หน่วยที่ 4

ตัวแทนจำหน่ำย (Agency) หมายถึง บุคคลหรือนิติบุคคลภายนอกที่ไดร้ ับ มอบหมายจากสานกั งานใหญ่ใหเ้ ป็นผแู้ ทนจาหน่ายสินคา้ หรอื บรกิ ารแต่ไมไ่ ดถ้ ือกรรมสิทธิ์ ในตวั สนิ คา้ ทาหนา้ ที่ประสานงานระหวา่ งลกู คา้ กบั สานกั งานใหญ่ สำขำ (Branch) หมายถึง สานกั งานที่ดาเนินธุรกิจตามท่ีไดร้ บั มอบหมายจาก สานกั งานใหญ่ ประโยชนข์ องตวั แทน 1. มสี ว่ นแบง่ หรอื ชอ่ งทางการตลาดเพ่มิ ขนึ้ ทาใหก้ ิจการจาหน่ายสินคา้ ไดม้ ากขนึ้ 2. ประหยดั การลงทนุ ท่ีเก่ียวขอ้ ง เช่น ไม่ตอ้ งสรา้ งอาคารสานักงาน ไม่ตอ้ งซือ้ ทีด่ ินและอปุ กรณ์ หรอื ถา้ จาเป็นตอ้ งลงทนุ ก็นอ้ ย เพราะกิจการมตี วั แทนขาย 3. กิจการไมจ่ าเป็นตอ้ งตอ้ งมคี ลงั สินคา้ ท่ตี วั แทน เพราะสง่ เฉพาะตัวอยา่ งไปใหด้ ู เทา่ นนั้ 4. กิจการไม่จาเป็นตอ้ งหาบุคคลเพ่ิมเติมหรอื จาเป็นตอ้ งหาก็นอ้ ยเพราะตวั แทน ทาหนา้ ท่ีขายอยแู่ ลว้





ระบบบญั ชีสำหรบั ตัวแทน 1. หากตัวแทนจาหน่ายเป็นบุคคลธรรมดา ไม่จาเป็นตอ้ งมีระบบบญั ชีในการ บนั ทกึ รายการคา้ หากตอ้ งการตวั แทนจาหน่ายอาจมสี มดุ บญั ชีท่ตี อ้ งใชเ้ พียงสมดุ เงินสดรบั และสมดุ เงนิ สดจา่ ย สาหรบั รายการซอื้ ขาย และรายจา่ ยอน่ื ๆ ทีส่ านกั งานรบั ผิดชอบ 2. ในกรณีท่ีตัวแทนจาหน่ายเป็นนิติบุคคล ที่กฎหมายกาหนดใหต้ ้องมีการ จดั ทาบญั ชีตามระบบบญั ชีคู่ นอกจากรายการคา้ ในสว่ นของกิจการตนเองแลว้ ที่ตอ้ งบนั ทกึ บญั ชีตามหลกั บญั ชคี รู่ ายการท่ีเก่ียวขอ้ งกบั สานกั งานใหญ่ก็ตอ้ งบันทกึ บญั ชี

บัญชีเก่ยี วกับตัวแทนมี ดังนี้ เม่ือตวั แทนจา่ ยคา่ ใชจ้ า่ ยจากเงินทนุ หมนุ เวยี นไปแลว้ ก็จะรวบรวมรายละเอียด สง่ ไปยงั สานกั งานใหญ่พรอ้ มกบั ใบสาคญั เพือ่ ขอเบิกชดเชยเงินทนุ หมนุ เวียนที่ไดจ้ า่ ยไป ทางดา้ นสานกั งานใหญ่ วธิ ีการบญั ชีของสานกั งานใหญ่เก่ียวกับการขายสินคา้ โดยผ่านตวั แทนมี 2 วธิ ีดงั นีค้ อื

1. การบนั ทกึ แยกจากการขายตามปกตทิ ่ีเก่ียวกบั ตวั แทนตา่ งหากจากรายการคา้ ทีเ่ กิดขนึ้ ผา่ นกิจการโดยตรง เพ่อื ทราบผลการดาเนินงานของตวั แทน 2. การบนั ทึกรวมไปกับการขายตามปกติหรือไม่แยกบันทึกรายการท่ีเก่ียวกับ ตวั แทน แตอ่ าจมกี ารจดั ทารายงานหรอื ใหต้ วั แทนจดั ทาสรุปผลการดาเนินงานให้เป็นประจา อยแู่ ลว้



ตวั อย่ำงที่ 4.1 เมอ่ื วนั ที่ 1 ตลุ าคม 25x1 บรษิ ัท สง่ เสรมิ การขาย จากดั ซงึ่ ตงั้ อยใู่ นกรุงเทพฯ ไดต้ งั้ แต่ตัวแทนแห่งหน่ึงที่พทั ยา จงั หวดั ชลบุรี รายการคา้ ท่ีเกิดขึ้นระหว่าง เดือนตุลาคม 25x1 มดี งั นี้





บัญชีสินค้ำส่งไปให้ตัวแทนจำหน่ำย (Shipment to Agency) เป็นบญั ชีปรบั มลู คา่ สินคา้ คงเหลอื ของสานกั งานใหญ่ ตอนสนิ้ งวดบญั ชขี องสานกั งานใหญ่จะโอนปิดบญั ชี ลดยอดสินคา้ คงเหลือตน้ งวดและบัญชีซือ้ สินคา้ ระหว่างงวดของสานักงานใหญ่ ซ่ึงการ คานวณตน้ ทนุ สินคา้ ท่ขี ายตามปกติของสานกั งานใหญ่เป็น ดงั นี้

กำรทำงบสรุปผลกำรดำเนินงำนของตวั แทน การสรุปผลการดาเนินงานของตัวแทนควรจะทาเป็นระยะ ๆ อาจเป็น 1 เดือน ครงั้ หรือ 3 เดือนครงั้ เพ่ือจะไดท้ ราบผลการดาเนินงานของตวั แทนวา่ เป็นอย่างไร โดยการ จดั ทางบกาไรขาดทนุ (Profit and Loss Statement) ขนึ้

ตัวอย่ำงที่ 4.2 เม่ือ 2 กรกฎาคม 25x1 บริษัท บางสะพาน จากัด ซ่ึงตั้งอยู่ในจังหวัด ประจวบครี ขี นั ธไ์ ดแ้ ตง่ ตงั้ ตวั แทนจาหน่ายสนิ คา้ ท่ีกรุงเทพมหานคร รายการค้าระหว่างเดือนมี ดงั นี้ 25x1 ก.ค. 1 สง่ เงนิ ทนุ หมนุ เวียนใหต้ วั แทนไวใ้ ชจ้ า่ ย 50,000 สง่ สินคา้ ตวั อยา่ งไปใหต้ วั แทน 52,000 สง่ วสั ดเุ พอ่ื ทาแผ่นพบั ใหต้ วั แทน 4,200 30 ตวั แทนไดส้ ง่ รายการโดยส่งั ซอื้ สนิ คา้ เป็นเงินเชอื่ 95,000 ราคาทนุ 37,500 บรษิ ัทไดจ้ า่ ยคา่ ใชจ้ า่ ยเก่ียวกบั ตวั แทน ดงั นี้ คา่ อปุ กรณส์ านกั งาน 29,500 คา่ เชา่ สานกั งาน 5,000 เงนิ เดือนผจู้ ดั การ 8,000 คา่ นายหนา้ 7,500

31 บริษัทไดร้ บั ใบสาคัญจ่ายจากตวั แทน เพ่ือเบิกชดเชยเงินทุนหมนุ เวียน ไดจ้ ดั ส่ง เงนิ สดใหแ้ ลว้ คา่ โฆษณา 1,500 คา่ ใชจ้ า่ ยเบ็ดเตลด็ 2,000 คา่ พาหนะ 500 ข้อมูลเพม่ิ เติม 1. วสั ดโุ ฆษณาคงเหลอื ประมาณ 50% 2. สินคา้ ตวั อยา่ งท่ีส่งไปใหต้ วั แทน จะใชป้ ระโยชนไ์ ดถ้ ึงวนั ท่ี 31 ธันวาคม 25x9 ซงึ่ สนิ คา้ ตวั อยา่ งจะมมี ลู ซากประมาณ 65% 3. เครอ่ื งคอมพิวเตอรจ์ ะมอี ายกุ ารใชง้ าน 5 ปี เหลือราคาซาก 2,500 บาท ใหค้ ิด คา่ เสอ่ื มราคาวธิ ีเสน้ ตรง ใหท้ ำ 1. บนั ทกึ รายการระหวา่ งเดือน รายการปรบั ปรุงและปิดบญั ชีเกี่ยวกับตัวแทนใน สมดุ บญั ชีของสานกั งานใหญ่วธิ ีแยกจากการขายปกติ 2. งบสรุปผลการดาเนินงานของตวั แทน





บนั ทกึ รำยกำรปรับปรุง



บริษัท บางสะพาน จากดั ตวั แทน–บริษัทประจวบ จงั หวดั กรุงเทพมหานคร งบกาไรขาดทนุ ประจาเดือน สนิ้ สดุ วนั ท่ี 31 เดอื นกรกฎาคม พ.ศ. 25x1

เมื่อมีการแยกส่วนสาหรบั การดาเนินงานของสานักงานใหญ่และสาขา ระบบ บญั ชีสาหรบั สาขานนั้ ขึน้ อย่กู ับนโยบายของสานักงานใหญ่ว่าตอ้ งการให้สาขามีขอบเขต การดาเนินงานมากนอ้ ยเพียงใด และขึน้ อย่กู ับความตอ้ งการรายละเอียดขอ้ มลู ทางการ บญั ชขี องสาขาวา่ มากนอ้ ยเพียงใด 4.4.1. กำรปฏิบตั ทิ ำงบัญชสี ำหรบั สำนกงำนใหญ่และสำขำ มี 3 วิธี ดงั นี้ 1. สานักงานใหญ่บันทึกรายการคา้ เก่ียวกับสาขาเอง สานักงานใหญ่จะเป็น ฝ่ายเก็บบนั ทกึ บญั ชีเก่ียวกบั สาขารวมหรอื แยกจากรายการของสานกั งานใหญ่ 2. ทงั้ สานกั งานใหญ่และสาขาเป็นผบู้ นั ทกึ บญั ชเี ก่ียวกบั สาขาในสมดุ บญั ชีของ แต่ละฝ่ ายโดยสาขาต้องบันทึกรายการในสมุดบัญชีของสาขาก่อนท่ีจะนาส่งไป ยัง สานกั งานใหญ่เพือ่ ดาเนินการบนั ทกึ เชน่ เดยี วกบั สาขา 3. สาขาเป็นผบู้ นั ทึกบญั ชีเกี่ยวกับสาขา วิธีนีเ้ ป็นวิธีท่ีนิยมมากที่สดุ เมื่อสาขา บนั ทึกบัญชีตามรายการคา้ ท่ีเกิดขึน้ (โดยเปิดบัญชี \"เดินสะพัดสานกั งานใหญ่\") ถือเป็น บญั ชีทนุ ของสานกั งานใหญ่ทสี่ าขาน่นั เอง

4.4.2 ควำมแตกต่ำงระหวำ่ งบัญชี สำนักงำนใหญ่และสำขำ กับบญั ชที ่วั ไป บญั ชีสานักงานใหญ่ สาขา จะต่างจากบญั ชีท่ัวไป เพราะมีการบนั ทึกรายการ ระหว่าง 2 ฝ่ ายจงึ ตอ้ งตงั้ บญั ชีตรงขา้ ม (เดินสะพดั สานกั งานใหญ่/เดินสะพดั สาขา) เมื่อมี การปิดบญั ชี ณ วนั สนิ้ งวดยอดคงเหลอื ของบญั ชสี าขาในสมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ ลกั ษณะพิเศษของการดาเนินงานของสาขามีผลตอ่ วิธีการปฏิบตั ิทางการบญั ชี กลา่ วคือสาขาไมใ่ ชห่ น่วยงานทแ่ี ยกตา่ งหากจากสานกั งานใหญ่ในทางกฎหมาย บัญชีเดนิ สะพัดสำนักงำนใหญ่ (สมุดบญั ชีสำขำ)

บัญชเี ดนิ สะพดั สำขำ (สมุดบญั ชีสำนักงำนใหญ่) 4.4.3 วิธีกำรบัญชสี ำหรับสำนักงำนใหญ่และสำขำ การบันทึกบัญชีที่เกี่ยวกับสาขาทางดา้ นสานักงานใหญ่มีข้อแตกต่างกันใน รายละเอยี ดขนึ้ อยกู่ บั ราคาสนิ คา้ ทสี่ านกั งานใหญ่คดิ จากสาขา ซ่ึงสานักงานใหญ่อาจคิดค่า ราคาสินคา้ ของสานักงานใหญ่ไปใหส้ าขา ดังนั้นวิธีการบัญชีสาหรบั สานักงานใหญ่และ สาขา ไดแ้ บง่ ออกเป็น 3 กรณี

1. วธิ ีการบญั ชีเมื่อสานกั งานใหญ่สง่ สินคา้ ในสาขาในราคาทนุ 2. วิธีการบญั ชีเมื่อสานกั งานใหญ่สง่ สินคา้ ในสาขาในราคาสงู กวา่ ราคาทนุ 3. วิธีการบญั ชเี มือ่ สานกั งานใหญ่สง่ สนิ คา้ ในราคาขายปลีกของสาขา เนือ้ หาในบทนีจ้ ะม่งุ เนน้ การเรียนการสอนเก่ียวกบั การบญั ชีทางดา้ นสานักงาน ใหญ่และสาขา การจดั ทางบการเงินของสานกั งานใหญ่และสาขา โดยแยกเป็น 2 กรณี ดงั นี้ 1. วธิ ีกำรบัญชเี มื่อสำนักงำนใหญ่สง่ สินคำ้ ใหส้ ำขำในรำคำทุน ในสมดุ บัญชีของสานักงานใหญ่จะมีการบนั ทึกรายการที่สานกั งานใหญ่ติดต่อ กบั สาขาหรือบุคคลภายนอก ทางดา้ นสมดุ บญั ชีของสาขาก็จะมีการบนั ทึกรายการที่สาขา ติดตอ่ กบั สานกั ใหญ่หรอื บคุ คลภายนอกเหมอื นกนั

เมอื่ สานกั งานใหญ่สง่ สนิ คา้ ใหส้ าขาในราคาทนุ การบนั ทกึ บญั ชเี ป็นดงั นี้ สรุปการบนั ทกึ รายการที่เกิดขนึ้ ระหวา่ งกนั ดงั นี้

















การปิดบญั ชีเพ่ิมเติมเพื่อบนั ทึกการส่งเงินและรบั เงินจากสาขาดงั กล่าวขา้ งตน้ จะทาใหก้ ิจการมีบญั ชีระหวา่ งกนั เพมิ่ ขนึ้ อกี 2 คู่ ดงั นี้ ตวั อยำ่ ง การบนั ทกึ บญั ชใี นกรณีสานกั งานใหญ่สง่ สินคา้ ใหส้ าขาในราคาทนุ บริษัท ศิริชัย จากัด เปิดสาขาใหม่ที่ประจวบคีรีขันธ์ เม่ือต้นปี 25x1 มียอด คงเหลือในบญั ชตี า่ ง ๆ ดงั นี้ เงนิ สด 25,000 ลกู หนีก้ ารคา้ 35,000 สินคา้ คงเหลอื 3,000 ทนุ หนุ้ สามญั 50,000 กาไรสะสม 13,000

รำยกำรทเี่ กย่ี วขอ้ งกับสำขำระหวำ่ งปี มีดงั นี้ 25x1 ส.ค. 1 สานกั งานใหญ่สง่ สนิ คา้ ใหส้ าขาราคาทนุ 40,000 บาท 3 สานกั งานใหญ่สง่ เงินสดใหส้ าขา 60,000 บาท 5 สานกั งานใหญ่ซอื้ สนิ คา้ เป็นเงนิ เชอื่ จากบคุ คลภายนอก 160,000 บาท 7 สานกั งานใหญ่ขายสนิ คา้ เป็นเงินสด 120,000 บาท และเป็นเงินเชือ่ 190,000 บาท 9 สาขาซอื้ สนิ คา้ จากบคุ คลภายนอกเป็นเงนิ เชอ่ื 20,000 บาท 11 สาขาขายสินคา้ เป็นเงินสด 60,000 บาท และเงนิ เช่อื 40,000 บาท 13 สานกั งานใหญ่เก็บเงนิ จากลกู หนีไ้ ด้ 130,000 บาท 17 สานกั งานใหญ่จา่ ยชาระหนีส้ นิ คา้ 140,000 บาท

19 สาขาเก็บเงินจากลกู หนีไ้ ด้ 10,000 บาท 21 สาขาจา่ ยชาระหนีค้ า่ สินคา้ 12,000 บาท 23 สาขาจา่ ยคา่ ใชจ้ า่ ยในการดาเนินงาน 26,800 บาท 25 สานกั งานใหญ่จา่ ยคา่ ใชจ้ า่ ยในการดาเนินงาน 90,000 บาท 29 สาขาสง่ เงินสดใหส้ านกั งานใหญ่ 50,000 บาท 31 ณ วนั สนิ้ งวดบญั ชี สานกั งานใหญ่มีสินคา้ คงเหลือปลายงวด 5,600 บาท สาขา มสี นิ คา้ คงเหลือปลายงวด 16,000 บาท















การบนั ทกึ การผา่ นรายการไปยงั บญั ชีแยกประเภทท่เี ก่ียวขอ้ งทกุ บญั ชี เพือ่ หายอด คงเหลือแตล่ ะบญั ชเี พอ่ื นาไปทางบการเงิน

งบกำรเงินรวม หมายถึง งบการเงินของกล่มุ กิจการ (ซ่ึงกล่มุ กิจการ หมายถึง บรษิ ัทใหญ่และบรษิ ัทยอ่ ย) ทีม่ กี ารนาเสนอสนิ ทรพั ย์ หนีส้ นิ สว่ นของเจา้ ของผถู้ ือหนุ้ รายได้ คา่ ใชจ้ า่ ย และกระแสเงนิ สดของสานกั งานใหญ่ (1) บริษัทใหญ่ต้องรวมงบการเงินของบริษัทย่อยทั้งในและ ตา่ งประเทศทงั้ หมดไวใ้ นงบการเงนิ รวม

(2) บรษิ ัทหน่งึ จะตอ้ งเป็นเจา้ ของหนุ้ ที่มีสิทธิออกเสียงของอีกบรษิ ัท หนึ่งไมว่ า่ จะโดยทางตรงหรอื ทางออ้ มเกินกวา่ 50% ขนึ้ ไป (3) แมบ้ ริษัทใหญ่ถือหนุ้ ต่ากว่า 50% แต่ถา้ มีหลักฐานท่ีแสดงให้ เหน็ อยา่ งชดั เจนวา่ มีอานาจในการควบคมุ การดาเนินงานของบรษิ ัทยอ่ ย (4) บริษัทใหญ่และบริษัทย่อยควรมีนโยบายบญั ชีเดียวกันสาหรบั รายการบญั ชีท่เี หมือนกนั และเหตกุ ารณท์ างบญั ชอี ่ืนท่ีคลา้ ยคลงึ กนั (5) งบการเงินของบริษัทใหญ่และบริษัทย่อยที่จะนามาจัดทางบ การเงินรวมจะตอ้ งมีวนั ทีใ่ นงบการเงินเดยี วกนั (6) พิจารณาข้อเท็จจริงทั้งหมด เมื่อพิจารณาถึงอานาจในการ ควบคมุ (7) ไม่นาข้ออา้ งอ่ืน ๆ เช่น การร่วมลงทุน กองทุนรวมหรือการ ดาเนินงานท่แี ตกตา่ งกนั เพือ่ เป็นเหตผุ ลในการไมจ่ ดั ทางบการเงนิ รวม

(8) งบการเงินรวมของบริษัทใหญ่และบริษัทย่อยตอ้ งเป็นวันเดียวกัน หาก แตกตา่ งกนั ตอ้ งไมเ่ กิน 3 เดือน (9) งบการเงินของบรษิ ัทใหญ่และบรษิ ัทยอ่ ยตอ้ งมีนโยบายบญั ชีทเ่ี หมือนกนั เม่ือจัดทางบการเงินรวมสานักงานใหญ่และสาขาจึงต้องจัดทา กระดาษทาการในการตดั บญั ชเี พ่อื ทางบการเงนิ ใหถ้ กู ตอ้ ง กระดำษทำกำรของงบกำรเงนิ รวม ประกอบด้วยช่องตำ่ ง ๆ ดงั นี้

จำกตัวอยำ่ งของบริษทั ศิรชิ ยั จำกัด เปิ ดสำขำใหม่ทป่ี ระจวบครี ีขนั ธ์ ชื่อบรษิ ัท ศิรชิ ยั จากดั กระดาษทาการ สาหรบั ปีสนิ้ สดุ วนั ที่ 31 สิงหาคม 25x1