สรุปผลการสัมมนาวิชาการในหัวข้อเรื่อง โนรามรดกวัฒนธรรม สู่เศรษฐกิจสร้างสรรค์ ที่สมดุลและยั่งยืน

ก บทสรปุ โครงการ รายงานสรุปผลโครงการพัฒนานักศึกษาใหมีคุณลักษณะตามอัตลักษณบัณฑิต 4 ประการ (A) ชอ่ื กิจกรรมการสัมมนาวิชาการในหัวขอเร่ือง โนรา : มรดกวัฒนธรรม สูเศรษฐกิจสรางสรรค ท่ีสมดุล และยงั่ ยนื จัดขนึ้ โดยมวี ัตถปุ ระสงคหลกั ดงั น้ี 1) เพื่อใหนักศึกษาระดับบัณฑิตศึกษา สาขาวิชาการจัดการ ศิลปะและวัฒนธรรมสรางสรรค ไดมีประสบการณและเกิดการเรียนรูอยางเปนระบบจนสามารถนําองค ความรูที่ไดรับจากการสัมมนาวิชาการ และ 2) เพ่ือใหนักศึกษาระดับบัณฑิตศึกษา สาขาวิชาการจัดการ ศิลปะและวัฒนธรรมสรางสรรค นําไปเขียนเปนบทความวิชาการปรับใชเพื่อใหเกิดประโยชนสูงสุดตอ สังคมและประเทศชาติตอไป การสัมมนาวิชาการครั้งน้ี จัดขึ้นเม่ือวันอาทิตย ที่ 6 มีนาคม 2565 ผาน ระบบออนไลน Google Meets โดยมีผูเขารวมสัมมนารวมทั้งสิ้น 327 คน ประกอบดวย นักเรียน นักศกึ ษา ครู อาจารย นกั วชิ าการ นักวิจัยและประชาชนท่วั ไป ทง้ั ภาครฐั ภาคเอกชน องคกรอิสระ มูลนิธิ สมาคม และอ่ืน ๆ ท่ีใหความสนใจเขารวมเสวนาในครั้งน้ี และมีผลการประเมินอยูในระดับ ดี มีคาเฉล่ีย อยทู ี่ 4.41 ดงั นั้นการสรปุ ผลการดําเนินงานและผลประเมินโครงการสัมมนาวิชาการในหัวขอเรื่อง โนรา : มรดกวัฒนธรรม สูเศรษฐกิจสรางสรรค ที่สมดุลและยั่งยืน ไดรับมอบหมายใหดําเนินการจัดทํารายงาน สรุป เพ่ือเปนขอมูลสาขาวิชาการจัดการศิลปะและวัฒนธรรมสรางสรรค คณะมนุษยศาสตรและ สังคมศาสตร มหาวิทยาลัยราชภฏั นครศรีธรรมราช และหนว ยงานท่เี กี่ยวขอ งในการนําไปใชเปนประโยชน ในการเรียนการสอนตอไป และในโอกาสน้ี สาขาวิชาการจัดการศิลปะและวัฒนธรรมสรางสรรค ใคร ขอบพระคณุ ผูทีม่ ีสวนรวมในการจัดทาํ โครงการครงั้ น้ีทกุ ทาน ทไี่ ดเห็นความรวมมืออยา งดี ผรู บั ผดิ ชอบโครงการ

ข คาํ นาํ รายงานการสรุปเลมน้ีเปนสวนหนึ่งของโครงการพัฒนานักศึกษาใหมีคุณลักษณะตามอัตลักษณ บัณฑติ 4 ประการ (A) ชื่อกิจกรรมการสัมมนาวิชาการในหัวขอเร่ือง โนรา : มรดกวัฒนธรรม สูเศรษฐกิจ สรางสรรค ท่ีสมดุลและย่ังยืน ซ่ึงภายในรายงานการสรุปผลประกอบดวย ขอมูลทั่วไปของโครงการ สรุปผลการดาํ เนนิ งาน และเอกสารประกอบตา ง ๆ ท่ีเกี่ยวของกับโครงการโดยนักศึกษาปริญญาเอก รุนที่ 1 สาขาวิชาการจัดการศิลปะและวัฒนธรรมสรางสรรค ในรายวิชาการสัมมนาทางศิลปะและวัฒนธรรม สรางสรรค รหัสวิชา 2529903 โดยมีสอนท้ังภาคทฤษฎี และภาคปฏิบัติ โดยเฉพาะระดับบัณฑิตศึกษา ตองมีความรูความสามารถในการเรียนรูอยางเปนระบบ และนําองคความรูท่ีไดรับจากการจัดสัมมนาใน คร้ังน้ี ไปตอยอดในการเขียนบทความวิชาการตอสังคม และประเทศชาติ จึงทํารายงายสรุปผลโครงการ พัฒนานักศึกษาใหมีคุณลักษณะตามอัตลักษณบัณฑิต 4 ประการ (A) ช่ือกิจกรรมการสัมมนาวิชาการใน หัวขอเรือ่ ง โนรา : มรดกวฒั นธรรม สูเศรษฐกิจสรางสรรค ที่สมดุลและยั่งยืน ดังกลา ว นักศึกษาปรญิ ญาเอก รนุ ที่ 1 ผรู ับผดิ ชอบโครงการ

สารบญั ค เรื่อง หนา บทสรุปโครงการ ก คาํ นํา ข สารบญั ค สารบัญภาพ จ สารบญั ตาราง ฉ บทที่ 1 บทนาํ 1 1 หลกั การและเหตผุ ล 2 ความสอดคลองกบั แผนกลยทุ ธแ ละทิศทางการพัฒนามาหวิทยาลัย 3 วัตถปุ ระสงคโ ครงการ 3 กลุม เปาหมาย 3 เปาหมาย 4 สถานที่ดาํ เนนิ การ 4 ระยะเวลาดําเนินการ 4 ผรู บั ผดิ ชอบโครงการ 4 วธิ ีการดําเนนิ การ 5 การดําเนินการ 8 ผลที่คาดวา จะไดรบั 15 ผลการวิเคราะหค วามพึงพอใจของผูเขารว มกจิ กรรมการเสวนาฯ 21 บทที่ 2 สบื สานพธิ ีกรรมและศลิ ปะการแสดงพ้ืนบานโนรา 21 ตาํ นานทองถนิ่ โนรา 28 โนราโรงครู แหลงความรขู องวัฒนธรรมในชุมชน 30 โนรา ศลิ ปะการแสดงท่เี ปลี่ยนแปลงในระดบั นานาชาติ 36 บทท่ี 3 สง เสรมิ และเผยแพรโ นรา 36 โนราในวถิ รี ว มสมยั 40 เครือขายวัฒนธรรมการแสดงราในเอเซียตะวันออกเฉียงใต 46 การข้นึ ทะเบียนโนรา ในฐานะตัวแทนมรดกทางวฒั นธรรมที่จับตอ งไมไดของ 51 มนษุ ยชาตติ อองคการยูเนสโก 51 บทที่ 4 ประยุกตแนวคดิ โนรา สเู ศรษฐกิจสรางสรรค 52 การออกแบบผลิตภัณฑท างวัฒนธรรม 58 ขั้นตอนการออกแบบผลิตภณั ฑท างวฒั นธรรม การเพ่ิมคุณคา และมูลคา ตามแนวทางเศรษฐกจิ สรา งสรรค

ง สารบญั (ตอ ) เรอ่ื ง หนา บทท่ี 5 บทความวชิ าการ 62 63 บทความวิชาการเรื่อง โนรา มรดกทางวัฒนธรรม สเู ศรษฐกจิ สรา งสรรคท ่ี 74 มน่ั คงและย่งั ยนื 89 บทความวชิ าการ เรื่องการออกแบบผลิตภัณฑทางวฒั นธรรม แรงบนั ดาลใจ 91 จากศลิ ปวฒั นธรรมโนรา 111 บรรณานุกรม 115 ภาคผนวก ก. หนังสือเชิญวิทยากร และหนวยงานตา ง ๆ ภาคผนวก ข. สื่อประชาสมั พันธ ภาคผนวก ค. ประมวลภาพกิจกรรมการเสวนา เรอ่ื ง “โนรา” มรดกทางวัฒนธรรม สูเศรษฐกิจสรางสรรคทีม่ ัน่ คงและยงั่ ยืน

สารบัญภาพ จ ภาพท่ี ภาพโนรา จังหวัดนครศรีธรรมราช แสดงในงานวนั สมโภชพระมหาธาตุ หนา ภาพที่ 2.1 นครศรธี รรมราช บรเิ วณพลบั พลาทป่ี ระทับพระบาทสมเดจ็ พระ 23 ภาพท่ี 2.2 จุลจอมเกลา เจา อยูห วั รชั กาลท่ี 5 เสดจ็ ประพาสภาคใต 24 ภาพที่ 2.3 ภาพรปู ปน ขุนศรีศรทั ธร วัดทา แค จงั หวดั พัทลุง 29 ภาพที่ 2.4 ภาพการเตรียมพธิ ีโนราโรงครู 29 ภาพที่ 2.5 ภาพการเตรียมพธิ โี นราโรงครู 30 ภาพที่ 3.1 ภาพการตงั้ โรงครู 37 ภาพที่ 3.2 การแสดงศลิ ปะการแสดงโนราแบบรว มสมัย 37 ภาพท่ี 3.3 ผูชมท่ีสนใจการแสดงศลิ ปะการแสดงโนราแบบรวมสมยั 38 ภาพท่ี 3.4 โนราโรงครู 39 ภาพท่ี 3.5 สอ่ื ประชาสมั พนั ธภาพยนตรเรอื่ งเทรดิ ป 2559 39 ภาพท่ี 3.6 ส่อื ประชาสมั พันธภาพยนตรเร่ืองโนรา ป 2561 42 ภาพท่ี 3.7 โนราโกลน หรอื โนราจาํ อวด 43 ภาพที่ 3.8 โนราแขก 43 ภาพที่ 3.9 นายโรง หรือ เปาะโนรา 44 ภาพท่ี 3.10 ศลิ ปะการแสดงมะโยง ประเทศมาเลเซยี 45 ภาพท่ี 3.11 ศลิ ปะการแสดงมะโยง ประเทศมาเลเซยี 46 ภาพที่ 3.12 เมโนราห หรอื เมโนราในประเทศมาเลเซีย 48 ภาพท่ี 4.1 ขนึ้ ทะเบยี นโนรามรดกทางวัฒนธรรมทีจ่ บั ตองไมไดข ององคก ารยูเนสโก 55 ภาพท่ี 4.2 ภาพการออกแบบโคมไฟสาํ หรบั หองรับแขก 56 ภาพท่ี 4.3 ภาพการออกแบบเครอื่ งประดบั 57 ภาพที่ 4.4 ภาพการออกแบบบรรจุภณั ฑสําหรับเครื่องประดับ 57 ภาพที่ 4.5 ภาพการออกแบบตราสนิ คาแบรนด โนรายา หรือ Noraya 58 ภาพการออกแบบตราสญั ลักษณกิจกรรมการเสวนาฯ

สารบญั ตาราง ฉ หนา ภาพท่ี ตารางแสดงรายละเอียดการดําเนนิ งาน ตารางที่ 1.1 ตารางแสดงงบประมาณ 5 ตารางที่ 1.2 ตารางแสดงแผนปฏบิ ตั ิงานประชุมวางแผนการดาํ เนินงาน 8 ตารางท่ี 1.3 ตารางผลวเิ คราะหขอมูลท่ัวไปของผตู อบแบบประเมนิ 12 ตารางที่ 1.4 ตารางผลวิเคราะหขอมลู ความพงึ พอใจของผูเ ขา รว มกิจกรรม 15 ตารางที่ 1.5 ตารางความคิดเหน็ และขอเสนอแนะอื่น ๆ 16 ตารางท่ี 1.6 19

1 บทท่ี 1 บทนาํ โครงการ พฒั นานักศกึ ษาใหมคี ุณลกั ษณะตามอัตลกั ษณบณั ฑติ 4 ประการ กจิ กรรม การสัมมนาวิชาการในหวั ขอ เรื่อง โนรา : มรดกวฒั นธรรม สูเ ศรษฐกิจสรางสรรค ทีส่ มดุลและย่ังยืน 1. หลักการและเหตุผล “โนรา” เปน พิธีกรรมและศลิ ปะการแสดงพ้ืนบา นที่ผกู พันกับวฒั นธรรมและวิถีชีวิตผูคน ในภาคใตของประเทศไทย มีเอกลักษณเดนในการรองและการรา ยรํา ซ่ึงสะทอนมรดกท่ีสืบทอดตอกัน มาของชาวบานรุนตอรุน“โนรา” ไดรับการยอมรับวาเปนศิลปะการแสดงอันวิจิตรงดงามท่ีควรคาแก การเผยแพรใหประชาคมโลกไดรับรู และเม่ือวันที่ 15 ธันวาคม 2565 ที่ประชุมคณะกรรมการ ระหวางรัฐบาลวาดวยการสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับตองไมได (Intergovernmental Committee for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage: ICS-ICH) คร้ังที่ 16 ผานการประชุมทางไกลเต็มรูปแบบ มีมติใหขึ้นทะเบียน “โนรา” หรือ “Nora, Dance Drama in Southern Thailand” ในบัญชีรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมท่ีจับตองไมไดของมนุษยชาติ (Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity – บัญชี RL) ภายใต อนุสัญญาวาดวยการสงวนรักษามรดกวัฒนธรรมท่ีจับตองไมได ค.ศ. 2003 (2003 Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage) ขององคการการศึกษา วิทยาศาสตร และวัฒนธรรมแหงสหประชาชาติ หรือยูเนสโก โดย “โนรา” เปนมรดกทางวัฒนธรรมที่จับตองไมได ขององคการยูเนสโกลาํ ดบั ที่สามของไทย การขึ้นทะเบียนคร้ังน้ีเปนความภาคภูมิใจของไทยและถือเปนการสรางความตระหนักรู ในระดับสากลตอคุณคาและความสําคัญของ “โนรา” ในฐานะมรดกทางวัฒนธรรมดานนาฏศิลปที่ เปนภูมิปญญาทองถ่ิน และเปนการแสดงออกถึงความหลากหลายทางวัฒนธรรมในภูมิภาคและใน ประเทศไทยดวย รวมทั้งจะชวยสงเสริมบทบาทอันแข็งขันของชุมชนที่เกี่ยวของในการสงเสริมการ เรียนรู เขาถึง พฒั นา และสงวนรักษาประเพณีและศลิ ปะดงั กลาวไวใ หแ กช นรุนหลงั ตอไป ในปจ จบุ นั โลกมเี ทคโนโลยีและนวตั กรรมใหมๆ เกดิ ขึน้ มากมาย หลายประเทศทั่วโลกจึง มีแผนผลักดนั นโยบายตา งๆ ท่จี ะชว ยเพมิ่ ขดี ความสามารถในการแขงขันทางเศรษฐกิจผานการพัฒนา เทคโนโลยีและนวัตกรรม รวมไปถึงการพัฒนาความสามารถของประชาชนในประเทศดวยระบบ “เศรษฐกิจสรางสรรค หรือ Creative Economy” ซ่ึงเปนการพัฒนาเศรษฐกิจบนพ้ืนฐานของการ สรางและใชองคความรู ความคิดสรางสรรค และทรัพยสินทางปญญาท่ีเช่ือมโยงกับพื้นฐานทาง วัฒนธรรม การส่ังสมความรูของสังคม ในการออกแบบ ผลิตสินคาและบริการใหม โดยผานการคิด อยางสรางสรรค และนําเทคโนโลยีหรือนวัตกรรมใหมๆ รวมถึงพ้ืนฐานทางวัฒนธรรม สังคม เขามา ชวยในการสรางสรรคผ ลงาน

2 จึงนาจะเปนโอกาสท่ีดีท่ีจะนํา “โนรา” ซ่ึงไดรับการขึ้นทะเบียนเปนมรดกวัฒนธรรมที่ จับตองไมไดของมนุษยชาติ มาปรับใชเปนกลยุทธทางเศรษฐกิจ ใหสอดคลองกับสถานการณท่ี เปลีย่ นแปลงไป โดยมงุ เนน ไปทีก่ ารเพ่ิมคุณคา สรางมูลคา และสงเสริมความสามารถใหสินคาไทยท่ีมี ศักยภาพในการแขงขัน โดยการสรางสรรคใหเกิดความแตกตางเพ่ือหลีกหนีการแขงขันแบบเดิมๆ และชวยขับเคลื่อนเศรษฐกจิ ไทย โดยเนนการพัฒนาอยางสมดุล และยัง่ ยนื บนพ้ืนฐานความไดเปรียบ ทั้งในดานความโดดเดนของมรดกทางวัฒนธรรม ที่สามารถนํามาตอยอดในเชิงความสรางสรรคได อยางสมดลุ และยั่งยนื่ ใหก บั ชมุ ชนและทอ งถนิ่ 2. ความสอดคลองกบั แผนกลยทุ ธแ ละทิศทางการพฒั นามหาวิทยาลยั ในดา น ๆ ดงั นี้ สอดคลอ งกับกรอบทิศทางยุทธศาสตรดานวัฒนธรรมระยะ 20 ป (พ.ศ. 2558 - 2579) และกรอบทิศทางยุทธศาสตร ในระยะ 5 ป ตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) ใน หัวขอท่ี 3 การสงเสริมอุตสาหกรรมวัฒนธรรมเพื่อสรางมูลคาทางเศรษฐกิจมีแนว ทางการพฒั นาทส่ี าํ คัญ ดงั น้ี (ก) พัฒนาศักยภาพการเรียนรู การสรางสรรคและการสงเสริมกิจกรรมทาง ศิลปวฒั นธรรม เพอื่ สรางอาชีพและสรา งรายไดทางเศรษฐกิจ (ข) พฒั นาวสิ าหกจิ ชมุ ชนโดยใชท นุ และทรัพยากรทางวัฒนธรรม (ค) พัฒนาศกั ยภาพแหลงศลิ ปวัฒนธรรมเพื่อสงเสริมการทองเท่ียวทางวัฒนธรรมท้ังใน ระดับทองถิน่ ระดบั ชาตแิ ละนานาชาติ (ง) พฒั นาศกั ยภาพสนิ คา และบริการทางวัฒนธรรม ทั้งในระดับทองถิ่น ระดับชาติและ นานาชาติ (จ) พัฒนาศักยภาพการบริหารจัดการทางวัฒนธรรมใหเอื้อตอสงเสริมอุตสาหกรรม วฒั นธรรมเพอ่ื สรางมลู คา ทางเศรษฐกิจ (ฉ) วิจัยและพัฒนานวัตกรรมการดําเนินงาน เพ่ือเสริมสรางสรางคุณคาสังคม และ มลู คา เพ่ิมทางเศรษฐกจิ ของประเทศโดยใชมติ ิทางวัฒนธรรมทีส่ อดคลองกับบรบิ ทของสังคมไทย และยังความสอดคลองกับแผนพัฒนามหาวิทยาลัยระยะ 20 ป (พ.ศ.2560 - 2579) มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรธี รรมราช ประเด็นยุทธศาสตร ที่ 5 : การทาํ นบุ ํารงุ ศลิ ปะและวัฒนธรรม ประทีปถ่ิน ประเทืองคา ประชาชน เปาประสงค ที่ 5 : เปนผูนําในการจัดการศิลปะและวัฒนธรรมทองถ่ิน เพื่อสรางสังคม ตามแนวทางประเทศไทย 4.0 แนวทางการพฒั นาประเทศไทย 4.0 เปน แนวทางการพฒั นาประเทศสู “ความม่ันคง มั่ง คัง่ และยงั่ ยืน” ดว ยการสราง “ความเขมแข็งจากภายใน” ขับเคล่ือนตามแนวคิด “ปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพียง” ผานกลไก “ประชารัฐ” มุงพัฒนาความคิดสรางสรรคเพื่อพัฒนานวัตกรรม การเรียนรูผาน อินเทอรเน็ต การสราง Smart Farmer & Smart Startup และแรงงานเฉพาะทาง รวมทั้งใช การศึกษาโดยยึดจังหวัดเปนฐาน เพื่อใหสังคมไทยกาวสู “สังคมเศรษฐกิจท่ีขับเคลื่อนดวยนวัตกรรม

3 (Value-based Economy)” เพ่ือใหประเทศสามารถพึ่งพาตนเองได ลดการนําเขา และเปนสังคมที่ แบง ปน 3. วัตถุประสงคข องโครงการ 3.1 เพ่ือสืบสานพิธีกรรมและศิลปะการแสดงพ้ืนบาน “โนรา” ซึ่งผูกพันกับวัฒนธรรม และวิถชี ีวติ ผคู นในภาคใตของประเทศไทย ใหเปนมรดกที่สืบทอดทั้งในระดับทองถ่ิน ระดับชาติ และ นานาชาติ 3.2 เพ่ือสงเสริมและเผยแพร “โนรา” ในระดับทองถิ่นและระดับชาติใหเปนที่รูจักมาก ขึ้น ในฐานะมรดกทางวัฒนธรรมดานนาฏศิลปที่เปนภูมิปญญาทองถ่ิน ท่ีไดรับการข้ึนทะเบียนเปน มรดกวัฒนธรรมท่ีจบั ตอ งไมไ ดข องมนษุ ยชาติ 3.3 เพ่ือจดุ ประกายความคดิ “เศรษฐกจิ สรางสรรค หรือ Creative Economy” โดยใช เปนกลยุทธทางเศรษฐกิจ โดยมุงเนนไปท่ีการเพิ่มคุณคา สรางมูลคา ดวยการพัฒนาผลิตภัณฑ วฒั นธรรมชุมชนไทย (CCPOT) สสู ากล ใหส นิ คาไทยทีม่ ีศกั ยภาพในการแขงขัน โดยการสรางสรรคให เกิดความแตกตาง ชวยขับเคลอื่ นเศรษฐกิจไทยการพัฒนาอยา งสมดุลและยงั่ ยนื 4. กลุม เปา หมาย นกั ศกึ ษา เจาหนาท่ีวฒั นธรรม นกั วชิ าการ อาจารย และประชาชนทว่ั ไป จาํ นวน 200 คน 5. เปาหมาย 5.1 เปาหมายโครงการ หนว ยนับ ระดับความสําเร็จ ตวั ชี้วดั 1. กลุมเปาหมายทเ่ี ขา รวมกจิ กรรม รอยละ รอ ยละ 80 2. ผลการประเมนิ ความพงึ พอใจในภาพรวมโครงการ รอยละ รอ ยละ 80 3. สรปุ ผลสมั มนา เลม 1 5.2 ผลผลิต (Outputs) 5.2.1. ผูเขารวมสัมมนามีความเขาใจและเกิดการรับรูตามวัตถุประสงคของการจัด สมั มนาในคร้งั นี้ ในระดับดี รอยละ 80% 5.2.2. ผเู ขารวมสัมมนามีความพึงพอใจในภาพรวมโครงการสัมมนาในครง้ั น้ี ในระดับดี รอยละ 80% 5.3 ผลลพั ธ (Outcomes) 5.3.1. นกั ศึกษาระดบั ดุษฎีบัณฑติ สาขาวิชาการจัดการศิลปะและวฒั นธรรมสรางสรรค ไดม ีประสบการณแ ละเกิดการเรียนรูอ ยา งเปน ระบบ จนสามารถนําองคความรูที่ไดรับจากการสัมมนา วิชาการ

4 5.3.2. นักศึกษาระดับดุษฎบี ัณฑติ สาขาวชิ าการจดั การศลิ ปะและวฒั นธรรมสรางสรรค นาํ ไปเขยี นบทความวชิ าการปรบั ใชเ พ่ือใหเ กิดประโยชนส ูงสุดตอสังคมและประเทศชาตติ อ ไป 5.4 ผลกระทบ (Impacts) ไมมี 6. สถานที่ดําเนินการ ผา นระบบออนไลน Google meet (https://meet.google.com/gci-jvxw-rox) 7. ระยะเวลาดําเนนิ การ มกราคม – เมษายน 2565 วันจดั สมั มนา วันอาทิตยท ี่ 6 มนี าคม 2565 เวลา 08.00 – 12.00 น. 8. ผูร ับผิดชอบโครงการ อาจารยผ สู อนในรายวิชา 1. ผูช วยศาสตราจารย ดร.ฆนัท ธาตุทอง นกั ศึกษา 1. นายวชริ วทิ ย บัวขาว รหัส 6377713001 2. นางดวงรัตน วงศส วางศิริ รหสั 6377713003 3. นางตวงรัก รตั นพันธุ รหัส 6377713006 9. วิธกี ารดําเนนิ การ 9.1 ประชุมคณะกรรมการจัดโครงการ เพ่ือกําหนดวันที่จัดสัมมนา หัวขอการสัมมนา และ เนอื้ หา รวมท้ังกิจกรรมทผ่ี เู ขารว มสมั มนาจะไดรับจากการสัมมนาครั้งนี้ 9.2. ตดิ ตอวทิ ยากร ผูทรงคณุ วุฒทิ เ่ี กยี่ วของกับโครงการ 9.3. ประชาสัมพันธโ ครงการในวนั เวลาดงั กลาว 9.4. ประเมนิ ผลจากการเขารว มโครงการ 9.5. รายงานผลการจดั โครงการ

5 10. การดําเนินงาน ตารางที่ 1.1 แสดงรายละเอยี ดการดําเนนิ งาน 2565 ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย รายละเอียด . ผูร บั ผดิ ชอบ กอนสมั มนา 23 ดวงรัตน, วชิรวิทย, ตวงรัก, ฆนทั • ประชุมวางแผนเตรยี มงานสมั มนา 23 ดวงรัตน, วชิรวิทย, ตวงรัก, ฆนัท • กําหนดหวั ขอสมั มนา 30 ดวงรตั น, วชริ วทิ ย, ตวงรัก, ฆนัท • ประชมุ วางแผนแบง หนาที่ในการทํางาน 30 ดวงรตั น • ประสานงานติดตอ วิทยากร 30 ตวงรัก • ขอเอกสารจากวิทยากร • ติดตอ ประสานงานในการใชร ะบบออนไลน 30 ตวงรกั 6 ดวงรัตน, วชิรวิทย, ตวงรกั • จดั ทําหนังสือเรยี นเชญิ วทิ ยากร • ประสานงานติดตอการจัดทาํ ประชาสัมพนั ธใ นการออกแบบ 6 ตวงรัก • ประชาสัมพนั ธโครงการ 6 ดวงรัตน, วชริ วิทย, ตวงรกั o นกั ศกึ ษาปริญญาเอก o วัฒนธรรมจังหวดั o ประชาสมั พนั ธมหาวทิ ยาลัย ที่เก่ียวของ o ฯลฯ 13 ดวงรัตน • ระบบลงทะเบยี น 20 ดวงรัตน • ออกแบบการประเมินความพงึ พอใจในการสัมมนา 6 วชริ วิทย • จัดเตรียมลําดบั การดําเนนิ สมั มนา 20 วชิรวทิ ย • จัดเตรียมคํากลาวรายงานพิธีเปด -ปด • คํากลา วเปด-ปด งานของประธาน 20 ดวงรตั น, วชริ วิทย, ตวงรัก • จดั เตรียมหนงั สือขอบคณุ วิทยากร 20 ตวงรัก • ออกแบบเกียรติบัตรวิทยากร /ขออนุญาตสแกนลายมอื ชอื่ ผลู งนามในเกียรตบิ ัตร 20 ตวงรกั • ออกแบบเกยี รติบัตรผเู ขารว มสมั มนา /ขออนุญาตสแกนลายมอื ชื่อผลู งนามในเกียรตบิ ัตร

6 ตารางที่ 1.1 (ตอ ) 2565 ผรู ับผดิ ชอบ รายละเอียด ม.ค. ก.พ. ม.ี ค. เม.ย ระหวา งสัมมนา . • กาํ กับดแู ลความพรอมระบบออนไลน (บันทึกภาพ/เสยี ง) 6 ดวงรัตน, ตวงรัก, สุเมธ • จดั กิจกรรมสมั มนาระบบออนไลน 6 ดวงรตั น, วชิรวทิ ย, ตวงรัก • พธิ กี รดําเนนิ รายการ กลา วตอนรบั 6 วชริ วิทย • แนะนาํ วิทยากร/ประวตั ิ/รูปถาย 6 วชิรวทิ ย (แบบกรอกประวัต/ิ กราฟฟก ) • พิธเี ปด ตวงรกั - ประธานในพิธี 6 อธกิ ารบดี / คณบดี บณั ฑิตวทิ ยาลัย - กลาวรายงาน - ประธานกลา วเปด ตวงรัก • พธิ ปี ด อธกิ ารบดี / คณบดี บณั ฑิตวิทยาลยั - ประธานในพธิ ี - กลา วรายงานปด 6 อธกิ ารบดี / คณบดี บณั ฑติ วิทยาลัย ประธานกลา วปด ตวงรัก • ประเมนิ ความพึงพอใจในการสมั มนา อธกิ ารบดี / คณบดี บณั ฑติ วิทยาลยั • ดาํ เนินการจา ยคา ตอบแทนวทิ ยากร ดวงรตั น • มอบหนังสอื ขอบคุณวทิ ยากร 6 ตวงรกั • พิธีกรช้ีแจงใหผูรวมสัมมนาทราบวิธีการดาวนโหลด 6 ตวงรกั 6 วชิรวิทย เกยี รติบตั ร ตามลงิ ค

7 ตารางท่ี 1.1 (ตอ ) 2565 ผรู ับผดิ ชอบ ม.ค. ก.พ. ม.ี ค. เม.ย รายละเอยี ด . หลงั สัมมนา 13 ดวงรตั น, วชิรวทิ ย, ตวงรกั • ประเมิน/สรุปผลหลังการสมั มนาเสร็จสน้ิ 13 ดวงรัตน • สรุปผลประเมินความพงึ พอใจในการสัมมนา • จดั ทํารูปเลม เอกสารสรปุ ผลการสัมมนา 3 ตวงรกั วชริ วิทย - ปกนอก/ใน วชริ วิทย - คาํ นาํ - สารบญั บทท่ี 1 บทนาํ 3 วชิรวทิ ย - โคร งก าร ค วา มเ ปน มา ห ลัก กา รแ ละ เห ตุผ ล 3 ตวงรัก รายละเอียดการดําเนินงาน/วางแผนแบงหนาท่ีในการ 3 ตวงรัก ทาํ งาน 3 ตวงรกั บทที่ 2 สืบสานพธิ ีกรรมและศิลปะการแสดงพน้ื บา น “โนรา” - เพื่อสืบสานพิธีกรรมและศิลปะการแสดงพ้ืนบาน 3 ตวงรัก, ดวงรัตน, วชิรวทิ ย, ฆนัท “โนรา” ซึ่งผูกพันกับวัฒนธรรมและวิถีชีวิตผูคนใน วชิรวิทย, ตวงรกั , ดวงรัตน, ฆนทั ภาคใตของประเทศไทย ใหเปนมรดกที่สืบทอดทั้งใน ระดับทองถ่นิ ระดับชาติ และนานาชาติ 10 10 บทท่ี 3 สงเสริมและเผยแพร “โนรา” - เพอื่ สงเสริมและเผยแพร “โนรา” ในระดับทองถิ่นและ ระดับชาติใหเปนที่รูจักมากข้ึน ในฐานะมรดกทาง วัฒนธรรมดานนาฏศิลปท่ีเปนภูมิปญญาทองถิ่น ที่ ไดรับการข้ึนทะเบียนเปนมรดกวัฒนธรรมท่ีจับตอง ไมไ ดของมนษุ ยชาติ บทที่ 4 ประยกุ ตแนวคดิ “โนรา” สูเศรษฐกิจสรางสรรค - เพื่อจุดประกายความคิด “เศรษฐกิจสรางสรรค หรือ Creative Economy” โดยใชเปน กลยุทธท างเศรษฐกจิ โดยมุงเนนไปท่ีการเพ่ิมคุณคา สรางมูลคา ดวยการ พัฒนาผลิตภัณฑวัฒนธรรมชุมชนไทย (CCPOT) สู สากล ใหสนิ คา ไทยท่ีมีศักยภาพในการแขงขัน โดยการ สรางสรรคใหเกิดความแตกตาง ชวยขับเคลื่อน เศรษฐกจิ ไทยการพัฒนาอยางสมดลุ และย่ังยนื บทที่ 5 บทความวชิ าการ - โนรา : มรดกทางวัฒนธรรมสูการออกแบบผลิตภัณฑ รวมสมัย - โนรา : มรดกทางวฒั นธรรมสเู ศรษฐกิจสรางสรรค • นาํ เสนอผลการจัดกจิ กรรมสัมมนา (ตามรูปเลม ) • เสนอบทความเพ่อื ตพี มิ พเ ผยแพร

8 11. ผลทค่ี าดวาจะไดร ับ 11.1 พิธีกรรมและศิลปะการแสดงพื้นบาน “โนรา” จะไดรับการสืบสานและยังคงผูกพันกับ วัฒนธรรม วิถีชีวิตผูคนในภาคใตของประเทศไทย ใหเปนมรดกที่สืบทอดทั้งในระดับทองถ่ิน ระดับชาติ และนานาชาติ ตอ ไป 11.2 “โนรา” จะไดรับการสงเสริมและเผยแพร ในระดับทองถ่ินและระดับชาติใหเปนท่ีรูจัก มากขึ้น ในฐานะมรดกทางวัฒนธรรมดานนาฏศิลปท่ีเปนภูมิปญญาทองถิ่น ที่ไดรับการข้ึนทะเบียน เปนมรดกวัฒนธรรมทจี่ บั ตองไมไ ดข องมนษุ ยชาติ อยางกวางขวาง 11.3 แนวความคิด “เศรษฐกจิ สรางสรรค หรือ Creative Economy” จะชว ยยกระดับรายได ใหกับชุมชน โดยใชเปนกลยุทธทางเศรษฐกิจ มุงเนนไปท่ีการเพิ่มคุณคา สรางมูลคา ดวยการพัฒนา ผลิตภัณฑวัฒนธรรมชุมชนไทย (CCPOT) สูสากล ใหสินคาไทยที่มีศักยภาพในการแขงขัน โดยการ สรางสรรคใ หเ กิดความแตกตาง ชวยขับเคล่อื นเศรษฐกจิ ไทยการพัฒนาอยา งสมดลุ และยง่ั ยืน 12. งบประมาณคา ใชจา ยในการดําเนินงาน สรุปคาใชจาย การสัมมนา หัวขอ “โนรา : มรดกวัฒนธรรม สูเศรษฐกิจสรางสรรค ท่ีสมดุล และยงั่ ยืน”งบประมาณ 20,300 บาท ดังนี้ ตารางที่ 1.2 ตารางแสดงงบประมาณ งบประมาณ/บาท หมายเหตุ งบรายจา ย-รายการ 12,500 1.คาตอบแทน 1,000 1.1 คา ตอบแทนวทิ ยากรจํานวน 4 ทา น 800 6,000 2.คา ใชสอย 20,300 2.1 คา จดั ทํารูปเลมจาํ นวน 5 เลม 2.2 คา อาหารวางสําหรับ 10 ทาน * คาใชจ ายไมผกู พนั งบประมาณของมหาวทิ ยาลัย 2.3 คา ของทรี่ ะลกึ รวมคาใชจายทั้งสิ้น

9 กาํ หนดการเสวนาออนไลน เรอ่ื ง โนรา : มรดกวัฒนธรรม สเู ศรษฐกิจสรางสรรค ทีส่ มดุลและย่ังยืน วนั อาทิตย ท่ี 6 มนี าคม พ.ศ. 2565 เวลา 08.00 – 12.00 น. เวลา รายละเอียด 08.00-08.30 น. เร่ิมทดสอบระบบออนไลน 08.30-08.40 น. เรม่ิ กิจกรรมเสวนา 08.40-08.45 น. พธิ ีเปด 08.45-08.50 น. ประธานในพธิ ี รองศาสตราจารย ดร.วรี ยทุ ธ ชาตะกาญจน กลา วเปด โครงการ 08.50-09.00 น. แนะนําผูท รงคณุ วุฒทิ งั้ 4 ทาน และเรมิ่ กจิ กรรมเสวนา  อาจารยพ ทิ ยา บษุ รารตั น 09.00-09.15 น.  รศ.เรวตั สขุ สิกาญจน 09.15-09.20 น.  คุณภูมิ จิระเดชวงศ 09.20-09.35 น.  โนรากลอยใจ หทัยศิลป 09.35-09.40 น. อาจารยพทิ ยา บุษรารตั น 09.40-09.55 น. นําเสนอมุมมอง จากงานวิจัยและพัฒนาสูการขอข้ึนทะเบียนเปนมรดกวัฒนธรรม ท่ีจับตอง 09.55-10.00 น. ไมไ ดของมนุษยชาติ ยเู นสโก 10.00-10.15 น. พธิ กี รสรปุ 10.15-10.20 น. คุณภมู ิ จริ ะเดชวงศ นําเสนอมุมมอง โนราในฐานะมรดกทางวัฒนธรรมทองถิ่น สูการขึ้นทะเบียนเปนมรดก เวลา วัฒนธรรมท่จี ับตอ งไมไดของมนุษยชาติ (พลงั ทองถิน่ สูสากล) 10.20-11.00 น. พธิ กี รสรุป โนรากลอยใจ หทัยศิลป 11.00-11.20 น. นําเสนอมุมมอง โนราโบราณดา นพิธกี รรมและศิลปะการแสดงพื้นบาน ผูกพันวิถีชีวิตผูคนใน 11.20-11.35 น. ภาคใต และความยั่งยนื ในทองถ่ิน 11.35-11.45 น. พิธกี รสรุป 11.45-11.55 น. รศ.เรวัต สขุ สกิ าญจน นําเสนอมุมมอง ความคิด “เศรษฐกิจสรางสรรค โดยมุงเนนไปที่การเพิ่มคุณคา สรางมูลคา 12.00 น. ดว ยการพัฒนาผลิตภัณฑวัฒนธรรมชมุ ชนไทย สสู ากล ของโนรา พิธีกรสรุป รายละเอยี ด เก็บตกมุมมองและเสริมความคิด (ตามลาํ ดับ)  รศ. เรวตั สุขสกิ าญจน  โนรากลอยใจ  คณุ ภูมิ จริ ะเดชวงศ  อาจารยพ ทิ ยา บษุ รารัตน ตอบคําถาม จากผูเขา รว มฟงเสวนา พธิ กี รสรปุ และกลาวขอบคณุ ทา นวิทยากรผทู รงคณุ วุฒทิ ้ัง 4 ทาน เชิญผูเขา รวมสมั มนาตอบแบบสอบถาม พิธีปด โครงการ เสรจ็ สน้ิ กจิ กรรม

10 คํากลา วเปด โครงการสัมมนา ภายใตห ัวขอ “โนรา : มรดกวฒั นธรรม สูเศรษฐกิจสรา งสรรค ที่สมดุลและยง่ั ยืน” จะเห็นไดวา“โนรา” เปนพิธีกรรมและศิลปะการแสดงพื้นบานท่ีผูกพันกับวัฒนธรรมและวิถี ชีวิตผูคนในภาคใต มีเอกลักษณเดนในการรองและการรายรํา ที่ไดรับการยอมรับวาเปน ศิลปะการแสดงอนั วจิ ติ รงดงาม และไดร บั การขึ้นทะเบยี นบัญชีเปนมรดกวัฒนธรรมที่จับตองไมไดของ มนุษยชาติ เมื่อวันท่ี 15 ธันวาคม 2565 เปนความภาคภูมิใจของไทยและถือเปนการสรางความ ตระหนักรูในระดับสากลตอ คณุ คา และความสําคญั ของ “โนรา” ในปจจุบันโลกมีเทคโนโลยีและนวัตกรรมใหมๆ เกิดขึ้นมากมาย หลายประเทศท่ัวโลกจึงมี แผนผลกั ดนั นโยบายตาง ๆ ที่จะชวยเพ่ิมขีดความสามารถในการแขงขันทางเศรษฐกิจผานการพัฒนา เทคโนโลยีและนวัตกรรม รวมไปถึงการพัฒนาความสามารถของประชาชนในประเทศดวยระบบ “เศรษฐกิจสรางสรรค หรือ Creative Economy” ซึ่งเปนการพัฒนาเศรษฐกิจบนพื้นฐานของการ สรางและใชองคความรู ความคิดสรางสรรค และทรัพยสินทางปญญาท่ีเชื่อมโยงกับพื้นฐานทาง วัฒนธรรม การสั่งสมความรูของสังคม ในการออกแบบ ผลิตสินคาและบริการใหม โดยผานการคิด อยางสรางสรรค และนําเทคโนโลยีหรือนวัตกรรมใหมๆ รวมถึงพื้นฐานทางวัฒนธรรม สังคม เขามา ชวยในการสรา งสรรคผ ลงาน ในการจัดสัมมนาออนไลน ในวันน้ีผมรูสึกไดถึงความต้ังใจของผูจัดที่จะนําเสนอ “โนรา” ซึ่ง ไดรับการข้ึนทะเบียนเปนมรดกวัฒนธรรมท่ีจับตองไมไดของมนุษยชาติ มาปรับใชเปนกลยุทธทาง เศรษฐกิจ การเพิ่มคุณคา สรางมูลคา และสงเสริมความสามารถใหสินคาไทยท่ีมีศักยภาพในการ แขงขัน โดยการสรา งสรรคใหเกิดความแตกตางเพื่อหลีกหนีการแขงขันแบบเดิมๆ และชวยขับเคล่ือน เศรษฐกิจไทย โดยเนนการพัฒนาอยางสมดุล และยั่งยืน บนพื้นฐานความไดเปรียบ ทั้งในดานความ โดดเดนของมรดกทางวัฒนธรรม ท่ีสามารถนํามาตอยอดในเชิงความสรางสรรคไดอยางสมดุลและยั่ง ยน่ื ใหกับชุมชนและทอ งถิ่น บัดน้ีถึงเวลาอันสมควรแลวผมขอเปดงานสัมมนาออนไลน ของ นักศึกษาปริญญาเอก หลักสูตรปรัชญาดษุ ฎบี ณั ฑิต สาขาการจัดการศิลปะและวัฒนธรรมสรางสรรค ภายใตหัวขอ “โนรา : มรดกวฒั นธรรม สเู ศรษฐกิจสรา งสรรค ที่สมดลุ และยัง่ ยนื ” ณ บัดนี้ รองศาสตราจารย ดร.วรี ยุทธ ชาตะกาญจน กลา วเปด โครงการ

11 คํากลา วปดโครงการสมั มนา ภายใตห ัวขอ “โนรา : มรดกวัฒนธรรม สเู ศรษฐกิจสรา งสรรค ท่สี มดุลและยัง่ ยนื ” การสัมมนาในวันนี้ ไดรับความสนใจจากผูเขารวมสัมมนาทุกทานเปนอยางดีย่ิง โดยเฉพาะ วัตถุประสงคของการสัมมนาในวันนี้ ทําใหผูเขารวมสัมมนาไดมีความรู ความเขาใจ ศิลปะการแสดง พื้นบาน “โนรา” ในฐานะมรดกทางวัฒนธรรมดานนาฏศิลปที่เปนภูมิปญญาทองถ่ินภาคใต ที่ไดรับ การขึ้นทะเบียนเปนมรดกวัฒนธรรมท่ีจับตองไมไดของมนุษยชาติ และการนําแนวคิด “เศรษฐกิจ สรางสรรค หรือ Creative Economy” มาเพ่ิมคุณคา สรางมูลคา ดวยการพัฒนาผลิตภัณฑ ท่ีเกิด จากวัฒนธรรมชมุ ชนไทยใหกา วไปสสู ากล ใหสินคาไทยที่มีศักยภาพในการแขงขัน โดยการสรางสรรค ใหเกิดความแตกตาง ชว ยขบั เคลือ่ นเศรษฐกิจไทยการพฒั นาอยางสมดลุ และย่ังยืน ขอบคุณทานวิทยากร ทั้ง 4 ทาน อาจารยพิทยา บุษรารัตน, รศ. เรวัต สุขสิกาญจน, คุณภูมิ จิระเดชวงศ และ โนรากลอยใจ หทัยศิลป ท่ีไดนําประสบการณและความรูมาถายทอดเพื่อ แลกเปล่ียนเรียนรู ใหกับผูเขารวมสัมมนาออนไลนในวันน้ี หวังวาผูเขารวมสัมมนาจะไดนําไปใชเปน แนวทางในการพัฒนาทองถิ่น ทําใหเศรษฐกิจชุมชนมีความเขมแข็ง เกิดการพัฒนาอยางสมดุลและ ยั่งยืน ไดอยางแทจริง และ ขอขอบคุณ ผศ.ดร. ดร.ฆนัท ธาตุทอง อาจารยผูใหคําปรึกษา รวมท้ัง นักศึกษาปริญญาเอก หลักสูตรปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาการจัดการศิลปะและวัฒนธรรมสรางสรรค และทีมงานผจู ัด ผเู ก่ียวของทกุ ทา น ทท่ี ําใหการสัมมนาออนไลนในวนั นี้สาํ เรจ็ ลลุ ว งตามวตั ถปุ ระสงค บัดน้ีไดเวลาอันสมควรแลว กระผมขออํานาจคุณพระศรีรัตนตรัย พระพุทธสิหิงคม่ิงมหาชัย และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลาย ท่ีทุกทานเคารพนับถือ จงดลบันดาลใหผูเขารวมสัมมนาทุกทานประสบ ความสุข ความสําเร็จในส่ิงท่ีหวังทุกประการ และขอปดการสัมมนาออนไลน หัวขอ “โนรา : มรดก วฒั นธรรม สูเ ศรษฐกิจสรา งสรรค ทสี่ มดลุ และย่ังยนื ” ณ บัดนี้ รองศาสตราจารย ดร.วรี ยทุ ธ ชาตะกาญจน กลาวปด โครงการ

12 ตารางที่ 1.3 ตารางแสดงแผนปฏบิ ตั งิ านประชุมวางแผนการดาํ เนินโครงการ 2565 รายละเอยี ด . ผรู ับผดิ ชอบ ม.ค. ก.พ. ม.ี ค. เม.ย กอ นสัมมนา 23 ดวงรัตน, วชริ วิทย, ตวงรกั , ฆนทั • ประชมุ วางแผนเตรยี มงานสมั มนา 23 ดวงรัตน, วชิรวทิ ย, ตวงรัก, ฆนทั • กําหนดหัวขอ สมั มนา 30 ดวงรตั น, วชิรวทิ ย, ตวงรัก, ฆนทั • ประชมุ วางแผนแบง หนา ท่ใี นการทาํ งาน 30 ดวงรตั น • ประสานงานตดิ ตอวทิ ยากร 30 ตวงรัก • ขอเอกสารจากวิทยากร • ติดตอ ประสานงานในการใชระบบออนไลน 30 ตวงรัก 6 ดวงรัตน, วชริ วทิ ย, ตวงรัก • จัดทําหนงั สือเรยี นเชญิ วิทยากร • ประสานงานตดิ ตอการจัดทําประชาสัมพนั ธใ นการออกแบบ 6 ตวงรกั • ประชาสมั พันธโ ครงการ 6 ดวงรตั น, วชริ วิทย, ตวงรกั o นกั ศกึ ษา ปริญญาเอก o วฒั นธรรมจังหวดั o ประชาสมั พนั ธมหาวทิ ยาลยั ท่เี กีย่ วขอ ง o ฯลฯ 13 ดวงรัตน • ระบบลงทะเบยี น 20 ดวงรัตน • ออกแบบการประเมินความพงึ พอใจในการสมั มนา 6 วชริ วทิ ย • จัดเตรยี มลาํ ดบั การดาํ เนนิ สมั มนา 20 วชิรวิทย • จดั เตรียมคํากลาวรายงานพิธีเปด-ปด • คาํ กลา วเปด -ปด งานของประธาน 20 ดวงรตั น, วชิรวิทย, ตวงรัก • จัดเตรียมหนังสอื ขอบคณุ วทิ ยากร 20 ตวงรัก • ออกแบบเกียรติบตั รวิทยากร /ขออนุญาตสแกนลายมอื ชอ่ื ผูล งนามในเกยี รติบัตร 20 ตวงรัก • ออกแบบเกยี รตบิ ตั รผเู ขารวมสมั มนา /ขออนุญาตสแกนลายมือชอื่ ผูลงนามในเกียรติบัตร

13 ตารางท่ี 1.3 (ตอ ) 2565 รายละเอยี ด ม.ค. ก.พ. ม.ี ค. เม.ย. ผรู ับผดิ ชอบ ระหวางสัมมนา 6 ดวงรตั น, ตวงรกั , สุเมธ • กํากับดูแลความพรอมระบบออนไลน (บนั ทกึ ภาพ/เสยี ง) 6 ดวงรตั น, วชริ วทิ ย, ตวงรัก • จดั กจิ กรรมสัมมนาระบบออนไลน 6 วชิรวทิ ย • พิธีกรดําเนินรายการ กลาวตอ นรบั 6 วชิรวทิ ย • แนะนาํ วิทยากร/ประวัต/ิ รปู ถา ย ตวงรัก (แบบกรอกประวตั ิ/กราฟฟก ) 6 อธกิ ารบดี / คณบดี บณั ฑิตวทิ ยาลยั • พธิ ีเปด ตวงรัก - ประธานในพธิ ี - กลา วรายงาน อธกิ ารบดี / คณบดี บณั ฑติ วิทยาลัย - ประธานกลาวเปด 6 อธิการบดี / คณบดี บณั ฑิตวทิ ยาลัย • พธิ ปี ด ตวงรกั - ประธานในพิธี - กลา วรายงานปด อธกิ ารบดี / คณบดี บณั ฑติ วทิ ยาลัย ประธานกลา วปด ดวงรัตน • ประเมินความพงึ พอใจในการสัมมนา 6 ตวงรกั • ดําเนนิ การจา ยคาตอบแทนวิทยากร 6 ตวงรกั • มอบหนังสือขอบคณุ วิทยากร 6 วชิรวทิ ย • พิธีกรชี้แจงใหผูรวมสัมมนาทราบวิธีการดาวนโหลด เกยี รตบิ ตั ร ตามลิงค

14 ตารางท่ี 1.3 (ตอ) 2565 รายละเอียด .ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย ผูร ับผิดชอบ หลงั สัมมนา 13 ดวงรัตน, วชริ วิทย, ตวงรัก • ประเมิน/สรุปผลหลังการสัมมนาเสร็จส้นิ 13 ดวงรตั น • สรปุ ผลประเมนิ ความพึงพอใจในการสมั มนา • จัดทํารูปเลมเอกสารสรุปผลการสัมมนา 3 ตวงรัก - ปกนอก/ใน วชริ วิทย - คาํ นาํ วชริ วิทย - สารบัญ บทท่ี 1 บทนํา 3 วชริ วิทย - โคร งก าร ค วา มเ ปน มา ห ลัก กา รแ ละ เห ตุผ ล รายละเอียดการดําเนินงาน/วางแผนแบงหนาที่ในการ ทาํ งาน บทท่ี 2 สบื สานพิธกี รรมและศลิ ปะการแสดงพ้ืนบาน “โนรา” 3 ตวงรัก - เพื่อสืบสานพิธีกรรมและศิลปะการแสดงพ้ืนบาน “โนรา” ซ่ึงผูกพันกับวัฒนธรรมและวิถีชีวิตผูคนใน ภาคใตของประเทศไทย ใหเปนมรดกที่สืบทอดท้ังใน ระดบั ทองถิน่ ระดบั ชาติ และนานาชาติ บทท่ี 3 สงเสริมและเผยแพร “โนรา” 3 ตวงรกั - เพื่อสงเสรมิ และเผยแพร “โนรา” ในระดับทองถิ่นและ ระดับชาติใหเปนที่รูจักมากข้ึน ในฐานะมรดกทาง วั ฒ น ธ ร ร ม ด า น น า ฏ ศิ ล ป ที่ เ ป น ภู มิ ป ญ ญ า ท อ ง ถ่ิ น ท่ีไดรับการข้ึนทะเบียนเปนมรดกวัฒนธรรมท่ีจับตอง ไมไ ดของมนษุ ยชาติ บทท่ี 4 ประยกุ ตแนวคิด “โนรา” สเู ศรษฐกิจสรา งสรรค 3 ตวงรัก - เพื่อจุดประกายความคิด “เศรษฐกิจสรางสรรค หรือ Creative Economy” โดยใชเปนกลยทุ ธท างเศรษฐกจิ โดยมุงเนนไปที่การเพิ่มคุณคา สรางมูลคา ดวยการ พัฒนาผลิตภัณฑวัฒนธรรมชุมชนไทย (CCPOT) สูสากล ใหสินคาไทยที่มีศักยภาพในการแขงขัน โดย การสรางสรรคใหเกิดความแตกตาง ชวยขับเคลื่อน เศรษฐกิจไทยการพฒั นาอยา งสมดุลและย่ังยนื บทท่ี 5 บทความวชิ าการ 3 ตวงรกั , ดวงรัตน, วชิรวทิ ย, ฆนทั - โนรา : มรดกทางวัฒนธรรมสูการออกแบบผลิตภัณฑ รวมสมยั - โนรา : มรดกทางวัฒนธรรมสเู ศรษฐกิจสรา งสรรค วชริ วิทย, ตวงรกั , ดวงรัตน, ฆนทั 10 • นําเสนอผลการจดั กจิ กรรมสัมมนา (ตามรปู เลม) 10 • เสนอบทความเพ่อื ตพี ิมพเ ผยแพร

15 13. ผลการวเิ คราะหข อมลู ผเู ขา รว มกจิ กรรมการเสวนาออนไลน เรื่อง โนรา : มรดก วัฒนธรรม สเู ศรษฐกิจสรางสรรค ทีส่ มดลุ และยัง่ ยนื ในการประเมินความพึงพอใจกลุมเปาหมายของการเขารวมกิจกรรมในครั้งนี้ คือ นกั ศึกษา เจาหนาที่วัฒนธรรม นักวิชาการ อาจารย และประชาชนทั่วไป .ท่ีสนใจดานศิลปวัฒนธรรม และการแสดงโนรา จํานวน 200 คน และไดตอบกลับ จํานวน 327 คน คิดเปนรอยละ 164 สามารถ สรปุ ขอมลู ไดดังน้ี คา ระดบั ความพึงพอใจ แปลความหมายไดดงั นี้ ตํา่ กวา 1.50 หมายถึง นอ ยท่ีสุด 1.51 – 2.50 หมายถงึ นอย 2.51 – 3.50 หมายถึง ปานกลาง 3.51 – 4.50 หมายถึง มาก 4.51 – 5.00 หมายถึง มากทสี่ ุด 13.1 ผลการวิเคราะหขอมูล ตอนที่ 1 ขอมูลทั่วไป ประกอบดวย เพศ อายุ ระดับการศึกษาและมหาวิทยาลัย ผลการ วเิ คราะหขอมลู เบอื้ งตนของผูตอบ แบบสอบถาม ดังตารางท่ี 1.4 ขอมูลทั่วไป จาํ นวน (คน) รอ ยละ 1.เพศ หญงิ 256 78.29 ชาย 71 21.71 2.อายุ ต่ํากวา 20 ป 34 10.40 20-30 ป 277 84.71 31-40 ป 5 1.53 41-50 ป 9 2.75 51 ปขึ้นไป 2 0.61 3.ระดับการศกึ ษา ปรญิ ญาตรี 307 93.88 ปริญญาโท 15 4.58 ปรญิ ญาเอก 5 1.52 4.มหาวิทยาลัย มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครศรธี รรมราช 246 75.23 มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั สรุ าษฎรธ านี 80 24.46 มหาวิทยาลัยวลยั ลักษณ 1 0.31

16 จากตารางท่ี 1.4 พบวา ขอมูลทัว่ ไปของผตู อบแบบประเมิน มดี งั นี้ เพศ พบวา ผูตอบแบบสอบถามสวนใหญเปนเพศหญิง (รอยละ 78.29) รองลงมา คือ เพศชาย (รอ ยละ 31.67) อายุ ของผูตอบแบบประเมิน พบวา ผูตอบแบบสอบถามสวนใหญจะอยูในชวงอายุ ระหวา ง 20-30 ป (รอยละ 84.71) รองลงมา คือ ชวงอายตุ ่าํ กวา 20 ป (รอ ยละ 10.40) และ ชวงอายุ 41-50 ป (รอยละ 2.75) ระดับการศึกษา ของผูตอบแบบประเมิน พบวา ผูตอบแบบสอบถามสวนใหญอยูใน ระดับปริญญาตรี (รอยละ 93.88) รองลงมา คือ ระดับปริญญาโท (รอยละ 4.58) และ ปริญญาเอก (รอยละ 1.52) มหาวิทยาลัย ของผูตอบแบบประเมิน พบวา ผูตอบแบบสอบถามสวนใหญอยูใน มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช (รอยละ 75.23) รองลงมา คือ มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร ธานี (รอยละ 24.46) และ มหาวิทยาลยั วลัยลกั ษณ (รอ ยละ 0.31) ตอนที่ 2 ระดบั ความพงึ พอใจ / ความรูค วามเขา ใจ / การนําไปใช ตอการเขา รว มกิจกรรม ผลการวเิ คราะหขอมูลความพึงพอใจของผเู ขา รวมกิจกรรม ดังตารางที่ 1.5 ระดบั ความพึงพอใจ หวั ขอ 5 4 32 1 รวม คาเฉล่ยี ความหมาย ดานวิทยากร 4.52 มากที่สดุ 1.การถายทอดความรูของ 196 107 23 0 1 327 4.45 มาก วทิ ยากรมีความชัดเจน 59.93 32.73 7.03 0 0.30 100 4.46 มาก 2.ความสามารถในการ 177 121 28 0 1 327 4.39 มาก อธบิ ายเนื้อหา 54.13 37.00 8.56 0 0.31 100 3.มีความครบถวนของ 183 115 27 1 1 327 เนื้อหาในการฝก อบรม 55.96 35.17 8.25 0.31 0.31 100 4.การตอบขอซักถามใน 164 131 30 1 1 327 การฝก อบรม 50.15 40.06 9.17 0.31 0.31 100 ดา นระยะเวลา/ การประชาสัมพันธ มาก 1.ระยะเวลาในการอบรมมี 162 140 19 4 2 327 4.39 มาก ความเหมาะสม 49.54 42.81 5.81 1.22 0.61 100 4.38 2.การประชาสัมพนั ธใน 158 143 22 2 2 327 การเขา รว มฝก อบรมมี ความเหมาะสม 48.31 43.73 6.72 0.62 0.62 100 ดา นความรคู วามเขาใจ 160 111 47 7 2 327 4.28 มาก 1.ความรู ความเขาใจใน 48.93 33.94 14.37 2.14 0.62 100 เรื่องนี้ กอน การอบรม

17 หวั ขอ 5 ระดบั ความพึงพอใจ 1 รวม คาเฉลี่ย ความหมาย 2.ความรู ความเขา ใจใน 4 32 เรอื่ งนี้ หลัง การอบรม 182 126 17 2 0 327 4.49 มาก 55.65 38.53 5.20 0.62 0 100 ดา นการนาํ ความรูไ ปใช 162 135 27 3 0 327 4.39 มาก 1.สามารถนําความรูท่ี 49.54 41.28 8.26 0.92 0 100 4.37 มาก ไดร บั ไปประยกุ ตใชใ นการ 156 139 31 1 0 327 4.44 มาก ปฏบิ ตั งิ านได 47.70 42.51 9.48 0.31 0 100 4.41 มาก 2.มีความมัน่ ใจและ 175 125 24 2 1 327 สามารถนําความรูท่ีไดรบั 53.51 38.22 7.34 0.62 0.31 100 ไปใชไ ด 3.สามารถนําความรูไป เผยแพร/ ถา ยทอดได คา เฉลยี่ โดยรวม จากตารางท่ี 1.5 พบวา ขอ มูลทั่วไปของผตู อบแบบประเมิน มดี งั นี้ ดานวทิ ยากร 1. ระยะเวลาในการอบรมมีความเหมาะสม ของผูตอบแบบประเมิน 3 ลําดับแรก พบวา ผูตอบแบบสอบถามสวนใหญอยูในระดับพึงพอใจมากที่สุด (รอยละ 59.93) รองลงมาอยูใน ระดับพงึ พอใจมาก (รอยละ 32.73) และพงึ พอใจปานกลาง (รอยละ 7.03) โดยมีคาเฉลี่ยอยูที่ 4.52 อยูใ นระดับ มากทส่ี ดุ 2. การประชาสัมพันธในการเขารวมฝกอบรมมีความเหมาะสม ของผูตอบแบบ ประเมิน 3 ลําดับแรก พบวา ผูตอบแบบสอบถามสวนใหญอยูในระดับพึงพอใจมากที่สุด (รอยละ 54.13) รองลงมาอยูในระดับพึงพอใจมาก (รอยละ 37.00) และพึงพอใจปานกลาง (รอยละ 8.65) โดยมีคาเฉลี่ยอยทู ี่ 4.45 อยใู นระดบั มาก 3. มีความครบถวนของเนื้อหาในการฝกอบรม ของผูตอบแบบประเมิน 3 ลําดับแรก พบวา ผูตอบแบบสอบถามสวนใหญอยูในระดับพึงพอใจมากที่สุด (รอยละ 55.96) รองลงมาอยูใน ระดบั พึงพอใจมาก (รอยละ 35.17) และพึงพอใจปานกลาง (รอยละ 8.25) โดยมีคาเฉลี่ยอยูที่ 4.46 อยใู นระดับ มาก 4. การตอบขอซักถามในการฝกอบรม ของผูตอบแบบประเมิน 3 ลําดับแรก พบวา ผูตอบแบบสอบถามสวนใหญอยูในระดับพึงพอใจมากที่สุด (รอยละ 50.15) รองลงมาอยูในระดับพึง พอใจมาก (รอยละ 40.06) และพึงพอใจปานกลาง (รอยละ 9.17) โดยมีคาเฉล่ียอยูที่ 4.39 อยูใน ระดับ มาก ดา นระยะเวลา/ การประชาสัมพนั ธ 1. ระยะเวลาในการอบรมมีความเหมาะสม ของผูตอบแบบประเมิน 3 ลําดับแรก พบวา ผูตอบแบบสอบถามสวนใหญอยูในระดับพึงพอใจมากท่ีสุด (รอยละ 49.54) รองลงมาอยูใน

18 ระดบั พึงพอใจมาก (รอยละ 42.81) และพึงพอใจปานกลาง (รอยละ 5.81) โดยมีคาเฉลี่ยอยูท่ี 4.39 อยูในระดบั มาก 2. การประชาสัมพันธในการเขารวมฝกอบรมมีความเหมาะสม ของผูตอบแบบ ประเมิน 3 ลําดับแรก พบวา ผูตอบแบบสอบถามสวนใหญอยูในระดับพึงพอใจมากท่ีสุด (รอยละ 48.31) รองลงมาอยูในระดับพึงพอใจมาก (รอยละ 43.73) และพึงพอใจปานกลาง (รอยละ 6.72) โดยมีคา เฉลีย่ อยูท่ี 4.38 อยใู นระดบั มาก ดานความรูความเขา ใจ 1. ความรู ความเขาใจในเร่ืองน้ี กอนการอบรม ของผูตอบแบบประเมิน 3 ลําดับแรก พบวา ผูตอบแบบสอบถามสวนใหญอยูในระดับพึงพอใจมากที่สุด (รอยละ 48.93) รองลงมาอยูใน ระดับพึงพอใจมาก (รอยละ 33.94) และพึงพอใจปานกลาง (รอยละ 14.37) โดยมีคาเฉลี่ยอยูที่ 4.28 อยใู นระดบั มาก 2. ความรู ความเขาใจในเรื่องนี้ หลังการอบรม ของผูตอบแบบประเมิน 3 ลําดับแรก พบวา ผูตอบแบบสอบถามสวนใหญอยูในระดับพึงพอใจมากท่ีสุด (รอยละ 55.65) รองลงมาอยูใน ระดับพึงพอใจมาก (รอ ยละ 38.53) และพึงพอใจปานกลาง (รอยละ 5.20) โดยมีคาเฉลี่ยอยูที่ 4.49 อยใู นระดับ มาก ดานการนาํ ความรูไปใช 1. สามารถนําความรูที่ไดรับไปประยุกตใชในการปฏิบัติงานได ของผูตอบแบบ ประเมิน 3 ลําดับแรก พบวา ผูตอบแบบสอบถามสวนใหญอยูในระดับพึงพอใจมากท่ีสุด (รอยละ 49.54) รองลงมาอยูในระดับพึงพอใจมาก (รอยละ 41.28) และพึงพอใจปานกลาง (รอยละ 8.26) โดยมคี า เฉลี่ยอยทู ี่ 4.39 อยูในระดบั มาก 2. มีความมั่นใจและสามารถนําความรูท่ีไดรับไปใชได ของผูตอบแบบประเมิน 3 ลําดับแรก พบวา ผูตอบแบบสอบถามสวนใหญอยูในระดับพึงพอใจมากที่สุด (รอยละ 47.70) รองลงมาอยูในระดับพึงพอใจมาก (รอยละ 42.51) และพึงพอใจปานกลาง (รอยละ 9.48) โดยมี คาเฉล่ียอยทู ี่ 4.37 อยูในระดับ มาก 3. สามารถนําความรูไปเผยแพร/ถายทอดได ของผูตอบแบบประเมิน 3 ลําดับแรก พบวา ผูตอบแบบสอบถามสวนใหญอยูในระดับพึงพอใจมากที่สุด (รอยละ 53.51) รองลงมาอยูใน ระดับพงึ พอใจมาก (รอยละ 38.22) และพึงพอใจปานกลาง (รอยละ 7.34) โดยมีคาเฉล่ียอยูท่ี 4.44 อยูในระดับ มาก รวมท้งั 4 ดาน มีคาเฉลยี่ รวมทุกดา นอยูท ่ี 4.41 อยูในระดับ มาก

19 ตาราง1.6 ความคดิ เหน็ และขอ เสนออ่นื ๆ ความคิดเห็นแสดงการชืน่ ชม ความคดิ เห็นเพอื่ ขอ เสนออื่นๆ การปรังปรงุ อยากใหเปดคลิปการรํามโนราหใ ห เปนประโยชนส รางสรรคสงั คมและ ควรเปน การอบรมที่ ดู ประเทืองปญญา ผอ นคลายกวา นี้ อยากใหโนราหไดเเพรกระจายไป เปนกิจกรรมท่ดี มี าก ระยะเวลาในการ ท่ัวประเทศเลยคะ บรรยายนานเกนิ ไป อยากใหเ ปดคลิปการราํ มโนราหให ไมกะทัดรัด ดู ไดเ รียนรูเ รือ่ งราวท่ีไมเ คยไดรูในเรอื่ งโนรา นานเกินไป ควรยกตวั อยางใหเห็นภาพ ถายทอดเรอื่ งราวออกมาคอื ตองมีความ มภี าพใหรบั ชมมากกวานี้ เชอื่ และความศรทั ธา ไดร บั ความรเู กยี่ วกบั โนราหมากขน้ึ อยาก ควรจะเพ่ิมเวลาในการบรรยายให ใหโ นราไดเ ผยเเพรไปทั่วโลก มากข้ึน ควรสงเสรมิ มโนราหแ ละรกั ษาวฒั นธรรม น้ีไวเ พ่อื ใหล กู หลานไดศ ึกษาวัฒนธรรม และสืบทอดตอ ไป เปน กจิ กรรมท่ีดมี ากคะ ดมี ากจะไดร ูว ัฒนธรรมเพ่ิมข้ึน มีการแชรเ นื้อหาใหไ ดช มเยอะๆเพอ่ื ความ เขา ใจมาขน้ึ คะ อยากใหมกี ารจัดกจิ กรรมเเบบนอี้ ีก การนําเสนอของอาจารยแ ละคณะ วิทยากรไดใ หความรไู ดอยา งครบถว น เขา ใจงายและนาํ ไปเผยแพรอีกไดคะ \"ไดรบั ความรูในการอบรม ในคร้ังนีไ้ ด เยอะมากและไดน าํ ความรูไปถายทอด เผยแพรไดคะ \"ไดรูความรใู นการอบรม เยอะมาก และสามารถนําความรูไป เผยแพรไ ดคะ ยงั ไมมีขอ เสนอแนะเพราะที่บรรยายดีมาก คะ ไดความรู มีประโยชนเปน อยา งย่ิงครบั ไดร บั ความรูเก่ยี วกับ โนรา ไดความรมู ากมายคะ อยากใหโ นราไดปรับเปลีย่ นวธิ กี าร ถายทอดใหท ันกบั ยุคเทคโนโลยีมากข้ึนคะ

ความคิดเห็นแสดงการชนื่ ชม ความคิดเหน็ เพ่อื 20 อยากใหกจิ กรรมแบบนี้อีกครับ การปรงั ปรงุ ขอ เสนออ่นื ๆ วัฒนธรรมทท่ี รงคุณคาและการเผยแพร ดีมากครับ ไดค วามรูไหมๆ และความรู สมยั โบราณ เกย่ี วกบั ท่เี รายังไมร ู ไดรู คณุ คาและการรักษา มโนราหไ ว เปนกจิ กรรมทีด่ ีมากครบั จดั กจิ กรรมอยางสม่ําเสมอ ครบั ไดความรเู กี่ยวกับโนราห ขอบคุณคะ บรรยายนา สนใจ ดีทุกอยาง เปน กจิ กรรมท่ีดมี ากๆคะ

21 บทท่ี 2 สืบสานพธิ กี รรมและศลิ ปะการแสดงพนื้ บา นโนรา ทามกลางความเปลี่ยนแปลงของยุคสมัย วัฒนธรรมโนรายังไดรับความนิยมไมเสื่อม คลาย ยังคงมีพิธีกรรมการแสดงโนราโรงครูในชุมชน เปนการบงบอกอัตลักษณทองถ่ินของคนใต ชมุ ชนมคี วามชืน่ ชมและประทบั ใจในศิลปะของโนรา มีการสืบทอดการแสดงเชนเดียวกับโนราในอดีต นายโรงโนรายังคงรายรําและขับรองในชุดลูกปดท่ีงดงามและสรางสรรคการแสดงใหม ๆ สําหรับ ชมุ ชนของโนราและในโลกท่ีกวางไกล เฉกเชนกับการแสดงแบบโบราณอ่ืน ๆ ในหลายพื้นท่ีของโลกท่ี มีความเกี่ยวพันคลายคลึง การแสดงโนรายังคงพัฒนาเปลี่ยนแปลงตอไปและยังคงไดรับความนิยมสูง จากผคู นในภาคใต แมวาการแสดงโนราในบางแงมุมจะเปล่ียนไปในทิศทางใหม แตความซับซอนทาง ศิลปะยังสามารถสะทอนเรื่องราวของผูท่ีแตกตาง ผูที่มาเยี่ยมเยือน การสรางการยอมรับนับถือ การ สืบทอด แนวปฏิบัติตนของผูคน และการเชอื่ มตอ ของชุมชนทม่ี ศี รัทธาเดียวกนั ได ผูชมในทองถ่ินยังคง ใชโนราเปนสื่อในการปฏิบัติตนตามความเชื่อ ความศรัทธาที่มีตอบรรพชนตามขนบพิธีกรรมท่ีมีแบบ แผนเครง ครดั แตข ณะเดียวกัน กย็ งั รอคอยการแสดงโนราท่ีสนุกสนาน ท้ังที่เปนการแสดงบนเวทีและ การแสดงผานส่ือตาง ๆ ที่อีกทึก เราใจดวยการรายรํา การขับรอง การดนสดที่คมคายและเร่ืองราวที่ ทนั สมยั จากประเด็นการเสวนาในเรื่องของสืบสานพิธีกรรมและศิลปะการแสดงพ้ืนบานโนรา ผเู ขียนวิเคราะหจากขอ คําถามที่วา “ในฐานะท่ี โนราโบราณทั้งดานพิธีกรรมและดานศิลปะการแสดง พ้ืนบาน ผูกพันกับวิถีชีวิตผูคนในภาคใต มีแนวทางการสืบสาน สืบทอดโนรา เพื่อนําไปสูความย่ังยืน ในทองถ่ิน” โดยจําแนกเปน 3 ประเด็น คือ 1) ตํานานทองถิ่นโนรา 2) โนราโรงครู แหลงความรูของ วฒั นธรรมในชมุ ชน 3) โนราศิลปะการแสดงทเ่ี ปลีย่ นแปลงในระดับนานาชาติ มรี ายละเอียดดงั น้ี 1. ตํานานทอ งถ่ินโนรา โนรา หรือ มโนราห เปนศิลปะการแสดงทองถ่ินท่ีผูกพันกับวิถีชีวิตของคนใตมาชานาน เปนการแสดงท่ีมีแบบแผนการรายรํา และขับรองท่ีงดงามเปนเอกลักษณเฉพาะถ่ิน มีดนตรีเปนลูกคู เลนรับสงตลอดการแสดง ผูรําโนราสวมเคร่ืองแตงกายท่ีทําดวยลูกปดหลากสี สวมปกหางคลายนก เทรดิ ทรงสูง ตอ เลบ็ ยาวทําดวยโลหะ การแสดงโนราเปนที่นิยมและถือปฏิบัติแพรหลายในชุมชนรอบ รอบทะเลสาบสงขลา อีกท้ังแพรกระจายความนิยมไปตลอดสอฝากฝงของคาบสมุทรอินโดจีน ทาง ตอนเหนือมีคณะโนราแสดงขึ้นไปถึงจังหวัดประจวบคีรีขันธ สวนทางตอนใตมีคณะโนราสองภาษาท่ี ยงั คงแสดงอยใู นเขตสามจงั หวัดภาคใต และมีการแสดงของชุมชนไทย ในรัฐตอนเหนือของสหพันธรัฐ มาเลเซยี ไดแ ก กลันตัน เกดาห ปะลิส และปน ัง การเลาขานตํานานโนราโบราณระบวุ า การแสดงโนราเปนสวนหน่ึงในการแสดงแบบมุข ปาฐะ หรือ การเลา ปากเปลา ซง่ึ ไมไ ดม ีการจดบนั ทกึ เปน ลายลกั ษณอกั ษร เร่ืองราวที่เลากันจึงมีความ แตกตา งในชว งทเี่ ปน รายละเอยี ด เพราะผูกโยงไวกับผูเลาและชมุ ชนของแตละทองถ่ิน ซ่ึงตํานานโนรา ท่ีเลาสืบเน่ืองกันมาน้ัน เปนขอมูลที่ไมมีความชัดเจน ขาดภาพรวมในเชิงประวัติ และพัฒนาการ

22 ขอมูลที่รวบรวมไดในสวนใหญ ใหนํ้าหนักกับการกําเนิดโนราในถ่ินอ่ืน และมีมนตขลังที่ลึกลับแบบ เทพประทานกาํ กับอยู การท่ีจุดกําเนิดของโนรายังคุมเครือและไมชัดเจนน้ัน ไมใชแตเพียงเพราะมีตํานานจาก หลายพื้นที่ แตเพราะวาประวัติของโนราน้ัน เปนการสืบทอดผานตัวบุคคล ผานสายเลือด ผานสาย ตระกูล และยังคัดกรองสืบทอดจากผีบรรพชนอีกดวย การสืบทอดภูมิรูจึงยังคุมเครือ (กองมรดกภูมิ ปญ ญาทางวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม, 2563) ดังคํากลาวทวี่ า “การแพรกระจายของโนรา เราจะพบวา มีการแพรกระจายสูงมากในชุมชน โดยรอบทะเลสาบสงขลา โดยเฉพาะจังหวัดพัทลุง จังหวัดสงขลา จังหวัด นครศรีธรรมราช รวมถึงจังหวัดตรังดวย และแพรกระจายถึง 15 จังหวัด จังหวัด ประจวบคีรีขันธ ก็มีโนราอยูอําเภอบางสะพานนอย กลาวงาย ๆ คือ ทั้งภาคใตของ ประเทศไทยมโี นรา เพราะวากลุมคนท่ีพลัดถิ่น คนพมาเชื้อสายไทย คนไทยท่ีผัดถิ่นไป ตอนทเี่ กดิ การลา อาณานิคม ซึ่งคนเหลานี้ คือคนปก ษใตข องเราท่ีมีความรูมีความเขาใจ ในเรื่องศิลปะการแสดงโนรา หนังตะลุง เม่ือเขาเขามาอยูที่จังหวัดประจวบคีรีขันธ เขา กน็ ําเอาสิง่ ที่เปน จิตวิญญาณ ศลิ ปะที่ตดิ ตัวเขาเขา มาดวย ทาํ ใหโ นราแพรกระจายไดทั่ว ภาคใต” (พิทยา บุษรารตั น, 2565, มีนาคม 6) โนราท่ีสัมพันธกับประวัติศาสตร ไมวาจะสืบคนตํานานของโนราอยางไร ท้ังท่ีเปนเรื่อง ของโนราเอง หรือ ตํานานอื่น ๆ ที่เกี่ยวของ ผูศึกษาลวนเห็นพองกันวา การแสดงที่เรียกวาโนรา ใน ภาคใตข องประเทศไทยนัน้ มีการสืบทอดมาหลายศตวรรษ นักวิชาการหลายคนเสนอวา พิธีกรรมการ แสดงโนราเปนภูมิรูจักอินเดียท่ีแผขยายเขามาผานอาณาจักรโบราณที่ตั้งอยูบนเกาะสุมาตรา หรือ เกาะชวา แนวคิดนี้เกิดขึ้นจากการเปรียบเทียบพิธีกรรมการแสดงโนราตํานานและเรื่องเลาท่ี หลากหลายเกี่ยวของกันในภูมิภาค ขณะท่ีนักวิชาการอีกหลายคนพยายามเช่ือมโยงวิธีของโนราให สัมพนั ธกับขอมลู ทางประวตั ิศาสตรท ่มี ีการรวบรวมไวในภูมภิ าคเอเชยี ตะวันออกเฉียงใต ในครสิ ตศ ตวรรษที่ 7 ถึง 14 หมูเกาะมาไรอยูในเอเชียตะวันออกเฉียงใตเปนจุดเชื่อมตอ สวนอืน่ ๆ ของเอเชียผานเสนทางการคาทางทะเล เรือคาขายที่ออกจากฝงในภูมิภาคนี้ขนสงสินคาหา ยาก ไดแก งาชาง ดีบุก ลูกจันทนเทศ ไมจันทน หินสวยงาม การบูร และยาดําท่ีใชในการรักษาโรค โดยแลกเปลี่ยนกับเครื่องเทศจากอินเดีย ผาไหม และเครื่องปนดินเผาจากประเทศจีน เมืองทาหลาย แหงในดนิ แดนแถบน้ี จงึ เปน จุดแวะพักของเรือท่ีขนถา ยสนิ คา ระหวา งกลมุ ตาง ๆ ท่ีอาศัยอยูในภูมิภาค ปฏิสัมพันธระหวางผูคนท่ีแตกตางบนเสนทางการคาในภูมิภาคน้ี กอใหเกิดการผสมผสาน ขนบธรรมเนยี ม ประเพณี จารีตทางศาสนา การเมอื ง และศิลปวฒั นธรรม อาณาจักรศรีวิชัยท่ีต้ังอยูบนเกาะสุมาตรา และอาณาจักรอื่น ๆ ที่เกิดขึ้นตอมาในระยะ หลงั นัน้ เปน ผูควบคุมเสนทางการคาของหมเู กาะมลายูในมหาสมุทรอนิ เดียไวได และกลายเปนพื้นที่ใน การผสานทางวัฒนธรรมที่หลากหลาย เมืองทาหลายเมืองในหมูเกาะมลายูเช่ือมตอกับซากปรักหักพัง ของวัดเกาแก และซากโบราณสถานแหงอาณาจักรศรีวิชัย เชื่อมโยงกับเทพเจาในศาสนาฮินดู ท้ังพระ พรหม พระอศิ วร พระวิษณุ เชนเดียวกับ พระวัชรยาน และพุทธศาสนามหายาน ขนบธรรมเนียมของ อินเดียเหลาน้ี ถูกถักทอเปนแนวปฏิบัติทางจิตวิญญาณที่มีเวทมนตรคาถา และความเชื่อกํากับ ผาน

23 ผูนําทองถ่ินที่เช่ือมโยงตนกับเทพเจา และพลังอํานาจ (กองมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม กระทรวง วฒั นธรรม, 2563) ภาพที่ 2.1 ภาพโนรา จังหวัดนครศรีธรรมราช แสดงในงานวันสมโภชพระมหาธาตุ นครศรีธรรมราช บริเวณพลบั พลาท่ีประทับพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยูหัว รัชกาลที่ 5 เสด็จประพาสภาคใต เมอื่ วนั ท่ี 4 กรกฎาคม 2444 ท่ีมา : (กองมรดกภมู ปิ ญ ญาทางวฒั นธรรม กระทรวงวัฒนธรรม, 2563) จากประเด็นขางตน นํามาสูตํานานหลายเรื่องในโนรา ที่มีความสําคัญและเปนตัวบง บอกถงึ วถิ ีของโนราหลายเรอ่ื ง ทัง้ จุดกาํ เนิดของพิธีกรรมการแสดงโนราที่เกี่ยวพันกับนิทานชาดกทาง พระพุทธศาสนา และอีกหลายเรื่องที่ผูกพันกับเทพนารีในหมูเกาะมลายู (กองมรดกภูมิปญญาทาง วัฒนธรรม กระทรวงวฒั นธรรม, 2563) รองศาสตราจารยภญิ โญ จิตตธรรม ไดเ รียบเรียงเร่ืองท่ีเลาขานชีวิตโนราคนแรก หรือท่ี เรยี กกนั วา ตน ครูโนรา ตามที่ขนุ อปุ ถมั ภนรากร หรือ โนราพุม เทวา ใจความวา “กษัตริยเจาเมืองพระนามวา พระยาสายฟาฟาด มีพระราชธิดาชื่อ นางนวลทอง สาํ ลี คนื หน่ึงนางฝนเห็นกินนรมารายรําใหชม ลีลาทารําของกินนรงดงามมหัศจรรยมาก และนางจดจําทารําสิบสองทาไวได ขณะท่ีรายรํามีเสียงดนตรีบรรเลงดวย เม่ือต่ืนข้ึนมา นางจงึ รา ยราํ ตามลีลาและทา ทาง ตามความฝน และเสวยเกษรดอกบัวเปนอาหาร ตอมา พระราชธิดาก็ทรงมีพระครรภ พระยาสายฟาฟาดโกรธมากจึงเนรเทศนางพรอมบริวาร ใหล อยแพออกไปจากเมือง แพของนางนวลทองสําลีลอยออกไปในทะเลสาบใหญและไป ตดิ ทเ่ี กาะกะชัง (ในทะเลสาบสงขลา) ซ่ึงนางไดใหกําเนิดพระโอรสและสอนใหพระโอรส นน้ั รา ยราํ ลลี าทา ของกนิ นรตามทไี่ ดฝนไว พระโอรสไดแ อบหนีออกมารายรําในเมือง เม่ือ

24 พระยาสายฟาฟาดพบเห็นการรายรําของเด็กนอย จึงไดสั่งใหเขาวังเพ่ือมารายรําใหชม พระยาสายฟาฟาดประทับใจในการรายรําท่ีงดงามและหนาตาของเด็กนอยที่คลายคลึง กบั พระราชธดิ า ตอ มาจึงไดร ูความจรงิ วาเด็กนอ ยท่รี ายรํางดงามน้ันเปน หลานตา พระยา สายฟา ฟาดจงึ ไดม อบเครื่องตนและเทริดใหแกเด็กนอย และแตงต้ังใหเปนขุนศรีศรัทธา เพ่ือทําหนา ทีเ่ ปน ศิลปนผดู แู ลเรือ่ งการรายราํ ของราชอาณาจักร” (ภิญโญ จิตตธรรม, 2508) ภาพท่ี 2.2 ภาพรูปปนขุนศรีศรทั ธร วดั ทา แค จังหวดั พัทลงุ ทม่ี า : (กองมรดกภมู ปิ ญญาทางวัฒนธรรม กระทรวงวฒั นธรรม, 2563) ตํานานโนราที่เลาสืบเนื่องกันมาน้ัน เปนขอมูลท่ีไมมีความชัดเจน ขาดภาพรวมในเชิง ประวัติ และพัฒนาการ เพราะมีหลากหลายตํารา หรือหลากหลายบุคคล ผูเขียนของนําเรื่องเลา ประวัติความเปนมาของการแสดงโนราจากแหลงขอมูลตาง ๆ โดยรองศาสตราจารย ดร.บุปผาชาติ อุปถัมภนรากร ไดสรุปไว เรื่องราวใด ๆ ก็ตามท่ีมีข้ึน เกิดข้ึนในอดีตอันยาวนานมาแลวก็ยอมจะหา ความชัดเจนไดยาก เพราะในสมัยโบราณวิทยาการในดานการเขียน การบันทึก ยังไมเจริญกาวหนา เหมือนปจจุบันจะรูจะทราบไดจากคําบอกเลาจากปากหนึ่งไปสูอีกปากหนึ่ง ถายทอดกันเปนเชนน้ี เรื่อยมา เม่ือระยะเวลานานเขา ๆ และจากปากบุคคลหลาย ๆ บุคคลก็ยอมจะทําใหเนื้อความที่เปน จรงิ ผิดเพี้ยนกนั ไปเชน เดยี วกับการแสดงโนรา การแสดงโนรามีความเกาแกและสืบทอดกันมานานทํา ใหป ระวัติทีเ่ ลา ตอ กันมาถกู เปลี่ยนแปลงตามความคดิ ความเช่ือของแตล ะกลุมจนเกิดตํานานที่ เลาตอ กันมามีแตกตางกันออกไปจากตํานานและเอกสารตาง ๆ ท่ีมาจากหลายตํานานทําใหประวัติ ความ

25 เปนมาของโนรามีหลายตํานานผิดเพี้ยนกัน จนกลายเปนตํานานหลายตํานาน (บุปผาชาติ อุปถัมภ นรากร, 2554) ผูเขียนขอนําเสนอไว 3 ตํานานที่สอดคลองกับเร่ืองเลา ตนครูโนรา ขุนศรีศรัทธา จากการเสวนาในครงั้ น้ี ดังนี้ ตนครโู นรา ขนุ ศรีศรัทธา ตาํ นานท่ี 1 วเิ ชยี ร ณ นคร (2523 : 75-77) เลาโดยขุนอุปถัมภนรากร (โนรา ทุมเทวา) อําเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง ความวา พระยาสายฟาฟาดเปนกษัตริยครองเมือง ๆ หนึ่ง มีชายาชื่อ นางมาลา มีธิดาช่ือนวลทองสําลี วันหน่ึงนางนวลทองสําลีสุบินวามีเทพธิดามารายรําใหดู ทารํามี 12 ทา มีคนตรีประโคม ไดแก กลอง ทับ โหมง ฉ่ิง ปและแตระนางใหทําเครื่องดนตรีและหัดรําตามท่ี สบุ ินเปน ทคี่ รึกครน้ื ในปราสาท วนั หน่ึงนางอยากเสวยเกสรบัวในสระหนาวัง ครั้นนางกํานัลเก็บถวาย ใหเ สวย นางกท็ รงครรภ แตยงั คงเลนราํ อยูต ามปกติ วันหนงึ่ พระยาสายฟาฟาดเสด็จมาทอดพระเนตร การรําของธิดา เห็นนางทรงครรภทรงซักไซเอาความจริง ไดความวาเหตุเพราะเสวยเกสรบัว พระยา สายฟาฟาดไมทรงเชื่อ และทรงเห็นวานางทําใหอัปยศ จึงรับสั่งใหเอานางลอยแพพรอมดวยสนม กาํ นัล 30 คน แพไปติดเกาะกะชัง นางจึงเอาเกาะน้ันเปนท่ีอาศัย ตอมาไดประสูติโอรส นางทรงสอน ใหโ อรสรําโนราไดช ํานาญ แลวเลาเรื่องแตห นหลงั ใหทราบ ตอมากุมารนอย ซ่ึงเปนโอรสของนวลทอง สําลี ไดโดยสารเรือพอคาไปเท่ียวรําโนรายังเมืองพระอัยกา เรื่องเลาลือไปถึงพระยาสายฟาฟาด ๆ ทรงปลอมพระองคไปดูโนรา เหน็ กุมารนอยมหี นา ตาคลายพระธิดา จึงทรงสอบถามจนไดความจริงวา เปนพระราชนัดดา จึงรับสิ่งใหเขาวัง และใหอํามาตยไปรับนางนวลทองสําลีจากเกาะกะชัง แตนางไม ยอมกลับ พระยาสายฟาฟาด จึงกําชับใหจับมัดข้ึนเรือพามา คร้ันเรือมาถึงปากนํ้าจะเขาเมือง ก็มี จระเขลอยขวางทางไวลกู เรอื จึงตองปราบจระเข ครั้นนางเขาเมืองแลว พระยาสายฟาฟาด ไดทรงจัด พิธีรับขวัญขึ้นและใหมีการรําโนราในงานน้ี โดยประทานเคร่ืองตน อันมีเทริด กําไลแขน ปนเหนง สังวาลพาดเฉียง 2 ขาง ปกนกแอน หางหงส สนับเพลา ฯลฯ ซ่ึงเปนเคร่ืองทรงของกษัตริยใหเปน เครื่องแตงตัวโนรา และพระราชทานบรรดาศักด์ิใหแกกุมารนอยราชนัดดาเปนขุนศรีศรัทธา ตํานาน กระแสน้ยี งั มเี ลาเปนคาํ กาพยไ วดวย ตํานานท่ี 2 อุดม หนูทอง (2542 : 3897-3899) กลาวถึงตํานานเลาโดยโนรา วัดจันทร เรือง ตําบลพังยาง อําเภอระโนด จังหวัดสงขลา ความวา ทาวมัทศิลป นางกุญเกสี เจาเมืองปญจา มอบราชสมบัติใหเจาสืบสาย ราชโอรสขึ้นครองแทน โดยแตงตั้งใหเปนเจาพระยาสายฟาฟาด และ มอบพีเ่ ลี้ยงให 6 คน ชอ่ื นายทอง นายเหม นายบุษป นายวงศ นายค้ัน และนายทัน โดยแตงต้ังใหแต ละคนมีบรรดาศกั ดแิ์ ละหนา ทดี่ ังน้ี นายทองเปนพระยาหงสทอง ตําแหนงทหารเอกฝายขวา นายเหม เปนพระยาหงสเหมราช ตําแหนงทหารเอกฝายชาย นายบุษป เปนขุนพิจิตบุษบา ตําแหนงปลัดขวา นายวงศเปน พระยาไกรยวงศา ตาํ แหนง ปลัดซาย นายตน้ั เปน พระยาหริตันปญญา แหนงขุนคลัง และ นายทนั เปน พระยาโกนทันราชาใหเปนใหญฝ ายปกครอง เจาพระยาสายฟาฟาด มีชายาช่ือศรีคอกไม มีธิดาชื่อนวลสําลี นางนวลสําลีมีพ่ีเลี้ยง 4 คน คือ แมแขนออน แมเภา แมมาคลื่น และแมยอดตอง เม่ือนางนวลสําลีเจริญวัย พระอินทรคิดจะใหมีนักรําแบบใหมขึ้นในเมืองกุลชุมพู เพิ่มจากหัวลานชน กันและนมยานตีเกง ซง่ึ มีมากอนจึงคลใจใหนางนวลสาํ ลอื ยากกนิ เกสรบัว ขณะท่ีนางกินเกสรบัว พระ อินทรก็สงเทพบุตรไปปฏิสนธิในครรภของนาง จากนั้นมานางรักแตรองรําสนุกสนาน แมเจาพระยา สายฟาฟาด จะหามปราม แตพอลับหลังก็ย่ิงสนุกสนานยิ่งขึ้น เจาพระยาสายฟาฟาด จึงส่ังเนรเทศ โดยใหจบั ลอยแพพรอมดวยพ่เี ลยี้ งไปเสยี จากเมือง พระยาหงสทองกับพระยาหงสเหมราชเห็นเชนนั้น จึงวิตกวาขนาดพระธิดาทําผิดเพียงนี้ใหทําโดยถึงลอยแพ ถาตนทําผิดก็ตองถึงประหาร จึงหนีออก

26 จากเมอื งไปเสีย แพของนางนวลสําลีลอยไปติดเกาะกะชัง นางคลอดบุตรท่ีเกาะนั้น ช่ือวา อจิตกุมาร เม่ืออจิตกุมารโตขึ้นก็หัดรองรําดวยตนเอง โดยดูเงาในน้ําเพื่อใหสวยงาม สามารถรําทาแมบทไดครบ 12 ทา ตอมาขาวการราํ แบบใหมนี้ไดแพรไ ปถึงเมอื งปญ จา เจา พระยาสายฟา ฟาด จึงใหคนไปรับมารํา ใหชาวเมอื งดู คณะของอจติ กุมารถงึ เมอื งปญจาวนั พธุ ตอนบา ยโมง เมอื่ อจิตกุมารรําคนก็ชอบหลงใหล ฝายนางนวลสําลีและพ่ีเล้ียงไดเลาความหลังใหอจิตกุมารฟง อจิตกุมารจึงหาทางจนไดเฝาพระเจาตา เม่ือทูลถามวาที่ขับไลนางนวลสําลีน้ันชาวเมืองชอบใจ หรือไมพอใจ เจาพระยาสายฟาฟาดวาไมรูได แตนาจะพอใจเพราะเห็นไดจากท่ีพระยาหงสทอง และพระยาหงสเหมราชหนีไปเสียคงจะโกรธเคือง ในเร่ืองน้ี อจิตกุมารถามวาถาพระยาทั้งสองกลับมาจะชุบเลี้ยง หรือไม เม่ือเจาพระยาสายฟาฟาด ตอบวา จะชบุ เล้ยี งอกี อจติ กุมารจึงทาํ พธิ ีเชญิ พระยาทง้ั สองใหก ลบั โดยทาํ พธิ โี รงครู ตั้งเคร่ืองท่ีสิบสอง แลว เชิญครูเกาแกใหมาดูการรําถวายของเขา และเชิญมากินเคร่ืองบูชา เมื่อเชิญครูน้ันไดเชิญพระยา ทั้งหกซึ่งเปนพ่ีเล้ียงเจาพระยาสายฟาฟาด ขึ้นกินเครื่องบูชาดวย เมื่อทุกคนไดเห็นการรําก็พอใจ หลงใหล แตเสียตรงท่ีเคร่ืองแตงกายเปนผาเกา ๆ ขาด ๆ จึงหยิบผายกท่ีจัดไวเปนเครื่องบูชาให เปล่ียนแทน พอเปล่ียนแลวเห็นวารําสวยยิ่งขึ้น เจาพระยาสายฟาฟาดเห็นดังนั้นจึงเปล้ืองเคร่ืองทรง และถอดมงกุฎให และกําหนดเปนหลักปฏิบัติวาถํ้าใครจะรับโนราไปรําตองมีขันหมากใหปลูกโรงรํา กวาง 9 ศอก ยาว 11 ศอก ใหโรงราํ เปนเขตกรรมสิทธิ์ของคณะผูรํา อจิตกุมารรําถวายครูอยู 3 วัน 3 คืน พอถึงวันศุกรจึงเชิญครูทั้งหมดใหกลับไป เสร็จพิธีแลวเจาพระเจาสายฟาฟาด ใหเปลี่ยนชื่อธิดา เพื่อใหสิ้นเคราะหจากนวลสําลีเปนศรีมาลาใหเปล่ียนชื่ออจิตกุมารเปนเทพสิงสอน แลวพระราชทาน ศรและพระขรรคใหดวย จากน้ันพระเทพสิงขรไดเท่ียวเลนรําชังที่ตาง ๆ พระยา 4 คน ขอติดตามไป เลน ดว ย ขนุ พจิ ติ บุษบา กบั พระยาไกรยวงศาเลน เปนตัวตลก สวมหนากากพราน จึงเรียกขาน ตอมา วาขนุ พราน พระยาพราน พระยาโกนทนั ราชาแสดงการโถมน้ํา สวนพระยาหริตันปญญาแสดงการลุย ไฟใหค นดู จงึ ไดนามเรียกขานกนั ตอ มาวา พระยาโถมนํ้า และพระยาลุยไฟ ตามลําดับเมืองปญจา เจา เมืองชื่อทาวแสงอาทิตย ชายาช่ือกฤษณา มีโอรสช่ือศรีสุธน ศรีสุธนมีชายาชื่อกาหนม มีพรานปน 1 คน คอยรับใชชื่อบุญสิทธิ์ พรานออกปาลาเนื้อมาสงสวยทุก วันคร้ังหน่ึงหาเน้ือไมได แตไดพบนาง 7 คนมาอาบนํา้ ทส่ี ระอโนดาด คร้นั กลับมาเฝา พระราชาและทูลวา หาเนื้อไมได จึงถูกภาคทัณฑวา ถาหา เนอ้ื ไมไ ดอกี ครง้ั เดยี วจะถูกตดั หวั พรานจึงคิดจะไปจับนาง ทั้ง 7 คนมาถวายแทนสัก 1 คน นางทั้ง 7 คนเปนลูกทาวทุมพร เดิมทาวทุมพรเปนนายชางของเมืองปญจา ทาวแสงอาทิตยใหสรางปราสาทให สวยท่ีสดุ คร้ันสรางเสรจ็ ทา วแสงอาทิตยเกรงวาถา เล้ยี งไว ตอไปจะไปสรา งปราสาทใหเมืองอ่ืนอีกและ จะทําใหสวยกวาปราสาทเมืองปญจา จึงส่ังใหฆาทาวทุมพรเสีย ทาวทุมพรหนีออกจากเมืองไปอยู เมืองไกรลาส มีเมียชื่อเกษณี มีลูกสาว 7 คน ชื่อ จันทสุหรี ศรีสุรัต พิมพัด รัชตา วิมมาลา และโนรา เม่ือลูกสาวะไปอาบนํ้าท่ีสระอโนดาต ทาวทุมพรไดทําปกหางใหบินไปคร้ังหนึ่งขณะนางทั้ง 7 คน อาบนา้ํ ที่สระอโนคาด พรานบุญลักปก หางนางโนรา แลวไปขอรองพญานาคเกลอมาชวยจับพญานาค น้เี ดิมเคยถูกครุฑเฉ่ยี ว พรานบุญสิทธ์ิไดชวยชีวิตไว ครั้นพรานขอรองจึงใหการชวยเหลือพรานนํานาง โนราไปถวายพระศรีสุธน ๆ รับไวเปนชายา ตอมาขาศึกเมืองพระยาจันทรยกมาตีปญจา พระศรีสุธน ออกศกึ แลว ตามไปปราบถึงเมืองพระยาจันทร ยขู างหลังนางกาหนมหาอุบายจะฆานางโนรา โดยจาง โหรใหทํานายวาพระศรี - สุธนมีพระเคราะหจะไมไดกลับเมือง ถา ไมไดท าํ พิธีบูชาขัน และการบูชายัญ นี้ ใหเอานางโนราเผาไฟ นางโนราจงึ ออกอบุ ายขอปก หางสวมใสเ พือ่ ราํ ใหแมผ ัวดกู อนตาย และใหเปด จาก 7 ตับ เพ่ือรําถวายเทวดา นางรําจนเพลินแลวบินหนีไปเมืองไกรลาส พระสุธนตามไปจนไดรับ กลบั เมืองตอ มาพรานบุญสทิ ธ์ิไดพ บนํ้าสุราท่ีคาคบไม ด่ืมแลวนึกสนุก เดินทางไปพบเทพสิงขอนเท่ียว

27 รํ่าเลนอยู จึงสมัครเขาเปนพรานเมื่อเทพสิงขอนอายุได 25 ป เจาพระยาสายฟาฟาด ใหบวชในพิธี บวชมีการตัดจุกใหญโต พรานบุญจึงนําเรื่องนางโนราที่ตนพบมาเลาและคัดแปลงขึ้นเลนในครั้งนั้น โดยเลน ตอนคลอ งนางโนราทเี่ รยี กวา “คลอ งหงส” ตํานานท่ี 3 จากนายชอน ศิวายพราหมณ ศึกษาธิการ จังหวัดสุราษฎรธานี (พ.ศ. 2508) เลาไวเ ปนกลอน 4 วา กอเกื้อกาํ เนดิ คราเกดิ ชาตรี แตป างหลังยังมี เม่ือคราวคร้งั ตงั้ ดนิ บดิ าของเจา ชอื่ ทานทาวโกสนิ ทร มารดายพุ นิ ชือ่ นางอนิ ทรากรณยี  ครองเมืองพัทลงุ เปน กรุงธานี บุตรชายทานมี ชอื่ ศรสี งิ หรณ ทุกเชาทกุ ค่าํ เท่ยี วราํ เทยี่ วรอ น บิดามารดร อาวรณอบั อาย คดิ อา นไมถ ูก เพราะลกู เปน ชาย หามบตุ รสุดสาย ไมฟงพอแม คดิ อา นไมถ ูก จึงเอาลูกลอยแพ สาวชาวชะแม พรอ มสิบสองคน มาดวยหนา ใย ท่ีในกลางหน บงั เกดิ ลมฝน มือมนเมฆัง คล่ืนซัดม่งิ มติ ร ไปติดเกาะสชี ัง สาวนอ ยรอ ยชงั่ เคืองค่งั บดิ ร ทีค่ อนเกาะใหญ จบั ระบาํ รํารอน ขาวโพดสาลี มากมถี มไป เทวาเทพไท ตามไปรกั ษา รถู งึ พอ คา รับพาเขาเมือง ฝา ยขางบติ ุรงค ประทานใหเครื่อง สําหรับเจา เมือง เปลอ้ื งใหท ันที ตัง้ แตนั้นมา เรยี กวา ชาตรี ประวตั ิวา มี เทานีแ้ หละหนา สรุปไดวา ตํานานโนราท่ีเลาสืบเนื่องกันมาท้ัง 3 ตํานานมีความสอดคลองกับเรื่องเลา ขานชีวิตโนราคนแรก หรือท่ีเรียกกันวา ตนครูโนรา ขุนศรีศรัทธา ตามท่ีขุนอุปถัมภนรากรไดบอก ความไว ซึ่งรองศาสตราจารยภิญโญ จิตตธรรม สรุปเรียบเรียงไวไดวา มีเจาเมืองพระนามวาพระยา สายฟาฟาด ซึ่งมีพระราชธิดาช่ือนางนวลทองสําลี คืนหน่ึงนางฝนเห็นกินนอนมาไดรายรําใหชม สวยงาม นางจึงจดจําทารํา 12 ทา ในขณะที่ไดรํามีเสียงดนตรีบรรเลง เม่ือตื่นขึ้นมานางจึงรําตาม ความฝน และสวยเกสรดอกบวั ตอ มานางทรงพระครรภ ทําใหพระยาสายฟาฟาดโกรธมากจึงเนรเทศ นางออกไปพรอมบริวาร แพรของนางทองสําลีลอยออกไปติดท่ีเกาะกะชัง ทําใหนางไดกําเนิด พระโอรส และนางก็สอนใหพระโอรสไดรายรําทาของกินนร พระโอรสไดแอบหนีออกมารายรําใน

28 เมือง เม่ือพระยาสายฟาฟาดพบเห็นจึงสั่งใหเ ขา วงั มา เพอื่ ราํ ถวายใหชม พระยาสายฟาฟาดประทับใจ ในทารําดว ยความงดงามของเดก็ นอ ย ตอมาไดรูความจรงิ วาเด็กนอ ยก็คือหลาน พระยาสายฟาฟาดจึง มอบเคร่ืองตนและเทรดิ ใหแ กเด็กนอย และแตง ต้ังใหเปน ขนุ ศรศี รัทธา 2. โนราโรงครู แหลง ความรูของวฒั นธรรมในชมุ ชน ผูคนในพื้นที่น้ีใหความสําคัญกับบรรพชนสายแม การนับถือผีสายแม ซึ่งสะทอนความ รักความผูกพันที่ผูกกันตามสายเลือด โดยเอาสายเลือดตนเปนศูนยกลาง แลวจึงคอย ๆ นับญาติ เชอื่ มโยงหากันเปนชัน้ ๆ เกิดการนบั ถอื ผีบรรพชนในสายแม อันเปนความเช่ือเร่ืองโลกหลังความตาย แบบคนอุษาคเนย เชื่อในเร่ืองการกลับมาหากันไดหลังความตายผาน “การทรง” ของลูกหลานและ เชื่อในเร่ืองการกลับมาเกิดในสายเลือดเดิมของตน “การเขาทรง” โดยลูกหลานเรียกวา โรงคูร หรือ ลงคูร เกิดขึ้นเพื่อเปนพิธีกรรมในการตอเช่ือมภพ โดยมีนายโรงโนรา เปนผูใชศิลปะการรองรํา และ ไสยศาสตร เพ่ือเช้ือเชิญพิธีกรรมนี้ เปนไปเพ่ือยึดโยงและขันเกลียวญาติในสายเลือดใหเขมขน มีนัย แฝงเรนทางสังคมที่สัมพันธกับวิถีชีวิตดั้งเดิมของกลุมผูสืบเชื้อสายโนรา (กองมรดกภูมิปญญาทาง วัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม, 2563) ซ่ึงสอดคลองกับโนรากลอยใจ หทยั ศลิ ป ไดก ลาวไวว า “โนราเน่ียผูกพันกับชีวิตคนใต เพราะโนราเปรียบเสมือนตายายยาน บรรพบุรุษ บรรพชน ที่กอรางสรางตัวมาจากความรัก ความอบอุน ความผูกพัน และความศรัทธา ถา สิ่งไหนท่เี ราสามารถสัมผัสพิสจู นไดเ ราจะเกิดความศรัทธา” (โนรากลอยใจ หทยั ศิลป, 2565, มนี าคม 6) “ประเพณี และโนราท้ังสองอยางสําคัญเทากันครับ โนรา คือ ผูสืบทอดและ รักษาขนมประเพณีและวัฒนธรรม ไมวาจะเปนเร่ืองของการนับถือครูบาอาจารย การ รักษาบางส่ิงบางอยาง การรักษาอาการเจ็บปวยไข การรักษาศิลปะการแสดง การ รักษาดนตรี เพราะฉะนั้น “โนรา” เปนสวนหน่ึงในประเพณีวัฒนธรรม ประเพณี วัฒนธรรมก็ปรากฏอยูในกิจกรรมของโนรา มีคําถามที่เกี่ยวกับรางทรงกับครูหมอ ราง ทรง ก็คือคนท่ัวไป สวนครูหมอโนราเปนจิตวิญญาณทีเขาประทับที่เขาสิงรางของราง ทรง หมายถึง ท้ังสองอยางรวมกันคือ ประเพณีกับโนรา มันมีสวนเก้ือกูลกัน แตวา แนนอน ประเพณีมันตองยง่ิ ใหญกวาโนรา” (พิทยา บุษรารัตน, 2565, มีนาคม 6)

29 ภาพท่ี 2.3 ภาพการเตรียมพธิ ีโนราโรงครู ท่ีมา : (กองมรดกภมู ปิ ญญาทางวัฒนธรรม กระทรวงวฒั นธรรม, 2563) ภาพที่ 2.4 ภาพการเตรียมพิธีโนราโรงครู ทม่ี า : (กองมรดกภมู ปิ ญ ญาทางวฒั นธรรม กระทรวงวฒั นธรรม, 2563) โนราโรงครูในชุมชน การตงั้ โรงครูสําหรบั การแสดงนน้ั จะทาํ ในชว งฟา วา งฝน 3 วัน 2 คนื เปนหลกั เร่ิมตนใน วันพุธและสิ้นสุดในวันศุกร ในชวงเดือน 6 ถึง เดือน 9 ทางจันทรคติ กอนวันประกอบพิธีกรรมจะมี การปลูกโรงแสดงหรือโรงพิธีชั้นเดียวขึ้นเปนการเฉพาะทางทิศตะวันออกในพื้นที่บานด้ังเดิมของสาย ตระกูล หันหนาโรงไปทางทิศเหนือหรือทิศใต โรงพิธีเปนรูปสี่เหลี่ยมผืนผาขนาด 6 X 8 เมตร ไมยก พน้ื หลงั คาเปนรปู หนา จั่ว มุงครอบกระแซงหรือใบเตยไวต รงกลางจว่ั โรงพิธีที่สรางข้ึนนี้ มีขนาดพอจุคนในหมูเครือญาติและคณะโนราท้ังหมด ตรงกลางปู “สาดคลา” ใหนายโรงโนราใชในการทําพิธีกรรม และรายรําตาง ๆ ดานขวาของโรงมี “พาไล หรือ ศาล” อันเปนที่ตง้ั เคร่ืองเชนไหวท่หี ลากหลาย รวมถงึ เทรดิ หนา พราน ชดุ โนรา ฯลฯ และตกแตงดวย

30 องคป ระกอบอน่ื ๆ ใหงดงาม ดานหลังมีสวนของที่พักนอนของโนราท้ังคณะอยูท่ีหลังฉาก โดยเอ้ือตอ ชาวบานใหมีทีน่ ั่งและยนื ชดิ โรงสองดานในฐานะผูชมพิธีกรรม เปนโรงละครแหงชีวิตและเรือนรับรอง คณะโนราผูมาเยือน เปน พ้นื ท่สี าํ คัญในการสรางสรรคศ ิลปะของโนรา โนราโรงครูอาจมีข้ึนเพ่ือแสดงความกตัญูกตเวทีตอตายายบรรพชนของครอบครัว หรือแกบน เพราะครอบครัวไดบนบานศาลกลาวไวกับตายายของตนวา ถาสัมฤทธ์ิผลจะจัดโรงครูให เร่ืองที่บนบานนั้นหลากหลาย ต้ังแตการขอใหมีลูก การขอพนการคัดเลือกทหาร การขอใหไดงาน ชนะคดีความ การขอใหหายเจ็บปวย ฯลฯ การเลนโรงครูเปนจุดตั้งตนของการแสดงโนราใน “พื้นท่ี ของพิธกี รรม” ทล่ี ูกหลานผูสืบช้ือสายโนรา ปฎิบัติสืบทอดพิธีกรรมนี้ในบานตนเปนประจําทุกป หรือ ทุกสามป หรือหาป ตามแตที่ไดสัญญาไวกับตายายของตน พิธีกรรมโรงครูจัดขึ้นทุกปท่ีโรงพิธีที่สราง ข้ึนชั่วคราวนี้ ถือไดวาเปนตนกําเนิดของวัฒนธรรมการแสดงโนรา (กองมรดกภูมิปญญาทาง วฒั นธรรม กระทรวงวัฒนธรรม, 2563) ภาพที่ 2.5 ภาพการตัง้ โรงครู ท่มี า : (กองมรดกภูมปิ ญ ญาทางวฒั นธรรม กระทรวงวัฒนธรรม, 2563) 3. โนรา ศิลปะการแสดงที่เปลย่ี นแปลงในระดับนานาชาติ “ทําไมโนราถึงสามารถขึ้นทะเบียนเปนมรดกวัฒนธรรมท่ีจับตองไมไดของ มนุษยชาติน้ัน ความจริงเราคิดงาย ๆ เหตุผลวา “โนรามีหน่ึงเดียวในโลก” คือ คําตอบที่ดีที่สุด จึงไมมีขอถกเถียง ไมมีปญหา แตวาจริง ๆ มันมีรายละเอียดมากกวา น้ัน แมวาในทางวัฒนธรรมเราจะมีวัฒนธรรมบางอยางรวมกันอยูเชน บารองของ อินโดนีเซีย มะโยงของมาเลเซีย หรือในสามจังหวัดภาคใตของประเทศไทยโนราเปน เอกลักษณเฉพาะที่ตางออกมากและมีความโดดเดน พูดงายๆวาโนราเปนวัฒนธรรม ขนาดใหญ ความจริงกรรมการที่มาเร่ิมตนคร้ังแรกโดยเฉพาะในทางสวนกลางเขาใจวา โนราเปน การราํ การรอ ง โนราเปนวฒั นธรรมขนาดใหญ แมวา จะเปนวัฒนธรรมพื้นบาน ก็ จริง ท่ีเปนศิลปะการแสดง เปนความเชื่อพิธีกรรม เปนบทรําบทรองแลวก็เปนการ แสดงออกถึงความกตัญูกตเวที เปนการกระทําเพื่อความชวยเหลือเร่ืองโรคภัยไขเจ็บ ทั้งทางรางกายและทางจิตใจแกผูคน มีบทบาทตอวิถีชีวิต ของผูคนในภาคใต ตั้งแต อดีตจนถงึ ปจ จบุ นั ” (พทิ ยา บุษรารตั น, 2565 มีนาคม 6)

31 จากประเดน็ ขา งตนท่ีหลายคนแถบจะไมไดกังขาในคําถาม เพียงแตตองการย้ําถึงเหตุผล วาทําไม “โนรา” สามารถไดรับขึ้นทะเบียนเปนมรดกวัฒนธรรมท่ีจับตองไมไดของมนุษยชาติ จาก ยเู นสโก อาจารยพ ทิ ยา บุษรารัตน ไดสรุปประเด็นเราเขาใจงา ย ๆ วาเพราะ “โนรามีหนึ่งเดียวในโลก” ผูเขียนไดศึกษาเอกสารทางเรื่องโนรา ศิลปะการรอง รําที่ผูกพันกับชีวิต (กองมรดกภูมิปญญาทาง วัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม, 2563) ในประเดน็ ทจ่ี ะบงบอกถงึ วิวัฒนาการของโนรา ดังตอ ไปน้ี ในโลกที่เปลี่ยนแปลง การแสดงโนราและส่ิงที่นายโรงโนราทํา หรือปฏิบัติน้ันเปนสวน หน่งึ ของ “วฒั นธรรมทีม่ ีชีวิต” ของโนรา โนราเร่ิมมตี ัวตนชัดเจนในประวตั ศิ าสตร นับแตตนศตวรรษท่ี 20 โนรา ไดรบั พระมหากรุณาธิคุณจากสถาบันพระมหากษัตริยไทยในการสงเสริมศิลปวัฒนธรรมและ เริ่มมีชาวตา งชาตใิ หความสนใจกบั ศลิ ปนโนราและขนบในการแสดง ภาพถาย ภาพเขียนลายเสน และ คาํ อธิบายเกย่ี วกบั ศลิ ปะของโนรา รวมถึงบทสัมภาษณครูโนราลวนเปนสวนสําคัญที่ชวยสรางการรับรู วาโนราน้ันมีตัวตนและผูกพันใกลชิดอยูกับประวัติการพัฒนาประเทศไทย นับแตป พ.ศ. 2493 ประเทศไทยมีการพัฒนาเปล่ียนแปลงที่รวดเร็วศิลปนโนราและคณะไดพัฒนาเสนทางใหมในการ สรา งสรรค ปรับเปลี่ยนและนําเสนอการแสดงโนราที่ปรุงขึ้นใหมในชวง 80 ปที่ผานมา การศึกษาวิจัย ในหัวขอ “โนรา” โดยนักวิชาการทางคติชนวิทยา นักประวัติศาสตรวัฒนธรรม นักการศึกษา และ ผูเช่ียวชาญดานการรายราํ ไดผลิตความรูลักษณะใหมที่แสดงใหเห็นวาโนราเปนศิลปะการแสดงท่ีหยั่ง รากลกึ ท้งั ในวฒั นธรรมถ่ินใตและในประวตั ศิ าสตรข องไทย สถาบนั ทางการศึกษาแบบใหม และรางวัลในระดับชาติ สําหรับศิลปนโนรา ชวยขับเนน เอกลักษณของทองถ่ิน ทําใหความรู ความเขาใจในเร่ืองวัฒนธรรมโนรา เผยแพรสูคนวงกวาง สราง ศิลปนโนรารุนใหมข้ึนมา พรอมกับวิธีการแสดงแบบใหม และชองทางการแสดงผานสื่อเทคโนโลยี หลายรูปแบบ ซงึ่ ทําใหศ ิลปนโนรา ผูช ื่นชอบและผูชมโนรา มีประสบการณใ นการรับชมและสรางสรรค การแสดงโนราทีเ่ ปน สว นหนง่ึ ของยุค จากประเดน็ นี้สอดคลองกับโนรากลอยใจ หทัยศิลป ท่ีกลาววา โนรามี 2 ลักษณะ คือ 1) ดานพธิ ีกรรม 2) ภาคบันเทงิ ดังคํากลา วทวี่ า “โนรามี 2 ลักษณะ มีทั้ง โนราดานพิธีกรรม และ การแสดงก็คือภาคบันเทิง โนราพิธีกรรมมีท่ีมาจากการสืบทอดเชื้อสายมาจากตายายยาน อาทิ เชน ลุมน้ํา ทะเลสาปสงขลา สมมตุ ิวา มีบานอยู 10 หลัง คอื จะเรียกวาโนราโรงครู สืบทอดมาจาก หน่ึงตายายยาน สองจากลูกหลานที่มีจิตใจรักและศรัทธา ในคําวาโนราที่พอแมหรือ บรรพบุรุษเปนผูใหมา โนราโรงครู มีอยู 2 ลักษณะ คือโนราโรงครู แบบท่ี 1 เรียกวา โรงค้ําครู จัด 1 คืน 1 วัน และแบบท่ี 2 ก็คือเปนโนราโรงครูใหญ 3 วัน 2 คืน คือ จะตองมีวิธีแทงเข คลองหงษ จะแบบฉบับโบราณ สวนโรงคํ้าครู นี้จะไมมีนะคะ นี่คือ ความแตกตางของโนราลงครู โนราภาคบันเทิงจะยกเวทีเปนเพลิงหมาแหงน เวทีจะมี หลีบมมี านปา ยคณะ ซึ่งหลายๆทานอาจจะเคยดูเคยเห็น ซ่ึงบางบานเขารับโนรามาแก บนแกต ามทขี่ อไดซ ่ึงมคี วามผกู พนั และสอดคลองกับวิถีชีวิตมาก” (โนรากลอยใจ หทัยศลิ ป, 2565, มีนาคม 6)

32 มมุ มองของวัฒนธรรมโนรากบั ความเปล่ียนแปลง มุมมองของวัฒนธรรมโนรากับความเปล่ียนแปลงที่เกิดข้ึน โดยเฉพาะในชวงหลัง สงครามโลกครัง้ ทส่ี อง ท่ีโนรายดึ โยงกับวัฒนธรรมการแสดงพนื้ บานไทย การพัฒนาประเทศ การศึกษา แบบใหม ส่ือสารมวลชน และวิถีชีวิตแบบใหม ที่ตองการความโดงดังมีชื่อเสียง ซ่ึงนาทําใหมองเห็น และปรับเปลี่ยนวิธีการแสดงของโนราในโลกท่ีเปลี่ยนแปลงชัดเจนยิ่งข้ึน โนราเขาสูโลกสมัยใหม เทคโนโลยกี ารสื่อสารคอยคอยเขามามีสวนสําคัญของชีวิตผูคน เร่ิมจากภาพยนตร ตามดวยวิทยุ และ โทรทัศน สื่อทั้งสามรูปแบบ สรางการรับรู และทัศนคติใหมใหแกชุมชน สังคม ทําใหเกิดการ เปลีย่ นแปลงทางความคดิ รสนยิ ม และมผี ลตอศรัทธาของคนรนุ ใหม ในยุคหลังสงคราม โนราโรงครซู บเซาและเชอื่ งชา ในการเขา สูสงั คมรวมสมัย ผูคนมองวา โนราเปนวถิ ีชีวิตของคนรนุ เกา กระท่ังเมอ่ื พบวา โครงการใหมต ามแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมหลาย ฉบับ และการเปลี่ยนแปลงบนโลกโลกาภิวัตนไมไดนําพาใหชีวิตไปสูความมั่งค่ัง มั่นคง ดังที่คาดหวัง การตอบสนองจากผูคนในภาคใต คือ การหวนกลับมาศึกษาวัฒนธรรมประเพณีทองถ่ิน อันเปนวิถี ดัง้ เดิมอกี ครัง้ หน่ึงไดก ารศกึ ษานั้นก็คอื พิธกี รรมโนราโรงครู การกลับมาฟน คืนอีกครัง้ มาพรอ มกับรสนยิ มใหมใ นการรับชมโนรา ท้ังท่ีเปนแบบดั้งเดิม และเปนแบบรวมสมัย แมวาผูชมรุนเกายังคงช่ืนชอบวิธีเดิม และมีคานิยมยกยองโนราใหญที่มีความ เขมขลังในทางไสยศาสตร แตคนรวมสมัยจํานวนไมนอยท่ีหันมาชื่นชอบโนรารุนใหมท่ีใหความสนใจ เร่อื งความงามของรปู ลกั ษณ เชน การเสรมิ สรางรา งกาย ความงามของใบหนา โดยใชเ คร่ืองสําอาง และ ชุดเคร่ืองแตงกายที่วิจิตร วันนี้โลกของโนราโรงครู จึงเปลี่ยนแปลงไปตามกระแสหลักสําเนียง เสียงเพลงท่ีไดยิน จากพิธีกรรมแตกตางไปจากเดิม เพราะโนราใชเครื่องดนตรี และเพิ่มเติมดวยเสียง ดังอกึ ทกึ ของชดุ กรอง กตี ารไฟฟา คียบอรด สวน ทับ-โทน ยังทําหนาท่ีที่เคยปฏิบัติ แตมีองคประกอบ อื่น ๆ ทเี่ สรมิ เติมเขา มา เปนทางเลือกทท่ี าํ ใหโนราไมนากลัวสําหรับคนรุนใหม มีความเปนมิตรมากขึ้น และเปนรสนิยมท่ีแตกตาง การสืบทอดโนราในวธิ ีการศกึ ษาแบบสมัยใหม โดยพ้ืนฐานประเพณีการสบื ทอดโนราน้ัน มีการฝกฝนอบรมสั่งสอนท่ีบานของครู ซ่ึงเปน โนราใหญ ผูประกอบพิธีกรรม ผูสืบเชื้อสายโนรา เม่ือการเลนโนราโรงครูเส่ือมความนิยมลง ในแถบ ทะเลสาบสงขลา จึงเกิดความพยายามที่จะสืบทอด หรือใหความสนใจในการทะนุบํารุงรักษา ศิลปวฒั นธรรมของทองถิ่นไวผ านสถาบันการศึกษาแผนใหม ทานขุนอุปถัมภนรากร หรือ โนราพุม เทวา ถือไดวาเปนนักการศึกษาดานโนรา ทาน เปนครูโนราผูใหญ ศิลปนโนราอาวุโสที่มีชื่อเสียงแหง อําเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง เคยเขารับเสด็จ พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฏเกลาเจาอยูหัวท่ีพัทลุงและสงขลาในปพ.ศ. 2458 และตอมาไดเปนกํานันใน ป 2468 แมจะเลิกเปนโนรา แตก ไ็ ดใชว ชิ าไดรําโนราในการจัดระดมทุนสรางสาธารณะประโยชนใหแก ชุมชน เชน การระดมทุนในการสรางถนนเชอ่ื มตอจงั หวัด จนเปนที่รกั และกลาวขวญั ถงึ ศาสตราจารย ดร. สุทธิวงค พงษไพบูลย นักวิจัยดานโนรา ทานเปนผูกอตั้งสถาบัน ทักษิณคดีท่ีจังหวัดสงขลา ทานมีความเชี่ยวชาญในการทําวิจัย รวบรวมขอมูลดานโนรา และ ศิลปวัฒนธรรมทองถ่ินใตอยางเปนระบบในทางวิชาการ และพัฒนาข้ึนนับตั้งแตป 2521 สถาบัน ทักษิณคดีจึงกลายเปนแหลงศึกษาวัฒนธรรมภาคใตท่ีสําคัญ รวมทั้งโนรา ยอนในปพ.ศ. 2511 วิทยาลยั วชิ าการการศึกษา วทิ ยาเขตภาคใต ไดเปดทาํ การทจ่ี ังหวดั สงขลา ศาสตราจารย ดร. สุทธิวงค พงษไพบูลย ไดไปชวยงานที่วิทยาลัยวิชาการการศึกษา ในฐานะหัวหนาภาควิชาภาษาไทย อาจารย

33 สอนใหนักศึกษาเรียนรูวิธีเก็บรวบรวมขอมูลภาคสนาม และทําใหเกิดชุดขอมูลขนาดใหญ โดยเฉพาะ ขอมูลทางดานวัฒนธรรม เชน การบันทึกเทป การถายภาพ และทําภาพยนตร วัฒนธรรมพื้นบานท่ีมี คณุ คาเหลานี้ ไดร ับการจัดเก็บอยา งเปน ระบบในป 2539 วิทยาลัยวิชาการการศึกษา วิทยาเขตภาคใต ไดเ ปล่ียนแปลงสถานะเปน มหาวิทยาลยั ทักษิณ และยังคงเปน สถานทสี่ ําคัญ สําหรับการจัดประชุมการ แสดงและเปนท่ตี ง้ั ของพพิ ธิ ภณั ฑวัฒนธรรมไทยภาคใต ผูชวยศาสตราจารยสาโรช นาคะวิโรจน นายโรงโนรารุนใหม ในระบบการศึกษา สมัยใหม เปน ศิลปน นกั การศึกษา และนักวิชาการรุนบุกเบิก วางรากฐานการสอนโนราในวิทยาลัยครู ใหเปนระบบ วิเคราะหทารําอันเขมแข็งสงางามของโนราพุมเทวา และพัฒนารูปแบบการสอนโนราที ละข้ันตอน นํามาถายทอดใหเปนศิลปะที่เรียนรูผานการฝกฝนปฏิบัติไดสําหรับทุกคน ผูเรียนสามารถ ราํ พ้ืนฐาน รอ งและทาํ บทเบือ้ งตน ได ผูช ว ยศาสตราจารยธรรมนิตย นิคมรัฐ หรือ โนราธรรมนิตย สงวนศิลป เปนผลิตผลคน สําคัญของโครงการวิทยาลัยครูสงขลา ที่ยึดเปาหมายของนายโรงโนราสาโรชในการจัดระบบระเบียบ ทารําของโนราพุมเทวา และทําใหหมดจดงดงาม ครูธรรมนิตยมีความรักอยางลึกซึ้ง ในงานศิลปะของ โนรามาต้ังแตยังเด็ก และทุมเทใหกับงานนี้ โนราธรรมนิตยไดรับการรับรองสถาปนาใหเปนโนราใหญ ผานพิธีครอบเทริดโดยมีโนราพุมเทวาเปนอุปชฌาย และโนราสาโรชเปนคูสวด โนราธรรมนิตยเปน ศิลปนโนราท่ีสืบทอดวิธีการรายรําอันทรงพลัง และสงางามจากโนราพุมเทวา และบรรจุองคความรูนี้ ในหลักสูตรวิชาเอกโนราท่ี คณะศลิ ปกรรมศาสตร มหาวทิ ยาลัยทกั ษณิ สรุปไดวา จากการท่ีผูเขียนหยิกหยก ผูสืบสาน สืบทอดโนราในวิธีการศึกษาแบบ สมยั ใหมท้ัง 4 ทาน ขนุ อุปถมั ภน รากร หรือ โนราพุม เทวา ทา นคือตนแบบท่ดี ี ที่ถายทอดองคความรูสู ลูกศิษย และทําใหล กู ศิษยอ ยางผชู วยศาสตราจารยสาโรช นาคะวิโรจน วิเคราะหทารําอันเขมแข็งสงา งามของโนราพุมเทวา และพัฒนารูปแบบการสอนโนราทีละข้ันตอน นํามาถายทอดใหเปนศิลปะที่ เรียนรูผานการฝกฝนปฏิบัติไดสําหรับทุกคน ผูชวยศาสตราจารยธรรมนิตย นิคมรัฐ เปนผลิตผลคน สําคัญ และทานยังใชวิธีการเดียวกันนี้ บรรจุองคความรูนี้ในหลักสูตรวิชาเอกโนราท่ี คณะศิลปกรรม ศาสตร มหาวิทยาลัยทักษิณ รวมไปถึงศาสตราจารย ดร. สุทธิวงค พงษไพบูลย ผูกอตั้งสถาบันทักษิณ คดีที่จังหวัดสงขลา ทานมีความเช่ียวชาญในการทําวิจัย รวบรวมขอมูลดานโนรา และศิลปวัฒนธรรม ทองถน่ิ ใตอ ยางเปนระบบในทางวิชาการสถาบันทักษิณคดีจึงกลายเปนแหลงศึกษาวัฒนธรรมภาคใตที่ สําคัญ “จะเห็นวา โนรานี้ย่ิงใหญ ชุมชนผูปฏิบัติโนรา หมายถึง ท้ังผูเปนเจาของ วัฒนธรรม คอื ศลิ ปน ผูป ฏิบตั ผิ ูส นบั สนุนผสู ง เสริมจะมเี ปน สายตระกูลและเปนตระกูล ใหญ ๆ ท่ีเปนท่ีรูจักกัน อยูสิบสองสายตระกูล และหยิบตระกูลใหญ ๆ เปนทีรูจัก แพรหลาย อยางเชน ตระกูลของนครศรีธรรมราช ทานโนราคลายขี้หนอน หรือ ขุน ศิลปะบรรเลง โนราวัน ซึ่ง เปนพอของโนราวินวาส ก็เปนตระกูลสําคัญ สายโนรา แปลก ทาแค ท่ีทาํ โนราโรงครูจนเปน ทร่ี ูจกั แพรห ลาย ในปจจุบันสายทานขุนอุปถัมภนรากร หรือ โนราพุม เทวา จริง ๆ ทานก็คือ ศลิ ปน แหงชาติ แตใ นชว งนั้นไมมี พรบ. เก่ียวกับการประกาศเปนศิลปนแหงชาติจริง ๆ ก็คือใชโนรายก ชูบัว หรือ ใครตอใครอีกหลายคน นอกจากสายตระกูลโนรา แลวผู ปฏิบัติ ยังมีนักแสดง นักดนตรี ผูประกอบพิธีกรรม ครูหมอ ผูเขาทรงโนราตาง ๆ

34 ชา งฝม ือ สถาบันการศึกษา โดยเฉพาะงานชางฝมือเขาไปมีสวนอยางสําคัญ และคงจะ มีโอกาสท่ีจะเขามาใกลกับเปาหมายของการสัมมนาวันนี้ ชางฝมือของโนราจึงมีสวน อยา งมากในการสงเสรมิ เศรษฐกจิ สรา งสรรค” (พทิ ยา บุษรารัตน, 2565 มีนาคม 6) “อันดับแรกเลย ก็คือเราจะตองมีเวทีใหโนราแสดงออกอยางตอเน่ือง เพราะวา สง่ิ ท่ีเรากาํ ลังมองอยใู นวนั นเ้ี หมือนทห่ี ลายคนทราบวาในอดีต เรา ลูกหลาน น่ีไมให ไป ยงุ กับโนราเลย เพราะวา มคี วามกลัว เราจะตอ งคดิ กอน ที่จะไปวา ใหโนรามันยั่งยืนได อยางไร เราตอ งสรา งความเช่ือ ใหไ ดกอนวา โนรานั้นดีจริงม้ัย สวยงามจริงม้ัย ท่ีสําคัญ โนราท่เี ราจะเปลยี่ นความกลัว น่ี เมื่อกอนเวลาใครฝกโนรา มักจะเจอวาอยากไปยุงนะ มันอันตรายมันเปนพิธีกรรมเขาไปยุงแลวชีวิต จะไปไมได จะมีปญหาตอเนื่องตลอด วันนี้ถาเราจะใหโนรามีความยั่งยืน สิ่งเดียวที่เราจะตองคิด ก็คือวาเราจะเปล่ียนความ กลัวนั้น วา โนราเราตองเปลี่ยนความกลัวเหมอื นวาจากความกลัววาโนราน้ันชวยเหลือ ลูกหลานไดอยางไร เราตองเปลี่ยนความเช่ือ คนกอน อะไรที่เช่ืออันนั้นย่ังยืน ตองมี ความเชื่อวาโนราน้ันดีจริง สวยงามจริงทุกคนสัมผัสโนราได ไมไดโหดราย วันน้ีตอง เปลยี่ นจากความกลวั อะใหเ ปนวาโนราชว ยเหลอื ลูกหลาน ไดห ลายๆสว น ถาเราเปลี่ยน ตรงนไ้ี ดค รบั ทุกคนจะเขาถึงโนรากอน โนราหากขอไมได ไหวไมรับ ไมชวยลูกหลานนี้ มนั จะอยูย าวนานเกอื บพันปไดย ังไง อันท่สี องตอ งมีความชดั เจนวาชวยเหลอื เราได อันที่สาม ตองเชื่อวาโนราน้ีสวยงามจริง อยาไปมอง วามันฟงยากโนรารองเปน ภาษาใต อยางน้ันอยางนี้ คนเราก็ตองมีความเชื่อวา อันน้ีมันดีมันสวยอยาไปกังวลเขา ฝกเองครับเขาเรียนรูเองนะครบั แตเราตอ งทําใหมนั เกิดขนึ้ มา” (ภูมิ จิระเดชวงศ, 2565 มีนาคม 6) จากทรรศนะของผูชวยศาสตราจารย ดร.ฆนัท ธาตุทอง อาจารยผูสอนรายวิชาการ สัมมนาทางศิลปะและวัฒนธรรมสรางสรรค ทานยังเปนผูเช่ียวชาญดานหลักสูตรและการสอน ทาน สรุปคําสําคัญของการเสวนาในครั้งนี้ได 5 คํา คือ Nora, Knowledge, Create ,Heritage and Culture ทานมีแนวทางในการสงเสริมโนราสูระบบการทําหลักสูตร หรือรายวิชาในระดับทองถ่ิน ใจความวา “ภายใตกรอบของการสง เสรมิ สนับสนนุ เผยแพร และอนุรักษ สิ่งท่ีผมจะพูดได ฟงวิทยากรทง้ั หลายพดู ตรงประเด็นในเร่ืองของหลักสูตร หลักสูตรสถานศึกษาที่จะเขา ไปถึงเยาวชนจะมีอยู 2 มิติ คือ สาระการเรียนรูแกนกลาง กับกลุมสาระการเรียนรู เพ่ิมเติม ในสวนของสาระการเรียนรูแกนกลางน้ันเราคงไปแตะไมได เพราะวามันมี เนื้อหาเขาเรียกวาสาระการเรียนรูกับตัวชี้วัดความสําเร็จเอาไวเรียบรอยแลว แตอีก หน่ึงมิติเราสามารถจะทําไดก็คือ สรางเปนรายวิชาท่ีเรียกวาสาระการเรียนรูเพ่ิมเติม จะตองถกู กําหนดกรอบโดยเขตพืน้ ท่กี ารศึกษากอน วา ใหโ นราเปนรายวิชาหนึ่ง ซ่ึงเปน หลักสูตรทองถิ่น พอไดกรอบตรงน้ีเสร็จแลวเราก็เชิญครูนํารองในการท่ีจะรวมกันกับ ผูทรงคุณวฒุ แิ ละผรู ใู นการท่ีจะคล่เี น้อื หาองคความรู องคประกอบของโนราท้ังหมดเอา

35 ออกมากอน เขาเรียกวาการทํา Hierarchy คือ ข้ันบันไดก็จะเห็นวา ป.1 จะเรียนรู เรื่องอะไร ไลจนถึง ม.6 ไลไปจนถึง ขั้นพ้ืนฐานกอน คลี่องคประกอบ โนรา ซ่ึงไมใช องคประกอบการแสดงเพียงอยางเดียว มันสามารถบูรณาการเขากับกลุมสาระการ เรยี นรภู าษาไทย กรณีที่มีการแตงบทโนรา หรือ บูรณาการเขากับสาระการเรียนรูกลุม ศิลปะ ก็คอื นาฏศลิ ป ในเร่ืองของการทารํา หรือบรู ณาการกับดานดนตรีท่ีเก่ียวกับเรื่อง ของดนตรีเครื่องดนตรีโนรา หรือมีการบูรณาการการงานอาชีพและเทคโนโลยี โดย เฉพาะงานประดิษฐเ กีย่ วกบั เร่อื งของนวตั กรรมสรา งสรรค หรือผลิตภัณฑ หรืออีกท้ัง 8 กลมุ สาระ สามารถบรู ณาการได “ (ชวยศาสตราจารย ดร.ฆนัท ธาตุทอง, 2565 มนี าคม 6) สรปุ การสบื สานพธิ กี รรมและศิลปะการแสดงพ้ืนบานโนรา ผูเขียนนําเสนอใน 3 ประเด็น คือ 1) ตาํ นานทองถิน่ โนรา เปน ท่ีเรียกขานกันวา โนรา หรือ มโนราห เปนศิลปะการแสดงทองถิ่นท่ีผูกพัน กับชีวิตวิถีคนใตมาชานาน และเปนการแสดงท่ีมีแบบแผนการรายรํา การขับรองท่ีงดงาม เปนอัต ลักษณเฉพาะถ่ิน มีดนตรีเปนลูกคู เลนรับสงตลอดการแสดง ผูรําโนราสวมเครื่องแตงกายท่ีทําดวย ลูกปดหลากสี รวมท้ังมีปกหางคลายนก เทริดทรงสูง ตอเล็บยาวดวยโลหะ จุดกําเนิดของโนรายังคุม เครือและไมชัดเจน ซ่ึงการแพรกระจายของโนรา เราจะพบวามีการแพรกระจายสูงมากในชุมชน โดยรอบของทะเลสาบสงขลา โดยเฉพาะจังหวัดพัทลุง จังหวัดสงขลา จังหวัดนครศรีธรรมราช รวมถึง จังหวัดตรงั ดว ย ตาํ นานหลายเรอ่ื งในโนราทส่ี ําคัญ และเปนตวั บงช้ีถึงวิถีของโนรา ท้ังจุดกําเนิดและพิธี กบั การแสดงโนราเก่ยี วพนั กับนทิ านชาดกทางพระพทุ ธศาสนา มีเรื่องเลาขานถงึ โนราคนแรก ท่ีเรียกวา ตนครูโนรา ขุนศรีศรัทธา 2) โนรา โรงครูแหลงความรูของวัฒนธรรมในชุมชน ถือส่ิงสะทอนความรัก ความผกู พันทผี่ ูกกนั ตามสายเลอื ด โดยเอาสายเลือดตนเปนศูนยกลางแลวจึงคอยคอยนับญาติเชื่อมโยง หากันเปนชั้น เกิดการนับถือผีบรรพชนในสายแม อันเปนความเชื่อในเร่ืองโลกหลังความตาย การต้ัง โรงครูสําหรับการแสดงนั้น จะทําในชวงฟาวางฝน สามวันสองคืนเปนหลัก เร่ิมตนในวันพุธและส้ินสุด ในวันศุกรในชวงเดือนหกถึงเดือนเกาทางจันทรคติ เปนการทําขึ้นเพ่ือแสดงความกตัญูกตเวทีตอตา ยายบรรพชนของครอบครวั หรือการแกบ นเพราะครอบครวั ไดบนบานศาลกลาวไวกับตายายของตนวา ถาสัมฤทธิผ์ ลจะจัดโรงครูให เหตุผลทีท่ าํ ใหโนราสามารถไดรับการขนึ้ ทะเบียนเปนมรดกทางวัฒนธรรม ท่ีจับตองไมไดของมนุษยชาติจากยูเนสโก เพียงเพราะวา “โนรามีเพียงหน่ึงเดียวในโลก” 3) โนรา ศิลปะการแสดงท่ีเปล่ียนแปลงในระดับนานาชาติ ในโลกที่เปลี่ยนแปลง การแสดงโนราและส่ิงท่ีนาย โรงโนราทําหรือปฏิบัตินั้น เปนสวนหนึ่งของวัฒนธรรมท่ีมีชีวิต โนราเร่ิมตัวเริ่มมีตัวตนชัดเจนใน ประวัติศาสตรน บั ตั้งแตศตวรรษที่ 20 โนราไดรับพระมหากรุณาที่คุณจากสถาบันพระมหากษัตริยไทย ในการสง เสริมศลิ ปวฒั นธรรม และเริม่ มชี าวตางชาติใหค วามสนใจกบั ศิลปน โนราและขนบในการแสดง มีการถา ยภาพ มีการเขียนภาพลายเสน และคําอธิบายเกี่ยวกับศลิ ปะของโนรา รวมไปถึงการสัมภาษณ ครูโนราท่ีเปนสวนสําคัญในการชวยสรางการรับรูวาโนรามีตัวตนและผูกพันใกลชิดกับประวัติในการ พัฒนาประเทศไทย วัฒนธรรมโนราไดเปล่ียนแปลงไปตามยุคตามสมัยในชวงหลังสงครามโลกคร้ังที่ สอง โนรายึดโยงกับวัฒนธรรมการแสดงพ้ืนบานไทย มีการพัฒนาประเทศและการศึกษาในแบบใหม

36 ทั้งสื่อมวลชนและวิถีชีวิตแบบใหม ทําใหโนราเร่ิมซบเซา ไมเปนท่ีตองการรับชมของคนรุนใหม เนือ่ งจากเล็งเหน็ วา โนราเปน การแสดงท่เี ช่อื งชา ขาดความรวมสมัย แตเมื่อเวลาผานไป ทําใหทราบวา โลกทีเ่ ปล่ียนแปลงในยุคโลกาภิวัตน ไมไดนําพาซ่ึงความมั่นคงหรือม่ังคั่ง ดังน้ัน การหวนกลับมาศึกษา วัฒนธรรมประเพณีทองถ่ิน อันเปนวิถีเดิมอีกครั้ง จึงเปนสิ่งที่คนรุนใหม เริ่มใหความสนใจโดยนํา เรอ่ื งราวในอดีตบวกกับวิถีชีวิตสมัยใหม มาเปล่ียนแปลงศิลปวัฒนธรรมทองถ่ินใหมีความนาสนใจมาก ยงิ่ ขน้ึ

36 บทที่ 3 สงเสรมิ และเผยแพรโ นรา ประเทศไทยไดเขารวมเปนภาคีอนุสัญญาวาดวยการสงวนรักษามรดกวัฒนธรรมที่จับ ตองไมไ ด รายการแรกทีป่ ระสบความสําเรจ็ ในการขอข้ึนทะเบียนเปนรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรม ที่จับตองไมไดของมนุษยชาติตอยูเนสโก คือ ศิลปะการแสดง “โขน” ตอมา คือ “นวดไทย”และ ศิลปะการแสดง “โนรา” เปนมรดกทางวัฒนธรรมที่จับตองไมไดขององคการยูเนสโกลําดับท่ีสามของ ไทย (มตชิ นออนไลน, 2564) จากประเด็นการเสวนาในเรื่องสงเสริมและเผยแพรโนรา ผูเขียนสรุปและวิเคราะหจาก ขอคําถามที่วา “การสงเสริมและเผยแพรโนราในระดับทองถ่ินและระดับชาติใหเปนท่ีรูจักมากขึ้นใน ฐานะมรดกทางวฒั นธรรมดานนาฏศลิ ปท เี่ ปน ภมู ปิ ญ ญาทองถิ่นที่ไดร บั การข้ึนเปนมรดกที่จับตองไมได ของมนุษยชาติ สูการสรางความรูใ นระดบั นานาชาต”ิ โดยจําแนกเปน 3 ประเด็น ไดแก 1) โนราในวิถี รวมสมัย 2) เครือขายวัฒนธรรมการแสดงโนราในเอเชียวตะวันออกเฉียงใต 3) การข้ึนทะเบียนโนรา ในฐานะตวั แทนมรดกวฒั นธรรมทจ่ี ับตอ งไมไดข องมนุษยชาติตอองคการยเู นสโก 1. โนราในวิถีรว มสมัย เมื่อพ้ืนที่การแสดงของโนราตองปะทะกับความเปล่ียนแปลงในชีวิตสมัยใหม บทบาท ของโนราในสังคมมคี วามแตกตางไปจากบทบาทเดิม ๆ พื้นท่ีสําคัญ คือ การเปนศิลปนมืออาชีพ สราง ความสุขความสนุกสนาน รองรํา ทําเร่ืองราวที่ใหสาระและความบันเทิงเปนบทบาทที่ศิลปนโนราทั้ง ผูหญิงและผูชายทําไดดี การแสดงโนราเปนที่นิยมในการแสดงหลายรูปแบบทั้งท่ีเปนแบบโนราใน พิธีกรรมและการแสดงสด เพื่อความบันเทิงรวมไปถึงการแสดงผานสื่อในลักษณะตาง ๆ ซ่ึงชวยให โนรามภี าพลักษณใ หมในโลกรวมสมัยในโลกของสื่อศิลปนโนราส่ือสาร นําพาสาระการแสดงของตนสู ผูชม ผานแถบบันทึกเสียง แผนซีดี รายการโทรทัศน ท้ังที่เปนของทองถ่ินและสวนกลาง มีศิลปน โนรา เปนนกั รอ ง นักแสดง และมีภาพยนตร ท่ีสรางข้ึนจากเรื่องราว ตํานาน การกําเนิดของโนรา ถา เขาไปในสื่อดิจิตอล จะพบขอมูลของโนราในเพจและเว็บไชตมากมาย ส่ือดิจิตอลเหลาน้ี เปนพื้นที่ใน การสื่อสารใหความรแู ละเครอื ขา ยของศิลปนโนรา กําหนดการแสดงท้งั ในแบบโรงครู และในพ้ืนที่ของ มหรสพการจะเปนศิลปนโนราในวันน้ีมีไดหลายแนวทาง ไมจํากัดเพศและไมจํากัดวาจะตองเปนผูสืบ เช้ือสายโนราหรือไม ในพ้ืนที่มหรสพมีคณะโนราท่ีเปดการแสดงท่ีเนนธุรกิจบันเทิงเต็มรูปแบบ พ้ืนที่ การแสดงโนราอยูท่ีงานเทศกาล งานเฉลิมฉลองทุกระดับในชุมชน ในจังหวัด มหกรรมการแสดงท่ีจัด โดยภาครัฐในระดับประเทศ และเทศกาลศิลปะในระดับนานาชาติ ทําใหคณะโนรามีโอกาสในการ นําเสนอศิลปะของโนรา ในหลายพื้นที่การแสดง คณะโนรามีการแสดงท่ีตอเน่ืองมีศิลปนโนราท่ี สามารถพัฒนาผลงานการแสดงในเวทีที่แตกตางกันแสดงในภาพยนตร ภาพยนตรโฆษณา ประชาสัมพันธ และสื่อลักษณะอ่ืน ๆ นอกเหนือไปจากการแสดงในพิธีกรรมโรงครูคณะโนราหลาย คณะสรางการแสดงท่ีแตกตาง เพื่อสรางความสนใจสําหรับผูชมรุนใหม ทําใหเกิดการแสดงที่ หลากหลาย ผสมผสาน คัดสรรใหมคี วามเปน ตนเองที่แตกตางไปจากศลิ ปะพ้ืนบา นแขนงอน่ื ๆ

37 แมวานายโรงโนรายังคงประกอบพิธีกรรมโนราตามแบบแผนที่เครงครัด แตโลกที่ ลอมรอบโนราในวันน้ีเปล่ียนแปลงไปจากเดิมยังมีการทําพิธีกรรมการแสดงโนราโรงครูในละแวกบาน แตสําเนียงเสียงเพลงที่ไดยินแตกตางไปเสียงดังอึกทึกดวยกลองชุด คียบอรดและกีตารไฟฟาผาน ลําโพงขนาดใหญ ทับ-โทนและปใน ยังทําหนาท่ีท่ีเคยปฏิบัติ เพื่อนบานในละแวกเดียวกันยังมา รวมงาน และรอชมมหรสพที่กาํ ลงั จะเริ่มในคาํ่ คนื เมอ่ื คณะโนรามาถึงบริเวณโดยรอบโรงพิธีคึกคัก ทุก คนเร่ิมปฏิบัติหนาที่ของตน เด็ก ๆ จูงมือ ยา ยายในละแวกเดียวกัน มาจับจองที่รอชมแสงไฟวาบวับ เปลีย่ นสี โนราใหญตรวจตราเครื่องเชนไหว เดก็ ๆ วิง่ เลนรอเวลา ในความขลังยังคงมีความสนุกสนาน โนราใหญหรือผูสามารถประกอบพิธีสําคัญตามขนบแบบแผน ไดปรับวิถีการแสดงในแตละชวงแตละ ขั้นตอนใหเอื้อตอผูท่ีมารวมพิธีกรรม ใหมีความทันสมัย รวมถึงใชนักแสดงผูมีช่ือเสียงเปนที่รูจักให มารวมแสดง (กองมรดกภมู ิปญญาทางวฒั นธรรม กระทรวงวฒั นธรรม, 2563) ภาพที่ 3.1 การแสดงศิลปะการแสดงโนราแบบรว มสมยั ท่ีมา : (กองมรดกภูมปิ ญ ญาทางวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม, 2563) ภาพที่ 3.2 ผูชมทสี่ นใจการแสดงศลิ ปะการแสดงโนราแบบรวมสมยั ที่มา : (กองมรดกภมู ิปญญาทางวัฒนธรรม กระทรวงวฒั นธรรม, 2563)

38 วิถีของโนราโรงครูอันศักดิ์สิทธิ์เปดพ้ืนที่ใหผูชมคนรุนใหม ทั้งไดรับรูและรับทราบ เร่อื งราวเหนอื คาํ อธิบายทีถ่ า ยทอดมาจากบรรพบุรษุ ของสายตระกลู ทาํ ใหม ีผูคนสนใจ เขาใจชีวิต และ ความศรัทธาของโนรามากขึ้น ทาํ ให “โนราแบบดงั้ เดิม” ที่เคยเปนความลับ ไดเชื่อมตอกับผูคนทั้งเกา และใหม ศลิ ปน โนรารนุ ใหมเ ชอ่ื มตอ พิธีกรรมไดเม่อื ตนพรอม และมีความชํานาญมากพอ โนราโรงครูในวันนี้ หลายสายตระกูลจัดขึ้นในวัดเพื่อใหการเลนโรงครูน้ัน เปนเสมือน พ้ืนที่ในการศึกษาเรียนรู และเปน “การแสดง” เพ่ือใหเกิดความเขาใจเก่ียวกับตนเอง โนราโรงครูใน หลายพน้ื ทเ่ี ปนศรัทธาของผูคนในชุมชน เชน โรงครูวัดทาแค ปจจุบันกลายเปนพิธีกรรมใหญ เคลื่อน มาสคู วามเปน ปจ จุบนั มากข้ึน ไดร ับการสนบั สนนุ จากองคกรทมี่ ีความรวมสมัย เชน การทองเท่ียวแหง ประเทศไทย และสถานีโทรทศั นไ ทยพบี ีเอส ถา ยทอดสนู านาชาติ ดงั คํากลา วของ ดร.โลเวล สการ “The Nora Rong Khru at Wat Tha Khae has become a highly visible type of Nora ritual that is open to the public. Held annually, it has been promoted by the Tourism Authority of Thailand as an event worth attending to discover a unique and significant part of southern Thai culture. This promotion has attracted Thai and international attendees, and drawn in Thai Public Broadcasting Service (Thai PBS), too.” (Dr. Lowell Scar, 2019) ภาพที่ 3.3 โนราโรงครู ที่มา : (กองมรดกภูมปิ ญ ญาทางวฒั นธรรม กระทรวงวัฒนธรรม, 2563) โนราโรงครูวัดทาแค พัทลุง เปนพ้ืนท่ีของพิธีกรรมท่ีมีผูคนรับรูและเขาถึงเปดกวางแก สาธารณะ ใหผคู นท่ีมีศรัทธาในพธิ ีกรรมโรงครู เขาถึงได มีรายการโทรทัศน ติดตาม มีเรื่องราวแบงปน และเปนสวนหน่งึ ของศิลปวฒั นธรรมทอ งถ่ินทผ่ี ูคนใหความสนใจและมีสวนรวม มีท้ังท่ีมาแกบน รักษา โรค และมาเปนผูช มทง้ั ทเ่ี ปนคนไทยและคนตางชาติ มารว มชมปรากฏการณตา ง ๆ ท่ีเกิดข้ึนในพ้ืนที่ไร พรมแดนของโลกแหงความเปนจริง โลกแหงวิญญาณ และในโลกของสื่อออนไลน ผูชมท่ีสนใจ พิธีกรรมโนราโรงครูไมตอ งเดินทางไปทีห่ มบู า น หรือรวมชมในวัดอีกตอไป ผูสนใจสามารถพบเรื่องราว ของโนราโรงครใู นส่อื กระแสหลกั สอ่ื ออนไลน ในรายการทีต่ ิดตามเร่ืองราวของโนรามานําเสนอ

39 ปจจุบันมีลูกหลานผูสืบเช้ือสายโนราที่ทํางานในองคกรทางศิลปวัฒนธรรม ไดแก นัก วัฒนธรรม จัดการศิลปวัฒนธรรม ที่ทํางานในคายอบรมศิลปะ โดยทํางานเพื่อสนับสนุนวิถีของโนรา ในเร่ืองความเช่ือ ศรัทธาของผูคนในโลกรวมสมัย เรื่องราวตํานานของโนราไดรับการเผยแพร เปน ภาพยนตร ไดแ ก เทรดิ (2559) และโนราห (2561) ศิลปะการรายรําของโนรา ไดรับการออกแบบ จัด วางและเลาเรื่องในแบบท่ีทําใหคนดูรวมสมัย สนุกสนาน เราสามารถรับรูเร่ืองราวประวัติตํานานของ โนรา และชมการแสดงของโนราไดผานส่ือดิจิตอลแบบตาง ๆ (กองมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม, 2563) ภาพที่ 3.4 สื่อประชาสัมพันธภาพยนตรเ รอื่ งเทริด ป 2559 ทมี่ า : (ขา วภูเก็ต, 2559) ภาพที่ 3.5 สอ่ื ประชาสมั พนั ธภ าพยนตรเรื่องโนรา ป 2561 ทมี่ า : (เปดหนาหนัง, 2561)

40 มีคณะโนราที่เปนที่ช่ืนชอบและเปนภาพลักษณ ตัวอยาง New ldol ใหกับคนรุนใหมใน วันน้ี อาทิ โนราเกรียงเดช นวลระหงษ ผูเปนเจาพิธี และหัวหนาคณะเทพศรัทธา โนราไขเหล้ียม หัวหนาคณะวิเชียรศรชัย โนราไพศาล ขุนหนู พระเอกภาพยนตร รวมถึงคณะโนราในเสนทางการ แสดง ไดแ ก คณะสรอยเพชรดาวรุง คณะสมพรจิตร รักษาศิลป และลูกจงดี อามนอย เกาะสมุย คณะ สุนันทา ดาราศิลปและคณะมโนราศรีธน ธนนชยั โนรา กลายเปนศิลปะ ที่มีผูคนหลากหลายฝกฝนเรียนรูเปนลมหายใจของคนรุนใหม และสามารถรําไดงดงาม ถามีความรูความเขาใจในหลักการรํา และมีความเชี่ยวชาญในการอวดฝมือ โนราเอง มีการคล่ีคลายและผูชมในชุมชนมีสวนในการทําใหโนราปรับปรุง และเปล่ียนแปลง แตยังคง เปน ลมหายใจของชาวใตใ นวถิ ใี หม “ชุดโนราน้คี ะ ทําจากลูกปดโนราก็เปนนาฏศิลปชนิดเดียวพ้ืนบานของภาคใตที่ ใชลูกปดในการแสดงในการแตงกายและถาเกิดวาเรา อาจจะคิดคนทําใหลูกปดโนรา เพ่ิมมูลคา มาไดท ุกคนก็ตองรูวามีลูกปดโนรานะ เอามาทําสายคอก็ดี ตางหูก็ดี ตอนน้ีก็ เห็นอยูนะ ถาสินคาเหลา นีเ้ ร่ิมแพรกระจายไปหลายจังหวัด คนภาคกลาง ก็เริ่มมาชอบ แสดงวาเรามาถูกทางแลว ท่ีนี้เราอาจจะทําอะไร ใหมันดู แปลกตาแปลกใจและ ดูวา วมากข้นึ โดยท่ีไมผิดกฎหมาย ผดิ หลักธรรมเนยี มของโนรา” (โนรากลอยใจ หทัยศิลป, 2565 มนี าคม 6) 2. เครอื ขายวฒั นธรรมการแสดงโนราในเอเชียตะวันออกเฉียงใต วัฒนธรรมโนราในวันน้ียังมีศูนยกลางอยูท่ีภาคใตของไทย โดยเฉพาะอยางยิ่งบริเวณ ชุมชนลอมรอบทะเลสาบสงขลามีคณะโนรารวมตัวกันอยูประมาณ 400 คณะ มีท่ีตั้งกระจายอยูใน บริเวณ 5 จงั หวัด ไดแ ก สงขลา พัทลุง นครศรีธรรมราช ตรัง และสุราษฎรธานี โนราเปนการรายรําที่ เปนเอกลกั ษณข องคนใต ไดร บั ความนยิ มสูง มีการสืบทอดจากรุนสูรุนในชุมชนชาวพุทธและยังพบบาง ในพ้ืนที่ของชุมชนมุสลิม และในระบบการศึกษาสมัยใหมมีการเรียนการสอน ถายทอดโนราในฐานะ ของศลิ ปะทอ งถิ่นในสถาบันการศึกษาเพิ่มมากขึ้น ทั้งในโรงเรียนและมหาวิทยาลัยเร่ืองราวของโนรามี ปรากฎในส่ือทั้งท่ีเปนกระแสหลักและส่ือออนไลนอันทําใหเครือขายของโนรามีความซับซอนเพ่ิมมาก ข้ึน ในวัฒนธรรมดานศิลปะการแสดงของไทยในประเทศไทยวัฒนธรรมการแสดงในวิถีของโนรามี ความหลากหลายสามารถเช่ือมโยงไปยงั สว นอ่ืน ๆ ของเอเชียตะวันออกเฉียงใต โนราแขก : ที่เปนการ แสดงโนราในพน้ื ที่ชุมชนมุสลิมในประเทศไทย โนราโกลน : การแสดงท่ีเนนความขบขัน มะโยง พี่นอง ทางวฒั นธรรมทมี่ ีความใกลเคียงกับโนราในการรักษาความเจ็บปวยของชุมชน แตวัฒนธรรมของโนรา นั้นไมไดเปนเพียงวัฒนธรรมในภาคใตของไทยหรือคาบสมุทรอินโดจีน แตเปนสวนหน่ึงของโลกใน ศตวรรษท่ี 21 ดังคาํ กลาวของอาจารยพ ิทยา บษุ รารัตน ท่ีวา

41 “แมว า ในทางวัฒนธรรมเราจะมีวัฒนธรรมบางอยางรวมกันอยู เชน บารองของ อินโดนีเซีย มะโยงของมาเลเซีย หรือในสามจังหวัดภาคใตของประเทศไทยโนราเปน เอกลักษณเฉพาะท่ีตางออกมากและมีความโดดเดน พูดงายๆวาโนราเปนวัฒนธรรม ขนาดใหญ ความจริงกรรมการท่ีมาเร่ิมตนครั้งแรกโดยเฉพาะในทางสวนกลางเขาใจวา โนราเปน การรําการรอง โนราเปน วฒั นธรรมขนาดใหญ แมว า จะเปนวัฒนธรรมพ้ืนบาน ก็ จริง ท่ีเปนศิลปะการแสดง เปนความเชื่อพิธีกรรม เปนบทรําบทรองแลวก็เปนการ แสดงออกถึงความกตัญกู ตเวที เปนการกระทําเพ่ือความชวยเหลือเรื่องโรคภัยไขเจ็บ ทั้งทางรางกายและทางจิตใจแกผูคน มีบทบาทตอวิถีชีวิต ของผูคนในภาคใต ต้ังแต อดีตจนถึงปจจุบัน จะเห็นวาโนรานี้ยิ่งใหญชุมชนผูปฏิบัติ โนรา หมายถึง ท้ังผูเปน เจาของ วัฒนธรรม คือ ศิลปน ผูปฏิบัติผูสนับสนุนผูสงเสริมจะมีเปนสายตระกูลและ เปนตระกูลใหญๆ ที่เปนท่ีรูจักกันอยูสิบสองสายตระกูล หยิบตระกูลใหญเปนทีรูจัก แพรหลายอยางเชนตระกูลของทางนครศรี ฯครับ ทาน โนราคลายขี้หนอน หรือ ขุน ศิลปะบรรเลง โนราวันซึ่งเปนพอของโนราวินวาสก็เปนตระกูลสําคัญ สายโนราแปลก ทา แค ที่ ทาํ โนราโรงครู จนเปนที่รจู ักแพรห ลาย ในปจ จบุ นั สายทา นขนุ อุปถัมภนรากร จรงิ ๆทา นกค็ อื ศลิ ปน แหง ชาติ แตในชว งนนั้ ไมม ี พรบ. เกยี่ วกบั การประกาศเปน ศิลปน แหงชาติ จริง ๆ ก็คือใช โนรายก ชูบัวหรือใครตอใครอีกหลายคน นอกจากสาย ตระกลู โนราแลว ผปู ฏิบัตยิ ังมีนกั แสดง นักดนตรีผูประกอบพิธีกรรม ครูหมอ ผูเขาทรง โนราตาง ๆ ชา งฝมอื สถาบันการศึกษาโดยเฉพาะงานชางฝมือ เขาไปมีสวนอยางสําคัญ และคงจะมีโอกาสท่ีจะเขามา ใกลกับเปาหมาย ของการสัมมนาวันนี้ วางานชางฝมือ ของโนรา จงึ มสี ว นอยางมาก ในการสง เสรมิ เศรษฐกจิ สรางสรรค” (พิทยา บุษรารัตน, 2565, มีนาคม 6) วัฒนธรรมโนราเปนสวนหน่ึงของเครือขายทางวัฒนธรรมที่รวบรวมการแสดงทองถิ่นใน เอเชียตะวันออกเชียงใตในฐานะพิธีกรรมของชุมชนและมหรสพท่ีไดรับความนิยมแพรกระจายไปท่ัว ภูมิภาคแหงน้ีตั้งแตภาคใตของประเทศไทยและคาบสมุทรมาไรอยูเครือขายนี้รวบรวมประเพณีการ แสดงท่ีหลากหลายมีความคลายครึ่งกันในฐานะเปนพิธีกรรมการแสดง (กองมรดกภูมิปญญาทาง วัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม, 2563) มี 4 เครือขาย ไดแก โนราโกลน โนราแขก มะโยง และ มโนราหม าเลเซีย ดงั นี้ โนราโกลน โนราโกลน หรอื โนราจาํ อวด เปน การแสดงที่มจี ุดประสงคเพ่ือจะสรางความขบขันใหแก ผชู มโดยลอ เลียนวิถีการแสดงของโนรา หรือตกแตงเพ่ิมเติมใหเกินไปจากแบบแผนของโนรา นักแสดง ตอ งมคี วามรูแ ละเขาใจรปู แบบลีลาจังหวะของโนรา แลว จึงสรางงานท่ียอนแยงแตกตางโนราโกลนเนน ไปที่อารมณขันและความสนุกสนาน รายรํานอย เตนยึกยักทําตลก ใชทาใบ เลนสนุกเพื่อใหผูคน หัวเราะ โนราโกลนเปนการแสดงประกอบดนตรี ในลักษณะใกลเคียงกับโนรานักแสดงตองมีไหวพริบ ปฏิภาณมีคารมคมคาย การแสดงเลาขานเกี่ยวกับเหตุการณปจจุบันหรือความวุนวายทางสังคม โนรา โกลนสรางความตลกขบขันดวยการลอเลียนบางแงมุมของโนรา และเหตุการณที่ผูชมสนใจในขณะน้ัน มาใชในการส่ือสารและสรางความสนุกใหกับผูชมการแสดงโนราโกลนมีแบบแผนปฏิบัติ มีขนบในการ ถา ยทอด พบมากในจังหวัดพัทลงุ ตรงั และนครศรธี รรมราช

42 ภาพท่ี 3.6 โนราโกลน หรือ โนราจาํ อวด ทีม่ า : (กองมรดกภูมิปญญาทางวฒั นธรรม กระทรวงวัฒนธรรม, 2563) โนราแขก โนราแขก เปนชื่อไทยที่ใชเรียกการแสดงโนราที่มีลักษณะเฉพาะถิ่น ที่มีความงามที่คน ไทยพทุ ธ และคนไทยมุสลมิ อยูใกลชิดกัน เปนพิธีกรรมโรงครูตามแบบแผนท่ีสรางขึ้นเฉพาะถ่ินของตน ในตอนใตสุดของไทยในจังหวัดนราธิวาสและปตตานี และยังพบไดบางในจังหวัดพัทลุง โนราแขกเปน ศิลปะการแสดงชาวบานท่ีใชในการสื่อสารกับวิญญาณบรรพชนและสิ่งศักด์ิสิทธ์ิในทองถิ่นและเปน มหรสพของชุมชน พิธีกรรมการแสดงน้ีเปนการแสดงท่ีชุมชนมีสวนรวม จึงเปนกิจกรรมที่เปนท้ังการ สอ่ื สารและการเชอื่ มความสมั พันธในชมุ ชน โนราแขกเปนการสรางสรรคประสานศิลปและประเพณีวัฒนธรรมท่ีนําลักษณะเดนของ พธิ กี รรมการแสดงของชุมชนโนราที่เปนพุทธ กับชุมชนมะโยงท่ีเปนมุสลิม โดยผสมผสานเรื่องราวการ ขับรองการรายรํา บทเพลง และดนตรีทําใหมีสุมเสียง สําเนียงผสมผสานไพเราะของสองวัฒนธรรม นายโรง หรือ เปาะโนรา ยังสวมเทริดและแตงตัวแบบโนราในชุดลูกปด พูดภาษาไทยตัวละครหญิง หรือนางมโนราหสวมเส้อื ผาแบบทองถ่ินและรองเพลงในภาษายาวี พรานสวมหนากากครึ่งหนาใชสอง ภาษาในการแสดง