนึ่งที่เขาตองดูแล คือการพัฒนาคน มีหนาท่ีจัดทํารายงานประจําป โดยในปหนา จะเตรียมจัดทําเร่ืองการพัฒนาคนของโลก และคนในแตละประเทศ( Country report และ Global report ) โดยในสว นของประเทศไทยจะนําเรื่องปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งเปนหลกั ในการรายงานและเผยแพร ทง้ั ภาษาไทยและภาษาอังกฤษเพื่อที่ประเทศอ่ืนจะไดร ับประโยชนจ ากของพระราชทานท่ีพระบาทสมเด็จพระเจาอยูห ัวพระราชทานใหคนไทยมากกวา 30 ป แลวจะเห็นไดวาขณะนีป้ รชั ญาฯ น้ี ไดเ ผยแพรโ ดยองคก รระดบั โลกแลว เราในฐานะพสกนกิ รของพระองคท านนา จะภมู ใิ จหนั มาศกึ ษาและนาํ ไปปฏิบัตอิ ยางจรงิ จัง ก็จะบังเกิดผลดียง่ิ