1 ระบบความปลอดภัย

ระบบความปลอดภัย สาระสาคญั ::: ในการปฏบิ ัตงิ านดา้ นไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนกิ ส์ มคี วามสมั พันธเ์ กยี่ วขอ้ งซง่ึ กนั และกัน ความปลอดภัย นับวา่ เป็ นสง่ิ สาคญั ทผ่ี ูป้ ฏบิ ัตงิ านจะตอ้ งคานงึ ถงึ เป็ นอันดับแรก ไฟฟ้าเป็ นสงิ่ ทกี่ อ่ ใหเ้ กดิ ประโยชนม์ ากมาย มหาศาล เมอื่ ไฟฟ้ ามปี ระโยชน์ แตไ่ ฟฟ้ากย็ อ่ มมโี ทษ ถา้ ไมร่ จู ้ ักการใชแ้ ละการป้องกนั อันตรายทเ่ี กดิ ขนึ้ มกั เกดิ จากความประมาท ความรเู ้ ทา่ ไมถ่ งึ การณ์ ดังนัน้ การทจี่ ะชว่ ยลดอบุ ัตเิ หตุ ทเี่ กดิ จากไฟฟ้าซง่ึ จะทาให ้ เกดิ การสญู เสยี จะตอ้ งรถู ้ งึ วธิ กี ารป้องกนั มใิ หเ้ กดิ อันตรายและเขา้ ใจขนั้ ตอนวธิ กี ารปฐมพยาบาลเบอื้ งตน้ จดุ ประสงคเ์ ชงิ พฤตกิ รรม 1. อธบิ ายระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า-อเิ ลก็ ทรอนกิ สไ์ ด ้ 2. อธบิ ายวธิ กี ารป้องกันอนั ตรายทเ่ี กดิ จากไฟฟ้าได ้ 3. ชว่ ยเหลอื ผูป้ ระสบอบุ ตั เิ หตจุ ากไฟฟ้าได ้ 4. ปฐมพยาบาลผถู ้ กู ไฟฟ้าดดู ได ้ 5. ประยกุ ตใ์ ชใ้ นชวี ติ ประจาวนั ได ้ ความปลอดภยั ในงานไฟฟ้ าและอเิ ล็กทรอนกิ ส์ การทางานเกยี่ วกบั ระบบไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ ถา้ ขาดความระมัดระวังจะทาใหไ้ ดร้ ับอนั ตราย และเกดิ ความเสยี หายได ้ เนือ่ งจากรา่ งกาย สว่ นใดสว่ นหนง่ึ เขา้ ไปสมั ผัสกับวงจรไฟฟ้า คณุ สมบตั ขิ องไฟฟ้ า โดยทั่วไป จะพยายามไหลและแทรกซมึ เขา้ หาสอ่ื ตัวนาตา่ ง ๆ เชน่ โลหะ ดนิ น้าเป็ นตน้ เมอ่ื รา่ งกายของเรา เขา้ ไปสมั ผัสจะทาใหก้ ระแสไฟฟ้าไหลผ่านตวั เราเขา้ สพู่ น้ื ดนิ หรอื น้า กระแสไฟฟ้าทไ่ี หลผา่ นรา่ งกาย แมจ้ ะมปี รมิ าณเพยี งเล็กนอ้ ยก็อาจจะทาใหไ้ ดร้ ับอนั ตรายได ้ ในกรณีที่ กระแสไฟฟ้ าไหลผ่านอวยั วะทสี่ าคัญ ของรา่ งกาย สาเหตทุ ที่ าใหไ้ ดร้ ับอันตรายจาก ไฟฟ้าแบง่ เป็ น 2 กรณี คอื 1. กระแสไฟฟ้ าไหลเกนิ เป็ นสาเหตทุ ท่ี าใหอ้ ปุ กรณ์ไฟฟ้าหรอื ทรพั ยส์ นิ อนื่ เกดิ เสยี หาย 2. ไฟฟ้ าดดู เป็ นสาเหตทุ ท่ี าใหเ้ กดิ อนั ตรายกบั มนุษยถ์ งึ ขัน้ เสยี ชวี ติ ได ้ กระแสไฟฟ้ าไหลเกนิ (Over Current) กระแสไฟฟ้าไหลเกนิ หมายถงึ สภาวะของกระแสทไี่ หลผ่านตวั นาจนเกนิ พกิ ดั ทก่ี าหนดไวอ้ าจเกดิ ได ้2 ลกั ษณะดว้ ยกันคอื 1. โหลดเกนิ (Over Load) หมายถงึ กระแสไหลในวงจรปกติ แตน่ าอปุ กรณ์ทก่ี นิ กาลังไฟสงู หลาย ๆ ชดุ มาตอ่ ในจุดเดยี วกนั ทาใหก้ ระแสไหลรวมกนั เกนิ กวา่ ทจี่ ะทนรับภาระของโหลดได ้ เชน่ นาเอา อปุ กรณ์มาตอ่ ทจ่ี ดุ ตอ่ เดยี วกันของเตา้ รับหลายทางแยก 2. การลดั วงจร (Short Circuit) หรอื เรยี กกันทั่ว ๆ ไปวา่ ไฟฟ้าชอ๊ ต เกดิ จากฉนวนชารดุ ทาใหเ้ กดิ สายทมี่ ไี ฟ (Line) และสายดนิ (Ground) สมั ผัสถงึ กัน มผี ลทาใหเ้ กดิ ความรอ้ น ฉนวนทหี่ อ่ หมุ ้ ลวด ตวั นาจะลกุ ไหมใ้ นทส่ี ดุ

ไฟฟ้ าดดู (Electric Shock ) ไฟฟ้ าดดู คอื การทม่ี กี ระแสไฟฟ้าไหลผา่ นรา่ งกายของมนุษย์ โดยบางสว่ นของรา่ งกายจะมสี ภาพเป็ นตวั นา ไฟฟ้ า อนั ตรายจากการถกู ไฟฟ้าดดู ขนึ้ อยกู่ ับปรมิ าณและกระแสไฟฟ้า ทไ่ี หลผ่านรา่ งกา ยและระยะเวลาทถี่ กู ดดู ตารางท่ี 1.1 จะแสดงปรมิ าณของกระแสไฟฟ้า ทม่ี ผี ลกระทบตอ่ รา่ งกาย ดงั น้ี

ลกั ษณะของการถูกไฟฟ้ าดดู การรัว่ ระหวา่ งสาย (Line Leakage) คอื กระแสไฟฟ้าทไ่ี หลผา่ นรา่ งกายระหวา่ งสายไฟกบั สายดนิ การรั่วไหลลงสดู่ นิ คอื กระแสไฟฟ้าทไ่ี หลผา่ นรา่ งกาย จากสายทม่ี ไี ฟลงสดู่ นิ อันเน่ือง มาจากพนื้ ดนิ มี ความชน้ื จงึ ทาใหเ้ กดิ การนากระแสไฟฟ้าได ้

การรว่ั ไหลผา่ นโครงอปุ กรณ์ (Frame Leakage) คอื แรงดนั ไฟฟ้าบางสว่ นรั่วออกมาปรากฏทโ่ี ครงโลหะของ อปุ กรณ์ไฟฟ้า เกดิ จากความชน้ื หรอื เสอ่ื มคณุ ภาพ ของอปุ กรณ์ ทาใหเ้ กดิ กระแสไฟฟ้าไหลผ่านรา่ งกา ยขณะทสี่ มั ผัสหรอื จับอปุ กรณช์ นดิ นัน้ ๆ ระบบการป้องกนั ทางไฟฟ้ า คอื ระบบการป้องกันทไี่ มใ่ หแ้ รงดันไฟฟ้าเกนิ คา่ สงู สดุ ซง่ึ เป็ นแรงดันทยี่ อมให ้ มนุษยส์ มั ผัสไดโ้ ดยตรง (แรงดนั ไมเ่ กนิ 65 โวลท)์ อยา่ งไรกต็ าม คา่ แรงดันไฟฟ้าระดับนี้ จะกอ่ ใหเ้ กดิ อันตรายไดห้ รอื ไม่ ขน้ึ อยกู่ ับสภาพความตา้ นทานไฟฟ้า ของแตล่ ะบคุ คล ซงึ่ โดยปกติ คา่ ความตา้ นทานของ มนุษย์ มคี า่ อยรู่ ะหวา่ ง 1,000 – 4,000 โอหม์ ดงั นัน้ เราสามารถหากระแสไฟฟ้า ทไ่ี หลผ่านตัวมนุษยไ์ ดจ้ าก สตู ร กระแสไฟฟ้า = แรงดนั ตกครอ่ มตัวมนุษย์ / ความตา้ นทานตัวมนุษย์ กระแสไฟฟ้า = 65 โวลต์ / 4000 โอมห์ = 16.25 มลิ ลแิ อมป์

ในกรณที ร่ี า่ งกายเปี ยกชนื้ จะมคี า่ ความตา้ นทานประมาณ 1300 โอมห์ จะหาคา่ กระแสไฟฟ้าทไ่ี หลผ่าน รา่ งกายไดด้ งั นี้คอื กระแสไฟฟ้า = แรงดนั ตกครอ่ มตวั มนุษย์ / ความตา้ นทานตัวมนุษย์ กระแสไฟฟ้า = 65 โวลต์ / 1300 โอมห์ = 50 มลิ ลแิ อมป์ ถา้ ศกึ ษาจากตารางที่ 1.1 จะเห็นไดว้ า่ ในกรณีทกี่ ระแสไฟฟ้าไหลผ่านรา่ งกาย จานวน 50 มลิ ลแิ อมป์ ถอื วา่ อนั ตรายมาก การป้ องกนั อนั ตรายทเี่ กดิ จากไฟฟ้ า วธิ ปี ้องกันไมใ่ หก้ ระแสไฟฟ้าไหลผา่ นรา่ งกาย คอื ใชฉ้ นวนทก่ี ระแสไฟฟ้าไหลผา่ นไดย้ าก เชน่ การสวมถงุ มอื ยาง, รองเทา้ ยาง, หรอื การตอ่ สายดนิ เป็ นตน้ ในปัจจบุ นั มผี คู ้ ดิ คน้ ระบบป้องกันอันตรายทเ่ี กดิ จากไฟฟ้า เพอื่ ใชใ้ นการคมุ ้ ครองชวี ติ และทรัพยส์ นิ มากมาย เชน่ การตอ่ สายดนิ , เซฟตคี้ ทั , แอคควิ คทั , ฟิวส,์ เซอรก์ ติ เบรคเกอร์ อปุ กรณ์จะถกู ตดิ ตงั้ บรเิ วณตน้ ทางของวงจรไฟฟ้า เพอ่ื ป้ องกนั มใิ หเ้ กดิ การลัดวงจร การเลอื กขนาดของฟิวสแ์ ละเซอรก์ ติ เบรคเกอรค์ วรสงู กวา่ โหลดทใ่ี ชแ้ ตไ่ มเ่ กนิ พกิ ดั ของสายไฟฟ้ าเพราะอาจทาใหส้ ายเกดิ การชารดุ เสยี หายได ้

หลกั ปฏบิ ตั เิ พอ่ื ความปลอดภยั 1. เมอ่ื รา่ งกายเปี ยกชนื้ เชน่ มอื , เทา้ เปียก ไมค่ วรแตะตอ้ งอปุ กรณไ์ ฟฟ้า-อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ เพราะหากอปุ กรณ์ ดังกลา่ วชารดุ จะถกู กระแสไฟฟ้ าดดู และอาจเสยี ชวี ติ ได ้ 2. ถา้ ขาดความรดู ้ า้ นไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ ไมค่ วรซอ่ มและ แกไ้ ขอปุ กรณ์ดังกลา่ วดว้ ยตวั เอง เพราะอาจ ทาใหถ้ กู กระแสไฟฟ้าดดู เกดิ อันตรายได ้ 3. กอ่ นทจี่ ะทาการตรวจซอ่ มอปุ กรณไ์ ฟฟ้า-อเิ ล็กทรอนกิ ส์ จะตอ้ งตดั กระแสไฟฟ้าทจ่ี า่ ยไปยังอปุ กรณ์นัน้ ๆ เชน่ ถอดเตา้ เสยี บ ปลดสวติ ช์ เป็ นตน้

4. เครอ่ื งใชไ้ ฟฟ้ าประเภทใหค้ วามรอ้ นสงู เชน่ เตารดี , เตาไฟฟ้า ควรระมัดระวงั อยา่ ใชง้ านใกลก้ บั สารไวไฟ เมอ่ื เลกิ ใชแ้ ลว้ ใหถ้ อดเตา้ เสยี บออก 5. ระวงั อยา่ ใหเ้ ดก็ เลน่ เครอ่ื งใชไ้ ฟฟ้า-อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ และเตา้ รบั ควรใชแ้ บบทมี่ ฝี าปิดเพอื่ ป้องกนั เดก็ นาวสั ดุ ไปเสยี บรเู ตา้ รบั ซงึ่ จะเกดิ อนั ตรายได ้

6. หากพบผูถ้ กู กระแสไฟฟ้ าดดู ใหต้ ัดแหลง่ จา่ ยกระแสไฟฟ้ากอ่ น เชน่ ปลดคทั เอาท์ เตา้ เสยี บออกหรอื ใช ้ ผา้ แหง้ คลอ้ งผถู ้ กู กระแสไฟฟ้าดดู ออกมา กอ่ นทาการปฐมพยาบาล 7. ควรจัดใหม้ กี ารตรวจสอบสายไฟฟ้าภายในบา้ นเพอ่ื ป้องกันอนั ตรายจากกระแสไฟฟ้าลดั วงจร ซงึ่ อาจเกดิ อันตรายและอัคคภี ัยขน้ึ ได ้ 8. เตา้ รบั และเตา้ เสยี บของเครอื่ งใชไ้ ฟฟ้า หากพบวา่ แตกชารดุ ใหร้ บี เปลย่ี นใหมโ่ ดยเร็ว และหากพบวา่ สายไฟฟ้ า ของเครอื่ งใชไ้ ฟฟ้าเปื่อยชารดุ กใ็ หเ้ ปลยี่ นใหมด่ ว้ ย

9. เครอ่ื งใชไ้ ฟฟ้ า-อเิ ลก็ ทรอนกิ สท์ ผ่ี วิ นอกเป็ นโลหะ เชน่ ตเู ้ ยน็ , โทรทศั น,์ พดั ลม อาจมกี ระแสไฟฟ้ารั่วไปที่ ผวิ ภายนอกดงั กลา่ วได ้ ควรหม่ันตรวจสอบโดยใชไ้ ขควงเชค็ ไฟตรวจสอบ หากพบวา่ มกี ระแสไฟฟ้ารัว่ ควรให ้ ชา่ งซอ่ มแซมแกไ้ ขตอ่ ไป 10. ฟิวสท์ ใ่ี ชต้ ามแผงสวติ ชต์ า่ ง ๆ ตอ้ งตดิ ตงั้ ขนาดใหถ้ กู ตอ้ งและเหมาะสม เพอื่ ฟิวสข์ าดควรมกี ารตรวจหา สาเหตุ โดยเบอื้ งตน้ กอ่ นทจ่ี ะเปลยี่ นฟิวสใ์ หม่ และตอ้ งใสฟ่ ิวสข์ นาดเดมิ หา้ มใชส้ ายไฟหรอื ลวดใสแ่ ทนฟิวส์ เพราะเมอื่ เกดิ กระแสไฟฟ้าลดั วงจร สายไฟหรอื ลวดจะไมข่ าดอาจเกดิ อัคคภี ยั ได ้

11. การถอดเตา้ เสยี บ ใหจ้ ับทต่ี วั เตา้ เสยี บแลว้ ดงึ ออก อยา่ ดงึ ทส่ี ายไฟฟ้าเพราะอาจทาใหส้ ายไฟฟ้าขาด ภายในและเกดิ กระแสไฟฟ้าลัดวงจรได ้ 12. อยา่ ใชผ้ า้ หรอื กระดาษพลางหลอดไฟไวเ้ พราะอาจเกดิ อคั คภี ยั ได ้

13. อยา่ ใชส้ ายไฟฟ้ าเสยี บทเ่ี ตา้ รบั โดยตรง หรอื ใชเ้ ตา้ เสยี บทแี่ ตกชารดุ ไปเสยี บทเ่ี ตา้ รับ เพราะอาจเกดิ กระแสไฟฟ้าลดั วงจร หรอื อาจพลงั้ พลาดถกู กระแสไฟฟ้าดดู ได ้ 14. การใชเ้ ครอ่ื งใชไ้ ฟฟ้า-อเิ ลก็ ทรอนกิ สห์ ลายเครอ่ื ง ในเวลาเดยี วกัน ตอ้ งไมเ่ สยี บเตา้ เสยี บ ทเี่ ตา้ รบั อนั เดยี วกนั เพราะอาจทาใหก้ ระแสไฟฟ้า ไหลในสายเตา้ รับมปี รมิ าณสงู มาก ทาใหเ้ กดิ ความรอ้ นสะสม เป็ นเหตุ ใหฉ้ นวนสายไฟฟ้าเสยี หาย และเกดิ กระแสไฟฟ้าลดั วงจรเกดิ อัคคภี ัยได ้

15. อยา่ เดนิ หรอื วางสายไฟฟ้าใกลบ้ รเิ วณทม่ี คี วามรอ้ นสงู และอยา่ ใหข้ องหนักกดทับสายไฟฟ้า เพราะอาจ ทาใหฉ้ นวนไฟฟ้าลัดวงจรเกดิ อบุ ตั เิ หตขุ นึ้ ได ้ 16. เมอ่ื พบเห็นสายไฟฟ้าขาดหรอื สายไฟฟ้าทห่ี ยอ่ นยานต่าลงมา อยา่ เขา้ ไปจับตอ้ ง และใหแ้ จง้ การไฟฟ้า สว่ นภมู ภิ าคทอ่ี ยใู่ กลท้ ราบ เพอื่ จะไดซ้ อ่ มแซมแกไ้ ขตอ่ ไป

17. ไมค่ วรเลน่ วา่ วในบรเิ วณทม่ี สี ายไฟฟ้า โดยเฉพาะสายไฟฟ้าแรงสงู เพราะอาจจะทาใหไ้ ดร้ ับอนั ตรายจาก ไฟฟ้าได ้ 18. ไมค่ วรตงั้ เสาโทรทศั น์หรอื เสาอากาศวทิ ยบุ รเิ วณทมี่ สี ายไฟฟ้าแรงสงู เพราะอาจไดร้ ับอันตรายจากไฟฟ้า ได ้

19. การเผาหญา้ กงิ่ ไม ้ หรอื เศษวสั ดตุ า่ ง ๆ ใหห้ า่ งจากเสาไฟฟ้าเพราะอาจทาใหเ้ กดิ กระแสไฟฟ้าลัดวงจร และเกดิ อนั ตรายตอ่ ผทู ้ อ่ี ยใู่ กลไ้ ด ้ 20. หา้ มใชก้ ระแสไฟฟ้าชอ็ ตปลา เพราะผดิ กฎหมายและอาจไดร้ ับอันตรายจากไฟฟ้าดดู จนไดร้ ับบาดเจ็บ และเสยี ชวี ติ ได ้

การปฐมพยาบาลผไู้ ดร้ บั อนั ตรายจากกระแสไฟฟ้ า ในกรณีทพี่ บเห็นผถู ้ กู กระแสไฟฟ้าดดู จะตอ้ งชว่ ยเหลอื ใหถ้ กู วธิ แี ละรวดเรว็ ทงั้ นเ้ี พอื่ ความปลอดภยั ของผู ้ ชว่ ยเหลอื และผูถ้ กู กระแสไฟฟ้าดดู หลังจากนัน้ ใหท้ าการปฐมพยาบาลและชว่ ยเหลอื กอ่ นนาสง่ โรงพยาบาล โดยใหป้ ฏบิ ตั ติ ามขนั้ ตอนดงั น้ีคอื 1. หากพบผถู ้ กู กระแสไฟฟ้ าดดู ใหต้ ัดการจ่ายไฟ เชน่ คทั เอาท์ เพอ่ื ตดั ไฟ 2. ใชไ้ มแ้ หร้ อื ฉนวนไฟฟ้ าเขย่ี อปุ กรณ์ไฟฟ้าใหพ้ น้ จากผทู ้ ถี่ กู กระแสไฟฟ้าดดู หรอื ใชผ้ า้ แหง้ , เชอื ก ดงึ ผูป้ ่ วย ออกจากจุดทเี่ กดิ เหตโุ ดยเร็ว เพอื่ ปฐมพยาบาล

3. ชว่ ยปฐมพยาบาล โดยการวางผูป้ ่ วยใหน้ อนหงาย แลว้ ชอ้ นคอผูป้ ่ วยใหแ้ หงนขนึ้ 4. สงั เกตในชอ่ งปากมสี งิ่ อดุ ตันหรอื ไม่ หากพบใหน้ าออกและชว่ ยเป่ าปากโดยใชน้ วิ้ งา้ งปาก และบบี จมกู ของ ผปู ้ ่ วย

5. ประกบปากของผปู ้ ่ วยใหส้ นทิ เป่ าลมเขา้ แรง ๆ โดยเป่ าปากประมาณ 12 – 15 ครงั้ ตอ่ นาที สงั เกตการ ขยายของหนา้ อก หากเป่ าปากไมไ่ ดใ้ หเ้ ป่ าจมกู แทน 6. หากหวั ใจหยดุ เตน้ ตอ้ งนวดหัวใจ โดยวางผปู ้ ่ วยนอนราบแลว้ เอามอื กดเหนือลนิ้ ปี่ใหถ้ กู ตาแหน่ง กดลงไป เป็ นจังหวะ เทา่ กบั การเตน้ ของหวั ใจ (ผใู ้ หญ่นาทลี ะ 60 ครงั้ เดก็ 80 ครงั้ )

7. ฟังการเตน้ ของหวั ใจสลบั กบั การกดทกุ ๆ 10-15 ครงั้ 8. ถา้ หยดุ หายใจ และหัวใจหยดุ เตน้ ใหเ้ ป่ าปาก 2 ครงั้

9. นวดหัวใจ 15 ครงั้ สลับกนั การปฐมพยาบาลตอ้ งทาทันทที ช่ี ว่ ยเหลอื ผูป้ ่ วยออกมา และควรนาสง่ โรงพยาบาล ขณะนาสง่ โรงพยาบาล จะตอ้ งทาการปฐมพยาบาล ตามขนั้ ตอนดงั กลา่ ว ตลอดเวลา