ธ.ค.62 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.ดอนทราย อ.โพธาราม จ.ราชบุรี

1 แบบบนั ทึกชุดขอ้ มลู คลังปญั ญา-ภูมปิ ัญญาท้องถน่ิ ตำบล ดอนทรายงอำเภอ โพธาราม จงั หวัด ราชบรุ ี ชื่อภมู ปิ ัญญา วิสาหกิจชมุ ชนกระเป๋าสาน จันทร์เพญ็ แฮนด์เมด ข้อมูลพนื้ ฐาน รายบคุ คล เจ้าของภมู ิปัญญาท้องถน่ิ /บุคคลคลงั ปญั ญา ชื่อ นางจันทรเ์ พ็ญ เทพสาลี วนั เดือนปีเกิด 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2500 ทอ่ี ยู่ปจั จบุ นั (ทีส่ ามารถติดต่อได้) บา้ นเลขท่ี 2 หมู่ท่ี 2 ตำบลดอนทราย อำเภอโพธาราม จังหวดั ราชบรุ ี รหัสไปรษณีย์ 70120 โทรศัพท์ 081-2944355 ความเปน็ มาของภูมิปัญญาวิสาหกจิ ชุมนกระเป๋าสาน นางจันทร์เพ็ญ เทพสาลี เป็นผู้น้ำชุมชนในเรื่องการรวมกลุ่มทำกิจกรรมดีดีต่างต่างในตำบล ด้วย ใจรักในงานเย็บปักถักร้อย ประดิษฐส์ ่ิงของตา่ งๆ จงึ ได้สร้างสนั ผลิตภณั ฑก์ ระเป๋าสาน แฮนด์เมคข้ึนโดยมี แนวคิดว่าการสานกระเป๋าจากเส้นพลาสติกน้ีจะตอบโจทย์ผู้บริโภคได้เป็นอย่างดใี นเรื่องของการใช้สอยที่ ทนทานทันสมัย สีสันสวยงามสะดุดตา และยังต้องการสร้างรายได้ให้กับคนในชุมชนมีรายได้เสริม จึง รวมตัวกันจัดตั้งกลุ่มวิสาหกิจชุมชนกระเป๋าสาน จันทร์เพ็ญ แฮนด์เมด ขึ้นมาในตำบล เพื่อส่งจำหน่ายใน ตลาดท้ังในตำบลและตา่ งจงั หวัด นอกจากนยี้ ังเป็นวิทยากร เป็นแกนนำของชมุ ชน ในการสร้างอาชพี ได้ เรียนรู้การทำวิสาหกิจชมุ ชนกระเป๋าสาน จันทร์เพ็ญ แฮนด์เมด ใว้ใช้เองหรือจะจำหน่าย เพื่อสร้างรายได้ ให้แกค่ รอบครัว - เป็นสถานทถี่ า่ ยทอดความรู้ - เปน็ แหลง่ ศกึ ษาดูงาน - เป็นการสรา้ งรายไดใ้ ห้กับครอบครัวได้เป็นอย่างดี วตั ถดุ ิบท่ใี ช้ประโยชน์ในผลิตภณั ฑ์ที่เกดิ จากภมู ปิ ญั ญา ซงึ่ พน้ื ท่ีอน่ื ไม่มี - วิสาหกจิ ชมุ ชนกระเป๋าสาน รายละเอียดของภูมปิ ัญญาทอ้ งถิน่ - รูปแบบในการถ่ายทอดความรู้ ด้านการศึกษาดูงาน ด้านการอบรมให้ความรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพื้นทจ่ี รงิ ประโยชนท์ ่ไี ดจ้ ากภูมปิ ญั ญาคอื สามารถนำไปปฏบิ ัตจิ ริงได้ รปู แบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ัญญาท้องถิ่น ยังไมเ่ คยมกี ารเผยแพร่/ใช้เฉพาะบคุ คล / เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน มีการเผยแพรผ่ า่ นสื่อมวลชนและสือ่ อื่นอยา่ งแพร่หลาย มกี ารดงู านจากบคุ คลภายนอก จำนวน .......ครง้ั จำนวน............คน มีการนำไปใช้ อนื่ ๆ (ระบุ)

2 ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถิ่น การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มูลค่า) และ ความภาคภูมิใจ ภูมิปัญญาท้องถนิ่ /นวตั กรรมท่คี ดิ คน้ ขน้ึ มาใหม่ ภูมปิ ัญญาท้องถิ่นด้ังเดมิ ได้รบั การถ่ายทอดมาจาก / ภมู ปิ ัญญาท้องถ่ินท่ีไดพ้ ฒั นาและต่อยอด แบบเดมิ คือ การทำกระเปา๋ สานเส้นพลาสติกแบบไม่มลี วดลายทไ่ี ว้ใช้เองในครัวเรือน ไม่มผี า้ ซบั ใน และไมม่ ีชิปตดิ กระเป๋า การต่อยอดคือ ปจั จุบันการทำกระเป๋าสานเส้นพลาสตกิ ไดม้ กี ารพัฒนาออกแบบใหม้ ีรูปแบบการ ดีไซนท์ ่ีทนั สมัย ตรงใจลกู คา้ ได้เปน็ อยา่ งดี ถา่ ยภาพบคุ คล และอุปกรณ์/ เครอ่ื งมือ/ ส่ิงท่ีประดษิ ฐ์ (ชิ้นงานหรือผลงาน) รูปภาพเจา้ ของภมู ปิ ัญญา

3 สิง่ ทปี่ ระดิษฐ์ (ช้นิ งานหรือผลงาน) ผลติ ภณั ฑ์ วสิ าหกิจชุมชนกระเป๋าสาน จันทรเ์ พ็ญ แฮนด์เมด

4 แบบบันทึกชดุ ข้อมลู คลังปญั ญา-ภมู ิปัญญาท้องถิน่ ตำบลดอนทราย อำเภอ โพธราม จังหวดั ราชบุรี ช่ือภมู ิปัญญา นางสมศรี โพธป์ิ ระสิทธ์ิ ยาพน่ สมนุ ไพรเลิกบรุ ่ี ขอ้ มูลพื้นฐาน รายบคุ คล เจา้ ของภูมิปัญญาทอ้ งถ่นิ /บุคคลคลงั ปัญญา ชือ่ สมศรี นามสกุล โพธป์ิ ระสทิ ธิ์ วันเดอื นปีเกิด 27 ตุลาคม พ.ศ. 2503 ท่อี ยู่ปจั จุบัน (ทสี่ ามารถตดิ ต่อได้) โรงพยาบาลสง่ เสริมสุขภาพตำบลดอนทราย หมู่ท่ี 1 ตำบลดอนทราย อำเภอโพธาราม จงั หวัดราชบุรี รหสั ไปรษณีย์70120 ความเปน็ มาของภูมิปัญญา โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลดอนทราย โดยมีนางสมศรี โพธิ์ประสิทธิ์ ตำแหน่ง ผ.อ. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลดอนทรายท่านมีแนวความคิดว่า จากที่เคยชวน ให้ประชาชนในตำบล เลิกบหุ รไี่ ดน้ ้ันปัจจุบันประสบความสำเร็จเป็นอย่างยง่ิ ในเรื่องการกดจุดเลิกบุหร่ี ท้ังในพ้ืนท่ีและนอกพื้นที่ รวมถึงได้มีการแผ่ยแพ่ไปยังต่างประเทศในเร่ืองของการกดจดุ เลิกบุหรี่ จึงเกิดความคิดเรื่องสมุนไพรปรุง ยาพ่นสมนุ ไพรเลกิ บุหรส่ี ำหรบั คนทมี่ เี วลามากดจดุ แตอ่ ยากเลิกบหุ รี่ จดุ เด่นของภูมปิ ัญญา - เป็นสถานท่ีถา่ ยทอดความรู้ - ผลติ ภณั ฑ์ยาพน่ สมุนไพรเลกิ บุหร่ี วัตถุดบิ ทใี่ ชป้ ระโยชนใ์ นผลติ ภณั ฑ์ท่ีเกิดจากภมู ปิ ญั ญา ซ่งึ พ้ืนที่อ่ืนไมม่ ี - กานพลู หญา้ ดอกขาว อบเชย รากชะเอม ปลูกในพ้นื ทตี่ ำบลดอนทราย รายละเอยี ดของภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่นิ - รปู แบบในการถ่ายทอดความรู้ เปน็ การถา่ ยทอดจากรนุ่ สู่รนุ่ ซ่ึงจะเปลยี่ นแปลงไปตามยุคสมยั รูปแบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ภูมปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ ยงั ไม่เคยมีการเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบคุ คล เคยเผยแพร่เฉพาะในชมุ ชน / มีการเผยแพร่ผา่ นสอื่ มวลชนและสอื่ อื่นอย่างแพร่หลาย มกี ารดูงานจากบุคคลภายนอก จำนวน .......ครั้ง จำนวน............คน มีการนำไปใช้ อน่ื ๆ (ระบุ) ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถิ่น การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มูลค่า) และ ความภาคภูมใิ จ ภมู ปิ ญั ญาท้องถิ่น/นวตั กรรมท่คี ดิ คน้ ขน้ึ มาใหม่ ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ ดง้ั เดมิ ได้รบั การถา่ ยทอดมาจาก / ภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่นทีไ่ ดพ้ ฒั นาและตอ่ ยอด แบบเดมิ คอื การนำสมนุ มาต้มกนิ หรือ ปัน้ ทำเป็นยาลกู กร

5 การต่อยอดคือ ปจั จบุ ันไดม้ ีการนำสมุนไพรสตู รการเลิกบุหร่ีมา สกดั นำไปหมกั กับแอลกฮอลเ์ ข้มขน้ นำมาทำเป็นยาพ่นบุหรี่ ถา่ ยภาพบคุ คล และอุปกรณ์/ เคร่อื งมอื / ส่ิงที่ประดิษฐ์ (ช้นิ งานหรอื ผลงาน) รูปภาพเจา้ ของภมู ปิ ัญญา ผลิตภณั ฑ์ยาพ่นสมุนไพรเลิกบุหร่ี

6 แบบบนั ทกึ ชุดข้อมูลคลังปญั ญา-ภมู ิปญั ญาทอ้ งถนิ่ ตำบล ดอนทราย อำเภอ โพธาราม จังหวัด ราชบุรี ชื่อภูมปิ ัญญา การทำผ้ามัดย้อมบาติก ขอ้ มูลพ้ืนฐาน รายบุคคล เจ้าของภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่น/บุคคลคลังปัญญา ชอ่ื นายแขวง นามสกลุ ขาวสอาด ทอี่ ยู่ปจั จุบัน (ท่สี ามารถตดิ ต่อได้) บา้ นเลขที่26/1 หม่ทู ่ี 7 ตำบลดอนทราย อำเภอโพธาราม จังหวัดราชบรุ ี รหัสไปรษณยี ์ 70120 ความเป็นมาของภมู ิปญั ญา นายแขวง สอาด หรือที่รจู้ กั กันในนาม“คุณลงุ แขวง”ไดข้ ้ึนทะเบียนเป็นปราช์ชาวบ้านของตำบล ดอนทราย พอมีเวลาว่างก็จะเข้าร่วมกิจกรรมกับชุมชนเป็นวิทยาการสอนทำผ้าบาติก ได้ไปฝึกอบรมมา จากผู้รู้และนำมาใช้ในชีวิตประจำวันโดยการจัดทำและใช้เองในครัวเรือน หรือจัดจำหน่ายขายในที่ต่างๆ และยงั ไดร้ ับการติดต่อจากหนว่ ยงานราชการให้ไปเปน็ วิทยากรในการให้ความร้แู ก่ประชาชน นอกจากนี้ยัง มคี วามรู้ทางดา้ นทกั ษะต่างๆอกี มากมาย เช่น เร่ืองเศษฐกิจพอเพยี ง ฯลฯ จุดเด่นของภมู ปิ ัญญา - เปน็ สถานทีถ่ ่ายทอดความรู้ - เปน็ การสร้างรายได้ใหก้ ับครอบครวั ไดเ้ ป็นอยา่ งดี วตั ถดุ บิ ทใี่ ชป้ ระโยชน์ในผลติ ภัณฑท์ ี่เกิดจากภูมิปัญญา ซึง่ พืน้ ท่ีอ่นื ไม่มี นายแขวง ขาวสอาด เป็นภูมิปัญญาทีม่ ีการพฒั นาตนเองตลอดเวลาในการศึกษาหาความรู้ เพมิ่ เติมในดา้ นตา่ งๆ และไดร้ ับการยอมรับจากชมุ ชนในการทำผ้าบาตกิ และงานช่างศิลป์ สร้าง เป็นกลมุ่ วสิ าหกิจให้กบั ชุมชน พร้อมทั้งสามารถถ่ายทอดความรู้ใหแ้ กป่ ระชาชนได้อย่างเป็น ข้ันเป็นตอน รายละเอียดของภมู ิปัญญาท้องถนิ่ - รูปแบบในการถา่ ยทอดความรู้ เป็นการถ่ายทอดจากร่นุ สรู่ ุ่นซ่งึ จะเปลย่ี นแปลงไปตามยุคสมัย รูปแบบและลกั ษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พันธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิ่น / ยังไมเ่ คยมีการเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบคุ คล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มกี ารเผยแพรผ่ ่านส่อื มวลชนและสอื่ อื่นอยา่ งแพรห่ ลาย มกี ารดูงานจากบุคคลภายนอก จำนวน .......คร้ัง จำนวน............คน มกี ารนำไปใช้ อน่ื ๆ (ระบ)ุ

7 ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถิ่น การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มูลค่า) และ ความภาคภูมิใจ ภมู ปิ ัญญาท้องถนิ่ /นวัตกรรมทีค่ ิดค้นขึ้นมาใหม่ ภูมิปญั ญาทอ้ งถ่ินดัง้ เดมิ ได้รับการถ่ายทอดมาจากบรรพบรุ ุษ / ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิ่นท่ีได้พัฒนาและตอ่ ยอด แบบเดิมคือ ในอดตี การทำผ้ามัดยอ้ มบาติกใชส้ ีทั่วไปทช่ี ้อื ตามท้องตลาดจึงได้สีท่ไี มม่ ีคุณภาพทำให้ เกดิ การตกสีเวลานำมาซักและเกดิ สารเคมตี กคา้ งในเน้ือผ้าเวลานำมายอ้ ม การต่อยอดคือ เนอื่ งจากในยุคปจั จุบันการซื้อขายสะดวกข้ึนสามารถสง่ั ชอ้ื สีสที ่ใี ช้ก็มคี ุณภาพ ทำ ใหผ้ า้ ทนี่ ำมาย้อมไม่ตกสี และไม่มสี ารเคมตี กค้างลงในเน้ือผ้า ประกอบกับการมดั สีทส่ี วยงามทำให้เกดิ ลวดลายสวยสุดตาไมเ่ หมอื นโคร ถ่ายภาพบคุ คล และอปุ กรณ์/ เคร่อื งมือ/ ส่ิงท่ีประดษิ ฐ์ (ชิน้ งานหรือผลงาน) รูปภาพเจ้าของภมู ปิ ญั ญา นายแขวง ขาวสอาด วิทยากรสาธิตถ่ายทอดความรู้ การทำผ้ามดั ย้อมให้กบั ประชาชน

8 คำนำ ด้วย กศน.ตำบลดอนทรายได้ดำเนินการจัดทำภูมิปัญญาในท้องถิ่น ให้กับประชาชนในพื้นท่ี ตำบลดอนทราย เพื่อเพิ่มพูนความรู้และทักษะในการดำเนินชีวิตแบบพอเพียง สามารถเรียนรู้และ ฝึกฝนได้ทั้งจากการศึกษาด้วยตนเอง และได้รับการถ่ายทอดจากผู้อื่น การนำภูมิปัญญามาเผยแพร่ เพื่อให้ประชาชนในพื้นที่ได้นำไปใช้และเรียนรู้เพื่อเพิ่มอาชีพ และประสบการณ์ให้กับตนเองและ ครอบครวั ให้มีการเจรญิ เตบิ โตอย่างตอ่ เน่ืองและเกอ้ื กลู ในการผลิตซึ่งกันและกนั โดยการใช้ทรัพยากร ที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์และไม่มีสารพิษ เช่น ดิน น้ำ แสงแดดอย่างเหมาะสม เกิดประโยชน์สูงสุด มี ความสมดุล ของสภาพแวดล้อมอย่างต่อเนื่อง และเกิดผลในการเพิ่มพูนความอุดมสมบูรณ์ของ ทรัพยากรธรรมชาติด้วย กศน.ตำบลดอนทราย หวังว่าเอกสารเล่มนี้คงมีประโยชน์ต่อผู้อ่านและ ผู้ปฏบิ ัติงานต่อไป กศน.ตำบลดอนทราย ธนั วาคม 2562

สารบัญ 9 คำนำ หน้า สารบญั 1 กศน.ตำบลดอนทราย 4 - วิสาหกจิ ชมุ ชนกระเปา๋ สาน จันทร์เพ็ญ แฮนด์เมด 6 - นางสมศรี โพธิ์ประสิทธ์ิ ยาพ่นสมุนไพรเลิกบุร่ี - การทำผ้าบาตกิ : นายแขวง ขาวสะอาด คณะผจู้ ดั ทำ

10 คณะผจู้ ัดทำ ผู้อำนวยการ กศน.อำเภอโพธาราม ครู อาสาสมคั ร ฯ ทป่ี รกึ ษา นางสุนันทา โนรีสุวรรณ ครู กศน.ตำบลดอนทราย นางโสภิญา ศรที อง ร่าง/เรยี บเรียงและจัดทำ นางพฒั นา ศุภสกุลอาภาพบิ ูล

11 ทำเนียบภูมปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ ประจำเดอื นธันวาคม ๒๕๖๒ กศน.ตำบลดอนทราย ศนู ยก์ ารศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัยอำเภอโพธาราม สำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั จังหวดั ราชบรุ ี สำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั สำนักงานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธิการ

12 คำนำ ปราชญ์ชาวบ้าน หรือนักคิดท้องถิ่น หรือครูภูมิปัญญาไทยแล้วแต่จะเรียกกัน จะมีมากมายใน หลายด้านแล้วแต่งานที่ท่านปฏิบัติจนบังเกิดผล ไม่ว่าจะเรียกอะไรก็ตามคุณสมบัติของผู้ที่เป็นปราชญ์ ชาวบ้าน คือ ๑. คนเหลา่ นม้ี ธี รรมะอยู่ในใจทุกทา่ น เป็นธรรมะของความรักความเมตตา ความอยากชว่ ยคน เป็นธรรมะโดยการปฏบิ ัติ ๒. คนเหลา่ น้ีคิดทำสรุปบทเรยี น แลว้ นำมาเปน็ ความรู้ให้คนเหน็ ได้อย่างชดั เจน มที ง้ั วิชาการ และภาคปฏบิ ตั ใิ หเ้ ห็น ๓. คนเหลา่ นม้ี ีความรัก ความเปน็ ปราชญไ์ ม่ได้อยู่ท่ีความฉลาดของปญั ญาทีเ่ กิดจากการกระทำ แตเ่ กดิ จากความรักทม่ี ีธรรมะเปน็ แรงบนั ดาลใจให้แบ่งปนั แก่ผู้อน่ื ลูกหลาน มีปา่ มีชมุ ชน มีเมอื ง ดังนั้น สรุปได้ว่าปราชญ์ชาวบ้านนั้นเป็นผู้ที่มีวิถีชีวิตที่ผูกพันกับธรรมชาติ มีความคิดเข้าระบบ ชอบคน้ หาความจรงิ ช่างสังเกตและนำสิ่งที่พบเห็นมาเรยี นรโู้ ดยการปฏบิ ตั ิจริง สามารถสรปุ เป็นบทเรียนได้ ดังเช่นปราชญช์ าวบ้าน ด้านการเกษตร ซึ่งมีอยู่ท่วั ไปในทุกภาคของประเทศ ทั้งนี้ กศน.ตำบลดอนทราย ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอ โพธาราม ได้เล็งเหน็ ถึงความสำคัญของผู้ที่ทำคณุ ประโยชน์ เสียสละ และปฏบิ ตั ิตนเป็นแบบอย่างที่ดีต่อคน ในชุมชนตำบ้านสิงห์ จึงได้จัดทำทำเนียบภูมิปัญญาท้องถิ่น ขึ้นเพื่อยกย่อง และเผยแพร่ให้ชนรุ่นหลังได้ถือ เปน็ แบบอยา่ งทดี่ ีในการดำรงชวี ิต ต่อไป กศน.ตำบลดอนทราย ธันวาคม ๒๕๖๓

13