สุขศึกษา พลศึกษา ทช11002 ประถม

93 - ใสแ วน กนั แดด หากมองแสงสวางไมไ ด - อยา ใส contact lens ในระยะท่ตี าแดง ตาอักเสบ - เปลยี่ นปลอกหมอนทุกวันเรื่องท่ี 8 ไขหวัดนก สาเหตุ โรคไขหวดั นก (Avian influenza หรือ Bird flu) เกิดจากเช้ือไวรัสเอเวียนอินฟลูเอนซา ชนดิ เอ (Avian influenza Type A) ทําใหเ กิดโรคขึน้ ไดทง้ั ในคนในสัตวเล้ียงลูกดวยนม และสัตวปก อาการ ผูปวยจะมีอาการคลายกับไขหวัดใหญ มีระยะฟกตัวเพียง 1-3 วัน จะมีอาการไขสูง หนาวสั่น ปวดศีรษะ ปวดเมอื่ ยกลามเน้ือ ออ นเพลีย เจ็บคอ ไอ ตาแดง เหนื่อยหอบ หายใจลําบากรายทรี่ นุ แรงเนือ่ งจากมีอาการปอดอักเสบรว มดวย โดยเฉพาะในเดก็ และผูสงู อายอุ าจทําใหเ สยี ชีวติ ได การตดิ ตอ เชอ้ื ไวรัสนี้จะถูกขับถา ยออกมากับมูลของนกท่มี ีเชื้อน้ีอยแู ละตดิ ตดิ ตอสูสัตวปก ท่ไี วตอ การรบั เชื้อ ซงึ่ จะเกิดกบั ไก เปด หาน และนก คนจะตดิ ตอ มาจากสตั วอกี ตอ หน่ึงโดยการสัมผสัมูลสัตว น้ํามูก น้ําตา น้ําลาย ของสัตวที่ปวยหรือตาย ปจจุบันยังไมพบวามีการติดตอจากคนสูคนผทู ่ีทาํ งานในฟารมสตั วป ก โดยเฉพาะในพน้ื ทท่ี ่ีมกี ารระบาดของโรคไขห วัดนก มโี อกาสติดโรคไขหวัดนกสูง การปอ งกัน โดยการปฏิบตั ิดงั น้ี 1. หลกี เลย่ี งการสัมผัสกบั สตั วปกที่ปว ยเปน โรคอยู 2. ลา งมอื ใหสะอาดดว ยน้าํ และสบูทุกครง้ั หลงั หยบิ จบั เน้อื สัตวปก หรือไขดบิและอาบน้าํ หลงั จับตอ งหรือสัมผสั สัตว โดยเฉพาะสัตวป กที่ปวยหรือตาย 3. ดูแลรกั ษารา งกายใหแ ขง็ แรงเพื่อเพิ่มภูมิตา นทานโรค 4. ถามีไข ปวดศีรษะ หนาวสั่น เจ็บคอ ไอ โดยเฉพาะผทู ค่ี ลุกคลีกับสัตวปกท้ังท่ีมีชีวิตและไมม ชี ีวติ ควรรบี ไปพบแพทย 5. รบั ประทานอาหารประเภทไกแ ละไขท ่ีปรงุ สุกเทานน้ั งดรับประทานอาหารทีป่ รงุสุก ๆ ดบิ ๆ โดยเฉพาะในชว งท่มี ีการระบาดของโรค 6. ลา งเปลือกไขดวยน้ําใหส ะอาดกอ นปรุงอาหาร

94 บทที่ 5 ยาสามัญประจําบานสาระสาํ คญั ยาสามญั ประจําบานเปน ยาท่ปี ระชาชนทกุ คนควรจะมีไวใ ชในครอบครวั เพื่อใชสําหรับบรรเทาอาการเจ็บปวยเบื้องตนของสมาชิกในครอบครัว เวลาท่ีเกิดอาการเจ็บปวย หลังจากน้ันจึงนําสงสถานพยาบาลตอ ไปผลการเรียนรูท่ีคาดหวงั 1. อธิบายสรรพคณุ และวธิ ีการใชย าสามญั ประจาํ บา นไดถูกตอ ง 2. อธิบายถึงอันตรายจากการใชย าสามัญประจาํ บาน 3. อธบิ ายถงึ ความเช่ือทีผ่ ดิ ๆ เกี่ยวกับการใชย าขอบขายเนือ้ หา เร่อื งที่ 1 หลกั การและวธิ กี ารใชย าสามญั ประจาํ บา น เรือ่ งท่ี 2 อันตรายจากการใชย า และความเชื่อทผ่ี ดิ เก่ยี วกบั ยา

95 ยาสามัญประจําบานเปนท่ีประชาชนท่ัวไปสามารถหาซ้ือและจําหนายไดโดยไมตองมีใบอนุญาตจากแพทย ซงึ่ องคการเภสัชกรรม กระทรวงสาธารณสขุ ไดผ ลิตยาตาง ๆ ทีม่ ีคุณภาพดี ราคาถูกและไดม าตรฐานสาํ หรบั จําหนายใหแ กป ระชาชนทว่ั ไป ยาสามัญประจําบานเปนยาแผนปจจุบันหรือแผนโบราณท่ีใชรักษาอาการเจ็บปวยเล็ก ๆนอ ย ๆ เชน ไอ ปวดศีรษะ ปวดทอ ง ของมคี มบาด แผลพุพอง เปนตน หากใชแลวอาการไมดีข้ึนควรไปปรึกษาแพทยเพื่อรบั การรกั ษาตอ ไป ตัวอยา งยาสามญั ประจําบา นควรมไี วไดแก 1. ยาแกป วดแกไข 2. ยาแกแพ 3. ยาถาย ยาระบาย 4. ยาสาํ หรับกระเพาะอาหารและลาํ ไส - ยาลดกรด - ยาธาตุนาํ้ แดง - ผงน้ําตาลเกลือแร - ทงิ เจอรม หาหิงคุ 5. ยาสาํ หรบั สูดดมและแกลมวิงเวียน 6. ยาแกไ อ แกเ จ็บคอ 7. ยาสําหรบั โรคผิวหนัง 8. ยารักษาแผล - ยาใสแ ผลสด - แอลกอฮอลเ ช็ดแผลเร่อื งที่ 1 หลกั การและวธิ กี ารใชยาสามญั ประจาํ บาน หลักและวิธกี ารใชยา ยารักษาโรคน้ันมีท้ังคุณและโทษ ดังน้ันเพ่ือใหเกิดความปลอดภัย เราควรคํานึงหลักการใชย าดงั นี้ 1. ใชย าตามคําส่ังแพทย เทา น้ัน เพือ่ จะไดใ ชยาถูกตอ งตรงกับโรค ไมควรใชย าตาม คําโฆษณา เพราะการโฆษณานั้นอาจแจง สรรพคุณยาเกนิ ความจรงิ

96 2. ใชยาใหถูกวธิ ี เนอ่ื งจากการจะนํายาเขาสูรางกายมีหลายวิธี เชน การกิน การฉีด การทาการหยอด การเหน็บ เปนตน ซ่ึงการจะใชวิธีใดก็ข้ึนอยูกับคุณสมบัติของตัวยานั้นๆ ดังน้ันกอนใชยาจงึ จาํ เปนตอ งอา นฉลาก ศึกษาวิธีการใชใหละเอียดกอนใชทุกคร้งั 3. ใชยาใหถ กู ขนาด คือการใชยารักษาโรคจะตองไมมากหรอื นอ ยเกินไป ตองใชใ หถ ูกขนาดตามทีแ่ พทยสัง่ จงึ จะใหผลดีในการรักษา เชน ใหกนิ ครัง้ ละ 1 เม็ด วันละ 3 คร้ัง ก็ไมควรกิน 2 เม็ด หรือเพมิ่ เปน วันละ 4 - 5 คร้ัง เปน ตน และการใชยาในแตล ะคนก็แตกตางกันโดยเฉพาะเด็กจะมีขนาดการใชทแี่ ตกตา งจากผใู หญ 4. ใชยาใหถ ูกเวลา คือ ชวงเวลาในการรับประทานยาหรือการนาํ ยาเขา สูรางกายดว ยวิธีตา ง ๆ เชน หยอด เหน็บ ทา ฉดี เปน ตน เพอื่ ใหป ริมาณของยาในกระแสเลือดมีมากพอในการบําบัดรักษาโดยไมเ กดิ พิษและไมน อยเกนิ ไปจนสามารถรักษาโรคได ซึ่งการใชย าใหถกู เวลาควรปฏิบัติดังนี้ - การรับประทานยากอนอาหาร ยาท่ีกําหนดใหรับประทานกอนอาหารตองกินกอนอาหารอยางนอย ½ - 1 ชั่วโมง ซ่ึงมีจุดมุงหมายเพ่ือใหยาถูกดูดซึมไดดี ถาลืมกินยาในชวงใดก็ใหกินหลงั อาหารมื้อน้ันผานไปแลว อยา งนอย 2 ช่วั โมง เพราะจะทาํ ใหยาถูกดดู ซึมไดด ี - การรับประทานยาหลังอาหาร ยาที่กําหนดใหรับประทาน “หลังอาหาร” โดยทั่วไปจะใหรบั ประทานหลังอาหารทนั ที หรือหลังจากกินอาหารแลว อยา งนอย 15 นาที เพื่อใหย าถูกดดู ซึมเขาสูกระแสเลือดรวมกบั อาหารในลาํ ไสเลก็ - การรับประทานยากอนนอน ยาที่กําหนดใหรับประทาน “ กอนนอน” ใหกินยาน้ันหลังจากกินอาหารม้อื เย็นเสร็จแลว ไมต าํ่ กวา 4 ชั่วโมง กอนเขานอน 5. ใชยาใหถกู มาตรฐาน คือใชยาทีม่ ตี ัวยาครบทง้ั ชนิดและปริมาณไมใชย าเสื่อมคณุ ภาพหรือหมดอายุ ซ่ึงสามารถดไู ดจ ากวนั ,เดอื น,ป ท่รี ะบไุ ววา ผลติ เมื่อใด หมดอายเุ มอ่ื ใด เปน ตน 6. ใชยาใหถูกกับคน คือ ตองดูใหละเอียดกอนใชวา ยาชนิดใดใชกับใคร เพศใด และอายุเทา ใด เพราะอวัยวะตา งๆ ในรางกายของคนแตละเพศแตละวัยมีความแตกตางกัน เชน เด็กจะมีอวัยวะตางๆ ในรางกายทีย่ งั เจริญเติบโตไมเ ตม็ ทีเ่ มอื่ ไดรบั ยาเด็กจะตอบสนองตอ ยาเร็วกวาผูใหญมาก และสตรีมคี รรภก็ตอ งคาํ นึงถงึ ทารกในครรภด วยเพราะยาหลายชนิดสามารถผานจากแมไปสูเด็กไดทางรกอาจมีผลทําใหเ ดก็ ทีค่ ลอดออกมาพิการไดก ารใชย าในเดก็ และสตรมี ีครรภจ ึงตองระมดั ระวงั เปน พิเศษ 7. ใชยาใหถูกโรค คือ ใชยาใหตรงกับโรคที่เปน ซึ่งจะเลือกใชยาตัวใดในการรักษาน้ันควรจะใหแ พทย หรือเภสชั กรผูร ูเ ปนคนจดั ใหเราไมควรซื้อยา หรือใชยาตามคําบอกเลาของคนอื่น หรือหลงเช่ือคําโฆษณา เพราะหากใชยาไมถูกกับโรคอาจทําใหไดรับอันตรายจากยาน้ันได หรือไมไดผลในการรักษาและยังอาจเกิดโรคอนื่ แทรกซอ นได

97 8. การใชยาท่ีใชภายนอก ยาท่ีใชภายนอก ไดแก ขี้ผ้ึง ครีม ยาผง ยาเหน็บ ยาหยอดโดยมีวธิ ีการดงั น้ี - ยาใชทาใหท าเพยี งบางๆ เฉพาะบริเวณทเ่ี ปน โรค หรอื บรเิ วณท่ีมอี าการ - ยาใชถนู วด ใหท าและถูบริเวณที่มอี าการเบา ๆ - ยาใชโรย กอนที่จะโรยยาควรทําความสะอาดแผลและเช็ดบริเวณท่ีจะทําใหแหงเสียกอ น ไมค วรโรยยาทีแ่ ผลสด หรอื แผลท่มี ีน้ําเหลืองเพราะผงยาจะเกาะกันแข็งปดแผล อาจเปนแหลงสะสมเชอ้ื โรคภายในแผลได - ยาใชห ยด จะมที ้ังยาหยอดตา หยอดหู หยอดหรือพน จมูก โดยยาหยอดตาใหใชหลอดหยอดยาท่ใี หม าโดยเฉพาะเวลาหยอดจะตองไมใหหลอดสัมผัสกับตา ใหหยอดบริเวณกลางหรือหางตาตามจาํ นวนทีก่ ําหนดไวใ นฉลาก ยาหยอดยาเม่ือเปดใชแลว ไมค วรเก็บไวใ ชน านเกนิ 1 เดือน และไมควรใชรว มกันหลายคน 9. การใชยาทีใ่ ชภ ายนอกและยาที่ใชภายใน คือยาทใี่ ชรับประทาน ไดแ ก ยาเม็ด ยาผง ยานํ้าโดยมีวธิ กี ารใชดงั นี้ - ยาเมด็ ทีใ่ หเคยี้ วกอ นรับประทาน ไดแ ก ยาลดกรดชนิดเม็ดยาที่หามเคี้ยว ใหกลืนลงไปเลย ไดแก ยาชนิดที่เคลอื บนาํ้ ตาลและชนิดที่เคลือบ ฟลมบางๆ จับดูจะรสู กึ ลื่น - ยาแคปซูล เปน ยาที่หา มเคีย้ วใหก ลืนลงไปเลย ทงั้ ชนดิ ออน และชนดิ แขง็ ซงึ่ ชนิดแข็งจะประกอบดวยปลอก 2 ขา งสวมกนั - ยาผง มอี ยหู ลายชนดิ และใชแตกตางกัน เชน ตวงใสชอนรับประทานแลวด่ืมน้ําตามหรอื ชนิดตวงมาละลายนํา้ กอ น และยาผงที่ตองละลายน้ําในขวดใหไดปริมาตรที่กําหนดไวกอนที่จะใชรับประทาน นาํ้ ที่นาํ มาใชตอ งเปนนํ้าดมื่ ทีต่ ม สุกทง้ิ ใหเยน็ แลว และควรใชยาใหหมดภายใน 7 วันหลังจากผสมน้ําแลว 10. ใชยาตามคําแนะนําในฉลาก ปกติยาทุกชนิดจะมีฉลากยาเพื่อบอกถึงชื่อยา วิธีการใชและรายละเอียดอื่น ๆ ซึ่งเราจําเปนตองอานใหเขาใจโดยละเอียดเสียกอน วาเปนยาที่เราตองการใชหรือไม และปฏบิ ัตใิ หถกู ตองตามทฉ่ี ลากยาแนะนําเอาไว ลักษณะยา เน่ืองจากยามีหลายประเภท มที ั้งยากิน ยาทา ยาอมในแตล ะประเภทมีอีกหลายชนิดซึ่งมีวิธีการและขอ ควรระวังแตกตา งกัน จงึ จําเปน ตอ งเรียนรลู ักษณะและประเภทของยา

98 การจําแนกประเภทของยา ตามพระราชบัญญตั ยิ า ฉบบั ท่ี 3 พ.ศ. 2522 ไดใ หความหมายวา ยา หมายถึง สารที่ใชในการวิเคราะห บําบดั รกั ษา ปองกนั โรคหรือความเจบ็ ปว ยของมนุษยและสัตว รวมทั้งใชในการบํารุงและเสรมิ สรา งสุขภาพรางกายและจิตใจดวย สามารถจําแนกไดเปน 6 ประเภท ดงั น้ี 1. ยาแผนปจจบุ ัน หมายถึง ยาทใ่ี ชร ักษาโรคแผนปจ จุบนั ทั้งในคนและสัตว เชน ยาลดไข ยาปฏิชีวนะ ยาแกป วด ยาแกแพ เปน ตน 2. ยาแผนโบราณ หมายถึง ยาท่ีใชรักษาโรคแผนโบราณทั้งในคนและสัตวยาชนิดน้ีจะตองข้ึนทะเบียนเปนตํารับยาแผนโบราณอยางถูกตอง เชน ยามหานิลแทงทอง ยาธาตุบรรจบ ยาเทพมงคล ยาเขยี วหอม เปนตน 3. ยาอันตราย หมายถึง ยาที่ตองควบคุมการใชเปนพิเศษ เพราะหากใชยาประเภทนี้ไมถ กู ตองอาจมอี นั ตรายถงึ แกชีวติ ได เชน ยาปฏชิ ีวนะชนิดตา งๆ ยาจําพวกแกค ลืน่ เหียนอาเจียน เปนตน 4. ยาสามญั ประจาํ บาน หมายถึง ยาทั้งท่เี ปนแผนปจ จบุ ันและแผนโบราณ ซงึ่ กาํ หนดไวในพระราชบัญญัติยาวาเปนยาสามัญประจําบาน เชน ยาธาตุน้ําแดง ยาขับลม ยาเม็ดซัลฟากัวนิดีนยาระบายแมกนเี ซยี ดเี กลอื ยาเมด็ พาราเซตามอล เปนตน 5. ยาสมนุ ไพร หมายถงึ ยาท่ีไดจากพืช สตั ว หรือแร ซึ่งยังไมไดนํามาผสมหรือเปล่ียนสภาพ เชน วา นหางจระเข กระเทยี ม มะขาม มะเกลือ นอแรด เข้ียวเสือ ดีงูเหลือม ดีเกลือ สารสม จุนสีเปนตน 6. ยาควบคมุ พเิ ศษ ไดแ ก ยาแผนปจจุบนั หรือยาแผนโบราณทร่ี ัฐมนตรีประกาศเปนยาควบคมุ พิเศษ เชน ยาระงับประสาทตา ง ๆ รูปแบบของยา ยาที่ผลิตในปจจุบันมีหลายรูปแบบ เพ่ือสะดวกแกการใชยาและใหมีประสิทธิภาพสูงสุดไดแก 1. ยาเม็ด มีทั้งยาเม็ดธรรมดา เชน พาราเซตามอล เม็ดเคลือบฟลม เชน ยาแกไอ ยาเม็ดเคลอื บนาํ้ ตาล เชน ไวตามิน เม็ดเคลอื บพิเศษ เพ่อื ใหยาแตกตวั ที่ลาํ ไส เชน ยาวณั โรค ยาแกป วด 2. ยาแคบซลู แคปซูลชนดิ แข็ง ไดแ ก ยาปฏิชีวนะตา ง ๆ แคปซูลชนิดออนไดแก นํ้ามันตับปลา วติ ามินอี ปลอกหมุ ของยานี้จะละลายในกระเพาะอาหาร เพราะมรี สขมหรอื มีกลิ่นแรง 3. ยานํ้า มหี ลายชนดิ เชน ยาแกไอน้ําเชอื่ ม ยาแกไขห วัดเด็ก 4. ยาฉีด ทําเปน หลอดเลก็ ๆ และเปน ขวด รวมทงั้ นํา้ เกลือดวย

99 นอกจากน้ยี ังมยี าขผี้ ึ้งทาผิวหนงั บดผง ยาเหน็บ ยาหยอดตา ยาหยอดหู ยาหยอดจมูก ยาอมรปู แบบของยาข้นึ อยูกับจดุ มุง หมายผใู ช การเก็บรักษา เมื่อเราทราบถงึ วธิ ีการใชย าท่ถี กู ตองแลว กค็ วรรูถงึ วิธีการเก็บรักษาที่ถกู ตอ งดวย เพอื่ ใหยามีคุณภาพในการรักษา ไมเ สื่อมคณุ ภาพเร็ว โดยมวี ธิ กี ารเก็บรักษา ดังนี้ 1. ตยู าควรต้ังอยใู นทที่ ี่แสงแดดสองเขา ไปไมถึง ควรต้ังใหพนจากมือเด็ก โดยอยูในระดับท่ีเด็กไมสามารถหยิบถึง เพราะยาบางชนิดมีสีสวย เด็กอาจนึกวาเปนขนมแลวนํามารับประทานจะกอ ใหเ กดิ อันตรายได 2. ไมตัง้ ตยู าในท่ชี ้ืน ควรตง้ั อยูใ นที่ทีอ่ ากาศถายเทไดสะดวก ควรเก็บยาใหห างจากหองครัวหองนา้ํ และตนไม 3. ควรจดั ตูยาใหเปนระเบยี บ โดยแยก ยาใชภายนอก ยาใชภายใน และเวชภัณฑ เพื่อปอ งกนัอันตรายจากการหยิบยาผดิ อันตรายจากการหยบิ ยาผดิ 4. เก็บรักษาไมใหถ กู แสงสวาง เพราะยาบางชนิดหากถูกแสงแดด จะเสื่อมคุณภาพจึงตองเกบ็ ในขวดทึบแสงมักเปนขวดสีชา เชน ยาหยอดตา ยาวิตามนิ ยาปฏิชวี นะ และยา แอดดรีนาลินท่ีสําคัญควรเก็บยาตามท่ีฉลากกําหนดไวอ ยางเครง ครัด แตถาฉลากไมไดบง ไวกเ็ ปน ท่เี ขาใจวา ใหเ ก็บในท่ีปอ งกนัความชน้ื ไดดี ไมเกบ็ ยาในทอ่ี ณุ หภูมสิ งู เกนิ ไป หรือไมน ํายาไปแชแ ข็ง การเก็บรักษายาท่ีถูกตอง ยอมไดใชย าทมี่ ีประสทิ ธภิ าพ และยาก็ไมเ ส่ือมคณุ ภาพเร็วซง่ึ จะใหผ ลในการรกั ษาเต็มที่ การสงั เกตยาทเ่ี สือ่ มสภาพ ยาเส่ือมสภาพ หมายถึง ยาที่หมดอายุ ไมมีผลทางการรักษาและอาจกอใหเกิดปญหาตอสขุ ภาพ กอนการใชย าและเวชภัณฑท กุ ชนดิ จะตองสังเกตลักษณะของยาวามีการเส่ือมสภาพหรือยังโดยมขี อสงั เกตดงั ตอ ไปน้ี 1. ยาเมด็ ธรรมดา เปนยาทีจ่ ะเกดิ การเปลยี่ นสภาพไดง า ยเม่ือถูกความช้ืนของอากาศ ดังนั้นทุกครง้ั ทีเ่ ปด ขวดใชยาแลว ควรปดใหแ นน ถาพบวายามีกล่ินผดิ ไปจากเดมิ เม็ดยามีผลึกเกาะอยู แสดงวายาเส่ือมสภาพไมค วรนํามาใช 2. ยาเม็ดชนดิ เคลอื บนํา้ ตาล จะเปลีย่ นแปลงงายถาถูกความรอนหรือความช้ืน จะทําใหเม็ดยาเย้ิมสีละลาย ซีดและดางไมเสมอกัน หรือบางครั้งเกิดการแตกรอนได ถาพบสภาพดังกลาวก็ไมควรนํามาใช 3. ยาแคปซลู ยาชนดิ แคปซูลท่ีเส่ือมสภาพสามารถสังเกตไดจากการท่ีแคปซูลจะพองหรือแยกออกจากกัน และยาภายในแคปซลู กจ็ ะมีสเี ปลยี่ นไปไมควรนาํ มาใช

100 4. ยาฉีด ยาฉีดท่ีเส่ือมสภาพจะสังเกตไดงายโดยดูจากยาท่ีบรรจุในขวดหรือหลอด ยาฉีดชนดิ เปนผง ถามลี ักษณะตอ ไปนแ้ี สดงวา เสือ่ มสภาพ - สขี องยาเปลย่ี นไป - ผงยาเกาะตดิ ผนงั หลอดแกว - ผงยาเกาะตัวและตอ งใชเ วลาทาํ ละลายนานผดิ ปกติ - เมอื่ ดดู ยาเขาหลอดฉีดยาทาํ ใหเ ขม็ อุดตนั 5. ยานา้ํ ใส ลกั ษณะของยานา้ํ ใสท่เี สือ่ มสภาพสงั เกตไดง า ยดังนี้ - สขี องยาเปลยี่ นไปจากเดิม - ยาขุน ผดิ ปกติและอาจมีการตกตะกอนดว ย - ยามกี ล่ินบูดเปรยี้ ว 6. ยานาํ้ แขวนตะกอน ลักษณะของยานํ้าแขวนตะกอน ที่เส่ือมสภาพจะสังเกตพบลักษณะดงั นี้ - มีสี กลิน่ และรสเปลย่ี นไปจากเดิม - เมื่อเขยา ขวดแลว ยาทั้งขวดไมเปน เนอ้ื เดียวกนั หรือยามีตะกอนแข็งเขยาไมแตก 7. ยาเหนบ็ ลกั ษณะของยาเหน็บทีเ่ สอื่ มสภาพและไมค วรใชม ีดังน้ี - เมด็ ยาผดิ ลกั ษณะจากรปู เดิมจนเหนบ็ ไมไ ด - ยาเหลวละลายจนไมส ามารถใชได 8. ยาขผี้ ึง้ เมื่อเส่ือมสภาพจะมลี ักษณะที่สังเกตไดง า ยดังน้ี - มกี ารแยกตัวของเนอ้ื ยา - เนือ้ ยาแข็งผดิ ปกติ - สีของขี้ผ้ึงเปลยี่ นไปและอาจมจี ดุ ดา งดาํ เกิดขน้ึ ในเนอ้ื ยาเรอ่ื งท่ี 2 อนั ตรายจากการใชย า และความเชอื่ ท่ีผิดเกย่ี วกบั ยา ยาเปนสิง่ ที่มปี ระโยชนถาใชอยางถูกตองและเหมาะสมในขณะเดียวกัน ถาใชยาไมถูกตองก็จะมีโทษมหันต ทาํ ใหไมหายจากการเจบ็ ปว ยและอาจมอี ันตรายถึงชีวิต 1. อันตรายเกดิ จากการใชย าเกินขนาด เกิดจากการรับประทานยาชนิดเดียวกันในปริมาณมากกวาทีแ่ พทยกาํ หนด ซงึ่ กอ ใหเกิดอันตรายตอ รางกายจนถึงขั้นเสยี ชวี ติ ได

101 2. อนั ตรายเกดิ จากการใชยาเสื่อมคณุ ภาพ เชน การรับประทานยาหมดอายุ นอกจากอาการเจบ็ ปว ยไมหาย แลว ยังอาจทาํ ใหอ าการทรดุ หนกั เปน อนั ตรายได 3. อนั ตรายจากการใชยาติดตอกันเปนเวลานาน ยาบางชนิดเม่ือใชติดตอกันเปนเวลานานอาจสะสมทําใหเปนพษิ ตอระบบตาง ๆ ของ รา งกาย นอกจากนั้นการใชย าติดตอ กนั นาน ๆ อาจทําใหเกดิการตดิ ยา เชน ยาแกปวดบางชนิด 4. อันตรายจากการใชยาจนเกิดการดื้อยา เกิดจากการรับประทานยาไมครบจํานวนตามแพทยส ั่ง หรอื ยงั ไมท นั จะหายจากโรค ผปู ว ยก็เลกิ ใชย าชนิดนั้น ท้งั ๆ ที่เชื้อโรคในรางกายถูกทําลายไมหมด ทําใหเ ช้ือโรคนน้ั ปรบั ตัวตอ ตา นฤทธ์ิยา ทําใหยารกั ษาไมไดผล 5. อันตรายท่ีเกิดจากการใชยา โดยไมทราบถึงผลขางเคียงของยาบางชนิด มีผลขางเคียงตอรางกาย เชน ยาแกห วดั ชว ยลดนํ้ามูกและลดอาการแพต างๆ แตมีผลขางเคียงทําใหผูใช รูสึกงวงนอนซมึ เซา ถาผใู ชไมทราบ และไปทํางานเก่ียวกับเครื่องจักร หรือ ขับขี่ยานพาหนะ ก็จะกอใหเกิดอุบัติเหตุไดงาย ขอแนะนาํ การใชย า 1. ควรใชยาท่รี ูจักคณุ และโทษเปน อยางดีแลว 2. เลอื กใชย าเปน ตัว ๆตามอาการและสาเหตุของโรค 3. ควรกินยาใหไดขนาด (เทียบตามอายุ) และเม่ืออาการดีข้ึนแลวก็ตองกินใหครบตามกําหนดระยะเวลาของยาแตละชนดิ โดยเฉพาะกลมุ ยาปฏชิ วี นะ 4. เมอื่ กนิ ยาหรอื ใชยาแลวอาการไมดีข้นึ หรอื มีอาการรนุ แรงขึ้น ควรไปหาหมอโดยเรว็ 5. เม่ือกินยาหรือใชยาแลวมีอาการแพ (เชน มีลมพิษผ่ืนแดง ผ่ืนคัน หนังตาบวม หายใจหอบแนน) ควรหยุดยาและปรึกษาหมอ ผูที่มีประวัติแพยา กอนใชยาคร้ังตอไปควรปรึกษาแพทยหรือเภสัชกร 6. ควรซือ้ ยาจากรา นขายยาทร่ี ูจกั กันและไวใจได 7. เวลาซอื้ ยาควรบอกชอื่ ยาทต่ี อ งการเปน ตวั ๆ อยา ใหคนขายหยบิ ยาชดุ ยาซองหรือยาที่ไมร ูจ ักสรรพคุณให เพราะอาจเปน อันตรายไดโ ดยเฉพาะยากลมุ สเตยี รอยด (เพร็ดนิโซโลนเดกซาเมโซน) และยาปฏชิ วี นะ 8. เด็กเล็ก หญิงต้ังครรภและหญิงที่เล้ียงลูกดวยนมตัวเอง ตองเลือกใชยาท่ีไมมี อนั ตราย ตอเด็กหรอื ทารกในทอง

102ยาทีห่ ญิงตั้งครรภไ มควรใช 1. เหลา 2. บุหร่ี 3. ยาเสพตดิ (เชน ฝน เฮโรอนี ฯลฯ) 4. ยานอนหลับ 5. แอสไพริน 6. ฮอรโ มนเพศ (เชน เอสโตรเจน โปรเจสเตอรโรน,แอนโดรเจน ฯลฯ) 7. สเตยี รอยด (เชน เพร็ดนโิ ซโลน เดกซาเมธาโซน ฯลฯ) 8. ซัลฟา 9. เตตราไซคลนี 10. ไดแลนติน (ใชรกั ษาโรคลมชัก) 11. ยาแกค ลื่นไสอ าเจยี น (ถา จําเปนใหใ ชว ติ ามินบี 6 ) 12. ยาขบั เลอื ดพวกเออรก อตยาที่หญงิ เลี้ยงลกู ดว ยนมตวั เองไมควรใช 1. ยารกั ษาโรคคอพอกเปน พษิ 2. ยาขบั เลอื ดพวกเออรก อต 3. แอสไพรนิ 4. ยานอนหลับและยากลอมประสาท 5. ซลั ฟา 6. เตตราไซคลีน 7. ยาระบาย 8. ยาคุมกาํ เนดิ 9. รีเซอรพนี (ใชร กั ษาความดันเลอื ดสงู )ยาทท่ี ารกไมควรใช 1. เตตราไซคลนี 2. คลอแรมเฟนคิ อล 3. ซัลฟา. 4. แอสไพริน 5. ยาแกหวัด แกแพ (ในชว งอายุ 2 สปั ดาหแรก)

103 6. ยาแกท อ งเสยี –โลโมติล (Lomotill) ในทารกตาํ่ กวา 6 เดอื น อิโมเดียม (Imodium) ในทารก ต่าํ กวา 1 ป วิธีการใชย าเพอื่ ดแู ลรกั ษาตนเอง วิธกี ารใชยาเพือ่ ดแู ลรกั ษาตนเองมีดังน้ี 1. ควรมีความรูเร่ืองยาชนิดน้ัน ดีพอ และใชยารักษาตนเองในระยะสั้น หากอาการไมดีข้ึนควรไปพบแพทย 2. ไมค วรใชย าผสมหลายชนิด ควรเลอื กใชยาท่ีมสี ว นประกอบเปนตวั ยาเด่ียว ๆ เชนการใชยาแกปวด ควรใชยาทมี่ ีแอสไพรนิ หรือพาราเซตามอลอยา งเดียว ไมควรใชย าทผ่ี สมอยกู ับยาชนดิ อ่ืน ๆ 3. หากเกดิ อาการผิดปกติและสงสัยวาแพยาใหหยดุ ยาทันทแี ละรบี ไปพบแพทย 4. อยา ซื้อยาท่ไี มมฉี ลากยาและวิธกี ารใชย ากํากับ 5. อยา หลงเชื่อและฟง คาํ แนะนําจากผูท่ไี มม คี วามรูเรอ่ื งยาดพี อเปนอันขาด 6. ควรเก็บยาไวใ นที่มดิ ชดิ ไกลจากมือเดก็ และไมมีแสงแดดสองถงึ กจิ กรรมทา ยบท 1. ใหผ ูเรียนบอกชื่อยาสามญั ประจําบานและยาสมุนไพรมาอยา งละ 5 ชือ่ และนําเสนอ หนา ช้นั เรยี น 2. ใหผ ูเรียนแบงกลมุ บอกถงึ อนั ตรายจากการใชย าที่เคยพบ วธิ ีแกไ ขเบื้องตนและ อภปิ รายรวมกัน

104 บทที่ 6 สารเสพติดอนั ตรายสาระสาํ คญั มีความรแู ละความเขา ใจเก่ียวกับปญ หา ประเภท และลักษณะของสารเสพติดตลอดจนอันตรายจากการติดสารเสพตดิผลการเรยี นรูทีค่ าดหวัง 1. อธบิ ายและบอกประเภทของสารเสพตดิ ได 2. อธิบายและบอกถงึ อันตรายจากการติดสารเสพติดขอบขา ยเนอ้ื หา เร่อื งท่ี 1 ความหมาย ประเภท และลักษณะของสารเสพติด เร่ืองที่ 2 อันตรายจากสารเสพตดิ

105 ปจจบุ นั ปญหาการแพรร ะบาดของสารเสพตดิ มแี นวโนม เพ่ิมสูงขึ้น ในหมูวัยรุนและนักเรียนที่มีอายุนอ ยลง โดยสารเสพตดิ ทีแ่ พรระบาดมรี ปู แบบท่ีหลากหลาย ยากแกการตรวจสอบมากข้ึน สงผลใหเด็กและเยาวชนมีความเสี่ยงตอภัยของสารเสพติดมากข้ึน จึงควรศึกษาและระมัดระวังเพ่ือปองกันอนั ตรายดังกลาวเร่อื งที่ 1 ความหมาย ประเภท และลักษณะของสารเสพตดิ องคก ารอนามัยโลกไดใ หค วามหมายไวว า สารใดกต็ ามท่ีเสพเขาสูรางกายโดยการ ฉีด สูบ หรือดม จะทาํ ใหม ีผลตอ จติ ใจและรา งกาย 4 ประการ 1. เมือ่ เสพติดแลวจะมีความตอ งการท้งั รา งกายและจติ ใจ 2. ผทู ใี่ ชย าแลวตอ งเพ่มิ ปรมิ าณการเสพขน้ึ เร่ือย 3. เมือ่ หยดุ ใชยาจะเกิดอาการอดหรอื เลิกยาทเ่ี รยี กวา อาการเสย่ี น หรอื ลงแดง 4. ใชไ ปนาน ๆ เกิดผลรา ยตอ สขุ ภาพ ประเภทและลกั ษณะของสารเสพติด เราสามารถแบง สารเสพติดชนิดตาง ๆ ออกไดเปน 4 ประเภทตามฤทธิ์ที่มีตอรางกายผูเสพดังนี้ 1. ประเภทออกฤทธกิ์ ดประสาท ประเภทน้ีจะมีฤทธ์ิทําใหสมองมึนงง ประสาทชา งวงซึมหมดความเปน ตัวของตัวเองไปชวั่ ขณะ สารเสพติดทจ่ี ดั อยูใ นประเภทนี้ คอื 1.1 ฝน ทาํ มาจากยางของผลฝน นาํ มาเค่ียวจนมสี ีดํา เรียกวา ฝน สุก มีรสขม กลิ่นเหม็นเขยี ว ละลายนํ้าไดด ี สามารถเสพไดหลายวธิ ี โทษของฝน จากแอลคาลอยด ออกฤทธ์กิ ดประสาท ทาํ ใหส มองมึนชา อารมณ และจติ ใจเฉือ่ ยชา รูสึกเย็นขนลุกสลับกับรอน ปวดท่ีรางกาย เบ่ืออาหาร ทองผูก รางกายทรุดโทรม ติดเชื้อโรคงา ย อาการ แสดงของการขาดยา คอื หงุดหงดิ ตน่ื เตน ทรุ นทรุ าย หาว นํ้าตาไหล ปวดที่รา งกาย อาเจยี น ถายอุจจาระเปน เลือด 1.2 เฮโรอนี ผลิตจากมอรฟ น โดยกรรมวธิ ที างเคมี จงึ มีชื่อทางเคมีวาไดเคทฟล มอรฟนมี 2 ชนดิ คือ

106 - เฮโรอีนบริสุทธิ์ ลกั ษณะเปนผงสขี าว รสขม - เฮโรอีนผสม ลักษณะเปนเกรด็ สนี ํา้ ตาล ชมพู เหลอื ง มวง - สารที่ผสมมักเปน พวกสารหนู สตริกนิน ยานอนหลับ ยาควินนิ ฯลฯ โทษของเฮโรอนี เปน เชน เดยี วกับฝน โดยแรงกวา ฝน ประมาณ 30 - 100 เทา การเสพเขาสรู า งกาย โดยการฉีดและสดู หายใจไอระเหยเขา สรู างกาย 1.3 ยานอนหลับ จัดอยูในพวกบารบิตูเรท เปนอนุพันธของกรดบารบิตูเรทมีท้ังชนิดออกฤทธ์ิชา และออกฤทธ์ิเร็ว ไดแก เซโคบารบิทาล หรือเซโคนาล คนทั่วไปมักเรียกวา นาตาลีฟาสีเหลือง เหลา แหง ไกแดง หรือปศาจแดง มีลกั ษณะเปนเมด็ สีขาว หรือแคปซลู สตี างๆ เชน สีฟา สีเหลืองสแี ดง โทษของยานอนหลับ เปนยาออกฤทธ์ิ กดประสาทสวนกลาง ถาใชมากจะมึนเมาพูดไมชดั เดินโซเซ อารมณหงุดหงดิ เกิดความกลา บาบิ่นรุนแรงจนสามารถทํารา ยตนเองได ชอบทะเลาะวิวาท กา วราว เมอ่ื ขาดยาจะมอี าการชักกระตุก ตวั เกรง็ กระวนกระวาย คล่ืนไส ประสาทหลอน 2. ประเภทออกฤทธิ์กระตุนประสาท ประเภทน้จี ะทาํ ใหเกิดอาการตนื่ เตน ตลอดเวลาไมรูส ึกงวงนอน แตเ มอื่ หมดฤทธย์ิ าแลว จะหมดแรงเพราะรา งกายไมไดรับการพักผอน สารเสพติดที่จัดอยูในประเภทน้ี ไดแ ก 2.1 กระทอม เปน ไมยืนตนขนาดกลาง มลี กั ษณะใบคลายใบกระดังงาไทย แตเสนใบมีสแี ดงเร่ือ สารเสพตดิ ใบกระทอม ชอื่ มิตราจินิน โทษของกระทอ ม ออกฤทธ์ิกระตนุ ประสาท ทาํ ใหอ ารมณราเริง แจมใส มีเรี่ยวแรงและมีความอดทนเพ่ิมขึ้น ทํางานไดนาน ไมอยากอาหาร อยูกลางแดดไดนานๆ แตกลัวฝน ทองผูกรางกายทรดุ โทรม และอาจเปนโรคจติ ได 2.2 แอมเฟตตามีน (ยามาหรือยาบา ) เปนยากระตุนประสาทมีลักษณะเม็ดสีขาว สีแดงหรอื บรรจุในแคปซลู บางครั้งอาจเปน ผง เสพโดยรับประทานหรอื ผสมเครอ่ื งด่ืม โทษของยามา จะไปกระตุนใหหัวใจเตนเร็ว ความดันโลหิตสูง หายใจถี่ พูดมากริมฝป ากแหง มอื ส่ัน เสพนาน ๆ รา งกายจะหมดกําลัง กลามเน้ือออนลา ประสาทและสมองเส่ือม มึนงงอาจเกิดภาพหลอน ทําใหตัดสินใจผิดพลาดผเู สพจะมคี วามผิดปกติของจิตใจ ความคิดเลื่อนลอย เพอฝนคมุ สตไิ มได เมอ่ื ขาดยา จะมีอาการถอนยาอยางรนุ แรง

107 2.3 ยากลอมประสาท ไมใชยาเสพติดโดยตรง แตอาจทําใหเสพติดไดจากความเคยชินเม่อื ใชยาบอ ยและเพิ่มขนาดขึ้นเรอ่ื ย ๆ ยากลอ มประสาทมที ้งั ชนดิ ออน เชน ไดอาซแี พม ชนดิ ที่มฤี ทธ์ิรุนแรงเชน คลอโปรมาซนี และไฮโอรด าซนี ชอ่ื ทางการคา วา ลาแทกตลิ เลมลารลิ เปนตน โทษของยากลอมประสาท ยาประเภทน้ีสามารถกลอมประสาทใหหายกังวลหายหงุดหงดิ หายซมึ เศรา แตถ า ใชม ากเกินความจําเปน อาจมอี ันตรายตอ ประสาทและสมองได 3. ประเภทออกฤทธิ์หลอนประสาท ประเภทนี้จะทําใหเกิดอาการประสาทหลอนเห็นภาพลวงตา หูแวว อารมณแปรปรวน ควบคุมอารมณตัวเองไมได อาจทําอันตรายตอชีวิตตนเองและผูอื่นไดส ารเสพติดประเภทนี้ไดแ ก 3.1 สารระเหย จัดเปนพวกอินทรียเคมี มีกล่ินเฉพาะ ระเหยไดงาย เชน น้ํามันเบนซินทินเนอร แลกเกอร นาํ้ มนั กา ด กาววทิ ยาศาสตร แอลเอสดี เมลลาลีน เห็ดข้ีควายเปน ตน โทษอันตรายของสารระเหย ไดแก กดประสาทสวนกลางทําใหสมองพิการสติปญญาเสอื่ ม มึนเมา เวยี นศีรษะ เดินเซ ตาพรา งวงซึม เบ่ืออาหาร ทําใหไตอักเสบ ตับอักเสบ ตับโตและพกิ าร สดู ดมมาก ๆ ทําใหห ัวใจเตนชาลง หมดสติ หยุดหายใจ และตายได 4. ประเภทออกฤทธิ์หลายอยา ง ประเภทนอี้ อกฤทธิต์ อ รา งกายหลายอยางท้งั กดประสาทและหลอนประสาท ซึ่งทําใหมีอาการหลงผิด เกิดความเส่ือมโทรมท้ังสุขภาพกายและทางจิตใชไปนาน ๆจะทาํ ลายประสาท เกิดประสาทหลอนและมีอาการทางจิต สารเสพติดประเภทน้ี ไดแ ก กัญชา เปนพืชลมลกุ ขึน้ งา ยในเขตรอ น มลี กั ษณะเปนใบหยกั เรียวแหลม ภายในใบและยอดดอกมยี างมากกวา สว นอืน่ ของตน ยางน้ีเองมสี ารท่ีทาํ ใหเ สพตดิ ชือ่ เตตระไฮโดรคานาบนิ อล โทษของกัญชา ออกฤทธิ์หลายอยาง ทั้งกระตุนประสาท กดประสาทสวนในเกิดประสาทหลอน กลา มเนื้อส่ัน หัวใจเตน เรว็ หายใจไมสะดวก ความคดิ สับสน อารมณเ ปล่ยี นแปลงงา ยเกิดภาพหลอน เมอ่ื เสพนานอาจเปนโรคจิตได อาการขาดกัญชา จะมีอาการหงุดหงิด กระวนกระวาย ปวดศีรษะและปวดทองอยางรุนแรง และอาจหมดสติได

108เร่ืองท่ี 2 อันตรายจากสารเสพตดิ โทษของสารเสพติดท่เี ปน อันตรายตอ ตนเอง ครอบครวั และสังคม จาํ แนกไดดงั น้ี 1. โทษตอรา งกายและจิตใจ ทําใหการทํางานของระบบตาง ๆ ในรางกายเส่ือมลง สุขภาพทรดุ โทรม ผายผอม ไมมีเร่ียวแรง ทําใหบุคลิกภาพแปรปรวน อารมณไมปกติกระวนกระวายคลุมคลั่งบางครง้ั เงยี บเหงา เศรา ซึม ปลอยตัวสกปรก เปน ทรี่ ังเกยี จแกผ พู บเหน็ และภมู ติ า นทานของรางกายลดลง 2. โทษทางเศรษฐกจิ สิน้ เปลืองเงินทองในการซื้อสารเสพตดิ เมือ่ สุขภาพทรุดโทรมไมส ามารถทาํ งานได ทําใหข าดรายได สูญเสยี เงินทองท้ังของตนเอง ครอบครวั และรัฐบาล 3. โทษทางสังคม บ่ันทอนความสุขในครอบครัว ทําใหมีปญหา เปนท่ีรังเกียจของบุคคลทวั่ ไป เปน หนทางไปสูอาชญากรรม ตั้งแตลักเล็กขโมยนอย ไปจนถึงปลน ทํารายและฆาชิงทรัพยเพ่ือตองการเงินไปซื้อยาเสพติด ทําใหเปน ภาระของสังคม เนื่องจากผูตดิ ยามักไรค วามสามารถในการทาํ งาน 4. โทษทางการปกครอง เปนภาระของรฐั บาลในการบําบัดรกั ษาและฟน ฟู เปนภาระในการปราบปราม ตอ งเสยี งบประมาณในการปราบปราม เนือ่ งจากปญหาอาชญากรรมท่ผี เู สพกอเพมิ่ ขน้ึ หลกั ท่ัวไปในการหลกี เลี่ยงและปอ งกนั การตดิ สารเสพตดิ 1. เชอ่ื ฟง คําสอนของพอ แม ญาติผูใ หญ ครู และผูทนี่ า นบั ถอื และหวังดี 2. เม่อื มปี ญ หาควรปรกึ ษาผูป กครอง ครู หรอื ผูใหญท ่ีนบั ถอื และหวงั ดไี มค วรเก็บปญ หาน้นั ไว หรือหาทางลืมปญ หานนั้ โดยใชส ารเสพติดชว ย หรอื ใชเ พื่อการประชด 3. หลีกเลย่ี งใหห างไกลจากผูทต่ี ดิ สารเสพติด ผูจําหนา ยหรอื ผลติ ยาเสพติด 4. ถาพบคนกําลังเสพสารเสพติด หรือพบคนจําหนาย หรือแหลงผลิต ควรแจงใหผูใหญหรอื เจาหนา ท่ีทราบโดยดว น 5. ตองไมใหความรว มมอื เขาไปเกี่ยวขอ งกบั เพอ่ื นทีต่ ดิ สารเสพติด เชน ไมใ หย มื เงินไมใหยืมสถานที่ เปนตน แตควรแนะนาํ ใหเพื่อนไปปรึกษาผูปกครอง เพือ่ หาทางรกั ษาการติดสารเสพติดโดยเรว็ 6. ศึกษาใหมีความรู ความเขาใจ เกี่ยวกับโทษและอันตรายของสารเสพติด เพื่อท่ีจะไดสามารถปองกนั ตนเองและผูใกลช ิดจากการตดิ สงิ่ เสพตดิ 7. ไมห ลงเชอ่ื คาํ ชักชวนโฆษณา หรอื คําแนะนาํ ใด ๆหรอื แสดงความเกงกลาเกีย่ วกบั การเสพสารเสพติด 8. ไมใ ชย าอนั ตรายทกุ ชนดิ โดยไมไ ดรับคาํ แนะนําจากแพทยสัง่ ไวเ ทาน้นั 9. หากสงสัยวาตนเองจะตดิ สง่ิ เสพติดตองรบี แจงใหผ ใู หญห รอื ผปู กครองทราบ

109 10. ยึดม่ันในหลักคําสอนของศาสนาที่นับถือ เพราะทุกศาสนามีจุดมุงหมายใหบุคคลประพฤตแิ ตส ิง่ ดีงามและละเวน ความชั่ว กิจกรรมทายบท 1. ใหผเู รยี นบอกโทษของสารเสพติดมาคนละ 10 ขอ 2. ถาเพื่อนของผเู รียนกาํ ลงั คดิ จะทดลองยาเสพตดิ ผูเรยี นจะมคี าํ แนะนําอยา งไร พรอมอภปิ ราย 3. ผเู รียนบอกวิธปี ฏิบัตแิ ละดูแลตวั เองใหห ลกี เลี่ยงกบั ยาเสพติดมาคนละ 5 ขอ

110 บทที่ 7 ความปลอดภยั ในชวี ิตและทรพั ยสินสาระสําคญั ความรู ความเขาใจเก่ยี วกับการดูแลรกั ษาความปลอดภยั ในชีวิตและทรัพยของตนเอง ท่ีเกิดจากอันตรายจากการใชชวี ิตประจาํ วันในการเดนิ ทาง ในบานและภยั จากภัยธรรมชาติผลการเรียนรทู คี่ าดหวัง 1. สามารถอธบิ ายถึงแนวทางการดแู ลรกั ษาความปลอดภยั ในชีวติ และทรพั ยของตนเอง 2. สามารถอธบิ ายวธิ ีการปองกันอันตรายอนั จะเกดิ จากการใชชวี ติ ประจําวนัขอบขายเนื้อหา เรอ่ื งท่ี 1 อันตรายทอ่ี าจเกดิ ในชวี ติ ประจาํ วัน เรอื่ งที่ 2 อันตรายที่อาจเกดิ ขน้ึ ในบาน เรือ่ งที่ 3 อันตรายที่อาจจะเกดิ ขนึ้ จากการเดินทาง เร่ืองที่ 4 อันตรายจากภัยธรรมชาติ

111 การดาํ รงชวี ิตในปจจุบัน มีปจจัยเสี่ยงมากมายท่ีคุกคามความปลอดภัยของมนุษย ไมวาจะเปนความเจบ็ ปว ย พกิ าร สูญเสียอวัยวะจนถึงข้ึนถึงสาเหตุ วิธีปองกันและหลีกเล่ียงอันตราย อันอาจเกิดขึ้นเพ่ือความปลอดภยั ในชวี ติ และทรัพยส นิ ของตนเองและผูอ่ืนเรือ่ งท่ี 1 อันตรายที่อาจเกิดในชีวิตประจาํ วนั ความสูญเสียชีวิตและทรัพยสินของมนุษยในแตละปมีมูลคามหาศาล และเปนการสูญเสียทางเศรษฐกิจดวย อันเน่ืองมาจากสาเหตุหลายประการ บางคนอาจไมถึงเสียชีวิตแตทุพพลภาพเปนภาระแกครอบครัวและสงั คมดงั น้ี ปจ จัยความเสี่ยง 1. การบริโภคอาหาร การไดรบั สารอาหารเกินความตองการของรางกาย จนเกิดการสะสมเปนอันตราย เชน ปริมาณของไขมันเกินทําใหเกิดโรค หรือการขาดสารอาหารจนทําใหเจ็บปวยนอกจากนย้ี งั มีสง่ิ ปลอมปนในอาหาร เชน ผงชรู ส สารบอเร็กซ สารฟอกสี สีผสมอาหาร สารเคมีตกคางในผกั ปลา เนื้อหมู ไก ฯลฯ จงึ ควรตระหนกั และนําความรูดังกลา วไปใชประโยชนในการบรโิ ภคอาหาร 2. การบริโภคอาหารที่ไมใชอาหาร สิ่งเหลานี้ไมมีความจําเปนตอชีวิตแตเปนคานิยมของสังคม ความเชือ่ เชน ยาชกู าํ ลัง อาหารเสริมสขุ ภาพ 3. การมีสัมพันธทางเพศ บุคคลที่มีพฤติกรรมสําสอนทางเพศพฤติกรรมเบ่ียงเบนทางเพศเปนกิจกรรมท่ีอาจทาํ ใหเกิดผลเสียตอสุขภาพและตอ ชีวิตได 4. การเสพสง่ิ เสพติด สิ่งเสพติดไดมีการพัฒนารูปแบบตาง ๆ ซ่ึงมีอันตรายรายแรงถึงชีวิตทําลายสุขภาพใหเ สื่อมโทรม ซ่ึงผูท ่ใี ชสิง่ เสพตดิ ทาํ ใหเ สียอนาคต 5. การใชร ถใชถนน อบุ ตั เิ หตุจากการใชรถใชถ นนมีสถติ กิ ารสูญเสียทง้ั รางกายและทรพั ยสินในอัตราสูง ดงั น้นั ใชรถใชถ นนควรตองปฏบิ ตั ติ ามกฎจราจร 6. การจราจรทางนํ้า ในปจจุบันมีจราจรทางนํ้าเพ่ิมขึ้น แมวาจะไมหนาแนนเหมือนจราจรทางบก แตพบวา อุบัติเหตุจากการจราจรทางน้ําทําใหเรือลมเกิดการบาดเจ็บ เสียชีวิต และทรัพยสินจากการเดนิ ทางทางน้ําเพิม่ ขึน้ 7. การเลนกีฬาและการออกกําลังกาย หากปฏิบัติไมถูกตองตามหลักวิธีการยอมมีผลเสียตอ สขุ ภาพ ดังนน้ั ควรมกี ารยืดเหยียดกลา มเนอ้ื กอ นและหลังการออกกาํ ลังกาย 8. การใชยา ถาใชยาไมถูกตอง ไมถูกโรค ไมถูกขนาด ไมถูกเวลา อาจทําใหอาการของโรครนุ แรงขนึ้ หรือการใชยาผดิ ประเภท ยาเส่อื มสภาพ ทาํ ใหเกิดอนั ตรายตอ ชีวติ ได

112 9. การใชอ ปุ กรณภ ายในบา น เชน เคร่ืองใชไ ฟฟา โทรทัศน โทรศัพท คอมพิวเตอร เคร่อื งซักผา หมอหงุ ขาว ฯลฯ สิง่ เหลา นมี้ สี วนเกีย่ วของกบั สขุ ภาพและความปลอดภยั ในชีวิต อาจเกิดอนั ตราย เชนไฟฟาช็อตตาย เกิดเพลิงไหม จงึ ควรตองอานรายละเอยี ดในการใชดว ย 10. การประกอบอาชีพ มีหลายอาชีพที่เส่ียงตอความไมปลอดภัยในชีวิต จึงตองหาทางปอ งกนั เชน แวน ตาปองกัน หนา กากปอ งกัน รองเทา บธู ถงุ มอื ฯลฯ 11. สง่ิ แวดลอ ม ปจ จุบนั สิง่ แวดลอ มกําลังอยูในสภาพที่เลวลง เพราะการกระทําของมนุษยนนั่ เอง มีผลโดยตรงตอสขุ ภาพและความปลอดภยั ในชีวติ เชนน้ําในแมน้าํ ลําคลองสกปรกไมสามารถใชนํ้าดื่มและบรโิ ภคได สตั วน าํ้ อาศยั อยใู นแมน ํ้าไมไ ด ทําใหขาดอาหาร อากาศมฝี นุ ละอองมาก มีวัตถุหนักเจือปนหายใจเขาไปมากๆ ทาํ ใหเ กิดโรคทางเดนิ หายใจ 12. ความรนุ แรง ความรุนแรงตา งๆ ทเ่ี กดิ ขึน้ ในสังคมไทยมีหลายรปู แบบ เชน ความขัดแยงในครอบครัว ความขัดแขงของกลุมวัยรุน ความขัดแยงดานผลประโยชน ความขัดแยงทางการเมืองสงิ่ เหลา น้มี ผี ลกระทบตอความไมปลอดภัยในชวี ิตประจาํ วนั ดวยเหมือนกนั การปองกันและหลกี เลีย่ งการเสี่ยงภัยตอชีวติ การปอ งกนั และหลีกเลี่ยงความเสย่ี งภัยตอ ชวี ติ และทรพั ยสินมีหลักดงั น้ี 1. ปฏบิ ัติตนตามหลักโภชนาการในการบรโิ ภคอาหาร รายละเอยี ดอยูในบทที่ 3 เร่ืองการบริโภคอาหาร และโภชนาการ 2. ปฏิบัตติ นตามคาํ แนะนาํ เรื่อง โรคตดิ ตอทางเพศสัมพนั ธ และวิธีการปอ งกันโรค 3. ปฏบิ ัตติ นเพ่ือปอ งกันและหลกี เล่ียงจากเสพตดิ 4. ปฏิบัติตนเพ่ือปองกันและหลีกเล่ียงการเสี่ยงภัยตอการใชรถใชถนนตองปฏิบัติอยางเครงครดั ตามกฎจราจร และกฎหมายเก่ยี วกบั การจราจร เชน ขับรถตองรัดเข็มขัดนิรภัย ไมด่ืมเครื่องด่ืมที่มแี อลกอฮอลก อนการขับรถ ไมรบั ประทานยาทที่ ําใหเ กิดการงวงนอน และใชความเร็วเกินท่ีกฎหมายกําหนดไมอ ดนอนกอนขบั รถเดนิ ทางไกลเพราะอาจทําใหห ลับใน 5. กอนเลนกีฬาหรือออกกําลงั กาย จะตอ งอบอนุ รางกาย มคี วามระมัดระวังในการใชอุปกรณกีฬา และออกกําลังกายตามวัย 6. กอนใชยา ตองอานวิธีรับประทาน หรือการใชและปฏิบัติตามคําแนะนํา เม่ือเกิดการผิดปกติตองปรึกษาแพทย 7. การใชอุปกรณอํานวยความสะดวกภายในบาน อุปกรณไฟฟา กาซหุงตม มีด ฯลฯตอ งศึกษาวิธใี ช การเกบ็ รักษา การตรวจสอบและชาํ รุด เพ่อื ปอ งกนั ไฟฟาดูด ไฟฟาช็อต อัคคีภัย

113 8. การดูแลสงิ่ แวดลอม ไมใหมกี ล่ิน เสียง มลภาวะทางอากาศ ขยะมลู ฝอย และหากมีตองหาวธิ กี าํ จัดอยางถกู วิธี 9. การประกอบอาชีพมีการเสยี่ งภัยสงู จะตองระมัดระวังตามสภาพของอาชีพ เชน การใชยาฆาแมลงทีถ่ ูกวิธี การใชเ ครอ่ื งมอื อุปกรณอยางระมัดระวงั ไมประมาท เชน ไมออคหรือเชื่อมเหล็กใกลถังแกส วางแกสหุงตมหา งจากเตาไฟฟา หลังจากใชเสรจ็ ปด วาวล ปดสวชิ ต ปองกันอัคคีภัยเร่อื งที่ 2 อนั ตรายที่อาจเกดิ ขน้ึ ในบา น ความหมายของอบุ ัติเหตใุ นบา น 1. อุบัติเหตุในบาน คือ อุบัติเหตุท่ีเกิดข้ึนภายในบาน เชน การพลัดตกหกลม ไฟไหมนา้ํ รอ นลวก การถูกของมคี มบาด การไดร ับสารพิษ ไดร ับอบุ ัติเหตจุ ากแกส หงุ ตม เปน ตน 2. การปองกันอุบัติเหตุในบาน เราสามารถท่ีจะปองกันอุบัติเหตุท่ีจะเกิดข้ึนภายในบานดว ย หลกั ปฏบิ ัติ ดังนี้ - รอบคอบ ใจเยน็ ไมทาํ สงิ่ ใด ไมเปน คนเจาอารมณ - เปนคนมรี ะเบียบในการทํางาน เกบ็ ของอยางเปน ระเบียบหางา ย - ใหความรอู ยา งถกู ตองแกสมาชกิ ในบานในการใชเครอื่ งใชไ ฟฟา ในบา น - หมน่ั ซอมแซมอุปกรณ เครอื่ งมอื เครอ่ื งใชต างๆ ท่ชี ํารุดใหอยูในสภาพดี - เกบ็ ส่งิ ทเี่ ปนอนั ตรายท้งั หลาย เชน ยา สารเคมี เช้อื เพลิง เปน ตน ใหพนจากมอื เดก็ - หลกี เล่ยี งการเขาไปอยใู นบรเิ วณ ท่อี าจมอี ันตรายได เชน ท่รี กชน้ื ทม่ี ดื มดิ ท่ขี รขุ ระเปน หลมุ เปน บอ เปนตน - การใชแกสหงุ ตม ภายในบา น ตอ งปดถงั แกสหลงั การใชท ุกครงั้ - มีถงั ดบั เพลิงไวในบา น ตอ งศึกษาวิธกี ารใชแ ละสามารถหยิบใชไ ดสะดวก - หลงั จากจดุ ธูปไหวพ ระควรดบั ไฟใหเรยี บรอยเรอื่ งที่ 3 อนั ตรายท่ีอาจจะเกิดข้นึ จากการเดินทาง การปองกันอุบัติเหตุนอกบานหรือจากการเดินทาง ควรใหความสําคัญเปนอยางย่ิงกับการจราจรเน่ืองจากอุบัติเหตุจากการใชรถใชถนน กอใหเกิดการศูนยเสียในชีวิตและทรัพยสินการปองกนั โดยการปฏบิ ัตติ ามกฎจราจรจงึ เปนสง่ิ จําเปน มขี อ ปฏิบตั ทิ ี่ถกู ตองเพอื่ ความปลอดภยั ขอ ควรปฏบิ ตั ิในการปอ งกันอบุ ตั เิ หตจุ ากการเดนิ ทาง

114 1. ขอ ปฏบิ ัติในการเดนิ ทาง - ควรศกึ ษาและปฏิบตั ติ ามกฎจราจรอยา งเครงครดั - ควรเดินบนทางเทาและเดนิ ชดิ ซายของทางเทา - ถาไมมที างเทาใหเ ดินชิดขวาของถนนมากทส่ี ดุ เพ่ือจะไดเ หน็ รถท่ีสวนมาได - บรเิ วณใดที่มที างขามหรือสะพานคนขาม ควรขา มถนนตรงทางขาม หรือสะพานน้นั - อยา ปนปายขามรวั้ กลางถนนหรือรั้วริมทาง - ถาตองออกนอกบานเวลาค่ําคืน ควรสวมใสเสื้อผาสีขาวหรือสีออนๆ เพื่อรถจะไดมองเห็นชดั เจน 2. ขอควรปฏบิ ตั ใิ นการใชรถประจําทาง - ควรรอขึน้ รถ บริเวณปายรถประจาํ ทาง และขนึ้ รถดว ยความรวดเรว็ - เม่ือจะขนึ้ หรอื ลงจากรถ ควรรอใหรถเขาปาย และจอดใหสนทิ กอน - ไมแยงกนั ขึน้ หรอื ลงรถ ควรขึน้ และลงตามลาํ ดบั กอน – หลงั - ไมหอ ยโหนขา งรถ หลงั รถ หรือขึน้ ไปอยบู นหลงั คารถ เพราะอาจพลดั ตกลงมาได - เมือ่ ขนึ้ บนรถแลวควรเดินชิดเขาขางใน หาที่นั่งและนั่งใหเปนท่ี ถาตองยืนก็ควรหาท่ียดึ เหนย่ี วใหม ัน่ คง - ไมย น่ื สว นใดสวนหนง่ึ ของรางกายออกนอกรถ - ไมรบกวนสมาธิผูขับ และไมพูดยุแหยหรือพูดสงเสริมใหผูขับ ขับรถดวยความประมาท และไมค วรนําโทรศัพทขึ้นมาเลน รบกวนผอู น่ื 3. ขอ ควรปฏบิ ัตใิ นการโดยสารรถไฟ - ไมแยงกันขึ้นหรอื ลงจากรถไฟ - ไมหอยโหนขา งรถ น่ังบนหลงั คา หรอื นง่ั บนขอบหนา ตางรถไฟ - ไมยื่นสว นหนึ่งสว นใดของรางกายออกนอกรถไฟ - ไมเ ดนิ เลน ไปมาระหวางตูรถไฟ และไมย ืนเลนบริเวณหวั ตอระหวา งตูร ถไฟ - สัมภาระตาง ๆ ควรจัดเก็บเขาที่ใหเรียบรอย ไมวางใหเปนท่ีกีดขวางทางเดินและไมเก็บไวบนทสี่ งู ในลักษณะท่ีอาจหลนมาถูกคนได - ไมดืม่ เคร่ืองดื่มทมี่ ีแอลกอฮอล - ถา มอี บุ ตั ิเหตเุ กิดขึ้นหรือจะเกิดอบุ ตั เิ หตขุ ึ้น ถารถไฟไมหยุดว่ิงใหดึงสายโซสัญญาณขา งตรู ถไฟ เพื่อแจง เหตใุ หเ จาหนาทป่ี ระจาํ รถไฟทราบ

115 4. ขอควรปฏบิ ตั ิในการโดยสารเรอื - การข้ึนลงเรือ ตองรอใหเรือเขาเทียบทาและจอดสนิทกอน ควรจับราวหรือส่ิงยึดเหนยี่ วขณะที่กาวขน้ึ หรอื ลงเรอื - หาท่นี ง่ั ใหเ รียบรอ ย ไมไตก าบเรือเลน ไมย นื พกั เทา บนกาบเรือ ไมน่งั บนกาบเรือ หรือบรเิ วณหัวทายเรือ เพราะอาจพลดั ตกน้ําไดระหวางเรือแลน - ไมใ ชม อื เทาราน้าํ เลน ขณะอยบู นเรือ - เม่ือเวลาตกใจ ไมควรเกาะกลมุ หรอื ไมน่งั รวมกลุมกนั อยดู านใดดา นหน่งึ ของเรอืเพราะจะทําใหเรอื เอยี งและลม ได - ควรทราบที่เกบ็ เครอื่ งชชู พี เพือ่ ทจ่ี ะหยิบใชไดท ันทวงทเี มอ่ื เกดิ อบุ ตั ิเหตุเรือลมเร่ืองที่ 4 อนั ตรายจากภัยธรรมชาติ 1. น้ําปาไหลหลากหรือนํ้าทวมฉับพลันมักจะเกิดข้ึนในท่ีราบตํ่าหรือที่ราบลุมบริเวณใกลภูเขาตนนํ้า เกิดข้ึนเนื่องจากฝนตกหนักตอเนื่องเปนเวลานานทําใหจํานวนน้ําสะสมมีปริมาณมากจนพ้ืนดินและตนไมดูดซับนํ้าไมไหว ไหลบาลงสูที่ราบต่ําเบื้องลางอยางรวดเร็วทําใหบานเรือนพังทลายเสยี หายและอาจทําใหเกิดอันตรายถึงชวี ติ ได 2. นา้ํ ทว มหรือนํา้ ทว มขงั เปน ลกั ษณะของอุทกภยั ที่เกดิ ขึน้ จากปริมาณนา้ํ สะสมจํานวนมากท่ไี หลบา ในแนวระนาบจากที่สูงไปยงั ท่ีต่ําเขาทวมอาคารบานเรือน สวนไรนาไดรับความเสียหาย หรือเปน สภาพน้าํ ทว มขัง ในเขตเมอื งใหญที่เกิดจากฝนตกหนักตอเนื่องเปนเวลานาน มีสาเหตุมาจากระบบการระบายน้าํ ไมดีพอมีสิ่งกอสรา งกีดขวางทางระบายนาํ้ หรือเกิดนํา้ ทะเลหนุนสงู กรณีพน้ื ท่ีอยูใกลชายฝงทะเล 3. น้ําลนตล่ิง เกิดขึ้นจากปริมาณนํ้าจํานวนมากที่เกิดจากฝนตกหนักตอเนื่องที่ไหลลงสูลําน้าํ หรือแมน า้ํ มปี ริมาณมากจนระบายลงสลู ุมนาํ้ ดา นลา ง หรือออกสูปากน้ําไมทัน ทําใหเกิดสภาวะน้ําลน ตลิ่งเขาทวมสวน ไรนา และบานเรือนตามสองฝงนํ้า จนไดรับความเสียหาย ถนน หรือสะพานอาจชาํ รดุ ทางคมนาคม 4. พายุหมุนเขตรอน ไดแก ดเี ปรสชน่ั พายโุ ซนรอน พายใุ ตฝ นุ 5. พายุฤดูรอน สวนมากจะเกิดระหวางเดือนมีนาคมถึงเดือนเมษายน โดยจะเกิดถี่ในภาคเหนือและภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ สว นภาคกลางและภาคตะวันออก การเกิดนอยคร้ังกวา สําหรับภาคใตก็สามารถเกิดไดแตไมบอยนัก โดยพายุฤดูรอนจะเกิดในชวงท่ีมีลักษณะอากาศรอนอบอาวตดิ ตอ กนั หลายวัน แลว มีกระแสอากาศเย็นจากความกดอากาศสูงในประเทศจนี พัดมาปะทะกนั ทําใหเกดิ

116ฝนฟาคะนองมีพายุลมแรง และอาจมีลูกเห็บตกไดจะทําความเสียหายในบริเวณที่ไมกวางนักประมาณ 20 - 30 ตารางกโิ ลเมตร 6. ภัยจากคล่นื ยกั ษสึนามิ 6.1 คล่ืนสึนามิ คือ คล่ืนหรือกลุมคล่ืนที่มีจุดกําเนิดอยูในเขตทะเลลึก ซึ่งมักปรากฏหลังแผนดินไหวขนาดใหญ แผนดินไหวใตทะเล ภูเขาไฟระเบิด ดินถลม แผนดินทรุด หรืออุกกาบาตขนาดใหญ ตกสพู ืน้ ทะเลหรือมหาสมทุ รบนผิวโลก คลนื่ สึนามิท่ีเกดิ ข้ึนนจ้ี ะถาโถมเขา สูพ ืน้ ทีช่ ายฝง ทะเลดวยความรวดเร็วและรุนแรง สรางความเสียหายอยางใหญหลวงใหแกชีวิตและทรัพยสินท่ีอยูอาศัยที่พงั พินาศไปพรอ ม ๆ กับมนษุ ยจ ํานวนมากมายท่อี าจไดรบั บาดเจ็บและลมตายไปดวยฤทธ์ิของมหาพิบัติภยั ทเี่ กดิ ข้นึ อยา งฉบั พลัน 6.2 สญั ญาณเกดิ เหตแุ ละระบบเตอื นภัย สัญญาณเตือนคล่ืนสึนามิ การสังเกตท่ีเมืองกามากุระ ประเทศญี่ปุน กําแพงกั้นสึนามใิ นญป่ี นุ ขณะทีจ่ ดุ ต่าํ สดุ ของคลื่นเคลื่อนเขาสูฝง ใหสังเกตระดับนํ้าทะเลท่ีลดลงอยางรวดเร็วและทําใหขอบทะเลรนถอยออกจากชายฝง ถาชายฝงนั้นมีความลาดชันนอย ระยะการรนถอยน้ีอาจมากถึง800 เมตร ผทู ่ีไมท ราบถึงอันตรายที่จะเกิดข้ึนอาจยังคงรออยูที่ชายฝงดวยความสนใจ นอกจากนี้บริเวณทต่ี ํ่า อาจเกิดน้าํ ทวมไดก อนทีย่ อดคลน่ื จะเขาปะทะฝง น้ําท่ีทวมนี้อาจลดลงไดกอนท่ียอดคลื่นถัดไปจะเคล่ือนที่ตามเขามา ดังนั้นการทราบขอมูลเก่ียวกับคลื่นสึนามิจึงเปนสิ่งที่สําคัญที่จะทําใหตระหนักถึงอนั ตราย ตวั อยางเชน ในกรณีทรี่ ะดบั นํา้ ในครั้งแรกลดลงไปนั้น อาจมีคลื่นลูกใหญตามมาอีกได ดังน้ันบริเวณทมี่ คี วามเสยี่ งตอการเกิดสึนามกิ ารตดิ ตั้งระบบเตอื นภัยเพือ่ พยากรณ และตรวจจับการเกิดขึ้นของคล่นื ยักษน ้ี 6.3 ขอ ปฏบิ ตั ิในการปอ งกนั และบรรเทาภยั จากคลน่ื สนึ ามิ ค ว ร รี บ อ พ ย พ ขึ้ น ไ ป ใ น ที่ สู ง โ ด ย เ ร็ ว ที่ สุ ด แ ล ะ ร อ ป ร ะ ก า ศ จ า ก ห น ว ย ง า นเม่ือสถานการณป ลอดภยั หากทา นอยใู นทะเล ขอควรปฏบิ ัติ คอื (1) เน่ืองจากเราไมสามารถรูสึกถึงคลื่นสึนามิไดในขณะที่อยูในมหาสมุทรเปดดงั น้ันหากอยูในทะเลและมปี ระกาศเตอื นภยั ในพน้ื ที่คลน่ื สึนามสิ ามารถทาํ ใหร ะดับนา้ํ ทะเลเปลยี่ นแปลงอยางรวดเรว็ และทําใหเกดิ กระแสนํา้ แปรปรวนยุงเหยิงและอันตรายในบริเวณชายฝงจึงไมควรแลนเรือกลับเขาฝง (2) หากมีเวลาพอสามารถเคลื่อนยายเรือออกไปบริเวณน้ําลึก โดยพิจารณาหลกั เกณฑก ารดแู ลควบคุมทาเรือจากหนว ยงานทม่ี ีอํานาจหนาทรี่ ับผิดชอบตาง ๆ ดว ย (3) เมื่อเหตกุ ารณสงบแลว แตอาจยังเกิดผลขางเคียงตาง ๆ การนําเรือกลับเขาสูทาตองตดิ ตอ กับหนว ยทา เรือเพื่อตรวจสอบความปลอดภัยเสยี กอ น

117 7. ไฟปา การเกดิ ไฟปา เกดิ จากความประมาทมักงายของคน ไฟปารอยละ 90 เกิดจากฝมือมนษุ ย โดยเฉพาะผบู ุกรกุ ไปในปาทาํ การกอ กองไฟแลวไมด ับไฟใหส นิท หรือทิง้ กน บหุ รีโ่ ดยไมดับกอนไฟปาจะทําความเสยี หายใหกับปาไม แลว ยงั ทําลายชวี ติ สัตวปา อีกดวย ตลอดจนกอใหมลพิษทางอากาศบรเิ วณกวางและมผี ลกระทบตอ การจราจรทางอากาศดวย 8. อคั คภี ัย มักจะเกิดความประมาทของมนษุ ย ทําใหเกดิ การสญู เสียอยางใหญหลวงตอชีวิตและทรพั ยสนิ ดงั นั้นจึงควรระมัดระวังปองกันไมใหเกิดอัคคีภัย โดยดูจากการปฏิบัติในชีวิตประจําวันในเรอ่ื งการหุงตม การใชแกส การจุดธปู บชู าพระ การรีดผา การทง้ิ กน บุหร่ี การเกบ็ เชื้อเพลิงสารเคมีในท่ีปลอดภยั กจิ กรรมทายบท 1. ใหผูเรยี นอธบิ ายถงึ ความเส่ยี งทม่ี ตี อ ชวี ิตประจาํ วนั มากทสี่ ดุ พรอมแนวทางหลกี เลย่ี ง 2. ใหผเู รยี นแบงกลุมอภปิ รายอันตรายที่อาจจะเกดิ ขึน้ ในแตล ะวันพรอ มคําแนะนาํ ปอ งกนั

118 บทที่ 8 ทักษะชีวิตเพ่ือการคดิสาระสําคัญ การมคี วามรู ความเขา ใจเกย่ี วกบั ทกั ษะทีจ่ าํ เปน สาํ หรับชีวิตมนุษย โดยเฉพาะทักษะเพื่อการคิดทจี่ าํ เปนสาํ หรบั ชวี ติ 10 ประการ ซ่ึงจะชว ยใหบ คุ คลดังกลาว สามารถท่จี ะดาํ รงชีวิตในครอบครัว ชุมชนและสังคมอยา งมคี วามสุขผลการเรยี นรทู คี่ าดหวงั 1. มคี วามรคู วามเขา ใจถึงความหมาย ความสาํ คญั ของทกั ษะชวี ิต 10 ประการ 2. มคี วามรูเกีย่ วกบั ทักษะชีวติ ทจ่ี าํ เปนในการคิดขอบขา ยเนือ้ หา เรอ่ื งที่ 1 ความหมาย ความสําคญั ของทกั ษะชีวิต 10 ประการ เรอื่ งท่ี 2 ทกั ษะชวี ติ ท่ีจําเปน

119 เนื่องจากสภาพสงั คม เศรษฐกิจ และการเมืองในปจจุบัน มีการเปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็ว ทําใหประชาชนตองปรับตวั เพื่อดาํ รงชีวติ ใหอ ยูร อดภายใตส ถานการณท่ีแข็งขัน และเรงรีบ ดังกลาว ซึ่งการท่ีจะปรับตัวใหอยูในสังคมไดอยางมีความสุข จําเปนตองมีทักษะในการดําเนินชีวิต เชน ทักษะการแกป ญหา ทักษะการตัดสนิ ใจ ทกั ษะการคิดอยางมวี จิ ารณญาณ เปน ตนเรอ่ื งท่ี 1 ความหมาย ความสาํ คัญของทกั ษะชีวติ 10 ประการ ทักษะชวี ติ (Life skill) หมายถึง คุณลักษณะหรือความสามารถเชิงสังคม จิตวิทยา ที่เปนทักษะที่จะชว ยใหบคุ คลสามารถเผชญิ สถานการณตา งๆทเี่ กดิ ขน้ึ ในชวี ิตประจําวันได อยางมีประสิทธิภาพและเตรยี มพรอ มสําหรบั การปรับตวั ในอนาคต องคประกอบของทักษะชวี ิต มี 10 ประการ องคป ระกอบของทกั ษะชีวติ จะมีความแตกตางกันตามวัฒนธรรมและสถานท่ี แตท กั ษะชีวิตท่ีจําเปนทส่ี ุดทที่ กุ คนควรมี ซงึ่ องคก ารอนามัยโลกไดส รปุ ไว และถือเปน หวั ใจสาํ คัญในการดํารงชวี ิต คอื 1. ทักษะการตัดสินใจ (Decision making) เปนความสามารถในการตัดสินใจเกี่ยวกับเรอื่ งราวตางๆ ในชีวิตไดอยางมีระบบ เชน ถาบุคคลสามารถตัดสินใจเกี่ยวกับการกระทําของตนเองที่เก่ียวกับพฤติกรรมดานสุขภาพ หรือความปลอดภัยในชีวิต โดยประเมินทางเลือกและผลท่ีไดจากการตัดสินใจเลือกทางที่ถกู ตอ งเหมาะสม กจ็ ะมีผลตอ การมีสุขภาพที่ดีทั้งรา งกายและจิตใจ 2. ทักษะการแกปญหา (Problem Solving) เปนความสามารถในการจัดการกับปญหาที่เกดิ ขน้ึ ในชีวิตไดอ ยางมีระบบ ไมเ กดิ ความเครยี ดทางกายและจติ ใจจนอาจลกุ ลามเปนปญหาใหญโตเกินแกไ ข 3. ทกั ษะการคิดสรางสรรค (Creative thinking) เปนความสามารถในการคิดที่จะเปนสวนชวยในการตัดสินใจและแกไขปญหาโดยการคิดสรางสรรค เพื่อคนหาทางเลือกตางๆรวมทั้งผลที่จะเกดิ ขนึ้ ในแตละทางเลอื ก และสามารถนําประสบการณม าปรับใชในชวี ติ ประจําวันไดอยางเหมาะสม 4. ทักษะการคิดอยางมีวิจารณญาณ (Critical thinking) เปนความสามารถในการคิดวิเคราะหข อมูลตา งๆ และประเมินปญหาหรือสถานการณท ี่อยูรอบตัวเราท่มี ผี ลตอ การดาํ เนินชวี ิต 5. ทักษะการส่อื สารอยา งมีประสิทธิภาพ (Effective communication) เปนความสามารถในการใชค ําพูดและทา ทางเพือ่ แสดงออกถึงความรสู ึกนกึ คดิ ของตนเองไดอยา งเหมาะสมกับวัฒนธรรมและสถานการณตางๆ ไมวาจะเปนการแสดงความคิดเห็น การแสดงความตองการ การแสดงความชื่นชมการขอรอ ง การเจรจาตอ รอง การตักเตอื น การชว ยเหลอื การปฏิเสธ ฯลฯ

120 6. ทักษะการสรา งสมั พันธภาพระหวางบคุ คล (Interpersonal relationship)เปน ความสามารถในการสรา งความสัมพันธท ดี่ รี ะหวางกันและกัน และสามารถรักษาสัมพันธภาพไวไดยนื ยาว 7. ทักษะการตระหนักรูในตน (Self awareness) เปนความสามารถในการคนหารูจักและเขาใจตนเอง เชน รขู อดี ขอเสียของตนเอง รูความตองการ และส่ิงที่ไมตองการของตนเอง ซึ่งจะชวยใหเรารูตัวเองเวลาเผชิญกับความเครียดหรือสถานการณตางๆ และทักษะนี้ยังเปนพื้นฐานของการพัฒนาทักษะอืน่ ๆ เชน การส่ือสาร การสรา งสมั พนั ธภาพ การตัดสนิ ใจ ความเหน็ อกเห็นใจผอู ืน่ 8. ทักษะการเขาใจผูอ นื่ (Empathy) เปนความสามารถในการเขาใจความเหมือนหรือความแตกตางระหวา งบุคคล ในดา นความสามารถ เพศ วยั ระดบั การศึกษา ศาสนา ความเชื่อ สีผิว อาชีพ ฯลฯชวยใหสามารถยอมรับบุคคลอื่นที่ตางจากเรา เกิดการชวยเหลือบุคคลอื่นท่ีดอยกวา หรือไดรับความเดอื ดรอน เชน ผูติดยาเสพติด ผตู ดิ เชอื้ เอดส 9. ทักษะการจดั การกับอารมณ (Coping with emotion) เปนความสามารถในการรบั รูอ ารมณของตนเองและผอู ่นื รูวาอารมณม ีผลตอ การแสดงพฤติกรรมอยางไร รวู ธิ กี ารจัดการกับอารมณโ กรธ และความเศรา โศก ท่ีสงผลทางลบตอรา งกาย และจติ ใจไดอ ยางเหมาะสม 10. ทักษะการจัดการกบั ความเครียด (Coping with stress) เปนความสามารถในการรับรูถึงสาเหตุ ของความเครียด รวู ิธีผอ นคลายความเครียด และแนวทางในการควบคุมระดบั ความเครียด เพื่อใหเกิดการเบ่ียงเบนพฤติกรรมไปในทางท่ีถูกตอ งเหมาะสมและไมเ กดิ ปญ หาดา นสุขภาพเรือ่ งที่ 2 ทักษะชีวติ ที่จาํ เปน จากองคป ระกอบของทักษะชวี ติ 10 ประการ เมื่อจําแนกแลว มที ักษะ 3 ประการที่จะชวยในการดาํ รงชวี ติ ของตนเอง ครอบครวั และสังคมไดอยางมคี วามสุข คอื 1. ทกั ษะการตัดสินใจ (Decision making)การตัดสนิ ใจเปนกระบวนการของการหาโอกาสท่ีจะหาทางเลือกที่เปนไปไดและการเลือกทางเลือกที่มีอยูหลายๆ ทางเลือกและไดแบงการตัดสินใจออกเปน 2 ชนดิ คอื 1.1 การตัดสนิ ใจที่กาํ หนดไวล วงหนา (Program decision) เปน การตัดสนิ ใจตามระเบยี บกฎเกณฑ แบบแผนทีเ่ คยปฏบิ ัตมิ าจนกลายเปน งานประจาํ (Routine) เชน การตัดสินใจเกี่ยวกับการเรียนตอ การลงทนุ ประกอบอาชีพ การปลูกสรางบา นพกั อาศัย เปน ตน การตดั สนิ ใจแบบกําหนดไวลวงหนานี้จะเปด โอกาสใหบุคคลน้ันเลอื กทางเลือกไดนอย เพราะเปน การตดั สนิ ใจภายใตส ถานการณท แี่ นน อน

121 1.2 การตดั สนิ ใจทีไ่ มไ ดก าํ หนดไวล วงหนา (Non – Program decision) เปนการตัดสินใจในเรื่องใหมท่ีไมเคยมีมากอน และไมมีกฎเกณฑ ไมมีระเบียบ จึงเปนเรื่องท่ีสรางความกังวลใจพอสมควร ซึ่งบางครั้งผูบ รหิ ารจะตองคดิ ถงึ เรอื่ งความเสี่ยงและความไมแ นนอนท่จี ะเกิดข้ึนดวย เชนการตดั สินใจเปลย่ี นงานใหม การตัดสินใจที่จะขยายธุรกิจเพิ่ม การตัดสนิ ใจท่ีจะลงทนุ ในธุรกิจตัวใหมเปนตน ข้นั ตอนการตดั สนิ ใจ สามารถแบง ออกไดเ ปน ดงั นค้ี ือ ขั้นที่ 1 การระบุปญหา (Defining problem) เปน ข้นั ตอนแรกทีม่ คี วามสาํ คญั อยางมากเพราะจะตอ งระบปุ ญหาไดถ กู ตอ ง จงึ จะดําเนนิ การตัดสินใจในข้นั ตอนตอ ๆ ไปได ขน้ั ที่ 2 การระบขุ อ จาํ กัดของปจจัย (Identify limiting factors) เปนการระบุปญหาไดถูกตองแลว นําไปพิจารณาถึงขอจํากัดตาง ๆ ของตนเองหรือหนวยงาน โดยพิจารณาจากทรัพยากรซึ่งเปนองคป ระกอบของกระบวนการผลิต ขั้นท่ี 3 การพัฒนาทางเลือก (Development alternative) ตอนที่ตองพัฒนาทางเลือกตาง ๆข้นึ มาซงึ่ ทางเลอื กเหลาน้ีควรเปนทางเลอื กที่มีศกั ยภาพและมีความเปนไปไดในการแกปญหาใหนอยลงหรือใหประโยชนสูงสุด เชน เพิ่มการทํางานกะพิเศษ เพิ่มการทํางานลวงเวลาโดยใชตารางปกติเพ่มิ จํานวนพนักงาน เปน ตน ขนั้ ที่ 4 การวเิ คราะหท างเลือก (Analysis the alternative) เมือ่ ไดท ําการพฒั นาทางเลือกตา ง ๆโดยนาํ เอาขอดขี อเสยี ของแตละทางเลือกมาเปรียบเทียบกันอยางรอบคอบ ควรพิจารณาวาทางเลือกน้ันหากนาํ มาใช จะเกดิ ผลตอเนอ่ื งอะไรตามมา ขั้นที่ 5 การเลือกทางเลือกที่ดีท่ีสุด (Select the best alternative) เมื่อผูบริหารไดทําการวิเคราะห และประเมนิ ทางเลือกตางๆ แลว บุคคลควรเปรียบเทยี บขอดแี ละขอเสยี ของแตละทางเลอื กอีกครง้ั หน่ึง แลวจึงตัดสินใจ 2. ทกั ษะการแกปญ หา (Problem solving) ทักษะการแกปญหาอาจทําไดหลายวิธี ทั้งน้ีข้ึนอยูกับลักษณะของปญหา ความรูและประสบการณของผูแ กปญหานัน้ ซง่ึ แตละขั้นตอนมีความสมั พนั ธดงั น้ี 2.1 ทาํ ความเขาใจปญ หา ผแู กป ญ หาจะตองทาํ ความเขา ใจกับปญ หาท่ีพบใหถ องแทในประเดน็ ตางๆ คอื - ปญ หาถามวาอยา งไร

122 - มีขอมูลใดแลว บาง - มีเงอื่ นไขหรอื ตอ งการขอมูลใดเพมิ่ เติมอกี หรอื ไม การวิเคราะหปญหาอยางดีจะชวยใหข้ันตอนตอไป ดําเนินไปอยางราบรื่น การจะประเมินวาผูเรียนเขาใจปญหามากนอยเพียงใด ทําไดโดยการกําหนดใหผูเรียนเขียนแสดงถึงประเด็นตา งๆ ที่ เกยี่ วของกบั ปญ หา 2.2 วางแผนแกปญหา ข้ันตอนน้ีจะเปนการคิดหาวิธี วางแผนเพ่ือแกปญหาโดยใชขอมูลจากปญหาที่ไดวิเคราะหไวแลวในข้ันท่ี 1 ประกอบกับขอมูลและความรูที่เกี่ยวของกับปญหานั้นและนาํ มาใชป ระกอบการวางแผนการแกปญ หาในกรณที ปี่ ญ หาตองตรวจสอบโดยการทดลอง ขั้นตอนนี้ก็จะเปน การวางแผนการทดลอง ซึง่ ประกอบดวยคาดคะเนผลท่ีจะเกดิ ลว งหนา (การตัง้ สมมตฐิ าน) กาํ หนดวิธีทดลองหรอื ตรวจสอบและอาจรวมถึงแนวทางในการประเมินผลการแกปญหา 2.3 ดาํ เนนิ การแกปญหาและประเมินผล ขนั้ ตอนน้จี ะเปน การลงมอื แกป ญ หาและประเมนิ วาวิธีการแกป ญหาและผลท่ีไดถูกตองหรือไม หรือไดผลเปนอยางไร ถาการแกปญหาทําไดถูกตองก็จะมีการประเมินตอไปวาวิธีการน้ันนาจะยอมรับไปใชในการแกปญหาอ่ืนๆ แตถาพบวาการแกปญหานั้นไมป ระสบความสาํ เร็จก็จะตอ งยอ นกลับไปเลือกวธิ กี ารแกปญ หาอืน่ ๆท่ีไดกําหนดไวแลวในข้ันที่ 2 และถา ยังไมประสบความสาํ เร็จ ผเู รียนจะตองยอ นกลบั ไป ทาํ ความเขาใจปญ หาใหมวามีขอบกพรองประการใด เชนขอ มูลกาํ หนดใหไมเพยี งพอ เพื่อจะไดเริ่มตนการแกป ญหาใหม 2.4 ตรวจสอบการแกปญหา เปนการประเมินภาพรวมของการแกปญหาท้ังในดานวิธีการแกปญหา ผลการแกป ญหาและการตัดสินใจ รวมท้ังการนาํ ไปประยุกตใ ช ทงั้ นี้ในการแกป ญหาใด ๆตองตรวจสอบถึงผลกระทบตอครอบครัวและสังคมดวย แมวาจะดาํ เนินตามขัน้ ตอนทกี่ ลา วมาแลว ก็ตาม ผูแกปญหาตองมีความมั่นใจวาจะสามารถแกปญหานั้นได รวมทั้งตองมุงม่ันและทุมเทใหกับการแกปญหา เน่ืองจากบางปญหาตองใชเวลาและความพยายามเปน อยางสงู นอกจากนีถ้ า ผเู รียนเกิดความเหน่ือยลาจากการแกปญหาก็ควรใหผูเรียนไดมีโอกาสผอ นคลาย แลว จึงกลบั มาคดิ แกปญหาใหม ไมค วรทอแทห รือยอมแพ 3. ทกั ษะการคดิ สรางสรรค (Creative Thinking) 3.1 ลักษณะสาํ คญั ของความคดิ ริเรม่ิ สรา งสรรคจะประกอบดวยคณุ ลกั ษณะตา ง ๆดงั ตอ ไปนีค้ ือ (1) เปนความคดิ ที่มีอสิ ระ และสรา งใหเ กิดเปน แนวคดิ ใหมๆ (2) ไมม ขี อบเขตจาํ กัด หรอื กฎเกณฑตายตวั และเปนแนวคิดท่นี า จะเปน ไปได (3) เปนแนวคิดที่อาศยั การมองทกี่ าวไกลสรา งใหเกิดความคดิ ทตี่ อ เนื่อง

123 (4) เปน ความคิดท่อี ยใู นลักษณะของจนิ ตนาการ ซึง่ คนทว่ั ไปจะไมค อ ยคิดกัน (5) ระบบของความคิดน้จี ะกระจายไปไดห ลายทศิ ทาง และหลายทางเลอื ก (6) เปน ความคิดที่อยใู นลักษณะแปลก และแหวกแนวออกไปจากความคิดปกติทั่วไป (7) สรางใหเกิดสิ่งประดิษฐใหม นวัตกรรมใหม และมีการพัฒนาที่แปลกใหมที่เปนประโยชนและสรา งสรรค (8) ความคดิ นีจ้ ะไมก อ ใหเ กิดความเสยี หาย หรอื เปน ภยั ตอตนเองและผูอ ่นื 3.2 ทาํ ไมตอ งฝกและพัฒนาใหเ กดิ ความคิดสรางสรรค ความคิดสรางสรรคสามารถฝกและพัฒนาได โดยคนเราจะมีความพรอมตั้งแตวัยเด็กซ่ึงอยูระดับประถมศกึ ษาจะจดั หลักสตู รใหเออื้ อํานวยและกระตนุ ใหเกิดความคิดริเร่ิมตางๆ เพื่อนําไปสูการพฒั นาอยางสรา งสรรค ดงั นค้ี ือ 1. สรางใหบุคคลกลาคิดกลาแสดงออก คนที่มีความคิดสรางสรรคมักจะเปนบุคคลท่กี ลา เสนอวธิ ีการและแนวทางใหม ๆ ทไ่ี มมใี ครคิดกันมากอ น และจะเปน คนทตี่ อสูอยางเต็มที่ เพื่อที่จะแสดงความคิดเหน็ ท่ีถูกตอ งของตนเอง 2. ความคิดนี้จะนําบุคคลไปสูส่ิงใหมและวิธีการใหม ความคิดริเร่ิมสรางสรรคจะกอใหเ กดิ สง่ิ ใหม นวัตกรรมใหม จึงเปนสิ่งจําเปนอยางหนึ่งในการที่จะใหบุคคลหลุดพนจากเรื่องจําเจทต่ี อ งประสบอยทู ุกวัน 3. สรางใหบุคคลเปนผูที่มองโลกในมุมกวาง และยืดหยุน นอกจากจะสรางความคิดใหมหรือไดคนพบส่ิงใหม ๆ และสรางวิธีการใหมๆแลว ผูท่ีมีความคิดสรางสรรคน้ันแมจะมองส่ิงเดียวกันกบั ท่ีทกุ คนมองอยูแตความคิดของเขาจะไมเหมือนคนอื่นๆโดยจะคดิ แตกตา งไปอยา งไรขอบเขตเปน ความคดิ ตามจินตนาการท่ีมอง และรับรูสงิ่ ตาง ๆ รอบขา งในแงม มุ ท่ีแตกตา งจากคนทว่ั ๆ ไป 4. สรางใหบุคคลไมอ ยูกบั ท่ี และบมเพาะความขยัน คนที่มคี วามคิดสรางสรรคจะเปนผูท ่ที ํางานหนกั มสี มาธิสามารถทํางานไดนาน มีความขยันและกระตือรือรน อยากรู อยากเห็น คนควาและทดลองสิง่ ใหม ๆ อยเู สมอ 5. สรา งใหบคุ คลเกิดความสามารถในการแกไ ขปญ หาตามสภาพและตามขอ จาํ กัดของทรัพยากร คนทม่ี ีความคิดสรา งสรรคจะไมมีการสรางเงื่อนไขในความคิดสามารถคิดหาแนวทางแกไขปญหา และตัดสินใจตามสภาพแวดลอมของปญ หาไดภายใตอุปสรรคและขอจํากัดของทรัพยากรตาง ๆในทาํ นองทว่ี า “Small and Beautiful” หรือ “จิ๋ว แต แจว ” 6. สรางผลงานและเกิดส่ิงใหม ๆ นักสรางสรรคจะมีความสามารถในการอธิบายสื่อสาร สรา งความเขาใจใหผ ูอ ืน่ นําความคดิ ท่มี คี า ของตนไปทาํ ใหเกิดประโยชนได

124 ผูที่มีความคดิ สรางสรรคจะใชส ิ่งทกี่ ลาวมานี้เปน สอื่ และเปนแนวทางในการพัฒนาความสามารถของตนเองไดดี 3.3 วธิ ีการพฒั นาใหเ กดิ ความคิดสรา งสรรค การพัฒนาใหเ กดิ ความคิดสรางสรรคใ นตนเอง จะตอ งฝกและพฒั นาตนเองดงั นี้ (1) ใหอสิ ระตนเอง (2) นาํ ตนออกนอกขอบเขต กฎเกณฑ กรอบ และเกราะกาํ ลังตางๆ (3) คดิ ใหล กึ ซง้ึ ละเอียด รอบคอบ (4) อาศัยการใชส มาธแิ ละสตใิ หอยเู หนอื อารมณ (5) ปราศจากอคติ คานิยมสงั คม (6) ยอมรับคําวิพากษว จิ ารณไ ด (7) อยาใหเวลามาเรงรดั ความคดิ จนเกนิ ไป (8) ไมม งุ หวงั ผลกําไรจากความคดิ (9) มีทกั ษะในการฟง (10) หม่ันฝกฝนความคิดอยางสมํ่าเสมอ 3.4 วิธกี ระตุนใหเ กดิ ความคิดริเริ่มสรางสรรค การกระตุนใหบุคคลเกดิ ความคิดรเิ ร่ิมสรา งสรรคไ ดนนั้ ผูทีเ่ ปนตัวกระตุน อาทิเชน พอแม ผูปกครอง ครู หรือบังคับบัญชา สามารถใชวิธีการตางๆ ตอไปนี้ฝกใชความคิดอยางสรางสรรคไดโดยอยใู นบรรยากาศท่ดี ี เอื้ออํานวยใหเกดิ การใชปญญา คอื (1) การระดมสมองอยางอสิ ระ (2) การเขยี นวิจารณค วามคดิ (3) การแยกความเหมือน – ตาง (4) การอปุ มาอุปไมย (5) การมคี วามคลมุ เครือ 3.5 อปุ สรรคของความคดิ สรางสรรค (1) อปุ สรรคจากตนเองไมมน่ั ใจในตนเอง ใชความเคยชนิ และสญั ชาตญาณแกไขปญหาพอใจในคําตอบเดิม ๆ กลัวพลาด ไมกลาเสี่ยง ไมกลารับผิดชอบ ชอบสรางขอบเขตและกฎเกณฑใหตนเอง ชอบเลียนแบบแอบอางผูอ่ืน ชอบเปนผูตาม สามารถทําตามคําส่ังไดดี ไมชอบแสวงหาความรูไมเสาะหาประสบการณ ไมเ ปดใจ ปราศจากการยืดหยนุ ไมมสี มาธิ ไมมีสติ

125 (2) อุปสรรคจากบคุ คลอนื่ ไมย อมรบั ฟง มงุ ตาํ หนิ วิจารณ และปฏเิ สธทุกประเด็น อิจฉาเยาะเยย ถากถาง ปด โอกาส (3) ขาดการกระตุนสงเสริม มีการบั่นทอนกําลังใจ ปราศจากการยอมรับ เนนผลกําไรจนเกนิ ไป มีความจาํ กัดดา นเวลา ทรพั ยากรอื่น ๆ ดงั นั้น การจะสรางใหตนเองมีความคิดสรางสรรค หรือสงเสริม กระตุนใหบุคคลเกิดความคดิ ริเร่ิมสรา งสรรค จึงควรจัดกิจกรรมและสภาพแวดลอมใหเอื้ออํานวย พรอม ๆ กับการปองกันและขจดั อุปสรรคดังที่กลาวมาแลว 4. ทักษะการคิดอยางมีวิจารณญาณ (Critical thinking) การคิดอยางมีวิจารณญาณ คือความสามารถในการสรา งและประเมินขอ สรุปจากหลกั ฐานหรือสภาวการณใดไดอยางถูกตองตามความเปนจริง มอี งคประกอบ 4 อยางดงั นี้ 4.1 ทักษะเบ้ืองตนสําหรับใชเปนเครื่องมือในการคิด ไดแก ความสามารถในการสังเกตความสามารถในการคน หารูปแบบและ การสรปุ สาระสาํ คญั และการประเมินขอสรุปบนพื้นฐานจากการสังเกต 4.2 ความรูเฉพาะเก่ียวกับส่ิงที่ตองคิด ไดแก ความรูเก่ียวกับเน้ือหาสาระ หลักฐาน หรือสถานท่ีเกี่ยวของ เชน เม่ือตองตัดสินใจวาจะเช่ือหรือไมเช่ือในเรื่องใด ตองหาเหตุผล หลักฐานตาง ๆประกอบการตัดสนิ ใจ 4.3 การรคู ดิ ไดแ ก รกู ระบวนการรูคดิ ของตนและควบคุมใหปฏบิ ัตติ ามกระบวนการคิดน้ันเชน ตอ งจดจอ ใครค รวญ พิจารณาตามหลักเหตุผล เปน ตน 4.4 แรงจูงใจ หมายถึง พลังท่ีใชในการคิด ซึ่งเกิดจากความตองการหรือปรารถนาที่จะคิดอยางมวี จิ ารณญาณ แรงจงู ใจในการคิดจะกําหนดเจตคติ และนิสัยในการคิดของบุคคลน้ัน ๆ ทําใหเช่ือหรอื ไมเช่อื ในเรื่องใดเรื่องหน่งึ กิจกรรมทา ยบท 1. จงอธบิ ายถงึ ทักษะชีวติ ในขอใดท่ผี ูเรียนเคยนําไปใชใ นชวี ิตประจําวนั อยา งนอย 3 ทกั ษะพรอมยกตวั อยา งประกอบ 2. ใหผูเรียนแบง กลุมอภปิ รายทกั ษะชวี ติ ท่ีมคี วามจําเปนในการดาํ เนนิ ชีวิตประจําวนั มากที่สดุ และนาํ เสนอในกลมุ

126 บทที่ 9 อาชพี กับงานบรกิ ารดา นสุขภาพความหมายงานบรกิ ารดานสขุ ภาพ ในปจจุบันคนเรามีการดแู ลสุขภาพของตนเองกันมากข้ึน โดยใหความสําคัญตอตัวเองเพ่ิมเติมจากปจจัย 4 ท่ีตองใหความสําคัญอยูแลว จึงเกิดธุรกิจงานบริการดานสุขภาพเพ่ือตอบสนองตอความตอ งการของทกุ ๆ คน ซึ่งมหี ลายประเภท เชน การนวดแผนไทย การทําสปา การฝกโยคะ การเตนแอโรบิค และการลีลาศเพือ่ สุขภาพ เปนตน ในท่นี จี้ ะขอยกตวั อยางเชน การนวดแผนไทย เพื่อเปนลูทางไปสูการประกอบอาชีพกับงานบริการดานสุขภาพไดตอไปการนวดแผนไทย การนวดแผนไทย เปน ภูมิปญญาอนั ลาํ้ คาของคนไทยท่ีสั่งสมและสืบทอดมาแตโบราณ คนไทยเรียนรูวิธีการชวยเหลือกันเองเมื่อปวดเม่ือย เจ็บปวย รูจักการผอนคลายกลามเน้ือดวยการบีบ นวดยดื เหยียด ดัดดึงตนเอง หรือรูไวชวยเหลือผูอ่ืน การนวดเปนการชวยเหลือเกื้อกูลที่อบอุนเริ่มจากคนในครอบครัวดว ยสอ่ื สมั ผัสแหง ความรักและความเอื้ออาทร ถา ยทอดความรูจากการสั่งสมประสบการณจากคนรุน หน่ึงไปยังอีกรุนหนึ่ง จนกระทั่งมีหลักในการปฏิบัติและมีวิธีการท่ีเปนเอกลักษณเฉพาะตัวและการนวดเปนศิลปะของการสัมผัสท่ีสรางความรูสึกอบอุน ผอนคลายความเม่ือยลา ทําใหเรารูสึกสดชื่นท้งั รา งกายและจติ ใจ การนวดแผนไทยจงึ เปน ทั้งศาสตรและศลิ ปท ่ีมีพฒั นาการมาเปนลาํ ดับ แมว าความเจริญกาวหนา ทางเทคโนโลยอี นั ทนั สมัยของการแพทยแ ผนปจ จุบัน จะมีบทบาทสําคัญในการดูแลสุขภาพของคนทั่วโลก แตหลายคนก็ยังเสาะแสวงหาทางเลือกอ่ืน ในการดูแลสุขภาพของตนเองดว ยเหตุผลแตกตา งกัน การนวดแผนไทย เปนอีกทางเลอื กหนง่ึ สําหรับการดูแลสุขภาพ และไดรับความ

127นิยมมากข้นึ เรอื่ ย ๆ เนือ่ งจาก ปจ จบุ นั มีการใชย าแกป วด และยากลอมประสาทหลายชนดิ และมผี ลแทรกซอนจาก ยาแกปวดบางชนิดคอนขางรุนแรง เชน ทําใหป วดทอง เกดิ แผลในกระเพาะอาหาร อาเจียนเปนเลือด เปนตนประวตั ิการนวดแผนไทย ในสมัยโบราณนั้น ความรูเกี่ยวกับการแพทยและการนวดของไทย จะสั่งสอนสืบตอกันมาเปนทอด ๆ โดยครูจะรับศษิ ยไว แลวคอยสั่งคอยสอนใหจดจําความรูตาง ๆ ซ่ึงความรู ท่ีสืบทอดกันมานั้นอาจเพิ่มขน้ึ สญู หาย หรอื ผดิ แปลกไปบา ง ตามความสามารถของครู และศษิ ยท สี่ ืบทอดกันมา ในสมยั กรุงศรีอยธุ ยา รชั สมัยของ สมเดจ็ พระนารายณมหาราช การแพทยแ ผนไทย เจริญรุงเรืองมาก โดยเฉพาะอยางยิ่งการนวดแผนไทย ปรากฏในทําเนียบศักดินาขาราชการฝายทหาร และพลเรือนทรงโปรดใหมีการแตงต้ังกรมหมอนวด ใหบรรดาศักด์ิเปนปลัดฝายขวา มีศักดินา 300 ไร ฝายซายมีศักดินา 400 ไร หลักฐานอกี ประการหน่ึงจากจดหมายเหตุของราชฑูตลาลูแบร ประเทศฝร่ังเศส บันทึกเร่ืองหมอนวดในแผนดินสยาม มีความวา \"ในกรุงสยามนั้น ถามีใครปวยไขลง ก็จะเร่ิมทําเสนสายยืดโดยผูช ํานาญทางน้ี ข้ึนไปบนรางกายคนไขแ ลว ใชเทา เหยยี บ\" ในสมัยรัตนโกสินทร การแพทยแผนไทยไดสืบทอดมาจากสมัยอยุธยา แตเอกสารและวิชาความรูบางสว น สญู หายไปในชว งภาวะสงคราม ท้ังยงั ถูกจบั เปนเชลยสว นหน่ึง เหลือเพียงหมอพระท่ีอยูตามหัวเมือง พระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟาจุฬาโลก ทรงโปรดใหระดมปนรูปฤาษีดัดตน 80 ทา และจารกึ สรรพวิชาการนวดไทย ลงบนแผนหินออน 60 ภาพ แสดงจุดนวดตาง ๆ อยางละเอียด ประดับบนผนังศาลาราย และบนเสาภายในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธ์ิ) เพ่ือใหประชาชนไดศึกษาโดยทั่วกัน ตอ มาใน พ.ศ.2375 ในรัชสมยั พระบาทสมเดจ็ พระนั่งเกลาเจาอยูหัว ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯใหบูรณะวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธ์ิ) ใหม ทรงให หลอรูปฤษีดัดตนเปนโลหะ มีการปรบั ปรุงตํารายาสมุนไพร จารึกไวรอบอาราม และทรงใหรวบรวมตําราการนวด และตําราการแพทยจารกึ ในวดั โพธ์ิ เพอื่ เผยแพรใหป ระชาชนทว่ั ไปศกึ ษา และนําความรูไปใชใ หเกดิ ประโยชนตอไป ใน พ.ศ. 2397 สมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว มีการชําระตําราการนวดไทยและการแพทยไทยเรียกวา “ตําราแพทยหลวง” หรือ แพทยในราชสํานัก และทรงโปรดใหหมอนวดและหมอยา ถวายการรักษาความเจ็บปว ยยามทรงพระประชวร แมเ สด็จประพาสแหงใด ตอ งมีหมอนวดถวายงานทกุ คร้ัง

128 ใน พ.ศ. 2499 สมัยพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา เจา อยูหัว ทรงโปรดเกลาฯใหแพทยหลวงทําการสังคายนา และแปลตาํ ราแพทยจ าก ภาษาบาลี และสันสกฤตเปนภาษาไทย เรียกวาตําราแพทยศาสตรสงเคราะห (ฉบับหลวง) ตอมาเม่ือการแพทยแผนตะวันตกเขามาในสังคมไทย การนวด จึงหมดบทบาทจากราชสํานักในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว และมาฟนฟูอีกครั้งในสมัยรัชกาลปจจุบัน เมื่อมีการจัดต้ังอายุรเวชวิทยาลัย (วิทยาลัยสําหรับการแพทยแผนไทย) สวนการนวดกันเองแบบชาวบานยังคงสบื ทอดตอ กันมาจากบรรพบุรษุ จนถึงปจจุบันแบบของการนวดแผนไทย การนวดแผนไทยแบง ออกเปน 2 แบบ ไดแ ก 1. การนวดแบบราชสํานัก เปนการนวดเพ่ือถวายพระมหากษัตริย และเจานายชั้นสูงในราชสํานัก การนวดประเภทนี้จึงใชเฉพาะมือ นิ้วหัวแมมือ และปลายน้ิว เพ่ือที่ผูนวดจะไดสัมผัสรางกายของผูรับการนวดใหนอยท่ีสุด และทวงทาที่ใชในการนวดมีความสุภาพเรียบรอย มีขอกําหนดในการเรียนมากมาย ผูที่เช่ียวชาญทางวิชาชีพดานนี้ จะไดทํางานอยูในรั้วในวังเปนหมอหลวงมีเงินเดือนมยี ศมตี าํ แหนง 2. การนวดแบบทั่วไป (แบบเชลยศักด์ิ) หรือเรียกกันทั่วไปวา \"จับเสน\" เปนการนวดของสามญั ชนเพือ่ ผอนคลายกลามเน้ือ และชวยการไหวเวียนของโลหิต โดยใชมือนวดรวมกับอวัยวะอื่น ๆเชน ศอก เขา และเทา ดว ยทาทางทวั่ ไปไมมีแบบแผน หรือพธิ รี ตี องในการนวดมากนัก นับเปนการนวดซึ่งเปนทร่ี จู ักกันอยางแพรห ลายในสงั คมไทย

129ประเภทของการนวดแผนไทย การนวดแผนไทย ทาํ ใหสขุ ภาพดี ผอนคลาย ซ่ึงแบง ออกไดหลายประเภท ไดแก 1. นวดนาํ้ มนั การนวดรา งกายโดยใชนา้ํ มันท่สี กัดจากธรรมชาติทบ่ี ริสุทธ์ิ ท่ีมีกล่ินหอมจากธรรมชาติ ชวยใหสดชืน่ ผอนคลาย และคลายเครียด ดวยกลิ่นหอม เฉพาะทางท่ีใชในการบําบัดอาการใหเบาบางลง เชนอาการนอนไมหลับ อาการเครียด หดหู นอกจากนี้น้ํามันบริสุทธิ์ยังชวยบํารุงผิว และกระชับรูปรางทําใหกลามเนื้อไมหยอนยาน สลายไขมันตามรางกาย ความรอนของน้ํามันที่เกิดจากการนวดจะซมึ ซาบ ลกึ เขา ไปผิวหนังและกลามเนือ้ ชว ยใหร ูสกึ เบาสบายตัว 2. นวดผอ นคลาย การนวดผอนคลาย เปนการนวดท่ีถกู สุขลกั ษณะตามแบบแผนไทยโบราณ ซ่ึงสงผลโดยตรงตอรางกายและจิตใจ ทําใหเกิดการไหลเวียนของเลือดลม คลายกลามเน้ือท่ีลา รักษาอาการปวดเม่ือยตามรา งกาย คลายเครยี ด เคล็ดขัดยอก ชว ยใหส ขุ ภาพกระปรก้ี ระเปรา จิตใจผอ นคลาย 3. นวดฝา เทา การนวดฝา เทา นวดเทา เปน การปรับสมดุลในรางกาย ชวยใหระบบการไหวเวียนไปยังอวัยวะตา ง ๆ ภายในรา งกายไดดขี ้นึ สงผลใหม ีการขับถา ยของเสียออกจากเซลล ปรับสภาวะสมดุลของรางกายทําใหส ุขภาพโดยรวมดขี ึน้ 4. นวดสปอรท การออกกําลังกายอยางหักโหมจนเกินไป อาจทําใหเกิดอาการเกร็งของกลามเนื้อเฉพาะสวนหรอื อาการลา การนวดสปอรต จึงเปน การนวดคลายกลามเนื้อดงั กลาว ชว ยใหกลา มเนอ้ื ผอนคลาย

130 5. นวดจบั เสน การนวดเพ่ือบาํ บดั อาการปวดเมือ่ ยเฉพาะจดุ หรือตามขอ ตอ การยึดติดของพังผืดของรางกายใหทุเลา ผอ นคลาย โดยการใชน าํ้ หนกั กดลงตลอดลําเสน ท่กี ระหวดั ไปตามอวยั วะตา ง ๆ การนวดชนดิ นต้ี องอาศัยความเชยี่ วชาญของผูนวด ซงึ่ ไดท าํ การนวดมานาน และสังเกตถงึ ปฏิกริ ยิ าของแรงกดที่แลนไปตามอวยั วะตาง ๆ 6. นวดสลายไขมัน – อโรมา เปนการนวดนาํ้ มัน เพ่อื ผอนคลายกลา มเนือ้ ทุกสวนของรางกาย 7. นวด – ประคบ เปนการใชล ูกประคบสมนุ ไพร โดยการนําเอาสมุนไพรทั้งสดหรือแหงหลาย ๆ ชนิด โขลกพอแหลกและคลกุ รวมกัน หอ ดวยผา ทาํ เปนลูกประคบ จากนั้นน่ึงดวยไอความรอน แลวนําไปประคบตามรางกาย เพื่อผอ นคลายกลามเนือ้ ทต่ี ึงหรือเครียดใหส บาย 8. นวด – ไมเกรน เปน การนวดเพ่ือแกอาการปวดศีรษะ โดยจะกดจดุ บริเวณศรี ษะที่ปวดวิธกี ารนวดแผนไทย วิธีการนวดแผนไทยทีถ่ กู ตอ ง จะทาํ ใหผนู วดไมเ หนอ่ื ย และการนวดก็ไดผ ลเตม็ ท่ี มคี วามสะดวกและปลอดภัย สง ผลทําใหผูถูกนวดมีสุขภาพดี ผอนคลายความตึงเครียดไดเปนอยางดี ซ่ึงแบงออกไดหลายวธิ ไี ดแ ก 1. การกด เปนการใชน้ําหนักกดบนเสนพลังงานบนกลามเน้ือโดยใชน้ิวหัวแมมือกดนว ดเปนวงกลม หรือใช ฝา มอื กดเปนวงกลม และกดตรงเสนพลังงาน โดยใชนํ้าหนักตัวกด น้ิวและหัวแมมือ

131หวั เขา ฝาเทา ทาํ การกดเพอื่ ยดื เสน ทําใหกลามเนื้อคลายตัวหลอดเลือดขยายตัว การไหลเวียนของเลือดระบบประสาทการทํางานของอวัยวะตา ง ๆ ดขี น้ึ 2. การบีบ เปนการใชนา้ํ หนกั บีบกลามเนอ้ื ใหเต็มฝา มอื เขาหากันโดยการออกแรง สามารถใชน้ิวหัวแมมือชวยหรือการประสานมือเพ่ือเพิ่มการออกแรง เปนการเพ่ิมการหมุนเวียนของเลือด และผอนคลายกลา มเน้อื 3. การทุบ/ตบ/สับ ใชมอื และกําปน ทุบ/ตบ/สบั กลา มเนื้อเบา ๆ เปนการผอนคลายการตงึ ของกลามเน้ือและใหเลือดหมุนเวยี นดขี ึน้ และเปนการชว ยขจัดของเสยี ออกจากรางกาย 4. การคลงึ เปนการใชนํ้าหนักกดคลึงบริเวณกลามเนื้อโดยการหมุนแขนใหกลามเนื้อเคลื่อนหรือคลึงเปนวงกลม ใชแรงมากกวา การใชขอศอก ซึ่งใหผลในการผอนคลาย มักใชกับบริเวณที่ไวตอการสัมผัสเชน กระดกู หรือขอตอ 5. การถู โดยใชน า้ํ หนกั นวดถูไปมา หรอื วนไปมาเปนวงกลม บนกลา มเนอ้ื เพื่อชวยผอนคลายอาการปวดเมื่อยเฉพาะจุด หรอื ตามขอ ตอตาง ๆ 6. การหมุน โดยการใชมือจับและออกแรงหมุนขอตอกระดูกวนเปนวงกลม ชวยใหการเคลื่อนไหวของขอตอ ทํางานดขี น้ึ ผอ นคลาย 7. การกล้ิง เปนการใชขอ ศอกและแขนทอนลาง กดแรง ๆ ในกลา มเน้อื มดั ใหญๆ เชน ตนขา โดยใชน้ําหนักหมุนกล้ิง ทําใหเกิดแรงกดตอเน่ือง และเคลื่อนท่ีไปตลอดอวัยวะท่ีตองการนวด ทั้งยังเปนการยืดกลามเนื้อดวย 8. การสัน่ /เขยา ใชมือเขยาขาหรือแขนของผูถูกนวด เพื่อชวยทําใหการหมุนเวียนของเลือดดีข้ึน ผอนคลายกลามเนือ้ ไปในตวั

132 9. การบดิ ลักษณะคลายการหมุน แตเปนการออกแรงบิดกลามเนื้อกับขอตอใหยืดขยายออกไปในแนวทะแยง ทาํ ใหก ลามเนอื้ ยืด เพื่อใหผ งั ผดื เสนเอ็นรอบ ๆ ขอตอยึดคลาย เคลือ่ นไหวดขี ้ึน 10. การลั่นขอตอ เปน การออกแรงยดื ขอ ตออยา งเรว็ ทําใหเกิดเสยี งดังล่ัน เพอ่ื ใหก ารเคลอื่ นไหวของขอ ตอทํางานดีข้นึ 11. การยืดดดั ตวั โดยใชฝาเทา เปนการออกแรงยืดกลามเนื้อขอตอใหยืดขยายออกไปทางยาว ชวยใหกลามเน้ือเสนเอ็นยืดคลายตัว 12. การหยุดการไหลเวียนของเลอื ด ใชฝามือกดที่จุดชีพจรที่โคนขาเพ่ือหยุดการไหลเวียนของเลือดช่ัวขณะกดไวประมาณครึ่งถึง 1 นาทีแลวคอย ๆ ปลอ ยชา ทาํ ใหก ารไหลเวียนของเลอื ดดีขึ้นแหลงเรยี นรูการนวดแผนไทยเนอ่ื งจากการนวดแผนไทยไดรับความนิยมเปนอยางมากในปจจุบัน ดังน้ัน จึงมีการนําบริการการนวดแผนไทยมาทาํ เปนธุรกิจควบคกู ับธรุ กจิ สปา ซงึ่ กลายเปน ธรุ กิจท่ีสรางรายไดใหแกประเทศไทยเปน จาํ นวนมาก โดยมรี ายไดเฉลีย่ ในการดําเนนิ กจิ การการนวดแผนไทย มีรายละเอียด ดังนี้การนวดตวั โดยเฉล่ยี 300 - 400 บาท/ 2 ชัว่ โมงการนวดฝา เทา โดยเฉลี่ย 150 - 250 บาท/ชัว่ โมงการนวดประคบสมุนไพร โดยเฉล่ีย 300 - 350 บาท/ 2 ช่วั โมงการนวดนํา้ มัน โดยเฉลี่ย 600 - 800 บาท/ 2 ชั่วโมง

133 ดังน้ัน หากผูเรียนท่ีสนใจก็สามารถศึกษาฝกทักษะสรางความชํานาญนําไปสูอาชีพเปนของตนเองได จากแหลง เรยี นรูตา งๆ ในชุมชน เชนแหลง เรยี นรกู ารนวดแผนไทย เขตกรุงเทพมหานคร 1. โรงเรียนแพทยแผนโบราณวัดพระเชตุพนฯ (ทาเตียน) มีโรงเรียนในเครือ 3 สาขาเปดใหบริการดานการเรียน-การสอนเกี่ยวกับการนวดแผนไทยมาตั้งแตป 2505 และตอมาไดมีการเพ่ิมหลักสูตรเรียนใหมมาจนถึงปจจุบัน 392/25-28 ซอยเพ็ญพัฒน 1 ถ.มหาราช เขตพระนคร กรุงเทพฯ10200 โทร: 02-622-3551, 02-221-3686 2. บานนานาชาติ บานสิริรามาเพลส ถนนพัฒนาการ ระหวางซอย 48 กับ ซอย 50เขตสวนหลวง กทม โทร.66 [0]2 722 6602 to 10 3. ศูนยอบรมเรือนไมสปาสมาคมแพทยแผนไทย สาขาพหลโยธิน 54/4 โทร.089-214-1118,084-091-9511 4. โรงเรียนพฤษภาหัตถแผนไทย 25/8 ซอย 26, ถ.สุขุมวิท คลองตัน คลองเตย กทม 10110โทร.66-2204-2922/3 5. โรงเรียนการนวดแผนไทย 13 หมู 12 ถนนรามคําแหง 166 แขวงมีนบุรี เขตมีนบุรี กทม.10510 โทร.02-917-4933 / 02-517-6818 6. ศูนยพัฒนาการแพทยแผนไทย ชลนิเวศน 530 หมูบานชลนิเวศน ซอย 9 (แยก 18) ถนนประชาชื่น ลาดยาวจตจุ กั ร กทม. 10900 โทร.0-2911-0543, 0-2585-0995 7. โครงการดอยนํ้าซับ 505 ซอยลาดพราว 48 แขวงสามเสนนอก เขตหวยขวาง กทม.โทร.02-939-8167,02939-9939,02-513-9086 8. สมาคมนวดแผนโบราณไทย 138/157 หมู 4, วงคนั นายาว เขตคันนายาว กรุงเทพ 9. โรงเรียนสปาออฟสยาม 163 Thai Ocean Bld. ถ.สุริยวงศ. บางรัก กรุงเทพโทร.02-634-1900,081-426-5843 10. ชวี าศรม อคาเดมี่ กรุงเทพฯ ช้ัน 1 อาคารโมเดริ น ทาวน 87/104 ถ. สุขุมวิท ซอย 63 กรุงเทพ10110 โทร. 02-711-5270-3 11. ปร๊ินเซสบวิ ตี้เซ็นเตอร สาขาสยามสแควร 194-196 ซอย 1 (สกาลา) ถ.พระราม 1 เขตปทุมวันกรุงเทพฯ 10330 โทร. 02-253-3681 12. เบญจ สปา 333 ซ.21 เมืองทอง 2/2 ถ.พัฒนาการ 61 เขตประเวศ กรุงเทพ 10250โทร. 02-722-2900

134 13. สถาบนั เวชศาสตรความงามแผนไทย 111/40 หมูบา นศิริสุข ถนนวิภาวดี-รังสิต แขวงสีกันเขตดอนเมือง กรุงเทพฯ 10120 14. พลอยมาลี ศนู ยฝก สาขาสมาคมแพทยแ ผนไทย(ฝก ออ มใหญ) 177(30) ซ.พหลโยธิน 24, ถ.พหลโยธิน, แขวงจอมพล, เขตจตุจกั ร กรุงเทพฯ 10900 15. โรงเรียนกรุงเทพความงามและ สปา 12/1 ถ.ลาดพราว 122 แขวงวังทองหลางเขตวงั ทองหลาง กรงุ เทพฯ 10310 โทร. 02-9342-690 ,02-734-3290, 086-510-5078 , 086-322-5458แหลงเรียนรกู ารนวดแผนไทย เขตภาคกลาง 1. โรงเรียนแพทยแผนโบราณวัดพระเชตุพนฯ (ศาลายา) มีโรงเรียนในเครือ 3 สาขาเปดใหบริการดานการเรียน-การสอนเก่ียวกับการนวดแผนไทยมาต้ังแตป 2505 และตอมาไดมีการเพ่ิมหลักสูตรเรยี นใหมมาจนถึงปจจบุ ัน 87 หมู 1 ถ.ศาลายา-นครชัยศรี ต.มหาสวสั ดิ์ อ.พุทธมณฑล นครปฐม73120 โทร.034-365-001 ถึง 04 2. โรงเรียนแพทยแผนโบราณวัดพระเชตุพนฯ (วัดโพธ์ิ-แจงวัฒนะ) อาคารสายลม 50-89ซ.ปากเกร็ด-แจงวัฒนะ 15 ถ.แจงวัฒนะ ปากเกร็ด นนทบุรี 11120 โทร. 02-962-7338 ถึง 40โทร. 02-962-7338 ถงึ 40 โทร. 053-410-360 5 ถงึ 1 3. สมาคมแพทยแ ผนไทย ศูนยฝก อาชพี ต. คลองสาม อ. คลองหลวง จ. ปทมุ ธานี 4. สถานนวดแผนโบราณ (หมอธนู) คลองหนึ่ง คลองหลวง จังหวัดปทมุ ธานี 5. สวนนานาชาติ อาณาจักรแหงการพักผอนที่เพียบพรอมไปดวยการนวดในแบบตาง ๆตลอดจนการปฏิบัติเพื่อการ บําบัดรักษาโรค เวลาเพียง 1 หรือ 2 ชั่วโมง กับผูชํานาญการดานการนวดที่มีคุณภาพและมากดวยประสบการณ 36/12 หมูที่ 4 ต.หนองบัว อ. เมือง จ.กาญจนบุรี 71190โทร . 081-9080-201, 081-6999-052, 034-633-356 6. พลอยมาลี ศูนยฝกสาขา สมาคมแพทยแผนไทย (ฝกออมใหญ) 47/78 ม.นิศาชลถ.เพชรเกษม ต.ออ มใหญ อ.สามพราน จ.นครปฐม 73160 7. โรงเรยี นสขุ ภาพเชตวัน 87 หมู 1 ศาลายา-นครชัยศรี ต.มหาสวัสดิ์ อ.พุทธมณฑล นครปฐม73170 โทร. 034-365-001 ถึง 4 8. กลมุ พฒั นาอาชพี นวดแผนไทยวัดเสาธงทอง ต. เกาะเกร็ด อ. ปากเกรด็ จ. นนทบุรี 9. สถาบันอบรมคลินิก หมอนภา การแพทยแผนไทย: 89/59 ซอยภูมิเวท 4 ปากเกร็ดต.ปากเกร็ด อ. ปากเกรด็ นนทบุรี 11120 โทร. 081-8683-888, 02-583-3377, 083-4391-414 10. โรงเรียนอนันตสุขนวดแผนไทย23/3-4 หมู 3 ถ.คลองมะขามเรียง ต.หอรัตนไชยอ.พระนครศรอี ยุธยา จ.พระนครศรอี ยธุ ยา 13000 โทร. 035-244-696, 086-126-0008

135แหลงเรียนรกู ารนวดแผนไทย เขตภาคเหนอื 1. โรงเรียนแพทยแผนโบราณวัดพระเชตุพนฯ (เชียงใหม) มีโรงเรียนในเครือ 3 สาขาเปดใหบริการดานการเรียน-การสอนเกี่ยวกับการนวดแผนไทยมาต้ังแตป 2505 และตอมาไดมีการเพ่ิมหลกั สตู รเรยี นใหมมาจนถงึ ปจจบุ นั 7/1-2 ซอยหลังรา นสมดุ ลานนา ถ. ประชาอทุ ิศ ต.ชางเผอื ก อ.เมอื งจ. เชียงใหม โทร. 053-410-360 ถงึ 1 2. โรงเรียน ไอทีเอ็ม นวดไทยโบราณ 17/6-7 มรกต ตําบลชางเผือก อําเภอเมืองเชียงใหมเชียงใหม 50300 โทร. 053-218-632 3. โรงเรยี นอาทิตยน วดแผนไทย 159/2 ซอย 4 แกวนวรัตน ตําบลวัดเกต อําเภอเมือง เชียงใหมโทร. 053-262-574 4. โรงเรียนลานนานวดแผนไทย 47 ถนนชาง มอ ยเกา ซอย 3 ตาํ บลชา งมอย อําเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม 50300 โทร. 053-232-547แหลง เรยี นรกู ารนวดแผนไทยการนวดแผนไทย เขตตะวนั ออก 1. กศน. อําเภอบางปะกง จังหวดั ฉะเชิงเทรา โทร. 038-531-310 2. กศน. อําเภอสนามชัยเขต จงั หวดั ฉะเชิงเทรา โทร. 038-597-011 3. วารีปุระ มาสสาจ แอนด สปา 52 หมู 9 ตําบลบางพระ อําเภอศรีราชา จ.ชลบุรี 20110โทร. 038-312-581 4. เรียนพัฒนาการนวดแผนไทย พัทยา 437/48-50 ถนน พัทยาสาย 2 ซอยยศศักดิ์ (ซอย 6)อ.บางละมงุ จ.ชลบรุ ี 20150 โทร. 038-414-115 5 ถงึ 6แหลง เรียนรกู ารนวดแผนไทยการนวดแผนไทย เขตภาคตะวันออกเฉียงเหนอื 1. กลมุ นวดแผนไทยเพือ่ สุขภาพ บา นดาวเรือง ต.สองหอง อ. เมือง จ. หนองคาย 41300 โทร.089-6213-512 2. วทิ ยาลยั ชุมชนหนองบวั ลาํ ภู ต.ดานชาง อ.นากลาง จ.หนองบัวลําภู 3. ศูนยส าธติ นวดแผนไทย สาํ นักงานสาธารณสุขจังหวัดอุดรธานี โทร. 042-223-356 ตอ 611หรือโทร 042-249-692 4. กลุมแพทยแผนไทย ตําบลนาพนิ อ.ตระการพชื ผล จ.อบุ ลราชธานี 34130 โทร 08-7908-2733,08-7958-4209แหลงเรียนรูการนวดแผนไทยการนวดแผนไทย เขตภาคใต สุโข สปา วัฒนธรรมและสุขภาพ รีสอรท 5/10 หมู 3 ถ.เจาฟา ต.วิจิตร Vichit, อ.เมือง, ภูเก็ต83000 โทร. 076-26 3-222

136ธุรกิจนวดแผนไทย ในปจจุบัน ปญหาเมื่อยขบ อาการปวดตามรางกาย หรืออาการเครียด มักจะเกิดข้ึนกับหลาย ๆคนโดยเฉพาะเมอื่ มีอายุมากขน้ึ สาเหตุมาจากหลายปจจัย เชน ปวดเมื่อยจากการนั่งทํางานนาน ๆ คอตกหมอน หรือเครียดจากปญหาเศรษฐกิจ สิ่งเหลานี้ทําใหมีผูที่มีความตองการใชบริการนวดมากข้ึนซึ่งความนิยมการนวดไมจํากัดอยูเฉพาะแคชาวไทย หากแตขยายตัวออกไปในหมูชาวตางชาติดวยโดยเฉพาะในกลุมอาเซียน ดังนั้น ธุรกิจนวดแผนไทย จึงเกิดขึ้นเพ่ือตอบสนองความตองการการประกอบธุรกิจน้ีจึงเปน ทางเลือกหนงึ่ ของผูท ่ีตองการประกอบธุรกิจของตนเอง แตก อ นทีจ่ ะเริม่ ตน ลงมอื ทํา ผูประกอบการควรศึกษาและทําความเขาใจในธุรกิจน้ีใหล กึ ซึง้ เสียกอ น ผูท ่ีสนใจทาํ ธรุ กจิ นวดแผนไทย ควรมศี กั ยภาพและคุณสมบัตพิ ้ืนฐาน ดงั นี้ 1. มใี จรักในการใหบรกิ าร เน่ืองจากวาการนวดแผนไทย เปนธรุ กจิ บริการ ผปู ระกอบการจึงตองมใี จรักการใหบ ริการ มคี วามซ่อื สตั ย จรงิ ใจ สภุ าพ พดู จาไพเราะ มมี นษุ ยสมั พันธท ดี่ ี 2. มีสุขภาพกาย สุขภาพใจทีด่ อี ยูเสมอ หมัน่ ออกกาํ ลงั กายใหแ ข็งแรง หากมีอาการไขหรือรูสึกไมส บาย ไมควรทาํ การนวด เพราะนอกจากจะไมไดผลดีแลว ยังอาจแพรโ รคใหก บั ผูถ กู นวดได 3. มีศีลธรรม และมีสัมมาอาชีวะ การนวดเปนการบริการแบบตัวตอตัว โอกาสใกลชิดและสัมผัสรางกายลกู คา มีอยตู ลอดเวลา ดังน้นั ผปู ระกอบอาชีพน้ีจึงตอ งใหก ารนวดเปนไปดวยความบริสุทธ์ิใจ มศี ีลธรรม คือ  ไมด่ืมสุรา ไมดื่มสุรา ท้ังกอนและหลังการนวด เพราะอาจจะควบคุมตัวเองไมไดและอาจทาํ ใหการนวดไมไดผ ลเทา ท่ีควร

137  ไมเ จา ชู โดยไมแสดงกิริยาลวนลาม หรือใชคําพูดแทะโลมผูถูกนวดหรือคนไขที่เปนผูหญิงกรณีผูนวดเปน ผชู ายหรือถา ผูนวดเปนผูหญิงก็ไมควรแสดงกิริยาชี้ชวนผูถูกนวดในเร่ืองท่ีไมเหมาะสมโดยเฉพาะเรอื่ งที่เกี่ยวกับเพศสมั พนั ธ ตองนวดดว ยความสุภาพเรียบรอย พูดคุยแคพ อสมควร  ไมพดู จาหลอกลวง หมายถงึ ไมเ ล้ยี งไขหรอื ลอ ลวงใหผูถูกนวดกลบั มาอีกคร้งั ก็ตามถาเห็นวาไมไดผลก็ควรบอกไปตามตรง และแนะนําใหผูปวยไปรับการรักษาโดยวิธีอื่น มิใชลอลวงเพื่อหวังผลประโยชน เงินทอง ลาภยศสรรเสริญ  ผูน วดไมควรนวดในสถานที่ อโคจร หรอื สถานท่ีทไ่ี มเ หมาะสม เชน สถานท่ีคาประเวณี โรงนา้ํ ชา บอ นการพนัน เปนตน 4. ควรมีพื้นฐานความรูดานการนวดแผนไทย หรือผานการฝกอบรมจากสถานฝกอบรมอยางนอย 30 – 75 ชม. หรือ 15 – 45 วัน เพราะพ้ืนฐานดังกลาว จะทําใหผูประกอบการมีความเขาใจในธรุ กิจนี้อยา งถองแท 5. มีทาํ เลที่เหมาะสม มองเหน็ ไดงาย ชัดเจน การคมนาคมสะดวก เพราะธุรกิจน้ีหากมีทําเลที่ดีกถ็ อื วาประสบความสําเร็จไปแลวสวนหน่ึงการประกอบการ กอนเปด การนวดแผนไทย นนั้ ผูประกอบการจําเปนตองตดิ ตอหนวยงานตา ง ๆ ดงั นี้  กรมพัฒนาธุรกิจการคา เพื่อจดทะเบียนจัดต้ังธุรกิจ โดยทั่วไปธุรกิจบริการจะไดรับการยกเวนไมตองจดทะเบียนพาณิชย แตถาขายสินคาอ่ืนรวมดวยตองจดทะเบียน โดยสามารถศึกษารายละเอียดขออนญุ าตไดท ี่ www.ismed.or.th หรอื ท่ี www.thairegistration.com  กรมสรรพากร เพื่อดําเนินการทางภาษีการจดทะเบียน และภาษีมูลคาเพ่ิม โดยศึกษาจากwww.rd.go.th  กระทรวงสาธารณสุข เพ่ือจดทะเบียนและรับใบอนุญาตเปนผูประกอบโรคศิลปะ ทั้งนี้หากเปน การนวดเพ่ือบาํ บัด วนิ จิ ฉยั โรค หรอื ฟน ฟูสมรรถภาพ ตาม พ.ร.บ. การประกอบโรคศลิ ปะ พ.ศ.2542 ผูทําการนวดตองข้ึนทะเบยี นและรับใบอนุญาต สาขาการแพทยแผนไทยหรือเวชกรรมโบราณจากคณะกรรมการวิชาชีพกอน และตองดําเนินการในสถานพยาบาลท่ีไดรับใบอนุญาตแลวเทานั้นแตห ากเปน การนวดเพื่อบรรเทาอาการปวดเม่อื ย ไมใ ชเพ่ือการรกั ษาโรค ผทู ี่ทําการนวดไมจ ําเปนตองข้ึนทะเบียนและรับใบอนุญาตผูประกอบการโรคศิลปะ ผูประกอบการสามารถย่ืนคําขอไดที่กองการประกอบโรคศลิ ปะ สาํ นักงานปลดั กระทรวงสาธารณสุข หรือในตางจังหวัดยื่นที่สํานักงานสาธารณสุขอาํ เภอ หรือสํานักงานสาธารณสุขจงั หวดั แมธ ุรกิจการนวดจะเปนอาชีพใหบริการ แตก็เปนอาชีพท่ีตองใชค วามรบั ผดิ ชอบสูงเชนกัน

138โทษทางกฎหมาย มีบทลงโทษทางกฎหมายหากผูนวดกระทําการนวดแบบการรักษาโรค แตไมมีใบอนุญาตประกอบโรคศิลปะ ซ่งึ จะมคี วามผดิ จําคุกไมเ กนิ 3 ป ปรบั ไมเ กิน 30,000 บาท หรือทั้งจําทั้งปรับ และแมจะไมไ ดน วดแตข ้ึนปา ยโฆษณาวา เปน การนวดรักษาโรคโดยไมม ีใบอนุญาตกม็ ีความผิด คือ มีโทษจําคุกไมเกิน 2 ป ปรับไมเกิน 40,000 บาท หรือท้ังจําท้ังปรับ ตามกฎหมายผูนวดตองรับผิดชอบ หากเกิดอนั ตรายแกผถู ูกนวด ดงั นี้หากทาํ ใหผูอน่ื เกดิ อนั ตรายแกรางกาย จิตใจ มีความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 295 จําคุกไมเกนิ 2 ป ปรับไมเ กิน 4,000 บาท หรือทัง้ จําทั้งปรับ หากผูถูกนวดเปนอันตรายสาหสั ดังนค้ี อื ตาบอด หหู นวก ลิน้ ขาด เสียความสามารถท่มี า นประสาท อวยั วะสืบพันธุ ใบหนา แทงลูกจิตพกิ ารติดตัว ทุพพลภาพหรอื เจบ็ ปว ยเรื้อรังตลอดชีวิต หรอื ไมส ามารถประกอบกจิ ตามปกติเกินกวา 20วนั ตอ งโทษจําคกุ 6 เดอื นถึง 10 ป หากกระทําโดยประมาท เชน นวดแลวเกิดอันตรายสาหัส ตองโทษจําคุกไมเ กิน 3 ป หรอื ปรับไมเ กิน 6,000 บาท หรือทั้งจําท้ังปรับ หากนวดผูปวยแลวทําใหเสียชีวิตถือวากระทําการโดยประมาท ตอ งโทษจําคกุ ไมเกิน 10 ป ปรับไมเ กนิ 20,000 บาทปจ จยั ท่ีทาํ ใหธ รุ กิจนวดแผนไทยประสบความสาํ เร็จ 1. ตองซื่อสตั ยกับลูกคา ตอตวั เองและพนักงาน 2. สรา งจติ สาํ นกึ ทด่ี ีดานการบรกิ ารลกู คาใหแ กพนกั งาน เชน การสวัสดีเมอ่ื มลี ูกคา เขา รา นการทักทายอยางเปนมิตร 3. รักษาการบริการใหไดมาตรฐานคงท่ี โดยใหบริการนวดครบทุกข้ันตอนและตามเวลาที่กาํ หนด 4. ทาํ เลทีต่ ง้ั เหมาะสม ใกลกลมุ ลกู คา เปา หมาย คา เชาสถานที่ไมแ พงจนเกนิ ไป 5. มีการรักษาความสะอาดของสถานท่ี ความสะอาดอุปกรณการนวด และความสะอาดของพนกั งานใหด ูดีตลอดเวลากจิ กรรมทายบท 1. ใหผูเรยี นเขยี นอธิบายประวตั ิของการนวดแผนไทยมาพอสังเขป 2. ใหผ เู รยี นอธิบายประเภทของการนวดแผนไทยมีก่ีประเภทอะไรบา ง 3. ใหผ ูเ รียนอธิบายวิธกี ารนวดแผนไทยแบบตา งๆ มาพอเขา ใจ 4. ใหผเู รยี นบอกแหลง ขอมูลการเรียนรูการนวดแผนไทยมา 4 - 5 แหง

139 บรรณานุกรมวิภาวดี ลีม้ ิ่งสวสั ดิแ์ ละจินตนา ไมเจรญิ . (2547). หนงั สอื เรยี นสาระการเรยี นรูพื้นฐาน กลุมสาระ การเรยี นรูส ขุ ศกึ ษาและพลศึกษา สุขศกึ ษา. กรุงเทพฯ : บรษิ ัทสํานักพมิ พแมค็ จาํ กดัวีณา เลศิ วิไลกลุ นท.ี (2551). หมวดวิชาพฒั นาทกั ษะชีวติ ระดับประถมศกึ ษา กรงุ เทพฯ : บรษิ ัทนวตสาร จํากดัวุฒชิ ยั อนันคูและคณะ. (2548). หมวดวิชาพฒั นาทกั ษะชีวติ ระดบั ประถมศกึ ษา กรุงเทพฯ : บริษทั สาํ นักพิมพบรรณกิจ 1991 จํากดัสวุ ัฒน แกว สงั ขท อง. (2547). หมวดวชิ าพฒั นาทกั ษะชวี ิต ระดบั ประถมศึกษา นนทบุรี : บรษิ ทั ปย มิตร มัลติมีเดีย จาํ กดัการศึกษาทางไกล,สถาบัน.(2551) ชดุ การเรียนทางไกล หมวดวชิ าพฒั นาทกั ษะชีวิต 1 ระดบั มัธยมศึกษาตอนตน กรุงเทพฯ : โรงพิมพ สกสค.ลาดพราวโรดติดตอ http://www.siamhealth.net วนั ท่ี 9 กนั ยายน 2552รศ.นพ.สุรเกียรติ อาชานานภุ าพ (2544) คูมอื หมอชาวบา น สํานักพมิ พหมอชาวบาน กรุงเทพฯนิภา แกว ศรงี าม “ความคดิ ริเร่ิมสรางสรรค (Creative Thinking)” http://www.geocities.com/phichitnfc/KN2.htm วันที่ 14 กนั ยายน 2552การคดิ อยางมวี จิ ารญาณ : Critical Thinking http://www.swuaa.com/webnew/ วนั ที่ 14 กันยายน 2552การตัดสนิ ใจ http://www.radompon.com/resourcecenter/?q=node/41 วันท่ี 14 กันยายน 2552กระบวนการแกปญ หา (problem solving process) http://toeyswu.multiply.com/journal/item/6 วนั ท่ี 14 กนั ยายน 2552นพ. สุริยเดว ทรีปาต.ี “พัฒนาการและการปรบั ตวั ในวยั รุน ” http://www.dekplus.org/update/index.htmlเยาวเรศ นาคแจง . “ข้ันตอนการระงบั กล่ินกาย.” ใกลห มอ ปท ่ี 26 ฉบับท่ี 12 (ธ.ค. 2545 -ม.ค. 2546) : 92-93www.teenpath.netsiriraj e public library ภาควชิ าจติ เวชศาสตร คณะแพทยศาสตรศริ ิราชพยาบาลคูมือคุยเปดใจ รกั ปลอดภัย เพ่อื การส่ือสารเรื่องเพศอยา งสรางสรรคร ะหวางพอ แมแ ละบุตรหลานในครอบครวั โดย โครงการคุยเปด ใจ รักปลอดภัย

140วันทนีย วาสิกะสนิ และคณะ. ๒๕๓๗. ความรูท่ัวไปเกี่ยวกบั เพศศกึ ษา. กรงุ เทพฯ: สํานักพมิ พม หาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร, หนา ๕๗–๗๔โครงการปองกันเอดสบางซื่อ มลู นิธิศภุ นิมติ แหงประเทศไทย. ๒๕๓๙. จดุ ประกาย BAPP. กรงุ เทพฯ: ศนู ยการพิมพอ าคเนย, หนา ๕๗-๗๐.รา งกายมนษุ ย สง่ิ มีชวี ติ มหศั จรรย. กรงุ เทพฯ: สํานกั พมิ พธ งสฟี า. มปพ.วราวุธ สุมาวงศ. เกรด็ จากลวมยาชดุ คลนิ ิกผหู ญงิ . กรุงเทพฯ: สาํ นักพิมพพ ิมพทอง, มปพ.ใครวา ..การตรวจสอบการต้ังครรภไมสาํ คญั . ฟารมานิวส. ปท ่ี ๒ ฉ.๔, ๒๕๔๑. หนา ๔.The New Our Bodies, Ourselves: A Book by and for Women. The Boston Women’s Health Book Collective, New York: A Touchstone Book, 1992.The Good Housekeeping. The Good Housekeeping illustrated Guide to Women's Health. Kathryn Cox, Editor. New York: Hearst Books, 1995.Grace Chin. Menstrual Myths and Taboos. The Star vol. 4, No. 12 : 4, December 1997.นวพล ใจดี : คมู ืออบรมเชงิ ปฏิบัติการ เทคนิคการนวดไทยแบบเชลยศักดิ์ ,2553. สํานักพิมพ ฮับเฮลทเมดิซนิ . กรุงเทพมหานครปรียานชุ วงษต าแพง : อบ อบ นวด, 2553, สาํ นกั พมิ พ ธิงค กดู . กรุงเทพมหานครนวดแผนไทย http : //www.xn--13 cgebo 2b 4a 7q3a.com/ธรุ กิจนวดแผนไทย http : //www.prathyecity.com/N_panThai.docธุรกจิ นวดแผนไทย http : //www.women.sanook.com/800197/ธรุ กจิ นวดแผนไทย http : //www.library.dip.go.th/multim/edoc/09490.pdf

141ท่ีปรึกษา บญุ เรือง คณะผจู ัดทาํ1. นายประเสรฐิ อิ่มสุวรรณ2. ดร.ชยั ยศ จาํ ป เลขาธกิ าร กศน.3. นายวชั รินทร แกว ไทรฮะ รองเลขาธกิ าร กศน.4. ดร.ทองอยู ตณั ฑวฑุ โฒ รองเลขาธกิ าร กศน.5. นางรักขณา ทปี่ รกึ ษาดานการพัฒนาหลักสตู ร กศน. ผอู าํ นวยการกลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี นผูเขยี นและเรยี บเรยี ง สถาบัน กศน. ภาคใต1. นายมณเฑยี ร ละงูผูบรรณาธกิ าร และพฒั นาปรับปรงุ หนวยศกึ ษานิเทศก1. นางนวลพรรณ ศาสตรเวช โรงเรียนบดนิ ทรเดชา ( สิงห สิงหเสนยี  )2. นางสุปรารถนา ยุกตะนนั ทน กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น3. นางกนกพรรณ สวุ รรณพิทกั ษ กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน4. นางสาวเยาวรตั น คําตรง องคการแพธ (PATH)5. นางสาวภาวนา เหวยี นระวี องคการแพธ (PATH)6. นางสาวกษมา สตั ยาหุรกั ษ ขา ราชการบาํ นาญ7. นางสาวสรุ พี ร เจรญิ นิช ขาราชการบํานาญ8. นางธัญญวดี เหลา พาณิชย ขาราชการบํานาญ9. นางเอ้อื จติ ร สมจิตตชอบ ขาราชการบํานาญ10. นางสาวชนิตา จิตตธรรม สาํ นกั งาน กศน เขตบางเชน11. นางสาวอนงค เชอ้ื นนทคณะทํางาน1. นายสรุ พงษ มนั่ มะโน กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น กลุม พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน2. นายศุภโชค ศรรี ัตนศลิ ป กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น3. นางสาววรรณพร ปท มานนท กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน4. นางสาวศรญิ ญา กุลประดษิ ฐ5. นางสาวเพชรนิ ทร เหลืองจิตวัฒนา

142ผพู ิมพต น ฉบบั คะเนสม กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น1. นางสาวปย วดี เหลืองจติ วัฒนา กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน2. นางสาวเพชรินทร กวีวงษพ ิพัฒน กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน3. นางสาวกรวรรณ ธรรมธษิ า กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น4. นางสาวชาลินี บา นชี กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน5. นางสาวอลิศรา กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียนผูออกแบบปก ศรีรตั นศลิ ป นายศุภโชค