พ.ย.62 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.ดอนทราย อ.โพธาราม จ.ราชบุรี

1 แบบบนั ทกึ ขอ้ มูลคลังปัญญา-ภมู ิปญั ญาทอ้ งถิน่ ตำบล ดอนทราย อำเภอ โพธาราม จังหวดั ราชบรุ ี ชื่อภูมปิ ัญญา ศนู ยเ์ รยี นรู้บา้ นดอนทราย วิสาหกจิ ชุมชนผ้ามดั ยอ้ มบติก ขอ้ มลู พนื้ ฐาน รายบคุ คล เจา้ ของภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถ่ิน/บคุ คลคลังปญั ญา ช่ือ นางสมิ า ขาวสอาด วนั /เดือน/ปเี กิด 27 เมษายน 2597 ที่อยูป่ ัจจบุ นั บา้ นเลขท่ี26 หมู่ที่ 7 ตำบลดอนทราย อำเภอโพธาราม จังหวดั ราชบุรี รหสั ไปรษณีย์ 70120 โทรศพั ท์ 087-0753421 ความเปน็ มาของภมู ิปญั ญา นางสิมา ขาวสอาด จบการศึกษาระดับม.ปลาย จาก กศนตำบลดอนทราย และเป็นหัวหน้าอ.ส.ม. ในตำบลดอนทราย เป็นผู้นำชมุ ชนในเร่ืองการรวมกลุม่ ทำกิจกรรมดดี ตี า่ งต่างในตำบล ด้วยใจรักในงานย้อม สีผ้าและต้องการให้คนในชุมชนมีรายได้เสริม จึงรวมตัวกันจัดตั้งกลุ่มมัดย้อมบาติกขึ้นมาในตำบล เพื่อส่ง จำหน่ายในตลาด นอกจากนี้ยังเป็นวิทยากร เป็นแกนนำของชุมชน ในการสร้างอาชีพ ได้เรียนรู้การทำผ้า มัดยอ้ มใวใ้ ช้เองหรือจะจำหนา่ ย เพอื่ สร้างรายได้ให้แก่ครอบครัว วิสาหกจิ ชุมชนมดั ย้อมบาติก ไดร้ บั หนังสือรับรอง ให้เป็นสนิ คา้ โอทอป จังหวัดราชบรุ ี นอกจากนย้ี ัง ได้ใบประกาศ จากโรงไฟฟ้าราชบรุ ี ผา่ นการรับรองมาตรฐานไม่มสี ารตกคา้ งของสียอ้ ม และเปน็ แหล่ง เรียนรใู้ นชุมชน จดุ เดน่ ของภมู ปิ ญั ญา - เปน็ สถานท่ถี า่ ยทอดความรู้ - เป็นแหลง่ ศกึ ษาดูงาน - เป็นการสรา้ งรายไดใ้ หก้ ับครอบครวั ไดเ้ ป็นอยา่ งดี วตั ถุดบิ ท่ใี ช้ประโยชนใ์ นผลิตภณั ฑท์ ่เี กดิ จากภูมิปัญญา ซึง่ พืน้ ทีอ่ ืน่ ไมม่ ี - สตู รการผสมสแี ละเทคนิคการมัดลายผ้า รายละเอียดของภูมิปัญญาทอ้ งถ่นิ - รูปแบบในการถ่ายทอดความรู้ ด้านการศึกษาดูงาน ด้านการอบรมให้ความรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพื้นท่ีจรงิ ประโยชนท์ ี่ไดจ้ ากภมู ิปัญญาคอื สามารถนำไปปฏบิ ัตจิ ริงได้ รปู แบบและลักษณะการถา่ ยทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ภูมิปญั ญาท้องถ่นิ ยังไม่เคยมกี ารเผยแพร่/ใช้เฉพาะบคุ คล / เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มกี ารเผยแพร่ผา่ นสอื่ มวลชนและส่อื อ่นื อย่างแพร่หลาย มีการดูงานจากบคุ คลภายนอก จำนวน .......ครัง้ จำนวน............คน มกี ารนำไปใช้ อน่ื ๆ (ระบ)ุ

2 ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถิ่น การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มูลค่า) และ ความภาคภมู ใิ จ ภมู ิปัญญาท้องถน่ิ /นวตั กรรมท่ีคิดค้นขึ้นมาใหม่ ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ ด้ังเดมิ ไดร้ บั การถ่ายทอดมาจาก / ภมู ิปญั ญาท้องถนิ่ ทีไ่ ดพ้ ฒั นาและต่อยอด แบบเดมิ คอื การทำผา้ มัดยอ้ มบาติกทำแบบง่ายง่าย ใชส้ ใี ช้สียอ้ มผ้าตามทอ้ งตลาดทัว่ ไปจึงทำใหส้ ี ตกและมีสารเคมีจากสีตกคา้ งลงบนผ้าลวดลายที่มัดก็ยังไมส่ วยงาม การตอ่ ยอดคอื การทำผ้าบาติกมดั ย้อม ของปา้ สมิ า ขาวสะอาดน้ี เปน็ สินคา้ ที่ได้รับความนยิ มจาก คนในพน้ื ท่แี ละคนตา่ งถิน่ รวมถงึ ชาวบา้ นระแวกใกล้เคยี งเพราะวา่ มีลวดลายสีสันที่สวยงามทีส่ ำคญั คือสที ่ี นำมาย้อม เปน็ สที ่มี ีคุณภาพ ไม่มสี ารเคมตี กค้าง ลวยลายสวยงามสดดุ ตาทส่ี ำคญั เปน็ สนิ ค้าท่มี ีคณุ ภาพ ไม่มี สีตกค้างลงบนผืนผา้ รูปภาพภูมปิ ญั ญา ถา่ ยภาพบคุ คล และอปุ กรณ/์ เคร่อื งมอื / สง่ิ ทปี่ ระดษิ ฐ์ (ชนิ้ งานหรอื ผลงาน) รปู ภาพภูมปิ ญั ญา วิทยากร นางสิมา ขาวสอาด

3 ภาพวทิ ยากรกำลงั สอนสาธกิ ารทำผา้ บาตใิ หก้ บั ประชาชน ผลติ ภณั ฑ์ผา้ บาตกิ

4 แบบบนั ทกึ ชุดขอ้ มลู คลังปญั ญา-ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถ่นิ ตำบล ดอนทราย อำเภอ โพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี ชือ่ ภมู ปิ ัญญา ผลิตภัณฑส์ บู่นมแพะ ข้อมูลพน้ื ฐาน รายบคุ คล เจ้าของภูมิปญั ญาท้องถ่ิน/บคุ คลคลงั ปญั ญา ชอื่ นางสม ยางศรี ทอ่ี ยปู่ จั จบุ นั (ทสี่ ามารถตดิ ตอ่ ได้) บา้ นเลขท่ี 7/4 หมูท่ ่ี 1 ตำบลดอนทราย อำเภอโพธาราม จังหวัด ราชบุรี รหัสไปรษณีย์ 70120 ความเปน็ มาของภมู ิปญั ญา กลุ่มการเลย้ี งแพะเป็นการรวมกลมุ่ กนั ของคนในชมุ ชนตำบลดอนทราย ชง่ึ นางสม ยางศรี กเ็ ป็น หน่ึงในสมาชิกน้นั กลมุ่ การเล้ืยงแพะได้รันการสนับสนนุ จากพฒั นาชุมชนและเกษตรตำบลดอนทรายในการ ให้ความรโู้ ดยการพาไปอบรมในสถานที่ต่างต่างเพือ่ เพ่ิมพนู ความรใู้ นการเล้ืยงแพะเพอ่ื ให้ผลผลติ น้ำนม ออกมาดีจงึ มีนำ้ นมออกมามากทำใหน้ างสม ยางศรี คิดทจ่ี ะเพ่ิมมูลคา่ นำ้ นมและแปรรปู ผลิตภณั ฑ์ อยากทำ สบใู่ ว้ใชใ้ นครวั เรอื น เนือ่ งจากสบุ่นมแพะใช้ดจี ึงมีการบอกต่อ และเกดิ การจำหนา่ ยในชมุ ชนคนใกล้ชดิ และ เกดิ การตลาดขน้ึ มาอยา่ งลงตวั โดยมีผลติ ภณั ฑใ์ นกล่มุ ดงั นี้ สบ่นู มแพะ จดุ เด่นของภมู ปิ ญั ญา - เปน็ สถานที่ถา่ ยทอดความรู้ วัตถุดิบทีใ่ ชป้ ระโยชน์ในผลิตภัณฑท์ เี่ กิดจากภูมปิ ัญญา ซึ่งพื้นทอ่ี ่นื ไม่มี - นำ้ นมแพะดีขน้ เพราะเลย้ื งแบบธรรมชาติ กินหญ้า กนิ ผกั ในท้องถิ่น รูปแบบและลกั ษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพรภ่ มู ปิ ัญญาทอ้ งถนิ่ ยงั ไม่เคยมีการเผยแพร่/ใช้เฉพาะบุคคล / เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มกี ารเผยแพรผ่ า่ นสือ่ มวลชนและสื่ออ่นื อย่างแพร่หลาย มกี ารดงู านจากบุคคลภายนอก จำนวน .......ครงั้ จำนวน............คน มีการนำไปใช้ อนื่ ๆ (ระบุ) ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถิ่น การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มูลค่า) และ ความภาคภูมิใจ ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ /นวัตกรรมท่ีคดิ คน้ ขึน้ มาใหม่ ภมู ปิ ญั ญาท้องถิน่ ดั้งเดมิ ไดร้ บั การถ่ายทอดมาจาก / ภูมปิ ัญญาทอ้ งถ่ินทไี่ ดพ้ ฒั นาและต่อยอด แบบเดิมคอื ทำสบู่ใช้กันเองดว้ ยการผสมสมุนไพรในครวั เรือนสูตรต่างตา่ ง สว่ นนำ้ นมทางกลุ่มกส็ ่ง ขายเป็นน้ำนมดบิ ชงึ่ ไดร้ าคาไมด่ ีนัก

5 การตอ่ ยอดคอื การนำน้ำนมดมิ มาผสมรวมตวั กับสตู รการทำสบูท่ ำใหเ้ กดิ ผลิตภัณฑ์ สบู่นมแพะขนึ้ เปน็ การเพ่มิ ราคาใหก้ ับน้ำนมแพะ และยงั เปน็ สบุ่ท่ใี ชไ้ ดด้ มี าก มีคณุ สมบตั ถิ นอมผวิ พรรณ จงึ เป็นท่ี ต้องการของผู้บรโิ ภค ทำใหเ้ กิดการจำหน่ายสน้ิ คา้ ข้นึ ในชมุ ชนและนอกชมุ ชน ภาพภมู ิปญั ญา ถา่ ยภาพบคุ คล และอปุ กรณ/์ เคร่อื งมือ/ สิ่งท่ปี ระดษิ ฐ์ (ชน้ิ งานหรือผลงาน) รูปภาพเจา้ ของภูมปิ ญั ญา สบจู่ ากนำ้ นมแพะ

6 แบบบนั ทกึ ชุดขอ้ มูลคลังปญั ญา-ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิ่น ตำบล ดอนทราย อำเภอ โพธาราม จังหวัด ราชบุรี ชอ่ื ภูมปิ ัญญา ผลิตภณั ฑส์ นิ ค้า ปลาสม้ ข้อมูลพนื้ ฐาน รายบคุ คล เจา้ ของภูมิปญั ญาทอ้ งถ่ิน/ผลติ ภัณฑส์ ินคา้ ปลาสม้ ชือ่ นายบรรจง เจริญสขุ ทีอ่ ยู่ปัจจุบนั (ทสี่ ามารถตดิ ต่อได)้ บา้ นเลขที่ ๕๖/๑. หมทู่ ่ี ๒ ต.ดอนทราย อำเภอโพธาราม จังหวดั ราชบุรี รหัสไปรษณยี ์ 70120 ความเปน็ มาของภมู ปิ ญั ญา นายบรรจง เจรญิ สขุ หรอื ท่รี จู้ ักกนั ในนาม“ผูใ้ หญบ่ รรจง เปน็ ผู้ใหญ่บา้ นหม่ทู ่ี / ตำบลดอน ทรายพอมเี วลาว่างกจ็ ะเขา้ ร่วมกิจกรรมกับชมุ ชนในการศกึ ษาหาความรูเ้ พ่มิ เติมในเรือ่ งการทำศิลปประดษิ ฐ์ อาหารขนม การถนอมอาหาร จนเกดิ เป็นความสามารถพเิ ศษ ไดไ้ ปฝึกอบรมมาจากผรู้ ู้ และนำมาใชใ้ น ชวี ติ ประจำวันโดยการจดั ทำและใชเ้ องในครวั เรอื น และยังไดร้ บั การตดิ ตอ่ จากหนว่ ยงานราชการใหไ้ ปเปน็ วทิ ยากรในการให้ความร้แู กป่ ระชาชน นอ้ งจากนย้ี งั มคี วามรู้ทางดา้ นต่างๆอกี มากมาย เชน่ เรอ่ื งเศษฐกิจ พอเพยี ง ฯลฯ จดุ เดน่ ของภมู ปิ ัญญา นายบรรจง เจริญสุข เป็นภูมิปัญญาที่มีการพัฒนาตนเองตลอดเวลาในการศึกษาหาความรู้ เพิ่มเตมิ ในดา้ นต่างๆ และได้รับการยอมรับจากชุมชนในการจัดทำอาหารแปรรูปทำปลาส้ม สร้างเป็นกลมุ่ วิสาหกจิ ใหก้ บั ชมุ ชน พรอ้ มท้งั สามารถถา่ ยทอดความรใู้ หแ้ ก่ประชาชนได้อย่างเปน็ ข้ันเปน็ ตอน - เปน็ สถานท่ถี า่ ยทอดความรู้ วัตถดุ ิบท่ใี ช้ประโยชน์ในผลิตภณั ฑ์ท่ีเกดิ จากภูมปิ ญั ญา ซง่ึ พืน้ ทอี่ ื่นไม่มี - ปลาทนี่ ำมาใชใ้ นการทำปลาส้มไดผ้ า่ นการคดั สรรเปน็ อย่างดเี ลย้ี งแบบธรรมชาติเกิดจากน้ำดใี น ในท้องถ่ิน รปู แบบและลกั ษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พันธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ิน ยังไมเ่ คยมีการเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบุคคล / เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน มีการเผยแพรผ่ ่านสอ่ื มวลชนและส่ืออ่นื อยา่ งแพร่หลาย มีการดงู านจากบุคคลภายนอก จำนวน .......ครัง้ จำนวน............คน มกี ารนำไปใช้ อน่ื ๆ (ระบ)ุ ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถิ่น การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มูลค่า) และ ความภาคภูมิใจ ภูมิปญั ญาทอ้ งถิน่ /นวตั กรรมท่ีคดิ คน้ ขึน้ มาใหม่

7 ภูมิปญั ญาท้องถน่ิ ดง้ั เดิมไดร้ บั การถ่ายทอดมาจาก / ภูมปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ ทไี่ ดพ้ ฒั นาและต่อยอด แบบเดิมคอื ทำปลาสม้ ขายเพียงอย่างเดียว การตอ่ ยอดคอื ปัจจบุ นั จากการผลิตปลาสม้ เพยี งอยา่ งเดยี วได้นำปลาสม้ มาสร้างผลิตภณั ฑจ์ ำหน่าย ขายเปน็ น้ำพรกิ ในสตู รการปรงุ รสต่างต่างเช่น นำ้ พรกิ จากปลาสม้ สะอาดปลอดสาร จึงเป็นท่ีต้องการของ ผู้บรโิ ภค ทำให้เกิดการจำหนา่ ยสิ้นคา้ ขนึ้ ในชุมชนและนอกชมุ ชน ภาพถา่ ยบคุ คล และอปุ กรณ/์ เครอื่ งมอื /ส่ิงทปี่ ระดิษฐ์ (ชนิ้ งานหรอื ผลงาน) รปู ภาพเจา้ ของภูมปิ ัญญา นายบรรจง เจรญิ สขุ ิ า า ค้ าม ้ ภาพผลิตภณั ฑส์ ินค้า ปลาสม้

8 ทำเนยี บภมู ิปญั ญาท้องถน่ิ ประจำเดือนพฤศจิกายน ๒๕๖๓ กศน.ตำบลดอนทราย ศูนยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั อำเภอโพธาราม สำนักงานส่งเสริมการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยจังหวัดราชบรุ ี สำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัย สำนักงานปลดั กระทรวงศึกษาธกิ าร กระทรวงศึกษาธิการ

9 คำนำ ปราชญ์ชาวบ้าน หรือนักคิดท้องถิ่น หรือครูภูมิปัญญาไทยแล้วแต่จะเรียกกัน จะมีมากมายใน หลายด้านแล้วแต่งานที่ท่านปฏิบัติจนบังเกิดผล ไม่ว่าจะเรียกอะไรก็ตามคุณสมบัติของผู้ที่เป็นปราชญ์ ชาวบา้ น คอื ๑. คนเหล่านีม้ ีธรรมะอยใู่ นใจทกุ ท่าน เป็นธรรมะของความรักความเมตตา ความอยากชว่ ยคน เป็นธรรมะโดยการปฏิบตั ิ ๒. คนเหล่านค้ี ิดทำสรุปบทเรียน แลว้ นำมาเป็นความรู้ให้คนเห็นไดอ้ ยา่ งชัดเจน มีทัง้ วิชาการ และภาคปฏิบัตใิ ห้เห็น ๓. คนเหล่านม้ี ีความรกั ความเปน็ ปราชญ์ไมไ่ ดอ้ ยูท่ ีค่ วามฉลาดของปญั ญาทเ่ี กิดจากการกระทำ แตเ่ กดิ จากความรักทม่ี ีธรรมะเปน็ แรงบันดาลใจให้แบง่ ปนั แก่ผอู้ ่ืน ลกู หลาน มปี า่ มชี ุมชน มีเมอื ง ดังนั้น สรุปได้ว่าปราชญ์ชาวบ้านนั้นเป็นผู้ที่มีวิถีชีวิตที่ผูกพันกับธรรมชาติ มีความคิดเข้าระบบ ชอบค้นหาความจริง ช่างสังเกตและนำส่ิงที่พบเห็นมาเรียนรู้โดยการปฏิบัติจริง สามารถสรุปเป็นบทเรียนได้ ดังเช่นปราชญ์ชาวบ้าน ด้านการเกษตร ซ่ึงมีอย่ทู ัว่ ไปในทกุ ภาคของประเทศ ทั้งนี้ กศน.ตำบลดอนทราย ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอ โพธาราม ได้เลง็ เหน็ ถึงความสำคัญของผู้ทท่ี ำคุณประโยชน์ เสียสละ และปฏิบัติตนเป็นแบบอย่างที่ดีต่อคน ในชุมชนตำบ้านสิงห์ จึงได้จัดทำทำเนียบภูมิปัญญาท้องถิ่น ขึ้นเพื่อยกย่อง และเผยแพร่ให้ชนรุ่นหลังได้ถือ เป็นแบบอยา่ งท่ีดใี นการดำรงชีวิต ต่อไป กศน.ตำบลดอนทราย พศจกิ ายน ๒๕๖๓

10 คำนำ ด้วย กศน.ตำบลดอนทรายได้ดำเนินการจัดทำภูมิปัญญาในท้องถิ่น ให้กับประชาชนในพื้นที่ ตำบลดอนทราย เพื่อเพิ่มพูนความรู้และทักษะในการดำเนินชีวิตแบบพอเพียง สามารถเรียนรู้และ ฝึกฝนได้ทั้งจากการศึกษาด้วยตนเอง และได้รับการถ่ายทอดจากผู้อื่น การนำภูมิปัญญามาเผยแพร่ เพื่อให้ประชาชนในพื้นที่ได้นำไปใช้และเรียนรู้เพื่อเพิ่มอาชีพ และประสบการณ์ให้กับตนเองและ ครอบครัว ให้มีการเจริญเติบโตอย่างต่อเนือ่ งและเกื้อกลู ในการผลิตซ่ึงกนั และกัน โดยการใช้ทรัพยากร ที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์และไม่มีสารพิษ เช่น ดิน น้ำ แสงแดดอย่างเหมาะสม เกิดประโยชน์สูงสุด มี ความสมดุล ของสภาพแวดล้อมอย่างต่อเนื่อง และเกิดผลในการเพิ่มพูนความอุดมสมบูรณ์ของ ทรัพยากรธรรมชาติด้วย กศน.ตำบลดอนทรายหวังว่าเอกสารเล่มนี้คงมีประโยชน์ต่อผู้อ่านและ ผปู้ ฏบิ ตั งิ านตอ่ ไป กศน.ตำบลดอนทราย พฤศจิกายน 2562

สารบัญ 11 คำนำ หน้า สารบญั 1 กศน.ตำบลดอนทราย 5 - วิสาหกิจชุมชนผ้ามดั ยอ้ มบาติก : นางสมิ า ขาวสอาด 6 - ผลิตภัณฑส์ บนู่ มแพะ: นางสม ยางศรี - ผลิตภณั ฑจ์ ากปลาส้ม :นายบรรจง เจรญิ สขุ คณะผู้จดั ทำ

คณะผูจ้ ัดทำ 12 ทปี่ รกึ ษา ผู้อำนวยการ กศน.อำเภอโพธาราม นางสนุ ันทา โนรีสุวรรณ ครู อาสาสมัคร ฯ นางโสภญิ า ศรที อง ครู กศน.ตำบลดอนทราย ร่าง/เรยี บเรยี งและจดั ทำ นางพัฒนา ศุภสกลุ อาภาพบิ ลู