E-book

คำนำ ส่ือกำรเรียนกำรสอนเล่มนี้จัดทำข้ึนมำเพ่ือใช้ในกำรเรียนวิชำพระพุทธศำสนำและเพ่ือใช้ในกำรศึกษำเร่ืองรำวพระมหำชนกชำดกสำหรับผู้ท่ีสนใจ หนังสือเล่มนี้ทำให้เขำ้ ใจเน้อื หำไดง้ ่ำยขึน้ และสำมำรถศึกษำด้วยเวลำที่รวดเร็วกว่ำปกติ สำมำรถส่ือเรื่องรำวพระมหำชนกชำดกได้ครบสมบูรณ์ หำกทำงคณะผู้จัดทำ ผิดพลำดประกำรใดหรือไม่มีควำมรอบคอบตรงจุดไหน ทำงคณะผจู้ ัดทำขออภัยมำ ณ ทีน่ ีด้ ว้ ย

สำรบัญ หนำ้ 1เรื่อง-ท่ีมำของพระมหำชนก 3ชำดก 8-เรอ่ื งยอ่ 12-ตัวละคร-บรรณำนุกรม

ที่มำ พระมหำชนก เป็นเร่ืองหนึ่งในทศชำติชำดก อันเป็นชำดก 10 ชำติสุดท้ำยก่อนที่พระโพธิสัตว์จะมำประสูติเป็นเจ้ำชำยสิทธัตถะ และตรัสรู้เป็นพระสัมมำสัมพุทธเจ้ำ ชำดกเร่ืองนี้เป็นกำรบำเพ็ญควำมเพียรเป็นบำรมีพระบำทสมเด็จพระเจ้ำอยู่หัวทรงสนพระรำชหฤทัย จึงทรงคน้ เร่ืองพระมหำชนกในพระไตรปิฎกและทรงแปลเป็นภำษำอังกฤษตรงจำกมหำชนกชำดก ตั้งแต่ต้นเรื่อง โดยทรงดัดแปลงเล็ก ๆ น้อย ๆ เพ่ือให้เข้ำใจง่ำยข้ึนนอกจำกนี้ ยังทรงแปลเป็นภำษำสันสกฤตประกอบอีกภำษำ รวมทั้งแผนท่ีฝีพระหัตถ์ แสดงสถำนที่ตั้งทำงภู มิ ศ ำ ส ต ร์ ข อ ง เ มื อ ง โ บ ร ำ ณ บ ำ ง แ ห่ ง แ ล ะ ข้ อ มู ลอุตุนิยมวิทยำเกี่ยวกับทิศทำงลม กับกำหนดวันเดินทะเลตลอดจนจุดอัปปำงของเรืออับโชค ทรงคำดคะเนโดยอำศัยข้อมูลทำงโหรำศำสตร์ แสดงถึงพระปรีชำในด้ำนอักษรศำสตร์ ภูมิศำสตร์และโหรำศำสตร์ไทย ในโอกำสเฉลิมฉลองกำญจนำภิเษกแห่งรัชกำล เม่ือ พ.ศ. 2539พระรำชนิพนธ์ เรื่อง พระมหำชนกก็ออกจำหน่ำย และเป็นที่ชน่ื ชมโดยทั่วไป

แต่หนังสือพระรำชนิพนธ์น้ีก็ยังอ่ำนค่อนข้ำงยำก ด้วยควำมซบั ซอ้ นของขอ้ ควำมและของภำพ ทำให้มีกำรวิจำรณ์และตีควำมกันในทำงต่ำงๆ นำนำ ในปีพ.ศ. 2542 ในวโรกำสมหำมงคลเฉลิมพระชนมพรรษำครบ 6 รอบพระบำทสมเด็จพระเจ้ำอยู่หัวจึงทรงพระกรุณำโปรดเกล้ำให้จัดพิมพ์พระรำชนิพนธ์ เรื่อง พระมหำชนกอีกครั้ง ในรูปแบบของกำร์ตูนโดยมี ชัย รำชวัตร เป็นผู้วำดภำพกำร์ตูนประกอบ ในปี 2557 ได้มีกำรนำเสนอในรูปแบบกำร์ตูนแอนิเมชั่น ทำงโรงภำพยนตร์ในเครือเมเจอร์ซีนีเพล็กซ์ และออกอำกำศทำงโทรทัศน์ทุกสถำนี มีทั้งหมด3 องก์ คือ องก์ที่ 1 กำเนิด องก์ท่ี 2 ควำมเพียร และองก์ที่ 3 ปัญญำ รวมท้ังมีกำรแสดง แสง สี เสียงในชุดมหำนำฏกรรมเฉลิมพระเกียรติ พระมหำชนก ปี 2549อิมแพค เมืองทองธำนี และ“พระมหำชนก เดอะ ฟีโนมีนอน ไลฟ์โชว”์ ณ สวนเบญจกิติ ศนู ยก์ ำรประชุมแห่งชำติสิริกติ ์ิ

เรอื่ งยอ่ พระเจ้ำมหำชนก พระมหำกษัตริย์ผู้ครองรำชย์อยู่ยังนครมิถิลำ เมืองหลวงแห่งแคว้นวิเทหะ ทรงมีพระรำชโอรสสองพระองค์ คือ พระอริฏฐชนก และพระโปลชนกหลังจำกพระรำชบิดำสวรรคต พระอริฏฐชนกผู้เป็นพระมหำอุปรำช ก็เสด็จขึ้นครองรำชย์ต่อมำ โดยทรงแต่งตั้งพระโปลชนก ผอู้ นชุ ำเปน็ พระมหำอปุ รำช ในเวลำต่อได้มีเหล่ำอำมำตย์ผู้ทุจริตบำงคนออกอุบำยให้พระอริฏฐชนกเกิดควำมระแวงพระอนุชำ โดยพำกันเพ็ดทูลว่ำ พระโปลชนกกำลังวำงแผนคิดกำรเป็นขบถพระรำชำทรงหลงเชื่ออำมำตย์เหล่ำน้ัน จึงทรงให้รำชมัลจับกุมพระโปลชนกไปขังไว้ ทว่ำด้วยบุญบำรมีของพระโปลชนก พระองคจ์ ึงสำมำรถหลบออกจำกที่คุมขัง และเสด็จหนีไปยังชำยแดนได้ ครั้นเม่ือไปถึง ก็มีบรรดำรำษฏรผู้ท่ีจงรักภักดีต่อพระองค์พำกันมำเข้ำเป็นพวกด้วยเป็นอันมำก และเม่ือถึงกำลท่ีเอ้ืออำนวย พระโปลชนกก็ทรงตัดสินพระทัยยกกองทัพไปยังนครมิถิลำ ครั้นเม่ือทัพของพระองค์ไปถึงบรรดำทหำรรักษำเมืองจำนวนมำกได้พำกันแปรภักด์ิ มำเข้ำกับพระโปลชนกเนื่องจำกเห็นใจท่ีพระโปลชนกถูกจับไปขังไว้โดยไม่ยุติธรรม เมื่อพระพระอริฏฐชนกทรงทรำบว่ำพระอนุชำยกทัพมำชิงรำช

สมบัติ และได้มีเหล่ำไพร่พลจำนวนมำกไปเข้ำด้วยพระองค์ตรัสสั่งพระมเหสี ซ่ึงกำลังทรงครรภ์แก่ ให้ทรงหลบหนีเอำตัวรอด ส่วนพระองค์เองทรงยกทัพออกทำสงครำมกับพระอนุชำจนส้ินพระชนม์ในสนำมรบ พระโปลชนกจึงทรงได้เป็นกษัตรยิ ์ ครองนครมิถิลำสืบต่อมำ ฝ่ำยพระมเหสีของพระพระอริฏฐชนกได้เสด็จหนีไปยงั เมือง กำลจัมปำกะ โดยระหว่ำงทำงพระอินทร์เสด็จลงมำช่วย โดยทรงแปลงกำยเป็นชำยชรำขับเกวียนพำพระนำงเสด็จไปถึงยังเมืองนั้น และให้พระนำงนั่งพักอยู่ในศำลำแห่งหนึ่งภำยในเมือง บังเอิญพรำหมณ์ทิศำปรำโมกข์เดินผ่ำนมำ เกิดควำมเอ็นดูสงสำร จึงรับพระนำงไปอยู่ด้วย และอุปกำระเล้ียงดูดุจเป็นน้องสำว ไม่นำนนักพระมเหสีของพระเจ้ำอริฏฐชนกก็ประสูติพระโอรส ทรงตั้งพระนำมว่ำ มหำชนกกุมำร ตำมพระนำมของพระอัยกำ วัน ห น่ึ ง มหำ ช น กกุมำร ได้ช กต่ อยกับเพื่อนเน่ืองจำกถูกล้อเลียนว่ำเป็นลูกไม่มีพ่อ มหำชนกกุมำรพยำยำมถำมควำมจริง พระมำรดำจึงตรัสเล่ำเรื่องท้ังหมดให้ทรำบ พระองค์จึงตั้งพระทัยว่ำ เมื่อเติบใหญ่ก็จะเสด็จไปเอำรำชสมบตั เิ มอื งมถิ ิลำกลบั คืนมำ ค รั้ น เ ม่ื อ พ ร ะ ม ห ำ ช น ก กุ ม ำ ร เ จ ริ ญ วั ย เ ติ บ ใ ห ญ่พระองค์ก็ตรัสแก่พระมำรดำว่ำจะไปล่องเรือสู่ดินแดนสุวรรณภูมิเพื่อทำกำรค้ำสะสมทุนรอน และกำลังคนเพ่ือชิงเอำรำชสมบัตินครมิถิลำกลับคืน พระมำรดำจึงทรงนำเอำทรัพย์สินมีค่ำมำจำกมิถิลำ ๓ ส่ิง คือ แก้วมณีแกว้ มกุ ดำ และแก้ววิเชียร เพื่อเป็นทุนล่องเรือไปค้ำขำยท่ีสุวรรณภูมิ

ในระหว่ำงทำงเกิดพำยุใหญ่ โหมกระหน่ำอย่ำงรุนแรงจนเรือจะล่ม บรรดำลูกเรือต่ำงหวำดกลัว และร้องคร่ำครวญหนีตำยจนเกิดโกลำหล ฝ่ำยมหำชนกกุมำรน้ันเม่ือทรงทรำบว่ำเรือจะจมแน่แล้ว ก็เสวยอำหำรจนอิ่มหนำ จำกน้ันทรงนำผ้ำมำชุบน้ำมันจนชุ่ม แล้วนุ่งผ้ำน้ันอยำ่ งแน่นหนำ คร้ันเม่ือเรือจมลง เหล่ำพ่อค้ำและกลำสีเรอื ทั้งปวงก็จมน้ำกลำยเป็นอำหำรของปลำและเตำ่ ส่วนพระมหำชนกทรงแหวกว่ำย อยู่ในทะเลถึง ๗วัน นำงมณีเมขลำ เทพธิดำผู้รักษำมหำสมุทร เห็นพระมหำชนก ว่ำยน้ำอยู่เช่นนั้น จึงสนทนำแลกเปล่ียนกันจนนำงมณเี มขลำเข้ำใจในปรัชญำของกำรบำเพ็ญวิริยบำรมีนำงมณีเมขลำจึงช่วยอุ้มพำมหำชนกกุมำร ไปจนถึงฝั่งเมอื งมิถิลำ

ยำมน้ันท่ีนครมิถิลำ ฝ่ำยพระเจ้ำโปลชนกทรงประชวรหนัก พระองค์ไม่มีพระโอรส มีแต่พระธิดำพระนำมวำ่ สวิ ลี พระโปลชนกทรงรู้ว่ำพระองค์ใกล้สิ้นพระชนม์แล้วจึงตรัสสั่งอำมำตย์ว่ำ ผู้ใดสำมำรถไขปริศนำขุมทรัพย์ได้ก็ยกบ้ำนเมืองให้แก่ผู้นั้น ในที่สุด หลังจำกพระโปลชนกสิ้นพระชนม์ลง บรรดำเสนำข้ำรำชบริพำรจึงตั้งพิธีเสี่ยงรำชรถรำชรถได้มำหยุดอยู่หน้ำศำลำที่พระมหำชนกกุมำรทรงประทับอยู่ พระองค์ทรงไขปริศนำได้ทั้งหมด ผู้คนจึงพำกันสรรเสริญปัญญำของพระมหำชนก ก่อนจะอัญเชิญพระองค์อภิเษกสมรสกับเจ้ำหญิงสิวลี และขึ้นครองรำชย์สมบัติแคว้นวิเทหะ พระมหำชนกทรงครองรำชย์ด้วยควำมผ ำ สุ ก ม ำ โ ด ย ต ล อ ด เ นื่ อ ง ด้ ว ย ท ร ง อ ยู่ ใ นทศพิธรำชธรรม ต่อมำพระนำงสิวลีประสูติพระโอรส ทรงนำมว่ำ ทีฆำวุกุมำร ครั้นเมื่อเจริญวัยขึ้น พระบิดำทรงโปรดให้ดำรงตำแหน่งมหำอุปรำช อยู่มำวันหน่ึง พระรำชำมหำชนกได้เสด็จอุทยำนทอดพระเนตร เห็นมะม่วงต้นหน่ึงมีผล ต้นหน่ึงไม่มีผลโดยต้นท่ีมีผลน้ัน ผลมีรสชำติอร่อย พระองค์ได้ทรงชิมและตรัสชม ทั้งทรงต้ังใจว่ำจะกลับมำเสวยอีกครั้งในยำมเย็น ทว่ำเมื่อทรงออกจำกพระรำชอุทยำนไปแล้ว มะม่วงต้นที่มีผลรสชำติดีก็เสียหำยจนหมดเพรำะผู้คนพำกันมำโคน่ เพอ่ื เอำผลมะมว่ ง สว่ นตน้ ทไ่ี ม่มผี ลยังอยรู่ อดได้

เม่ือพระมหำชนกทรงทรำบเร่ือง จึงทรงคิดได้ว่ำรำชสมบตั ิ ก็เปรียบเหมือนต้นไม้มีผลที่อำจถูกทำลำย แม้จะไม่ถูกทำลำยก็ต้องคอยระแวดระวังรักษำ ให้เกิดควำมกังวล พระองค์ประสงค์จะทำตนเป็นผู้ไม่มีกังวลเหมือนต้นไม้ไม่มีผล แต่ก็ไม่ทรงทำเช่นนั้นเพรำะคิดว่ำเป็นหน้ำท่ีของพระรำชำท่ีจะทำให้สังคมอยู่รอดพ้นก่อน ทั้งนี้เนื่องด้วยเพรำะผู้คนในสังคมยังขำดสติปัญญำเห็นแก่ประโยชน์เฉพำะหน้ำ ดจุ ดังผู้ที่ทำลำยต้นมะม่วงเพียงเพรำะต้องกำรผลมะมว่ งโดยไมค่ ิดเกบ็ ไว้กินในวันหนำ้ เมอื่ พระมหำชนก ทรงคิดดงั น้นั แล้ว จึงให้ผู้รวู้ ิชำมำทำนุบำรุงตน้ มะม่วงด้วยหลกั วิชำกำรทำงกำรเกษตร และจัดตัง้ สถำนศึกษำช่ือ ปูทะเลยม์ หำวชิ ชำลัย เพอ่ื สรำ้ งคนผูเ้ ปน็ คนดมี ีสตปิ ญั ญำให้แก่สงั คม เพอื่ สังคมจะได้เจริญรุ่งเรอื งและดำรงอยู่อยำ่ งผำสกุ สบื ไป

ตวั ละครพระมหำชนก โอรสของพระอริฏฐชนกกับพระเทวี มีควำมกตัญญูต่อมำรดำ และ ผู้ที่มีพระคุณ มีควำมขันติ กับควำมอดทนรู้จักคิดเห็นหรือคิดถูกวิธี โยนิโมนมสิกำร เพ่ือเอำชนะปัญหำและอปุ สรรคต่ำงๆพระอริฎฐชนก โอรสของพระเจ้ำมหำชนกเดิมเป็นอุปรำชหลงั จำกพระบิดำสวรรคตก็ได้ขึ้นเป็นกษัตริย์ครองเมืองมิถิลำ รัฐวิเหะ หลงเช่ือคำย่ัวยุของอำมำตย์คนหนึ่งทำให้ขับไล่พระอนุชำของตนออกจำกเมือง นัน้ กค็ อื พระโปลชนก

พระโปลชนก โอรสของพระเจ้ำมหำชนกเดิมเป็นเสนำบดีหลังจำกพระเชษฐำคือพระอริฏฐชนกข้ึนครองบัลลังก์กลับถูกใส่ร้ำยให้ออกจำกเมือง พระโปลชนกเป็นผู้มีควำมมุ่งมั่นในกำรเอำชนะกำรต่อสู้ มีควำมกล้ำหำญ และเป็นคนมีควำมคิดรอบรอบในกำรปกครองบ้ำนเมอื งพระมเหสี ชำยำของพระอรฏิ ฐชนก พระมำรดำของพระมหำชนกหลังจำกพระสวำมีสิ้นพระชนม์ได้หนีไปยังเมืองกำลจัมปำกะ มีควำมอดทนในกำรเล้ียงดูลูก ไมย่ ิ่งในศกั ด์ิศรี ยศและชือ่ เสยี ง

พรำหมณท์ ศิ ำปรำโมกข์ เป็นชำวเมืองกำลจมั ปำกะ ได้เกิดควำมเอน็ ดสู งสำรพระมเหสีจึงไดอ้ ุปกำระเลีย้ งดูประดุจนอ้ งสำวพรอ้ มทง้ั พระมหำชนกดว้ ย เปน็ ผู้มีจิตใจเมตตำ กรณุ ำ ชว่ ยอุปถมั ภเ์ ลีย้ งดูพระมเหสแี ละพระมหำชนกนำงมณเี มขลำ เทพธิดำประจำมหำสมุทร ท้ังน้ีสวรรคช์ ัน้ จำตุมหำรำชกิ ำไดม้ อบหมำยใหน้ ำงปกป้องสิ่งมชี ีวิตทบ่ี ริสุทธิ์จำกเรืออัปปำง และนำงเปน็ ผอู้ มุ้ พระมหำชนกจำกกลำงมหำสมุทรไปยงั ฝ่ังเมอื งมิถิลำด้วย เป็นผจู้ ิตใจเมตตำกรุณำชว่ ยเหลอื พระมหำชนก

เจำ้ หญงิ สวิ ลี พระธดิ ำของพระโปลชนก หลังจำกบดิ ำสวรรคตได้กระทำกำรผู้สืบรำชสมบัตนิ ัน้ กค็ ือพระมหำชนก และไดอ้ ภิเษกเปน็พระมเหสี เป็นผู้มคี วำมเสียสละ มคี วำมเฉลียวฉลำด

บรรณำนกุ รมนำยเชิดชูชัย กลิน่ โกสมุ และคณะ. (ม.ป.ป). พระมหำชนก. ค้นเมือ่ 3 กันยำยน 2561, จำก : https://sites. google.com/site/phramahachanok/phu-cad-tha.ท่ีมำพระมหำชนกชำดก. (ม.ป.ป). ค้นเม่ือ 4 กันยำยน 2561, จำก : https://th.wikipedia.org.