ihracat-terimleri-sozlugu_4

ş

İhracat Terimler Sözlüğü ŞİLEP (VESSEL) Yüklerin taşındığı gemi ŞİRKET (COMPANY) Ekonomi Bakanlığının vermiş olduğu destekler kapsamında; Türk Ticaret Kanununun 124 üncü maddesinde belirtilen sınai ve/veya ticari faaliyette bulunan veya yazılım sektöründe faaliyet gösteren kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketleri ifade eder. ŞUBE (BRANCH) Bir kuruluşun, bir kurumun merkezi dışında açtığı, alt aşamadaki işyerlerinden, birimlerinden her birine verilen isim. 102 www.daib.org.tr

T

İhracat Terimler Sözlüğü TAHKİM TARİFE BENZERİ FAKTÖRLER (ARBITRATION) ( TRAFIFF LIKE FACTORS ) Tarafların kendi aralarında yapmış oldukları Ülke hükümetleri tarafından ithalata konu sözleşmelerden doğan bir anlaşmazlıkta olan malların fiyatını yükselterek ithalat mahkeme yerine hakeme başvurma kısıtlamasına yol açan vergi ve benzeri kısıtlamalardır. TAKAS TARİFE DIŞI ENGELLER (BARTER) (NON TRAFIFF BARRIERS) İhraç veya ithal edilen mal veya hizmet bedelinin, kısmen veya tamamen mal, hizmet Ülke hükümetlerinin dış ticaret sürecinde veya döviz ile karşılanması işlemidir. gümrük tarifelerinden hariç uygulamış oldukları kısıt veya engellemelerdir. Örneğin TAM ZAMANINDA ÜRETİM ithalatta kota uygulaması vb. (JUST IN TIME) TARİFE KONTENJANI Yapılan tüm üretim işlemleri ve buna bağlı (TARIFF QUATA) alt maliyetleri en aza indirmek amacıyla zaman kriterlerini de göz önünde tutan üretim İthalatta normal koşullarda tahsil edilen türüdür. vergiden daha az oranda alınabilmesi için muafiyet uygulanan bir ürünün belirlenen TANGIBLE ASSETS miktarıdır. (Bkz. Menkul Kıymetler) TARİFE VE TİCARET TARIC GENEL ANLAŞMASI INTEGRATED TARIFF OF EUROPEAN COMMUNITIES ( GENERAL AGREEMENT ON TARIFFS AND TRADE) GATT Avrupa Birliği üyesi ülkelere yapılan 1947 yılında dünya ticaretinin ihracatta uygulanan vergi ve tarifeler serbestleşmesi ve küresel ticaret üzerindeki sistemidir engellerin kaldırılması ve minimize edilmesi amacıyla imzalanan anlaşmadır. TARİFE veya miktarı TASDİKLİ FATURA (TARIFF) (LEGALIZED INVOICE) İthalatta malın değeri üzerinden alınan vergidir. Yurt dışına gönderilecek olan ürünün hem menşe tespiti hem de piyasa fiyatlarının tespiti amacıyla, İhracatçı firmanın ithalatçı firmaya kestiği ticari faturanın ilgili ülkenin büyükelçiliği veya konsolosluğu tarafından 104 www.daib.org.tr

İhracat Terimler Sözlüğü onaylanmış olan faturadır. tedarikçi tarafından düzenlenir. TASDİKLİ SURET yetkili makamlarca TELAFİ EDİCİ VERGİ (CERTIFIED COPY) (COUNTERVAILING DUTY) Belge örneğinin Üçüncü ülke menşeli bir eşyanın Dahilde onaylanmış hali İşleme Rejimi (DİR) kapsamında ithal edildikten sonra üretim sürecini müteakip TAŞIMA BELGELERİ ihraç ürünü olarak ATR Dolaşım Belgesi eşliğinde AB üyesi ülkelere, menşe ispat (TRANSPORT DOCUMENTS) belgeleri eşliğinde AB üyesi ülkelere, Serbest Ticaret Anlaşması imzaladığımız ülkelere, Taşıtan ile taşıyıcı arasında yapılan taşıma Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna veya sözleşmesine dayanan ve iki tarafın hak ve Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna yükümlülüklerini gösteren belgelerdir. Örnek taraf olan ülkelere ihraç edilmesi halinde, olarak, Konşimento, CMR CIM verilebilir. ithal edilen eşya ile ilgili ihracat sırasında beyan usulüne tabi olarak ödenen vergidir. TAŞIMACI TELİF HAKKI (CARRIER) (COPYRIGHT) Dış ticaret sürecinde, milli kanun ve mevzuata göre, ücret karşılığı veya kendi Kişi ya da kurumların her türlü fikri hesabına, farklı taşıma modları kullanarak emeği ile meydana getirdiği ürünler üzerinde uluslararası eşya taşımaya yetkili kılınmış hukuken sağlanan haklardır gerçek veya tüzel kişileri ifade eder. TEK KONŞİMENTO TAX (Bkz. Vergi) (THROUGH BILL OF LADING) TAX HOLIDAY/ POSTPONING Tek bir konşimento ile birden fazla (Bkz. Vergi Ertelemesi) taşımanın yapılabilmesini sağlamak amacıyla düzenlenen konşimentodur. Bu TAX EXEMPTION tür konşimentoların en önemli özelliği (Bkz. Vergi Muafiyeti) konşimentoyu düzenleyen ilk taşıyıcının taşımanın sadece kendi kısmında oluşabilecek TEDARİKÇİ BEYANI hasarlardan sorumlu tutulmuş olmasıdır. Bu özelliği ile Tek Konşimentolar Kombine (SUPPLIER’S DECLARATION) Taşıma Konşimentolarından farklılaşırlar. A.TR dolaşım belgesi ile birlikte kullanılan www.daib.org.tr 105 ve Türkiye ile Topluluk arasında ticarete konu Pan-Avrupa Menşe Kümülâsyonu kapsamı eşyanın menşeini gösteren belgedir. Bu belge

İhracat Terimler Sözlüğü TEMİNAT AKREDİTİF TESLİM TARİHİ (STANDBY LETTER OF CREDIT) (DELIVERY DATE) Akreditif çeşitlerinden birisi olup, bu İhracatçı firmanın vermiş olduğu teklifte akreditif çeşidi diğer akreditif çeşitlerinden veya yapmış olduğu sözleşmede malların farklı bir yapıya sahiptir. Mevcut tüm ithalatçıya teslim edileceği tarihtir. akreditifler gerçekleşen bir eylem karşılığında ödeme taahhüt altına alınırken, bu akreditifler TEYİT de ise gerçekleşmeyen eylem karşılığında ödeme taahhüdü ve ödeme gerçekleşmektedir. (CONFIRMATION) TEMİZ KONŞİMENTO Akreditifli işlemlerde, amir bankanın kesin yükümlülüğüne ek olarak teyit bankasının (CLEAN BILL OF LADING) uygun bir ibrazı karşılayacağına veya iştira edeceğine ilişkin kesin bir yükümlülüğü Gemiye yüklemesi yapılan malların anlamına gelir. görünür özellikleri bakımından sağlam olarak teslim alındığını kanıtlayan konşimentodur. TEYİTLİ AKREDİTİF TEMİNAT MEKTUBU (CONFIRMED LETTER OF CREDIT) (LETTER OF QUARANTEE) Akreditif çeşitlerinden birisi olup, bu akreditif çeşidinde, lehtera verilecek ödeme Bir kişi ya da kurumun yapmayı üstlendiği taahhüdünün hem amir banka hem de amir bir işle ilgili olarak, işi yapamazsa el konulmak bankanın yetkilendirmesiyle diğer bankanın üzere, bir bankadan alıp iş sahibine verdiği vermesidir. para güvencesini içeren belge. TEYİTSİZ AKREDİTİF TERCİHLİ VERGİ (UNCONFIRMEDL/C) (PREFERENCIAL DUTY) Akreditif çeşitlerinden birisi olup, İthal edilecek ürünlere uygulanacak olan bu akreditif çeşidinde, lehtera verilecek verginin, ithal edildiği ülkeye göre farklı ödeme taahhüdünün sadece amir bankanın oranlarda alınmasıdır. vermesidir. TERCİHLİ TİCARET ANLAŞMASI TEYİT BANKASI (PREFERENCIAL TRADE AGREEMENT) (CONFIRMING BANK) Anlaşmaya taraf ülkelerin tek yanlı veya Akreditifli işlemlerde, amir bankanın talebi karşılıklı olarak belirli mallar üzerindeki veya verdiği yetki üzerine akreditife teyidini gümrük tarifelerinde indirimde bulunmalarına ekleyen banka anlamına gelir. dayanan en dar kapsamlı ticaret anlaşması THIRD COUNTRY 106 www.daib.org.tr (Bkz. Üçüncü Ülke)

İhracat Terimler Sözlüğü TIR KARNESİ TİCARİ FATURA (TIR CARNET) (COMMERCIAL INVOICE) TIR (Transports Internationaux Routiers) İhracatçı firmanın hazırladığı ve ithalatçı Uluslararası kara yolu taşımacılığında firmaya gönderdiği, maliye bakanlığı tasdik özellikle transit geçişlerde gümrükleme zorunluluğu olmayan faturadır. işlemlerini kolaylaştırmak için kullanılan bir belgedir. Birleşmiş Milletler Teşkilatı TİCARİ FUAR tarafından ilk kez TIR sözleşmesi taraf ülkeler tarafından 1959 yılında imzalanmış ve 1975 (COMMERCIAL FAIR) TIR sözleşmesiyle revize edilmiştir. Sektör farkı gözetmeksizin, belirli TİCARET ENGELLERİ bir zaman diliminde düzenlenen mal ve hizmetlerin ticari amaçla sergilendiği fuar (TRADE BARRIERS) çeşididir. Uluslararası ticarette ülkelerin kendi TİCARİ KİRALAMA YOLUYLA aralarında yapacakları ticareti kısıtlayan ya İHRACAT da yasaklayan uygulamalardır. Malların kira bedeli karşılığı belirli bir TİCARET HADLERİ süre kullanılmak üzere geçici olarak Türkiye gümrük bölgesi dışına veya serbest bölgelere (TERMS OF TRADE) çıkarılmasıdır. Ticaret hadleri iç ticaret hadleri ve dış TİCARET VE SANAYİ ODALARI ticaret hadleri olmak üzere iki ayrı bölümde incelenir. Dış ticaret hadleri, ülkeler arasındaki (CHAMBER OF COMMERCE AND INDUSTRY) ticarette nisbi fiyatlar şeklinde karşımıza çıkar ve en çok kullanılan şekilde ihracat Tüccarlar ve sanayicilerin kendi aralarında fiyat endeksinin ithalat fiyat endeksine oranı dayanışmayı sağlamak, ortak sorunlarla olarak tanımlanır. İç ticaret haddi ise ülkede uğraşmak, yabancı tüccarlarla ilişki kurmak, tarımsal ürünler fiyat endeksinin sanayi ortak çıkarları korumak için yasa ile kurulan ürünler fiyat endeksine oranıdır. Birincisi kurumlardır. Bu kurumlar bir şehir veya ülkenin uluslararası ticarette, ticaretin o yörede oluşturulan birlikler olarak karşımıza ülkenin aleyhine olup olmadığını, ikincisi çıkar. ise mübadeleden sanayi kesiminin mi yoksa tarım kesiminin mi daha kazançlı olduğunu TİM (TÜRKİYE İHRACATÇILAR açıklamakta kullanılır MECLİSİ) İhracatçı Birliklerinin koordinasyonunu sağlamak, ihracatçıların sorunlarının çözümüne yönelik çalışmalarda bulunmak, dış ticaretin ülke menfaatine uygun olarak www.daib.org.tr 107

İhracat Terimler Sözlüğü gelişmesine yardımcı olacak çalışmalar dışı engeller (kota, tarife kontenjanı vb.) yapmak ve ihracatçıları en üst düzeyde kaldırılarak ve Gümrük Birliği dışındaki temsil etmek üzere, ihracatçı birliklerinin ülkelere karşı ortak bir tarife uygulayarak üst kuruluşu olan özel bütçeye sahip ve tüzel malların yön değiştirmesi olarak tanımlanır. kişiliği haiz kuruluştur. “Serbest Ticaret Anlaşmalarında” ise, üçüncü ülkelere karşı ortak bir tarife uygulaması TOPLULUK GÜMRÜK KODU olmaması nedeniyle ticaret sapması menşe Avrupa Topluluğunda üyelerin kendi kuralının uygulanmasıdır. aralarında gerçekleştirdikleri Gümrük Birliği TRAMP GEMİLERİ ve Ortak Gümrük Tarifesinin uygulanmaya başlaması ile tek bir gümrük tarifesinin (TRAMP VESSELS) varlığına rağmen her ülkenin tamamen farklı gümrük mevzuatlarının bulunması Liner gemilerinden farklı olarak gemiler pazarda serbest dolaşım ilkesinin geçerliliği yük bulunan limanlara gider ve aynı limanda ile çeliştiği için 20 yıllık uyumlaştırma sürekli kalmayarak istikrarsız(düzenli sonucunda 2913/92 sayılı Konsey Tüzüğü olmayan bir şekilde) çalışan gemilerdir. oluşturularak Topluluk Gümrük Kodu ortaya çıkmıştır. Topluluk Gümrük Kodu gümrük TRANSFERABLE L/C rejimlerine ve formalitelerine ilişkin tüm (Bkz. Devredilebilir Akreditif) ortak hükümleri kapsamaktadır. TRANSİT REJİM TOPTANCI yapan tüccarlara verilen İthalat vergileri ve ticaret politikası (WHOSELLER) önlemlerine tabi tutulmayan serbest dolaşıma girmemiş ve ihracatla ilgili gümrük işlemleri Toptan satış tamamlanmış eşyanın gümrük gözetimi isimdir. altında Türkiye Gümrük Bölgesi içindeki bir noktadan diğerine taşınmasında uygulanır TRADEMARK (Bkz. Marka) TRANSİT TİCARET Yurt dışında veya serbest bölgede yerleşik TRAFİK SAPMASI Ticaretin normal seyrinin, ülkelerin farklı bir firmadan ya da antrepodan satın alınan malın, ülkemiz üzerinden transit olarak veya tarife ya da tarife dışı önlemler uygulaması doğrudan doğruya yurt dışında veya serbest sebebiyle yön değiştirmesidir. “Gümrük bölgede yerleşik bir firmaya ya da antrepoya Birliklerinde”, üyeler arası ticareti engelleyen satılmasıdır. ya da kısıtlayan gümrük vergileri ve tarife 108 www.daib.org.tr

İhracat Terimler Sözlüğü TRAVELLER CHECK konusunda uzman kişilerden oluşur. (Bkz. Seyahat Çeki) TURQUALITY® SERTİFİKASI TURQUALITY® ÇALIŞMA GRUBU 22/12/2004 tarihli ve 25678 sayılı Resmi Ekonomi Bakanlığı, Türkiye İhracatçılar Gazete’de yayımlanan İhracat 2004/14 Meclisi (TİM), İhracatçı Birlikleri, İhracatçı sayılı “TURQUALITY® Sertifikasının Birlikleri Genel Sekreterlikleri temsilcileri ile Düzenlenmesine İlişkin Tebliğ”de belirtilen konusunda uzman kişilerden oluşan ekip logoyu ifade eder. TURQUALITY® KOMİTESİ TURKEY- DISCOVER THE POTENTİAL Müsteşarın başkanlığında Ekonomi Türk Patent Enstitüsü tarafından Türkiye Bakanlığı, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) İhracatçılar Meclisinden (TİM) adına ve İhracatçı Birlikleri temsilcilerinden oluşan 23.12.2014 tarihinde koruma altına alınan heyet. “Turkey-Discover The Potential” markasını ifade eder. TURQUALITY® PROGRAMI TÜKETİCİ FUARI TURQUALITY®nin ülkemizin rekabet (CONSUMER FAIR) avantajını elinde bulundurduğu markalaşma Çoğunlukla tüketicilerin (nihai tüketici) potansiyeli olan ürün gruplarının üretiminden ziyaret etmesi amacıyla düzenlenen fuar çeşididir. İhracatçı firmalara çok fazla tavsiye pazarlamasına, satışından satış sonrası verilen edilmez. hizmetlere kadar bütün süreçleri kapsayan bir TÜM RİSKLER destek sistemi haline getirilmesi ve böylece (ALL RISK) Program kapsamındaki şirket markalarının Sigorta poliçesinde belirtilen sınırlı sayıda istisnalar haricinde kalan olası tüm zararları konumlandırılması, konumlarının teminat altına alan sigorta türü güçlendirilmesi ve bu markaların uluslararası TÜRK EXIMBANK İhracatın geliştirilmesi, ihraç edilen pazarlara çıkışlarının hızlandırılması ile mal ve hizmetlerin çeşitlendirilmesi, ihraç uluslararası pazarlarda Türk malı imajının mallarına yeni pazarlar kazandırılması, ihracatçıların uluslararası ticarette paylarının oluşturulması ve yerleştirilmesini amaçlayan artırılması ve girişimlerinde gerekli desteğin sağlanması, ihracatçılar ile yurt programını ifade eder. www.daib.org.tr 109 TURQUALITY® SEKTÖREL ÇALIŞMA GRUBU Ekonomi Bakanlığı, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM), İhracatçı Birlikleri, İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlikleri temsilcileri ile

İhracat Terimler Sözlüğü dışında faaliyet gösteren müteahhitler ve içerisinde kanuni ikametgâhı olan bütün yatırımcılara uluslararası piyasalarda rekabet gerçek kişiler ile yine bu bölgede kayıtlı gücü ve güvence kazandırılması, yurt dışında işyeri, kanuni iş merkezi veya şubesi bulunan yapılacak yatırımlar ile ihracat maksadına bütün tüzel kişi veya kişiler ortaklığı ifade yönelik yatırım malları üretim ve satışının etmektedir. desteklenerek teşvik eden kurumdur. TÜRKİYE GÜMRÜK BÖLGESİ Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş./ Türkiye Cumhuriyeti topraklarını, kara Türk Eximbank, 31 Mart 1987 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 3332 sayılı Kanun’un sularını, iç sularını ve hava sahasını kapsayan verdiği yetkiye istinaden 21 Ağustos 1987 bölgeyi ifade etmektedir. tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 87/11914 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulmuştur TÜRKİYE TİCARET MERKEZİ Kuruluş ve işleyişine ilişkin usul ve TÜRK İHRAÇ ÜRÜNLERİ FUARI Yurt dışında gerçekleştirilen fuar esasları Ekonomi Bakanlığınca belirlenen, işletici şirket tarafından yurt dışında açılan, katılımlarının desteklenmesine ilişkin 2009/5 Kullanıcı Şirketlerin Türkiye’de üretilen tebliğ kapsamında; Ekonomi Bakanlığı ürünlerinin tanıtım ve pazarlanmasında tarafından görevlendirilen organizatörlerce etkinlik sağlanması amacıyla mağaza/ofis/ sadece Türk ihraç ürünlerinin tanıtımı amacıyla depo/showroom birimlerini bulunduran ve düzenlenen yurt dışı fuar organizasyonlarını danışmanlık/ iş geliştirme hizmetlerinin ifade eder. sunulduğu merkezleri ifade eder. TÜRKÇE /İHRACAT/GÜMRÜK (TOBB) FATURASI TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ Piyasada her üçü kullanılmakla birlikte aynı anlama gelmektedir. Bu kapsamda TOBB, özel sektörün Türkiye’de mesleki Türkçe Fatura; Maliye Bakanlığının tasdikini üst kuruluşu ve yasal temsilcisidir. TOBB 81 barındıran ve yine Maliye Bakanlığınca il 160 ilçeye yayılmış 365 oda ve borsanın onaylı matbaaca basımına izin verilen, şeklen (Ticaret Odaları, Sanayi Odaları, Ticaret Türk Ticaret Kanunu’nda belirtilen esaslara ve Sanayi Odaları, Deniz Ticaret Odası ve göre düzenlenen resmi bir evraktır Ticaret Borsası) üst kuruluşudur. TÜRKİYE CUMHURİYETİ GÜMRÜK BÖLGESİNDE YERLEŞİK KİŞİ Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi 110 www.daib.org.tr

u

İhracat Terimler Sözlüğü UCP 600 (UNIFORM CUSTOM de kullanılabilir) malların bir ülkeden başka bir ülkeye gönderilme sürecinde, satıcı ile OF PRACTICE 600) (AKREDİTİF alıcının hak ve yükümlülüklerini belirleyen uluslararası standart kurallar (marka) KURALLARI) bütünüdür. Milletlerarası Ticaret Odasının akreditiflerle ilgili geliştirdiği, 1 Temmuz 2007’de yürürlüğe giren uluslararası akreditife UNCONFIRMED L/C (Bkz. Teyitsiz Akreditif) ilişkin standart kurallardır. ULUSLARARASI UR-GE PROJESİ AKREDİTASYON FORUMU Uluslararası Rekabetçiliğin (INTERNATIOANAL ACREDITATION FORUM) Geliştirilmesinin Desteklenmesi Hakkında 1994’te kurulan Uluslararası Akreditasyon Forumu’nun amacı, belgelendirme alanında 2010/8 tebliğ kapsamında, İşbirliği faaliyet gösteren akreditasyon kurumları arasında iş birliğini sağlamaktır. Kuruluşlarınca, üyesi şirketlere yönelik olarak yürütülen; amacı, kapsamı, süresi ile bütçesi belirlenmiş ihtiyaç analizi, istihdam, ULUSLARARASI PARA FONU eğitim, danışmanlık, yurtdışı pazarlama ve (INTERNATIONAL MONEY FUND, IMF) alım heyeti faaliyetlerinden oluşan ve azami Dünya Bankası ile birlikte 1944 yılında 3 yıl süreyi kapsayan projeyi ifade eder. toplanan Bretton Woods Konferanslarında kurulmuş ve 1946’da faaliyete geçmiştir. UNITED NATIONS (UN) Başlıca amacı, uluslararası para sisteminin (Bkz. Birleşmiş Milletler) düzenli şekilde işlemesini sağlamak ve üye ülkelerin dış ödeme güçlüklerinin çözümüne UYGUN İBRAZ katkıda bulunmaktır (COMPLYING PRESANTATION) ULUSLARARASI STANDARTLAR Akreditifli işlemlerde, akreditifin (INTERNATIONAL STANDARTS) şartlarına, UCP kurallarının uygulanabilir hükümlerine ve Uluslararası Standart Dünya ölçeğinde geçerli olan ISO Bankacılık Uygulamasına uygun bir ibraz standartları, HACCP gibi uluslararası anlamına gelir. standartlardır. ULUSLARARASI TESLİM ŞEKİLLERİ (INCOTERMS) Milletlerarası Ticaret Odası tarafından oluşturulan, uluslararası ticarette (iç ticarette 112 www.daib.org.tr

ü

İhracat Terimler Sözlüğü ÜÇGEN TRAFİK Gümrük Birliği Gümrük Bölgesinin bir parçasından geçici olarak ihraç edilerek üçüncü ülkede işlem görmüş ürünlerin, Gümrük Birliği Gümrük bölgesinin diğer parçasında kısmi veya tam muafiyetle serbest dolaşıma girmesi usulüdür. Üçgen trafik çerçevesinde INF-2 bilgi formu kullanılır. ÜÇÜNCÜ ÜLKE (THIRD COUNTRY) AB terminolojisi içerisinde yer alan üçüncü ülke kavramı, AB üyesi olmayan ülkeler için kullanılmaktadır. ÜLKE DİSTRİBÜTÖRÜ İhracatçı firmanın malını ithalatçı ülkede satmaya yetkili tek kuruluştur. ÜRETİM FAKTÖRLERİ (FACTORS OF PRODUCTIONS) Bir ürünün ortaya çıkabilmesi için gerekli olan unsurlardır. Ekonomi ve İşletme biliminin en temel kavramlarından biri olan üretim faktörleri genel olarak dört unsurdan oluşur. Bunlar, doğal kaynak, sermaye, emek ve girişimciliktir. ÜRÜN YAŞAM EĞRİSİ (PRODUCT LIFE CYCLE) Bir ürünün ortaya çıkış ve satış tarihçesini belli bir sistematik ve grafik olarak gösteren bir kavramdır gibi ürün yaşam eğrisi temel olarak dört aşamadan oluşur. Bunlar; Giriş (sunuş-tanıtma) dönemi, gelişme dönemi, olgunluk dönemi, gerileme dönemidir 114 www.daib.org.tr

V

İhracat Terimler Sözlüğü VADELİ AKREDİTİF toplanan paralardır. Diğer bir ifadeyle vergi, devlet ve diğer kamu kuruluşlarının, kamu (DEFFERED PAYMENT LETTER OF CREDIT) hizmetlerinin finansmanını karşılamak üzere gerçek ve tüzel kişilerden alınan paradır. Akreditif çeşitlerinden birisi olup, bu akreditif çeşidinde, lehtara yapılacak olan VERGİ ERTELEMESİ ödeme, lehtarın akreditif şartlarına göre uygun belge ibrazı yaptıktan sonra, akreditifte (TAX HOLIDAY/ POSTPONING) belirlenen vade sonunda ödenir. Belirli bir süre zarfında devlet tarafından VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMESİ bir şirkete tanınan tercihli vergi uygulamasıdır. (FUTURES) VERGİ İSTİSNASI Belirli bir miktar, kalite ve koşullarla (TAX EXCLSUION) standartlaştırılmış bir malın, menkul değerin, göstergenin ya da yabancı paranın, işlem Vergilendirilmiş bir yükümlülüğün kısmen anında o vadeli işlem borsasında piyasa veya tamamen, sürekli veya geçici olarak güçlerince belirlenen fiyattan, gelecekte vergi dışında tutulmasıdır. belirli bir tarihte, yerde ve koşullarda teslim alınmasını ve teslim edilmesini içeren yasal VERİMLİLİK olarak bağlayıcı sözleşmedir. (PRODUCTIVITY) VALÖR Verimlilik genellikle “geniş” ve (VALUE DATE) “dar” anlamda olmak üzere iki biçimde tanımlanmaktadır. Geniş anlamda verimlilik, Faiz hesaplamasına başlangıç oluşturan ekonomik amaçlara ulaşmada araçların tarihtir. Kredi hesaplarına alacak geçen duyarlılık ve etkinliğini ölçen soyut bir hareketler için işlemin yapıldığı günü takip kavram olarak tanımlanmaktadır. Dar anlamda eden ilk iş günüdür. Borç geçen işlemler için verimlilik ise, teknik açıdan verimlilik ile aynı ise işlemin yapıldığı gündür. anlama gelmekte ve üretim miktarı (çıktı) ile üretim faktörleri miktarı (girdi) arasındaki VARIŞ LİMANI edileceği ve fiziksel ilişkiyi belirtir. Dolayısıyla Çıktı / Girdi şeklinde ifade edilir. (PORT OF DESTINATION) VESAİK Malın ithalatçıya teslim boşaltmanın yapılacağı liman (DOCUMENTS) VERGİ Dış ticaret sürecinde kullanılan evrakların tümünü ifade eder. Özellikle akreditif ve diğer (TAX) bankacılık işlemlerinde fatura, konşimento, vb. belgelerin genel adı olarak ta kullanılır. Kamu hizmetlerini karşılamak amacıyla, kişilerden ve kuruluşlardan kanun yoluyla 116 www.daib.org.tr

İhracat Terimler Sözlüğü VESAİK MUKABİLİ ÖDEME ( CASH AGAINST DOCUMENTS ) Uluslararası ticarette kullanılan ödeme şekillerinden birisidir. Bu ödeme şeklinde, satıcı firma alıcının malları çekmesine yarayan evrakları şartlı olarak kendi bankasına verir ve evraklar ithalatçı bankaya gönderilir. Alıcı, ithalatı yapabilmesi için gerekli olan evrakları almak için mal bedelini kendi bankasına ödemesi gerekir. VESSEL (Bkz. Şilep) VETERİNER SERTİFİKASI Canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin ihraç ve ithalatı esnasında bu ürünlerin sağlıklı olduğuna ve herhangi bir hastalık taşımadığına dair ilgili gümrüklerde resmi veteriner hekim tarafından yapılan kontrollerin sonucunda verilen bir belgedir. VOLATİLİTE (VOLATILITY) Bir kıymetin fiyatlarındaki değişkenliği ifade eder. VOLUNTARY EXPORT RESTRICTIONS (Bkz. Gönüllü İhracat Kısıtlamaları) www.daib.org.tr 117



W

İhracat Terimler Sözlüğü WAREHOUSE (Bkz. Antrepo) WAREHOUSE RECEIPT (Bkz. Antrepo Makbuzu) WEIGHT NOTE (Bkz. Çeki Listesi) WHOSELLER (Bkz. Toptancı) WTO WORLD TRADE ORGANİZATION (Bkz. Dünya Ticaret Örgütü) WWW (WORLD WİDE WEB) İnternet üzerinde yayınlanan birbirleriyle bağlantılı hiper-metin dokümanlarından oluşan bir bilgi sistemidir. Bu dokümanların her birine Web sayfası adı verilir 120 www.daib.org.tr

Y

İhracat Terimler Sözlüğü YABANCI FİRMA KATILIMLI YURT DIŞINA E TİCARET SEKTÖREL FUAR Uzaktan iletişim araçlarıyla başka bir Yurt dışında gerçekleştirilen fuar ülkeye yönelik olarak gerçekleştirilen katılımlarının desteklenmesine ilişkin 2009/5 mesafeli mal satışını ifade eder. tebliğ kapsamında; Ekonomi Bakanlığı tarafından görevlendirilen organizatörlerce YURT DIŞI FUAR ORGANİZASYONU sektör bazında ihraç ürünlerimizin tanıtımı Yurt dışında gerçekleştirilen fuar amacıyla yurt dışında gerçekleştirilen, yabancı katılımcıların da iştirakine açık uluslararası katılımlarının desteklenmesine ilişkin 2009/5 sektörel nitelikli fuar organizasyonlarını ifade tebliğ kapsamında; Türk ihraç ürünlerinin eder. tanıtılması ve pazarlanması amacıyla yurt dışında düzenlenen; Türk İhraç Ürünleri YEŞİL HAT Fuarı, Sektörel Türk İhraç Ürünleri Fuarı, İlgili gümrük idarelerinde eşyanın belge Yabancı Firma Katılımlı Sektörel Fuar ve Milli Katılım organizasyonunu ifade eder. kontrolüne veya fiziki muayeneye tabi tutulmadığı hattır. YURT DIŞI PAZAR ARAŞTIRMA GEZİSİ YEŞİL ŞARTLI AKREDİTİF Pazar Araştırması ve Pazara Giriş Desteği (GREEN CLAUSE L/C) Hakkında 2011/1 Tebliğ kapsamında, Yeni ihraç pazarları yaratılması ve geleneksel Akreditif çeşitlerinden birisi olup, bu pazarlarda pazar payımızın artırılması için akreditif çeşidinde, lehtar vadesinden Türkiye’de sınai ve/veya ticari faaliyette önce belirlenen tutar kadar finanse edilir. bulunan şirketlerin yurt dışı pazarlar hakkında Dolayısıyla akreditifte ödenmesi gereken bilgi sağlaması ve potansiyel alıcılarla iş toplam tutar içinde belirlenen tutar, akreditif görüşmeleri yapmaları amacıyla yurt dışında açıldıktan sonra belge ibrazı (depo makbuzu gerçekleştirdikleri araştırma gezisini ifade veya üçüncü bir firmanın raporu) karşılığında eder. lehtara ödeme yapılmasıdır YURT DIŞI SATIŞ OFİSİ/ŞİRKETİ YETKİLİ MÜESESE İhracatçı firmalar, diğer ülkelerde satışlarını Kambiyo mevzuatı kapsamında, ilgili direkt o ülke içerisinde pazarlamasını yapmak bakanlıkça tespit edilen usul ve esaslar üzere kendi satış bürolarını kurmuş oldukları çerçevesinde dövize ilişkin işlemler bir ihracat modelidir. yapmasına izin verilen ve kıymetli maden, taş ve eşyalara ilişkin işlemler de yapabilen anonim şirketleridir. 122 www.daib.org.tr

İhracat Terimler Sözlüğü YURT DIŞI SATIŞ TEMSİLCİLERİ yüklendiğini belgeleyen bu doküman ile İhracatçı firmanın ihracat yaptığı veya yükleyici konşimentoyu talep etme hakkını elde etmektedir. yapmayı düşündüğü ülkede kurulu olan ve ihracatçı firmanın yurtdışı pazarlarda temsil edip ihracatçı firma adına satış yapan firmalardır. YÜKLEME sevkiyatının yapılması için (LADING) Malların yüklenmesi YÜKLEME KONŞİMENTOSU (SHIPPED BILL OF LADING) Malların gemiye alınmış veya yükletilmiş olduğu kaydını içeren konşimento. Bunlar malın gemiye fiilen yüklenmesinden sonra düzenlendiklerinden akreditifli işlemlerde bankalar açısından geçerli konşimento türüdür. YÜKLEME LİMANI (PORT OF SHIPMENT) Sevk edilecek malların, ilgili gemiye yüklendiği liman YÜKLEME NOTASI Uluslararası taşıma firmasının, taşıma belgesini düzenlerken ihtiyacı olan bilgileri barındıran, ihracatçı tarafından düzenlenip, nakliyeci firmaya gönderilen belgedir. YÜKLEME ORDİNOSU (MATE’S RECEIPT) Malın taşıyana teslim edildiği ve gemiye www.daib.org.tr 123



Z

İhracat Terimler Sözlüğü ZAMANAŞIMI (PRESCRIPTION) Hukuk kurallarının kişilere tanıdığı hakların, getirdiği yaptırımların yine hukuk kuralları ile belirlenen süreleri aşmasıdır. Süresi aşılan zaman bir hak kazanma veya sorumluluktan kurtulma durumu olabilir. ZARAR (DAMAGE /LOSS ) Belirli bir faaliyet dönemi sonunda, işletmenin dönem içi giderlerinin dönem içi gelirlerinden fazla olması durumudur. Zarar sonucunda sermayede veya kârdaki azalma meydan gelir. ZEYİLNAME (ANNEX) Sigorta poliçesi üzerinde herhangi bir değişiklik, ilave, iptal gibi durumlar olduğunda düzenlenen belgelere denir. ZİNCİR RESTORAN Türk Ürünlerinin Yurt Dışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve TURQUALITY®’nin desteklenmesi hakkında 2006/4 Tebliğ kapsamında, Türk Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde faaliyette bulunan ve yurtiçinde en az 5 lokanta\\kafe ile yurtdışında işletilen en az 1 lokanta\\kafeden oluşan zinciri (otel bünyesinde otel tarafından kendi markası ile işletilen lokantalar\\kafeler hariç) ifade eder. 126 www.daib.org.tr

İhracat Terimler Sözlüğü KAYNAKÇA KİTAPLAR ALPAR Cem, ONGUN Tuba. Dış Ticaret Ansiklopedik Sözlük, (4. Baskı) Turhan Kitabevi, Ankara, Mart 1993. Avrupa Topluluğu Sözlüğü, Pelin Ofset Matbaacılık, Ağustos 1984. İhracat Terimleri Sözlüğü, İGEME 2010 Ankara. YILMAZ, M. 111 Soruda Akreditif, Optimist Kitabevi, İstanbul, Kasım 2013. YILMAZ, M. ve ÖZKEN, A. 111 Soruda Incoterms, Optimist Kitabevi, İstanbul, Nisan 2013. YILMAZ, M ve ÖZKEN A. İhracat Anlamak ve Yönetmek İçin Bilmeniz Gereken Her Şey, (2. Baskı) Optimist Yayınları, İstanbul, Haziran 2013. YILMAZ, M. 111 Soruda İhracat, Optimist Kitabevi, İstanbul, Ekim2014. YILMAZ, M. ve ÖZKEN, A. Dış Ticarete Giriş, (3. Baskı) Gazi Kitabevi, Ankara, Ekim 2015. YILMAZ, M. “Dış Ticarette Teslim Şekilleri INCOTERMS” Soncağ Yayıncılık, 2016 Ankara YILMAZ, M (Ed.) “İhracata Yönelik Devlet Yardımları Kolay Mevzuat” Gazi Kitapevi, Mayıs,2014. WEB SAYFALARI www.ekonomi.gov.tr www.eximbank.gov.tr www.daib.org.tr www.gtb.gov.tr www.muhasebeturk.org www.oaib.org.tr www.tim.org.tr www.tobb.org.tr www.daib.org.tr 127



İhracat Terimler Sözlüğü YAZAR Girne Amerikan Üniversitesi İngilizce İşletme Bölümünü bitirmiş, Anadolu Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde “İşletme Yönetimi” alanında yüksek lisans eğitimini tamamlamıştır. YILMAZ, 2004 yılından beri özel firmalara danışmanlık hizmeti sun- maktadır. Ekonomi Bakanlığı ve Türkiye İhracatçılar Meclisine bağlı, ( Ege İhracatçı- lar Birliği, Doğu Anadolu İhracatçılar Birliği, Güneydoğu Anadolu İhracatçılar Birliği, Akdeniz İhracatçılar Birliği )İhracatçılar Birliklerinde eğitim veren YILMAZ, aynı za- manda Ticaret ve Sanayi Odalarında, Sivil Toplum Kuruluşlarında dış ticaretin değişik konularında seminer ve eğitimler vermektedir. Ayrıca Üniversitelerin Sürekli Eğitim Merkezlerinde (Yaşar Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi YÜSEM, Dokuz Eylül Üni- versitesi Sürekli Eğitim Merkezi DESEM, Gediz Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi GESEM, Mustafa Kemal Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi MUSİGEM) değişik dö- nemlerde eğitim vermiştir. Ayrıca İzmir, Uşak ve Konya ABİGEM’in düzenlediği Dış ti- caret programlarında eğitim vermektedir. YILMAZ, Gediz Üniversitesinin Dış Ticaret Programının açılma sürecinde aktif rol alan almış ve dört yıl boyunca aynı üniversitenin Dış Ticaret Program sorumlusu olarak görev almıştır. MUĞLA ÜNİVERSİTESİ (Muğla MYO ve Dalaman MYO) GEDİZ ÜNİVERSİTESİ MYO ve YAŞAR ÜNİVERSİTESİ MYO’nun Dış Ticaret Programlarında Dış Ticaret dersleri veren yazar, şu an YAŞAR ÜNİVERSİTESİ Dış Ticaret Programında ve Uluslararası Ticaret ve Finansman Yük- sek Lisans bölümünde yarı zamanlı olarak dersler vermektedir. Yılmaz’ın Dış Ticaret üzerine ortak ve tek yazılan 13 kitabı bulunmakla birlikte birçok dergide makaleleri yayımlanmıştır. Mutlu YILMAZ www.daib.org.tr 129