วิชา หลักการจัดการ

72 แบบฝกหัดทบทวนบทเรียน คําชแี้ จง ใหนกั ศึกษาอานคาํ ถามใหเขาใจและตอบคําถามดงั ตอ ไปนี้ 1) ใหอ ธิบายถงึ ความสําคญั ของสภาพแวดลอมทางการจดั การ 2. ใหอธิบายถึงลักษณะของสภาพแวดลอมทางการจัดการและความแตกตางของ สภาพแวดลอ มในระดับมหภาคและจุลภาค 3. ใหย กตัวอยา งการเปล่ยี นแปลงสภาพแวดลอมในระดบั มหภาคตอไปน้ี และอธบิ าย ถงึ การ เปลีย่ นแปลงดังกลาว วาจะเปน โอกาสหรอื อุปสรรคกับธุรกิจใดอยา งไร - ประชากร - เศรษฐกิจ - เทคโนโลยี - สงั คมและวฒั นธรรม 4. ใหอธิบายถงึ ลักษณะการแขงขนั ในตลาดและยกตัวอยา งประกอบใหช ัดเจน 5. ใหอธิบายถงึ แรงกดดันทางการแขงขันในอุตสาหกรรมและยกตัวอยา งประกอบ 6. ใหอ ธิบายความสาํ คัญของคนกลางทางการตลาดและผลกระทบตอ การดําเนินกิจกรรมทาง การตลาด 7. ใหวิเคราะหสภาพแวดลอมทางการจัดการ โดยใชเทคนคิ SWOT analysis ของกิจการใด กไ็ ดมา 1 กจิ การ

73 เอกสารอา งอิง ธนวรรณ แสงสุวรรณและคณะฯ (2547). การจัดการการตลาด. กรุงเทพมหานคร: ซีเอ็ดยูเคชั่น จาํ กัด ( มหาชน ) ปราณี เอยี่ มลออภกั ดี.(2554). การผสมผสานความรับผิดชอบตอสังคมขององคก ารธุรกจิ กบั หวงโซ คณุ คา เพื่อสงิ่ แวดลอม:กรณีศกึ ษา บรษิ ัท โตโยตา มอเตอร ประเทศไทยจาํ กัด มหาวทิ ยาลัย หอการคา ไทย. ปท่ี 31. ฉบบั ท่ี 2 .เมษายน – มถิ นุ ายน. 2554 วัฒนา วงศเกียรติรัตน และคณะ. (2546). BSC และ KPI เพื่อการเติบโตขององคกรอยางยั่งยืน. (พิมพครง้ั ที่ 4). กรงุ เทพฯ : นวสาสน การพิมพ. วทิ วสั รงุ เรืองผล. (2546). หลกั การตลาด. กรุงเทพมหานคร : มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร สมยศ นาวีการ. (2544). การบริหารเพ่อื ความเปนเลิศ. (พิมพค รง้ั ท่ี2). กรงุ เทพฯ. บรรณกิจ. สวนพฒั นาและกระจายผลิตภัณฑ กรมสง เสริมอตุ สาหกรรม. (2554). ผาไหมและผลิตภัณฑผาไหม. http://otp.moc.go.th/save_file.php?filename=modules/datacenter/article_files /article_29062006052728.pdf. (5 พ.ค. 2554) สุพานี สฤษฎวานิช. (2552). พฤติกรรมองคการสมัยใหม :แนวคิดและทฤษฎี. (พิมพครังท่ี 7). กรงุ เทพฯ: โรงพิมพมหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร. ศริ ิวรรณ เสรรี ัตน. (2543). หลักการตลาด. กรุงเทพมหานคร :ธรี ะฟล ม และไซเท็กซ จํากัด อดุลย จาตุรงคกุล.(2546). บริหารกา รต ล าด ฉบับม าตรฐ าน. กรุงเทพมหานคร : มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร อัจจิมา เศรษฐบุตร และสายสวรรค วัฒนพาณิช. (2549) . บริหารการตลาด.กรุงเทพมหานคร : มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร Porter, Michael E. (1980).Competitive Strategy, Free Press, New York. Kotler, Philip (2000). Marketing Management. Millennium ed. New Jersey: Prentice – Hall, Inc.

74

แผนบริหารการสอนประจําบทที่ 4 จริยธรรมทางการจัดการและความรบั ผิดชอบตอ สังคม หัวขอเน้ือหา ประกอบดวยสาระการเรียนรดู ังนี้ 1. ความหมายของคณุ ธรรม จรยิ ธรรม 2. ความสาํ คญั ของจรยิ ธรรมองคการ 3. จรรยาบรรณทางธุรกิจ 4. คุณธรรมท่ีสงเสรมิ การดาํ เนนิ ธุรกิจ 5. บทบาทและความสาํ คัญของความรบั ผิดชอบตอสงั คม 6. ระดับของความรับผดิ ชอบตอสงั คม 7. แนวทางปฏบิ ัติการแสดงความรับผิดชอบตอสงั คม วัตถปุ ระสงค เพ่อื ใหผ ูเรียนมคี วามสามารถดังน้ี 1. เพอ่ื ใหผูเรยี นมีความรเู บ้ืองตน เกยี่ วกบั จรรยาบรรณและความรบั ผิดชอบตอ สงั คมของ องคการ (CSR) รวมไปถงึ เขาใจความสาํ คญั และเหตผุ ลที่ธุรกิจจะตองมีความ รบั ผิดชอบตอสังคม 2. เพ่อื ใหผูเรียนเขา ใจผูเรยี นมีความรู ความเขาใจเกีย่ วกบั ความหมาย ระดบั ประเภท และผลกระทบของความรบั ผิดชอบตอ สงั คมขององคการทีม่ ตี อ การดาํ เนินงานของ องคการ 3. เพอื่ ใหผูเรียนมีความรู ความเขาใจในกิจกรรมความรบั ผดิ ชอบตอสงั คมขององคก าร รปู แบบตา งๆ รวมไปถงึ การประยุกตใชในองคก าร และแนวทางในการปฏิบัติ 4. ผเู รียนมคี วามรู ความเขา ใจเก่ียวกบั จรรยาบรรณการจดั การธุรกิจ ดานความรู 1. อธิบายความหมายของคณุ ธรรม จริยธรรมได 2. มคี วามเขาใจ ตลอดจนอธิบายความหมายและความสําคัญของคุณธรรม จรยิ ธรรม ทางการจัดการได 3. สรุปจรรยาบรรณในการประกอบธุรกิจได

76 4. สามารถเปรียบเทยี บความรบั ผิดชอบขององคก ารตอ สังคมในระดับตา งๆ ได 5. สามารถระบุความรบั ผิดชอบขององคการตอสงั คมได ดานทักษะ 1. มที กั ษะการคดิ วเิ คราะหไดแก วิเคราะหความสาํ คัญ วิเคราะหความสมั พันธของ จริยธรรมกบั ธุรกิจ 2. มีทักษะการสืบคน ขอมลู ไดแ ก การกําหนดวัตถุประสงคในการสืบคน การสบื คน ขอ มลู ไดอ ยางถกู ตอ ง ครอบคลมุ สบื คน ขอ มูลจากแหลง นาชอ่ื ถอื มีความเทย่ี งตรงใน เร่ืองคุณธรรม จรยิ ธรรมทางการจัดการ 3. มีทกั ษะการทาํ งานรว มกนั ไดแกก ารดําเนนิ การตามเปา หมายของงาน สนบั สนุนให กาํ ลังใจ รบั ฟงความคดิ เหน็ ของคนอื่น การชว ยเหลอื เพ่อื นรวมงานใหบรรลุ วตั ถุประสงค มีความคิดในดานบวก ดานคุณลกั ษณะอันพึงประสงค 1. มีความสนใจใฝรู 2. มคี วามรบั ผิดชอบ ความมุง มั่น และเพียรพยายาม 3. มีความซ่ือสตั ย 4. มวี นิ ัย ตรงตอเวลา วธิ ีสอนและกจิ กรรมการเรยี นการสอนประจําบท 1. ศกึ ษาและวิเคราะหเกี่ยวกบั คุณธรรม จริยธรรมทางการจดั การ 2. บรรยายเน้ือหาในแตละหัวขอ พรอมยกตวั อยางประกอบ 3. แบง กลมุ ศกึ ษาจากเอกสารประกอบการสอนเกย่ี วกบั จรรยาบรรณในการประกอบ ธุรกิจ 4. การอภิปรายเก่ยี วกับความรับผิดชอบตอ สงั คม 5. แบงกลมุ ทํากิจกรรมสัมภาษณก ารมีจรยิ ธรรมขององคการ 6. ทาํ แบบฝก หดั ทบทวนบทเรียน

77 สื่อการเรียนการสอน/ แหลงการเรียนรู 1. เอกสารประกอบสอน 2. ภาพเล่ือน (Slide) ดวย Power Point 3. กรณศี กึ ษาเรอื่ งบุคคลที่ไดร ับการยกยองจากนานาชาติ 4. แหลงการเรยี นรูไดแ ก องคการในทอ งถ่นิ การวดั ผล 1. แบบฝกหัดทบทวนบทเรยี น 2. รายงานกลุม 3. กรณศี ึกษา 4. การสมั ภาษณธรุ กิจ

78

79 บทที่ 4 จริยธรรมทางการจดั การและความรบั ผิดชอบตอสงั คม การดําเนินการทางธุรกิจทุกอยาง ควรอยูภายใตหลกั ของความรับผิดชอบตอสงั คม คุณธรรม จริยธรรม การผลิตสินคา ทม่ี คี ุณภาพดี ดวยราคาท่เี หมะสม และเปน ธรรมตลอดจนมีความซ่อื สตั ยและ ซ่ือตรง ตอลูกคา ผลของการดําเนินงานท่ีสรางการรับรูดานคุณธรรม สามารถนํามาซึ่งกระทบทั้ง ทางบวก และ ลบ ตอผลการดําเนินงานขององคการไดทั้งในระยะสั้น และระยะยาว ความรับผิดชอบ ตอสังคมขององคการธุรกิจจึงไดกลายมาเปนประเด็นสําคัญ ที่องคการตองนํามาพิจารณาเนื่องจาก การรับรูของคนในสังคมจะมีอิทธิพลตอ ภาพลักษณขององคการ โดยสังคมสวนใหญคาดหวังวา องคการตาง ๆ จะปกปองผลประโยชนข องลูกคา ส่ิงแวดลอม และสาธารณชน ควบคูกับการสรางผล กําไร ดังน้ัน จึงเปน ความทาทายท่ีผูบริหารองคการจะตองสรางสมดุล ระหวา ง พันธะทางสังคมและ กฎเกณฑท างจรยิ ธรรม กบั เปาหมายทางการเงนิ 4.1 ความหมายของคุณธรรม จริยธรรม ความหมายของคุณธรรมจรยิ ธรรมมีผไู ดใ หความหมายไวด ังตอ ไปนี้ ประภาศรี สีหอาํ ไพ (2550) กลาววา คุณธรรม (Moral) คือหลกั ธรรมจริยาท่ีสรางความรูสึก ผดิ ชอบช่วั ดใี นทางศีลธรรม มคี ณุ งามความดภี ายในจติ ใจอยูในข้นั สมบูรณจนเต็มเปย มไปดวยความสุข ความยินดี การกระทําท่ดี ียอมมีผลิตผลของความดี คือความชื่นชม ยกยอง ในขณะท่ีกระทําความชั่ว ยอมนําความเจบ็ ปวดมาให การเปน ผมู ีคณุ ธรรม คือ การปฏบิ ตั ิอยใู นกรอบทีด่ ีงาม ความเขา ใจในเร่ือง การกระทําดีมีคุณธรรมเปนเกณฑสากลที่ตรงกัน เชน การไมฆาสัตว ไมเบียดเบียน ไมลักขโมย ไม ประพฤติผดิ ในกาม เปนตน วลิ าสลกั ษณ ชวั วัลลี (2552) ใหความหมายคณุ ธรรมจริยธรรมไววา เปน ส่งิ ที่สงั คมเหน็ วาเปน ส่ิงท่ีดีและการตัดสินใจเลือกกระทําหรือแกปญหาท่ีแสดงถึงการมีจริยธรรมที่สูงกวา เพื่อใชเปน แนวทางในการประพฤติใหอยูรวมกนั ไดอยา งรม เยน็ อรณุ รัตน อศั วนิเวศน (2551) จรยิ ธรรมทางธุรกิจ หมายถงึ มาตรฐานของการประกอบธุรกิจ การผลิตสินคา การใชบ รกิ าร จัดจําหนายเพือ่ ไดรับผลตอบแทนตามสมควรกบั การที่ลงทนุ ไปอยา งเปน ธรรมทุกฝายไมวาจะเปนผูผลิตหรือผูบริโภค เจาของกิจการ ผูถือหุน ผูบริหาร ผูรวมงาน ผูบริการ รฐั บาล สังคม ซ่งึ ตางมคี วามสัมพันธเชิงธรุ กิจรวมกัน

80 หรรษมน เพ็งหมาน (2559) กลาววา จริยธรรมทางธุรกิจ (Business Ethics) เปน องคประกอบพื้นฐาน ของการดําเนินธุรกิจ โดยการประพฤติตามหลักศีลธรรมอันดีงามเพื่อใหเกิด ความเปนธรรมตอทุกฝา ยที่เกยี่ วของกับธุรกิจน้นั ๆ ซ่ึงมคี วามสําคัญในการชวยเพ่ิมคุณคา และความ เชื่อมนั่ ใหกบั องคก ารอันจะสงผลใหสามารถดาํ เนนิ ธรุ กิจไดอยา งย่ังยืน สรุปไดวา จริยธรรมทางธุรกิจ หมายถึง การประพฤติ ปฏิบัติตามหลักคุณธรรมอันดีงามใน การประกอบธรุ กิจ การผลิตสนิ คา การใชบรกิ าร การจัดจําหนายตลอดจนมคี วามรับผดิ ชอบตอสงั คม 4.2 ความสําคญั ของจรยิ ธรรมในองคการ การนําหลักคุณธรรมและจริยธรรมมาใชในธุรกิจเปนส่ิงสําคัญและมีคุณคาตอองคการนัก ธุรกิจ ผูบริโภค และสังคม เพราะไมเพียงแตจะเปนการปลูกฝงใหนักธุรกิจไดรูจักการบริหาร การ จัดการอยางถูกวิธีโดยไมเบียดเบียนผูรวมงาน หุนสวนทางธุรกิจ ผูบริโภค และมอบสิ่งดี ๆ กลับสู สังคม ท้ังยังเปนการสงเสริมใหนักธุรกิจไดทราบและตระหนักถึงหลกั การปฏิบัติหนาท่ีของนักธุรกิจ และการดํารงตนในสังคมไดอยางดี การมีคุณธรรมจริยธรรมในธุรกิจ ทําใหองคการธุรกิจมีความ รับผิดชอบตอผูบริโภค สิ่งแวดลอมและสังคมมากขึ้น ส่ิงที่องคการธุรกิจจะไดรับตอบแทนคือ ความ เช่ือถือ ความมั่นคง ภาพลักษณท่ีดี รวมถึงอาจกอใหเกิดความภักดีตอตราสินคา และบริการของ ผูบรโิ ภคซึ่งมีคุณคามากกวาผลกาํ ไรอันสูงสุด ความสาํ คญั ของจรยิ ธรรมองคก าร มีดงั น้ี (1) เปนแรงจูงใจท่ีทําใหองคการธุรกิจมีความรับผิดชอบตอผูบริโภค ส่ิงแวดลอมและ สังคมมากขน้ึ (2) ชวยใหผูประกอบการธุรกิจใชวิชาชีพในทางท่ีถูกตองเหมาะสมตอ ลูกจาง พนักงาน ตลอดจนมีความสํานกึ ในหนา ท่แี ละความรบั ผิดชอบในงานของตน (3) ชวยสงเสริมการจําหนายสินคาและบริการใหมีคุณภาพเปนที่เชอื่ ถือและไวใจไดของ ผทู ม่ี ีสว นไดสว นเสยี ทง้ั หมด (4) ชวยสงเสริมใหผูประกอบอาชีพไมเอารัดเอาเปรียบลูกคาตลอดจนความซื่อสัตย ยตุ ธิ รรม และมีความเอ้ือเฟอตอสงั คมสวนรวมมากขน้ึ ดังน้ันจริยธรรมทางธุรกิจเปนเร่ืองท่ีมีความสําคัญมาก เพราะเปนบรรทัดฐานท่ีนํามาสู ความสําเร็จขององคการในการผลิต การจําหนาย ซ่ึงมีผลทําใหสังคมยอมรับท้ังในอดีต ปจจุบันและ อนาคต

81 4.3 จรรยาบรรณทางธุรกิจ จรรยาบรรณเปนเคร่ืองมืออันสําคัญท่ีจะชวยใหผปู ระกอบวิชาชพี มีหลักการและเปน แนวทาง ปฏิบัติตามท่ีถูกตองเหมาะสมอันจะนํามาซึ่งประสิทธิภาพและประสิทธิผลในการปฏิบัติงาน รวมทั้ง ความเลอื่ มใสศรทั ธาและความเชื่อมน่ั จากผทู ี่เกย่ี วขอ ง จรรยาบรรณ (Code of Ethics) หมายถึง ประมวลความประพฤตทิ ่ีผปู ระกอบอาชีพการงาน แตละอยางกําหนดข้ึน เพ่ือรักษาและสงเสริมเกียรติคุณช่ือเสียงและฐานะของสมาชิก อาจเขียนเปน ลายลักษณอ กั ษรหรือไมกไ็ ด (พจนานกุ รม ฉบับราชบณั ฑติ ยสถาน, 2552) ความสําคัญของจรรยาบรรณ ความสําคัญของจรรยาบรรณตอ องคการ มีสาระสาํ คัญดังน้ี (1) ชวยควบคุมมาตรฐาน ประกนั คุณภาพ และปริมาณที่ถูกตองในการปฏิบัติงาน และ การดาํ เนนิ งานขององคก าร (2) ชวยควบคุมจริยธรรมของบุคคลในองคการใหเปนผูมีความซื่อสัตย สุจริต และ ยุตธิ รรม (3) ชวยสงเสริมมาตรฐาน คุณภาพ และปริมาณของผลการปฏิบัติงานขององคการ จัดทาํ ข้ึนใหอยูในเกณฑท่ดี ีอยูเสมอ (4) ชวยสง เสรมิ จริยธรรมของบุคคลในองคการ และดําเนินการใหมีความเมตตา กรุณา เหน็ อกเห็นใจตอ ผูรวมงานในองคก าร (5) เปนสิ่งทีใ่ ชลดปญหาตาง ๆ ท่ีอาจเกิดข้ึน เชน ชวยลดการเอารัดเอาเปรียบ การฉอ ฉล ความเหน็ แกตัว ตลอดจนความมกั งา ย ใจแคบ ไมเคยเสยี สละ ขององคการ (6) ชว ยเนนใหเห็นภาพพจนท่ีดีขององคการที่มีจริยธรรม ซึ่งนําไปสูความไววางใจของ สงั คม (7) ชว ยทาํ หนา ท่ีพิทักษสิทธิตามกฎหมายขององคการ ใหเปนไปโดยถูกตองตามทํานอง คลองธรรม รูปแบบจรรยาบรรณทางธุรกจิ จรรยาบรรณทางธุรกิจมีหลายอยางไดแก จรรยาบรรณผูประกอบธุรกิจหรือนักธุรกิจ จรรยาบรรณของพนักงานขายตอลูกคา จรรยาบรรณของผูประกอบธุรกิจตอผลติ ภัณฑ จรรยาบรรณ ของผูประกอบธุรกิจตอคูแขง ขนั จรรยาบรรณของผปู ระกอบธรุ กิจตอหนวยราชการ จรรยาบรรณของ

82 ผูประกอบธุรกิจตอ พนักงาน จรรยาบรรณของผูประกอบธุรกิจตอสังคม จรรยาบรรณของพนักงานตอ ผูประกอบธรุ กิจ กลาวโดยสังเขปดังน้ี 4.3.2.1 จรรยาบรรณของพนักงานขายตอลกู คา (Selling Ethics for Customer) งานขายเปน งานที่เกีย่ วขอ งกบั หลายฝาย และเปนงานทต่ี องมีความรบั ผิดชอบสงู ทัง้ ตอ ตนเอง และสวนรวม เปนงานท่ีตองติดตอสื่อสารกับลูกคา การใหบริการทางการขายท่ีดีและเหมาะสมแก ลูกคายอมนํามาซ่ึงความพึงพอใจ ไววางใจ และภักดีตอผลิตภัณฑที่เปนตัวแทนจําหนาย ดังน้ัน แนวทางการปฏิบัติโดยท่ัวไปที่บริษัทสามารถนํามาใชเปนพื้นฐานในการขายสําหรับพนักงานมี ดังตอไปนี้ (1) ใชวิธีการที่ซื่อสตั ย การดําเนินการขายความซ่ือตรงตอ ลกู คา เปนคุณสมบัติท่ีจําเปน อยางมากของพนักงานขาย กลาวคอื การขายสินคา ตองไมหลอกลวงผบู ริโภค ไมให ขอมูลท่ีเกินจริงหรือขอมูลเท็จ การเพิ่มยอดขายควรเนนความจริงใจและความ ซื่อสัตยตอลูกคาและสังคม การโฆษณาและการขายท่ีบดิ เบือนไปจากความเปนจริง ไมควรกระทําอยางยิ่ง ไมโกหกหลอกลวงเพื่อประโยชนของตัวพนักงานขายเอง เพ่ือใหยอดขายถึงเปา หรือใชวิธีทไ่ี มซอ่ื สัตย ขาดความจรงิ ใจตอลูกคา ตองนําเสนอ ผลิตภัณฑท่ีดีมีคุณภาพ ไดมาตรฐานใหกับสังคม รวมไปถึงการการรักษาความลับ ของลกู คา และไมน ําขอ มลู ท่ีเปน ความลับของลูกคาไปเปดเผย (2) ใหความใสใจแกความสนใจของลกู คา นักขายทกุ ประเภทที่เปนมืออาชีพตองมีความ จรงิ ใจในการใหบริการชวยเหลือลูกคาแกปญหาและตอบสนองความตองการ เปน ผูติดตามการรองเรียนอยางรวดเร็วโดยไมเลือกปฏบิ ัติตอลูกคา ไมวาลูกคาจะมียอด การสั่งซื้อจํานวนมากหรือนอยที่แตกตางกัน การใหบริการของพนักงานขายตอ ลูกคา ตอ งมคี วามเสมอภาคและเทา เทยี มกัน ดว ยการมอบบรกิ ารทดี่ ีและนาพึงพอใจ แกล กู คาทุก ๆ คน (3) ปฏิบัติงานหลังการขายอยางสม่ําเสมอ การบริการหลังการขายมีความสําคัญไมยิ่ง หยอนไปกวา การดําเนนิ การขาย เน่ืองจากบริการหลงั การขายที่มอบใหกับลูกคา จะ สะทอนถึงความใสใจ ดูแล และติดตามผลหลังการใชงานผลิตภัณฑของลูกคา พนักงานขายจะไดรับขอมูลการใชงาน ความพึงพอใจ ขอคิดเห็นตอผลิตภัณฑท้ัง ขอดีและขอเสีย สามารถนําไปแจงแกฝายอ่ืน ๆ ท่ีเกี่ยวของในการพัฒนาและ ปรับปรุงผลิตภัณฑ ท้ังยังเปนการรักษาฐานลูกคาและสรางความจงรักภักดีตอ

83 ผลิตภัณฑใหเปนลูกคาตอเนื่องในระยะยาว บริการหลังการขายสามารถทําได หลากหลายวิธี เชน การสงมอบ ติดต้ัง ใหคําแนะนํา การใหขอมูลที่ถูกตอง รวมไป ถึงการเยี่ยมเยียนลูกคา การมอบของขวัญ สมนาคุณ ละการใหบริการตาง ๆ เพ่ิมเติมภายหลังการขายเพื่อใหลูกคาพึงพอใจ นับเปนการรักษาสัมพันธภาพท่ีดีกับ ลูกคา ที่นําไปสกู ารซ้อื ซาํ้ ไดในอนาคต 4.3.2.2 จรรยาบรรณของพนักงานขายตอ บริษัท (Selling Ethics for Company) พนักงานตองมีจรรยาบรรณตอองคการหรือนายจาง โดยพยายามปฏิบัตหิ นา ท่ี อุทศิ เวลาให เกิดประโยชนสูงสุดตอองคการ ถือประโยชนขององคการกอนผลประโยชนของตนเอง ปฏิบัตติ นใน ฐานะตัวแทนของบริษัทเต็มความสามารถ ความรับผิดชอบของพนักงานขายท่ีมีตอบริษัทเปนส่ิงท่ี สําคัญ ดังนัน้ พนักงานขายจงึ ควรมีความรับผิดชอบตอบริษัท ทํางานดวยความมุงม่ันท่ีจะสรางความ มั่นคงเจริญเติบโตกาวหนาแกบริษัท พนักงานขายตองมีความรูเรื่องผลิตภัณฑ ศึกษาขาวสารทางการ ตลาด เรียนรูและทําความรูจักองคการคูแขง ชวยรักษาภาพลักษณดานดีของบริษัท ชวยรักษา ความลับของบริษทั ไมแ จงบัญชคี าใชจา ยท่สี ูงเกนิ กวา ท่ีเปนจรงิ ใชท รพั ยส นิ ของบริษัทอยางประหยัด ระมัดระวังมิใหเกิดการเสียหาย ไมรวมมือกับบุคคลอื่นเพื่อสรางความเสียหายตอบริษัท หลีกเล่ียง การใชท รัพยากรของบริษทั อยา งไมเ หมาะสม ไมนําทรัพยสินขององคการไปใชส ว นตัว ไมเ บียดยงั เวลา ของบริษัทไปทํางานอ่ืนซ่ึงเปนงานสวนตัว (บรรจง รัตนเลิศ, 2555; ศูนยการศึกษานอกโรงเรียน จังหวดั ลําพูน, 2551) 4.3.2.3 จรรยาบรรณของพนักงานขายตอ คูแขง ขัน (Selling Ethics for Competitor) นักการขายทดี่ ีไมเ พียงมคี วามรับผิดชอบตอ ลูกคา และตอบริษทั ท่ีตนเองทํางาน พนกั งานตอ ง มจี รรยาบรรณตอคูแขง ขนั ของบรษิ ัทดว ย โดยงดเวนพฤตกิ รรมท่ีไมถูกจริยธรรม หลกี เล่ียงการโจมตีคู แขงขัน กลาวถึงผลิตภัณฑหรือนโยบายของคูแขงขันในแงลบ เปรียบเทียบคูแขงขันอยางไมยุติธรรม การกระทําดังกลาวถือเปนกระทําท่ีผิดจรรยาบรรณ และอาจทาํ ใหลูกคามีทัศนคติท่ีไมดีตอพนักงาน และบริษัทได นอกจากน้ี พนักงานควรระลึกดวยวาการมีคูแขงขันจะชวยกระตุนใหลูกคา เกิดความ ตองการสนิ คา มากขึ้น ท้ังนกั ขายทด่ี คี วรสรา งความสัมพนั ธอันดีตอกนั ระหวางบุคคลท่ีทาํ งานในบริษัท ของคูแขง ดวยเหตุผลท่ีวาตางอยูในวงจรธุรกิจเดียวกันยอมสามารถแลกเปลี่ยนขอมูลขาวสาร และ ประสานความรวมมือกันในการทํากิจกรรมตาง ๆ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการดาํ เนินธุรกิจไดดีกวา การดําเนนิ งานโดยองคการใดองคการหนง่ึ เพยี งลําพัง

84 4.3.2.4 จรรยาบรรณของพนักงานขายตอสังคม (Selling Ethics for Social) พนักงานขายท่ดี ีตองมีจรรยาบรรณทางการขายตอสังคม ควรมงุ ขายสนิ คาที่มีคณุ ภาพ และ ไมเปนโทษตอสังคม เขารว มกิจกรรมท่ีเปนประโยชนตอสังคมเพื่อสรางความรูสึกและทัศนคติท่ีดีแก ผูบริโภค อันมีมีผลตอการขายสินคาในทางออมและเปนประโยชน ตอความจงรักภักดีตอสินคาของ ผูบริโภคในระยะยาว ขณะเดียวกันพนักงานตองไมขัดแยงกับบรรทัดฐานของสังคม ไมมุงหวัง ดาํ เนนิ การขายสนิ คา โดยไมส นใจถึงผลกระทบที่จะตามมา อนั อาจสรางความเดือดรอน เสยี หายใหกับ ลูกคาท่ีเคยซื้อสินคาของบริษัท ในการปฏิบัติหนาท่ี พนักงานขายตองมีความพรอมอยูเสมอในทุก ๆ ดา นท่จี าํ เปน ตลอดจนมกี ารวางแผนการขาย สามารถใชศลิ ปะทางการขายและเทคนิควิธีการขาย ให เปน ไปตามขัน้ ตอนการปฏิบตั งิ าน ขณะเดยี วกนั ตัวพนกั งานขายเองตอ งมีจรรยาบรรณ ตลอดจนความ รับผิดชอบตอ ลกู คา ตอ ตนเอง ตอ บรษิ ัท ตอสังคม ตอประเทศชาติดว ย 4.3.2.5 จรรยาบรรณของพนักงานขายตอ ตนเอง (Selling Ethics for Themselves) จรรยาบรรณในการขายไมใชเพียงนาํ ไปใชกับลูกคา องคการที่พนักงานขายทํางานอยู บรษิ ัท คูแขง หรือตอสังคมสวนรวมเทานั้น หากแตพนักงานตองมีจรรยาบรรณตอตนเองดวย เนอื่ งจากการ รกั ษาภาพลักษณท ี่ดีตอสินคาและองคการจรรยาบรรณเปนสิ่งที่สําคัญมาก การยอมผิดจรรยาบรรณ เพื่อผลประโยชนในระยะสั้นอาจเกิดผลเสียในระยะยาวได พนกั งานขายอาจไดรับความกดดันในการ ขายทอี่ าจทาํ ใหพนักงานขายกระทําสง่ิ ที่ผิดจรรยาบรรณ ยอ มสง ผลใหล กู คา ขาดความเช่อื มน่ั และหมด ความเช่ือถือตอพนักงานขายและสินคาในทส่ี ุด ดังน้ันหากพนักงานขายตองการความสําเร็จในหนาที่ การงานตองมีความรับผิดชอบตอหนาที่ของตนเองอยางสูง มีความช่ือสัตยปฏิบัติตนเองใหถูก กาลเทศะ โดยพยายามเตือนตนเองตลอดเวลาใหมีความซื่อตรงตอลูกคา ใหความเอื้อเฟอแกเพ่ือน พนักงานขายดวยกัน และพึงสํานึกเสมอวาตนเองคือตัวแทนของบริษัทในการพบปะลูกคา ขณะเดียวกันก็เปนตัวแทนของลูกคาในการติดตอกับบริษัทในการสรางความสัมพันธอันดีระหวาง ลูกคา กับบรษิ ทั เพือ่ ใหเ กิดผลดตี อ การขายขององคก าร ดังนั้นจรรยาบรรณมีสวนอยางสําคัญตอวิชาชีพดานการขายและการตลาดเน่ืองจากเปน ตัวแทนของบริษัทในการเช่ือมโยงและสื่อสารกับลูกคา เปนผูนําเสนอสินคาของบริษัทสูลูกคา การ คัดเลือกพนักงานขายและการสรางจิตสํานึกท่ีดีแกพนักงานขาย จึงเปนสิ่งจําเปนกับองคการ เพราะ ภาพลักษณของพนักงานขายจะสะทอนโดยตรงถึงภาพลักษณขององคก าร จรรยาบรรณของพนกั งาน ขายจึงเปนส่ิงจําเปนท่ีองคการทุกแหงตองใหความสําคญั เพราะความไววางใจ ความพึงพอใจ ความ จงรักภักดีของลูกคาตอสินคา และองคการยอมตองอาศัยพนักงานขายเปนตัวจักรสําคัญในการ

85 นําเสนอส่ิงตาง ๆ เหลาน้ันสูผูบริโภค การปลูกฝงและสรางคานิยมในการมีจรรยาบรรณท่ีดีตอ พนักงานขายจึงเปนส่ิงจําเปนและองคการ ทุกองคการควรใหความสําคัญ โดยจรรยาบรรณของ พนักงานขายนอกจากจะเกดิ ขึ้นจากตัวบุคคลเองแลว องคการยังควรใหความรู อบรม สรางจิตสํานึก ของการเปนพนักงานขายที่ดีอยา งเปนกระบวนการ นโยบายและข้ันตอนการขายของบรษิ ัทยังอาจมี ผลตอ ทางเลือกจรรยาบรรณของพนักงาน ดังนน้ั บรษิ ัทควรทาํ การตรวจสอบมาตรฐานการทาํ งานของ พนักงานขายวาสอดคลองกับนโยบายและแนวทางการขายของบริษัทหรือไม พรอมทั้งตรวจสอบวา พนกั งานเกิดความไมพ อใจเกย่ี วกบั นโยบายของบริษทั หรือไม และตรวจสอบนโยบายเกยี่ วกับการขาย ของบรษิ ัทวามีความเหมาะสมหรือไม บางคร้ังนโยบายของบริษัทอาจสรางความกดดันใหกบั พนักงาน ขายมากเกินไปจนทําใหพนักงานขายกระทําในส่ิงท่ผี ิดจรรยาบรรณ ซึง่ สงผลกระทบโดยตรงตอบริษัท ในดา นภาพลักษณ ช่ือเสียง และความนาเชื่อถือในสายตาของลูกคาได ดังนั้นถาบริษัทมีนโยบายใดท่ี ไมเหมาะสม บริษัทควรแกไขและปรับปรุงพรอมทั้งตรวจสอบความตองการของพนักงานอยาง สมํ่าเสมอ ตัวอยา งจรรยาบรรณของ นักธุรกิจแอมเวย โดยสรปุ มีดงั นี้ (อรุณรตั น อัศวนเิ วศน, 2558) (1) พงึ ปฏบิ ตั ติ อ ผอู ื่นดงั เชนที่คณุ ปรารถนาใหผ ูอนื่ ปฏิบัติตอคุณ (2) พงึ ปฏบิ ัตติ ามตามระเบียบปฏบิ ัติตามระเบยี บที่ระบุไวในจรรยาบรรณ (3) และระเบียบปฏิบัตทิ ี่เปน ทางการของแอมเวย (4) พงึ ปฏบิ ตั ติ อ ลูกคาดวยความสุจริต ไมอวดอางสรรพคุณเกินความเปน จริง (5) พึงปฏบิ ัติกับเรื่องรองเรยี นทุกเร่ืองอยางสุภาพ (6) พงึ ปฏบิ ัตติ นตามวิถีทางที่สะทอนใหเห็นถึงมาตรฐานสูงสุดในดานสุจริต ความจริงใจ และความรบั ผดิ ชอบ (7) พงึ ยอมรับและปฏิบัตติ ามความรบั ผิดชอบตางๆของนักธุรกิจแอมเวย (8) พงึ ปฏบิ ตั เิ ฉพาะสอ่ื สง เสรมิ ธุรกิจที่ไดรบั อนมุ ัติจากแอมเวยแลว เทานัน้ จริยธรรมธุรกิจกับผบู รหิ ารธรุ กจิ ผูบริหารธุรกิจแตละคนมีคุณลกั ษณะแตกตางกัน ทําใหมีการปฏิบัติงานที่แตกตางกัน แตมี หลักจริยธรรมท่ีผูบ รหิ ารธุรกิจทุกคนตองปฏิบัตเิ พื่อความเจริญขององคการและประเทศ ไปพรอมกัน มีดังนี้ (ณัฏฐพันธ เขจรนันทน, 2552 ) 4.3.3.1 ความรับผดิ ชอบ มคี วามสัมพันธส ําหรับผูมีสวนไดเสยี ทางธรุ กิจไดแ ก

86 1) ความรบั ผิดชอบตอพนักงาน 2) ความรับผดิ ชอบตอ ผบู รโิ ภค 3) ความรบั ผิดชอบตอคแู ขง ขัน 4) ความรบั ผดิ ชอบตอ ชมุ ชน 4.3.3.2 ความซ่ือสตั ย ความซื่อสัตยมีความสําคัญในทุกองคการ ในทกุ กิจกรรมในการประกอบธุรกิจ ซึ่งสามารถทํา ไดโดยเลอื กวัตถุดิบท่ีมีคุณภาพ ไมทาํ ลายสิ่งแวดลอม มีข้ันตอนการผลิตท่ีสะอาด มีการผลิตสินคา ที่ ไดม าตรฐาน 4.3.3.3 ความโปรง ใส ความโปรงใสเปนการทํางานที่เปดเผย ตรงไปตรงมา ผูท่ีเก่ียวของเขาถึง รับทราบขอมูลได อยางเสรี และถา ยโอนขอมูลไดอ ยางอิสระ ทกี่ ระทบจากการดาํ เนนิ ในงานน้ัน สามารถตรวจสอบและ ตดิ ตามผลการทํางานได 4.3.3.4 การยึดถือกฎระเบยี บทยี่ ตุ ิธรรม กฎระเบียบเปนเคร่ืองมือชวยในการสรา งใหเกิดจริยธรรมในการประกอบธุรกิจ กฎระเบียบ เปนเสมือนกติการวมที่สมาชิกทุกคนตองยึดถือปฏิบัติรวมกัน การดําเนินธุรกิจตองตั้งอยูบนพื้นฐาน ของกฎเกณฑที่ไดต กลงรวมกนั และเปนที่ยอมรบั ของกลุมคนทีท่ ํางานรว มกัน 4.3.3.5 การมีจติ สํานกึ เพ่ือสวนรวม การทํางานสิ่งใดควรคํานึงถึงประโยชนสวนรวมเปนท่ีต้ัง จะชวยทําใหสังคมนาอยู มีการ พัฒนาและสรางความเจริญใหกับสังคมและประเทศชาติ เพราะถาสังคมอยูไดอยางสงบสุของคการก็ ดําเนินการตอไปได โดยใหความรวมมือ สนับสนุน ชวยเหลือหนวยงานท้ังรัฐบาล มูลนธิ ิ ชมุ ชนหรือ ประชาชนกลุมตางๆ เพอ่ื เปน ประโยชนตอสวนรวมและสงั คม ดังนั้นการมีหลักจริยธรรมท่ีกําหนดไวในองคการ จะชวยทําใหองคการมีแนวทางการปฏิบัติ ไปในทางเดียวกัน ทําใหแตละคนรจู ักบทบาหนาที่ของตนเอง เขาใจบทบาทของเพ่ือนรว มงาน ยึดถือ กฎระเบียบท่ียุติธรรม มีความซ่ือสตั ยในองคการ มีจิตสํานึกเพื่อสวนรวม ซ่ึงสงผลใหองคก ารสามารถ พัฒนางานไปสูค วามสําเร็จไดอ ยา งมปี ระสทิ ธิภาพ

87 4.4 คุณธรรมท่ีสงเสริมการดําเนนิ ธรุ กิจ คุณธรรมทสี่ งเสริมการดาํ เนนิ ธุรกิจ ใหด ําเนนิ งานไปสูเปาหมาย ประกอบดวย ความไววางใจ ความเห็นอกเห็นใจผูอน่ื ความยุตธิ รรม และความจริงใจ โดยหลายปท ผ่ี า นมาสังคมไทยและสงั คมโลก ตางมุงเนนการพัฒนาดานวัตถุเพียงอยางเดียว การสงเสริมใหเกิดจริยธรรมข้ึนในทุกองคการเพ่ือ กอ ใหเกิดภาพลักษณข องธุรกิจที่ดีทั้งในดาน ตัวสินคา และบริการขององคการธุรกิจ จึงเปน การสราง โอกาสทางการตลาดใหส ามารถแขงขนั ในเชิงธุรกิจ ไดอ ยางเขม แขง็ โดยหากองคการใดยงั คงมีแนวคิด วาจริยธรรมเปนสิ่งที่บ่ันทอนขององคการ ยอมหมายความวาผูบริหารยังคงขาดคุณธรรม จริยธรรม และขาดวิสัยทัศนในการนําองคการไปสูความสําเร็จ และอาจพาองคการไปสูความลมเหลวในการทา ธุรกิจในที่สุด องคประกอบในการสรางจรยิ ธรรมในองคการธุรกิจ สามารถจําแนกเปนองคประกอบ ภายในและองคประกอบภายนอก ไดแก 1) องคประกอบภายในองคการที่มีอิทธิพลเสริมสรางจรรยาบรรณขององคการธุรกิจ ประกอบดวยบุคลากร สภาพแวดลอมในองคก าร นโยบายขององคการ และจริยธรรมสวนบคุ คลของ พนกั งาน 2) องคประกอบภายนอกองคการท่ีมีอิทธิพลเสริมสรางจรรยาบรรณขององคการธุรกิจ จําแนกไดด งั นี้ 2.1) คุณธรรมของประชาชนในชุมชน 2.2) กฎ ระเบียบของรัฐทั่วถึงและเปน ธรรม 2.3) การใหการศึกษาที่ถูกตองของสถาบนั การศกึ ษา 2.4) สื่อสารมวลชนเผยแพรตัวอยางท่ีดี 2.5) สังคมกระตุนใหธุรกิจสาํ นึกในความรบั ผิดชอบรว มกันในสงั คม แนวทางการสรา งเสริมจรยิ ธรรมภายในองคก าร การเสรมิ สรางและปลูกฝง จรยิ ธรรมกับคนในสังคมจึงเปน เรื่องสําคัญและเรงดวน โดยท่ีผาน มา มีแนวทางในการปลูกฝง และสรา งเสรมิ จรยิ ธรรม มอี ยู 4 รูปแบบ ประกอบดวย 4.4.1.1 วิธกี ารกระจา งคา นยิ ม (Value Clarification : VC) วิธกี ารกระจา งคานยิ ม คอื วิธกี ารทําคานิยมใหกระจาง โดยมคี วามเชื่อพื้นฐานวาคานิยมเปน หลักทีบ่ ุคคลยึดไวเปนมาตรฐานในการประพฤติปฏบิ ตั ิ ดังน้นั ตองอธบิ ายใหทราบอยางกระจางวาส่ิงท่ี

88 ถูกตองคืออะไร และมีหลักการอยางไร ตลอดจนอธิบายวาหลักการท่ีผดิ มีลักษณะเปนอยางไร วิธีการ นี้จะชวยใหเกิดความกระจางแจงในคานิยมของตนเอง ทําใหไดรูจักจุดดีและจุดดอยที่ตนมีอยูเพ่ือ ประโยชนใ นการหาทางรกั ษาสวนท่ีดนี น้ั ไว และเสริมสรา งคา นยิ ม 7 ประการ คอื 1) การเลอื กกระทาํ โดยอิสระไมม ีการบังคับ 2) การเลอื กจากทางเลือกหลาย ๆ ทาง 3) การเลอื กโดยพิจารณาจากผลของทางเลือก 4) การรูสึกภูมใิ จและยนิ ดีทไี่ ดเลือกกระทํา 5) ยืนยนั การตัดสนิ ใจเลือกของตนอยา งเปด เผย 6) การกระทาํ ตามสงิ่ ที่ตนตัดสนิ ใจเลอื ก และ 7) การกระทําพฤตกิ รรมทั้ง 6 ประการนน้ั ซาํ้ อีกจนเกิด เปนคา นิยมขององคการ 4.4.1.2 วิธีการใหเหตุผลทางจรยิ ธรรม (Moral Reasoning : MR) วิธีการใหเหตผุ ลทางจริยธรรมเปนวิธีซ่ึงมาจากความเช่ือที่วาการอางเหตุผลเชิงจริยธรรม มี ความสัมพันธกับการพัฒนาทางดา นอ่ืน ๆ ของบคุ คลนั้น โดยเฉพาะทางดานสติปญญา ซ่ึงสัมพันธก ับ พฤติกรรมประเภทตาง ๆ ของบุคคล แนวคิดพื้นฐานซึ่งเปนที่มาของวิธีน้ี คือ ความเช่ือวาจริยธรรม คือกฎเกณฑท่ีข้ึนอยูกับการพัฒนาทางสติปญญาและมีความสัมพันธกับอายุของบุคคล ดังนั้นหากยัง ไมถึงวัยอันสมควรการเสริมสรางจริยธรรมบางลักษณะจึงไมอาจกระทําได กิจกรรมหลักที่ใชในการ เสริมสรา งจริยธรรมใหเกิดขึ้นโดยวิธีนี้จึงไดแก การอภิปรายแลกเปล่ยี นทัศนะซึ่งกันและกนั โดยไมมี การตดั สินเร่ืองความผิดหรือถูก แตเนน ท่ีการใหเหตผุ ลทางจริยธรรมไดอยางเหมาะสมกับสถานการณ หนึ่ง ๆ 4.4.1.3 วิธีการปรับพฤติกรรม (Behavior Modification : BM) วิธีการปรับพฤติกรรม คือวิธีซึ่งมาจากความเชื่อพ้ืนฐานท่ีวามนุษยถูกควบคุมโดยเงื่อนไขของการ เสริมแรงหรือลงโทษ หากมีการแสดงพฤติกรรมอยางใดอยางหน่ึงออกมาและไดรับการเสริมแรง ในทางลบ พฤติกรรมน้ัน ๆ จะคอย ๆ ลดลงและหายไป แนวคิดท่ีมาของวิธีนี้ จึงต้ังอยูบนหลักการ เกี่ยวกับ การเรียนรูยอมนําไปสูการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม กลาวคือ หากตองการเพ่ิมจริยธรรมหรือ เพิ่มพฤติกรรมอันพึงประสงคตอ งใชวิธีการเสริมแรงในทางบวกและใหใชการขจัดพฤติกรรมท่ีไมพึง ประสงคด วยการเสริมแรงในทางลบ

89 4.4.1.4 วธิ กี ารเรยี นรูท างสังคม (Social Learning : SL) วธิ ีการเรียนรูทางสังคมคือวิธีซ่งึ มาจากความเช่ือที่วา จริยธรรมเปนความเขาใจกฎเกณฑที่ใช สําหรับประเมินความถูกผิดของพฤติกรรมมนุษย ความเขาใจดังกลาวนั้นเกิดขึ้นจากการเรยี นรูของ บคุ คลในสงั คม วธิ นี ี้จงึ มาจากความเช่ือวา การเรยี นรูของมนุษยสวนหน่ึงเกิดจากประสบการณตรงของ ตนเอง อีกสวนหน่ึงเกิดจากการฟงคําบอกเลาและการอานบันทกึ ของผูอ่ืน ซ่ึงการเรียนรูประเภทหลัง น้ชี ว ยใหมคี วามรูวา อะไรคืออะไร และการเรยี นรูจะทาํ ใหเกดิ ความเชื่อและความเขาใจวา อะไรสัมพันธ กับอะไรและอยางไร โดยเฉพาะความสัมพันธระหวางพฤติกรรมและผลของพฤติกรรมน้ัน ๆ ซ่งึ ความ เช่อื ของมนุษยไมจาํ เปน ตองสอดคลองกับความเปนจริงเสมอไป ท้งั นีเ้ พราะขอจํากัดในการสังเกตและ การคิดรวมท้ังความซับซอนของความสัมพันธน้ันมีอยูมาก หลกั การเสริมสรางหรือปลูกฝงจริยธรรม ตามวิธีน้จี ึงไดแกการจัดประสบการณท ั้งทางตรงและทางออมเพ่ือใหเกดิ ความเชื่อวา พฤตกิ รรมอะไร จะนําไปสูผลกรรมอะไร อยางไรก็ตามรปู แบบและวิธีดําเนินงานเก่ียวกับการสรางจริยธรรมในภาค ธุรกิจ อาจแตกตางกันไป แลวแตประเภทของธุรกิจ แตจริยธรรมถือเปนองคประกอบท่ีสําคัญ องคประกอบหนึ่งของการเพิ่มผลผลิต ผูผลิต หรือผูใหบริการท่ีมีจริยธรรมในการดําเนินธุรกิจ ยอม ไดรับความเช่ือถอื และไววางใจจากลูกคา ผขู าย ผูถือหุน คแู ขงขัน พนกั งาน ขาราชการและประชาชน ทั่วไป ทําใหสามารถดําเนินธุรกิจตอไปไดอยา งย่งั ยืน เพราะการเพิ่มผลผลิตโดยยึดหลกั จริยธรรม จะ ไมกอใหเกิดการเบียดเบียนผูอื่นโดยไมเปนธรรม ทําใหทุกฝา ยไดรบั ผลประโยชนรวมกัน นําความสุข ความเจริญมายงั หนวยงาน สงั คมและประเทศชาติโดยสวนรวม ตวั อยา งการดําเนินงานทางธุรกจิ ตัวอยา งการดาํ เนินงานทางธุรกิจอยางมีจรยิ ธรรมท่สี าํ คัญ 10 ประการ ดังน้ี (1) ไมเบียดเบียนลูกคา ไดแก ไมปลอมปนสินคาหรือไมสงสินคาท่ีมีคุณภาพหรือ มาตรฐานตํา่ กวาที่ตกลงไว ไมกักตุนสนิ คา เพ่อื ข้ึนราคา ไมคา กําไรเกนิ ควร (2) ไมเบียดเบียนผูจัดสงวัตถุดิบ ผูจัดสงวัตถุดิบมีช่ือเรียกอีกหลายอยาง เชน ผูจัดสง วัตถดุ ิบ (Supplier) ผูคา (Vender) การไมเบยี ดเบียนดงั กลา ว ไดแ ก การไมก ดราคา ซ้อื ใหต ่ําเกินจริง การปดบงั ขอ มูลบางอยาง การไมสรา งหลักฐานเทจ็ เพื่อเรียกรองให ผจู ัดสง วตั ถดุ ิบชดใชคา เสียหาย (3) ไมเบียดเบียนพนักงาน ไดแก การจายคาแรงอยางครบถวนและเปนธรรมตาม กฎหมาย การตรงตอเวลา การใชแรงงานอยางไมกดขี่ ทารุณ การจัดสวัสดิการและ

90 สภาพแวดลอมในการทํางานตามสมควร การจายคาลวงเวลาใหเม่ือมีการทํางาน ลวงเวลาอยา งถูกตอ ง (4) ไมเบียดเบียนผูถือหุน ไดแก การไมสรางหลักฐานเท็จหรือไมสรางขอมูลเท็จทําใหผู ถือหุนหลงผิดในการซื้อหุน เพิ่มทุน การจายเงินปนผลใหตามสมควร การไมปดบัง ขอมลู ที่แทจริง การไมเอาสว นเกินมลู คา หนุ ไปฝากธนาคารไวกนิ ดอกเบ้ียเฉย ๆ โดย ไมนําไปลงทุนตามท่ีไดสัญญาไว การไมนําเงินลงทุนไปใชผิดประเภท การตั้งใจ บรหิ ารบริษทั ใหเต็มความสามารถ การไมป นหุน ใหมีราคาสูง (5) ไมเบียดเบียนผูรวมงาน ไดแ ก การไมป ด บังขอมลู ที่ผูรวมงานหรือบริษัทรวมทุนควร จะไดร บั รู การบริหารงานอยางซ่ือสตั ยตรงไปตรงมา การไมทุจรติ คอรร ัปชนั่ การไม เอาเปรยี บกนิ แรงผูรว มงาน (6) ไมเบียดเบียนผูใหกูยืม ไดแก การไมนําเงินท่ีกูยืมไปใชผิดขอตกลง การไมยืด ระยะเวลา ชําระหนี้โดยไมมีเหตุผลอันควร การไมสรางหลกั ฐานเท็จเพ่ือหลอกลวง ผูใหก ู (7) ไมเบียดเบียนคูแขง ไดแก การไมปลอยขาวลือหรือสรางหลกั ฐานที่เปนเท็จหรือทํา ใหคูแขงเสียหาย การไมป ลอมสินคาคูแขง การไมตดิ สินบนเพื่อแยงลูกคาจากคูแขง การปฏิบัตติ ามขอตกลงหรอื พนั ธะผูกพันอยางเครงครดั (8) ไมเบียดเบียนราชการ ไดแก การไมติดสินบนขาราชการหรือเจาหนาท่ีรัฐเพ่ือ หลีกเลี่ยงกฎหมาย การจายภาษีถูกตองตรงความเปนจริง ไมหลีกเล่ียงภาษีโดย วิธกี ารอาศยั ชองวา งทางกฎหมาย การไมสรา งหลกั ฐานเท็จเพื่อหลอกลวงราชการ (9) ไมเบียดเบียนสังคม ไดแก การไมโฆษณาหลอกลวงหรือไมโฆษณาชวนเช่ือเกินจริง หรือไมโฆษณาใหหลงผิด การไมฉวยโอกาสขายของแพง การไมผลิตสินคาหรือ บรกิ ารท่ตี า่ํ กวา มาตรฐานท่ีกาํ หนดไว (10)การไมเ บียดเบยี นส่งิ แวดลอม ไดแก ไมส รา งมลภาวะใหกับชุมชน ไมท ําใหน าํ้ เสีย ไม ทําใหอากาศเปนพิษ การจัดใหมีระบบการจัดการกับของเสียหรือสิ่งที่กอใหเกิด มลพษิ เชน จดั ใหมีการกาํ จัดกากอุตสาหกรรมท่เี ปน พษิ อยางถูกตองตามกฎหมาย

91 4.5 บทบาทและความสําคัญของความรับผิดชอบตอสังคม เน่ืองจากท่ี CSR มีความสําคัญตอโลกมากขึ้น องคการระหวางประเทศวาดวยการมาตรฐาน (International Organization for Standardization : ISO) ซ่ึงเปนองคการสากลท่ีดําเนินการ กําหนดมาตรฐานระหวางประเทศ จึงมีแนวคิดที่จะกําหนดมาตรฐานวาดวยความรับผิดชอบตอสังคม คือ ISO 26000 (Social Responsibility) ข้ึน และสํานักงานมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรมใน ฐานะสถาบันมาตรฐานแหงชาตขิ องประเทศไทย ไดเขา รวมดําเนนิ การกําหนดมาตรฐานดังกลาว และ ไดประกาศในราชกิจจานุเบกษา เรื่องกําหนดมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรม แนวทางความ รับผดิ ชอบตอสงั คม ตงั้ แตปพทุ ธศกั ราช 2554 องคการตาง ๆ ทั่วโลก รวมทั้งผูมสี วนไดเสีย (Stakeholders) ตางรับรูถงึ ความจําเปน และ ประโยชนของการดําเนินงานดวยความรับผิดชอบตอสังคมท่ีจะสงเสริมและสนับสนุนใหเกิดการ พัฒนาอยางย่งั ยนื (Sustainable Development) ผลการดําเนินงานขององคก ารทีเ่ ก่ยี วของกับสังคม รวมท้ังผลกระทบตอส่ิงแวดลอม ณ ท่ีซึ่งองคการนั้น ๆ ตั้งอยู จะเปนสวนสําคัญที่ถูกนํามาใชวัด สมรรถนะของการดําเนินงานโดยรวม และการคงไวซ่ึงประสิทธิผลของการดําเนินการขององคการ โดยในระยะยาวกิจกรรมตาง ๆ ขององคการภายใตการดําเนินงานที่มคี วามรับผิดชอบตอสังคม จะ ชว ยสนบั สนุนประเดน็ ตาง ๆ อาทเิ ชน (1) ชวยใหการตดั สินใจเปนไปดวยความรอบคอบ โดยมีความเขาใจตอความคาดหวังของสังคม รวมท้ังสามารถจดั การกบั ความเส่ยี งตาง ๆ ในดานกฎหมายไดดยี ิ่งข้ึน (2) ปรบั ปรงุ แนวปฏบิ ตั ิในการบริหารความเสี่ยงขององคก าร (3) ชวยสรางเสริมชอ่ื เสยี งและคงไวซ งึ่ ความนา เช่อื ถือขององคก ารตอ สาธารณะ (4) ชวยสรา งเสรมิ องคการในการไดรบั อนุญาตใหดาํ เนนิ การจากสงั คม (5) สง เสรมิ ใหเกดิ นวัตกรรม (6) ปรับปรุงความสามารถในการแขงขันขององคการ รวมทง้ั การเขาถึงแหลงทุนดานการเงิน และ ดึงดูดนักลงทุนเขา รว มเปน หนุ สว น (7) ปรับปรุงความสัมพันธระหวางองคการกับผูมีสว นไดเสียทําใหสามารถขยายไปยังผูท่ีเกี่ยวของ รายใหม และมีการตดิ ตอ ไปยงั ผมู ีสว นไดเสยี ไดอยา งกวางขวาง และหลากหลายยิ่งขึน้ (8) ชวยสรางเสริมความจงรักภักดี การเขา รวม การมีสว นรว ม และขวญั กาํ ลังใจของลูกจาง (9) ปรับปรงุ ความปลอดภยั และสขุ ลกั ษณะของคนงานทั้งหญิงและชาย (10) สง ผลดีแกองคการทาํ ใหในความสามารถในการสรรหา จงู ใจ และรกั ษาลูกจางของตนไวได

92 (11) สามารถบรรลุการประหยัดอันเกิดขึ้นจากการเพิ่มผลผลิต และการใชทรัพยากรอยางมี ประสิทธิภาพ มีการใชพลังงานและการใชนํ้าลดลง การลดของเสีย และการมีรายไดจากผล พลอยไดจากการผลติ ที่มีคา (12) ปรับปรุงความนาเช่ือถือ และความเปนธรรมในการดําเนินงาน ดวยการเขารวมกิจกรรม ทางการเมืองอยา งมคี วามรบั ผิดชอบ และปลอดจากการทุจรติ (13) รักษาชื่อเสียงขององคการ รวมถึงการปองกัน หรือลดความขัดแยงที่อาจจะเกิดขึ้นกับ ผบู ริโภคในดานผลติ ภณั ฑและการบริการ ดังน้ันจะเห็นไดวาในภาพรวม การพัฒนาความสามารถขององคการเปนท่ีมาของความ เจริญเติบโต (Growth) ของธุรกจิ ในขณะที่การดาํ เนินงานดวยความรับผดิ ชอบตอ สงั คม ขององคก าร เปน ปจ จัยสาํ คญั ในการสรางความย่ังยนื ขององคก ารธุรกิจ ใหกับธุรกิจน้นั ๆ ความสัมพนั ธระหวางการ สรางความย่ังยืนขององคการธุรกิจ (Corporate Sustainability) ความรับผิดชอบดานเศรษฐกิจ (Economic Responsibility) ความรับผิดชอบดานส่ิงแวดลอม (Environmental Responsibility) และความรบั ผดิ ชอบตอ สงั คม (Social Responsibility) ดงั ภาพประกอบท่ี 4.1 การสรางความย่ังยืนขององคก ารธุรกจิ (Corporate Sustainability) ความรับผิดชอบของธุรกิจ (Corporate Responsibility) ดา นเศรษฐกิจ ดานสังคม ดา นส่ิงแวดลอม ภาพประกอบที่ 4.1 ความสมั พนั ธร ะหวางการสรางความยัง่ ยืนขององคก ารธุรกิจ และความรบั ผดิ ชอบตอสงั คม ทม่ี า : Marcel (2003)

93 4.7 ระดบั ของความรับผิดชอบตอสงั คม องคการดํารงอยูในสงั คม จึงตองปกปองและพัฒนาสังคมควบคูกนั ถาองคการปราศจากความ รับผิดชอบตอ สังคมจะกอ ใหเกดิ ผลเสียตอ สังคม และมีผลกระทบตอ องคการเองดวย ความรบั ผิดชอบ ขององคการตอสังคมแบงออกได 4 ระดับ ดังนี้ ความรับผิดชอบทางเศรษฐกิจ ความรับผิดชอบตอ กฎหมาย ความรบั ผดิ ชอบระดบั จริยธรรม และความรับผิดชอบโดยสมคั รใจ (Carroll, 1991) ความรบั ผดิ ชอบโดยสมัครใจ (Voluntary Responsibility) ความรับผดิ ชอบระดับจริยธรรม (Ethical Responsibility) ความรบั ผิดชอบตอกฎหมาย (Legal Responsibility) ความรับผิดชอบทางเศรษฐกจิ (Economic Responsibility) ภาพประกอบที่ 4.2 ระดับความรบั ผิดชอบตอสงั คม ตาม ปรามิดความรบั ผดิ ชอบตอสังคมของธุรกิจ ทม่ี า : Carroll (1991)

94 ความรับผิดชอบทางเศรษฐกิจ (Economic Responsibility) ระบบเศรษฐกิจแบบเสรี บุคคลไมเพียงแตจะมีสิทธิในการประกอบธุรกิจการเทานั้น การท่ี องคการเปนผูผลิตและใหบริการถาองคการไมมีผลตอบแทนหรือกําไรท่ีคุมคาแลว องคการก็ไม สามารถดาํ เนินการตอไปได ดงั น้นั พ้ืนฐานการดาํ เนินการขององคการจึงขึ้นอยกู ับการแสวงหาผลกําไร เทาท่ีจะเปนไปได เพื่อสรางหลักประกันที่สําคัญแกผูที่เกี่ยวของ เพ่ือรักษาสภาวะการแขงขันและ ประสิทธิภาพการดําเนินงาน ตลาดการคาที่มีการแขงขันกันอยางเสรีการดําเนินงาน ขององคการ จะตองเปนไปตามกลไกของตลาด โดยท่ีรัฐเปนผูควบคุมสาธารณูปโภคและสินคาบางอยางถาเกิด วกิ ฤตการณที่มีผลตอความม่นั คง รัฐอาจใชวธิ ีกาํ หนดนโยบายควบคมุ ราคาสินคา ซ่ึงทางองคการตอง ปฏิบตั ติ ามที่รฐั กาํ หนด หลักการดําเนินธุรกิจดวยความรับผิดชอบตอสังคมตามมาตรฐาน ISO 26000 เปา หมายของ ISO 26000 เปนแนวทางผลักดันใหองคการ หนวยงาน และสถาบันตาง ๆ ท่ัวโลกตระหนักและ ประพฤตปิ ฏิบตั ิในการดําเนินงานดวยความรับผดิ ชอบตอสังคม โดยสามารถวัดผลไดจากผลลัพธท่ีเกิด ข้ึนกับผูมสี วนไดเสีย (Stakeholders) ใน 3 มิติ คอื เศรษฐกิจ สงั คม และส่ิงแวดลอมท่ีจะเปนปจจัย สนับสนุนในหวงโซอุปทานและหวงโซคุณคาใหเกิดการพัฒนาอยางยั่งยืน (Sustainable Development) ดงั ภาพประกอบท่ี 4.3 ความรับผดิ ชอบของสังคม ดานเศรษฐกจิ ดานสังคม ดา นสิ่งแวดลอ ม ภาพประกอบท่ี 4.3 หว งโซค ุณคา ใหเกดิ การพัฒนาอยางย่ังยนื

95 การดําเนินธุรกิจดวยความรับผิดชอบตอสังคมตามมาตรฐาน ISO 26000 สามารถพิจารณา ไดจากหลักหลกั การ 7 ประการ (7 Principles) ดังตอ ไปน้ี (1) ความรบั ผิดชอบ (Accountability) (2) ความโปรงใส (Transparency) (3) การปฏบิ ัตอิ ยางมจี ริยธรรม (Ethical behavior) (4) การเคารพตอผลประโยชนของผูมีสวนไดเสีย (Respect for Stakeholder Interests) (5) การเคารพตอ หลักนติ ธิ รรม (Respect for Rule of Law) (6) การเคารพตอการปฏิบัติตามแนวทางของสากล (Respect for International Norms of Behavior) (7) การเคารพตอสิทธิมนษุ ยชน (Respect for Human Rights) ความรับผดิ ชอบตอกฎหมาย (Legal Responsibility) นอกเหนอื จากการที่องคการดาํ เนนิ การแสวงหาผลกาํ ไรแลว องคการควรมคี วามรับผิดชอบท่ี จะตอ งปฏิบตั ิตามกฎหมาย ซึง่ ถอื วาเปนกฎเกณฑท่ีองคก ารตองใชพ ิจารณาถึงความถูกหรือความผิดท่ี มีตอสังคม กฎเกณฑนี้จะมีการเปล่ียนแปลงอยตู ลอดเวลาตามกฎหมายกาํ หนด การท่ีกฎหมายตาง ๆ ไมสามารถครอบคลุมกจิ กรรมการดําเนนิ งานไดทุกดาน ดงั น้ันกรณีที่อยูนอกเหนือจากท่ีกําหนดไวใน กฎหมายองคการตองวนิ จิ ฉัยวา อะไรคอื ความถูกตอ ง โดยท่ัวไปกฎเกณฑทางธุรกิจกฎหมายจะควบคมุ และใหความสําคัญ 4 กลุม ไดแก ผูบริโภค การแขงขัน สิ่งแวดลอม และความเทาเทียมและความ ปลอดภยั ความรบั ผดิ ชอบระดับจรยิ ธรรม (Ethical Responsibility) ความรับผิดชอบทางจริยธรรมถือวาเปนพันธะท่ีองคการตองมีความรับผิดชอบตอสังคม เพราะเปนมาตรฐานความคาดหวังของสังคมที่มีตอการดําเนินงานขององคการ แตจริยธรรมถือเปน กฎเกณฑของคานิยมทางศีลธรรมที่องคก ารใชเปน แนวทางในการปฏบิ ัติ ความรับผดิ ชอบตอจริยธรรม จงึ เปน กฎเกณฑทางศีลธรรมท่ีองคการใชในการตัดสินใจและปฏิบัติตอผูมีสวนไดส วนเสยี ไมว าจะเปน ลกู คา ผถู ือหนุ พนกั งาน ชมุ ชน และสภาพแวดลอมที่เก่ียวขอ งกับการดําเนนิ งาน การจัดการภาคการ ผลิตและบริการ องคการมักจะเผชิญกับปญหาดานจริยธรรม เชน การวินิจฉัยปญหาจริยธรรม

96 (Ethical Dilemmas) เน่ืองจากความซับซอนของปญหามีมากจนยากตอการตัดสินใจของผูบริหาร องคก าร ตวั อยา งเชน การจาํ หนายสนิ คาท่ีไมเปนไปตามมาตรฐานที่องคการกําหนดไว แตส ินคาน้ันได มาตาฐานข้ันตํ่าที่กฎหมายกําหนด หรือการละเมิดจริยธรรม (Ethical Lapses) ซ่ึงเปนปญหาเม่ือ องคการดําเนินการอยางขาดจริยธรรมจะมีผลกระทบตอสังคม ความรับผิดชอบตอจริยธรรมของ องคก ารไมอาจพิสูจนอยา งชัดเจนตอ ผลกําไรก็ตาม แตในระยะยาว องคก ารใดก็ตามท่ีไมไดแสดงออก ถงึ ความรบั ผดิ ชอบตอ สังคมแลว องคก ารน้นั กไ็ มไดรบั ความเช่ือถือ ศรัทธาจากลกู คา หรือผูใชบ ริการ ความรับผดิ ชอบโดยสมัครใจ (Voluntary Responsibility) ความรบั ผดิ ชอบโดยสมัครใจเปนความรับผดิ ชอบดวยความสมคั รใจของผบู ริหารขององคการ โดยตรง ความรับผิดชอบนี้ไมไดบังคับไวตามกฎหมายจะเห็นไดวา ความรับผิดชอบตอสังคมนั้น ผบู ริหารจะเลือกทาํ สิ่งที่ไดผลประโยชนไดก าํ ไรแตต องไมผ ดิ กฎหมาย ถามีความรบั ผดิ ชอบสงู ขนึ้ ไปอีก จะเปนความรับผิดชอบที่คาํ นึงถึงจริยธรรม โดยเห็นไดจากการที่ผูบริหารองคการใหความสําคัญหรือ อาจเขาไปมีสวนรวมในโครงการปรบั ปรุงคุณภาพชีวิตของประชาชน การยกระดบั มาตรฐานการดํารง ชีพ ความรบั ผิดชอบในขั้นน้ีองคการมิไดมุงหวังผลตอบแทนท่ีจะกลับคืนมาสูองคการ แตเปนการให เปลา ซ่ึงบางองคการใชคําวา การคืนกําไรสูสังคม องคการท่ีมิไดเขาไปมีสวนรวมในกิจกรรม ที่มี ประโยชนตอสังคมก็ไมไดหมายความวาองคการน้ันขาดจริยธรรมทางธุรกิจแตอยางไร ซ่ึงข้ึนอยูกับ ดลุ พนิ ิจของผบู รหิ ารเปน สําคญั จากระดับความรับผิดชอบตอสังคม 4 ระดับ ประกอบดวยความรับผิดชอบทางเศรษฐกิจ ความรับผิดชอบตอกฎหมาย ความรับผิดชอบระดับจริยธรรม และความรับผิดชอบโดยสมัครใจ ซ่ึง กิจการสามารถเร่ิมตน ในความรับผิดชอบตอสังคมจนกระทงั่ เปนความรับผิดชอบท่ีเกิดจากตัวกิจการ เอง 4.6 แนวทางปฏบิ ัติการแสดงความรบั ผิดชอบตอสังคม Kotler (2008) ไดส รุปเสนอแนวคิด 25 ประการ ท่ีเปน แนวปฏิบัติที่ดีท่สี ุดในการทาํ เรอื่ งจติ สาํ นึกผิดชอบตอสังคม (Corporate Social Responsibility) ประกอบดว ย (1) เลอื กประเด็นสังคมที่จะทาํ กิจกรรมสนองตอ เพยี งสองสามประเด็น (2) เลอื กประเดน็ ท่ีอยูในความกังวลของชมุ ชนทีค่ ุณทําธรุ กิจอยู (3) เลอื กประเด็นทีส่ อดคลอ งกบั พนั ธกิจ คณุ ธรรม สนิ คา และบรกิ ารขององคการ

97 (4) เลือกประเด็นท่ีสามารถสนบั สนนุ เปาหมายธุรกิจ การตลาด ความสมั พันธกับผูจัดหา วัตถดุ บิ (Supplier) เพ่มิ ผลิตผลและลดตน ทุน (5) เลอื กประเด็นที่อยูในความสนใจของกลุมผูมีสิทธมิ เี สียงหลัก เชน บุคลากรเปา หมาย การตลาด ลูกคา นักลงทุน และผนู ําองคก าร (6) เลอื กประเดน็ ท่ีสามารถสนบั สนุนไดเปนระยะยาวนาน (7) เลือกกจิ กรรมทต่ี อบสนองวตั ถุประสงคแ ละเปา หมายธรุ กิจ (8) เลอื กกิจกรรมท่ตี อบสนองความตองการลาํ ดับตน ๆ ของประเดน็ สงั คม (9) เลือกกิจกรรมหลากหลายสําหรับหน่ึงประเด็นสังคม เติมสวนท่ีขาดหายไปจาก กิจกรรมเพ่ือสนองประเดน็ สงั คมปจ จบุ นั (10) เลือกกจิ กรรมท่มี ีศกั ยภาพในการไดพันธมติ รชุมชนทแี่ ข็งแกรง (11) เลอื กกจิ กรรมที่คณุ เคยมปี ระสบการณมาแลว ในอดตี (12) เลอื กกิจกรรมท่ีมโี อกาสใชทรัพยากร ซึง่ ขณะน้เี กินความตองการ (13) สรางทมี งานท่ปี ระกอบดวยบุคลากรจากหลายหนว ยงานในการจดั ทาํ แผน (14) ใหพ นั ธมติ รชุมชนมสี วนรว มในการจัดทําแผน (15) กาํ หนดวตั ถุประสงคท ีช่ ัดเจนและมีเปาหมายทีว่ ัดผลไดข องบรษิ ัท (16) กาํ หนดวตั ถุประสงคท ช่ี ัดเจนและมีเปา หมายทีว่ ัดผลไดข องประเด็นสงั คม (17) จัดทําแผนการสือ่ สาร (18) กาํ หนดและวางแผนไวส ําหรบั องคประกอบเชิงกลยทุ ธเพม่ิ เตมิ (19) ทําใหผูบรหิ ารระดับสูงเหน็ ดวย (20) กําหนดเปาหมายการประเมิน (21) วัดและรายงานผลผลติ ทรัพยากร (22) วดั และรายงานผลลพั ธของบรษิ ทั บนฐานวัตถุประสงค และเปาหมายกิจกรรม (23) วดั และรายงานผลลัพธข องประเดน็ สังคม ตามวัตถปุ ระสงค และเปา หมายกิจกรรม (24) ตรวจติดตามสถานะของประเดน็ สังคมที่ทาํ กิจกรรมสนองอยู (25) จัดสรรทรัพยากรเพ่อื วัดผลและรายงานอยางเพียงพอ

98 แนวคิดทั้ง 25 ประการ ทําใหผูจัดการหรือกิจการสามารถเลือกใชเปนแนวทางปฏิบัติเพ่ือ ทําใหองคการมคี วามรับผิดชอบตอสังคมเบ้ืองตน และเปนแนวทางในปฏิบัติใหองคการเปนตัวอยางที่ ดีตอ กจิ การอืน่ ในสังคม 4.7 สรุปทา ยบทเรียน การที่กระแสเรียกรองของสังคมโลกท่ีมีตอจริยธรรมทางธุรกิจ และความรับผิดชอบตอสังคม ของธุรกิจนัน้ เนื่องมาจากการท่ีสงั คมเปดกวา งมากยิง่ ข้นึ และถูกเช่ือมโยงเขาหากันเปน สังคมโลก การ รบั รูขาวสารจากสื่อตางๆ เปดกวางข้ึน พัฒนาการของสงั คมและประเทศกาวหนาขนึ้ สงิ่ แวดลอ มและ ทรัพยากรธรรมชาติท่ีมีอยูอยางจํากัดถูกทําลาย ดังนั้น กลุมและองคการตาง ๆ ที่อยูในแตละสังคม ตางไดรับผลกระทบเพ่ิมมากข้ึน จากความซับซอนและการเปล่ียนแปลงดังกลาวไดกลายเปนพลัง ผลักดันใหกิจกรรมตางๆ ององคการตองพิจารณาถึง ผูมีสวนไดสวนเสีย (Stakeholders) ที่ไดรับ ผลกระทบจากการดําเนนิ งาน

99 กรณศี ึกษา : บุคคลทไี่ ดรบั การยกยอ งจากนานาชาติ เขาทํากําไรมหาศาลจากตางประเทศ, 6.6 ลานๆ จายภาษีใหประเทศจีน 1.6 แสนลาน. แตใช รถสวนตัว ราคาไมเ กนิ คนั ละ 5 แสนบาท แถมเปน รถมอื 2 \"มีนักธุรกิจใหญชาวจีนคนหน่ึง\" มักกลาวกับพนักงานของเขาวา เม่ือผมไดชัยชนะมา 1 ครั้ง ผมก็จะทําใหพอแมพี่นองญาติสนิท มิตรสหายของผม ไดกินขาวเพ่ิมอีก 1ชาม และยงั จะบริจาคเงิน สวนหนึ่งใหเปนความหวังของลกู หลานแรงงาน สามารถใชเปนทุนการศกึ ษาใหเด็กไดเ รียนหนังสือให มากขึน้ เถาแกคนน้ีชอ่ื เหรินเจ้ิงเฟย เขาเปนนกั ธุรกิจระดับ \"หลายลา น ลาน\" เปน คนจนี ท่ี นานาชาติ ใหความเคารพยกยองวา เปนบุคคลแหงป นกั ธุรกจิ ทเ่ี ปน ยง่ิ กวานักธุรกิจทัว่ ไป ป พ.ศ. 2559 ผกู อต้ังบรษิ ัท หว่ั อยุ (หัวเวย) ชอ่ื เหรินเจ้ิงเฟย อายุ 72 ป ไดเขาแถวรอขึน้ รถ แท็กซี่กลางดกึ คนเดียว ที่สนามบินหงเฉียว ในเมืองเซี่ยงไฮ โดยไมม รี ถและผูติดตามมารับเปนขบวน ใหญใหเหมาะสมกับฐานะเจาของกิจการเคร่ืองมือสื่อสารระดับโลกท่ีมีกิจการไดลําดับที่ 70 จาก Interbrain’s TOP 100 Best Global และกลายเปนผูนําทางดานนวัตกรรมและเทคโนโลยีสําหรับ ตลาดสมารท โฟนทัง้ ในตลาดยุโรป เอเชียแปซฟิ ก อเมรกิ า และจนี เม่ือภาพไดถูกเผยแพรออกไป มีกลุมคนในโลกสังคมออนไลน (Social Media) ของจีนได แสดงความเคารพอยา งจริงใจกับทาน จากในภาพถา ยนน้ั เหรินเจ้ิงเฟย กาํ ลังลากกระเปา เดนิ ทาง มือ หนงึ่ กาํ ลงั ใชโ ทรศัพท ในขณะท่ีตองเขา แถวรอรถแทก็ ซ่ดี ว ยตนเองเหมือนคนท่วั ไป ซ่งึ ภาพนี้ไมใชภาพ แรกที่แสดงถึงความติดดินและความสมถะของเหรินเจ้ิงเฟย โดยในป พ.ศ. 2555 พบวาเคยมีคน ถายรูป เหรนิ เจ้ิงเฟยกําลังขึ้นรถขนสงผูโดยสารขึ้นเคร่ืองแบบจังๆ ทานใสเสอื้ เกาๆ หว้ิ กระเปาที่เกา จนเปนสเี หลือง มคี วาม นอบนอม และมารยาททง่ี ดงาม ทงั้ ท่เี ปน เจาของนักธุรกิจระดับตน ๆของโลก แตไ มใชคนขบั รถ ไมย อมใชอ ภสิ ทิ ธิเกนิ คนท่วั ไป ทั้ง ๆ ท่ีเปนนักธุรกิจใหญถึงระดับน้ี แตทําไมไมใชเสนทางเดินของแขกผูมีเกียรติ และไม ตองการใชรถ \"ลิมูซีน\" แตยังอุตสาหเขาแถวรอรถแท็กซี่ หากแตเบ้ืองหลังความเปนจริง ทุกคนรูวา เหรินเจ้ิงเฟย เถาแก แหงอาณาจักร\"ห่ัวอุย (หัวเวย) มีอุปนิสัยเชนนายทหาร เหรินเจิ้งเฟยมักจะมี คําพูดติดปากอยู 3 คํา 1) ลูกคาเปนศูนยกลาง 2) การแขงขันคือตนทุนอยางหนึ่ง และ 3) ตอง ชวยเหลอื สนับสนนุ พนกั งานท่ีตองแขงขันอยา งยากลําบากตลอดเวลา เหรินเจ้งิ เฟยยังหา มลกู นองบรกิ ารใหความสะดวกตาง ๆ เชน เคยมีคนขับรถไปรับท่ีสนามบิน กลับถูกตําหนิอยางรุนแรง ดวยคําพูดวา \"ลูกคาเปนทั้งเสื้อผา อาหาร หรือบุพการีของเธอท่ีแทจริง เธอควรจะใชแ รงกายและแรงใจเอาใจใสใหกับลกู คาท้ังหมด”

100 จนทุกวันน้ีเหรินเจิ้งเฟยยังไมเคยมีรถประจําตําแหนง เพราะ เขาไมตองการใหหัวเวย กลายเปนกองทัพรถยนต โดยในโลกของส่ือสังคมออนไลนมีคําพูดคําหน่ึงท่ีกลาวขานกันวา หากประเทศจีน ไมมีอาลีบาบาซ่ึงดําเนินการโดยแจค หมาท่ีคาขายทางสื่อสังคมออนไลน (Social Media) จนเปนระดับหน่ึงของโลก หรือประเทศจีนที่ไมมีหัวเวย หรือไมมีบริษัทอ่ืน ๆ หากเปน เชน นน้ั บรษิ ัทหวั เวยจะโดดเดนย่ิงใหญไดแคไหน เพราะไมมีท่ีใหเปรยี บเทียบ มีเร่อื งท่ี นาขํามากคือ คนท่ัวไปยังคิดวาหัวเวยผลติ แคโ ทรศัพทมอื ถือ แตไมรวู าหัวเหวยคอื บริษัทท่ีผลิต ติดต้ังเซตสัญญาณโทรศัพทที่ใหญท่ีสุดในโลก มีเครือขายบริการอยูใน 150 ประเทศ มี ประชากรโลกใชบรกิ ารหัวเวยอยูรวม 2,000 ลา นคน. ในเทคโนโลยีระบบ 4G. ของยุโรปหัวเวยเปนรายแรกท่ีเขาไปพัฒนา ปจจุบันหัวเวยมี สัดสวนการลงทนุ อยูในยุโรปถึงรอยละ 50 ตั้งแตป  พ.ศ. 2543 เปนตนมา ภายระยะเวลา 15 ป หัวเวย ทําเงินจากท่ัวโลกเขาบริษัทไดถึง 2.3 ลานลานหยวน ในจํานวนนี้เปนเงินท่ีไดจาก ตางชาติถึงรอยละ 70 ป พ.ศ. 2559 หัวเวยไดรบั รางวัลเกียรติยศช้ันสูงสุดจากประเทศจีน ใน สาขา สินคาคุณภาพ จากกระทรวงเทคโนโลยี ป พ.ศ. 2556 เปนตนมาหัวเวย ไดรับรางวัล เกียรตยิ ศมาแลว 700 รางวัล ปจจุบันมสี ินคาแบรนดเนมในทองตลาดไมต่ํากวา 20 ยี่หอ ที่ประสบกับภาวะถดถอย ทางการตลาด ไมเวนแมแต แอปเปล ในขณะเดียวกันหัวเวยกลับมีผลประกอบการเปนบวก, โดยใช สโลแกน “ใชคุณภาพของผลิตภัณฑ” รักษาช่ือเสียงของบริษัทเทียบเทาชีวิตรางวัล เกียรติยศท่ีไดรับ จึงเปนเคร่ืองหมายรับรองคุณภาพ ท่ีไมมีขอสงสัยใด ๆ เปนบทพิสูจนใน ความสาํ เรจ็ ของบรษิ ทั หัวเหวย ตองใชความสงบน่ิง ในการพัฒนาผลิตภัณฑ จึงจะมีอนาคตที่ย่ังยืนถาวร เหรินเจ้ิงเฟย กลา ววา \"ตองไมทาํ ใหผ บู รโิ ภคผดิ หวัง\" และกระจายหุนของบริษัทรอยละ 98.6 ใหกับพนักงาน ของบริษัท ในขณะเดียวกันหัวเวยยังไมยอมใหบรษิ ัทเขาตลาดหลักทรัพย เปนบริษัทที่ไมยุงกบั กลุมอสังหารมิ ทรัพย เพราะเหรินเจิง้ เฟยเห็นวา ในโลกของการลงทุนในตลาดหลักทรัพย การ ทํากําไรมหาศาล เกิดจากการปนตัวเลขเทาน้ัน ความจริงมนุษยในโลกน้ีตองเร่ิมต้ังหลักจาก กระดุมเม็ดแรกที่ลําบากกอน จึงจะคอย ๆ หาเงินได จากงานท่ีทํากําไรตามมา ซ่งึ การปนเงนิ จากตลาดหุน มันไมสมเหตุสมผลกับการพัฒนา ฉะนั้น เหรินเจิ้งเฟยจึงไมยอมเอาหัวเวยเขา ตลาดหลักทรัพย แตกลับนําหุนรอยละ 98.6 กระจายใหพนักงานทุกคน ทําใหผูกอต้ังอยาง เหรนิ เจ้ิงเฟย มหี ุนในช่ือตนเองรอยละ 1.4. ความคดิ ท่ีไมเหมือนใครนี้ ทําใหพนักงานหัวเวยทุกคนมีสวนรวมกับบริษัท เงินทกุ ๆ หยวนท่ี เขาบริษัท เปรียบเหมือนทุกคนไดสวนแบงดวย ดวยความคิดที่ใจกวางน้ี ทําใหเขามีเกาะคุมกัน ขางหนา และแรงหนุนจากขางหลัง เหรนิ เจ้ิงเฟยเปนถึงมหาเศรษฐี แตกลับทําตัวเปน เชนคนธรรมดา

101 สามญั ในวัย 72 ยังเขา แถวรอขน้ึ รถแท็กซี่ ทา นทาํ ตวั เหมือนเชนคนงานในสายการผลติ คนหนึ่ง ไมเ ขา สงั คมทไ่ี รส าระตอธุรกิจ ไมเขา หานักการเมือง และปฏิเสธการเขารวมกิจกรรมกับขาราชการทุกระดบั ในขณะที่ มที รัพยสนิ สวนตัวมาก ระดับหมื่นลาน (คูณดว ย5บาท) ขับรถมือสอง ราคาไมเกิน 1 แสน หยวน ประมาณ 5แสนบาท ตอมาความเกาของรถ ทํารถมีปญหา จึงไดเปล่ียนไปซอ้ื รถ BMW 730 i ราคาประมาณ 1 ลา นหยวน ประมาณ 5 ลานบาท นนั่ เปนทรพั ยสนิ ทส่ี ้ินเปลอื งทสี่ ุด เหรนิ เจง้ิ เฟยเสีย ภาษใี หรฐั บาลจีนเต็มเมด็ เต็มหนวย ทานนาํ เงนิ ตราตางประเทศเขาจีนมากมายมหาศาล ทา นกระจาย หุนใหพนักงานทุกๆคน ทําใหท ุกคนมีสวนรว มในบริษัททําใหรัฐบาลจีน ยกยองใหเปน นักธุรกิจดีเดน แหงชาติ ผูกอตงั้ บริษทั หั่วอุย (หัวเวย).. เปนบริษัทที่ไดรับรางวัลลาสุดคอื ผลิตภัณฑที่มีคุณภาพสูง สุด จากกระทรวงเทคโนโลยีของจีน สินคา ของหัวเวย กําลังจะครองโลกในเร็วๆน้ี ดวยคุณภาพ และ ปรมิ าณ ที่มา : เจงเอย่ี ม แซอ ้งึ (2559). จากกรณีศึกษา การนําจริยธรรมมาประยุกตเขากับการดําเนินธุรกิจโดยเฉพาะในธุรกิจคา ปลีก องคการที่มีจริยธรรมยอมเปนท่ีศรัทธาและสรางความเช่ือมั่นตอลูกคา พนักงานตลอดจน สาธารณชนซ่ึงมคี วามสาํ คัญโดยตรงตอ ความสําเร็จของการประกอบธุรกิจอยางยง่ั ยืน คําถามจากกรณีศกึ ษา 1. ใหทานวิเคราะหหัวเวยเปนกิจการที่มีความรับผิดชอบตอสังคมในระดับใด จงใหเหตุผล ประกอบ 2. ในฐานะที่ทานเปนผูประกอบการในอนาคต ทานเห็นดวยหรือไมเห็นดวยกับความ รับผิดชอบตอสังคมของหัวเวยในดานใดบาง ดานใดที่ทานเห็นดวยและจะปฏิบัติตาม และดานใดท่ี ทา นเห็นวาตองปรบั ปรุง ใหเ สนอแนะแนวทางในการปรบั ปรุงมาพรอมกนั น้ี

102 กิจกรรมสมั ภาษณก ารมจี ริยธรรมขององคก าร คาํ ชแี้ จง ใหผ ูเ รียนแบงกลุมละ 4 คน สัมภาษณเ จาของกิจการเกยี่ วกบั การปลูกฝง จรยิ ธรรมในองคการ ในประเดน็ ดงั ตอ ไปนี้ 1. ในองคการของทานมีการกาํ หนดจรยิ ธรรมในองคการอะไรบางทจ่ี ะทาํ ใหส มาชกิ สามารถ อยูร ว มกนั ไดอยางมีความสุข คําตอบ…………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. ในองคการของทานมแี นวทางในการสรา งและพฒั นาจรยิ ธรรมในองคการอยา งไรบาง คําตอบ…………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. ปญ หาในการพัฒนาจรยิ ธรรมในองคก ารมีอยา งไรบา ง คาํ ตอบ…………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4. ในกรณีเกดิ ปญหาในการปฏบิ ัติงานเกี่ยวกับจริยธรรมในองคการ ทานมี แนวทางแกไขปญหาอยางไร คําตอบ…………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5. ทา นคดิ วา การปลกู ฝงความคุณธรรมในองคการสาํ คัญหรือไม เพราะเหตุใด คาํ ตอบ…………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………

103 แบบฝกหัดทบทวนบทเรียน คาํ ชี้แจง ใหนกั ศึกษาอานคาํ ถามใหเขา ใจและตอบคําถามดงั ตอ ไปนี้ 1) ใหท า นอธบิ ายความแตกตา งของคุณธรรมและจริยธรรม 2) ใหอธิบายกลยทุ ธท ี่จะทาํ ใหลกู คา ผใู ชบ ริการเกดิ ความไววางใจ หรอื มนั่ ใจตอผลิตภณั ฑ 3) อธิบายขอ พงึ ปฏบิ ัตทิ ตี่ องการและหลักปฏิบัตอิ ยางมืออาชีพไดช ดั เจนและถูกตอ ง 4) ยกตวั อยา งจริยธรรม จรรยาบรรณ และขอพึงปฏิบตั ใิ นการประกอบุรกิจท่ีถูกตอง 5) ยกตัวอยางพฤติกรรมท่ีมีจริยธรรมและไมมีจริยธรรมขององคการธุรกิจ ตามความ คิดเห็นของทา นและอธิบายใหชัดเจนวาทานเหน็ ดวยหรือไม อยา งไรบาง 6) ทานมแี นวทางในการพัฒนาองคก ารใหมีจริยธรรมไดอยางไรบาง

104 เอกสารอางอิง เจงเอย่ี ม แซอ้งึ . (2559). ทําความรูจกั เจาสวั อาณาจักร “Huawei” ที่คนจนี แสนเคารพรกั . [ออนไลน] ไดจาก https://www.ensurecommunication.com. [สบื คนเมื่อ เมษายน 2559]. ณฏั ฐพนั ธ เขจรนนั ทน. (2552). การจดั การเชงิ กลยุทธ กรุงเทพฯ: วี พริ้น(1991) จํากัด. บรรจง รตั นเลศิ . (2555). จรรยาบรรณในการขาย (Ethics in Selling). [ออนไลน] ไดจาก http://e-learning.e-tech.ac.th/learninghtml/7697/11_01_00.html. [สืบคนจาก ธนั วาคม 2558]. ประภาศรี สหี อาํ ไพ. (2535). พืน้ ฐานการศกึ ษาทางศาสนาและจริธรรม. กรงุ เทพฯ: จุฬาลงกรรณ มหาวทิ ยาลัย. พรนพ พุกกะพันธ. (2543). จริยธรรมทางธุรกจิ . กรุงเทพฯ: หางหนุ สว นจํากัด ป. สมั พันธ พาณิชย วิเชียร วทิ ยอดุ ม (2554).การจัดการสมยั ใหม กรุงเทพฯ: บรษิ ัท ธนธชั การพิมพ จํากัด. วิลาสลักษณ ชัววัลลี. (2552). จรยิ ธรรมในเดก็ และเยาวชน. วารสารพฤติกรรมศาสตร, 15 (1), กนั ยายน 16-17. สภุ าพร พศิ าลบุตร. (2544). จรยิ ธรรมทางธุรกจิ . พมิ พคร้ังที่ 3. กรุงเทพฯ: วีเจพรน้ิ ติ้ง. หรรษมน เพ็งหมาน. (2559). จริยธรรมทางธุรกจิ เพอ่ื ความยัง่ ยืนของธุรกจิ คาปลีก ปท ี่ 9 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม-เมษายน 2559. อรณุ รตั น อัศวนิเวศน. (2551). การนาํ คุณธรรมจริยธรรมเขามาใชใ นธุรกจิ กรณีศกึ ษา ธุรกจิ เครอื ขา ย บริษัทแอมเวย (ประเทศไทย) จํากดั สารนิพนธปรญิ ญามหาบัณฑติ มหาวทิ ยาลัยมหิดล. Carroll, A. B. (1991). The pyramid of corporate social responsibility: Toward the moral management of organizational stakeholders. Business Horizons, 34(4), 39-48. doi: https://doi.org/10.1016/0007-6813(91)90005-G Kotler, P., & Lee, N. (2008). Corporate social responsibility: Doing the most good for your company and your cause. John Wiley & Sons. van Marrewijk, M. (2003). Concepts and Definitions of CSR and Corporate Sustainability: Between Agency and Communion. Journal of Business Ethics, 44(2), 95-105. doi: 10.1023/a:1023331212247

แผนบรหิ ารการสอนประจําบทที่ 5 การวางแผน หวั ขอเน้ือหา ประกอบดวยสาระการเรียนรูดงั นี้ 1. ความหมายการวางแผน 2. กระบวนการวางแผนพน้ื ฐาน 3. บทบาทและความสาํ คญั ของการวางแผน 4. ลกั ษณะของแผนทีด่ ี 5. ขอ จาํ กดั และอปุ สรรคในการวางแผน 6. ประเภทของการวางแผน 7. กระบวนการวางแผน วัตถุประสงค เพ่อื ใหผ เู รียนมคี วามสามารถดงั น้ี 1. เพอื่ ใหผ ูเรียนอธบิ ายความหมายและความสําคญั ของการวางแผนได 2. เพอ่ื ใหผเู รียนเขาใจองคประกอบของกระบวนการวางแผน 3. เพ่อื ใหผูเ รยี นเขาใจและประยุกตก ระบวนการวางแผนสําหรับองคการในยุคปจ จบุ ันได 4. เพื่อใหผ ูเรียนสามารถจาํ แนกประเภทของแผนและสามารถประยุกตใชใหเ หมาะสมกับ สถานการณข ององคก ารได ดา นความรู เพอ่ื ใหผูเ รยี นเขาใจและสามารถอธบิ ายความหมายและความสาํ คัญของการวางแผน เพอื่ ใหผูเ รยี นเขาใจและสามารถอธบิ ายองคประกอบของกระบวนการวางแผน เพื่อใหผเู รยี นเขาใจและสามารถอธบิ ายความสําคัญและความสัมพนั ธของ พันธกิจ เปาหมาย และแผนงานประเภทตา งๆ เพื่อใหผูเรียนตระหนักและสามารถอธิบายปญหา ขอจํากัด และขอควรระวังของการ กาํ หนดพันธกิจ เปา หมาย และแผนงาน เพื่อใหผูเรียนสามารถประยุกตเ ครื่องมือท่ีใชในการวางแผนไปใชใหสัมฤทธิผลและเกิด ประสทิ ธิภาพแกองคก าร

106 ดา นทักษะ 1. ทกั ษะการคดิ วิเคราะห ไดแ ก วิเคราะหความสาํ คัญ และ วิเคราะหค วามสมั พนั ธ 2. ทกั ษะการสบื คน ขอมูล ไดแ ก การกําหนดวตั ถุประสงคใ นการสบื คน การสบื คนขอ มลู ได อยางถูกตอง ครอบคลุม สืบคนขอมูลจากแหลงท่นี า เชื่อถือ และมคี วามเทยี่ งตรง 3. ทกั ษะการทํางานรวมกนั ไดแก การดาํ เนินการตามเปาหมายของงาน สนับสนุนให กําลงั ใจ รับฟง ความคดิ เห็นของคนอ่นื การชวยเหลือเพอ่ื นรว มงานใหบรรลุวตั ถุประสงค มีความคิดใน ดานบวก และคดิ ริเร่มิ สรางสรรค ดา นคุณลกั ษณะอนั พึงประสงค 1. มคี วามสนใจใฝรู 2. มีความรบั ผิดชอบ ความมงุ มั่น และเพยี รพยายาม 3. มีความซ่ือสตั ย 4. มีวนิ ยั ตรงตอเวลา วิธสี อนและกจิ กรรมการเรยี นการสอนประจาํ บท 1. การปฐมนิเทศเก่ียวกบั ขอบขายการเรียนวชิ าหลกั การจัดการ ในดานเน้อื หา กิจกรรม ขอ ตกลงเบอ้ื งตน กติกาในการเรยี น และ การวัดผลประเมินผลการเรยี น 2. บรรยายเน้ือหาในแตล ะหัวขอ พรอ มยกตัวอยางประกอบ 3. ศึกษาจากเอกสารประกอบการสอน 4. การอภปิ ราย 5. ทาํ แบบฝกหัดทบทวนบทเรยี น สอื่ การเรียนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนวิชาองคการและการจดั การ 2. โปรแกรมชวยในการนําเสนอ Microsoft Power Point 3. วดี ีทศั น การวดั ผล 1. แบบฝก หัดทบทวนบทเรยี น 2. การทบทวนบทเรยี น 3. รายงานกลมุ

107 บทท่ี 5 การวางแผน การที่สภาพแวดลอมขององคการมีการเปล่ียนแปลงอยูตลอดเวลา องคก ารจึงตองมีแนวทาง ในการดาํ เนนิ งานเพ่ือบรรลุปา หมาย การวางแผนเปน กจิ กรรมหลกั ทางการจัดการท่ีจะชวยใหอ งคการ สามารถ ดําเนินงานโดยมีเปาหมายเปนส่ิงกําหนดแนวทาง ใหองคการสามารถกําหนด ขั้นตอนการ ดําเนินงาน วิธีการควบคุม และ วิธีการวัดผล ที่เหมาะสม ซ่ึง มีคําถามที่ควรพิจารณาเพ่ือใชในการ วางแผน Robbins, De Cenzo, Coulter, และ Coulter (2012) ไดเสนอคําถามที่ผูบริหารตองทํา การตดั สินใจในการวางแผนไวและตองตอบคําถามวา วตั ถุประสงคระยะยาวขององคการคืออะไร มี กลยุทธใดดีที่สุดในการทําใหองคการบรรลุเปาหมาย วัตถุประสงคระยะสั้นขององคการควรเปน อยางไร และเปา หมายของแตล ะบุคคลทีต่ อ งบรรลนุ นั้ ยากเพยี งใด ความหมายการวางแผน แผน (Plan) คือ เครื่องมือท่ีใชในการดําเนินการสิ่งใดส่ิงหน่ึง ประกอบดวยเปาหมาย และ วิธกี ารเพ่ือไปถึงเปาหมายนน้ั การวางแผน (Planning) คือ กระบวนการของการกําหนดเปาหมาย (Objectives) และวิธี ปฏิบัติ (Courses of Action) เพ่ือไปสูเปา หมาย เปา หมาย (Goal or Objective) คือ ผลลพั ธท ีอ่ งคการจะบรรลุในอนาคต ประโยชนของการ วางแผน (วิทยา ดานธาํ รงกูล, 2546) สมคิด บางโม (2557) ไดใหความหมายของการวางแผน วาเปนการกําหนดเปาหมายและ แนวทางปฏิบัติไวลวงหนา โดยการศึกษาขอมูลตาง ๆ และกําหนดแนวทางปฏิบัติที่จะเกิดประโยชน สงู สดุ ตอองคการ Robbins, De Cenzo และ Coulter (2016) การวางแผน คือกระบวนการในการกําหนด เปาหมายขององคการ การกําหนดกลยุทธ เพ่ือใหบรรลุเปาหมาย และการกําหนดแผนยอย เพ่ือ องคการโดยรวมสามารถประสานงานกันไดอยางมีประสิทธิภาพ ดังน้ัน การวางแผนจึงเปนพ้ืนฐานท่ี สาํ คัญในการสรางความสําเรจ็ ในการบริหารงาน

108 จากทีไ่ ดอธิบายมาแลว สามารถสรุปไดวา การวางแผน เปนการกําหนดสง่ิ ที่จะทําในอนาคต โดยผบู รหิ ารซง่ึ จะตองมีสวนในการตัดสินใจ กําหนดเปาหมาย วิเคราะหสภาพแวดลอม ตลอดจนการ จัดสรรทรัพยากรท่ีมีความจําเปน เพ่ือใหพนักงานหรือบคุ ลากรในองคการไดบรรลุเปาหมายอยางมี ประสิทธิภาพ กระบวนการวางแผนพ้ืนฐาน ในการวางแผนจะมีกิจกรรมที่เกี่ยวของ 3 ขั้นตอน เริ่มจากการกําหนดพันธกิจ (Mission) กําหนดเปาหมายหรือวัตถุประสงค (Goal or Objective) และกําหนดแผนงาน (Plan) (สาคร สุขศรี วงศ, 2555) ใหมีแนวทางในการปฏิบัติเพ่ือใหเกิดความมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลในการทํางาน โดยแตล ะขั้นตอนมรี ายละเอยี ดดงั น้ี 5.2.1 วิสัยทศั น และพันธกิจ (Vision and Mission) วิสัยทัศน หมายถงึ ขอบเขตในการดําเนินงาน และเหตุผลที่ทําใหองคก ารดํารงอยูในปจจุบัน และอนาคต ซ่ึงมีความแตกตางในขณะเดียวกัน เปนเหตุผลที่ทาํ ใหองคการคงอยูดวยปรัชญา ความ ตง้ั ใจ และเอกลักษณท่ีแตกตา งจากผูอื่น โดยทพ่ี นั ธกิจเปน กระบวนการและแนวทางในการปฏบิ ัติเพ่ือ จะทําใหว สิ ัยทัศนป ระสบความสําเร็จ โดยผกู าํ หนดวสิ ยั ทศั นและพันธกิจนั้นอาจเปนผูกอต้ังองคการ ผู ท่มี อี ํานาจสงู สุด หรอื คณะกรรมการบริหารองคการ การยกตัวอยางการนําเสนอวิสัยทัศนและพันธกิจของมหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี (มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั อุดรธานี, 2558) ไดดังน้ี วิสัยทัศน : มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี เปนศูนยกลางการศึกษาและวจิ ยั ผลติ บัณฑติ จติ อาสา พัฒนาทอ งถนิ่ พนั ธกิจ (Mission) 1) จัดการศึกษาระดับอุดมศึกษาซึ่งมุงผลิตบัณฑิตใหมีคุณภาพ สํานึกความเปนไทย และมี ความรักความผูกพันในทองถ่ิน การพัฒนาระบบการเรียนการสอนในแตละสาขาวิชาตาง ๆ และ

109 หลักสูตรแนวใหม ที่มีการบูรณาการศาสตรสากลและภูมิปญญาไทยทั้งในปจจุบันและอนาคต ให สอดคลอ งกับความตองการกําลงั คนของทอ งถนิ่ ประเทศ ตลอดจนระดบั ภมู ภิ าคอินโดนจีน 2) สรางสรรคและพัฒนางานวิจัยเพ่ือพัฒนาองคความรูและภูมิปญญาไทย ใหสอดคลองกับ ความตองการในการพัฒนาประเทศ เสริมสรางการพัฒนานวัตกรรมใหม ๆ ท่ีมีคุณคาและเปน ประโยชนตอการพัฒนาคุณภาพบัณฑิต และคุณภาพชีวิตของประชาชน และเพิ่มมูลคาใหกับภูมิ ปญ ญาและเทคโนโลยที องถิน่ 3) เสริมสรางความมั่นคงและความเขมแข็งของชุมชนในทองถิ่น ถายทอดองคความรูและ เทคโนโลยี เพ่อื แกไขปญหาและความตอ งการพัฒนาทองถนิ่ ดําเนนิ การศกึ ษาสง เสริมสืบสานโครงการ อนั เนอื่ งมาจากพระราชดาํ ริ และสรา งสรรคศิลปวัฒนธรรม 4) เสรมิ สรา งความเขมแข็งของวิชาชีพครู ผลิตและสง เสริมวิทยฐานะของครู ผลติ ครูแนวใหม พัฒนาครูและบุคลากรทางการศึกษา ใหมีคุณภาพตามเกณฑมาตรฐานวิชาชีพครู และสอดคลองกับ แผนพฒั นาครแู ละบุคลากรทางการศึกษา จะเห็นไดวารูปแบบของการนําเสนอวิสัยทัศนและพันธกิจน้ันจะมีความสอดคลองกัน เปรียบเสมือนวิสัยทัศนเปนกลองสองทางไกลถึงอนาคตขององคการ และพันธกิจเปนกระบวนการ หรอื แนวทางปฏิบัติวา ทําอยางไร ถงึ จะไปถึงจุดทต่ี องการในอนาคตใหได ซึ่งวสิ ยั ทัศนและพันธกิจของ แตละองคก ารมคี วามแตกตางกัน ไมสามารถเปรยี บเทยี บไดว า องคก ารใดดีหรือไมดี เพราะองคการแต ละแหงมีสภาพแวดลอมภายนอก ทรัพยากร วิธีการบริหาร และเจาของกิจการทแ่ี ตกตางกัน ซึ่งทําให เหตผุ ลการดํารงอยูในแตละองคการมีความแตกตางกันไปดวย จากวิสัยทัศนและพันธกิจตอมาเปนการต้ังเปาหมายในการทํางานท่ีมีระยะสั้น เพื่อใหการ ดําเนินงานองคการมจี ุดหยุดที่ใชตรวจสอบระยะส้ันวา ตอนนอ้ี งคก ารเดินทางไปทศิ ทางใดและไปถูก ทางหรือไม ถือเปนวิธีและเครื่องมือในการบริหารองคการขนาดใหญท่ีมีประสิทธิภาพคือการ ตง้ั เปาหมายในการดาํ เนนิ งาน 5.2.2 การตั้งเปาหมาย (Goal) เปา หมาย คอื ผลลพั ธท อ่ี งคก ารตอ งการจากการดําเนนิ งาน ท่มี อบวตั ถุประสงคในการทํางาน ใหแกสมาชิกภายในองคการ เพ่ือใหดําเนินกิจกรรมไปในทิศทางเดียวกัน ซ่ึงการตั้งเปาหมายควร สอดคลองกับวิสัยทัศนและพันธกิจท่ีต้ังไวกอนหนา เพื่อสนับสนุนการดําเนินงานขององคการให

110 วิสัยทัศนและพันธกิจเปนจริง โดยยกตัวอยางการต้ังเปาหมายของมหาวิทยาลัยราชภัฏ-อุดรธานีไว ดงั น้ี เปา หมายของมหาวิทยาลยั ราชภฏั อดุ รธานี 1) ผลิตบคุ ลากรที่มีคณุ ภาพและปริมาณทส่ี อดคลองกับความตองการกําลงั คนของ ประเทศและภูมิภาค 2) เพิ่มงานวิจัยเพ่ือพัฒนาองคความรูท่ีเปนประโยชนและสอดคลองกับความ ตอ งการของทอ งถ่ินและภูมภิ าค 3) สงเสริมและพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีในการพัฒนานวัตกรรมใหม ๆ เพื่อเพ่ิมประสทิ ธภิ าพการผลติ 4) เพื่อเปนศูนยกลางการเรียนรูและถายทอดเทคโนโลยีและองคความรูแก ประชาชนและองคการในทองถ่นิ 5) สรางเครือขายความรวมมือในการพัฒนาการศึกษา การวิจัย และ ศิลปวฒั นธรรม 6) พฒั นาครแู ละบคุ ลากรทางการศึกษา และโรงเรียนสาธติ ในสงั กดั 5.2.3 แผน (Plan) แผน เปนวิธีการหรือขั้นตอนท่ีกําหนดข้นึ เพื่อใหการดาํ เนินงานขององคการบรรลุเปาหมาย ผูบริหารระดับกลางและข้ันตนจะดําเนินกิจกรรมและการบริหารเพ่ือทําใหบรรลุเปา หมาย ซึ่งการทํา แผนจะตองสอดคลองกับวัตถุประสงค พันธกิจ และวสิ ัยทัศนข ององคก าร ซ่ึงการมีแผนที่ดจี ะชวยให การใชทรพั ยากรขององคการไดอยา งคุมคา และเหมาะสมทสี่ ุด บทบาทและความสาํ คญั ของการวางแผน การวางแผนขององคการนั้นสามารถทําใหองคการประสบความสําเร็จ เปรียบเสมือนเรือที่ เดินทางโดยมีเปาหมาย แผนที่ และเข็มทิศในการเดินทาง ทําใหการเดินทางไปสูเปาหมายไดโดยไว

111 และเปนไปตามกําหนดเวลา โดยบทบาทและความสําคัญของการวางแผนถูกนําเสนอผา นประโยชน และปญ หาทเ่ี กดิ จากขาดการวางแผนทดี่ ี ไดด ังนี้ 5.3.1 ประโยชนจากการทํางานท่ีมีการวางแผน การวางแผนเปนส่ิงท่ีผูบริหารทุกระดับตองใหความสําคัญ การวางแผนดําเนินงานที่มี ประสิทธิภาพจําเปนตองพิจารณาตั้งแตเปาหมาย วิธีการเพ่ือบรรลุเปาหมาย ตลอดจนการจัดสรร ทรัพยากรและการกําหนดความรับผิดชอบในระดับบุคคล ดังน้ัน แผนที่ดยี อมสงผลใหเกิดประโยชน ตอองคก ารในดา นตา ง ๆ ซ่งึ ศรสี ุนนั ท ประเสริฐสังข (2549) ไดเ สนอไวด งั นี้ 5.3.1.1 บรรลุจดุ มงุ หมาย (Attention of Objectives) การวางแผนทดี่ ีจะทาํ ใหบคุ ลากรรูจุดมุงหมายขององคการ และจะทาํ ใหเกดิ ความพยายามใน การดําเนินกิจกรรมเพื่อใหบรรลุจุดมุงหมายนั้น ซึ่งการกําหนดจุดมุงหมายท่ีดี จะตองชัดเจนใน จุดมุง หมาย มคี วามเปน เอกภาพ และบุคลากรมคี วรมสี วนรวมในการกําหนดจุดมุงหมายดวย 5.3.1.2 ประหยดั (Economical Operation) การวางแผนเปนกระบวนการทผ่ี ูบริหารกาํ หนดวิธีการและระบบของการทาํ งาน การวางแผน ที่ดจี ะทําใหองคการเกิดความประหยัด เนื่องจาก การดาํ เนินงานที่มีการประสานงานของกิจกรรมตา ง ๆ จะทําใหเกิดความเขาใจ และลดความซํ้าซอนของงาน ทาํ ใหเกิดความประหยัดและคุมคาในการใช ทรพั ยากร 5.3.1.3 ลดความไมแ นน อน (Reduction of Uncertainty) การวางแผนเปนการกําหนดแนวทางปฏิบัติในอนาคต โดยนําขอมูลพื้นฐานขององคการ รวมกับการวิเคราะหสภาพแวดลอม ดังน้ันการวางแผนจึงเกิดจากการเตรียมการเพื่อบรรลุเปาหมาย โดยตองพิจารณาถึงส่ิงที่จะเกิดขึ้นในอนาคตท้ังที่อาจเปนปญหาอุปสรรคในการทํางาน รวมถึง แนวทางในการแกป ญหาทอี่ าจเกดิ ขึน้ ทําใหม โี อกาสดําเนินงานบรรลุเปาหมายไดมากข้นึ ดวย

112 5.3.1.4 เปนเกณฑในการควบคุม (Basis of Control) กระบวนการของการจัดการท่ีมีความสัมพันธเก่ียวของกันมากท่ีสุด คือ การวางแผนและการ ควบคุม เปนส่ิงท่ีตองสอดคลองและเหมาะสมกัน การท่ีองคการมีการวางแผนท่ีดีจําเปนตองมีการ ติดตาม ตรวจสอบ การดําเนินการตามแผน เพ่ือที่จะทําใหทราบวาการดําเนินงานนั้นประสบ ความสําเร็จตามแผนนั้นหรือไม อะไรคือปญหาอุปสรรค และมีโอกาสที่จะบรรลุเปาหมายไดมากนอย เพียงใด การวางแผนแผนจึงจําเปนตองเปนการกาํ หนดเกณฑมาตรฐานของการควบคุม และปจ จัยช้ี วดั ความสาํ เรจ็ 5.3.1.5 สง เสรมิ ใหการเกิดนวตั กรรม และการสรางสรรค (Encourages Innovation and Creativity) การวางแผนเกิดจากการคาดการณถึงเปาหมายท่ีตองการในอนาคต และ ความพยายามที่จะ ทําใหองคการบรรลุเปาหมายนน้ั ผูบริหารสามารถนาํ ขอมูลที่คาดการณใ นอนาคตมากําหนดแนวทาง ปฏิบัตงิ าน ดังนน้ั การวางแผนจึงกอใหเกิดแนวความคิดและการตัดสินใจใหม ๆ โดยมงุ เนนถึงอนาคต ทจ่ี ะนํามาซงึ่ วิธีการดําเนินงานใหม ๆ ที่เปน ประโยชนตอ องคก าร 5.3.1.6 พัฒนาแรงจงู ใจ (Improves Motivation) การวางแผนเปนการกําหนด แนวทางปฏิบัติในอนาคตมีการกําหนดเปาหมาย ส่ิงมุงหวังท่ี ตองการบรรลุ จึงทาํ ใหบคุ ลากรสามารถมองอนาคตขององคการและอนาคตของตนเองไดชัดเจนข้ึน การมีเปาหมายขององคการท่ีดี สามารถกอใหเกิดแรงจูงใจในการทํางานของบุคลากร เน่ืองจาก บุคลากรสามารถมองเห็นวาอนาคตขององคการจะเปน อยางไร องคการคาดหวังอะไรจากเขาบาง และเขาจะไดอ ะไรตอบแทนจากจากการทํางานใหองคการ 5.3.1.7 พัฒนาการแขง ขัน (Improves Competitive Strength) กระบวนการของการวางแผนทําใหเกิดการพัฒนาระบบของการทํางาน และปรับปรุง กระบวนการทํางานเพ่ือใหทันตอการเปลี่ยนแปลงท่ีจะเกิดข้ึนในอนาคต ทาํ ใหองคก ารมีการปรับปรุง และพัฒนาความสามารถขององคการอยางตอเน่ือง เพ่ือเพิ่มความสามารถมนการแขงขัน ทําใหเกิด การประสานงานทีด่ ี (Better Coordination)

113 การวางแผนทําใหบุคลากรรูหนาที่ความรับผิดชอบของแตละฝาย รูจุดมุงหมายท่ีเปนหนึ่ง เดียวในอนาคต ทําใหท กุ ฝายกระทํากิจกรรมตาง ๆ รว มกนั โดยมจี ุดมุงหมายที่เปน เอกภาพ ตลอดจน มีการดําเนนิ งานไปทิศทางเดยี วกัน ทําใหฝา ยตา งๆในองคการสามารถมองเห็นเปาหมายรว มกันได จงึ ทาํ ใหเกิดความรว มมือและทาํ ใหการตดิ ตอประสานงานเกดิ ประสทิ ธิภาพมากข้ึน 5.3.2 ปญ หาจากการขาดการวางแผน การวางแผนคือการกําหนดเปาหมาย วิธีการ และ กิจกรรม ที่จะทําในอนาคต ไวลวงหนา หากไมม กี ารกาํ หนดเปา หมายและแนวทางทช่ี ัดเจนก็จะสงผลในดา นตาง ๆ ดงั ตอ ไปนี้ (1) สมาชิกในองคก ารทํางานโดยไมมีเปา หมายและทิศทาง (2) ขาดแนวทางในการทาํ งาน และการกําหนดผูรบั ผดิ ชอบ นาํ มาสคู วามสบั สนในการปฏิบตั ิ (3) สมาชกิ แตล ะคนในองคก ารอาจไมทมุ เทกาํ ลังกายกาํ ลงั ใจในการทํางาน (4) สมาชกิ ในองคการอาจใชความพยายามทาํ งานในทศิ ทางท่ีแตกตางกนั และขัดแยง กนั เอง (5) สมาชิกในองคการไมทราบบทบาทภาระหนาท่ีและความรับผดิ ชอบของตนเองและผอู ่นื (6) ทํางานซํ้าซอนกัน ขาดการประสานงานระหวางกัน ทาํ ใหเกิดความสูญเปลาหรือความ เสียหายในการทาํ งาน 5.3.3 ลักษณะของแผนที่ดี แผนท่ีดี ท่ีจะทําใหองคการมีโอกาสบรรลุเปาหมายที่กําหนดไวไดมากข้ึน จําเปนตองมี ลักษณะตาง ๆ ทีเ่ อ้ืออํานวยตอการนําไปปฏิบัติ ตลอดจนความสามารถของแผนท่ีจะเปลี่ยนแปลงให เหมาะสมตามสภาพแวดลอมท่ีเปลี่ยนไป ซึ่ง ศรีสุนันท ประเสริฐสังข (2549) ไดเสนอลักษณะของ แผนที่ดี ดังตอ ไปนี้ (1) มีความยืดหยุน คลองตัว และพรอมท่ีจะปรับใหเขากับสภาวะแวดลอมท่ี เปลยี่ นแปลงได และสามารถสรา งโอกาสใหม ๆ ใหก บั ธุรกิจได (2) มีความครอบคลมุ การดาํ เนินกิจกรรมตาง ๆ ทงั้ หมดขององคการอยางท่ัวถึง เพื่อให สามารถมองเห็นภาพรวมท้ังหมดขององคการ และทําใหทราบจุดมุงหมายที่เปน เอกภาพ

114 (3) คุมคาในการนําไปใช แผนที่ดีตองมีคาใชจายท่ีเหมาะสม ไมทําใหเกิดการสูญเสีย ทรพั ยากรมากจนเกินไป มีความคุมคาในการนําแผนไปใช (4) มีความชัดเจน แผนที่ดีจะบงบอกถงึ ภาระหนาท่ี ความรับผิดชอบ และความสัมพนั ธ ของแตละฝา ยอยางชดั เจน ทําใหทุกคนรูบทบาทหนาท่ีของตนเองและเขาใจระบบ การทาํ งานและการประสานงานกบั ฝา ยตาง ๆ ได (5) ระยะเวลาของแผน ตอ งมีการกาํ หนดวนั เวลาในการดําเนินการตามแผนอยา งชดั เจน วาเริ่มเมอื่ ไหร และส้ินสดุ เมื่อไหร เพอื่ ใหสามารถประเมนิ ผลการดาํ เนนิ งานตามแผน ได (6) มกี ารดาํ เนนิ การอยางเปน ระบบ ผา นกระบวนการตาง ๆ ตามลาํ ดบั (7) มีความปกปด เพราะแผนบางแผนใหบคุ คลอืน่ รูไมได อาจกอ ใหเกิดความเสียหายตอ องคก าร (8) ความมีเหตุผล สามารถนําไปปฏิบัติไดจริง แผนที่ดีควรอยูภายใตสถานการณของ ความเปน จรงิ ไมใชว างแผนไวส งู เกนิ ไปจนไมสามารถนําไปใชได (9) มีความสอดคลองกับวัตถุประสงค และนโยบายขององคการ และเปนไปในทิศทาง เดียวกนั (10)มีการกาํ หนดเปาหมายในอนาคต โดยกําหนดระยะเวลาอยา งชัดเจน ทําใหบุคลากร ทราบถงึ เปาหมายความสาํ เร็จไดอ ยางชดั เจน (11)มีความตอเนื่อง ประสานสัมพันธกับแผนดําเนินงานอื่น ๆ ท่ีมีอยู รวมถึงสามารถ นาํ มาปรับปรงุ แกไขและนาํ ไปปฏิบัติไดอกี คร้งั ขอ จาํ กัดและอปุ สรรคในการวางแผน การวางแผนเปนกิจกรรมท่ีจะทาํ ใหอ งคการสามารถปองกนั ความผิดพลาดทีอ่ าจจะเกิดข้ึน ในอนาคตได โดยที่การวางแผนสัมพันธกบั องคการในหลายมิติ ซ่ึงการวางแผนกม็ ีขอ จํากัด ท่ีเปน อุปสรรคในการทาํ งาน (ศรสี นุ ันท ประเสริฐสงั ข, 2549) ซ่งึ พอสรปุ ไดดงั ตอไปนี้ (1) การขาดขอมูลท่ีเชื่อถือได ขอมูลเปนสวนประกอบสําคัญของการวางแผน การมี ขอมูลท่ีไมสมบูรณ หรือเปนขอมูลที่มีความคลาดเคล่ือนไปจากความเปนจริง จะ สง ผลใหใ หก ารวางแผนเกิดความผิดพลาด เนือ่ งจากการวางแผนจาํ เปนตองใชขอมูล ตาง ๆ เพื่อนํามาวิเคราะหและกําหนดเปนแผนการดําเนินงาน ถึงแมบางครั้ง องคการจะมีขอ มูลท่ีหลากหลาย แตถาแหลงขอ มูลไมนาเช่ือถือ หรือไดมาในเวลาที่

115 ไมเ หมาะสมจะทําใหก ารวางแผนเกิดปญ หา และอาจจะนําไปสคู วามผิดพลาดในการ บรหิ ารองคการได (2) การวางแผนเปนการกาํ หนดเปา หมายในอนาคต เปน การมองไปขางหนาในระยะยาว จึงจําเปนตองอาศัยความรู ทักษะ และวิสัยทัศน ของผูบริหาร ตลอดจน ความสามารถในการคิดริเรมิ่ สรางสรรคในสง่ิ ใหม ๆ จึงจะทาํ ใหแผนงานขององคการ บรรลเุ ปาหมายได (3) การวางแผนตองใชเวลาและสิ้นเปลืองคาใชจาย จึงทําใหเปนปญหาและอุปสรรคตอ การจดั การ เนอื่ งจากการวางแผนเปนเรือ่ งละเอียดออนซบั ซอน และตอ งพิจารณาใน ภาพรวมทั้งระบบจึงจําเปนตองตองใชขอมูลและทรัพยากรมาก ทําใหเกิดการ สูญเสียเวลาและคาใชจ าย บางคร้ังถาองคการใชเวลาในการวางแผนนานเกินไป จะ ทําใหไมทันตอการแขงขัน และสภาพแวดลอมท่ีเปลี่ยนแปลงไป อาจจะทําใหแผน ลา สมัย ทาํ ใหส ิ้นเปลอื งคา ใชจาย และทรัพยากรโดยเปลา ประโยชน (4) การดําเนนิ การภายในองคการที่เขมงวดมากเกินไป ทําใหไมส ามารถสนับสนนุ ใหเกิด ความคิดสรางสรรค หรือนวัตกรรมใหม ๆ ข้ึนภายในองคการ จึงทําใหไมมีการ ปรบั ปรงุ พัฒนา แผนการดําเนนิ งาน (5) การตอ ตา นการเปล่ยี นแปลง โดยธรรมชาตขิ องมนุษย จะไมย อมรบั ในส่ิงใหมโดยงาย การจะทาํ ใหเกิดการเปล่ียนแปลง จําเปนจะตองสรา งการยอมรับ และแสดงใหเห็น ถึงประโยชน ท่ีทั้งบุคลากร และ องคการจะไดรับ แผนที่เกิดขึ้นจะไมสามารถ ประสบความสําเร็จไดอยางสมบูรณ หากบุคลากรในองคการยังไมยอมรับการ เปลีย่ นแปลง ปจจัยภายนอกทีม่ ีผลกระทบตอการวางแผน เปนสิ่งท่ีองคการไมสามารถควบคมุ ได จึงทําให ผูว างแผนเกดิ ความยุงยากในการวางแผนและอาจทําใหเกิดขอผิดพลาดในการวางแผนได

116 ประเภทของการวางแผน 5.5.1 แผนแบง ตามระยะเวลา การจําแนกประเภทของการวางแผนตามระยะเวลา การวางแผนโดยอาศัยระยะเวลาต้ังแต เริ่มวางแผนจนบรรลุเปาหมายในการปฏิบัติงานตามแผน เปนเกณฑในการจําแนกแผนออกเปน 3 ประเภทไดแ ก 5.5.1.1 การวางแผนระยะยาว (Long – range Planning) การวางแผนระยะยาว เปนการวางแผนในระดับกลยุทธโดยมีเปาหมายเพื่อกําหนดการ ดําเนินงานใหบรรลุเปาหมายขององคการ โดยใหความสําคัญกับความยืดหยุนตอสภาพแวดลอมท่ี เปลี่ยนแปลงอยูตลอดเวลา การวางแผนระยะยาวจะใหความสําคัญกับเปาหมายในอนาคต โดยมี ระยะเวลาในการบรรลุเปาหมายในระยะเวลา 5 ปข นึ้ ไป 5.5.1.2 การวางแผนระยะปานกลาง (Medium – range Planning) การวางแผนระยะปานกลาง ครอบคลุมเวลาในการดําเนินงานตามแผนตั้งแต 1 ป ถึง 5 ป โดยที่แผนระยะปานกลางจะดําเนินการเพ่ือสนับสนุนใหแผนระยะยาวบรรลุเปาหมาย อีกท้ังแผน ระยะปานกลางยงั มหี นา ที่เปน แนวทางสาํ หรบั การกําหนดแผนระยะส้นั อีกดวย 5.5.1.3 แผนระยะส้นั (Standing Planning) การวางแผนระยะสั้น เปนการวางแผนเพื่อเปนแนวทางในการดําเนินงานในระดับปฏิบัติการ โดยที่ แผนระยะสนั้ จะตองสอดคลอ งและเปนไปในทิศทางเดียวกันกบั แผนระยะกลาง และ แผนระยะ ยาว ระยะเวลาสําหรับการวางแผนระยะส้ันมักจะใชรอบการดําเนินงานภายในชวงเวลา 1 ปเปน กรอบในการดําเนนิ งานและจดั กิจกรรมตาง ๆ

117 5.5.2 แผนแบงตามระดับการบรหิ ารงาน การจําแนกประเภทของแผนตามระดับของการบริหารงานในองคการ สามารถกําหนด ประเภทของแผนไดตาม 3 ประเภท ตามลักษณะของการบริหารประกอบดวย แผนกลยุทธ แผน ยทุ ธวธิ ี และแผนปฏบิ ตั กิ าร ดงั ภาพประกอบที่ 5.1 ภาพประกอบที่ 5.1 การวางแผนจาํ แนกตามระดบั การบรหิ ารงาน 5.5.2.1 แผนกลยทุ ธ (Strategic Plans) แผนกลยุทธ ครอบคลุมการดําเนินงานขององคการโดยรวม โดยท่ีกําหนดเปาหมายและ ทิศทางโดยรวมขององคการ เปนแผนยาว 3-5 ป หรือมากกวา การวางแผนกลยุทธ (Strategic Planning) เปนการวางแผนท่ีถูกจัดทําขึ้นโดยผูบริหารระดับสูง เพ่ือใหสอดคลองกับเปนหมายของ องคการแลวประสานไปยังผูบ ริหารระดับกลาง และระดบั ลาง ดังนั้นการวางแผนกลยุทธจะมีลักษณะ การบริหารแบบลงลาง (Top-Dow Planning) ซ่ึงตองครอบคลุมทรัพยากรท้ังหมดท่ีองคการมีอยู ตลอดจนการพยากรณสภาวะแวดลอมท้ังภายในและภายนอก เปาหมายของการวางแผนกลยุทธ โดยท่วั ไปจะมุงเนนใหองคก ารเจรญิ เติบโตและดํารงอยูไดในอนาคต กับการชว ยเพิ่มประสิทธิภาพและ ประสิทธิผลในการดําเนนิ งานขององคก าร

118 5.5.2.2 แผนยุทธวิธี (Tactic Plans) แผนยุทธวิธีเปนแผนที่สนับสนุนความสําเร็จของแผนกลยุทธ โดยแจกแจงเปาหมาย และ แผนกลยุทธ ออกมาเปนวิธีการที่ชัดเจน เชน แผนการผลิต แผนการตลาด มีระยะ 1-3 ป การ วางแผนยุทธวิธี เปนการวางแผนที่เกิดจากการกระทํารวมกันระหวางผูบริหารระดับสูงกับผูบริหาร ระดับกลางเพ่อื ใหองคการธุรกิจกาวไปสูผลสาํ เร็จท่ีวางไว ซ่ึงเปนไปตามเปาหมาย โดยท่ัวไปแลวแผน ยุทธวิธี จะมีลักษณะเฉพาะเจาะจง และเปนกิจกรรมท่ีตองกระทําโดยแผนกงานตางๆ ท่ีอยูภายใน องคก าร 5.5.2.3 แผนปฏบิ ตั ิการ (Operational Plans) แผนปฏิบัติการมุงเนน ระบุถึงการทํางานเฉพาะอยางในระดับปฏิบัติงานภายในองคการ เพื่อใหบรรลุเปาหมายเชิงปฏิบัติการของแผนกงานนั้นๆ โดยจะครอบคลุมเวลาไมเกิน 1 ป โดยการ กาํ หนดเปาหมาย และวิธกี ารในการปฏิบัติงานในลักษณะท่ีเปนหนา ที่เฉพาะของแผนก หรือมีลักษณะ ทีเ่ ปน งานทต่ี องทาํ เปนประจาํ ในแตละวัน 5.5.3 แผนแบง ประเภทของแผนตามหนา ท่ที างธุรกิจ การแบงประเภทของการวางแผนตามหนาท่ีดําเนินงาน (Functional Planning) เปนการใช หนาที่ของการดําเนินงานในองคมาเปนเกณฑ เพ่ือแบงแผนออกเปนประเภทตางๆตามหนาท่ี ดําเนนิ งาน ซง่ึ ประกอบดวย 5.5.3.1 แผนแมบท (Master Plan) แผนแมบ ทเปนแผนท่ีเกดิ จากการรวมแผนท้งั หมดภายในองคก ารเขา ไวดวยกัน เพ่อื ใหเห็นถึง โครงสราง และ ความสมั พันธโดยรวมของกิจกรรมตางๆ ท่ีองคการจะดําเนินการ เพื่อใชเ ปนแมแบบ ในการวางแผนขององคก ารในระดบั ระดับรองลงไป

119 5.5.3.2 แผนหนาท่ี (Functional Plans) แผนหนาที่ เปน แผนที่ถูกกําหนดขึ้นเพื่อเฉพาะเจาะจงใชกับกลุมงาน แผนปฏิบัตงิ าน โดยมี รูปแบบเปนแผนยอยเปนองคประกอบของแผนแมบท แผนปฏิบัติงานจะชวยใหผูปฏิบัติทราบวา มี อะไรบา งที่องคก ารจะตอ งทํา ทาํ อยางไร และทําเพ่ืออะไร ตลอดจนแสดง เปาหมายสดุ ทายท่ีตองการ เม่อื ไดปฏิบัติงานลุลวงตามแผนแลว การจําแนกการวางแผนตามหนาที่น้ี สามารถจําแนกแผนยอย ไดตามแผนกงาน ไดเปน 4 ชนิด ประกอบดวย แผนดานการตลาด แผนดานการผลิต แผนดาน การเงิน และแผนดา นบคุ ลากร ซ่ึงมีรายละเอยี ดดงั ตอไปน้ี (1) แผนดานการตลาด (Marketing Plans) การวางแผนดานการตลาด คือ กระบวนการในการกําหนดเปา หมายและวิธีการ เพ่อื สนองผล การดําเนินงานทางการตลาดใหบรรลุผลสาํ เร็จตามทไี่ ดกําหนดไว นอกจากนน้ั แลวแผนดานการตลาด ยังตองใหผลตอบแทนท่ีคุมคา โดยใชทรัพยากรอยางมีประสิทธิภาพ การวางแผนทางดานการตลาด ทาํ ไดห ลายวิธี อาทเิ ชน การวางแผนการตลาดเพื่อเพ่มิ ยอดขาย เพ่ือขยายสวนแบงตลาด และเพ่อื เพิ่ม ผลกาํ ไร เปน ตน (2) แผนดานการผลติ (Production Plans) การวางแผนดานการผลิต คือ กระบวนการในการกําหนดชนิดและปริมาณของปจจัยท่ี จําเปนตองใชในกระบวนการผลิต โดยมีเปาหมายเพื่อใหเกิดความคุมคา และเกิดการสูญเสีย ทรัพยากร นอยที่สุด เพอื่ ใหเกิดประสทิ ธิผล และมีประสิทธภิ าพท่ีดี โดยท่ัวไปแลวแผนดานการผลิต จะมีเปาหมายในการใชกําลังผลิต วัตถุดิบ เครื่องจักร แรงงาน เงนิ ทุน และเวลาในการผลิตให เกิด ประสทิ ธภิ าพสูงสุด (3) แผนดา นการเงิน (Financial Plans) การวางแผนดานการเงิน คือกระบวนการในการพิจารณาเพ่ือบริหารเงินท่ีองคการมีอยูเพ่ือ กอใหเกิดประโยชนสูงสุด ในขณะเดียวกันควรพิจารณาเพื่อแสวงหาแหลงเงินทุนที่กอใหเกิดตนทุน และความเสีย่ งตํ่า เพ่ือนํามาใชประโยชนภารในธุรกิจอยางมีประสิทธิภาพการวางแผนดานการเงินนี้ จะมีลักษณะเปนการวางแผนดานสนับสนุนแผนอ่ืน ๆ ใหดําเนินไปไดอยางคลองตัวและมี ประสทิ ธภิ าพ

120 (4) แผนดานการบคุ ลากร (Personnel Plans) การวางแผนดานบุคคล เปนการประมาณการความตองการดานบุคลากรในองคการ โดยท่ี บคุ ลากรนั้นถือเปนทรัพยากรมนุษยทม่ี คี า ขององคการ เน่อื งมาจาก ทักษะ ความรู และ ความสามารถ รวมถึงการปรับตัวใหเขากับวัฒนธรรมองคการ ลวนเปนเร่ืองท่ีตองส่ังสม และมีตนทุน องคการ จําเปนตองวางแผนดานบุคคลใหมีความเหมาะสมสอดคลองระหวางบุคลากรและงานขององคก ารทั้ง ในปจจบุ นั และในอนาคต 5.5.3.3 แผนสรุป (Comprehensive Plans) แผนสรปุ เปนแผนที่จัดทําขึ้นเพ่ือสรุปรวมแผนหนาท่ีตลอดจนแผนงานโครงงานท่ีองคการ กระทาํ โดยอาจจําแนกเปน หมวดหมู หรอื จาํ แนกตามขอบเขตของงานหรือระดับความซับซอนในการ ปฏิบัติ เพ่ือใหงายตอการทําความเขาใจ การวางแผนประเภทนี้ จะเห็นไดอยางชัดเจน จากการ วางแผนบรหิ ารประเทศของรฐั บาล ตวั อยา งเชน ยุทธศาสตรช าติ แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคม และ แผนการศกึ ษา เปน ตน 5.5.3.4 แผนงานโครงการ (Project) แผนโครงการเปนแผนที่สรางขึ้นสําหรับการดําเนินงานในกิจกรรมท่ีไมใชงานประจําของ องคก าร โดยท่ีแผนโครงการ จะทาํ ขึ้นเพ่ือกาํ หนดความรับผิดชอบของฝายตา งๆ เพอื่ ใหโครงการท่ีทํา บรรลเุ ปาหมายไดอยางมีประสิทธิภาพ ในเวลาที่กาํ หนด 5.5.3.5 แผนกจิ กรรม (Activity Plans) แผนกิจกรรมเปน แผนที่จัดทําข้ึนเพื่อแสดงใหเห็นตารางเวลาของการปฏิบัตงิ าน (Schedule) แผนกิจกรรมจะแสดงใหเห็นวา แตละหนวยงานยอยในองคการมีหนาที่รับผิดชอบในการดําเนิน กิจกรรมอะไร ในชวงเวลาใดบาง กิจกรรมน้ันจะเร่ิมตนเม่ือไรและจะตองดําเนินกิจกรรมตอเนื่องกับ หนวยงานใด บา งหรอื ไม เพ่ือใหงานนน้ั แลวเสร็จบรรลุผลสาํ เรจ็ ตามเปาหมายอยางมปี ระสิทธิภาพ

121 5.5.3.6 การวางแผนดา นอนื่ ๆ ตามหนา ท่ที ี่มีความสาํ คญั การจําแนกประเภทของการวางแผนตามความถ่ีของการนําแผนไปใช (Repetitiveness Use Plan ) การจําแนกประเภทของแผนวิธีนี้ จะแบงแผนออกได เปน 2 ประเภท ไดแก แผนหลักและ แผนใชเฉพาะคร้งั 5.5.4 แผนแบง ตามปรมิ าณการใชงาน แผนท่ีจําแนกประเภทของแผนตามลักษณะของการใชงานนี้โดยสวนใหญจะเปนแผนที่ เกี่ยวกับการดําเนินงานประจําวันหรือการทํากิจกรรมเฉพาะ ดงั น้ันการจําแนกแผนตามลักษณะของ การนาํ แผนไปใชจึงมี 3 ประเภทดงั นี้ 5.5.4.1 แผนประจํา (Standing Plans) แผนประจําเปนแผนที่มีลักษณะถาวรสามารถใชไดกับทุกสถานการณ เปนหลักพื้นฐานใน การปฏิบัติกิจกรรมตาง ๆ หรือเปนแผนซ่ึงวางไว เพ่ือแกไขปญหาที่เกิดขึ้นบอยคร้ังหรือเกิดข้ึนเปน ประจํา เชน นโยบายวิธปี ฏิบัติงาน กฎ ระเบียบ และมาตรฐาน เปนแผนซ่ึงถือเปน ขอ กาํ หนดเบ้ืองตน ในการทํางานรวมกัน แผนประเภทนี้สวนใหญจะไมคอยมีการปรบั เปล่ยี นบอ ยนัก บางคร้ังจงึ อาจเกิด ปญหา เมื่อสภาพแวดลอมเปล่ียนแปลงไป ดังนั้นผูบริหารจึงตองมีการปรับปรุงแผนประเภทน้ีบาง เพือ่ ใหม คี วามทันสมัยและใหสอดคลอ งเหมาะสมกับสถานการณ 5.5.4.2 แผนที่ใชค รงั้ เดยี ว (Single-use Plans) แผนท่ใี ชค รั้งเดยี ว เปนแผนท่เี กดิ ขึน้ เพื่อใชใ นการปฏบิ ัติเฉพาะเหตกุ ารณ ใชค ร้งั เดยี ว หรือใช เฉพาะกรณีเมื่อเกิดเหตุการณท่ีแตกตางไปจากที่จะสามารถนําแผนประจํามาใชได แผนประเภทน้ีจะ ไมคอ ยเหน็ บอยนัก เชน โครงการฉลองครบรอบของ 50 ปของกจิ การ เปน ตน 5.5.4.3 แผนฉุกเฉนิ (Contingency Plans) แผนฉุกเฉิน เปนแผนทีเ่ กิดขึน้ เพ่ือเหตุการณเฉพาะหนา ที่ไมค าดการณว าจะเกดิ ขึ้น โดยอาจ ตองคิดแผนเฉพาะหนาเพื่อแกไขปญหา หรือเกิดสถานการณพิเศษที่ไมไดคาดคิด ในบางคร้ังแผน