เครื่องมือทางภูมิศาสตร์

๑ เคร่อื งมอื ทางภมู ิศาสตร์ แผนท่ี สิ่งทแ่ี สดงถึงลกั ษณะของพนื้ ผวิ โลก หรอื สิ่งทปี่ รากฏบนพืน้ โลกทั้งทเ่ี กดิ ข้ึนเองโดยธรรมชาติ และสง่ิ ท่ีมนุษย์สร้างขึน้ มกี ารย่อสว่ นข้อมูลเหลา่ นั้นลงบนวัตถุที่มีผิวเรยี บ และมีการแทน ลักษณะของข้อมลู เหล่านนั้ ด้วยสญั ลักษณ์ ประเภทของแผนที่ แผนทภี่ มู ิประเทศ แผนท่ภี ูมิประเทศ แผนทท่ี แ่ี สดงรายละเอียดของ แผนท่ีเฉพาะเรือ่ ง ภมู ิประเทศ ทง้ั แนวราบและแนวดิ่ง หรอื อาจแสดงให้เห็นเปน็ ๓ มิติ องค์ประกอบของแผนท่ี 10

ภมู ศิ าสตร์ 11 แผนทีเ่ ฉพาะเรือ่ ง แผนทท่ี ส่ี รา้ งขน้ึ จากแผนทพ่ี น้ื ฐานเพื่อแสดงรายละเอียดเฉพาะอย่าง ประเภทแผนที่เฉพาะเร่อื ง แผนที่แสดงดว้ ยจุด แผนทแี่ สดงดว้ ยเส้น ๑) แผนทจี่ ุด : แสดงต�าแหนง่ ทต่ี ้ัง ๑) แผนทีเ่ ส้น : แสดงโครงขา่ ยของข้อมลู และการกระจายหรือมลู ค่าของข้อมูล แผนทีก่ ารกระจายประชากร แผนท่เี สน ทางการบิน ภายในประเทศ ๒) แผนทสี่ ญั ลักษณ์สดั ส่วน : แสดงข้อมลู เชิงปริมาณด้วยจุดท่มี ีขนาดทแ่ี ตกต่างกนั ๒) แผนที่ไหลเวยี น : แสดงข้อมลู เชิงปริมาณ ด้วยเส้นที่มจี ดุ เร่มิ ต้นและจดุ สิ้นสุด แผนที่จํานวนประชากรของเมอื งระดบั โลก แผนท่ีการคาทาสขา มมหาสมทุ รแอตแลนตกิ แผนท่ีแสดงดว้ ยพ้ืนที่ ๑) แสดงต�าแหนง่ ทีต่ งั้ และการกระจายของขอ้ มลู ๒) แสดงขอ้ มูลเชงิ ปรมิ าณท่มี กี ารแบง่ ชน้ั บนพนื้ ท่ี ทางกายภาพเพียงชนิดเดียว แผนทเี่ ขตภมู ิอากาศ แผนทจ่ี ํานวนผใู ช Facebook

รูปถ่ายทางอากาศ คอื รูปถ่ายของลักษณะภูมปิ ระเทศพน้ื ผวิ โลกจากการถา่ ยรูปในระยะไกล ดว้ ยกล้องถา่ ยรูปท่ตี ดิ กับเครอ่ื งบินในการถา่ ยภาพ แบง่ ได้เปน ๓ ประเภท ประเภทของรปู ถา่ ยทางอากาศ รูปถา่ ยแนวด่ิง รปู ถ่ายเฉียงต่�า รูปถ่ายเฉียงสูง • ไดจ้ ากกลอ้ งถา่ ยรูปทต่ี ดิ ต้ัง • ก�าหนดให้แกนกลอ้ งท�ามุมกับ • ก�าหนดใหแ้ กนกลอ้ งทา� มุมกบั ใหแ้ นวแกนกล้องถา่ ยรูป แนวดงิ่ แนวดงิ่ โดยมีมมุ เอียงที่มาก ขนานกับแนวดิ่ง • ไมป่ รากฏแนวขอบฟ้าบนรปู ถา่ ย • ปรากฏแนวขอบฟ้าบนรปู ถ่าย • นยิ มใช้อย่างกวา้ งขวาง เช่น งานรังวัดจากรูปถ่าย และงานแปลความหมาย ในกิจการต่างๆ ตวั อยางภาพจากดาวเทียม ภาพถา่ ยช่วงคลน่ื ตามองเห็น และอนิ ฟราเรดใกล้ ภดาาวพเจทาียกม ภาพถ่าย ช่วงคล่ืน คอื ภาพเชิงเลข อนิ ฟราเรด ทแ่ี สดงข้อมูลพ้นื ผวิ ความร้อน ภมู ปิ ระเทศ ดว้ ยเทคนคิ ภาพถ่ายชว่ งคลน่ื ไมโครเวฟ การรับรูจ้ ากระยะไกล โดยอาศยั ดาวเทียม ในการบันทกึ ข้อมลู เพอื่ การส�ารวจ ทรัพยากรธรรมชาติ 12

ภมู ิศาสตร์ 13 เทคโนโลยีภมู ิสารสนเทศ บุคลากร ซอฟตแ์ วร์ GIS ขอ้ มลู ฮาร์ดแวร์ วิธกี าร การบูรณาการความร้แู ละเทคโนโลยีทางด้าน ระบบข้อมูลข่าวสารที่เชื่อมโยงกับ การรับรู้จากระยะไกล (Remote Sensing [RS]) คา่ พกิ ดั ภมู ศิ าสตรแ์ ละรายละเอยี ดของ ระบบสารสนเทศภมู ศิ าสตร์ (Geographic Information วตั ถบุ นพน้ื โลก โดยใชค้ อมพิวเตอร์ท่ี System [GIS]) และระบบดาวเทยี มน�าหนของโลก ประกอบดว้ ยฮารด์ แวรแ์ ละซอฟตแ์ วร์ (Global Navigation Satellite System [GNSS]) เพ่อื การนา� เขา้ จัดเก็บ ปรับแก้ แปลง เพื่อประยุกต์ใชง้ านในด้านตา่ งๆ ให้เปน็ ไปอย่าง วิเคราะห์ข้อมูล และแสดงผลลัพธ์ใน มีประสทิ ธภิ าพ รปู แบบต่างๆ การรบั ร้จู ากระยะไกล (RS) ระบบสารสนเทศภูมศิ าสตร์ (GIS) ระบบดาวเทยี มนา� หนของโลก (GNSS) วิทยาศาสตร์และศิลปะของการ เทคโนโลยีในการก�าหนดต�าแหน่งและน�าหนบนพื้นโลกโดย ไดม้ าซงึ่ ขอ้ มูล เกี่ยวกบั วตั ถุ พน้ื ที่ อาศัยดาวเทยี ม สถานีภาคพ้ืนดิน และเคร่ืองรบั สญั ญาณ หรือปรากฏการณ์ จากเคร่ืองมือ บันทึกข้อมูล โดยปราศจากการ เข้าไปสัมผัสวัตถุเป้าหมายแต่ใช้ คล่ืนแม่เหล็กไฟฟ้าเป็นสื่อในการ ได้มาของข้อมูล

๒ลักษณะทางกายภาพของโลก ธรณภี าค โครงสร้างภายในโลก หเปนาล0ือ-1ก00โลกมก. ฐานธรณภี าค ธรณภี าค (เปลือกโลกและ แก่นโลก เนอ้ื โลกส่วนบน) เ ื้นอโลก เนอ้ื โลก 2,900 กม. แกน่ โลกชนั้ นอก 5,100 กม. liquid แกน่ โลกชนั้ ใน solid 6,378 กม. แผ่นเปลือกโลกหลกั พน้ื สมุทร และพนื้ ทวีป ๑๕ แผน่ N การเคลอื่ นที่ของแผนอินเดยี เขาหาแผน ยเู รเซีย Ocean ridge การเคลือ่ นทข่ี องแผนเปลอื กโลกเขาหากัน N 14

ภมู ิศาสตร์ 15 ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศของโลก ที่ราบดนิ ดอนสามเหลย่ี ม ทีร่ าบน�้าทว่ มถงึ ทร่ี าบสงู ระหวา่ งเขา ท่ีราบลุ่ม ท่รี าบสงู ภูเขาสูงปานกลาง ทีร่ าบ ภูเขา ภูเขาสูง ทะเลทราย ภเู ขาไฟ ภูเขาหินคดโคง้ ชายฝง ยกตวั ชายฝง จมตัว เกาะปะการัง

อุทกภาค วฏั จกั รนา้� กระแสน้�าในมหาสมทุ ร Warm Cold กระแสน้�าในมหาสมุทรเป็นการเคล่ือนท่ีของ กระแสนา�้ ในมหาสมทุ รอาจไหลเปน็ ระยะทาง นา�้ ในมหาสมทุ รทคี่ อ่ นขา้ งถาวร ตอ่ เนอื่ ง และมที ศิ ทาง หลายพันกิโลเมตร และมีส่วนก�าหนดภูมิอากาศของ ซึ่งเกิดจากการหมุนรอบตัวเองของโลก ลมประจ�า ทวีปโดยเฉพาะอุณหภูมิ ในซีกโลกเหนือกระแสน้�า ความแตกต่างของความร้อนท่ีได้รับจากดวงอาทิตย์ ไหลเวยี นตามเขม็ นาฬกิ า สว่ นในซกี โลกใตไ้ หลทวนเขม็ ความเคม็ และความหนาแน่นของน้า� นาฬกิ า 16

บรรยากาศภาค ภมู ิศาสตร์ 17 สว่ นประกอบของบรรยากาศ ระบบลมบนพน้ื โลก สมั พนั ธ์กบั แนวความกดอากาศจากเส้นศูนย์สตู ร ไปยงั ขัว้ โลกเหนอื และขว้ั โลกใต้ Ni7tr8o%gen O20xy.9g%en Arg0o.9n0g%ases Ot0h.e1r7g%ases ชนั้ บรรยากาศ Carb0o.n03d%ioxide เขตละติจูดตามปจ จัยของภมู ิอากาศ PLarotiptuodrteio; nscaallteo area: LaSNAtiurotcubrttdaihcretpizcoolnaer s: Arctic Circle North Pole Midlatitude Subtropical โทรโพสเฟียร์ เป็นช้ันที่ติดกับพ้ืนผิวโลก มีความ Tropic of Cancer 23 ½ Tropical หนาแน่นมาก อุณหภูมิของอากาศลดลงตาม Equator ความสูงของพ้ืนที่ มีความสมั พันธก์ ับโลกมากทีส่ ุด Equatorial โดยเฉพาะดา้ นอุตุนิยมวิทยา Tropic of Capricorn 23 ½ Tropical CAinrctalerctic South Pole Subtropical Midlatitude SASounubtatahrncttpaicorclatirc

เขตภมู อิ ากาศของโลก • เขตภูมอิ ากาศจา� แนกโดยใช้ขอ้ มลู ค่าเฉล่ียอุณหภูมแิ ละหยาดนา้� ฟา้ • ภมู ิอากาศแตกต่างกันตามละตจิ ดู ลกั ษณะภูมิประเทศ ระยะใกล้ไกลจากทะเล และกระแสนา�้ เขตภมู อิ ากาศของโลกจัดตาม เคปิ เพิน-ไกเกอร์ A ภมู ิอากาศช้นื แบบศนู ยส์ ูตร C ภมู อิ ากาศอบอ่นุ ชื้น a = ฤดูร้อนร้อน E ภมู ิอากาศหนาวแบบขั้วโลก ไม่มฤี ดูแล้ง ไมม่ ฤี ดแู ล้ง b = ฤดรู อ้ นเยน็ สบาย ทุนดราและน�้าแขง็ ฤดูแลง้ สน้ั ฤดแู ล้งสั้น c = ฤดูร้อนส้นั และเยน็ สบาย ฤดูหนาวแหง้ แล้ง ฤดูหนาวแห้ง d = ฤดหู นาวหนาวจดั H ภูมิอากาศแบบท่ีสูง ที่สูงทั่วไป B ภูมิอากาศแหง้ แล้ง D ภูมิอากาศหนาวชืน้ กง่ึ แลง้ h = รอ้ น ไมม่ ฤี ดูแลง้ ดดั แปลงจาก H.J. de Blij, P.O. Muller, and John Wiley & Sons, Inc., 2012 แลง้ k = หนาว ฤดหู นาวแหง้ Aw Cfa Cfb Cs BWh กราฟภูมิอากาศ (climograph) แสดงความสมั พนั ธข์ ององค์ประกอบภมู ิอากาศ เส้นกราฟแสดงอุณหภูมิ เฉลี่ยรายเดอื น กราฟแท่งแสดงปรมิ าณฝนเฉลีย่ รายเดือน 18

ชีวภาค ภมู ิศาสตร์ 19 ชวี นิเวศ (biome) คือ พ้ืนท่ีทมี่ ภี มู ิอากาศ ลักษณะทางกายภาพ ปา่ ฝนเขตรอ้ น (tropical rainforest) และลักษณะของกลมุ่ สง่ิ มีชีวิต (พชื และสัตว์) ทคี่ ล้ายคลงึ กัน ปา่ สน (taiga) ปา่ ไมพ้ ุ่มเตยี้ (chaparral) เสน้ ศูนย์สตู ร ป่าฝนเขตร้อน ทุ่งหญ้าเขตอบอนุ่ ภเู ขาสูง ทงุ่ หญา้ สะวันนา ปา่ ไมใ้ บกวา้ งเขตอบอุ่น เขตน�า้ แขง็ ขั้วโลก ทะเลทราย ป่าสน ปา่ ไม้พุ่มเต้ยี ทนุ ดรา แผนท่ีเขตชวี นเิ วศ ทะเลทราย (desert) ทุ่งหญ้าสะวนั นา (savanna) ทงุ่ หญา้ เขตอบอนุ่ (steppe)