หน่วยที่ 11

คำวำ่ “กิจการร่วมค้า” (Joint Venture) ไม่ใชค่ ำในกฎหมำย (a “Commercial” As Opposed to a Legal Term) แตเ่ ป็นคำทใ่ี ชก้ ลำ่ วถงึ “กำรรว่ มทนุ ” (ศพั ทน์ ิตศิ ำสตร์ องั กฤษ–ไทย ฉบบั รำชบณั ฑิตยสถำน) สภาวิชาชีพบัญชี (สมำคมนักบัญชีและผู้สอบบัญชีรับอนุญำตแห่งประเทศไทย) ได้ให้ ควำมหมำยของศพั ทบ์ ญั ชีคำวำ่ รว่ มคำ้ คอื กำรประกอบกิจกำรรว่ มกนั โดยบคุ คลตงั้ แตส่ องคนขนึ้ ไป มีผูใ้ หค้ วำมหมำยของคำว่ำ “กิจการร่วมค้า” ไวม้ ำกมำย ซ่ึงอำจสรุปไดว้ ่ำ “กิจกำรร่วมคำ้ ” หมำยถึง กิจกำรที่ดำเนินกำรรว่ มกนั ตงั้ แต่ 2 กิจกำรขึน้ ไป ซง่ึ กิจกำรนนั้ เป็นทำงกำรคำ้ หรอื หำกำไรระหว่ำงกนั เป็นกำรช่วั ครำวหรอื มีขอบเขตจำกดั จำกควำมหมำยขำ้ งตน้ สรุปเก่ียวกบั กำรรว่ มคำ้ ได้ ดงั นี้ 1. กิจกำรรว่ มคำ้ จะตอ้ งมีบคุ คลตงั้ แต่ 2 คนขึน้ ไป หรอื กิจกำรคำ้ ตงั้ แต่สองกิจกำรขึน้ ไปมำลงทนุ รว่ มประกอบกิจกำรคำ้ 2. มวี ตั ถปุ ระสงคแ์ นช่ ดั และมขี อบเขตจำกดั 3. มีชว่ งเวลำกำรทำงำนคอ่ นขำ้ งสนั้ มีลกั ษณะเป็นกำรช่วั ครำว 4. เป็นงำนทีม่ ีลกั ษณะของกำรเสี่ยงภยั ตอ่ ผลกำไร 5. เมื่อกำรดำเนินงำนสำเรจ็ ตำมวตั ถปุ ระสงคท์ ี่ตงั้ ไวก้ ็จะถือเป็นกำรสนิ้ สดุ ของกำรดำเนินงำน

ลักษณะของกิจการร่วมค้า ในทำงปฏบิ ตั ิโดยท่วั ๆ ไปกำหนดวำ่ กิจกำรรว่ มคำ้ จะตอ้ งมคี ณุ สมบตั ิเขำ้ ลักษณะใดลกั ษณะ หน่งึ ดงั ตอ่ ไปนีด้ ว้ ย 1.1.1 โครงสร้างของกิจการ กำรรว่ มคำ้ ประกอบดว้ ยบคุ คลตงั้ แตส่ องคนหรือกิจกำรตงั้ แต่สองกิจกำรขึน้ ไปร่วมกันลงทนุ ไม่วำ่ จะเป็นเงิน ทรพั ยส์ ิน แรงงำน หรอื เทคโนโลยี เพ่ือดำเนินกำรคำ้ กิจกำรท่ีดำเนินกำรร่วมกันในทำง กำรคำ้ หรอื หำกำไรระหวำ่ งบคุ คลดงั ตอ่ ไปนี้ 1. บรษิ ัทกบั บรษิ ัท 2. บรษิ ัทกบั หำ้ งหนุ้ สว่ นนิตบิ คุ คล 3. หำ้ งหนุ้ สว่ นนิติบคุ คลกบั หำ้ งหนุ้ สว่ นนิตบิ คุ คล 4. บรษิ ัทและ /หรอื หำ้ งหนุ้ สว่ นนิตบิ คุ คลกบั บคุ คลธรรมดำ 5. บรษิ ัทและ /หรอื หำ้ งหนุ้ สว่ นนิตบิ คุ คลกบั บคุ คลธรรมดำ คณะบคุ คลท่ีมิใช่นิติบคุ คล 6. บรษิ ัทและ /หรอื หำ้ งหนุ้ สว่ นนิติบคุ คลกบั หำ้ งหนุ้ สว่ นสำมญั 7. หำ้ งหนุ้ สว่ นสำมญั หรอื นิติบคุ คลอนื่

1.1.2 วัตถุประสงคข์ องกจิ การ กำรดำเนินกิจกำรรว่ มคำ้ มีวตั ถปุ ระสงคอ์ ยำ่ งใดอยำ่ งหน่งึ เพือ่ ตอ้ งกำรกำไรขำดทนุ จำกกำรคำ้ นนั้ นำมำแบง่ กนั โดยสญั ญำนนั้ กำหนดใหต้ อ้ งรบั ผิดรว่ มกนั 1.1.3 ระยะเวลาดาเนินงาน ระยะเวลำดำเนินงำนเป็นกำรลงทนุ ทไี่ มถ่ ำวรเหมือนกำรคำ้ ปกติ มีขอบเขตจำกดั โดยจะสิน้ สดุ เม่ือกำรดำเนินกำรคำ้ หรอื โครงกำรนนั้ เสรจ็ สิน้ ลง เชน่ ธรุ กิจขำยสนิ คำ้ ธรุ กิจกำรจดั สรรทดี่ นิ เป็นตน้ 1.1.4 กฎหมายทนี่ ามาบงั คบั ใช้ เน่ืองจำกกำรลงทนุ และกำรแบง่ ผลกำไรของผรู้ ว่ มคำ้ มลี กั ษณะคลำ้ ยกบั หำ้ งหุน้ ส่วน จึงมีกำร นำกฎหมำยวำ่ ดว้ ยหำ้ งหนุ้ สว่ นมำบงั คบั ใช้ เชน่ กำรลงทนุ และกำรแบง่ สรรกำไร เป็นตน้

กำรรว่ มคำ้ มีรูปแบบและโครงสรำ้ งหลำยประเภท มำตรฐำนกำรบญั ชี ฉบบั ที่ 31 (ปรบั ปรุง 2555) ไดก้ ำหนดกำรรว่ มคำ้ เป็นประเภทใหญ่ ๆ ไว้ 3 รูปแบบ คือ รูปแบบที่ 1 กำรดำเนินงำนที่ควบคมุ รว่ มกนั (Jointly Controlled Operations) กำรดำเนินงำนของกิจกำรรว่ มคำ้ รูปแบบนี้ จะไม่มีกำรจัดตั้งกิจกำรร่วมคำ้ เป็น หน่วยงำนตำมกฎหมำยแยกออกจำกเดิมแต่จะแฝงกำรร่วมคำ้ อย่ใู นกิจกำรเดิม จำกคำกล่ำวขำ้ งตน้ สำมำรถสรุปลกั ษณะกำรดำเนินงำนทค่ี วบคมุ รว่ มกนั ดงั นี้ 1. ดำเนินงำนโดยใชส้ ินทรพั ยแ์ ละทรพั ยำกรอน่ื ๆ ของผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะคนรว่ มกนั 2. ไมไ่ ดจ้ ดั ใหม้ ีโครงสรำ้ งทำงกำรเงนิ แยกตำ่ งหำกจำกผรู้ ว่ มคำ้ 3. ผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะรำยจะใชท้ ี่ดนิ อำคำร และอปุ กรณข์ องตนเอง 4. รบั ผิดชอบคำ่ ใชจ้ ่ำยและหนีส้ ินรวมทงั้ จดั หำเงินทนุ ท่ีก่อใหเ้ กิดภำระผกู พนั เป็น ของตนเอง 5. ขอ้ ตกลงในสญั ญำรว่ มคำ้ ประเภทนี้ จะระบุถึงกำรจดั สรรรำยไดจ้ ำกกำรขำย ผลติ ภณั ฑท์ ่เี กิดจำกกำรรว่ มคำ้

รูปแบบที่ 2 สินทรพั ยท์ ี่ควบคมุ รว่ มกนั (Jointly Controlled Assets) กำรดำเนินงำนของกิจกำรร่วมคำ้ รูปแบบนีจ้ ะเหมือนกับรูปแบบแรก คือ ไม่มีกำร จัดตั้งกิจกำรร่วมค้ำเป็นหน่วยงำนตำมกฎหมำยแยกออกจำกกิจกำร โดยจะแฝงกำรร่วมค้ำอยู่ใน กิจกำรเดิม สำมำรถสรุปลกั ษณะกำรดำเนินงำนสินทรพั ยท์ ่คี วบคมุ รว่ มกนั ดงั นี้ 1. ผรู้ ว่ มคำ้ เขำ้ ควบคมุ รว่ ม หรอื เป็นเจำ้ ของรว่ มในสนิ ทรพั ยท์ ีผ่ รู้ ่วมคำ้ แตล่ ะรำยซอื้ มำ 2. สินทรพั ยท์ ีค่ วบคมุ รว่ มกนั จะนำไปใชเ้ พ่ือก่อใหเ้ กิดประโยชนแ์ กผ่ ูร้ ว่ มคำ้ ทกุ รำย 3. กำรรว่ มคำ้ ประเภทนีไ้ มม่ ีกำรจดั ตงั้ เป็นบรษิ ัท หำ้ งหนุ้ สว่ นหรอื กิจกำรประเภทอน่ื 4. ผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะรำยควบคมุ ประโยชนเ์ ชิงเศรษฐกิจในอนำคตของตนผ่ำนสว่ นแบง่ ใน สนิ ทรพั ยท์ ่ีควบคมุ รว่ มกนั

ผรู้ ว่ มคำ้ แต่ละรำยตอ้ งบนั ทึกบญั ชี และรบั รูส้ ่วนไดเ้ สียในสินทรพั ยท์ ่ีควบคุมรว่ มกันตอ่ ไปนี้ ในงบกำรเงินของผรู้ ว่ มคำ้ 1. ส่วนแบ่งในสินทรพั ยท์ ี่ควบคมุ ร่วมกันโดยแยกประเภทตำมลกั ษณะของสินทรพั ย์แทนที่ จะจดั ประเภทเป็นเงนิ ลงทนุ 2. หนีส้ ินของผรู้ ว่ มคำ้ ท่ีเกิดจำกกำรจดั หำเงินทนุ เพอ่ื ซอื้ สินทรพั ยต์ ำมสดั สว่ นของผรู้ ว่ มคำ้ 3. สว่ นแบง่ ในหนีส้ นิ ที่เกิดขนึ้ รว่ มกนั กบั ผรู้ ว่ มคำ้ รำยอ่ืนในกำรรว่ มคำ้ นนั้ 4. รำยไดจ้ ำกกำรขำย หรือกำรใชผ้ ลผลิตท่ีเกิดขึน้ รว่ มกันจำกกำรรว่ มคำ้ ตำมส่วนท่ีเป็นของ ผรู้ ว่ มคำ้ และสว่ นแบง่ คำ่ ใชจ้ ำ่ ยท่เี กิดขนึ้ รว่ มกนั 5. คำ่ ใชจ้ ำ่ ยของผรู้ ว่ มคำ้ ทเี่ กิดขนึ้ ตำมสว่ นไดเ้ สยี ในกำรรว่ มคำ้

รูปแบบท่ี 3 กิจกำรทคี่ วบคมุ รว่ มกนั หรอื กิจกำรรว่ มคำ้ (Jointly Controlled Entities ) กำรดำเนินงำนของกิจกำรรว่ มคำ้ รูปแบบนีจ้ ะมกี ำรจดั ตงั้ กิจกำรรว่ มคำ้ เป็นหน่วยงำน ตำมกฎหมำย จงึ สำมำรถแยกออกจำกกิจกำรเดิม กำรบันทึกบัญชีและงบกำรเงิน กิจกำรร่วมค้ำรูปแบบนี้ให้บันทึกบัญชี จัดทำ และนำเสนองบกำรเงนิ ตำมมำตรฐำนกำรรำยงำนทำงกำรเงินเชน่ เดียวกบั กิจกำรอน่ื โดยปกติผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะ รำยจะนำเงินสดหรือทรพั ยำกรอื่นมำใหแ้ ก่กิจกำรที่ควบคมุ ร่วมกัน สำมำรถสรุปลกั ษณะกำรดำเนินงำน กิจกำรทคี่ วบคมุ รว่ มกนั หรอื กิจกำรรว่ มคำ้ ดงั นี้ 1. กิจกำรทีค่ วบคมุ รว่ มกนั เป็นกำรรว่ มคำ้ ทม่ี กี ำรจดั ตงั้ บรษิ ัท หำ้ งหนุ้ สว่ นหรอื กิจกำร 2. กิจกำรทค่ี วบคมุ รว่ มกันดำเนินงำนในลกั ษณะเดียวกับกิจกำรอ่ืนกำรดำเนินงำนที่ ควบคมุ รว่ มกนั หรอื สินทรพั ยท์ ีค่ วบคมุ รว่ มกนั 3. กิจกำรประเภทนีม้ ีขอ้ ตกลงรว่ มคำ้ ตำมสญั ญำระหวำ่ งผรู้ ว่ มคำ้ 4. กิจกำรทค่ี วบคมุ รว่ มกนั เป็นกำรรว่ มคำ้ ท่ีมีสนิ ทรพั ยอ์ ยใู่ นควำมควบคมุ ของกำรรว่ ม คำ้ ก่อใหเ้ กิด หนีส้ นิ รำยได้ และคำ่ ใชจ้ ำ่ ยท่ีเป็นของกิจกำรเอง 5. ผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะรำยมีสทิ ธิในสว่ นแบง่ กำไรจำกผลกำรดำเนินงำนของกิจกำร

ธุรกจิ ทด่ี าเนินงานด้วยรูปแบบกิจการร่วมค้าไดร้ บั ประโยชน์ ดังนี้ 1. ช่วยใหธ้ ุรกิจหรือโครงกำรท่ีจำเป็นตอ้ งใชเ้ งินลงทนุ ในกิจกำรหรือโครงกำรขนำดใหญ่ที่ จำเป็นตอ้ งใชเ้ งินลงทนุ จำนวนมำก 2. ชว่ ยลดหรอื กระจำยควำม 3. ชว่ ยลดคำ่ ใชจ้ ำ่ ยในกำรดำเนินงำน 4. ลดกำรแขง่ ขนั ทำงธุรกิจ 5. กำรปฏบิ ตั ิงำนทจ่ี ำ้ งในโครงกำรซง่ึ อยใู่ นต่ำงประเทศ ขอ้ กำหนดในกำรประกวดรำคำ หรอื กำรจดั จำ้ งงำนในโครงกำรท่ีจะตอ้ งดำเนินงำนในตำ่ งประเทศ (Terms of Reference หรอื TOR)

กำรทำธุรกิจใด ๆ ก็ตำม จะตอ้ งมีกำรวำงแผนดำ้ นกำรลงทนุ ทรพั ยำกรตำ่ ง ๆ ตลอดจนกำรใช้ เทคโนโลยีใหม่ ๆ ในกำรดำเนินงำนกิจกำรรว่ มคำ้ เพ่ือควำมเจรญิ เติบโตของธุรกิจ สำเหตขุ องกำรจดั ทำ ธรุ กิจรว่ มคำ้ สบื เน่ืองมำจำกสำเหตุ ดงั นี้ 1. กำรลดควำมเสยี่ งภยั 2. เพื่อรวบรวมเงินทนุ 3. กำรรวบรวมควำมรูค้ วำมสำมำรถจำกบคุ คลตำ่ ง ๆ ที่มใี บอนญุ ำต 4. กำรลดกำรแขง่ ขนั ทำงธุรกิจ 5. กำรประหยดั คำ่ ใชจ้ ำ่ ย

1.5.1 ขอ้ ดีของการตัง้ กิจการร่วมค้า 1. ถำ้ โครงกำรกิจกำรรว่ มคำ้ ขำดทนุ ไมต่ อ้ งชำระภำษีเงินไดน้ ิตบิ คุ คล 2. เงนิ ปันผลของกิจกำรรว่ มคำ้ ไมต่ อ้ งเสยี ภำษี 3. มีกำรรว่ มกิจกำรทำใหม้ ีกำรรว่ มลงทนุ มีกำรใชท้ รพั ยำกรรว่ มกนั เป็นกำรประหยัดคำ่ ใชจ้ ำ่ ย 1.5.2 ข้อเสียของการตงั้ กิจการร่วมค้า 1. ผูร้ ว่ มคำ้ แต่ละรำยไม่สำมำรถนำผลขำดทุนของกิจกำรร่วมคำ้ มำขอหกั ค่ำใชจ้ ่ำยในกำร ยน่ื แบบ ภงด. 50 2. ถำ้ ผรู้ ว่ มคำ้ คนใดคนหนงึ่ ไมม่ ีควำมรูค้ วำมสำมำรถหรอื มปี ัญหำในกำรดำเนินงำนจะมีผลให้ กำรทำงำนลำ้ ชำ้ มีผลตอ่ กำไรขำดทนุ ทจ่ี ะไดร้ บั

กำรจดั ตงั้ กิจกำรรว่ มคำ้ ซง่ึ เป็นกิจกำรทด่ี ำเนินกำรรว่ มกนั ทำงกำรคำ้ เพ่ือหำกำไรไดร้ ว่ มกนั ทำ สญั ญำกบั บคุ คลภำยนอก โดยระบไุ วใ้ นสญั ญำวำ่ เป็นกิจกำรรว่ มคำ้ ผลตอบแทนของผรู้ ว่ มคำ้ มีดงั นี้ 1. กำหนดเงินเดือนใหก้ บั ผจู้ ดั กำรของกิจกำรรว่ มคำ้ 2. กำหนดคำ่ นำยหนำ้ ในกำรขำยโดยคิดเป็นเปอรเ์ ซ็นตจ์ ำกยอดขำยตอ้ งระบใุ หช้ ดั เจน 3. คิดดอกเบีย้ เงินทุนจำกทนุ ท่ีนำมำลงใหร้ ะบุว่ำเป็นทุนตน้ ปี หรือทุนประเภทไหนโดยคิด ตงั้ แตว่ นั ท่ีที่ลงทนุ จนถงึ วนั ปิดบญั ชี ซงึ่ สว่ นใหญ่ทำงบญั ชจี ะใช้ 360 วนั เป็น 1 ปี 4. กำรแบง่ กำไรขำดทนุ ใหร้ ะบใุ หช้ ดั เจนวำ่ กิจกำรจะแบง่ อยำ่ งไรในสญั ญำ

รำ้ นคำ้ หำ้ งหนุ้ สว่ นหรอื บรษิ ัท สำมำรถที่จะดำเนินธุรกิจไดห้ ลำยประเภทดว้ ยกนั ไมว่ ำ่ จะขำย สินคำ้ หรอื บรกิ ำร ธุรกิจรว่ มคำ้ ซง่ึ มีลกั ษณะคลำ้ ยกบั หำ้ งหนุ้ สว่ นกิจกำรรว่ มคำ้ แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คอื 1. กิจกำรแบบไมจ่ ดทะเบียน สว่ นใหญ่จะเป็นโครงกำรใหญ่ ๆ ท่ีบริษัทรวมตวั กันรับงำน เช่น กำรสรำ้ งทำงรถไฟ สรำ้ งเขื่อน สรำ้ งสะพำน เป็นตน้ 2. กิจกำรรว่ มคำ้ แบบจดทะเบียน สว่ นใหญ่เป็นกิจกำรท่ีดำเนินกันเป็นกำรถำวร ทั้งสองฝ่ ำย จะตอ้ งถือหนุ้ เป็นอตั รำสว่ นตอ่ กนั จะตอ้ งมีขอ้ ตกลงเป็นสญั ญำรว่ มคำ้ และรว่ มกันชดใชห้ นีห้ ลงั จำกชำระ บญั ชี แลว้ สำมำรถตดิ ตำมทวงหนีไ้ ดอ้ ีก 10 ปี

คำศพั ทท์ ่ีใชใ้ นมำตรฐำนกำรบญั ชี ฉบบั ท่ี 31 (ปรบั ปรุง 2555) เรอื่ ง สว่ นไดเ้ สียในกำรรว่ มคำ้ ของสภำวชิ ำชพี ฯ ไดใ้ หค้ ำนิยำมศพั ทโ์ ดยมีควำมหมำยเฉพำะ ดงั นี้



กำรบนั ทกึ บญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ ผดู้ ำเนินงำนรว่ มคำ้ สำมำรถเลือกวิธีอยำ่ งใดอย่ำงหนึ่งได้ ขึน้ อย่กู ับควำมเหมำะสมของกิจกำรท่ีจะนำไป โดยดูจำกปริมำณของรำยกำรคำ้ ท่ีเกิดขึ้น โดยท่วั ไปมี 2 วิธีดว้ ยกนั คือ วธิ ีท่ี 1 ผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะคนตำ่ งจดบนั ทกึ รำยกำรรว่ มคำ้ ในสมดุ บญั ชขี องตนเองโดยไม่เปิดสมดุ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ แยกตำ่ งหำก วิธีท่ี 2 เปิดสมุดบัญชีอีกชุดหน่ึงต่ำงหำก สำหรับกิจกำรร่วมคำ้ และผู้ร่วมค้ำแต่ละคน จดบนั ทกึ รำยกำรรว่ มคำ้ เฉพำะสว่ นท่เี กี่ยวขอ้ งกบั ตนเองเทำ่ นนั้

หลกั การบันทกึ บัญชี 1.9.1 วิธีที่ 1 ผู้ร่วมค้าแต่ละคนต่างจดบันทกึ รายการร่วมค้าในสมุดบัญชีของตนเองโดยไม่เปิ ด สมุดบญั ชีของกิจการร่วมค้าแยกต่างหาก กำรบนั ทกึ บญั ชโี ดยวธิ ีนีเ้ ป็นวธิ ีท่ีนิยมใชก้ บั กิจกำรรว่ มคำ้ ทม่ี ีระยะเวลำกำรดำเนินงำนไมน่ ำน นกั และรำยกำรคำ้ มีไมม่ ำกจนเกินไป ลกั ษณะของกำรบนั ทกึ บญั ชสี ำมำรถสรุปได้ ดงั นี้ 1. ผูร้ ่วมคำ้ ทุกคนเปิดสมดุ บญั ชีร่วมคำ้ ขึน้ โดยเฉพำะในสมุดบัญชีของผู้ร่วมคำ้ แต่ละคน เพอื่ จดบนั ทกึ รำยกำรคำ้ ของกิจกำรรว่ มคำ้ เชน่ เดยี วกบั กิจกำรท่วั ไปตำมหลกั กำรบญั ชีเบอื้ งตน้ 2. บญั ช–ี ผรู้ ว่ มคำ้ ทปี่ รำกฏในสมดุ บญั ชีของผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะคนหรอื ผจู้ ัดกำร มีลกั ษณะเหมือน บญั ชที นุ หรอื กระแสทนุ

รายการทบ่ี ันทกึ ในบญั ชผี ู้รว่ มค้า มดี งั นี้

หลกั การบันทกึ บญั ชกี ารรว่ มค้าโดยไมเ่ ปิ ดสมุดบัญชกี ิจการร่วมคา้ แยกต่างหาก กรณีกำรดำเนินกำรรว่ มคำ้ เสรจ็ สิน้ กิจกำรปิดบญั ชรี ว่ มคำ้ เพ่ือผลกำไรขำดทุน แลว้ จำ่ ยคนื ทนุ ผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะคน ดงั ตอ่ ไปนี้











หมายเหตุ ผรู้ ว่ มคำ้ คนใดจะเป็นผจู้ ำ่ ยเงนิ หรอื เป็นผรู้ บั เงิน ตอ้ งหำยอดคงเหลือบญั ชีผรู้ ว่ มคำ้ ถำ้ บญั ชีผู้ รว่ มคำ้ คนใดมยี อดคงเหลอื ดำ้ นเดบติ แสดงวำ่ เป็นผทู้ ี่ตอ้ งจำ่ ยเงนิ ใหผ้ รู้ ว่ มคำ้ คนอ่ืน ถำ้ บญั ชีผรู้ ว่ มคำ้ คน ใดมียอดคงเหลอื ดำ้ นเครดิต แสดงวำ่ เป็นผทู้ จ่ี ะไดร้ บั เงนิ ตัวอย่าง กำรบนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยไมเ่ ปิดสมดุ บญั ชีของกิจกำรร่วมคำ้ แยก กรณีที่ 1 กิจกำรรว่ มคำ้ ดำเนินงำนเสรจ็ สมบรู ณ์ เมือ่ กิจกำรดำเนินงำนเสรจ็ สมบรู ณต์ ำมเป้ำหมำยท่ตี งั้ ไวถ้ ือวำ่ กำรรว่ มคำ้ สนิ้ สดุ ลง กิจกำรตอ้ ง แบง่ ผลกำไรขำดทนุ หลงั จำกนนั้ ชำระเงนิ ระหวำ่ งกนั เป็นอนั เสรจ็ สิน้ ตัวอยา่ งท่ี 1.1 ตอ่ ไปนีเ้ ป็นรำยกำรคำ้ ของกิจกำรรว่ มคำ้ แห่งหนึ่ง มีผรู้ ว่ มคำ้ 3 คน คือ นำย กอ นำย ขอ นำย คอ เพ่ือรบั เหมำถมดนิ โดยมีนำย คอ เป็นผจู้ ดั กำร กำรบนั ทกึ บญั ชีกำรรว่ มคำ้ โดยไม่เปิดสมดุ บญั ชี ของกิจกำรรว่ มคำ้ แยกตำ่ งหำก ขอ้ ตกลงในกำรดำเนินกำรคำ้ มดี งั นี้ 1. คดิ คำ่ นำยหนำ้ 2 % ของยอดขำย 2. คิดดอกเบยี้ เงนิ ทนุ 12% (360 วนั ตอ่ 1 ปี) 3. ผคู้ ำ้ รว่ มตกลงแบง่ กำไรขำดทนุ เทำ่ กนั





คำนวณกำรแบง่ กำไรขำดทนุ โดยผ่ำนรำยกำรไปบญั ชีแยกประเภทแลว้ หำผลตำ่ งระหว่ำงดำ้ น เดบิตและเครดิต ถำ้ ผลต่ำงออกมำดำ้ นเดบิตเป็นขำดทุนจำกกำรรว่ มคำ้ ดำ้ นเครดิตเป็นกำไรจำกกำร รว่ มคำ้



กำรผ่ำนรำยกำรจำกสมดุ รำยวนั ท่วั ไปไปบญั ชแี ยกประเภท นำย คอ จะเห็นว่ำผลตำ่ งที่เกิดขึน้ เทำ่ กบั 105,366 ซง่ึ เทำ่ กบั จำนวนเงินที่ตอ้ งจำ่ ยคนื ให้ นำย กอ และ นำย ขอ เพรำะ นำย คอ เป็นผจู้ ดั กำร สว่ นนำย คอ จะไดเ้ ทำ่ ใดใหเ้ ปิดบญั ชแี ยกประเภทเงินสดของนำย คอ

หมายเหตุ บญั ชีผรู้ ว่ มคำ้ ของแตล่ ะคนจะปรำกฏอยใู่ นสมดุ บญั ชีของผรู้ ว่ มคำ้ คนอื่น บญั ชี นำย กอ จะปรำกฏในสมดุ บญั ชขี อง นำย ขอ และ นำย คอ บญั ชี นำย ขอ จะปรำกฏในสมดุ บญั ชขี อง นำย กอ และ นำย คอ บญั ชี นำย คอ จะปรำกฏในสมดุ บญั ชขี อง นำย กอ และ นำย ขอ ดงั นั้น บญั ชรี ว่ มคำ้ ของผรู้ ว่ มคำ้ คนใด ถำ้ ดำ้ นเดบติ มำกกวำ่ ดำ้ นเครดิต จะเป็นผจู้ ำ่ ยเงิน ถำ้ ดำ้ นเครดิต มำกกวำ่ ดำ้ นเดบิต จะเป็นผรู้ บั เงิน

กรณีที่ 2 กิจกำรรว่ มคำ้ ดำเนินกำรยงั ไมเ่ สรจ็ สิน้ ส่วนใหญ่แลว้ กำรคำนวณกำไรขำดทุนจำกกำรร่วมคำ้ จะกระทำเม่ือกำรร่วมคำ้ เสร็จสิน้ แต่กิจกำรท่ีมีระยะเวลำในกำรดำเนินกำรเกินกว่ำ 1 ปี หรือระยะเวลำยำวนำนและไม่ตอ้ งเส่ียงมำก บำงครงั้ ผรู้ ว่ มคำ้ อำจมขี อ้ ตกลงใหม้ ีกำรแบง่ กำไรขำดทนุ กอ่ นที่กิจกำรรว่ มคำ้ เสรจ็ สนิ้ ก็ได้ การคานวณหากาไรขาดทนุ จากการรว่ มคา้ มีดงั นี้

บำงครงั้ กิจกำรรว่ มคำ้ ดำเนินกำรไปจนสิน้ ปีหรอื สิน้ งวดบญั ชีรำยกำรบำงรำยกำรจำเป็นตอ้ ง ปรบั ปรุงกอ่ นคำนวณผลกำไรขำดทนุ เชน่ คำ่ ใชจ้ ำ่ ยคำ้ งจำ่ ย รำยไดค้ ำ้ งรบั เป็นตน้ หลักการบันทกึ บญั ชี

ตวั อยา่ ง นำยคอ เป็นผจู้ ดั กำรตอ้ งกำรปรบั ปรุงเงนิ เดอื นคำ้ งจำ่ ย 2,500 บำท

การปิ ดบญั ชีรว่ มค้า กรณีที่กิจกำรรว่ มคำ้ ดำเนินกำรยังไม่เสร็จสิน้ ภำยในระยะเวลำท่ีกำหนดหรือในวนั สิน้ งวด บัญชี กรณีกำรร่วมคำ้ ยังไม่เสร็จสิน้ กิจกำรยังมีสินคำ้ คงเหลืออยู่และผูร้ ่วมคำ้ ตอ้ งกำรทรำบผลที่ได้ ดำเนินกำรมำจงึ ทำใหต้ อ้ งปิดบญั ชีรว่ มคำ้ และนำสินคำ้ คงเหลอื มำบนั ทกึ ไวเ้ ป็นยอดยก ถำ้ ผลตำ่ งดำ้ นเดบิต มำกกวำ่ ดำ้ นเครดิต เรยี กวำ่ ยอดดลุ เดบติ ถือเป็นขำดทนุ จำกกำรรว่ มคำ้ ถำ้ ผลตำ่ งดำ้ นเดบติ นอ้ ยกวำ่ ดำ้ นเครดิต เรยี กวำ่ ยอดดลุ เครดติ ถือเป็นกำไรจำกกำรรว่ มคำ้

ตวั อยา่ งที่ 1.2 นำยนอ้ ย นำยนิด นำยหนอ่ ย ตกลงรว่ มกนั เปิดกิจกำรรว่ มคำ้ โดยมีขอ้ ตกลงดงั นี้ 1. นำยหนอ่ ยเป็นผจู้ ดั กำรเกี่ยวกบั กำรบนั ทกึ รำยกำรรว่ มคำ้ ไดร้ บั เงินเดือน 12,000 บำท 2. คดิ คำ่ นำยหนำ้ 2% จำกยอดขำยที่ขำยได้ 3. คดิ ดอกเบยี้ 10% ตอ่ ปี สำหรบั เงนิ ลงทนุ ครงั้ แรก ( 1 ปีใช้ 360 วนั ) 4. แบง่ กำไรขำดทนุ เทำ่ กนั 5. สมมตกิ ำรรว่ มคำ้ ยงั ไมเ่ สรจ็ สิน้ กิจกำรมีสินคำ้ คงเหลอื รำคำทนุ 28,000 บำท







ปรบั จุดทศนิยม





การแสดงสทิ ธ์ิส่วนได้เสีย (เงนิ ลงทุนหรือหนีส้ นิ ) ของผู้ร่วมคา้ ทมี่ ตี ่อกจิ การร่วมค้า กรณีทผี่ รู้ ว่ มคำ้ จดบนั ทกึ รำยกำรรว่ มคำ้ ในสมดุ บญั ชีของตนเองจะไมม่ บี ญั ชีท่แี สดงถงึ เงินลงทนุ หรือหนีส้ ินที่มีต่อกิจกำรรว่ มคำ้ ถำ้ ผูร้ ่วมคำ้ ตอ้ งกำรทรำบจะตอ้ งคำนวณโดยใชย้ อดจำกบัญชีร่วมคำ้ และยอดในบญั ชรี ว่ มคำ้ คนอนื่ ๆ ท่เี ก่ียวขอ้ งเมื่อปิดบญั ชีรว่ มคำ้ แลว้ สรุปไดว้ ำ่ – บญั ชีท่ีมยี อดเดบติ แสดงถงึ สินทรพั ยท์ ่ีมีในกิจกำรรว่ มคำ้ คือ ทนุ หรอื สทิ ธิทีพ่ งึ ไดจ้ ำกผรู้ ว่ มคำ้ คนอื่น ๆ – บญั ชที มี่ ียอดเครดติ หมำยถึง สิทธิ์ของบคุ คลภำยนอกหรอื ผรู้ ว่ มคำ้ คนอน่ื ๆ สำมำรถเรยี กรอ้ ง จำกกิจกำรรว่ มคำ้ – ผลตำ่ งระหวำ่ งยอดเดบิตและเครดิตของบญั ชีตำ่ ง ๆ ท่ีแสดงในสมดุ บญั ชีของผรู้ ่วมคำ้ แต่ละ คนจะแสดงถึงสทิ ธิ์สว่ นไดเ้ สยี ทมี่ ีตอ่ กิจกำรรว่ มคำ้

ตวั อยา่ ง จำกบญั ชีแยกประเภทผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะคน สรุปยอดคงเหลอื ในสมดุ บญั ชีผรู้ ว่ มคำ้ ได้ ดงั นี้ เม่ือกำรร่วมคำ้ ยังไม่เสร็จสิน้ กิจกำรมีสินคำ้ คงเหลือตีรำคำ 28,000 บำท จำกบัญชีแยก ประเภทของนำยเล็ก นำยใหญ่ นำยกลำง มียอดดงั นี้

การแสดงรายการรว่ มคา้ ในงบการเงนิ บรษิ ัทนำยนอ้ ย จะแสดงยอดเงนิ ลงทนุ ในกิจกำรรว่ มคำ้ ดงั นี้

บรษิ ัทนำยนิด จะแสดงยอดเงนิ ลงทนุ ในกิจกำรรว่ มคำ้ ดงั นี้

บรษิ ัทนำยหนอ่ ย จะแสดงยอดหนีส้ นิ ตอ่ กิจกำรรว่ มคำ้ ดงั นี้