การใช้ยาในร้านยา

99 Rational Drug Use in Community Pharmacy จากความพยายามของเครือข่ายการคุ้มครองผู้บริโภคในการสำ�รวจ สภาพปัญหาในรอบหลายปีที่ผ่านมา พบตัวอย่างรายการยาที่นิยมจำ�หน่าย อยา่ งผิดกฎหมายในร้านชำ�(1,2) จ�ำ แนกออกเปน็ กลมุ่ ๆ ไดด้ งั นี้ กลมุ่ ท่ี 1 ยาทไ่ี ม่ใช่ยาสามญั ประจำ�บ้าน • ยาปฏิชีวนะ เชน Penicillin G, Tetracycline • ยากลุ่ม NSAID : Mefenamic acid / Diclofenac / Piroxicam / Ibuprofen • ยาคุมกำ�เนิดชนดิ เม็ด • ยาแกทองเสีย (Loperamide) • Cyproheptadine • ยาสูตรผสมแกหวัดคัดจมกู • ยาแกไ อ (Dextromethrophan) กล่มุ ที่ 2 ยาท่ไี ม่ได้ขน้ึ ทะเบยี นตำ�รับยา ยาผิดกฎหมาย • ยาชดุ หลากหลายรปู แบบ • ยาแผนโบราณท่ไี มม่ ที ะเบยี นต�ำ รบั ยา / ยาสมนุ ไพร / น�ำ้ สมนุ ไพร ท่มี ี การบรรยายสรรพคุณโออ้ วดเกินจริง เช่น ลดความอ้วน เบาหวาน ไขมนั • ยาลกู กลอนท่ีไมม่ ที ะเบียนต�ำ รับยา กลมุ่ ท่ี 3 ผลติ ภณั ฑ์อนื่ ๆ ที่อวดอา้ งสรรพคณุ ภาพเป็นยา • น้ําผลไมช นดิ ตา่ งๆ / กาแฟ / L-Carnitine / Glutathione ฯลฯ ยาทคี่ นในชมุ ชนซอื้ หาไดจ้ ากรา้ นช�ำ เหลา่ น้ี มคี วามเสยี่ งทจ่ี ะเกดิ ผลกระทบ ต่อสุขภาพโดยไม่จำ�เป็น ไม่ว่าจะเป็นความเส่ียงแพ้ยาหรืออาการไม่พึงประสงค์ จากยา ปญั หาเชอื้ ดอื้ ยาตา้ นจลุ ชพี ความเสยี่ งดา้ นคณุ ภาพของยา เนอ่ื งจากการ จัดเกบ็ รักษาทไี่ มถ่ กู ต้อง เปน็ ตน้ นอกจากนัน้ ยงั เกิดการสญู เปล่าโดยไม่จ�ำ เป็น เสียโอกาสทางด้านการรกั ษาท่ีถกู ต้องอีกด้วย

การใชย้ าสมเหตุผลในร้านยา 100 รา้ นยาสามารถร่วมควบคุมการกระจายยา สแู่ หล่งกระจายยาในชุมชน เพื่อส่งเสริมการใช้ยาสมเหตุผลในครัวเรือนและชุมชน ในฐานะท่ีร้านยา เป็นหน่ึงในแหล่งกระจายยาเข้าสู่ชุมชนที่สำ�คัญย่ิงโดยผ่านร้านชำ� ดังนั้นการ กระจายยาอยา่ งสมเหตผุ ล โดยยดึ กรอบของกฎหมายวา่ ดว้ ยยาและจรรยาบรรณ วิชาชีพเภสัชกรรม จึงเปน็ สงิ่ ที่สำ�คญั อย่างยง่ิ นอกจากนั้น การสนับสนุนให้ร้านชำ�จำ�หน่ายยาด้วยการจำ�หน่ายยา ปรมิ าณมากๆ ใหเ้ พอื่ ไปจ�ำ หนา่ ยชว่ งตอ่ นบั วา่ เปน็ การท�ำ ลายธรุ กจิ ดา้ นการ ขายยาของร้านยาทีถ่ ูกต้องตามกฎหมาย แบบทางอ้อมอกี ด้วย ร้านยา สามารถร่วมควบคุมการกระจายยาสู่แหล่งกระจายยาในชุมชนได้ เพ่ือสุขภาพท่ีดีของประชาชน และส่งเสริมธุรกิจร้านยาท่ีถูกกฎหมายในวงการ เดียวกัน ด้วยแนวปฏิบัติท่ีดีตามท่ีกฎหมายยาและจรรยาบรรณวิชาชีพกำ�หนด (3,4) ดงั นี้

101 Rational Drug Use in Community Pharmacy 1. ไม่จำ�หน่ายหรือจัดส่งยาจำ�นวนมากๆ ให้กับบุคคลใดบุคคลหนึ่ง เกินจำ�นวนท่ีจำ�เป็นต้องใช้เฉพาะตัวตามมาตรฐานการรักษา เว้นแต่ เป็นยา สามญั ประจ�ำ บา้ นตามประกาศกระทรวงสาธารณสขุ วา่ ดว้ ยยาสามญั ประจ�ำ บา้ น 2. สามารถจ�ำ หนา่ ยหรอื จดั สง่ ยาทม่ี จี �ำ นวนมากๆ ใหเ้ ฉพาะกบั ผรู้ บั อนญุ าต ขายยา ผู้รับอนุญาตขายส่งยา กระทรวง ทบวง กรม สภากาชาดไทย องค์การ เภสัชกรรม ผู้ได้รับอนุญาตให้ดําเนินการสถานพยาบาล ผู้ประกอบวิชาชีพ เวชกรรม ผู้ประกอบวิชาชีพการพยาบาล ผู้ประกอบวิชาชีพการผดุงครรภ์ ผปู้ ระกอบวชิ าชพี การพยาบาลและการผดงุ ครรภ์ ผปู้ ระกอบโรคศลิ ปะแผนปจั จบุ นั หรอื ผ้ปู ระกอบการบําบดั โรคสัตว์ สอดคลอ้ งกับนิยามการขายสง่ ตามพ.ร.บ.ยา พ.ศ. 2510 แต่ท้ังน้ีต้องใช้ดุลพินิจในการจำ�หน่าย เพ่ือป้องกันปัญหาการ นำ�ยาไปจ�ำ หน่ายต่อในสถานทที่ ผ่ี ดิ กฎหมายวา่ ดว้ ยยา 3. จดั ใหม้ กี ระบวนการตรวจสอบคณุ สมบตั ผิ ปู้ ระสงคจ์ ะซอ้ื ยาจ�ำ นวนมากๆ กอ่ นทจี่ ะจ�ำ หนา่ ยทกุ ครง้ั 4. หา้ มจ�ำ หนา่ ยยานอกสถานท่ขี ายยา เว้นแต่ เปน็ การขายสง่ (“ขายส่ง” หมายความว่า ขายตรงต่อผ้รู ับอนุญาตขายยา ผู้รบั อนุญาตขายสง่ ยา กระทรวง ทบวง กรม สภากาชาดไทย องค์การเภสัชกรรม ผู้ได้รับอนุญาตให้ดําเนินการ สถานพยาบาล ผู้ประกอบวิชาชีพเวชกรรม ผู้ประกอบวิชาชีพการพยาบาล ผปู้ ระกอบวชิ าชพี การผดงุ ครรภ์ ผปู้ ระกอบวชิ าชพี การพยาบาลและการผดงุ ครรภ์ ผู้ประกอบโรคศลิ ปะแผนปจั จุบนั หรือ ผู้ประกอบการบําบัดโรคสัตว)์ 5. หากต้องการจำ�หน่ายยาประเภทยาอันตรายและยาควบคุมพิเศษ เภสัชกรผู้มีหน้าท่ีปฏิบัติการต้องควบคุมการส่งมอบ ให้เป็นไปตามกฎหมาย รวมท้ังให้คําแนะนําตามสมควรเก่ียวกับการใช้ยาให้ปลอดภัยตามหลักวิชาการ และตามจรรยาบรรณแหง่ วชิ าชพี

การใช้ยาสมเหตุผลในร้านยา 102 เอกสารอา้ งอิง 1. ภานโุ ชติ ทองยัง. ชมรมเภสชั ชนบทกับเส้นทางการจดั การยาไม่เหมาะสมใน ชมุ ชน. ยาวพิ ากษ.์ 2556; 5(17):หนา้ 5 2. นชุ รินธ์ โตมาชา. ปญั หายาในชุมชนและทางออก. ยาวิพากษ์ 2556; 5(17): หนา้ 10​ 3. พระราชบญั ญัติยา พ.ศ. ๒๕๑๐ 4. กฎกระทรวงการขออนุญาตและการออกใบอนุญาตขายยาแผนปัจจุบัน พ.ศ. ๒๕๕๖