คัมภีร์ชุมชน เจ็ดเสมียน

คมั ภีรช ุมชน ตำบลเจด็ เสมยี น อำเภอโพธาราม จังหวดั ราชบุรี โดย ผูรับจา งทำงานตำบลเจ็ดเสมียน มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏหมบู านจอมบงึ กระทรวงการอุดมศึกษา วทิ ยาศาสตร วิจัยและนวตั กรรม ป พ.ศ 2564

คำ�นำ� ตามทม่ี หาวทิ ยาลยั ราชภฏั หมบู่ า้ นจอมบงึ ไดม้ นี โยบายในการดำ� เนนิ งานเพอ่ื การพฒั นาทอ้ งถนิ่ ผา่ นโครงการ การ ยกระดับเศรษฐกิจและสังคมรายต�ำบลแบบบูรณาการ หน่ึงต�ำบลหน่ึงมหาวิทยาลัย (U2T) ที่กระทรวงการอุดมศึกษา วทิ ยาศาสตร์ วิจยั และนวตั กรรมมอบหมาย ในการดำ� เนินงานของมหาวิทยาลยั ในรอบแรก อาจารย์ บคุ ลากรของมหาวิทยาลยั ได้ด�ำเนินการครอบคลมุ พนื้ ท่ี 35 ต�ำบล กระจายไปยงั 10 อ�ำเภอในจงั หวัดราชบรุ ี และ ตำ� บลเจด็ เสมียนเปน็ หนึง่ ใน 35 ต�ำบลทไ่ี ด้มกี ารพัฒนาเชงิ พ้ืนท่ี ซึ่งประกอบไปดว้ ยกจิ กรรม การพฒั นาเพื่อยกระดบั อาชพี การสร้างรายได้ และการส่งเสริมการทอ่ งเท่ียวชมุ ชน ซึ่งคณะ ท�ำงานได้ดำ� เนินการครบถว้ นตามเป้าหมาย แตด่ ้วยในระหวา่ งการดำ� เนนิงาน พบว่า ต�ำบลเจด็ เสมียน มคี วามโดดเดน่ ใน ขอ้ มลู องค์ความรู้ ภูมปิ ัญญาท้ังที่อยู่กบั ตวั บุคคลและสภาพแวดลอ้ ม คณะทำ� งานจึงไดท้ �ำการรวบรวมขอ้ มลู ทก่ี ระจายอยู่ ในทุกภาคส่วนมาเป็นรูปเล่มรายงาน “คัมภีร์ชุมชนต�ำบลเจ็ดเสมียน” ซ่ึงประกอบไปด้วยเนื้อหาจ�ำนวน 12 บาท ที่ได้ ด�ำเนินการตามกระบวนการมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทุกภาคส่วน ดังน้ันคุณงามความดีที่เกิดขึ้นคณะท�ำงานขอ ยกใหเ้ ป็นผลงานของทุกทา่ นทีไ่ ด้กล่าวถงึ ไวใ้ นเล่มรายงานฉบับนแ้ี ละไมไ่ ด้กลา่ วถงึ แต่หากแม้วา่ ความผดิ พลาด ความ บกพร่องท่ีเกิดขึ้น คณะท�ำงานต้องขออภัยมา ณ ท่ีน้ี และจะขอรับทุกข้อเสนอแนะไปปรับแก้ไขเพ่ือให้รายงานฉบับน้ีมี ความสมบรู ณใ์ นดีย่ิงขน้ึ ในโอกาสต่อไป คณะทำ� งานโครงการ U2T ต�ำบลเจด็ เสมียน 1

สารบัญ บทที่ 1 บรบิ ทชุมชน หนา้ 10 1.1 ประวัตติ ำ� บล ขอ้ มูลพ้ืนฐานของชุมชน 10 1.2 ทีต่ ั้ง อาณาเขต และขนาด 14 1.3 เส้นทางการคมนาคม 14 1.4 ขอ้ มูลจำ� นวนประชากร 14 1.5 สภาพท่ัวไป 15 1.6 ขอ้ มลู พน้ื ฐานชมุ ชน หมู่ท่ี 1 บา้ นวงั ลกึ 18 1.7 ข้อมลู พืน้ ฐานชุมชน หมู่ที่ 2 บา้ นเกาะสมบูรณ์ 22 1.8 ขอ้ มูลพ้นื ฐานชมุ ชน หมทู่ ่ี 3 บ้านเจด็ เสมียน 25 1.9 ขอ้ มูลพ้นื ฐานชมุ ชน หมูท่ ี่ 4 บา้ นสนามชยั 30 1.10 ข้อมูลพ้ืนฐานชุมชน หมู่ท่ี 5 บา้ นคลองมะขาม 35 1.11 ข้อมลู พืน้ ฐานชุมชน หม่ทู ่ี 6 บ้านดอนไม้เรียง 38 บทที่ 2 ประวัตผิ นู้ �ำทางความคิด 41 บทที่ 3 ความภูมใิ จในชุมชน 50 บทที่ 4 เทศกาลงานประเพณีในชมุ ชน 54 4.1 ประเพณีแห่ดอกไมท้ ้ายสงกรานต์ต�ำบลเจด็ เสมียน 54 4.2 งานประเพณีกอ่ พระเจดยี ์ทราย 55 4.3 พิธบี ชู าศาลพระพรหมคฤทธถิ าสมเด็จเจ้าพระยาตาปะก�ำ หรือ ศาลตาปะก�ำ 55 4.4 ทำ� บญุ ประจ�ำปีศาลปู่ยอง 56 4.5 ศาลป่ดู �ำ 57 4.6 งานประเพณีสงกรานต์/งานประจำ� ปที �ำบญุ บรู พาจารย์ วดั ตกึ หริ ญั ราษฎร์ 57 4.7 ศาลปูป่ ักเซ 57 4.8 ศาลเจ้าตาปะขาว (ปุนเถา้ กง) 58 2

สารบัญ หน้า 59 บทท่ี 5 เมนอู าหารพ้นื ถน่ิ 59 5.1 ไชโป๊หวาน ตำ� บลเจ็ดเสมยี น 60 5.2 เค้กมะพรา้ วออ่ น ต�ำบลเจ็ดเสมียน 60 5.3 ขา้ วหลามโบราณต�ำบลเจ็ดเสมียน 60 5.4 ขนมเป๊ยี ะบา้ นคุณยาย ต�ำบลเจด็ เสมยี น 61 5.5 ขนมไทยโบราณ ต�ำบลเจด็ เสมยี น 61 5.6 มะขามเทศมนั พันธุส์ ชี มพู ต�ำบลเจด็ เสมยี น 62 บทที่ 6 แหล่งทอ่ งเท่ียวในชุมชน 62 6.1 พิพิธภัณฑต์ ำ� บลเจด็ เสมยี น 62 6.2 วดั เจ็ดเสมียน 63 6.3 ตลาดวัฒนธรรม 119 ปี(ตลาดเก่า) 63 6.4 อทุ ยานปลาชมุ ชนเจด็ เสมยี น 64 6.5 ศาลเจา้ ปุนเถา้ กง 64 6.6 ศาลเจา้ พระยาตาปะกำ� 64 6.7 วดั ตึกหริ ัญราษฎร 65 6.8 วัดสนามชัย 65 6.9 ศาลปู่ปักเซ 66 บทท่ี 7 แหล่งเรียนร้ใู นชุมชน 66 7.1 ศนู ยก์ ารเรยี นรู้ ไพรัตน์ฟาร์มปลาทบั ทมิ 66 7.2 ศนู ย์การเรยี นรู้พริ้มพฒั นา 67 7.3 ศูนยก์ ารเรียนรศู้ าสตรพ์ ระราชา (บ้านไร่พอเพยี ง) 68 7.4 แหลง่ เรียนรบู้ ้านขนมไทย 68 7.5 แหล่งเรียนรูข้ นมเปีย๊ ะคุณยาย 3

สารบัญ หนา้ 69 7.6 แหลง่ เรียนรูก้ ารถกั ทอเสอื่ กก (ลายขิด) 69 7.7 แหลง่ เรียนร้บู ้านตมี ีด 69 7.8 แหลง่ เรียนรู้บา้ นคุณสพุ ตั รา 70 7.9 แหล่งเรียนรูป้ ลาหมอสี 70 7.10 แหลง่ เรยี นร้บู ้านนี้มีปราชญ์ 71 7.11 แหลง่ เรียนร้สู มนุ ไพลสดบา้ นตาปะก�ำ 71 7.12 แหลง่ เรียนรไู้ ชโปว้ แม่เนาวรัตน์ 72 บทท่ี 8 ผลติ ภณั ฑ์ชมุ ชน 72 8.1 ไชโป้วหวานแม่บญุ ส่ง 73 8.2 หัวไชโป้วแม่ระเบยี บ 74 8.3 ไชโปว้ หวานแม่กมิ ฮวย 75 8.4 ต๋ิมเคก้ มะพรา้ วอ่อน 76 8.5 ยุพาเค้กมะพร้าวอ่อน 76 8.6 ผา้ ขาวมา้ 77 8.7 ไชโปว้ หวานตราชฏา 78 8.8 ไชโป้วแม่ตงั กวย 79 8.9 ไชโปว้ ตรากระตา่ ย 80 8.10 ไชโป้วหวานแม่ทองสุข 81 8.11 ไชโปว้ หวานแม่ฮุ้น 82 8.12 โตะ๊ หมบู่ ชู า 82 8.13 น้ำ� มันไพลสด ( บ้านตาปะกำ� ) 83 8.14 เครอื่ งแขวนโบราณแบรนดค์ ณุ นาย 84 8.15 ตานี 4

สารบัญ 8.16 มาลยั กระดาษ หน้า 8.17 ขนมเป๊ยี ะคุณยาย 85 8.18 ตกุ๊ ตาช้างบวั แกว้ บวั บาน 85 8.19 ต้นมะพร้าวตัดบอนไซ 86 8.20 หวั ไชโปแ๊ ม่เนาวรตั น์ 86 8.21 บ้านตมี ีด เจด็ เสมยี น 87 บทท่ี 9 สถานทพ่ี กั แรมใน 87 9.1 ประเภทโฮมสเตย์ 88 9.2 ประเภทโฮมลอดจ์ 88 9.3 ประเภทอ่นื ๆ 91 บทท่ี 10 ผูใ้ หบ้ ริการทอ่ งเทย่ี วในชมุ ชน 92 บทที่ 11 เส้นทางและกิจกรรมการท่องเท่ียวในชมุ ชน 92 บทท่ี 12 ช่องทางการติดต่อกับหน่วยงานบรกิ ารในชุมชน 95 102 5

สารบัญภาพ หนา้ 10 ภาพที่ 18 1.1 พืน้ ท่ตี ำ� บลเจด็ เสมยี น 21 1.2 แผนทแ่ี สดงพกิ ัดหมทู่ ี่ 1 บ้านวังลึก 22 1.3 สรุปขอ้ มูลชุมชนหมู่ท่ี 1 บ้านวงั ลกึ 24 1.4 แผนที่แสดงพกิ ัดหมูท่ ่ี 2 บา้ นเกาะสมบูรณ์ 25 1.5 สรปุ ขอ้ มูลชุมชนหมู่ท่ี 2 บ้านเกาะสมบูรณ์ 29 1.6 แผนทแ่ี สดงพกิ ดั หมทู่ ่ี 3 บ้านเจด็ เสมียน 30 1.7 สรปุ ข้อมลู ชุมชนหมู่ท่ี 3 บ้านเจ็ดเสมยี น 34 1.8 แผนท่ีแสดงพกิ ัดหมู่ท่ี 4 บ้านสนามชัย 35 1.9 สรุปข้อมูลชมุ ชนหมทู่ ี่ 4 บา้ นสนามชัย 37 1.10 แผนท่ีแสดงพกิ ัดหมทู่ ่ี 5 บา้ นคลองมะขาม 38 1.11 สรุปขอ้ มูลชมุ ชนหมู่ที่ 5 บา้ นคลองมะขาม 40 1.12 แผนทแ่ี สดงพิกัดหม่ทู ี่ 6 บ้านดอนไม้เรียง 43 1.13 สรปุ ขอ้ มลู ชุมชนหมู่ท่ี 6 บา้ นดอนไมเ้ รียง 44 2.1 นายพลู สทุ ัศน์ เมฆสวุ รรณ. 45 2.2 นางกรรณิกา ณ บางช้าง 46 2.3 นางดวงสมร วงศย์ ะรา 47 2.4 พระครสู ลี วิสทุ ธคิ ณุ (พิชติ จนู นี ารถ) 48 2.5 นายมานพ มจี �ำรัส 49 2.6 นายยุทธพล วรรณะเรอื งศรี 54 2.7 นายสมทิ ธิ สภุ าพพรชยั 55 4.1 ประเพณีแห่ดอกไมท้ า้ ยสงกรานต์ตำ� บลเจ็ดเสมียน 55 4.2 งานประเพณแี ขง่ ขันเรอื ยาวอาทติ ย์สุดทา้ ยของเดอื นเมษายน 56 4.3 งานประเพณีกอ่ พระเจดีย์ทราย 56 4.4 ศาลพระพรหมคฤทธถิ าสมเดจ็ เจ้าพระยาตาปะก�ำ 4.5 ทำ� บุญประจ�ำปีศาลปยู่ อง 6

สารบัญภาพ หน้า 57 ภาพที่ 57 4.6 วิหารบรู พาจารย์ 58 4.7 ศาลป่ปู ักเซ 59 4.8 ศาลเจา้ ตาปะขาว(ปนุ เถ้ากง) 60 5.1 ไชโปว๊ หวาน 60 5.2 เคก้ มะพร้าวออ่ น 60 5.3 ข้าวหลามโบราณ 61 5.4 ขนมเป๊ียะบา้ นคุณยาย 61 5.5 ขนมไทยโบราณ 62 5.6 มะขามเทศมันพันธ์สุ ีชมพู 62 6.1 พิพิธภัณฑ์ตำ� บลเจด็ เสมยี น 63 6.2 วัดเจ็ดเสมยี น 63 6.3 ตลาดวฒั นธรรม 119 ปี (ตลาดเก่า) 64 6.4 อุทยานปลาเจด็ เสมียน 64 6.5 ศาลเจ้าปุนเถา้ กง 64 6.6 ศาลเจ้าพระยาตาปะก�ำ 65 6.7 วัดเจด็ เสมยี น 65 6.8 วดั ตกึ หิรัญราษฎร 66 6.9 ศาลปู่ปักเซ 66 7.1 ไพรตั น์ฟาร์มปลาทับทิม 67 7.2 ศนู ยก์ ารเรียนรพู้ ริ้มพัฒนา 68 7.3 ศนู ย์การเรียนรู้ศาสตร์พระราชา (บ้านไรพ่ อเพยี ง) 68 7.4 แหล่งเรยี นรูบ้ า้ นขนมไทย 69 7.5 แหล่งเรียนรู้ขนมเปี๊ยะคณุ ยาย 69 7.6 แหล่งเรียนรู้การถกั ทอเสอ่ื กก (ลายขิด) 7.7 แหลง่ เรยี นร้บู า้ นตมี ีด 7

สารบัญภาพ หนา้ 69 ภาพท่ี 70 7.8 แหลง่ เรยี นรูบ้ า้ นคุณสุพตั รา 70 7.9 แหล่งเรียนรู้ปลาหมอสี 71 7.10 แหล่งเรยี นรู้บ้านนีม้ ีปราชญ์ 71 7.11 แหล่งเรียนร้สู มุนไพลสดบา้ นตาปะกำ� 72 7.12 แหลง่ เรยี นรูไ้ ชโป้วแม่เนาวรตั น์ 73 8.1 ไชโป้วหวานแมบ่ ุญส่ง 74 8.2 หัวไชโปว้ แม่ระเบียบ 75 8.3 ไชโปว้ หวานแมก่ ิมฮวย 76 8.4 ต๋ิมเค้กมะพร้าวอ่อน 76 8.5 ยพุ าเคก้ มะพร้าวอ่อน 77 8.6 ผา้ ขาวมา้ 78 8.7 ไชโปว้ หวานตราชฏา 79 8.8 ไชโปว้ แม่ตงั กวย 80 8.9 ไชโป้วตรากระต่าย 81 8.10 ไชโป้วหวานแม่ทองสุข 82 8.11 ไชโป้วหวานแม่ฮุ้น 82 8.12 โตะ๊ หมู่บูชา 83 8.13 น้�ำมันไพลสด ( บา้ นตาปะก�ำ ) 84 8.14 เครื่องแขวนโบราณแบรนดค์ ุณนาย 85 8.15 กระเปา๋ ตานี 85 8.16 มาลัยกระดาษ 86 8.17 ขนมเปี๊ยะคุณยาย 86 8.18 ตุ๊กตาช้างบัวแก้วบัวบาน 87 8.19 ตน้ มะพรา้ วตัดบอนไซ 8.20 หวั ไชโปแ๊ ม่เนาวรตั น์ 8

สารบัญภาพ หนา้ 87 ภาพที่ 88 8.21 บ้านตีมีด เจด็ เสมยี น 88 9.1 ปลาวาฬโฮมสเตย์ 89 9.2 นันทนา โฮมสเตย์ 89 9.3 พจนาโฮมสเตย์ 89 9.4 บา้ นไร่ปลายซอย โฮมเตย์ 90 9.5 ครแู วว่ โฮมสเตย์ 90 9.6 รัตนเนตรโฮมสเตย์ 91 9.7 ยิม้ สขุ โฮมสเตย์ 91 9.8 มาดา โฮมลอดจ์ 92 9.9 ดวงใจ โฮมลอดจ์ 92 9.10 ย้มิ สุข โฮมลอดจ์ 93 9.11 สวนศลิ ปบ์ า้ นดนิ รีสอรท์ 94 10.1 เทศบาลต�ำบลเจด็ เสมยี น 95 10.2 บ้านนมี้ ีปราชญ์ 96 11.1 เส้นทางทอ่ งเทยี่ วตำ� บลเจด็ เสมยี น 11.2 แพค็ เกจท่องเทย่ี วชมุ ชน 9

สารบญั ตาราง ตารางท่ี ขอ้ มลู จ�ำนวนประชากร ต�ำบลเจ็ดเสมียน หน้า 1.1 การใช้ประโยชนท์ ดี่ นิ ต�ำบลเจ็ดเสมยี น 14 1.2 จ�ำนวนประชากรจ�ำแนกตามประเภทอาชพี 1.3 16 17 10

บทท่ี 1 บรบิ ทชมุ ชนตำ�บลเจ็ดเสมยี น ภาพท่ี 1.1 พื้นท่ตี ำ� บลเจ็ดเสมยี น ทม่ี า : http://www.chetsamian.go.th 1.1 ประวตั ิตำ�บล ข้อมลู พ้ืนฐานของชุมชน ชมุ ชนเจด็ เสมียน (เทศบาลต�ำบลเจ็ดเสมียน 2553 : 17-14) มีมาช้านานตงั้ แต่สมัยของ สุโขทยั ในปีพทุ ธศักราช 1800-1963 เปน็ ต้นมา จากนิทานพ้นื บ้านโบราณพระยากง พระยาพานเป็น ตํานาน ค่เู จดีย์สูงเทยี มนกเขาเห็น ตํานานสรา้ งพระปฐมเจดยี ์ที่นครปฐม บา้ นเจ็ดเสมยี นในสมยั น้ันเป็น ทซ่ี อ่ งสุมพลราวสี่หมน่ื คน ในการยกทพั จับศกึ ระหว่างพระยากงกับพระยาพาน ต่อมา ในสมยั สมเดจ็ พระเจ้าตากสินมหาราช ทรงรบั สมคั รชายไทยเพื่อรับใชช้ าติ ได้ต้งั ชอ่ื หม่บู ้านแห่งนว้ี า่ “หมูบ่ ้านเจ็ดเสมียน” เมอื่ ครัง้ ท่ีกรงุ ศรอี ยธุ ยาเสียกรุงให้แกพ่ มา่ คร้ังท่ี 2 เมอื่ เดือน เมษายน พุทธศักราช 2310 กอง ทพั ได้ทําลายปราสาทราชวัง วัดวาอาราม บ้านเรอื นราษฎร ท้ังในกรุง และนอกกรุง จนเกอื บหมดสิ้น ตลอดจนเกบ็ กวาดทรพั ยส์ ินเงนิ ทอง และกวาดตอ้ นผู้คนพลเมืองไปยงั กรงุ องั วะ จนกระท่ังพระยาวชิรปราการ หรอื พระยาตากสิน ได้รวบรวมไพรพ่ ล ออกจากกรุงศรีอยธุ ยา พระองคเ์ ดนิ ทางมาเมืองราชบุรี เพื่อรวบรวมไพรพ่ ลไปสูร้ บกบั พมา่ พระองค์ ทพั ช้าง กองทัพม้า และไพรพ่ ล เดินทพั มาทางทศิ ตะวนั ตกของแม่น�ำ้ (ฝ่ังบางโตนดในปจั จุบัน) พระองค์มีพระประสงค์ทจี่ ะรบั สมคั รชาย ไทยที่รบั อาสา เปน็ ทหารเพอื่ รับใช้ชาตไิ ปสรู้ บกับพม่า พระองคเ์ สด็จมายังฝง่ั บางโตนด ทอดพระเนตรมายงั ฝงั่ ตรงขา้ ม เหน็ ต้นไมใ้ หญ่ดูร่มร่ืนนกั เหมาะสําหรับทจี่ ะต้ังค่ายพกั แรม พระองค์จึงสงั่ ให้พลช้าง พลม้า และกองทพั ขา้ มมาตง้ั พัก แรมยังฝ่ังตรงขา้ ม แต่บรเิ วณ ตรงนัน้ นำ้� ลกึ และไหลเชยี่ วมาก กองทพั ไมส่ ามารถข้ามมายังฝง่ั ตรงข้ามได้ พระองค์จงึ สงั่ ให้ กองทัพถอยมาทางทิศเหนอื ไดห้ นอ่ ยหนง่ึ พระองค์ทอดพระเนตร เห็นกลางแม่น้�ำ มีตน้ พงหวายขน้ึ อยู่ พระองค์ สณั ฐานว่า บรเิ วณที่มตี น้ พงหวายขนึ้ อยู่นำ้� น่าจะตน้ื พระองคจ์ ึงสัง่ ให้กองทัพข้ามแม่นำ้� ตรงทมี่ ี ต้นพงหวายขน้ึ อยูก่ ลาง แมน่ ้�ำ ผลปรากฏวา่ บรเิ วณทมี่ ตี ้นพงหวายขึน้ อยนู่ �ำ้ ตน้ื เขินจริง ๆ เมื่อกองทพั ขา้ มมายังฝง่ั ตรงข้ามแล้ว พระองค์ทรง ตง้ั ชอ่ื หมบู่ า้ นตรงทม่ี ตี น้ พงหวายขน้ึ วา่ “หมบู่ า้ นพงหวาย” ปจั จบุ นั เรยี กเพย้ี นวา่ พงสวาย และพระองคท์ รงตงั้ ชอ่ื หมบู่ า้ น ทนี่ ำ�้ ลกึ และไหลเชย่ี ววา่ “หมบู่ า้ นวงั ลกึ ” และทำ� การตงั้ คา่ ยพกั แรมอยบู่ รเิ วณทม่ี ตี น้ ไมใ้ หญใ่ หท้ หารออกไปเปา่ ประกาศ รับสมัครชายไทยเพอ่ื รับใชช้ าติ เม่ือถึงรุง่ ข้ึนปรากฏว่ามชี ายไทยมาสมัครรบั ใช้ชาติเป็นจํานวนมาก 11

เสมียนท่พี ระองคท์ รงนํามาทจ่ี ะทำ� การจดบนั ทึกไม่สามารถจดบนั ทกึ ได้ทันเสร็จสนิ้ ภายในวันนนั้ พระองคจ์ ึงรบั สมัคร ผู้ที่มีความสามารถในการเขียน อ่าน ได้คล่องแคล่วสมัครเป็นเสมียนเพื่อท�ำการ จดลงทะเบียนชายไทยที่สมัคร เป็น ทหาร ปรากฏวา่ มชี ายไทยรบั สมัครเปน็ เสมียนถงึ เจ็ดคน การจดทะเบยี นของเสมียนทพ่ี ระองคท์ รงรับสมคั ร ได้ทำ� งาน สนองตามพระยคุ ลบาทได้เสร็จทนั กอ่ น พลบคำ�่ พระองคท์ รงประทับใจในการมารับสมคั รชายไทยท่ีอาสาไปรบั ใชช้ าติในครั้งน้มี าก พระองคจ์ ึงไดต้ ้งั ชื่อหมู่บ้าน แห่งนี้วา่ “หมูบ่ ้านเจด็ เสมยี น” สมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมกลา้ เจา้ อย่หู ัว (รชั กาลที่ 5) ทรงเสดจ็ ประพาส ไทรโยค พระองคท์ รงพกั แรมทบ่ี า้ นเจด็ เสมยี น สมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอเจา้ ฟา้ กรมพระยาภาณุ พนั ธว์ งศว์ รเดช เมอื่ ยงั ดำ� รงพระยศเปน็ สมเดจ็ พระเจา้ นอ้ งยาเธอเจา้ ฟา้ กรมฯ ทรงเรยี บเรยี งลงพมิ พ์ ในหนงั สอื วชริ ญาณ เมอ่ื คราวทรงจดั การรบั เสดจ็ ประพาสไทรโยค ในปี การเสดจ็ ไปไทรโยค น้ันถ้าคิดตามทางเรอื จะใช้ 2431 เวลาในการเดนิ ทาง 15 วนั โดยวันที่ 1 ออกจากกรงุ เทพฯ แตล่ า่ เช้าเข้าคลองบางหลวง คลองภาษีเจริญ และคลองดำ� เนนิ สะดวก ไปพกั แรมอย่ศู าลา 5 ห้อง วันท่ี 2 เวลาเชา้ ออกจากศาลา 5 ห้อง เวลา 5 โมงเศษจึงถงึ เมอื งราชบรุ ี พักแรมอยูร่ าชบุรี ถ้าไมไ่ ปพักท่ีราชบรุ กี ็ไป พักท่เี จ็ดเสมียน ขากลบั จากเมอื งไทรโยค ข้าราชบรพิ ารมาใหก้ ารรับเสด็จท่ีตําบลเจด็ เสมยี น พระองคท์ รงตรัสว่า “ทเ่ี หนือเจด็ เสมยี นหน่อยหนึง่ เห็นมตี กึ ใหญ่ หลงั หนึ่ง หนา้ บ้านกว้างประมาณ 3 เส้น เห็นพระยาวงษาภสู ติ ลงมายืนอยทู่ ห่ี าดทราย แต่ห่างกันกับเรือเรามาคนละ ฟากจงึ ใหเ้ รือเล็ก ไปถามถึงการมาอยวู่ า่ มคี วามสบาย หากนิ ดว้ ยการทำ� นาและแลกข้าวไดเ้ ข้าไปในกรุง แต่รบั เบี้ยหวัด และถอื นำ�้ วัดเจด็ เสมยี น ลานวัดกว้างใหญ่ตน้ ไม้ ร่มร่นื ดูงามนกั เรือลกู คา้ จอดอาศยั อยทู่ ่ีน้มี าก บ้านเจ็ดเสมียนน้ีเป็นที่ชอบของนักเลงกลอน พอใจจะอยากไหว้วานให้เสมียนมาจดแทบทุกฉบับ ดังเช่น ในนิราศพระพุทธยอดฟา้ กก็ ล่าวถึงเจ็ดเสมยี นน้เี หมอื นกัน “ถงึ ทา่ ราบเหมอื นหน่งึ ทาบ ทรวงถวิล ยง่ิ โดยด้นิ โหยหวนครวญ กระศลั ย์ ด้วยทุกข์ฉกุ ใจมาหลายวนั จนบรรลุเจ็ดเสมียนตําบลมา ลำ� ลำ� จะใคร่เรยี กเสมียนหมายมารายทุกข์ที่ทกุ ขค์ ะนึงหา จึงรีบเร่งนาเวศครรลลี า พอทิวากรเยอื้ ง จวนสายัณห์” กลุม่ ชาตพิ ันธุท์ อ่ี พยพเขา้ มาตัง้ ถ่นิ ฐานแบ่งไดเ้ ป็น 4 กล่มุ ชาตพิ ันธ์ุ ประกอบไปดว้ ย คนไทยพืน้ ถิน่ คนไทยเชือ้ สายลาว คนไทยเชือ้ สายเขมร คนไทยเชื้อสายจีน ซึ่งมีรายละเอยี ดในการ ตงั้ ถิ่นฐานดงั นี้ คนไทยพื้นถ่ิน เจ็ดเสมียนเป็นตําบลท่ีเก่าแก่ตําบลหนึ่ง ที่มีประวัติความเป็นมาที่ยาวนาน ตามตํานานนิทานพ้ืนบ้าน เมืองโบราณ เรอื่ งพระยากง พระยาพาน ได้กลา่ วถงึ ตําบลเจด็ เสมยี น เมื่อครง้ั ทพี่ ระเจ้าแผ่นดินสุโขทยั ต้องการแผ่ อ�ำนาจขยายดินแดนรวบเอาเมืองนครไชยศรี เปน็ เมืองข้นึ จงึ ใหบ้ ุตรบญุ ธรรมคอื พระยาพานยกทัพซอ่ งสุมพลตง้ั อยทู่ ่ี บา้ นเจด็ เสมียน ราวสห่ี มื่นคน แสดงให้เหน็ วา่ ชาตพิ นั ธข์ุ องคนเจ็ดเสมยี นมาตั้งถน่ิ ฐานอยรู่ มิ ฝง่ั แมน่ ำ�้ แมก่ ลอง ในสมยั สุโขทัยแลว้ ดจู ากประวตั ิศาสตร์เมอื งโบราณ ทีข่ ดุ พบทว่ี ดั โขลง ตําบลคบู ัว พระปรางค์วัดมหาธาตุ กส็ ร้างข้นึ สมยั ทวารวดเี ช่นกนั คนไทยเช้ือสายลาว คนไทยเช้อื สายลาวของเจด็ เสมียน เปน็ กลุม่ คนทมี่ ีเชื้อสายลาวมา จากเวยี งจันทน์ สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว เขา้ มา ต้ังถ่ินฐานอยใู่ นจังหวดั ราชบรุ ี ต้ังแต่สมัยธนบุรมี าจนถึงกรงุ รตั นโกสินทร์ เรียกว่า “ลาวเวยี ง” สว่ นคนไทยเชอื้ สายลาว ของเจ็ดเสมยี นได้ อาศัยอยทู่ างทิศตะวนั ออกของสถานรี ถไฟเจ็ดเสมยี น เรยี กกันว่า “ลาวบ้านทา่ ” จะท�ำบุญกันที่วัด เจด็ เสมยี น มีงานประเพณที ีย่ งั คงชว่ ยกันอนรุ ักษ์เอาไว้ 100 กว่าปแี ลว้ คอื งานประเพณแี ห่ดอกไมท้ า้ ยสงกรานต์ คน ไทยเชื้อสายเขมร ชาวเขมรลาวเดิมเป็นช่ือเรียกประชากรกลุ่มหน่ึงของจังหวัดราชบุรี ที่ไม่มีหลักฐานใด กล่าวถึงถิ่น กำ� เนดิ เดมิ และสาเหตขุ องการอพยพเขา้ มาอยใู่ นจงั หวดั ราชบรุ ี และจงั หวดั ใกลเ้ คยี ง นอกจากคําบอกเลา่ วา่ ถกู กวาดตอ้ น มาจากทางเหนอื ชาวเขมรเดมิ มี ภาษาพดู สําเนยี งคลา้ ยภาษาอสี านศพั ทส์ ํานวนบางคําคลา้ ยกบั ภาษาไทยเหนอื และอสี าน 12

มขี อ้ ความ ในพระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา ไดก้ ลา่ วถึงการกวาดต้อนเขมรมาจากเมืองโพธิสตั ว์ เสยี มราฐ และพระตะบอง เขมรเจด็ เสมยี น ไมใ่ ช่เป็นเขมรทถ่ี ูกกวาดตอ้ นมาจากเมืองโพธิสตั ว์ เสยี มราฐ และ พระตะบอง แต่ เปน็ คนไทยเชือ้ สายเขมรทอ่ี พยพมาจากเมืองสรุ นิ ทร์ ไมม่ หี ลักฐานปรากฏวา่ มาจาก ตําบล อําเภออะไร ในสมัยใด ผู้ซึง่ เป็นลูกหลานได้ล�ำดับเหตุการณ์ให้ฟังว่าในการอพยพมาต้ังถิ่นฐานอยู่ที่เจ็ดเสมียนน้ันอพยพกันมาหมดหมู่บ้าน ไม่ว่า จะเป็นคนแก่ ลกู เล็กเด็กแดง มผี นู้ ําเป็นนายกองเลยี้ งชา้ งของพระเจา้ แผน่ ดนิ ชื่อพระวิเชนทร์ (อเุ ทน) มชี า้ งทีน่ ํามา จากสรุ นิ ทรห์ ลายโขลงดว้ ยกนั มหี วั หนา้ ฝงู ทเี่ ปน็ ผนู้ ํา ชอื่ เจา้ บวั บาน เปน็ ชา้ งทแี่ สนรแู้ ละเกง่ กาจในเชงิ รบ ซงึ่ ตอ่ มา เมอ่ื ครั้งที่เจา้ บัวบานตกมัน ทหารรบั ใช้คนสนิทของพระวิเชนทร์ ถกู เจา้ บวั บานแทงด้วยงาเสียชีวติ ในอดีต คนไทยเชอ้ื สายเขมร ส่วนมากอาศยั อยู่ทบี่ ้านสนามชัย และบา้ นทุ่ม (บ้านเกาะสมบรู ณ)์ ใช้นามสกลุ วงศ์ไอยรา ซึ่งเป็นต้นตระกุลใหญ่ของคนเจ็ดเสมียน ต่อมาได้เปล่ียนมาใช้นามสกุลว่า วงศ์ยะรา จะท�ำบุญกันท่ีวัด สนามชัย เพราะบรรพบุรุษคือพระ วิเชนทร์ ได้ปวารณาตัวเป็นอุปัฏฐากผู้บํารุงวัดพร้อมด้วยญาติพ่ีน้อง เป็นริเริ่มใน การสร้างวดั บรู ณปฏสิ งั ขรณว์ ัดเร่อื ยมา คนไทยเชื้อสายจนี ชาวไทยเชื้อสายจนี เปน็ กลมุ่ ชนทม่ี ีบทบาททางเศรษฐกจิ ตอ่ เมือง ราชบรุ อี ยา่ งมากในสมัยพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกล้าเจา้ อยู่หัว รัชกาลท่ี 5 เป็นช่วงทีช่ าวจนี อพยพเขา้ มา ในประเทศไทยมากทสี่ ดุ ชาวจนี ทีอ่ พยพเขา้ มาสามารถแยกออกเปน็ 5 กลุม่ ตาม สําเนียงพูดไดแ้ ก่ ชาวจนี กลุ่มแตจ้ ๋วิ จีนแคะ ไหหล�ำ กวางตงุ้ และฮกเกีย้ น ชาวจนี เหล่าน้ีกระจดั กระจายกันอยใู่ นอําเภอเมอื งราชบรุ ี อําเภอด�ำเนินสะดวก อําเภอบา้ นโป่ง อําเภอโพธาราม เชน่ เดียวกนั กับคนไทยเชอื้ สายจีนที่อพยพมาต้ังรกรากอย่ทู ่เี จ็ดเสมยี น บางครอบครัว กอ็ พยพมาจาก เมืองจีน บางครอบครวั กม็ าจากราชบรุ ี บางครอบครัวมาจากโพธาราม ทำ� มาคา้ ขายกนั อยใู่ นตลาดเจ็ด เสมียน ซึ่งเปน็ ตลาดทท่ี างวัดเจ็ดเสมียนได้สร้างข้นึ ให้เปน็ ท่อี ย่อู าศยั และค้าขายกนั เป็นอาคาร ไมช้ ั้นเดยี วหลงั คามงุ จาก ในครงั้ แรกมอี าคารไม้อยูแ่ ถวเดียวคือทางด้านทิศใต้ ส่วนทางดา้ นท่ี เหนือจะเป็น เพ่ิงไว้สําหรับขายของอยู่ข้าง ๆ อโุ บสถ ตลาดเจด็ เสมยี นในอดตี มคี วามเจรญิ รุง่ เรือง พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อย่หู วั รชั กาลที่ 5 ทรงเสดจ็ ประพาสตลาดเจด็ เสมียน เมือ่ ปพี ทุ ธศักราช 2431 ตลาดเจด็ เสมียนเปน็ ที่คา้ ขาย แลก เปลย่ี นสินค้ากนั ทุก ๆ 3 ค�ำ่ 8 คำ่� 15 ค่ำ� จะมีนดั ตอนเช้า มีพ่อคา้ แมค่ า้ จะนําสินคา้ มาขายกัน หลายท้องท่ี เช่น อัมพวา บางคนที ดำ� เนินสะดวก ราชบุรี โพธาราม บ้านโป่ง และใกล้เคียง สนิ คา้ ท่ี นํามาค้าขายมหี ลากหลายชนดิ เรอื นดั จะ จอดอยู่เรยี งรายตงั้ แตท่ ่าตลาดจนถงึ ทา่ น�ำ้ ของวดั เจ็ดเสมยี น มที ั้งเรอื ขายจากเรอื เกลือ เรือโอง่ เรอื สนิ คา้ เกษตร ฯลฯ การเดนิ ทางและการคา้ ขายในสมยั นนั้ จะใช้ การเดนิ ทางเรอื และทางรถไฟ สนิ คา้ บางชนดิ กส็ ง่ เขา้ กรงุ เทพฯ โดยทางรถไฟ ในสมยั ที่มีการสร้าง ทางรถไฟสายใต้ ทางราชการได้จา้ งคนจีนมาสร้างทางรถไฟจะปลกู โรงเปน็ ท่พี ักอาศยั อยู่แถว ต้น จามจรุ ี (ข้างบ้าน นางแปลก จนั ทร์ฉมิ ) จะขุดดนิ มาสรา้ งทางรถไฟ บริเวณน้ันจงึ เรยี กว่า “บอ่ เจก๊ ” การทำ� มาคา้ ขาย ของคนไทยเช้อื สายจนี ในตลาดเจ็ดเสมยี น ท�ำใหต้ ลาดเจ็ดเสมยี น มคี วามเจรญิ รงุ่ เรอื ง มที งั้ กจิ การโรงสี รา้ นทอง โรงยาฝน่ิ รา้ นขายของเบด็ เตลด็ ขายผกั ขายปลา เครอื่ งใช้ ไมส้ อยสารพดั ฯลฯ ชาวจีนได้สรา้ งศาลเจ้าเป็นท่ียดึ เหนีย่ วจติ ใจของคนในตลาดเจ็ดเสมียน 1.2 ท่ีตัง้ อาณาเขต และขนาด ชมุ ชนเจด็ เสมยี นตงั้ อยบู่ รเิ วณฝง่ั ตะวนั ออกของแมน่ ำ�้ แมก่ ลอง มอี าณาเขตครอบคลมุ พน้ื ทขี่ องตําบลเจด็ เสมยี น รวมท้ังหมด จํานวน 6 หมู่บา้ น อย่ใู นเขตเทศบาลตําบลเจด็ เสมียน อําเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบุรี อยบู่ ริเวณตอนล่าง ของอําเภอโพธาราม อยหู่ า่ งจากอําเภอโพธาราม ประมาณ 7 กโิ ลเมตร อยหู่ า่ งจากจงั หวดั ราชบรุ ี ประมาณ 13 กโิ ลเมตร และอยหู่ ่างจาก กรุงเทพมหานคร ประมาณ 90 กิโลเมตร ขนาดของชมุ ชนเจด็ เสมียนมพี ืน้ ทีท่ ัง้ สิ้น ตาราง 12 กโิ ลเมตร ดา้ นเหนอื ติดตอ่ เขตตําบลคลองขอ่ ย อําเภอโพธาราม จงั หวัดราชบุรี ด้านตะวันออก ตดิ ตอ่ เขตตําบลดอนทราย อําเภอโพธาราม และเขตตําบลสามเรือน อําเภอเมอื งราชบรุ ี ดา้ นใต้ ตดิ ตอ่ เขต ตําบลทา่ ราบ อําเภอเมืองราชบุรี ดา้ นตะวันตก ตดิ ต่อแมน่ ้ำ� แม่กลอง 13

1.3 เสน้ ทางการคมนาคม 1) เส้นทางรถยนต์ ไปตามทางหลวงแผ่นดนิ หมายเลข 4 (เพชรเกษม) เป็นเสน้ ทางที่ เริ่มตน้ กิโลเมตร 89 จาก กรงุ เทพมหานครผา่ นจงั หวดั นครปฐมรวมระยะทางประมาณ แลว้ เลยี้ วขวาทางหลวงแผน่ ดนิ หมายเลข เขา้ ไปตาม 3238 เพชรเกษมสายเก่า เป็นระยะทางประมาณ 1 กิโลเมตร จนถึงทางแยกหนองบางงูเล้ียวขวาไปตามทางหลวงแผ่นดิน หมายเลข 3644 เปน็ ระยะทางประมาณ 3 กโิ ลเมตร ถงึ บริเวณหนา้ วัดเจด็ เสมียน ซึ่งเป็นท่ตี ้ังของศูนยก์ ลางชุมชนและ ตลาดเก่าเจ็ดเสมยี น 2) เสน้ ทางรถไฟสายใต้ เปน็ เสน้ ทางทเี่ รม่ิ จากกรงุ เทพมหานคร ผา่ นนครปฐมรวมระยะทางประมาณ 106 กโิ ลเมตร ถงึ สถานเี จ็ดเสมยี น (อยบู่ รเิ วณหนา้ ตลาดเกา่ เจด็ เสมียน) 1.4 ข้อมลู จำ�นวนประชากร ตารางท่ี 1.1 ขอ้ มลู จ�ำนวนประชากร ตำ� บลเจ็ดเสมียน ช่อื หมบู่ า้ น ครวั เรือน ชาย หญงิ รวม (คน) หมู่ที่ 1 บา้ นวงั ลึก 364 497 597 1,094 หมทู่ ี่ 2 บ้านเกาะสมบูรณ์ 553 585 644 1,229 หมู่ท่ี 3 บ้านเจ็ดเสมียน 71 69 94 163 หมทู่ ่ี 4 บ้านสนามชยั 415 526 542 1,068 หมทู่ ี่ 5 บา้ นคลองมะขาม 217 361 380 741 หมทู่ ่ี 6 บา้ นดอนไมเ้ รียง 624 659 775 1,434 ขอ้ มูลรวม : 2,244 2,697 3,032 5,729 ทีม่ า http://www.chetsamian.go.th (วันทีป่ รับปรุงข้อมลู ล่าสุด : 29 มีนาคม 2561) 1.5 สภาพทว่ั ไป 1) ลกั ษณะทางกายภาพ 1.1) สภาพภมู ิประเทศ ชมุ ชนเจ็ดเสมียน ต้ังอยู่บรเิ วณดา้ นฝ่งั ตะวนั ออกของแมน่ ้ำ� แมก่ ลอง สภาพทว่ั ไปเปน็ ทรี่ าบ ลุม่ เหมาะสําหรบั การทํานา ทําสวน ลักษณะภมู ปิ ระเทศน้ที ําให้ชุมชนเกิดการต้งั ถิน่ ฐานในบริเวณใกลก้ บั แหลง่ นำ้� ใน พนื้ ทเี่ ขตชมุ ชนเจด็ เสมยี นเปน็ พน้ื ทเี่ พอื่ การพกั อาศยั พนื้ ที่ การคา้ และการประกอบอาชพี ทําการเกษตร เปน็ หลกั (ทม่ี า http://www.chetsamian.go.th) 1.2) สภาพภูมิอากาศ โดยทว่ั ไปจังหวดั ราชบรุ มี ลี กั ษณะภมู ิอากาศ แบง่ ออกเป็น 3 ฤดู ฤดรู ้อน ตง้ั แตเ่ ดือนกุมภาพนั ธ์ – เดอื นเมษายน ฤดฝู น ตั้งแตเ่ ดือนพฤษภาคม – เดอื นเมษายน ฤดูหนาว ตงั้ แต่เดอื นพฤศจกิ ายน – เดือนมกราคม สภาพอากาศเยน็ 14

1.3) การใชป้ ระโยชนท์ ่ดี นิ เทศบาลต�ำบลเจด็ เสมยี น แบง่ ประเภทการใชป้ ระโยชน์ทดี่ นิ ดังนี้ ตารางที่ 1.2 การใชป้ ระโยชน์ที่ดินต�ำบลเจ็ดเสมียน ประเภทการใชป้ ระโยชน์ พืน้ ทเี่ ขตเทศบาล พนื้ ทเ่ี ขตวางผัง พืน้ ที่ (ไร)่ รอ้ ยละ พืน้ ที่ (ไร่) ร้อยละ ดินประเภทที่อยู่อาศัย 125.88 5.04 125.88 4.21 ทด่ี ินประเภทพาณิชยก์ รรม ทด่ี นิ ประเภทอตุ สาหกรรมและคลังสนิ ค้า 4.32 0.17 4.32 0.14 ที่ดินประเภทชนบทและเกษตรกรรม 43.88 1.76 43.88 1.47 ทด่ี ินประเภทท่ีโลง่ เพือ่ นันทนาการ และการรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม 2,087.40 83.5 2,374.90 79.43 ท่ีดินประเภทสถาบนั การศกึ ษา ที่ดนิ ประเภทสถาบันการศาสนา 1.44 0.06 1.44 0.05 ที่ดนิ ประเภทสถาบนั ราชการ และ 15.83 0.63 15.83 0.53 การสาธารณูปโภค สาธารณปู การ 9.35 0.37 9.35 0.31 ถนน ซอย ทางรถไฟ แม่น�้ำ คลอง หนอง บึง และ คลองส่งนำ้� 7.75 0.31 7.75 0.26 144.57 5.78 144.57 4.84 รวม 59.58 2.38 262.08 8.76 2,500.00 100.00 2,990.00 100.00 ทมี่ า http://www.chetsamian.go.th (วนั ทีป่ รับปรงุ ขอ้ มลู ล่าสุด : 29 มนี าคม 2561) 15

1.4) การประกอบอาชพี ตารางท่ี 1.3 จ�ำนวนประชากรจำ� แนกตามประเภทอาชีพ (สบื ค้นวันท่ี 6 ตลุ าคม 2564) ประเภทอาชีพ เพศ เกษตรกรรม - ทำ� นา ชาย % หญงิ % รวม % เกษตรกรรม - ท�ำไร่ (คน) (คน) (คน) เกษตรกรรม - ทำ� สวน 1.56 เกษตรกรรม - ท�ำประมง 16 1.84 14 1.33 30 0.57 เกษตรกรรม - ทำ� ปศุสัตว์ 0.88 รบั ราชการ เจา้ หนา้ ท่ขี องรัฐ 6 0.69 5 0.47 11 0.10 พนกั งานรัฐวสิ าหกิจ 0.05 พนักงานบริษทั 11 1.27 6 0.57 17 6.50 รบั จา้ งทวั่ ไป 0.78 คา้ ขาย 1 0.12 1 0.09 2 2.81 ธุรกิจส่วนตวั 38.51 อาชพี อ่ืน (นอกเหนอื ทกี่ ล่าวแล้ว) 1 0.12 - - 1 7.90 กำ� ลังศกึ ษา 3.01 ไมม่ ีอาชพี 57 6.57 68 6.44 125 13.51 19.59 รวม 9 1.04 6 0.57 15 4.21 100 22 2.53 32 3.03 54 374 43.09 367 34.75 741 51 5.88 101 9.56 152 29 3.34 29 2.75 58 67 7.72 193 18.28 260 189 21.77 188 17.80 377 35 4.03 46 4.36 81 868 100 1,056 100 1,924 ทีม่ า http://www.chetsamian.go.th (วนั ทีป่ รับปรงุ ข้อมูลลา่ สุด : 29 มนี าคม 2561) 16

อาณาเขตตดิ ต่อ 1.6 ข้อมลู พ้ืนฐานชมุ ชน หมทู่ ่ี 1 บ้านวงั ลึก หมูท่ ี่ 1 บา้ นวงั ลกึ ภาพที่ 1.2 แผนท่แี สดงพกิ ัดหมู่ที่ 1 บ้านวังลกึ ที่มา : Google map ประวตั ขิ องหมบู่ า้ น ตามค�ำบอกเลา่ สบื ต่อกนั มา เล่าว่า “ประวตั คิ วามเปน็ มาของชมุ ชน เมอื่ ปี พ.ศ. 2300 หลงั จากทกี่ รงุ ศรอี ยธุ ยาเสยี กรงุ ครง้ั ที่ 2 ใหก้ บั พมา่ พระเจา้ ตากสนิ ตฝี า่ วงลอ้ มพมา่ มาไดต้ อ้ งการรวบรวมไพรพ่ ลมชี าวบา้ น ไปทำ� ศกึ กบั พมา่ ยกกำ� ลงั พลเดนิ ทางผา่ น ทงุ่ ตน้ ตาลโตนด (ตำ� บลบางโตนด) จงึ จะขา้ มฝากแมน่ ำ�้ เพอื่ ทำ� การตง้ั คา่ ยเหน็ แม่น้ำ� ไหลและลกึ มากจึงนำ� ทพั เดนิ หนา้ เห็นมตี ้นหวายกลางแมน่ ้ำ� จงึ สัง่ ให้กองทพั ข้ามฝง่ั มาไดจ้ งึ ต้งั ชอื่ บ้านพงสวาย และบา้ นวงั ลกึ ” อาณาเขตติดตอ่ หมู่ที่ 1 บ้านวังลึก ต้ังอยู่ในเขตเทศบาลต�ำบลเจ็ดเสมียน อ�ำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี ห่างจากอ�ำเภอ โพธารามไปทางทศิ ตะวันออกเฉียงเหนือ 7 กโิ ลเมตร หา่ งจากจงั หวัดราชบุรี ไปทางทิศตะวนั ตกเฉียงใต้ 13 กโิ ลเมตร มีอาณาเขตตดิ ต่อ ดังน้ี ทิศเหนอื ตดิ ต่อกับ หมทู่ ่ี 3 บ้านเจด็ เสมียน ทิศใต้ ติดต่อกับ ต�ำบลท่าราบ อ�ำเภอเมอื งราชบุรี จงั หวดั ราชบรุ ี ทิศตะวนั ออก ติดต่อกับ หม่ทู ่ี 2 บ้านเกาะสมบูรณ์ ทศิ ตะวันตก ติดต่อกบั ต�ำบลบางโตนด อ�ำเภอโพธาราม จังหวดั ราชบุรี 17

การเดินทางเข้าถึงชุมชน การคมนาคมทางรถยนต์ ใช้โครงข่ายของระบบทางหลวง ซึ่งประกอบด้วยทางหลวงแผ่นดินและทางหลวง จังหวัด หลายสายเชอ่ื มโยงพนื้ ท่ภี ายในจงั หวัดและจงั หวัดใกล้เคียง ได้แก่ 1) ทางหลวงแผน่ ดินหมายเลข 4 (ถนนเพชรเกษม) เชอื่ มโยงระหวา่ งกรงุ เทพฯ และจังหวัดตา่ ง ๆ ในภาคกลาง และภาคใต้ 2) ทางหลวงแผน่ ดินหมายเลข 4 (เดิม) (ถนนเพชรเกษม) เช่อื มโยงระหวา่ งพ้ืนที่ เทศบาลต�ำบลเจด็ เสมยี นกบั จงั หวัดราชบรุ ี 3) ทางหลวงจงั หวดั หมายเลข 3238 (แยก 4 เดมิ – เจด็ เสมยี น) เชอ่ื มโยงพนื้ ทภี่ ายในเขตเทศบาลตำ� บลเจด็ เสมยี น 4) การคมนาคมขนสง่ ทางรถไฟ มีสถานีรถไฟบรเิ วณตลาดเจด็ เสมียน เป็นเส้นทางรถไฟสายใต้ ทใ่ี ชต้ ิดต่อ ระหว่างจงั หวัดในภาคกลาง กับจงั หวัดต่าง ๆ ในภาคใต้ และภาคตะวันตก ระบบสาธารณปู โภค มีไฟฟา้ และน้�ำอปุ โภค บริโภค ครบทกุ ครัวเรอื น สถานท่ีสำ�คัญในชมุ ชน ศาลาอเนกประสงค์ศาลปยู่ อง จ�ำนวน 1 แห่ง ลานออกก�ำลังกายศาลป่ยู อง จำ� นวน 1 แหง่ ลานกิจกรรมศาลปยู่ อง จำ� นวน 1 แหง่ สนามฟุตบอลวดั ใหมช่ �ำนาญ จ�ำนวน 1 แหง่ สะพานขา้ มแม่นำ�้ แม่กลอง จำ� นวน 1 แห่ง วัดใหม่ช�ำนาญ จำ� นวน 1 แห่ง ศาลปยู่ อง จ�ำนวน 1 แห่ง 18

ภาพที่ 1.3 สรุปข้อมูลชมุ ชนหมทู่ ่ี 1 บา้ นวงั ลกึ 19

1.7 ข้อมูลพื้นฐานชุมชน หมู่ท่ี 2 บ้านเกาะสมบรู ณ์ หม่ทู ่ี 2 บา้ นเกาะสมบูรณ์ ภาพที่ 1.4 แผนทแี่ สดงพิกัดหม่ทู ่ี 2 บ้านเกาะสมบูรณ์ ทมี่ า : Google map ประวัตขิ องหมบู่ ้าน ตามค�ำบอกเลา่ สืบตอ่ กันมา เลา่ วา่ “หมู่ 2 ตง้ั ขึน้ ในรัชสมยั รชั กาลที่ 5คร้นั เมือ่ พระองค์ ท่าน ได้เสด็จมาถึงยังพื้นท่ีของต�ำบลเจ็ดเสมียน พระองค์ได้ทอดพระเนตรหาแหล่งที่อุดมสมบูรณ์ เพื่อจัดเป็นแหล่ง อาหารของทหาร ทีไ่ ดท้ รงน�ำทพั มา และทรงทอดพระเนตรเห็นพืน้ ท่ี หมทู่ ่ี 2 วา่ อดุ มสมบูรณ์เหมาะทีจ่ ะเป็นอู่ข้าวอู่นำ�้ จึงพระราชทานนามท่แี ห่งนี้ว่า หมบู่ ้านเกาะสมบูรณ”์ อาณาเขตตดิ ตอ่ หมทู่ ่ี 2 บา้ นเกาะสมบรู ณ์ ตง้ั อยใู่ นเขตเทศบาลตำ� บลเจด็ เสมยี น อำ� เภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี หา่ งจากอำ� เภอ โพธารามไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนอื 7 กโิ ลเมตร หา่ งจากจงั หวดั ราชบุรี ไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ 13 กิโลเมตร มีอาณาเขตติดตอ่ ดังนี้ ทิศเหนือ ติดต่อกบั หมทู่ ่ี 4 บา้ นสนามชยั ทิศใต้ ตดิ ต่อกบั ต�ำบลท่าราบ อ�ำเภอเมืองราชบุรี จงั หวดั ราชบรุ ี ทศิ ตะวันออก ตดิ ต่อกบั หมูท่ ี่ 6 บา้ นดอนไมเ้ รยี ง ทิศตะวันตก ตดิ ตอ่ กบั หมู่ที่ 3 บ้านเจ็ดเสมยี น 20

การเดินทางเขา้ ถึงชมุ ชน การคมนาคมทางรถยนต์ ใช้โครงข่ายของระบบทางหลวง ซ่ึงประกอบด้วยทางหลวงแผ่นดินและทางหลวง จังหวดั หลายสายเชอ่ื มโยงพน้ื ทภ่ี ายในจงั หวดั และจงั หวดั ใกลเ้ คยี ง ไดแ้ ก่ 1) ทางหลวงแผน่ ดินหมายเลข 4 (ถนนเพชรเกษม) เช่อื มโยงระหวา่ งกรงุ เทพฯ และจงั หวัดตา่ ง ๆ ในภาคกลาง และภาคใต้ 2) ทางหลวงแผน่ ดินหมายเลข 4 (เดมิ ) (ถนนเพชรเกษม) เชอื่ มโยงระหวา่ งพ้นื ที่ เทศบาลต�ำบลเจด็ เสมียนกับ จังหวัดราชบุรี 3) ทางหลวงจังหวัดหมายเลข 3238 (แยก 4 เดิม – เจ็ดเสมียน) เชื่อมโยงพื้นท่ีภายในเขตเทศบาลต�ำบล เจด็ เสมียน 4) การคมนาคมขนส่งทางรถไฟ มสี ถานรี ถไฟบรเิ วณตลาดเจด็ เสมยี น เปน็ เสน้ ทางรถไฟสายใต้ ทใ่ี ช้ตดิ ตอ่ ระหวา่ งจงั หวดั ในภาคกลาง กบั จังหวัดตา่ ง ๆ ในภาคใต้ และภาคตะวนั ตก ระบบสาธารณูปโภค มไี ฟฟา้ น้ำ� อปุ โภค บรโิ ภค ครบทุกครัวเรอื น สถานทสี่ ำ�คัญในชมุ ชน เทศบาลต�ำบลเจด็ เสมยี น จ�ำนวน 1 แหง่ โรงพยาบาลเจด็ เสมยี น จำ� นวน 1 แหง่ ศูนยพ์ ฒั นาเด็กเลก็ บา้ นอม่ิ อุน่ จำ� นวน 1 แหง่ ศูนย์การศึกษานอกโรงเรยี นตำ� บลเจด็ เสมียน จำ� นวน 1 แห่ง มลู นิธิดวงธรรม จำ� นวน 1 แหง่ ศาลาเฉลิมพระเกียรติ 60 ป ี จำ� นวน 1 แห่ง ศาลเจา้ ปู่ด�ำ จำ� นวน 1 แหง่ ลานกฬี าเทศบาลเจด็ เสมียน จำ� นวน 1 แหง่ หอกระจายขา่ วเทศบาลเจ็ดเสมียน จ�ำนวน 1 แหง่ 21

ภาพที่ 1.5 สรปุ ขอ้ มลู ชมุ ชนหม่ทู ี่ 2 บา้ นเกาะสมบรู ณ์ 22

1.8 ขอ้ มูลพน้ื ฐานชมุ ชน หมู่ท่ี 3 บา้ นเจด็ เสมยี น หมทู่ ่ี 3 บ้านเจ็ดเสมยี น ภาพที่ 1.6 : แผนทแี่ สดงพิกัดหมทู่ ี่ 3 บา้ นเจ็ดเสมยี น ท่มี า : Google map ประวตั ขิ องหมบู่ า้ น ตามคำ� บอกเลา่ ของ นายพลูสุทศั น์ เมฆสวุ รรณ (ครเู ด๋อ) เลา่ วา่ “เรมิ่ จากปี พ.ศ. 2300 เกดิ เหตกุ ารณ์ สรู้ บระหวา่ งไทยกบั พมา่ กองทพั พมา่ ทำ� ลายปราสาทราชวงั ทง้ั กำ� แพงเมอื งชน้ั นอกชนั้ ในทำ� ลายบา้ นเรอื น วดั ประชาชนไดร้ บั ความเดอื ดรอ้ นและกวาดตอ้ นประชาชนไปยงั เมอื งองั วะของพมา่ ปี พ.ศ. 2310 ไทยเสยี กรงุ ศรอี ยธุ ยา ครั้งที่ 2 สมเด็จพระเจา้ ตากสนิ มหาราชยกทัพมาเพอื่ ต้องการ ทจ่ี ะรวบรวมไพรพ่ ล โดยมาต้งั ทพั อย่ทู บี่ า้ นโคกกระต่าย ต�ำบลธรรมเสน ตอ่ มาไดเ้ คลอื่ นพลมาถึงตำ� บลบางโตนดและจะข้ามฝ่ังตำ� บลเจ็ดเสมยี นในปจั จุบัน โดยขา้ มตรงบริเวณ บา้ นพงสวายและไดต้ ั้งพักอยูบ่ รเิ วณวดั เจ็ดเสมียนเพอ่ื เกณฑไ์ พรพ่ ลไปเป็นทหารรว่ มรบกบั พม่าในการรบั สมคั รไพรพ่ ล ในคร้งั นีม้ ปี ระชาชนเขา้ มาสมัครเป็นจ�ำนวนมาก เสมียนทนี่ ำ� มาจดรายชือ่ ไม่ทัน จึงต้องมีการรับสมคั รประชาชน ท่ีอ่านออกเขียนได้มาเป็นเสมียนเพ่ือจดบันทึกรายชื่อไพร่พลที่สมัครมาเป็นทหารและเสมียนท่ีสมัครเข้ามาจดบันทึก ครง้ั นี้มีจ�ำนวน 7 คน และสามารถจดั บันทกึ รายช่อื ไดท้ นั ตะวนั ตกดนิ พอดจี งึ กลายเป็นท่มี าของชือ่ บา้ นเจด็ เสมยี น ตอ่ มาพ.ศ.2431 รชั กาลที่ 5 เสดจ็ ประพาสตน้ เยี่ยมราษฎรตามพื้นทต่ี า่ ง ๆ ในปนี ม้ี กี ารสร้างท่าเทียบเรือขนาดใหญ่เพือ่ ทำ� การคา้ และมีการสรา้ งสถานีรถไฟเพอ่ื ใหก้ ารเดนิ ทางคมนาคมสะดวกและใชเ้ ปน็ เสน้ ทางในการคา้ ขาย ปี พ.ศ. 2465 ได้มีการก่อสร้างโรงเรียนชุมชนวัดเจ็ดเสมียน โดยมีแหม่มอาสาสมัครมาสอนวิชาเคหะเศรษฐศาสตร์ต่อมาในปี พ.ศ. 2474 รัฐบาลได้มนี โยบายวางรากฐาน การปกครองสว่ นภมู ภิ าค มีการเลอื กตง้ั ก�ำนันผู้ใหญบ่ ้าน โดยนายโกวทิ วงศ์ยะรา ได้รับเลอื กตั้งเปน็ กำ� นัน ซ่ึงในปนี ไี้ ด้ ฟน้ื ฟปู ระเพณแี หด่ อกไมท้ า้ ยสงกรานตข์ น้ึ มาหลงั จากทปี่ ระเพณเี กา่ ๆ ถกู ลมื เลอื น ในปี พ.ศ. 2492 - 2493 การคมนาคม ยังไม่สะดวก ประชาชนยังไม่มไี ฟฟา้ ใช้ ระบบสาธารณปู โภคยงั เขา้ มาไมถ่ งึ จึงมกี ารกอ่ สรา้ งโครงการพน้ื ฐาน เช่น ถนน ไฟฟ้า การจดั ต้ังสหกรณ์ประปาเจด็ เสมียน ซ่ึงทำ� ใหป้ ระชาชนในพน้ื ท่ีมี ระบบสาธารณปู โภคใช้ การคมนาคมสะดวกข้ึน 23

ต่อมาในปพี .ศ. 2499 ประชาชนในพืน้ ที่ได้มคี วามคิดทีจ่ ะถนอมอาหารเกบ็ ไวร้ ับประทานได้นาน ๆ เน่อื งจากประชาชน นิยมรับประทานหัวไชเท้าจากระบบครัวเรือนก็ปรับปรุงขยายเป็นโรงงานท่ีแปรรูปผลิตภัณฑ์จากหัวไชเท้าเป็นไชโป้ว ชนดิ ตา่ ง ๆ และนำ� ไปจำ� หนา่ ยตามพน้ื ทต่ี า่ ง ๆ เมอื่ การพฒั นาเขา้ มาความเจรญิ กต็ ามมาเปน็ ลำ� ดบั ปี พ.ศ. 2508 รฐั บาล ได้มีนโยบายกระจายอ�ำนาจสู่ท้องถ่ินโดยจัดตั้งสุขาภิบาลเจ็ดเสมียนเกิดโครงสร้างในการพัฒนาและเปิดโอกาสให้ ประชาชนเข้ามามีสว่ นร่วมในการปกครอง ต่อมาปี พ.ศ. 2521 อุโบสถหลังเก่าชำ� รุดทรดุ โทรม ประชาชนในพน้ื ที่ได้ รวบรวมปจั จัยเพอ่ื สร้างอุโบสถหลังใหม่ทำ� ใหม้ ีอุโบสถท่ีสวยงามและเปน็ ที่ภาคภมู ใิ จของประชาชนในพ้ืนท่ีและผู้ทีร่ ว่ ม กนั บริจาค ถดั มาในปี พ.ศ. 2522 ไดเ้ กิดโรคระบาดรฐั บาลจึงไดจ้ ดั ต้งั อาสาสมัครสาธารณสขุ มูลฐาน (อสม.) ประจำ� หมบู่ า้ น โดยเปดิ รบั สมคั รประชาชนเขา้ มาเปน็ อสม.เพอ่ื ดแู ลสขุ ภาพของประชาชนในหมบู่ า้ น บา้ นเจด็ เสมยี นในมี อสม. จำ� นวน 4 คน ปพี .ศ. 2538 รัฐบาลมนี โยบายส่งเสริมบทบาทสตรี มีการคัดเลือกคณะกรรมการกลมุ่ สตรีอาสาพัฒนา หมูบ่ ้านและในปี พ.ศ. 2542 นโยบายรฐั บาลไดม้ กี ารเปล่ยี นแปลงการปกครองสว่ นท้องถนิ่ ยกเลกิ สุขาภบิ าลเปลี่ยน เป็นเทศบาลตำ� บลเจ็ดเสมียนมีสภาเทศบาลฯ ในปีนไ้ี ดม้ ีแนวคิดของกลุ่มประชาชนในพื้นท่ีที่จะกระตุน้ ระบบเศรษฐกิจ ในชมุ ชนใหด้ ีข้ึนโดยการต้ังตลาดนัดหน้าตลาดวัดเจ็ดเสมียนทำ� ใหป้ ระชาชนในพ้ืนท่ีมอี าชีพและมรี ายได้ ปี พ.ศ. 2544 นโยบายรัฐบาลได้จดั หาแหล่งเงินทนุ เพือ่ การประกอบอาชพี ใหก้ บั ประชาชน จงึ ไดม้ กี ารจัดต้ังกองทนุ หมู่บา้ นโดยไดร้ บั การสนับสนุนงบประมาณจากรัฐบาล ซ่ึงท�ำให้ประชาชนมีแหล่งเงินทุนที่จะน�ำไปประกอบอาชีพและต่อมาในปี พ.ศ. 2549 ตำ� แหน่งกำ� นนั หมดวาระผใู้ หญบ่ า้ นหมทู่ ่ี 3 จึงไดม้ กี ารจัดเลือกต้ังกำ� นันผ้ใู หญ่บา้ นแทนทวี่ ่าง นายพรี ะพงษ์ สงิ ห ชาติปรชี ากลุ ได้รับการเลือกตง้ั เป็นกำ� นนั ต�ำบลเจ็ดเสมยี น ปี พ.ศ. 2550 ไดเ้ กดิ แนวคิดอนุรกั ษ์ศลิ ปวฒั นธรรมพ้ืนถิ่น จึงมีการจดั ตั้งกลมุ่ บรหิ ารจัดการตลาดเกา่ 119 ปีเจ็ดเสมียน และเกิดพพิ ิธภัณฑช์ มุ ชนและโรงละครชุมชนขึ้น ปี พ.ศ. 2552 ต�ำแหน่งผู้ใหญ่บ้านคนเก่าหมดวาระ และมีการเลือกต้ังแทนที่ว่าง นายพีระพงษ์ สิงหชาติปรีชากุล ได้รับ การเลือกตง้ั เป็นผู้ใหญ่บา้ นหมูท่ ี่ 3 ปี พ.ศ. 2553 นโยบายการรถไฟแหง่ ประเทศไทยปรบั ปรุงสถานีรถไฟท่เี ส่ือมโทรม โดยทำ� การรอื้ ถอนหลงั เกา่ ออกและสรา้ งเปน็ อาคารคอนกรตี แทน ซงึ่ ทำ� ใหป้ ระชาชนในพนื้ ทท่ี เี่ ปน็ กลมุ่ อนรุ กั ษไ์ มพ่ อใจ และในปเี ดยี วกนั นกี้ ม็ จี ำ� นวนผสู้ งู อายเุ พมิ่ มากขนึ้ จงึ ไดจ้ ดั ต้งั ชมรมผสู้ งู อายรุ ม่ โพธท์ิ องเพอื่ ทำ� กจิ กรรมรว่ มกนั ตอ่ มาใน ปี พ.ศ. 2555 รฐั บาล ไดม้ นี โยบายจดั หาแหลง่ ทนุ เพอ่ื การประกอบอาชีพใหก้ บั สตรจี งึ ไดเ้ กิดกองทนุ พัฒนาบทบาทสตรี เพื่อสง่ เสริมเงินทนุ ในการประกอบอาชีพ และในปี พ.ศ. 2558 รฐั บาลไดม้ นี โยบายลดเวลาเรียนเพิม่ เวลารเู้ ป็นการจัด กจิ กรรมเพมิ่ ทกั ษะการเรียนรู้นอกหอ้ งเรียนในสถานศึกษาให้กับเด็กและเยาวชน” อาณาเขตตดิ ต่อ หมทู่ ่ี 3 บา้ นเจด็ เสมยี น ต้ังอยู่ในเขตเทศบาลตำ� บลเจ็ดเสมยี น อำ� เภอโพธาราม จงั หวดั ราชบุรี ห่างจากอ�ำเภอ โพธารามไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ 7 กิโลเมตร หา่ งจากจงั หวดั ราชบรุ ี ไปทางทิศตะวนั ตกเฉียงใต้ 13 กิโลเมตร มีอาณาเขตติดตอ่ ดังน้ี ทศิ เหนอื ติดตอ่ กับ หม่ทู ี่ 5 บ้านคลองมะขาม ทศิ ใต้ ตดิ ต่อกับ หม่ทู ่ี 1 บ้านวงั ลึก ทิศตะวันออก ติดตอ่ กบั หม่ทู ี่ 2 บา้ นเกาะสมบรู ณ์ ทศิ ตะวนั ตก ตดิ ตอ่ กบั แม่น้ำ� แมก่ ลอง และต�ำบลบางโตนด อำ� เภอโพธาราม จังหวดั ราชบรุ ี 24

การเดินทางเข้าถงึ ชมุ ชน การคมนาคมทางรถยนต์ ใช้โครงข่ายของระบบทางหลวง ซ่ึงประกอบด้วยทางหลวงแผ่นดินและทางหลวง จังหวดั หลายสายเชอ่ื มโยงพ้นื ท่ีภายในจังหวัดและจังหวดั ใกล้เคียง ได้แก่ 1) ทางหลวงแผน่ ดนิ หมายเลข 4 (ถนนเพชรเกษม) เชือ่ มโยงระหว่างกรงุ เทพฯ และจงั หวัดต่าง ๆ ในภาคกลาง และภาคใต้ 2) ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 4 (เดมิ ) (ถนนเพชรเกษม) เชื่อมโยงระหว่างพืน้ ที่ เทศบาลต�ำบลเจด็ เสมียนกับ จงั หวัดราชบรุ ี 3) ทางหลวงจังหวัดหมายเลข 3238 (แยก 4 เดิม – เจ็ดเสมียน) เชื่อมโยงพ้ืนท่ีภายในเขตเทศบาลต�ำบล เจด็ เสมยี น 4) การคมนาคมขนสง่ ทางรถไฟ มีสถานีรถไฟบรเิ วณตลาดเจ็ดเสมยี น เป็นเสน้ ทางรถไฟสายใต้ ท่ีใช้ตดิ ต่อ ระหว่างจงั หวัดในภาคกลาง กับจังหวัดต่าง ๆ ในภาคใต้ และภาคตะวนั ตก ระบบสาธารณปู โภค มีไฟฟา้ นำ้� อุปโภค บริโภค ครบทุกครวั เรอื น สถานท่ีสำ�คัญในชุมชน โรงเรียนชุมชนวัดเจด็ เสมยี น จำ� นวน 1 แห่ง วัดเจ็ดเสมยี น จำ� นวน 1 แห่ง สถานีรถไฟ จำ� นวน 1 แห่ง ศาลตาผ้าขาว จ�ำนวน 1 แหง่ ศาลเจา้ ปนุ เถ่ากงม่า จ�ำนวน 1 แห่ง ศาลาอเนกประสงคว์ ัดเจด็ เสมยี น จ�ำนวน 1 แห่ง สวนสาธารณะริมแมน่ ำ�้ แมก่ ลอง/อุทยานปลา จ�ำนวน 1 แห่ง ตลาดเกา่ 119 ปเี จ็ดเสมียน จำ� นวน 1 แหง่ 25

ภาพที่ 1.7 สรปุ ขอ้ มลู ชมุ ชนหมู่ท่ี 3 บ้านเจด็ เสมยี น 26

1.9 ข้อมลู พืน้ ฐานชุมชน หมูท่ ่ี 4 บ้านสนามชัย หมู่ท่ี 4 บา้ นสนามชัย ภาพที่ 1.8 : แผนท่ีแสดงพิกัดหมทู่ ่ี 4 บ้านสนามชยั ท่ีมา : Google map ประวัตคิ วามเปน็ มาของชมุ ชน หมทู่ ี่ 4 หลักฐานเร่ืองเลา่ จากใจนายบรรจง วงศย์ ะรา ได้เขยี นถึงความเปน็ มา ของศาลตาปะกำ� หมู่ท่ี 4 ต�ำบลเจด็ เสมียน อำ� เภอโพธาราม จังหวดั ราชบุรี ไว้อย่างละเอียดวา่ “ในสมัยรัชกาลที่ 4 สมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีชุมชนหมู่บ้านแห่งหนึ่ง ซ่ึงอยู่เหนือวัดสนามชัย ในปัจจุบนั เปน็ ชมุ ชนเชื้อสายเขมร หวั หน้าหมูบ่ ้านมตี ำ� แหนง่ คณุ พระ ช่อื พระอเุ ทน แต่ชาวบ้านท่ัว ๆ ไปเรียกวา่ พระวเิ ซนทร์ มีหนา้ ทีเ่ ปน็ นายกองเลยี้ งชา้ งหลวง จัดหาชา้ งไวใ้ ช้ในราชการ พระอุเทน มี ขา้ -ทาส บรวิ าร ในการเลี้ยง ช้างเป็นจ�ำนวนมาก ในสมัยนัน้ ที่นาด้านทิศตะวนั ออกของหมู่บ้านเป็นป่า พระอเุ ทน จึงคุมบรวิ ารไปแผว้ -ถางปา่ เปน็ ผืนนา การไปท�ำงานกใ็ ชช้ า้ งในการเดินทางและบรรทกุ สัมภาระไป ปัจจบุ ันที่ดนิ ที่เป็นปา่ จากเดิม มาเป็นทงุ่ นา มชี ่ือ ตามสภาพ เช่น นาดงทอง นาลาดปลากราย นาหนองกระโด นาบา้ นทุ่ง นาแถวตาล ปรากฏว่ามสี ตรผี ้หู น่ึงในสมยั ยังสาว ชอ่ื ปู ตระกูล จนั ทร์ฉิม เป็นผทู้ ี่เก่งมากในการขช่ี ้างในการจบั ช้างปา่ เรยี กวา่ คลอ้ งชา้ ง กอ่ นจะไปจะตอ้ งท�ำพธิ ี เช่น สงั เวย ในทางไสยศาสตร์เพื่อความเปน็ สวัสดี และปลอดภัย เรียกวา่ พธิ ปี ะก�ำช้าง ในพิธีจะตอ้ งตัง้ ศาลขึน้ เรียกว่าศาลตาปะกำ� โดยการ นำ� ของใชใ้ นการคลอ้ งชา้ ง เช่น เชอื กหนัง ทำ� มาจาก หนังควาย โซ่ ขอสบั ชา้ งและอนื่ ๆ เขา้ ในพิธี หมอชา้ งท�ำพธิ ี เชน่ สงั เวย บชู า เมอื่ คณะคล้องช้างเข้าไปในปา่ เพือ่ หาโขลง ช้าง ภรรยาของผูท้ ีไ่ ปคลอ้ งชา้ ง อยทู่ ีบ่ ้านจะตอ้ งประพฤติตนอยู่ในศีลธรรม รกั ษาศลี 5 ให้บริสทุ ธิ์ห้ามแต่งตวั ดว้ ยของ หอม ห้ามแต่งหนา้ ห้ามทานำ�้ มนั เพอ่ื ความเปน็ สวัสดีของคนทีไ่ ป คณะทไ่ี ปคลอ้ งชา้ ง มหี มอชา้ งซง่ึ มวี ชิ ากำ� บงั ไพร เสกใบไมเ้ สยี บไวท้ ศี่ รี ษะ นงั่ อยบู่ นคอชา้ งตอ่ ซง่ึ เปน็ ชา้ งแสนรู้ ชา้ งปา่ จะมองไม่เห็นคนที่นั่งอยบู่ นคอชา้ งเมอื่ ตอ้ นชา้ งปา่ รวมเปน็ กล่มุ แลว้ หมอชา้ ง เลือกชา้ งตวั ที่มลี กั ษณะดี แล้วเอา ชา้ งต่อเขา้ ชิด เอาบ่วงบาศสวมใส่ ขาหนา้ ของชา้ งป่าท้ัง 2 ข้าง เอาเชือกหนงั คลอ้ งคอช้างป่า ประกบกับคอชา้ งต่อ แลว้ นำ� มาฝกึ ใชง้ านต่อไป 27

ในสมยั พระอเุ ทน มีเหตุการณท์ ี่ชาวบา้ นไมล่ มื อยคู่ รั้งหนึ่ง คอื พลายบัวบานตกมนั ดมุ าก หมอช้างไมส่ ามารถ บังคับได้ ช้างพลายบัวบานได้ออกอาละวาด ฆ่าผู้คนล้มตายหลายคน พระอุเทน และคณะ จ�ำต้องคิดก�ำจัดใช้อุบาย โดยใชห้ ลมุ พราง ขดุ ใหล้ กึ และพรางตาดว้ ยหญา้ แลว้ ใชค้ นวงิ่ ลอ่ ใหพ้ ลายบวั บาน ไสก่ วด คนวงิ่ วง่ิ หนา้ หลมุ พราง พลาย บวั บานว่ิงไลม่ า แล้วตกลงไปในหลมุ พราง-ตาย หลมุ น้ี ปจั จบุ นั เรียกว่า ตลคุ บวั บาน มาจนทกุ วนั น้ี ทศ่ี าลตาปะกำ� มีผีตนี โรง-ตนี ศาล คนหน่ึง ทีถ่ กู ขา้ งเหยียบตาย ชื่อว่า ตาอยู่ ใครทำ� ของหายหาไมเ่ จอ หรือมีเรอ่ื งอะไร เลก็ ๆ นอ้ ย จะให้ชว่ ย บนตาอยู่ ด้วยเหล้าขาว 1 ขวด ส�ำเร็จศกั ดส์ิ ทิ ธมิ์ าก ปจั จุบนั ศาลตาปะก�ำ เปน็ ที่เคารพนับถือ ของประชาขนในชุมชนเป็นอย่างมาก ใครมาบนบานปรารถนาส่ิงใด จะส�ำเร็จ มลี ะครชาตรีมาแก้บนเปน็ ประจำ� ในสมัยรัชกาลท่ี 6 พระบาทสมเด็จมหาธีรราชเจ้า ได้ตราพระราชบัญญัติตั้งนามสกุลข้ึนพระอุเทน ได้ตั้ง นามสกุลว่า “วงศ์ไอยรา” แปลวา่ วงศช์ า้ ง ข้า-บรวิ าร ของพระอเุ ทน ไดข้ อใชน้ ามสกุลร่วมดว้ ย พระอเุ ทน ท่านใจดี อนุญาตใหใ้ ช้นามสกลุ รว่ มด้วย นามสกุลนี้มี 4 พยางค์ ตอ่ มามพี ระราชบญั ญตั ิ นามสกุลที่มิได้พระราชทาน จะมี 4 พยางค์ไม่ได้ จงึ ตดั ออก 1 พยางค์เหลอื เพียง “วงศ์ยะรา”นามสกลุ นมี้ มี ากในตำ� บลเจด็ เสมียน ทายาทของตระกลู มีศลี ธรรมมีฐานะมัน่ คง เป็นคนดขี องชาติ ทุกๆวันเสาร์ท่ี 2 ของเดือน พฤษภาคม มีการท�ำบุญท่ีศาลตาปะก�ำ พระสงฆ์สวดมนต์เย็นเช้าวันรุ่งข้ึน พระสงฆม์ าฉนั ทเ์ ช้า ประชาชนท่วั ไปทั้งหมู่ 4 - 5 รว่ มกันทำ� บญุ เสรจ็ แล้วรบั ประทานอาหารร่วมกัน เป็นประจำ� ทุกปี เรอ่ื งทงั้ หมดน้ี นายบรรจง วงศ์ยะรา อายุ 86 ปี เลา่ ว่า เม่ืออายุ 6 ขวบ ได้นอนกบั คุณสระ ผู้มีอายุ 82 ปี คณุ สระจะเล่าใหฟ้ งั เป็นประจ�ำ ซึ่งเป็นเร่ืองจริงทเ่ี ลา่ ขานกนั ตอ่ มาหากผิด-ถูก พลาดพลงั้ ประการใด ขออภัยทา่ นผรู้ ู้ ด้วยเทอญ” อาณาเขตตดิ ต่อ หมู่ที่ 4 บ้านสนามชัย ต้ังอยู่ในเขตเทศบาลต�ำบลเจ็ดเสมียน อ�ำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี ห่างจาก อำ� เภอโพธารามไปทางทศิ ตะวนั ออกเฉยี งเหนือ 7 กโิ ลเมตร ห่างจากจังหวดั ราชบุรี ไปทางทศิ ตะวนั ตกเฉยี งใต้ 13 กโิ ลเมตร มีอาณาเขตติดต่อ ดงั นี้ ทิศเหนอื ตดิ ตอ่ กับ หมทู่ ่ี 5 บ้านคลองมะขาม ทิศใต้ ติดต่อกับ หมทู่ ี่ 2 3 และ 6 ทิศตะวันออก ติดตอ่ กบั ตำ� บลดอนทราย ทศิ ตะวนั ตก ติดตอ่ กบั แม่นำ้� แมก่ ลอง 28

การเดินทางเข้าถึงชุมชน การคมนาคมทางรถยนต์ ใช้โครงข่ายของระบบทางหลวง ซ่ึงประกอบด้วยทางหลวงแผ่นดินและทางหลวง จังหวดั หลายสายเชอ่ื มโยงพื้นทภี่ ายในจังหวัดและจงั หวดั ใกล้เคยี ง ได้แก่ 1) ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 4 (ถนนเพชรเกษม) เช่อื มโยงระหว่างกรุงเทพฯ และจังหวัดต่าง ๆ ในภาคกลาง และภาคใต้ 2) ทางหลวงแผ่นดนิ หมายเลข 4 (เดิม) (ถนนเพชรเกษม) เช่ือมโยงระหวา่ งพืน้ ท่ี เทศบาลตำ� บลเจด็ เสมียนกับ จงั หวัดราชบรุ ี 3) ทางหลวงจังหวัดหมายเลข 3238 (แยก 4 เดิม – เจ็ดเสมียน) เชื่อมโยงพ้ืนท่ีภายในเขตเทศบาลต�ำบล เจ็ดเสมียน 4) การคมนาคมขนส่งทางรถไฟ มสี ถานรี ถไฟบริเวณตลาดเจด็ เสมยี น เปน็ เส้นทางรถไฟสายใต้ ทีใ่ ช้ตดิ ต่อ ระหวา่ งจงั หวดั ในภาคกลาง กับจงั หวัดต่าง ๆ ในภาคใต้ และภาคตะวนั ตก ระบบสาธารณปู โภค มีไฟฟ้า น�้ำอปุ โภค บริโภค ครบทุกครัวเรอื น สถานท่สี ำ�คญั ในชมุ ชน โรงเรยี นอนบุ าลวดั สนามชัย จ�ำนวน 1 แห่ง โรงเรยี นวัดสนามชยั จ�ำนวน 1 แห่ง วดั สนามชัย จำ� นวน 1 แหง่ วดั ตึกหริ ญั ราษฏร์ จ�ำนวน 1 แห่ง ศาลสมเดจ็ เจ้าพระยาตาปะกำ� จ�ำนวน 1 แหง่ ศาลตน้ ศรีมหาโพธ์ ิ จำ� นวน 1 แห่ง 29

ภาพท่ี 1.9 สรปุ ข้อมลู ชุมชนหมู่ท่ี 4 บา้ นสนามชยั 30

1.10 ขอ้ มูลพื้นฐานชมุ ชน หมทู่ ่ี 5 บา้ นคลองมะขาม หมทู่ ่ี 5 บ้านคลองมะขาม ภาพที่ 1.10 : แผนท่ีแสดงพิกดั หมู่ท่ี 5 บ้านคลองมะขาม ทีม่ า : Google map ประวัติความเป็นมาของชมุ ชน เลา่ สบื ตอ่ กันมาวา่ “หมู่ 5 ตัง้ ขน้ึ ในรชั สมยั รชั กาลท่ี 4 ประชาชนส่วนมาก อาศัยอยู่ตามริมแม่น้�ำล�ำคลองและมีต้นมะขามขึ้นอยู่เยอะ ชาวบ้านเลยเรียกว่าบ้านคลองมะขามเดิมเป็นต�ำบลคลอง มะขามขึน้ กบั อำ� เภอบางโตนด ต่อมาตำ� บลคลองมะขามไดย้ ุบและไดเ้ ปล่ียนเปน็ ต�ำบลเจ็ดเสมยี น” อาณาเขตติดตอ่ หมทู่ ี่ 5 บา้ นคลองมะขาม ตง้ั อยใู่ นเขตเทศบาลตำ� บลเจด็ เสมยี น อำ� เภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี หา่ งจากอำ� เภอ โพธารามไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ 7 กิโลเมตร ห่างจากจังหวดั ราชบรุ ี ไปทางทิศตะวันตกเฉยี งใต้ 13 กโิ ลเมตร มีอาณาเขตตดิ ตอ่ ดังนี้ ทศิ เหนอื ติดต่อกบั ต�ำบลคลองข่อย อ�ำเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี ทศิ ใต้ ตดิ ต่อกบั หมูท่ ี่ 4 บา้ นสนามชัย ทิศตะวันออก ตดิ ตอ่ กับ ต�ำบลดอนทราย อำ� เภอโพธาราม จงั หวัดราชบรุ ี ทศิ ตะวันตก ตดิ ตอ่ กบั แม่นำ�้ แมก่ ลอง 31

การเดินทางเข้าถงึ ชุมชน การคมนาคมทางรถยนต์ ใช้โครงข่ายของระบบทางหลลง ซ่ึงประกอบด้วยทางหลวงแผ่นดินและทางหลวง จังหวัด หลายสายเชอื่ มโยงพนื้ ท่ีภายในจงั หวัดและจงั หวดั ใกล้เคียง ไดแ้ ก่ 1) ทางหลวงแผน่ ดนิ หมายเลข 4 (ถนนเพชรเกษม) เชอ่ื มโยงระหว่างกรุงเทพฯ และจงั หวัดตา่ ง ๆ ในภาคกลาง และภาคใต้ 2) ทางหลวงแผน่ ดนิ หมายเลข 4 (เดมิ ) (ถนนเพชรเกษม) เชื่อมโยงระหวา่ งพื้นที่ เทศบาลต�ำบลเจ็ดเสมยี นกับ จังหวัดราชบรุ ี 3) ทางหลวงจังหวัดหมายเลข 3238 (แยก 4 เดิม – เจ็ดเสมียน) เช่ือมโยงพื้นท่ีภายในเขตเทศบาลต�ำบล เจ็ดเสมียน 4) การคมนาคมขนสง่ ทางรถไฟ มีสถานรี ถไฟบรเิ วณตลาดเจด็ เสมียน เปน็ เสน้ ทางรถไฟสายใต้ ท่ีใช้ตดิ ต่อ ระหว่างจงั หวดั ในภาคกลาง กับจงั หวดั ตา่ ง ๆ ในภาคใต้ และภาคตะวนั ตก ระบบสาธารณูปโภค มีไฟฟ้า นำ้� อุปโภค บริโภค ครบทุกครวั เรอื น สถานทส่ี ำ�คัญในชุมชน สวนศลิ ปบ์ า้ นดนิ จำ� นวน 1 แห่ง 32

ภาพท่ี 1.11 สรุปขอ้ มลู ชมุ ชนหมู่ท่ี 5 บ้านคลองมะขาม 33

1.11 ขอ้ มลู พน้ื ฐานชุมชน หมู่ 6 บา้ นดอนไมเ้ รยี ง หมู่ 6 บ้านดอนไมเ้ รยี ง ภาพที่ 1.12 : แผนท่แี สดงพิกัดหมทู่ ี่ 6 บา้ นดอนไมเ้ รยี ง ทีม่ า : Google map ประวตั คิ วามเปน็ มาของชมุ ชน หมู่ 6 ตง้ั ขน้ึ ในรชั สมยั รชั กาลที่ 5 ทา่ นไดเ้ สดจ็ มาถงึ ยงั พน้ื ทขี่ องตำ� บลเจด็ เสมยี น และท่านได้เสดจ็ ประภาสและได้มองเหน็ พน้ื ท่สี ันดอนซ่งึ มตี ้นตาลเรยี งกันเปน็ แถวๆ ท้งั หมด 5 ดา้ น เมือ่ ก่อนเขาเรยี ก กันว่า บา้ นดอนตาลเรยี ง และก็เพย้ี นมาเป็น หมู่บ้านดอนไมเ้ รยี ง โดยมีผใู้ หญบ่ า้ นคนแรกช่อื นายมะลิ สุขเสาร์ มีการ ปกครองโดยผูใ้ หญบ่ า้ นดแู ลลูกบ้านในสมยั นน้ั ปจั จุบนั ผู้ใหญบ่ า้ น คอื นายสวุ ัจน์ กิจนติ ชีว์ อาณาเขตตดิ ต่อ หมทู่ ี่ 6 บา้ นดอนไมเ้ รยี ง ตง้ั อยใู่ นเขตเทศบาลตำ� บลเจด็ เสมยี น อำ� เภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี หา่ งจากอำ� เภอ โพธารามไปทางทิศตะวนั ออกเฉียงเหนือ 7 กิโลเมตร ห่างจากจังหวัดราชบุรี ไปทางทศิ ตะวนั ตกเฉยี งใต้ 13 กโิ ลเมตร มอี าณาเขตตดิ ตอ่ ดงั นี้ ทิศเหนือ ตดิ ต่อกับ หมูท่ ี่ 4 บ้านสนามชยั ทิศใต้ ติดตอ่ กบั หมทู่ ี่ 2 บ้านเกาะสมบูรณ์ ทศิ ตะวันออก ตดิ ต่อกับ ต�ำบลดอนทราย อำ� เภอโพธาราม จังหวดั ราชบุรี ทศิ ตะวันตก ติดต่อกับ หมทู่ ี่ 3 บา้ นเจด็ เสมยี น 34

การเดินทางเขา้ ถึงชมุ ชน การคมนาคมทางรถยนต์ ใช้โครงข่ายของระบบทางหลวง ซึ่งประกอบด้วยทางหลวงแผ่นดินและทางหลวง จังหวดั หลายสายเชื่อมโยงพืน้ ที่ภายในจังหวดั และจังหวดั ใกลเ้ คยี ง ไดแ้ ก่ 1) ทางหลวงแผน่ ดนิ หมายเลข 4 (ถนนเพชรเกษม) เชอื่ มโยงระหวา่ งกรุงเทพฯ และจงั หวดั ตา่ งๆ ในภาคกลาง และภาคใต้ 2) ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 4 (เดมิ ) (ถนนเพชรเกษม) เชื่อมโยงระหว่างพ้นื ที่ เทศบาลตำ� บลเจ็ดเสมยี นกับ จังหวัดราชบุรี 3) ทางหลวงจงั หวดั หมายเลข 3238 (แยก 4 เดมิ – เจด็ เสมยี น) เชอื่ มโยงพนื้ ทภ่ี ายในเขตเทศบาลตำ� บลเจด็ เสมยี น การคมนาคมขนส่งทางรถไฟ มสี ถานีรถไฟบริเวณตลาดเจด็ เสมียน เป็นเสน้ ทางรถไฟสายใต้ ทีใ่ ชต้ ดิ ตอ่ ระหว่างจงั หวดั ในภาคกลาง กับจงั หวัดต่างๆ ในภาคใต้ และภาคตะวนั ตก ระบบสาธารณูปโภค มไี ฟฟา้ นำ้� อุปโภค บรโิ ภค ครบทุกครัวเรอื น สถานทสี่ ำ�คญั ในชุมชน ศาลาประชาคม (ศาลาหนองบางงู) จำ� นวน 1 แหง่ 35

ภาพที่ 1.13 สรปุ ขอ้ มลู ชมุ ชนหม่ทู ี่ 6 บา้ นดอนไม้เรยี ง 36

บทท่ี 2 บคุ คลสำ�คญั ในชุมชนตำ�บลเจด็ เสมียน การสืบค้นหาบุคคลส�ำคัญในชุมชนต�ำบลเจ็ดเสมียน อันประกอบด้วย ปราชญ์ ผู้น�ำทางความคิด ศิลปิน ผู้ เชีย่ วชาญ และผ้สู บื สาน ผ่านกระบวนการประชุมระดมสมอง (Focus Group Discussion) รว่ มกบั ประชาชนต�ำบล เจด็ เสมียน จ�ำนวน 25 คน ในวันพธุ ที่ 6 ตุลาคม 2564 ณ ศนู ยก์ ารเรียนร้บู า้ นชา่ งสกลุ บายศรี (ตานีสยาม) พบว่า มี บุคคลเสนอความคิดเห็นที่หลากหลาย และมีความคิดเห็นท่ีสอดคล้องตรงกันถึงความสามารถ ความเชี่ยวชาญของ ปราชญ์ ผูน้ ำ� ทางความคดิ ศลิ ปนิ ผู้เชย่ี วชาญ และผูส้ ืบสาน ท่อี าศยั กระจายไปตามหมบู่ า้ นต่าง ๆ ดงั น้ี หมทู่ ่ี 1 เจรญิ ทรง ผนู้ ำ� ชุมชนทางธรรมชาติ สุภาพพรชัย ผนู้ ำ� ดา้ นการบริหารจัดการชุมชน 1) นายสุรินทร์ มว่ งสนุ ทร ผู้สบื สานภมู ิปญั ญาด้านการถนอมอาหาร 2) นายสมิทธิ ปานดวง ผู้น�ำดา้ นการจดั การ (อาสาสมคั รสาธารณสุขประจ�ำหมบู่ ้าน) 3) นางเนาวรตั น ์ กาญจน์อร่ามกุล ปราชญด์ ้านการเกษตรเรื่องเห็ด 4) นางจรยี ์ จนั ทร ปราชญ์ดา้ นการเกษตรเรอื่ งสมนุ ไพรพนื้ บ้าน 5) นางจดิ าภา จนั ทร ผู้เชีย่ วชาญดา้ นการจดั การท่พี ักโฮมสเตย์ 6) นางพจนา 7) นางสาวพลอยนภสั หมทู่ ี่ 2 ณ บางช้าง ผนู้ ำ� ชมุ ชนทางธรรมชาติ เมฆสุวรรณ ปราชญด์ า้ นประวตั ศิ าสตรช์ มุ ชน 1) นางกรรณิกา วรรณะเรืองศร ี ผู้น�ำทางความคิดดา้ นการพัฒนาชมุ ชน 2) นายพูลสทุ ศั น์ วงศ์ยะรา ปราชญ์ดา้ นการเกษตรปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง 3) นายยทุ ธพล ยุวนากร ผเู้ ชยี่ วชาญดา้ นการอาหาร(เค้กมะพร้าวอ่อน) 4) นางดวงสมร 5) นางยุพา หมทู่ ี่ 3 ผ้นู �ำชุมชนทางธรรมชาติ ผู้นำ� ด้านการบรหิ ารจัดการชมุ ชน 1) นายพศิ ิฏ ชนื่ ณรงค ์ ผู้เชี่ยวชาญดา้ นผลิตภัณฑช์ มุ ชน (โตะ๊ หมูบ่ ูชา) 2) นายพีระพงศ์ สิงหชาตปิ รีชากุล 3) อรัญญา หมทู่ ี่ 4 ผู้นำ� ดา้ นสง่ เสรมิ สุขภาพ(ผ้สู งู อาย)ุ และน�้ำมันไพรสด ด้านศลิ ปวฒั นธรรม/ผลิตภณั ฑช์ ุมชน 1) นางสาวดวงใจ เอย่ี มสอาด ด้านศิลปธร ปี2548/ศลิ ปินแหง่ ชาติ 2) นายธนกร สดใส สาขาการศิลปะการแสดงร่วมสมัย 3) นายมานพ มจี ำ� รสั ผูน้ ำ� ทางธรรมชาติดา้ นประวตั ิศาสตร์ขุมชน ผู้นำ� ด้านการสง่ เสริมสุขภาพ(ผ้สู งู อายุ) 4) นายบรรจง วงศ์ยะรา ผสู้ บื สานภูมิปญั ญาขนมไทยพ้ืนถิ่น 5) นายพยอม เทศกระทึก ผนู้ �ำดา้ นการบรหิ ารจัดการชุมชน 6) นางทองชาญ วงั กะ ผู้น�ำด้านการบริหารจดั การชมุ ชน 7) นายเทวญั หว่ งตระกลู 8) นางวรรญทนา โตพรกษา 37

หมู่ที่ 5 ยิม้ สขุ ผสู้ ืบสานภมู ปิ ัญญาขนมไทยพ้ืนถน่ิ บุตร ี ผนู้ �ำด้านการบริหารจดั การ 1) นายบญั ชา ทวีสุข ผู้นำ� ทางด้านความคดิ 2) นางนพพร พรหมสทิ ธิ์ ผู้เชยี่ วชาญด้านอาหาร(ขนมเปีย๊ ะ) 3) นายกิตศิ ักด ์ิ 4) นางชูศรี อารยี ์ ผู้สืบสานภมู ิปญั ญาด้านช่างฝมี ือการตมี ดี โบราณ สรุ พลพินจิ ผเู้ ชยี่ วชาญด้านชา่ งฝมี ือ(มาลยั ประดษิ ฐ์) หมู่ท่ี 6 บุญเอ่ยี ม ผ้เู ชี่ยวชาญการเลี้ยงปลา(ปลาหมอส)ี กิจนิตย์ชวี ์ ผูส้ บื สานภูมิปัญญาการถนอมอาหาร (ไขเ่ คม็ ) 1) นายไพรชั ลิมกาญจนวฒั น ์ ผู้เชย่ี วชาญด้านการอาหาร (เค้กมะพร้าวออ่ น) 2) นางฐติ ิรัตน์ จนิ เรียง ผู้สืบสานภูมิปัญญาด้านอาหาร (ข้าวหลามโบราณ) 3) นางเหวียญ บวั ออ่ น ผู้เชยี่ วชาญดา้ นงานชา่ งฝมี อื (ดา้ นผ้า) 4) นางวไิ ลวรรณ รวดเรว็ ผสู้ ืบสานด้านงานฝมี ือ (เคร่ืองแขวนโบราณ) 5) นางยลพสุ สดใส ผู้สืบสานดา้ นงานฝีมือ(บายศรโี บราณ) 6) นางระเบยี บ 7) นางสพุ ัตรา 8) นางนิตยา 9) นางวนั เพ็ญ 38

ประวตั ปิ ราชญช์ ุมชน/ศิลปิน/ผนู้ ำ� ทางความคดิ U2T ต�ำบลเจ็ดเสมยี น อ�ำเภอโพธาราม จังหวดั ราชบุรี ช่อื นายพูลสทุ ศั น ์ นามสกุล เมฆสวุ รรณ. ภาพที่ 2.1 : นายพลู สุทศั น์ เมฆสุวรรณ ทีอ่ ย ู่ 124/1 หมู่ท่ี 2 ตำ� บลเจ็ดเสมียน อ�ำเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี เบอร์โทร 081-4509703 การศึกษาสูงสุด ปรญิ ญาตรี อาชีพปจั จุบนั ข้าราชการครบู �ำนาญ องค์กร/หนว่ ยงาน เขตพน้ื ทีก่ ารศกึ ษา เขต 1 ราชบรุ ี ความชำ� นาญพเิ ศษ ปราชญช์ าวบ้าน ด้านศิลปวัฒนธรรม การพัฒนาชมุ ชน ประวตั ิ เป็นแกนน�ำในการฟื้นฟูพัฒนาตลาดเก่า119ปีเจ็ดเสมียน ในอดีตตลาดเก่า 119 ปีแห่งนี้เคยเป็นอ�ำเภอ มาก่อน หลังจากทท่ี างการไดย้ า้ ยไปตั้งท่ที ำ� การอ�ำเภอแหง่ ใหม่ทโ่ี พธาราม ตลาดเกา่ แห่งน้เี งียบเหงาลงจึงไดร้ ่วม กบั ผู้น�ำท้องถ่นิ ชาวบ้านในชุมชนทุกภาคสว่ นได้ฟ้ืนฟตู ลาดเก่าฯแห่งนใ้ี หม้ ชี วี ติ ขนึ้ มาใหมโ่ ดยนอ้ มน�ำเอาพระราช ด�ำรสั ของพ่อหลวงรชั กาลที่ 9 เขา้ ใจ เขา้ ถงึ พฒั นา มาพฒั นาโดยเอาศิลปะวฒั นธรรมเป็นตวั เชอื่ ม ประวัติการท�ำงาน แกนนำ� การฟ้ืนฟตู ลาดเก่า 119 ปีเจ็ดเสมยี น ศึกษาค้นควา้ ประวตั ชิ ุมชนเจ็ดเสมยี น สอนศลิ ปะใหก้ บั เด็ก ในชุมชนเจด็ เสมียนและใกลเ้ คียง แหลง่ เรียนรู้ แกลเลอรบ่ี า้ นครูเดอ๋ สาขา ศลิ ปะวฒั นธรรม ผลงานส�ำคัญทป่ี รากฏต่อสาธารณะด้านการพฒั นา การฟนื้ ฟูและพฒั นาตลาดเก่า 119 ปีเจด็ เสมียนแบบยั่งยนื เปน็ วทิ ยากรให้ความรู้ดา้ นศิลปวฒั นธรรม การพฒั นาชุมชน คตแิ นวคดิ ศิลปวัฒนธรรม ขนบธรรมเนยี มประเพณีเป็นความสวยงาม เปน็ ท่ีหล่อหลอมใจ ความรัก ความสามคั คี ของคนไทย 39

ประวตั ปิ ราชญ์ชุมชน/ศิลปิน/ผนู้ �ำทางความคดิ U2T ตำ� บลเจด็ เสมยี น อำ� เภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี ชื่อ นางกรรณิกา นามสกลุ ณ บางชา้ ง ทอี่ ย ู่ 137 หมู่ 2 ต�ำบลเจด็ เสมยี น อ�ำเภอโพธาราม จังหวดั ราชบรุ ี เบอรโ์ ทร 087-1691135 การศกึ ษาสูงสุด มัธยมศกึ ษาปีที่ 6 อาชพี ปัจจบุ นั แม่บา้ น องค์กร/หน่วยงาน ประธานจิตอาสาภาคประชาชน ความช�ำนาญพิเศษ วิทยากรกระบวนการ ด้านสันทนาการ การป้องกันภัย ยาเสพตดิ ภายในชมุ ขน วิทยากรด้านงานจติ อาสาและการดแู ลผสู้ งู อายุ ภาพท่ี 2.2 : นางกรรณกิ า ณ บางชา้ ง ประวัติ นางกรรณกิ า ณ บางช้าง นามสกุลเดิมวงศ์ยะรา เกดิ เมือ่ วันที่ 18 มนี าคม 2497 บิดาช่ือ นายโกวิท วงศย์ ะรา มารดาช่ือนางจ่าง วงศ์ยะรา มีพ่ีนอ้ งร่วมบิดา มารดา 8 คน เป็นบตุ รคนที่ 8 สมรสกบั นายคำ� รณ(รพพี ล) ณ บางช้าง มบี ุตรธิดา 8 คนการศกึ ษามาจบชน้ั ประถมปีที่ 4 โรงเรียนวดั เจด็ เสมยี น ประถมศึกษาปีท่ี 5 โรงเรียนราษร์บ�ำรุงวิทย์ 2 ปี และเป็นนักเรียนประจ�ำโรงเรียนนารีวิทยา ราชบุรีจนจบ มัธยมศกึ ษาปีท่ี 6 อปุ นสิ ยั เปน็ คนชา่ งพดู ชา่ งคยุ จติ ใจโอบออ้ มอารนี อบนอ้ มถอ่ มตน ชอบชว่ ยเหลอื เกอ้ื กลู มจี ติ ใจเดด็ เดย่ี ว กลา้ พดู กลา้ ท�ำ ตดั สนิ ใจได้ทุกปญั หา ประวัติการทำ� งาน อดีตผใู้ หญบ่ ้านหมู่ท่ี 2 (2สมัย)ตำ� บลเจ็ดเสมยี น อ�ำเภอโพธาราม จังหวดั ราชบรุ ี แหลง่ เรยี นรู้ ชมรมผู้สงู อายรุ ่มโพธิ์ทอง สาขา นักจดั กระบวนการชุมชน ผลงานส�ำคัญที่ปรากฏตอ่ สาธารณะดา้ นการพฒั นา รางวัลเชิดชูเกียรติสุดยอดชุมชนคุณธรรมน้อมน�ำปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงขับเคล่ือนงานโดยพลังบวร ประจ�ำปี 2563 คติแนวคิด - 40

ประวตั ิปราชญช์ มุ ชน/ศิลปิน/ผู้นำ� ทางความคดิ U2T ตำ� บลเจด็ เสมียน อ�ำเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี ชือ่ นางดวงสมร นามสกลุ วงศย์ ะรา ภาพที่ 2.3 : นางดวงสมร วงศ์ยะรา ท่ีอย ู่ 27 หมู่ 2 ตำ� บลเจ็ดเสมียน อำ� เภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี เบอร์โทร 099-1483511 การศึกษาสงู สุด มัธยมศึกษาปีท่ี 6 อาชีพปัจจบุ นั เกษตรกร องค์กร/หนว่ ยงาน วิสาหกิจชุมชนพอเพียงเจ็ดเสมยี น ความชำ� นาญพเิ ศษ ดา้ นการเกษตรผสมผสาน การแปรรูปผลติ ภัณฑ์ ประวตั ิ เรม่ิ จากการอยากจะลดรายจา่ ยเพมิ่ รายไดร้ วมถงึ มปี ญั หาเกยี่ วกบั สขุ ภาพจงึ หนั มาปลกู พชื ผกั ทานเอง จน ได้แบง่ ปันรวมถงึ การขายจงึ มรี ายไดเ้ ข้ามา และอยากหาความรเู้ พิม่ เตมิ จงึ เข้าเรียนท่ี กศน. ตำ� บลเจด็ เสมยี น และ ได้เริม่ เปิดเปน็ แหล่งเรียนรจู้ นถงึ ปัจจบุ ัน ประวตั กิ ารท�ำงาน เป็นแหลง่ เรียนรู้ของต�ำบลเจ็ดเสมยี น ศนู ย์เรยี นรตู้ ามแนวทางพระราชดำ� ริ(กอ.รมน.) ปราชญแ์ หง่ ความมน่ั คงแห่งชาติ แหลง่ เรยี นรู้ ศนู ย์การเรยี นรู้ตามแนวพระราชด�ำริ สาขา การเกษตร ผลงานส�ำคญั ทป่ี รากฏต่อสาธารณะดา้ นการพัฒนา เปิดแหลง่ เรยี นรกู้ ารพัฒนาชมุ ชนตามแนวทางพระราชด�ำริของพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัว รชั กาลท่ี 9 ศาสตร์พระราชาบ้านไรพ่ อเพยี ง คตแิ นวคดิ ชวี ิตท่ลี �ำบากทส่ี ุดจะกลายเป็นเร่ืองเลา่ ทดี่ ีที่สุดในวันที่เราประสบความส�ำเรจ็ 41

ประวัตปิ ราชญช์ มุ ชน/ศิลปิน/ผ้นู ำ� ทางความคดิ U2T ตำ� บลเจ็ดเสมียน อำ� เภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี ชือ่ พระครสู ีลวสิ ุทธิคณุ นามสกุล (พิชิต จนู ีนารถ) ทอี่ ย ู่ 45/3 ตำ� บลเจ็ดเสมียน อำ� เภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี เบอรโ์ ทร 080-4324799 การศกึ ษาสงู สดุ ปรญิ ญาตรี อาชีพปัจจบุ ัน เปน็ นกั บวช พระภกิ ษุ องค์กร/หน่วยงาน ส�ำนักงานพระพทุ ธศาสนาประจ�ำจังหวดั ราชบุรี (วดั เจด็ เสมยี น ตำ� บลเจด็ เสมยี น อำ� เภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ )ี ความช�ำนาญพิเศษ การแสดงปฐกถาธรรม-พระธรรมเทศนา ภาพท่ี 2.4 : พระครูสลี วสิ ทุ ธคิ ณุ (พชิ ิต จนู นี ารถ) ประวัติ เรม่ิ บรรพชาอปุ สมบท อายุ 20 ปี ในปพี .ศ. 2527 ผ่านนกั ธรรมชัน้ ตรี พ.ศ. 2527 นกั ธรรมช้ันโท พ.ศ. 2528 และนักธรรมชั้นเอก พ.ศ. 2529 ภายใน 3 ปี 2540 ไดเ้ ปน็ รองเจ้าอาวาส 2557 ได้เป็นเจา้ อาวาส 2562 ได้ รับพระราชทานสัญญาบตั รพระครสู ลี วสิ ุทธิคุณ ชัน้ โท ไดอ้ อกเผยแพรพ่ ระพทุ ธศาสนาตามชมุ ชนต่าง ๆ ในการ ใหธ้ รรมโอสถแต่ละเดือนๆละ 3 คร้งั แตช่ มรมผู้สูงอายใุ นชมุ ชนต่างๆ ทกุ เดือน ประวตั ิการท�ำงาน 2540 เปน็ รองเจ้าอาวาส วัดเจด็ เสมยี น อำ� เภอโพธาราม จังหวดั ราชบุรี 2557 เปน็ เจ้าอาวาส วัดเจด็ เสมยี น อำ� เภอโพธาราม จังหวัดราชบรุ ี 2562 ไดร้ บั รางวลั พระราชทานสญั ญาบัตร พัดยศท่ีพระครูสัลวสิ ุทธคิ ณุ แหลง่ เรียนรู้ ศาสตรข์ องพระราชา หม่ทู ่ี 2 ต.เจด็ เสมียน อ.โพธาราม จ.ราชบุรี สาขา - ผลงานส�ำคัญท่ีปรากฏตอ่ สาธารณะด้านการพฒั นา 2561 ได้รับรางวัลวดั พฒั นาทผ่ี ลงานดีเดน่ 2562 ได้รบั ชมุ ชนคุณธรรมขบั เคล่อื นด้วยพลงั บวรแล้วเป็นสถานท่หี นว่ ยอบรมประชาชน(อ.ป.ต) คติแนวคิด ใช้คติแนวคิดในการพัฒนาวัดวาคือการพัฒนาแบบเสรีจัดด�ำเนินการโดยตนเอง การพัฒนาแบบมีพี่ เล้ยี ง มีทางราชการเขา้ มาช่วยเหลอื ระยะหนึง่ การพัฒนาแบบผสมบางอยา่ งวดั ทำ� เอง บางอย่างทางราชการท�ำ หรอื ชว่ ยสนับสนุน 42

ประวตั ปิ ราชญ์ชุมชน/ศลิ ปิน/ผู้น�ำทางความคดิ U2T ตำ� บลเจด็ เสมยี น อ�ำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี ชื่อ นายมานพ นามสกลุ มจี ำ� รัส ท่ีอย ู่ 114 ม.5 ต�ำบลเจด็ เสมยี น อ�ำเภอโพธาราม จงั หวัดราชบรุ ี เบอร์โทร 0844546595 การศกึ ษาสูงสุด ประกาศนยี บัตรวิชาชพี (ปวช.) อาชพี ปัจจุบัน ศลิ ปนิ /นกั แสดง/ครสู อนศลิ ปะการแสดง องคก์ ร/หน่วยงาน สวนศลิ ปบ์ า้ นดนิ ตำ� บลเจด็ เสมยี น อำ� เภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี ความเชี่ยวชาญพเิ ศษ การแสดง สรา้ งสรรค์ มมุ มองในคนธรรมดา ใหเ้ กดิ มลู คา่ สงู สดุ ภาพท่ี 2.5 : นายมานพ มจี �ำรัส ประวัติ กอ่ ตัง้ เมอื่ ปี พ.ศ. 2546 เพอื่ การถ่ายท�ำละครเรื่องตม ออกอากาศทางไทยทวี สี ชี อ่ ง 3 มาแสดงโดยคุณ ภัทราวดี มชี ูธน สราวุฒิ มาตรทอง คณุ นภสั กร มิตรเอม ฯลฯและถกู พฒั นาให้เปน็ แหล่งเรยี นรู้ทางงานศิลปะทุก ๆ แขนง อาทิร�ำไทย นาฏศลิ ปส์ ากล ดนตรีไทย-สากล การแสดง ขับร้อง การจดั ตกแต่งสถานท่ี ผลติ นกั คิดนัก พฒั นาใหส้ ามารถกลับออกไปทำ� งานใหก้ บั ตนเองและสังคมได้ ประวัติการท�ำงาน 39 ปีกับการแสดงละครเวที งานอเี วนทต์ า่ ง ๆ แสง สี เสยี งเมืองโบราณ เผยแพรศ่ ิลปะสตู่ า่ งประเทศ แหลง่ เรยี นรู้ ศลิ ปการแสดงร่วมสมัย สาขา สวนศลิ ปบ์ า้ นดนิ เจ็ดเสมยี น ราชบุรี ผลงานสำ� คญั ที่ปรากฏตอ่ สาธารณะดา้ นการพฒั นา - การนำ� การนุ่งโจงมาเป็นรปู แบบการแสดงบนเวทกี ารประกวดไทยแลนดก์ อ๊ ตทาเลนท์ ซซี ัน5 - สรา้ งศลิ ปนิ และนักแสดงไว้ในประเทศ คติแนวคดิ คิดจรงิ ทำ� จริง ไมห่ ลอกลวง และคดโกง 43

ประวตั ปิ ราชญช์ ุมชน/ศลิ ปนิ /ผูน้ ำ� ทางความคดิ U2T ตำ� บลเจด็ เสมยี น อ�ำเภอโพธาราม จังหวดั ราชบรุ ี ชื่อ นายยุทธพล นามสกุล วรรณะเรืองศรี ภาพท่ี 2.6 : นายยุทธพล วรรณะเรืองศรี ทีอ่ ย ู่ 105 ม.2 ตำ� บลเจด็ เสมยี น อำ� เภอโพธาราม จังหวัดราชบรุ ี เบอรโ์ ทร 094-5630982 การศึกษาสูงสุด ปริญญาตรี อาชพี ปัจจบุ นั นกั วิชาการอิสระ องคก์ ร/หนว่ ยงาน สภาองค์กรชุมชนต�ำบลเจด็ เสมียน ความเช่ยี วชาญพิเศษ นักจัดกระบวนการเวทชี มุ ชน ประวตั ิ เริม่ ทำ� งานดา้ นการพฒั นาชมุ ชนมาตง้ั แตป่ ี พ.ศ. 2547 ตอ่ ด้วยการทำ� แผนแมบ่ ทชุมชน (ได้รบั การถา่ ยทอด จากสถาบนั พฒั นาองคก์ รชมุ ชน พอช.) ซงึ่ ทำ� ใหเ้ หน็ วา่ แผนชมุ ชนเปน็ เครอ่ื งมอื ทใี่ ชใ้ นการพฒั นาองคก์ รชมุ ชนตอ่ มา ได้มีการจดแจ้งกลุ่มองค์กรชุมชน และในปีพ.ศ.2551 มีการจัดต้ังเป็นสภาองค์กรชุมชน โดยมี พ.ร.บ.สภาองค์กร ชมุ ชนปี 2551รองรบั อยา่ งถกู ตอ้ ง และทำ� งานดา้ นการพัฒนาชุมชนมาโดยตลอดจนถงึ ปัจจบุ ันรวมระยะเวลา 17 ปี ประวัตกิ ารท�ำงาน อดีตรองนายกเทศมนตรีต�ำบลเจ็ดเสมยี น อดตี อาจารยพ์ ิเศษสถาบันการเรยี นรูเ้ พื่อปวงชน(การพฒั นาชมุ ชน) คณะท�ำงานเครอื ขา่ ยภาคประชาชน แหล่งเรยี นรู้ ศูนยค์ ณุ ธรรมต�ำบลเจด็ เสมียน สาขา ผู้น�ำทางความคิด ดา้ นการพัฒนาชมุ ชน ผลงานส�ำคัญทีป่ รากฏตอ่ สาธารณะด้านการพฒั นา เสรมิ ทักษะการจดั การชุมชนคณุ ธรรม การเปน็ วทิ ยากรด้านการจดั ท�ำแผนชมุ ชน คตแิ นวคิด ท�ำวนั นีใ้ ห้ดีท่สี ุด 44

ประวัตปิ ราชญ์ชมุ ชน/ศลิ ปนิ /ผู้น�ำทางความคดิ U2T ตำ� บลเจด็ เสมยี น อำ� เภอโพธาราม จังหวดั ราชบุรี ช่ือ นายสมทิ ธ ิ นามสกุล สภุ าพพรชยั ภาพที่ 2.7 : นายสมทิ ธิ สภุ าพพรชัย ทอ่ี ยู่ 58/1 ม.1 ตำ� บลเจด็ เสมยี น อ�ำเภอโพธาราม จังหวดั ราชบุรี เบอรโ์ ทร 082-2259042 การศึกษาสูงสดุ มัธยมศกึ ษาปที ่ี 6 อาชพี ปจั จบุ ัน เจ้าหนา้ ทีข่ องรัฐ(กำ� นนั ต�ำบลเจ็ดเสมยี น) องคก์ ร/หน่วยงาน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ความเชย่ี วชาญพเิ ศษ เปน็ วทิ ยากรกระบวนการเรอื่ งหม่บู ้านจัดการตนเอง มคี วามเชยี่ วชาญด้านการเกษตร(เหด็ หหู นู) ประวตั ิ จบการศกึ ษาขนั้ มธั ยมศกึ ษาปที ี่ 6 จากโรงเรยี นทา่ มะขามวทิ ยา เรม่ิ การทำ� งานโดยเปน็ สารวตั รกำ� นนั เมอ่ื วันท่ี 1 กรกฎาคม 2559 เป็นผใู้ หญบ่ า้ นหมูท่ ่ี 1 ต�ำบลเจ็ดเสมยี น ต้งั แตว่ ันท่ี 24 มีนาคม2560 เปน็ ก�ำนันเม่ือวนั ท่ี 6 กรกฎาคม 2561 จนถงึ ปัจจุบนั โดยมผี ลงานทเ่ี ป็นประจกั รตอ่ สาธารณะ ได้แก่ รางวัลการคดั เลอื กผ้ปู ฏบิ ตั ิ หน้าท่ีดีเย่ียมประจ�ำปี 2563 ได้รับรางวัลหมู่บ้านดีเด่น(บ้านสวยเมืองสุข) ประจ�ำปี 2562 และรางวัลชนะเลิศ โครงการประกวดการจัดการขยะมลู ฝอยชมุ ชนจงั หวัดราชบุรี ปี 2560 ประวตั ิการท�ำงาน เปน็ สารวตั รก�ำนัน เม่อื วนั ท่ี 1 กรกฎาคม 2559 เป็นผู้ใหญ่บ้านหมู่ท่ี 1 ตำ� บลเจ็ดเสมียน อำ� เภอโพธาราม จังหวดั ราชบรุ ี ต้งั แต่วนั ที่ 24 มนี าคม2560 เป็นกำ� นนั เมอ่ื วนั ท่ี 6 กรกฎาคม 2561 จนถึงปัจจุบนั แหลง่ เรยี นรู้ หมบู่ ้านจดั การตนเอง ต�ำบลเจ็ดเสมียน อำ� เภอโพธาราม จงั หวัดราชบรุ ี สาขา ผูน้ ำ� ดา้ นการบรหิ ารจัดการชมุ ชน ผลงานสำ� คัญท่ีปรากฏตอ่ สาธารณะดา้ นการพัฒนา ไดร้ บั รางวัลการคัดเลือกผูป้ ฏิบัตหิ น้าทด่ี ีเยี่ยมประจำ� ปี 2563 ได้รับรางวลั หมู่บา้ นดีเดน่ (บา้ นสวยเมอื งสุข) ประจำ� ปี 2562 และไดร้ ับรางวลั ชนะเลศิ โครงการประกวดการจัดการขยะมลู ฝอยชมุ ชนจังหวัดราชบรุ ี ปี 2560 คติแนวคิด คิดดี พดู ดี ท�ำดี 45

บทที่ 3 ความภมู ิใจในชุมชน เรื่อง ประวัตศิ าสตร์ชุมชนต�ำบลเจด็ เสมยี น เป็นแกนน�ำในการฟื้นฟู พัฒนาตลาดเก่า119ปีเจ็ดเสมียนโดยการน�ำเอาศิลปวัฒนธรรมเป็นตัวเช่ือมให้ เกดิ ความรกั สามคั คี ความภาคภมู ิใจในรากเงา้ เอกลักษณ์ อัตลักษณข์ องชุมชนเจด็ เสมียน อันนำ� ไปสเู่ ศรษฐกิจ ชุมชนและสถาบนั ครอบครัว เมอ่ื วนั ที่ 25 – 27 มกราคม 2550 ไดร้ ว่ มกบั ทุกภาคส่วนฟนื้ ฟูตลาดเก่า119ปเี จด็ เสมยี น ซง่ึ ในอดตี ตลาด แหง่ นีเ้ คยเป็นอำ� เภอมากอ่ นเรยี กวา่ “อ�ำเภอเจด็ เสมียน”ตอนหลังทางการได้ย้ายไปตั้งท่ีทำ� การอำ� เภอแหง่ ใหม่ที่ ต�ำบลโพธาราม เมือ่ ปี พ.ศ.2438 โดยร่วมกนั จัดงาน All About Arts (งานสืบสานงานศลิ ปภ์ มู ปิ ญั ญาของแผน่ ดิน) ทุกวนั เสาร์ อาทติ ย์ สดุ ทา้ ยของเดอื นโดยมี ดร.วงศ์ศักด์ิ สวัสดิพาณชิ ผูว้ า่ ราชการจงั หวดั ราชบุรี นายสรุ พล เศวต เสรนี ผวู้ ่าการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย คณุ หญิงกลั ยา โสภณพาณิชย์ รว่ มเป็นประชาชนเปดิ งานฯ All About Arts คร้งั ท่ี 1 ต่อมาก็พฒั นามาสู่ “เทศกาลศิลปะและการแสดง” โดยจัดงานปลี ะ 1 ครง้ั ๆละ 7 วนั ตดิ ต่อกนั ความภาคภมู ใิ จทส่ี ดุ ของชวี ติ คอื การไมค่ าดคดิ วา่ ชมุ ชนเจด็ เสมยี นแหง่ น้ี ซง่ึ เปน็ ชมุ ชนเลก็ ๆ จะถกู บนั ทกึ ในหอสมดุ แห่งชาติ ในอดีตชมุ ชนเกา่ แห่งน้ีมีพระเจา้ แผน่ ดินเสด็จมาท่ชี ุมชนแห่งนถี้ ึง 4 พระองค์ 1. สมเด็จพระเจา้ ตากสนิ มหาราช เมื่อคร้ังท่พี ระองค์มาต้งั ค่ายพกั แรม เพอ่ื หาคนไทยไปเปน็ ทหารตอ่ สู้ กบั พม่า เป็นที่มาของช่ือ “เจ็ดเสมียน” 2. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกตอนศึก 9 ทัพ พระองค์ยกทัพมาทางชลมารค เม่ือถึง เจ็ดเสมียนพระองค์ไดพ้ ระราชนิพนธ์ “เรือ่ งรบพม่าท่าดนิ แดง” โดยได้กล่าวถึงเจด็ เสมียนมีใจความวา่ คร้นั ลุราชบรุ ภี ิรมยา ท่ีอาทวาหักอารมณค์ อ่ ยสมประดี จงึ รีบรัดจัดหมู่โยธา ใหอ้ ย่รู กั ษาบุรีศรี ครั้นอรุณเรอื งแรงแสงรว ี ก็จรลีนาเวศทเุ รศจร ด่วนเดินโดยทางชลมารค แสนลำ� บากดว้ ยรา้ งแรมสมร กระหายหวิ หวิวใจใหอ้ าวรณ ์ แต่ขอ้ นขอ้ นข่นุ เขญ็ เปนนิรนั ดร์ ถงึ ทา่ ราบเหมอื นที่ทาบทรวงถวิล ยงิ่ โดยดนิ้ โหยหวนครวญกระสนั ด้วยได้ทุกข์ฉกุ ใจมาหลายวัน จนบรรลเุ จด็ เสมยี นตำ� บลมา ล�ำลำ� จะใครเ่ รยี กเสมียนหมาย มารายทุกข์ท่ที กุ ข์คนงึ หา จงึ รีบเร่งนาเวศครรไลคลา พอทิวากรเยื้องจะสายณั ห์ 3. พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั เมือ่ คร้งั ทพ่ี ระองค์ เสดจ็ ประพาสไทรโยค เม่อื ปี พ.ศ. 2431 ขากลบั พระองค์ไดพ้ กั แรมท่ีเจด็ เสมียน เล่นกลอนสดกับนายสาย กลอนสดอย่างไม่ถอื พระองค์ พระองคท์ รงตรัส ว่า “วัดเจ็ดเสมียนลานกว้างใหญ่ ต้นไมด้ ูร่มรื่นดงู ามนกั เรอื ลกู คา้ จอดเรยี งรายอยู่ทน่ี ี้มาก บ้านเจด็ เสมยี นน้ี เป็น ท่ีชน่ื ชอบของนักเลงกลอน พอใจจะหยากไหวว้ านให้เสมียนจดแทนทุกฉบับ” 4. พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว พ.ศ 2453 ถงึ พ.ศ 2468 พระองคไ์ ดน้ �ำกองเสือปา่ พักแรมที่เจด็ เสมยี นโดยเอาศาลาการเปรียญ วดั เจด็ เสมยี นเป็นกองรกั ษาพยาบาล และซอ้ มรบทีท่ ุ่งเจ็ดเสมียน 46

ความภาคภมู ใิ จอกี อยา่ งหนง่ึ คอื ไดจ้ ดั ทำ� หนงั สอื “เจด็ เสมยี น” เพอ่ื รวบรวมประวตั ศิ าสตรช์ มุ ชนเจด็ เสมยี น ตำ� นานตำ� บลเจด็ เสมยี นมชี อ่ื เจด็ เสมยี นปรากฏอยใู่ นตำ� นาน “พระยากง พระยาพาน” พระเจา้ แผน่ ดนิ ในอดตี เสดจ็ ทเ่ี จ็ดเสมียน 4 พระองคช์ าตติ ิพนั ธ์ 4 ชาติพนั ธค์ุ นไทยพื้นถน่ิ คนไทยเชอ้ื สายเขมร เขมรเจด็ เสมียนเปน็ นายกกอง เลยี้ งช้างของพระเจา้ แผ่นดินอพยพมาจากเมอื งสรุ นิ ทร์ คนไทยเชอ้ื สายลาว และคนไทยเชอ้ื สายจีน ศิลปวฒั นธรรมขนบธรรมเนียมประเพณีเชน่ งานประเพณีแหด่ อกไม้สงกรานต์ การละเลน่ เข้าผี ผกี ระบอก พี่สมุ่ ผกี ระด้ง ฯลฯ ตลอดจนเพลงพื้นบา้ น เพลงรำ� โทน เป็นตน้ ได้จดั ทำ� กนั แกลอรที่ บ่ี ้านของตนเองเป็นแหล่งเรยี นร้ปู ระวตั ิศาสตรช์ ุมชน ศลิ ปวฒั นธรรม สอนศิลปะให้ กับเดก็ ในชุมชนตำ� บลเจด็ เสมียน และชมุ ชนใกลเ้ คยี งโดยสอนฟรไี ม่มคี า่ ใช้จา่ ย เปน็ วิทยากรใหค้ วามรู้ด้านศลิ ปะ วฒั นธรรมการพฒั นาชุมชนแบบยงั่ ยืนอีกด้วย อาจารย์พูลสุทัศน์ เมฆสวุ รรณ ผู้สบื สานศิลปวฒั นธรรมชุมชนเจด็ เสมียน เรื่อง ความภมู ิใจในชุมชนของผนู้ ำ� คือการให้เกยี รติ รัก เคารพ ยกย่อง อยู่กันแบบครอบครวั สงั คมแบ่งปนั น�ำมาซ่งึ การพัฒนาของผนู้ �ำ สมยั บรรพกาลไมว่ ่าถนนหนทาง ไฟฟ้า นำ�้ ประปา คูคลอง ทรพั ย์ในดินสนิ ในน้ำ� และอกี หน่ึงความภาคภูมใิ จที่สุดคอื ในชุมชนมีโรงพยาบาล แห่งเดียวแห่งแรกของประเทศไทยที่เปน็ ต�ำบลเลก็ ๆแตม่ ีโรงพยาบาล และมปี ระเพณเี กา่ แก่มาชา้ นานกวา่ 150 ปคี อื “ประเพณแี หด่ อกไมท้ า้ ยสงกรานต”์ และมีกำ� นันนกั พัฒนาทท่ี ำ� ชอ่ื เสยี งใหต้ �ำบลสมยั น้นั ได้ไปศกึ ษาดูงานตา่ งประเทศถึง 5 ประเทศ และมียวุ ทูตเขา้ มาศึกษาแลกเปลย่ี นวฒั นธรรม อยใู่ นชุมชนเป็น เวลา 1 เดือน จากสหรัฐอเมรกิ าถึง 2 ทา่ น จากรฐั จอเจยี ร์และอิลิณอยส์ นางกรรณกิ า ณ บางชา้ ง ผนู้ �ำชมุ ชนทางธรรมชาติ เรือ่ งความภาคภูมิใจของปราชญ์เกษตร ภูมิใจที่ได้เป็นส่วนหนึ่งในการพัฒนาชุมชนตามแนวทางพระราชด�ำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รชั กาลที่ 9 ไดแ้ บง่ ปันความรู้ ความเข้าใจ ใหก้ บั บคุ คลในชมุ ชนเปน็ การใหท้ ่ีดีท่สี ุด นางดวงสมร วงศ์ยะรา ปราชญด์ ้านการเกษตรปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียง เรอ่ื ง ความภาคภมู ิใจในชุมชนผ้นู �ำทางศาสนา บคุ คลทอี่ ยตู่ ามชมุ ชนทกุ ๆ ครวั เรอื นไดม้ คี วามสามคั คี ปรองดองกนั ดมี าก เชน่ การทำ� งานรว่ มกนั ทกุ อยา่ ง ใหค้ วามรว่ มมอื รว่ มแรงรว่ มใจกนั ในทกุ ดา้ นทง้ั ในดา้ นการศาสนา ดา้ นเทดิ ทลู พระบรมวงศานวุ งศต์ ลอดถงึ พระมหา กษตั รยิ ์ไทยของเรา ในด้านงานประเพพณี ไดค้ วามร่วมมือกันเปน็ อยา่ งดมี าก ๆ เพราะในชมุ ชนมีพลังบวร คอย ช่วยเหลือเกือ้ กลู กันมาโดยตลอดโดยเฉพาะในตำ� บลเจ็ดเสมยี น ทั้ง ๖ หมบู่ ้าน มคี วามสามัคคปี รองดองสมานฉันท์ กันดีมาก พระครสู ลี วิสุทธิคณุ (พชิ ิต จนู ีนารถ) ผู้นำ� ทางศาสนา 47

เรือ่ ง ความภาคภมู ใิ จในชุมชนของศิลปิน ศิลปะธร เป็นหนึ่งในทีมงานท่สี ร้างสรรค์เจด็ เสมียนให้คนรู้จักและน�ำไปเป็นตวั อยา่ งแค่ชุมชนอืน่ ๆ บ้านเมอื ง สงบ เรยี บร้อย ผคู้ นนา่ รัก บรรยากาศอบอุ่น นายมานพ มีจำ� รัส ดา้ นศลิ ปธร ป2ี 548/ศิลปนิ แห่งชาติ สาขาการศิลปะการแสดงร่วมสมัย เร่อื ง ความภาคภมู ิใจของผู้สานพลังพัฒนาชมุ ชน อยู่ในชุมชนท่ีเป็นชุมชนด้านสุขภาวะท�ำให้มีความสุขทั้งทางด้านจิตใจ มีสุขภาพกาย สุขภาพจิตดี สืบ เนื่องจากบรรพบรุ ษุ สมยั กอ่ น ไดถ้ า่ ยทอดส่งิ ดี ๆ ไวใ้ หล้ กู หลาน นายยุทธพล วรรณะเรืองศรี ผูน้ �ำทางความคิดด้านการพฒั นาชมุ ชน 48

บทท่ี เทศกาล 4 งานประเพณใี นชุมชน 4.1 ประเพณแี หด่ อกไม้ ทา้ ยสงกรานตต์ �ำบลเจด็ เสมียน ภาพท่ี 4.1 ประเพณีแหด่ อกไม้ทา้ ยสงกรานต์ต�ำบลเจ็ดเสมียน ท่มี า : เทศบาลต�ำบลเจด็ เสมยี น งานประเพณแี หด่ อกไมท้ า้ ยสงกรานตต์ ำ� บลเจด็ เสมยี น ในอดตี หลังจากท่ีชาวบ้านได้หายเหนด็ เหน่อื ยจากการท�ำนา ภาพท่ี 4.2 งานประเพณแี ขง่ ขันเรอื ยาวอาทิตยส์ ุดทา้ ยของเดือนเมษายน ในเทศกาลสงกรานต์ชาวบ้านจะช่วยกันขนทรายจากแม่น�้ำ ทมี่ า : เทศบาลตำ� บลเจ็ดเสมียน มาก่อพระทรายและเก็บดอกไม้มาเพื่อประดับประดาและ ตกแต่งเกวียนและขบวนแห่ส่วนดอกไม้ท่ีเหลือก็จะน�ำไปสัก ภาพท่ี 4.3 งานประเพณีกอ่ พระเจดยี ์ทราย การะกองผา้ ปา่ และนำ� ไปปกั ทก่ี องพระทรายงานประเพณแี ห่ ทม่ี า : เทศบาลตำ� บลเจ็ดเสมยี น ดอกไมท้ า้ ยสงกรานต์ จะจดั ขน้ึ ประจำ� ทกุ ปคี อื อาทติ ยส์ ดุ ทา้ ย ของเดอื น วนั ศกุ ร์ เสาร์ อาทิตย์ของเดือนเมษายน หรอื ตาม ประกาศของเทศบาล เปน็ มรดกทางวฒั นธรรมจากบรรพบรุ ษุ ทม่ี มี ายาวนา นกวา่ 100 ปี ซง่ึ ปนี จี้ ดั ขน้ึ ภายใตแ้ นวคดิ “บนั ทกึ รกั แหง่ ความ ทรงจ�ำ” LOVE STORY โดยหมายถึงสิง่ ต่าง ๆ ท่เี ปน็ ความ ทรงจำ� ของ ต.เจด็ เสมียน ทั้งประวัตศิ าสตร์ ภมู ศิ าสตร์ ความ ดี ความงาม วฒั นธรรมประเพณี ใหค้ นในชมุ ชนไดร้ ว่ มบนั ทกึ ความทรงจ�ำดี ๆ ร่วมกัน นอกจากนี้ ภายในงานยังมี การ ประกวดรถบปุ ผชาตปิ ระเภทสวยงาม และประเภทความคิด สรา้ งสรรคท์ ม่ี ชี มุ ชนตา่ ง ๆไดร้ ว่ มกนั ประดบั รถยนตด์ ว้ ยดอกไม้ จัดขึ้นดว้ ยความรกั ความสามัคคีของชาวบ้านในทอ้ งถ่ินดว้ ย การจดั งานประเพณแี ขง่ ขนั เรอื ยาว ตำ� บลเจด็ เสมยี น ได้ก�ำหนดมีขึ้นพร้อมงานประเพณีแห่ดอกไม้ของต�ำบลเจ็ด เสมยี นโดยใชส้ ถานทีแ่ ข่งขนั บริเวณ ท่าน้ำ� หน้าวดั เจ็ดเสมยี น การแขง่ ขันก�ำหนดฝผี ายประจำ� เรอื ตงั้ แต่ 23 ฝพี ายและ 30 ฝพี าย เรอื ทมี่ าแขง่ ขนั จากตำ� บลใกลเ้ คยี งและจงั หวดั ใกลเ้ คยี ง เพอื่ เปน็ การอนรุ กั ษ์ และสบื สานประเพณที อ้ งถนิ่ ใหย้ งั่ ยนื สบื ตอ่ ไป 4.2 งานประเพณกี อ่ พระเจดียท์ ราย งานประเพณีก่อพระเจดีย์ทรายของต�ำบลเจ็ดเสมียน ชาวบา้ นจำ� นำ� ทรายแมน่ ำ้� แมก่ ลองขนึ้ มากอ่ เปน็ รปู เจดยี บ์ า้ งรปู ปั้นต่างๆบ้างอย่างสวยงาม แล้วประดับประดาด้วยดอกไม้ให้ สวยงาม เพื่อเป็นการสืบสานประเพณีใหค้ งอยตู่ ่อไป 49