วารสารความร่วมมือฯ

ปีที่ 4 ฉบับที่ 3: เมษายน-มิถุนายน 2565 ISSN: 2697-5238 (ONLINE) ISSN: 1686-0748 (PRINT) วารสาร ความร่วมมือกับต่างประเทศ THE BULLETIN ON INTERNATIONAL COOPERATION OF THE MINISTRY OF EDUCATION กระทรวงศึกษาธิการ HAPPENING PERSPECTIVE UNESCO COURIER WORLD HERITAGE INSIGHT สำ นั ก ค ว า ม สั ม พั น ธ์ ต่ า ง ป ร ะ เ ท ศ สำนักงานปลัดกระทรวงศึ กษาธิการ www.bic.moe.go.th

SCAN ME สำนักความสัมพันธ์ต่างประเทศ สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ ถนนราชดำเนินนอก ดุสิต กรุงเทพฯ 10300 โทร. 0 2628 5646 ต่อ 122-124 โทรสาร. 0 2281 0953 www.bic.moe.go.th

วารสาร ความร่ว่ มมือื กับั ต่า่ งประเทศ จากบรรณาธิิการ เนื้อ�้ หา........................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... ........................

วารสารความร่ว่ มมือื กับั ต่า่ งประเทศ ปีีที่่� 4 ฉบัับที่�่ 3 ประจำำ�เดืือนเมษายน-มิิถุุนายน 2565 Happening 1 การประชุุมระดัับรัฐั มนตรีีด้า้ นการศึึกษาแห่ง่ ภููมิิภาคเอเชีีย-แปซิิฟิกิ ว่่าด้้วยเป้้าหมายการพััฒนาที่�ย่ ั่่�งยืืนเป้้าหมายที่�่ 4 (การศึึกษา 2030) ครั้้�งที่�่ 2 โดย ภััสศรีี ศิิริิประภา พิิมพ์์วรัชั ญ์์ เมือื งนิลิ 12 การประชุุมคณะทำ�ำ งานด้้านการพััฒนาทรััพยากรมนุุษย์์ของเอเปค ครั้้ง� ที่�่ 47 โดย ภัสั ศรีี ศิิริิประภา 14 ศธ. ขยายความร่่วมมืือเพื่�่อการพััฒนาโรงเรีียนชายขอบ โดย กชกร คัตั ตพัันธ์์ อาสิิฬ์์เฎร์์ ศธภ. 9 การขับั เคลื่�อ่ นการดำำ�เนิินงานด้้านการศึึกษาสำำ�หรัับเด็็กและเยาวชนที่�่ตกหล่่น 17 โดย รุ่่ง� กานต์์ พัันธุ์์�ภักั ดีี กุสุ ุุมา นวพัันธ์์พิิมล Perspective 21 เป้้าหมายของวาระการศึึกษา 2030: การนำำ�ข้อ้ ค้น้ พบด้้านประสาทวิิทยาศาสตร์ไ์ ปสู่่�การปฏิิบัตั ิิ โดย ชฎารััตน์์ สิิงหเดชากุุล 27 Open Science: เปิิดกว้า้ ง โปร่่งใส ไร้้ค่า่ ใช้้จ่า่ ย โดย พััทธดนย์์ หลงปาน 29 ประเทศไทยกัับความก้า้ วหน้า้ ด้้านการพััฒนาและการประยุกุ ต์์ใช้จ้ ริยิ ธรรมปััญญาประดิิษฐ์์ในบริบิ ทโลก โดย สุุนทรีี นามลิิวัลั ย์์ Unesco Courier 33 บทบรรณาธิกิ าร แปลโดย พิิศวาส ปทุุมุตุ ์ต์ รัังษีี 34 ปกป้้องพลังั สมองไม่ใ่ ห้ถ้ ูกู ฉกฉวยประโยชน์์ แปลโดย นุุชนาฏ เนตรประเสริฐิ ศรีี 37 แฮ็็คสมอง: เรื่�่องเพ้้อฝัันมากกว่า่ ความเป็็นจริงิ แปลโดย นุุชนาฏ เนตรประเสริิฐศรีี 39 ราฟาเอล ยุสุ เต: “เราจงมาช่่วยกันั เถิิด ก่่อนที่�่จะสายจนเกินิ แก้้” แปลโดย พิิศวาส ปทุมุ ุุต์ต์ รังั ษีี 42 ชิิลีี: บุกุ เบิกิ เส้้นทางคุ้้�มครองสิิทธิิประสาท แปลโดย นุุชนาฏ เนตรประเสริฐิ ศรีี 44 อาชญากรรม: ใช้้หลัักฐานจากการอ่่านข้อ้ มููลสมองได้้ไหม? แปลโดย นุชุ นาฏ เนตรประเสริฐิ ศรีี 47 ประสาทวิิทยาศาสตร์ใ์ นโรงเรีียน: ปาฏิิหาริยิ ์ห์ รืือภาพลวงตากัันแน่่ แปลโดย พิิศวาส ปทุุมุุต์ต์ รัังษีี 49 ความหวัังใหม่่สำำ�หรับั “เด็ก็ จากดวงดาว” ในจีีน แปลโดย พิิศวาส ปทุมุ ุตุ ์ต์ รัังษีี World Heritage Insight 51 มรดกโลกชุุด “โบสถ์์ไม้้ 16 แห่่งในยููเครนและโปแลนด์์” มรดกศาสนาข้า้ มพรมแดนในเทืือกเขาคาร์พ์ าเทีียนด้า้ นตะวัันออก โดย สาวิิตรีี สุุวรรณสถิิตย์์

การประชมุ ระดบั รฐั มนตรดี า้ นการศกึ ษาแหง่ ภมู ภิ าคเอเชยี -แปชฟิ ิก วา่ ดว้ ยเป้ าหมายการพัฒนาทย่ี ง่ั ยนื เป้ าหมายท่ี 4 (การศกึ ษา 2030) ครง้ั ท่ี 2 (2nd Asia-Pacific Regional Education Ministers Conference : APREMC II) สมเด็็จพระกนิิษฐาธิิราชเจ้้า กรมสมเด็็จพระเทพรััตนราชสุุดา ฯ สยามบรมราชกุุมารีี โดย ภััสศรีี ศิิริิประภา 1 เสด็็จพระราชดำ�ำ เนิินเป็็นการส่่วนพระองค์์ทรงเปิิดการประชุุมระดัับรััฐมนตรีีด้้านการศึึกษา พิิมพ์์วรัชั ญ์์ เมืืองนิลิ 2 แห่ง่ ภูมู ิภิ าคเอเชียี -แปชิฟิ ิกิ ว่า่ ด้ว้ ยเป้า้ หมายการพััฒนาที่่ย� ั่่ง� ยืนื เป้า้ หมายที่่� 4 (การศึึกษา 2030) ครั้้ง� ที่่� 2 (2nd Asia-Pacific Regional Education Ministers Conference: APREMC II) เมื่่�อวัันที่่� 6 มิิถุุนายน 2565 เวลา 09.00 น. ณ โรงแรม แชงกรีี-ลา กรุุงเทพฯ โดยทรงมีี พระราชดำำ�รััสแสดงความชื่่�นชมแก่่ผู้้�จััดงานในครั้้�งนี้้� ซึ่�่งเป็็นเวทีีหารืือความท้้าทายและ ลำ�ำ ดัับความสำำ�คััญสำำ�หรัับการจััดการศึึกษาภายหลัังยุุคโควิิด-19 เพื่่�อบรรลุุเป้้าหมาย การพััฒนาที่่ย� ั่่ง� ยืืน เป้า้ หมายที่่� 4 ของภูมู ิิภาคนี้้� สมเด็็จพระกนิิษฐาธิิราชเจ้้า กรมสมเด็็จพระเทพรััตนราชสุุดา ฯ สยามบรมราชกุุมารีี ได้้ทรงกล่่าวถึึงเศรษฐกิิจดิิจิิทััล สัังคมผู้�้สููงวััย และช่่องว่่างทางการเรีียนรู้�้ ซึ่�่งเป็็นแนวโน้้มโลกที่่�ส่่งผลกระทบต่่อการพััฒนาของภููมิิภาค ดัังนั้้�น จึึงจำ�ำ เป็็นที่่�จะต้้องจััดเตรีียมวาระการศึึกษาและ สร้้างโอกาสในการเรีียนรู้�้ตลอดชีีวิิต เพื่่�อให้้ประชาชนทุุกคนได้้มาซึ่่�งความรู้�้และทัักษะ ค่่านิิยมและทััศนคติิ อัันจะนำ�ำ ไปสู่�การสร้้างสัังคมที่่�แข็็งแกร่่ง และยั่�งยืนื นอกจากนี้้� ประเทศต่่าง ๆ ในภููมิิภาคควรต้้องวางมาตรการในการจัดั การกัับปััญหาที่่เ� กิิดจากวิกิ ฤตโควิิด-19 ที่่ส� ่่งผลกระทบต่่อระบบนิิเวศ ทางการศึกึ ษาในแง่ของการลดโอกาสทางการศึกึ ษาของกลุ่ม่� ผู้เ�้ รียี น เยาวชนและผู้ใ�้ หญ่่ที่่ม� ีคี วามเปราะบางมากที่่ส� ุุด และให้้มั่่น� ใจว่่าผู้เ�้ รียี นจะสามารถ เรีียนรู้�้อย่่างต่่อเนื่่�องในสภาพแวดล้้อมที่่�มีีความปลอดภััยและสุุขภาวะที่่�ดีี ทั้้�งนี้้� เพื่่�อให้้สามารถจััดรููปแบบการเรีียนรู้�้แบบผสมผสานได้้อย่่าง มีีประสิิทธิิภาพ บทบาทของครููจึึงมีีความสำำ�คััญอย่่างยิ่�งต่่อการเรีียนรู้�้อย่่างต่่อเนื่่�อง ซึ่่�งรวมถึึงการส่่งเสริิมสุุขภาพทางจิิตใจ และความเป็็นอยู่่�ที่่�ดีี ของนักั เรียี น ตลอดจนการจัดั ฝึกึ อบรมครููเพื่่อ� ให้้มั่่น� ใจว่่าครููจะได้้รับั ทักั ษะและองค์ค์ วามรู้ท�้ ี่่เ� หมาะสมต่่อการจัดั รููปแบบการเรียี นรู้แ�้ บบผสมผสานแนวใหม่่ และทรงมีีพระราชดำำ�รััสชื่ �นชมต่่อความพยายามของยููเนสโกต่่อการเสริิมสร้้างระบบการศึึกษาที่่�มีีความยืืดหยุ่�่นและมีีประสิิทธิิภาพเพื่่�อตอบสนอง ต่่อสภาพการเรีียนรู้้�ที่่�มีีการเปลี่�ยนแปลงไปอย่่างไม่่หยุุดนิ่่�ง รวมทั้้�งการขัับเคลื่�อนทรััพยากรทางการศึึกษาเพื่่�อเสริิมสร้้างความแข็็งแกร่่งของระบบ การศึึกษาทั่่�วโลก ทั้้�งนี้้� ทรงมีีความปรีีดีียิ่�งในการทำำ�งานร่่วมกัับยููเนสโกและองค์์กรระหว่่างประเทศที่่�เกี่�ยวข้้องเพื่่�อช่่วยเหลืือเด็็กทุุกคนให้้เข้้าถึึง การศึกึ ษาที่่ม� ีคี ุุณภาพ โดยเฉพาะอย่่างยิ่ง� การให้้ความสำำ�คัญั กับั สิทิ ธิมิ นุุษย์ข์ั้น� พื้้น� ฐานในเรื่อ� งของสิทิ ธิกิ ารเข้้าถึงึ การศึกึ ษา ซึ่ง่� รวมถึงึ สิทิ ธิทิ างโภชนาการ และการดููแลสุุขภาพ ในท้้ายสุุด ทรงกล่่าวเชื่�อมั่่�นว่่า รััฐมนตรีีและผู้�้มีีส่่วนได้้ส่ วนเสีียด้้านการศึึกษาจะทำ�ำ งานร่่วมกััน และนำ�ำ ไปสู่�การเจรจาที่่�เกิิดผล เพื่่�อการดำำ�เนิินความร่่วมมืือทางการศึกึ ษาในอนาคตต่่อไป 1 ผู้้�อำำ�นวยการกลุ่�ม่ ความร่่วมมือื กับั องค์ก์ ารระหว่่างประเทศ 2 ผู้้อ� ำำ�นวยการกลุ่่�มสารสนเทศต่่างประเทศ (ในฐานะฝ่า่ ยประชาสัมั พันั ธ์์ของการประชุุม APREMC II) 1 วารสารความร่วมมือกบั ตา่ งประเทศ

ภายหลัังจากทรงมีีพระราชดำ�ำ รััสแล้้ว ทรงรัับฟัังผู้้�บริิหารองค์์การระหว่่างประเทศ กล่่าวถ้้อยแถลงเพื่่�อร่่วมแสดงพลััง แสดงวิิสััยทััศน์์ ผลัักดัันให้้เกิิดการเปลี่�ยนแปลงและขัับเคลื่�อนที่่�เข้้มแข็็งในการพััฒนาการศึึกษา เพื่่�อประโยชน์์ของประชาชนทุุกคนในภููมิิภาค จากนั้้�น ทรงเปิิดนิทิ รรศการด้้านการศึึกษาของหน่่วยงานต่่าง ๆ ได้้แก่่ 2 วารสารความร่วมมือกับต่างประเทศ

1) พระราชกรณีียกิิจด้้านการศึึกษาของสมเด็็จพระกนิิษฐาธิิราชเจ้้า กรมสมเด็็จพระเทพรััตนราชสุุดา ฯ สยามบรมราชกุุมารีี ในฐานะทููตสันั ถวไมตรีดี ้้านการส่่งเสริมิ ศักั ยภาพของเด็ก็ ชนกลุ่ม่� น้้อย และการอนุุรักั ษ์ม์ รดกทางวัฒั นธรรม (UNESCO Goodwill Ambassador for the Empowerment of Minority Children through Education and through the Preservation of their Intangible Cultural Heritage) 2) องค์์การศึกึ ษา วิิทยาศาสตร์์ และวััฒนธรรมแห่่งสหประชาชาติิ (UNESCO) จััดแสดงผลการดำ�ำ เนิินงานของฝ่า่ ยนวััตกรรมทางการศึึกษา และการพัฒั นาทักั ษะ ฝ่า่ ยการส่่งเสริมิ ความครอบคลุุมและคุุณภาพการศึกึ ษาของยููเนสโก และรายงานการติดิ ตามผลการศึกึ ษาระดับั โลก ในปีีต่่าง ๆ 3) กองทุุนเพื่่�อเด็็กแห่่งสหประชาชาติิ (UNICEF) จััดแสดงแหล่่งข้้อมููลและแนวทางในการฟื้้�นฟููการศึึกษา ตลอดจนการปฏิิรููปการศึึกษา ให้้มีคี วามยืืดหยุ่�่น ครอบคลุุม เป็น็ มิิตรต่่อสิ่่�งแวดล้้อมและ ส่่งเสริิมความยั่�งยืืน 4) องค์ก์ ารรัฐั มนตรีศี ึกึ ษาแห่่งเอเชียี ตะวันั ออกเฉียี งใต้้ (SEAMEO) จัดั แสดงข้้อมููลที่่ม� ีปี ระโยชน์ต์ ่่อการฟื้น้� ฟููการศึกึ ษาและการปฏิริ ููปการศึกึ ษา จากวิิกฤตโควิดิ -19 5) ศููนย์ว์ ัฒั นธรรมแห่่งเอเชียี และแปซิฟิ ิิกเพื่่อ� ยููเนสโก (ACCU) จััดแสดงแหล่่งข้้อมููลที่่เ� ป็็นประโยชน์์ เช่่น กรณีีศึกึ ษา แนวทางการดำ�ำ เนินิ งาน ข้้อเสนอแนะ ฯลฯ เกี่ย� วกับั ประเด็น็ การศึกึ ษาเชิงิ ปฏิริ ููปเพื่่�อสัังคมที่่�ยั่ง� ยืนื 6) มููลนิธิ ิบิ ้้านเด็ก็ เพซตาล็อ็ ตซี่่� (Pestalozzi Children’s Foundation) นำ�ำ เสนอบทเรียี นของการจัดั การศึกึ ษาแบบทวิ/ิ พหุุภาษาโดยใช้้ภาษาแม่่ เป็็นฐาน (MTB-MLE) ในโรงเรีียนทางภาคเหนืือของประเทศไทยในช่่วงปีี ค.ศ. 2007 – 2018 รวมถึึงผลการเรียี นรู้ท้� ี่่ด� ีีขึ้�นของนักั เรียี น กลุ่ม่� ชาติพิ ันั ธุ์� และโครงการฝึกึ อบรมครููผ่่านช่่องทางต่่าง ๆ เช่่น ระบบการจัดั การเรียี นการสอนออนไลน์์ (MOOC) วิดิ ีที ัศั น์์ และแอปพลิเิ คชันั หนังั สืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์ 7) ศููนย์์ประสานงานการจััดการศึึกษาเด็็กต่่างด้้าว (Migrant Educational Coordination Center) โดยศููนย์์ประสานงานการศึึกษา ของผู้้โ� ยกย้้ายถิ่�นฐาน จังั หวัดั ตาก เป็น็ ตััวแทนในการส่่งเสียี งให้้กัับเด็ก็ ผู้้�พลััดถิ่่น� เพื่่อ� ให้้ทุุกคนได้้ตระหนักั ว่่าเด็็กเหล่่านี้้ก� ็็มีสี ิทิ ธิิที่่จ� ะได้้รัับ สิิทธิิขั้�นพื้้�นฐานในการเป็็นมนุุษย์์เช่่นเดีียวกัับเด็็กคนอื่�น ๆ และคาดหวัังว่่าจะได้้รัับการสนัับสนุุนจากทุุกคนในการดำ�ำ เนิินกิิจกรรม ของศููนย์์ประสานงานการศึึกษาของผู้้�พลััดถิ่่�นในพื้้�นที่่�พรมแดนระหว่่างประเทศ เพื่่�อช่่วยเหลืือและยกระดัับคุุณภาพชีีวิิตของเด็็กเหล่่านี้้� อีีกนับั พัันชีวี ิติ 8) มููลนิธิ ิชิ ่่วยเหลือื ไร้้พรมแดน (Help Without Frontier Foundation Thailand) แสดงให้้เห็น็ ถึงึ ความต้้องการและข้้อท้้าทายของการศึกึ ษา ของผู้�้พลััดถิ่่�นในประเทศไทย รวมถึึงแบ่่งปัันประสบการณ์์ในการดำำ�เนิินงานด้้านดัังกล่่าวตั้�งแต่่อดีีตจนถึึงปััจจุุบััน ซึ่่�งจะช่่วยสร้้าง ความตระหนัักให้้กับั ผู้ท�้ ี่่เ� กี่ย� วข้้องถึงึ สถานการณ์ด์ ้้านการศึกึ ษาของประเทศไทย และความต้้องการการสนับั สนุุนจากภาคส่่วนที่่เ� กี่ย� วข้้อง 9) มหาวิทิ ยาลัยั ราชภัฏั ยะลา (Yala Rajabhat University) ส่่งเสริมิ และสร้้างความตระหนักั ถึงึ บทบาทของผู้ป�้ กครองในการส่่งเสริมิ พัฒั นาการ และการเรียี นรู้ข�้ องเด็็ก โดยเชื่อ� มโยงกัับการประชุุม APREMC II ในแง่ของการจััดการศึกึ ษาปฐมวััยผ่่านศักั ยภาพของผู้้�ปกครอง 10) กองทุุนเพื่่�อความเสมอภาคทางการศึึกษา (Equitable Education Fund: EEF) จััดแสดงเกี่�ยวกัับการวิิจััยและพััฒนานวััตกรรม เพื่่�อความเสมอภาคทางการศึึกษา ร่่วมกัับภาคีีเครืือข่่ายวิิชาการทั้้�งในและต่่างประเทศเพื่่�อลดความเหลื่�อมล้ำำ��ในการศึึกษาใน 3 ด้้าน คืือ คุุณภาพหรืือมาตรฐานของสถานศึกึ ษา คุุณภาพหรืือประสิทิ ธิิภาพของครูู และฐานะทางเศรษฐกิจิ หรือื สัังคม 11) กระทรวงศึึกษาธิกิ าร (Ministry of Education, Thailand) จััดแสดงข้้อมููลด้้านการศึึกษาของประเทศไทย อาทิิ แผนพััฒนาเด็็กปฐมวััย และการจััดการศึึกษาปฐมวััยในยุุคโควิิด มาตรการการฟื้�้นฟููภาวะถดถอยทางการเรีียนรู้�้เนื่่�องจากสถานการณ์์โควิิด โครงการเพื่่�อสร้้าง โอกาสทางการศึกึ ษาสำ�ำ หรัับคนพิกิ ารและผู้้�ด้้อยโอกาส โครงการต่่าง ๆ ที่่ส� ่่งเสริมิ การสร้้างโอกาสทางการศึกึ ษาให้้เยาวชนเพื่่�อผลิติ กำ�ำ ลัังคน ของประเทศ การพััฒนาทักั ษะแห่่งอนาคต การศึกึ ษาสำ�ำ หรัับผู้ส้� ููงอายุุ ตลอดจนการพัฒั นาการศึึกษาไทยด้ว้ ยเทคโนโลยีีการศึึกษา 3 วารสารความร่วมมอื กับต่างประเทศ

ในช่ว่ งระหว่า่ งพิิธีเี ปิิด APREMC II นางสาวตรีีนุุช เทีียนทอง รัฐั มนตรีี ว่่าการกระทรวงศึึกษาธิิการ ในฐานะประธานคณะกรรมการแห่่งชาติิว่่า ด้ว้ ยการศึกึ ษา วิิทยาศาสตร์์ และวัฒั นธรรมแห่่งสหประชาชาติิ ได้้กล่่าว ถึึงความสำ�ำ คััญของการดำำ�เนิินโครงการและแผนงานการพััฒนาที่่�มุ่�่งยก ระดับั มาตรฐานชีวี ิติ และความเป็น็ อยู่่ข� องประชาชนในประเทศ โดยเฉพาะ การพััฒนาการศึึกษา ภายใต้้พระราชกรณีียกิิจของสมเด็็จพระกนิิษฐาธิิ ราชเจ้้า กรมสมเด็็จพระเทพรััตนราชสุุดา ฯ สยามบรมราชกุุมารีี ในการ พัฒั นาประเทศด้้านต่่าง ๆ อาทิิ การศึึกษา สาธารณสุุข ศิลิ ปะ วััฒนธรรม และเกษตรกรรม เป็็นต้้น ซึ่่�งรวมถึึงพระอััจฉริิยะภาพและความวิิริิยะ อุุตสาหะของพระองค์ท์ ่่านในการสนับั สนุุนและช่่วยเหลือื เด็ก็ ในพื้้น� ที่่ห� ่่าง ไกลและกลุ่ม�่ ชุุมชนชายขอบเพื่่อ� ให้้เข้้าถึงึ การศึกึ ษาที่่ม� ีคี ุุณภาพ และได้ม้ า ซึ่ง่� สิทิ ธิใิ นการเข้้าถึงึ อาหาร การโภชนาการ และการดููแลสุุขภาพที่่�ดีี และ กระทรวงศึกึ ษาธิกิ ารมีคี วามยินิ ดีที ี่่ไ� ด้เ้ ป็น็ เจ้้าภาพร่่วมจัดั การประชุุมฯ ใน ครั้�งนี้้�กัับภาคีีเครืือข่่าย โดยเชื่�อมั่่�นว่่าการประชุุมนี้้�จะนำำ�ไปสู่�การทำำ�งาน ร่่วมกันั เพื่่อ� บรรลุุการเข้้าถึงึ การศึกึ ษาในช่่วงวิกิ ฤตโควิดิ -19 และการเสริมิ สร้้างความร่่วมมือื กับั ผู้ม้� ีสี ่่วนได้้ส่วนเสียี ในด้้านการศึกึ ษาของภููมิภิ าค เพื่่อ� สร้้างความมั่ �นใจในเรื่ �องของการปรัับรููปแบบระบบการศึึกษาให้้เข้้ากัับ สภาวการณ์ภ์ ายหลังั ยุุคโควิดิ -19 สู่ก� ารบรรลุุเป้า้ หมายการพัฒั นาที่่ย�ั่ง� ยืนื 4 วารสารความรว่ มมือกับตา่ งประเทศ

การประชุมุ APREMC II โดยกระทรวงศึกึ ษาธิกิ ารร่่วมกับั องค์ก์ ารยููเนสโก และได้้รัับการสนัับสนุุนจากองค์์การยููนิิเซฟ กระทรวงศึึกษา วัฒั นธรรม กีีฬา วิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีี ประเทศญี่่�ปุ่่�น และกองทุุนเพื่่�อ ความเสมอภาคทางการศึกึ ษา เป็น็ เจ้้าภาพจัดั การประชุุม ภายใต้้หัวั ข้้อหลักั “Education Recovery and Transformation towards more Responsive, Relevant and Resilient Education Systems: Accelerating progress towards SDG4 - Education 2030” เพื่่�อทบทวนและสะท้้อนความก้้าวหน้้าด้้านการศึึกษาและวาระ การพััฒนาที่่�ยั่�งยืืน การแลกเปลี่ย� นองค์์ความรู้�้ ประสบการณ์์ ข้้อคิดิ เห็็น วิสิ ัยั ทัศั น์์ และแนวทางการพัฒั นาด้้านการศึกึ ษาเพื่่อ� รับั มือื กับั สถานการณ์์ และบริิบทที่่�เปลี่�ยนแปลงไปของโลก รวมถึึงการฟื้้�นฟููการศึึกษาจาก โรคโควิิด-19 มีีรััฐมนตรีีศึึกษาจากประเทศในภููมิิภาเอเชีีย-แปซิิฟิิก จำำ�นวน 17 ประเทศเข้้าร่่วมการประชุุม และประชุุมทางไกลอีกี 3 ประเทศ พร้้อมผู้้�บริิหาร ผู้�แ้ ทนจากองค์์การระหว่่างประเทศ หน่่วยงาน องค์์กร พัฒั นาเอกชน และภาคประชาสังั คมที่่เ� กี่ย� วข้้อง รวมจำ�ำ นวน 350 คน 5 วารสารความรว่ มมอื กับต่างประเทศ

การประชุมุ เชิงิ วิชิ าการ (Technical Segment) วันั ที่่� 5 มิถิ ุุนายน 2565 มีนี ัักวิชิ าการ นัักการศึึกษา และนักั วิจิ ััย ฯลฯ ได้้หารืือและนำ�ำ เสนอสถานะและความก้้าวหน้้าในการดำ�ำ เนิินงานตามเป้้าหมายการพััฒนาที่่�ยั่�งยืืน เป้้าหมายที่่� 4 ของภููมิิภาค เอเชีีย – แปซิิฟิกิ ภายใต้้หััวข้้อย่่อยต่่าง ๆ ด้้านการศึึกษา ได้แ้ ก่่ 1) Learning Recovery and Addressing the Learning Crisis การฟื้�้นฟููการเรียี นรู้แ้� ละการจััดการวิิกฤตการเรียี นรู้�้ จากการแพร่่ระบาดของโรคโควิิด-19 ซึ่่�งส่่งผลกระทบต่่อการเรีียนในโรงเรีียน และต้้องเรียี นรู้ผ้� ่่านระบบทางไกล ซึ่ง่� ส่่งผล ต่่อการเข้้าถึึงการศึึกษาและคุุณภาพที่่�ไม่่เท่่าเทีียม ดัังนั้้�น การฟื้้�นตััวจำ�ำ เป็็นต้้องได้้รัับการสนัับสนุุนจากรััฐบาลด้้วยการใช้้ กลยุุทธ์ก์ ารฟื้้�นฟููที่่�เหมาะสม ซึ่ง่� กลยุุทธ์ก์ ารฟื้้�นฟููการเรียี นรู้�จ้ ะแตกต่่างกันั ไปตามบริิบทของแต่่ละภููมิิภาค 2) Equity, Inclusion and Gender Equality ความเสมอภาค ความครอบคลุุมและความเท่่าเทีียมระหว่่างเพศในกลุ่�่มที่่�ได้้รัับ ผลกระทบมากที่่ส� ุุด ได้แ้ ก่่ เด็็กจากครอบครัวั และชุุมชนชายขอบและด้้อยโอกาส กลุ่�ม่ เปราะบาง เช่่น เด็็กผู้้�หญิิง เด็ก็ พิเิ ศษ เด็็กกลุ่่�ม LGBTI เด็ก็ และเยาวชนที่่ไ� ม่่เคยเข้้าเรียี นหรือื ออกจากโรงเรียี นกลางคันั ดังั นั้้น� จึงึ มีกี รอบแนวคิดิ “การกลับั มาที่่ด� ีกี ว่่าเดิมิ และเท่่าเทียี มมากขึ้น� ” เพื่่อ� พััฒนาการศึึกษาหลังั การแพร่่ระบาด โดยเฉพาะอย่่างยิ่ง� สำ�ำ หรัับกลุ่�ม่ เด็็กชายขอบและเด็็กเปราะบาง 3) Digital Transformation การเปลี่�ยนแปลงทางดิิจิิทััลด้้านการศึึกษานำำ�ไปสู่�การพััฒนาการใช้้เทคโนโลยีีสารสนเทศ (ICT) เพื่่�อพััฒนาการเรีียนการสอน ซึ่่�งช่่วยสนัับสนุุนการศึึกษาที่่�ครอบคลุุมได้้มากยิ่�งขึ้�น เพิ่่�มการเข้้าถึึงข้้อมููลและความรู้้� เสริิมสร้้าง กระบวนการทางการศึึกษา และพััฒนาผลการเรีียนรู้�้ โดย ICT เป็็นเครื่�องมืือที่่�ได้้รัับการยอมรัับว่่าสามารถช่่วยให้้เข้้าถึึงการศึึกษา ที่่ม� ีีคุุณภาพในช่่วงที่่ม� ีีการหยุุดชะงัักทางการศึึกษาและโรงเรียี นปิิด ดัังนั้้น� การเปลี่ย� นแปลงทางดิจิ ิิทัลั ในการศึึกษาจะช่่วยสนับั สนุุน การฟื้น้� ฟููการเรียี นรู้้� และการปฏิริููประบบการศึกึ ษาเพื่่อ� เพิ่่ม� ประสิทิ ธิภิ าพ ความครอบคลุุม ความยืดื หยุ่น่� และคุุณภาพของการจัดั การศึกึ ษา 4) Higher Education and Adult Learning การอุุดมศึกึ ษาและการศึกึ ษาผู้ใ�้ หญ่่ควรได้้รับั การฟื้น้� ฟููจากการสููญเสียี โอกาสทางการเรียี น ในช่่วงการแพร่่ระบาด การอุุดมศึกึ ษาจำำ�เป็็นต้้องสร้้างความแข็็งแกร่่งให้้กัับพลเมือื งโลกและนักั คิิดที่่�สร้้างสรรค์์ ส่่วนด้้านการศึกึ ษา ผู้�้ใหญ่่นั้้�น ภููมิิภาคเอเชีียตะวัันออก และเอเชีียตะวัันออกเฉีียงใต้้มีีพััฒนาด้้านการอ่่านออกเขีียนได้้อย่่างต่่อเนื่่�อง แต่่ในระดัับอนุุภููมิิ อััตราการอ่่านออกเขีียนได้้ของเยาวชนและผู้้�ใหญ่่ยัังอยู่่�ในระดัับที่่�ต่ำำ�� กว่่าค่่าเฉลี่�ยในระดัับโลก ดัังนั้้�น จึึงต้้องเร่่งดำำ�เนิินการเพื่่�อเพิ่่�ม อัตั ราการรู้้�หนังั สือื ของผู้ใ้� หญ่่ต่่อไป 5) Financing and Governance การเงิินและการจัดั การบริิหาร มุ่ง�่ เน้้นการให้้ความสำ�ำ คััญกับั การจัดั สรรงบประมาณด้้านการศึึกษา เพิ่่ม� มากขึ้น� ทั้้ง� นี้้� ประเด็น็ ปัญั หาท้้าทายที่่เ� กิดิ ขึ้้น� ในภููมิภิ าค ได้แ้ ก่่ การจัดั สรรค่่าใช้้จ่่ายในภาคสังั คมและภาครัฐั ที่่ไ� ม่่เพียี งพอและล่่าช้้า ค่่าใช้้จ่่ายด้้านการศึกึ ษาของรัฐั ลดลงอยู่่ใ� นระดับั ต่ำ��ำ สุุดของเกณฑ์ม์ าตรฐาน ตามกรอบการดำ�ำ เนินิ งานวาระการศึกึ ษา 2030 จึงึ ได้เ้ สนอแนะ ว่่าควรกำำ�หนดงบประมาณสำำ�หรับั การศึกึ ษาร้้อยละ 4 - 6 ของผลิิตภัณั ฑ์ม์ วลรวมของประเทศ (Gross Domestic Product : GDP) 6) Transformative Education (ESD, GCED, Health and Wellbeing) การศึกึ ษาเพื่่อ� การเปลี่�ยนแปลงเน้้นการส่่งเสริมิ ให้้ทุุกคน พััฒนาศัักยภาพเพื่่อ� สันั ติิและการพััฒนาที่่�ยั่ง� ยืนื ให้้ความสำ�ำ คััญกัับการศึกึ ษาเพื่่อ� การพััฒนาที่่ย�ั่ง� ยืืน (Education for Sustainable Development : ESD) พลเมืืองโลกศึึกษา (Global Citizenship Education : GCED) การศึึกษาเพื่่�อสุุขภาพและสุุขภาวะที่่�ดีี (Education for Health and Well-being : EHW) และสุุขภาพและโภชนาการภายในโรงเรียี น (School Health and Nutrition : SHN) อันั เป็น็ ปัจั จัยั สู่ก� ารมีวี ิสิ ัยั ทัศั น์ร์่่วมกันั เพื่่อ� การศึกึ ษาที่่เ� ปลี่ย� นแปลงชีวี ิติ สังั คม และโลก รวมถึงึ การสร้้างสังั คมที่่ส� งบสุุข ยุุติธิ รรม และยั่ง� ยืนื 7) Early Childhood Care and Education การดููแลและการศึึกษาเด็็กปฐมวััย โดยช่่วงวััยแรกเกิิดถึึงอายุุ 8 ปีี เป็น็ ช่่วงสำำ�คัญั ของการพัฒั นาซึ่ง่� สามารถส่่งผลต่่อช่่วงวัยั ต่่อไปในชีวี ิติ ดังั นั้้น� เด็ก็ ปฐมวัยั จำำ�เป็น็ ต้้องได้้รับั การสนับั สนุุนด้้านสิ่ง� แวดล้้อมที่่เ� อื้อ� อำ�ำ นวย ต่่อการพััฒนาและปราศจากอุุปสรรคต่่าง ๆ เช่่น ความยากจน ความหิิวโหย ความรุุนแรง และการถููกคุุกคาม เพื่่อ� ให้้เกิิดพััฒนาการ ทางจิิตใจอารมณ์์ พฤติกิ รรม และการเรียี นรู้�้ที่่ด� ีตี ่่อไป 8) Adolescents and Youth Learning and Skills development การเรีียนรู้�้และการพััฒนาทัักษะของวััยรุ่่�นและเยาวชน เพื่่อ� ให้้มีีศักั ยภาพและทัักษะที่่�เหมาะสม สามารถเข้้าสู่่�ตลาดแรงงาน และการมีสี ่่วนร่่วมในสัังคมได้้ โดยให้้ความสำ�ำ คัญั ทั้้ง� การศึกึ ษา ในระบบและนอกระบบ 9) Teachers การส่่งเสริมิ ศัักยภาพและการเตรียี มความพร้้อมครููเพื่่อ� รัับมืือกับั ผลกระทบของโรคโควิิด-19 ทั้้�งด้้านการเรียี นการสอน ทักั ษะการใช้้เทคโนโลยีี ความเครียี ดทางกายและทางใจ ดัังนั้้น� จึึงควรปรัับโครงสร้้างในการจ้้างและการฝึกึ อบรมครููเพื่่�อให้้สามารถ ฟื้้น� ฟููการเรีียนรู้้ไ� ด้้อย่่างทัันเหตุุการณ์์ 10) Data and Monitoring การจัดั ทำำ�นโยบายที่่เ� กี่ย� วข้้องและการประเมินิ อย่่างมีีประสิิทธิิภาพจะช่่วยให้้สามารถเก็็บข้้อมููลการศึึกษา ระดับั ชาติไิ ด้้ดีมี ากยิ่ง� ขึ้น� ช่่วยให้้สามารถนำ�ำ ข้้อมููลมาวิเิ คราะห์ส์ ภาพจริงิ ปัญั หา และความต้้องการทางการศึกึ ษาได้้อย่่างตรงประเด็น็ มากยิ่�งขึ้�น รวมทั้้�งนำ�ำ ไปสู่แ� นวทางการฟื้น้� ฟููการเรีียนรู้แ้� ละการปฏิิรููปการศึึกษาต่่อไป 6 วารสารความรว่ มมอื กบั ตา่ งประเทศ

การประชุุมระดัับสููง (High-Level Segment) ระหว่่างวัันที่่� 6 – 7 มิิถุุนายน 2565 เพื่่�อนำำ�เสนอผลลััพธ์์ จากการอภิิปรายในหััวข้้อต่่าง ๆ ต่่อที่่�ประชุุมระดัับรััฐมนตรีีด้้านการศึึกษาในภููมิิภาคเอเชีีย-แปซิิฟิิก รวมทั้้�ง การประชุุมโต๊๊ะกลมระดับั รัฐั มนตรีี (Ministerial Roundtables) ใน 2 หััวข้้อ ได้แ้ ก่่ หััวข้้อที่�่ 1 - The Learning Recovery and Addressing the Learning Crisis การฟื้น้� ฟููการเรีียนรู้�้และการแก้้ไขวิิกฤตการ เรียี นรู้้� โดยรัฐั มนตรีศี ึกึ ษาประเทศต่่าง ๆ แสดงวิสิ ัยั ทัศั น์เ์ ชิงิ นโยบายและยุุทธศาสตร์เ์ พื่่อ� สร้้างความมั่ น� ใจในการกลับั ไปเรียี นในโรงเรียี น อย่่างปลอดภัยั และการฟื้น�้ ฟููการเรียี นรู้อ้� ย่่างมีศี ักั ยภาพในอีกี 2 ปีขี ้้างหน้้า อีกี ทั้้ง� ยังั ได้ร้ ะบุุถึงึ ขอบเขตในการฟื้น�้ ฟููการศึกึ ษาจากโรคโค วิิด-19 ได้้แก่่การเปิิดโรงเรีียนอย่่างปลอดภััยและสร้้างความเชื่�อมั่่�นในการสร้้างสิ่�งแวดล้้อมที่่�เอื้�ออำำ�นวยต่่อการเรีียนรู้�้ การกลัับเข้้าไป เรียี นใหม่่อย่่างมีศี ักั ยภาพและการรัักษาสถานภาพของผู้้เ� รีียนอย่่างเท่่าเทีียม ยุุทธศาสตร์์ฟื้น้� ฟููการเรียี นรู้้� รวมถึึงการประเมินิ ระดัับการ เรีียนรู้�แ้ ละระบุุถึงึ ช่่องว่่าง การกำำ�หนดมาตรการการเยียี วยา เช่่น โปรแกรมการเรีียนที่่ม� ีคี วามแตกต่่างและโปรแกรมให้้ผู้้�เรีียนสามารถ ติิดตามการสอนได้้ทััน การประยุุกต์์หลัักสููตร การปรัับปฏิิทิินโรงเรีียนและเวลา การสอน การบริิหารจััดการด้้านงบประมาณสำำ�หรัับ ฟื้น�้ ฟููการศึกึ ษา โดยมีงี บประมาณอย่่างพอเพียี ง การจัดั สรรงบประมาณอย่่างเท่่าเทียี ม และการใช้้จ่่ายงบประมาณอย่่างมีปี ระสิทิ ธิภิ าพ หััวข้้อที่�่ 2 - Transforming Education and its Systems การเปลี่�ยนแปลงระบบการศึึกษาเพื่่อ� สร้้างความเท่่าเทียี ม ยืดื หยุ่่�น และรัับมืือกัับเหตุุการณ์์ที่่�ไม่่คาดคิิดได้้มากขึ้�น เพื่่�อพััฒนาการเรีียนรู้้�ให้้สอดคล้้องกัับปััจเจกบุุคคล สัังคม เศรษฐกิิจ ส่่งเสริิม ให้้เกิิดสันั ติภิ าพ การมีสี ่่วนร่่วม และความยั่�งยืนื ในอนาคตเพื่่�อมนุุษยชาติแิ ละโลก ทั้้ง� นี้้� ที่่ป� ระชุุมได้ก้ ล่่าวถึงึ การเปลี่�ยนแปลงที่่จ� ำ�ำ เป็็น ได้้แก่่ การเปลี่�ยนแปลงระบบการศึึกษาเพื่่�อให้้มีีความยืืดหยุ่่�นต่่อสถานการณ์์ที่่�ไม่่คาดคิิดในอนาคตได้้มากขึ้�น การเปลี่�ยนแปลง ระบบการศึกึ ษาเพื่่อ� สร้้างความเชื่อ� มั่่น� ว่่า ผู้เ้� รียี นได้้รับั การพัฒั นาให้้มีศี ักั ยภาพในการใช้้ชีวี ิติ และอาชีพี การงานที่่เ� หมาะสมกับั สภาพสังั คม และเศรษฐกิิจที่่�มีีการเปลี่�ยนแปลงอย่่างรวดเร็็ว นอกจากนี้้� ยัังต้้องคำำ�นึึงถึึงการจััดสรรงบประมาณอย่่างเพีียงพอและมีีประสิิทธิิภาพ สำ�ำ หรับั ดำ�ำ เนิินการเพื่่�อให้้เกิดิ การเปลี่ย� นแปลงด้้านการศึึกษา 7 วารสารความรว่ มมือกับตา่ งประเทศ

รมว. ศธ. ร่ว่ มหารือื “การฟื้� ้นฟููการเรียี นรู้้แ� ละการจัดั การวิกิ ฤตการเรียี นรู้้”� ในการประชุมุ โต๊ะ๊ กลมระดับั รััฐมนตรีี วัันที่่� 6 มิิถุนุ ายน 2565 นางสาวตรีีนุชุ เทีียนทอง รัฐั มนตรีีว่า่ การกระทรวงศึกึ ษาธิกิ าร ได้เ้ ข้้าร่่วมการประชุุมโต๊ะ๊ กลม ระดัับรััฐมนตรีี (Ministerial Roundtables) ร่่วมกับั รััฐมนตรีดี ้้านการศึึกษาจากประเทศต่่าง ๆ ในภููมิภิ าคเอเชีีย-แปซิิฟิกิ อาทิิ มองโกเลียี คีีร์์กีีซสถาน ปาปััวนิิวกินิ ีี บัังคลาเทศ กัมั พููชา ฟิิจิิ อินิ โดนีเี ซีีย ญี่่�ปุ่น่� มัลั ดีีฟส์์ เนปาล ฟิิลิปิ ปินิ ส์์ ศรีลี ังั กา อุุซเบกิสิ ถาน เวีียดนาม เป็็นต้้น รมว. ศธ. ได้้นำำ�เสนอแนวทางการฟื้�้นฟููและจััดการวิิกฤตการเรีียนรู้้�ของไทย “ในระหว่่างช่่วงวิิกฤตโควิิด 2 ปีีที่่�ผ่่านมา ระบบการศึึกษา ทั่่�วโลกได้้รัับผลกระทบอย่่างกว้้างขวางทำำ�ให้้ต้้องมีีการปรัับตััวและออกแบบระบบการศึึกษาใหม่่เพื่่�อให้้เข้้ากัับสถานการณ์์และ โลกในยุุคหลังั โควิดิ สำ�ำ หรับั ในประเทศไทยได้้มีกี ารนำำ�แนวทางการจัดั การเรียี นการสอนแบบทางไกลมาปรับั ใช้้ในสถานศึกึ ษา โดยได้้กำำ�หนด รููปแบบการเรียี นการสอนไว้้ 5 รููปแบบ ตามบริบิ ท และความเหมาะสมของสถานศึกึ ษา ได้แ้ ก่่ การจัดั การศึกึ ษาแบบ 1) On-Air 2) Online 3) On-Demand 4) On-Hand และ 5) On-Site ทั้้�งนี้้� กระทรวงศึึกษาธิิการได้้ให้้ความสำ�ำ คััญกัับการเรีียนการสอนแบบ On-Site มากที่่�สุุดเพราะเชื่�อว่่าผู้�้เรีียนจะสามารถเรีียนรู้�้ได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพสููงสุุดผ่่านการเรีียนรู้�้ในรููปแบบดัังกล่่าว จึึงได้้มุ่่�งเน้้นมาตรการ ที่่ส� นับั สนุุนการกลัับมาเปิดิ เรีียนอย่่างปลอดภััย เช่่น การจััดสรรวัคั ซีนี โควิิดให้้แก่่สถานศึกึ ษาอย่่างทั่่ว� ถึึง ส่่งผลให้้ในปััจจุุบััน ครููกว่่า 97% และนักั เรียี นกว่่า 80% ได้้รับั การฉีดี วัคั ซีนี โควิดิ แล้้ว การดำ�ำ เนินิ โครงการต่่าง ๆ ที่่จ� ะช่่วยสนับั สนุุนการกลับั มาเปิดิ สถานศึกึ ษาอย่่างปลอดภัยั อาทิิ โครงการ “พาน้้องกลัับมาเรียี น” ซึ่ง�่ ได้้มีกี ารดำำ�เนิินการพร้้อมกัับการกลัับมาเปิดิ เรีียนของสถานศึึกษา การจัดั ห้้องเรียี นเสริิมเพื่่อ� เติมิ เต็ม็ ช่่องว่่างในการเรียี นรู้ส้� ำ�ำ หรับั ช่่วงเวลาที่่ป� ิดิ เรียี นเนื่่อ� งจากสถานการณ์โ์ ควิดิ โครงการ “อาชีวี ะอยู่่ป� ระจำำ� เรียี นฟรีี มีอี าชีพี ” ซึ่ง�่ สามารถ สร้้างโอกาสทางการศึึกษาให้้แก่่เยาวชนด้้วย การจััดการเรีียนการสอนทัักษะที่่�จะเป็็นในการทำำ�งานจริิงและที่่�พัักให้้ฟรีีแก่่เยาวชน การ จัดั การเรียี นรู้เ�้ ชิงิ รุุก รวมถึงึ ศููนย์ค์ วามปลอดภัยั MOE Safety Center เพื่่อ� ช่่วยบรรเทาปัญั หาเกี่ย� วกับั ความปลอดภัยั ของนักั เรียี น ในสถาน ศึกึ ษา เป็น็ ต้้น ซึ่ง่� กระทรวงศึกึ ษาธิกิ ารมีคี วามยินิ ดีที ี่่จ� ะร่่วมมือื กับั ยููเนสโกในการจัดั การศึกึ ษาและเสริมิ ทักั ษะที่่จ� ำ�ำ เป็น็ เพื่่อ� ให้้ประเทศไทย และประเทศในภููมิิภาคเอเชียี -แปซิฟิ ิกิ สามารถบรรลุุเป้้าหมายการพััฒนาที่่ย�ั่�งยืนื ร่่วมกัันได้้” รมว. ศธ. ร่ว่ มอภิปิ รายและแลกเปลี่่ย� นการส่่งเสริิมการใช้้ ICT เพื่อ�่ สร้า้ งความเข้ม้ แข็ง็ ในระบบการศึึกษา ในการประชุุมคู่่�ขนาน (Side Events) หัวั ข้้อ Consultation on the 2023 GEM Report on technology and education during the 2th Asia-Pacific Regional Education Minister’s Conference วันั ที่�่ 5 มิถิ ุุนายน 2565 “ประเทศไทยมีคี วามยินิ ดีที ี่่ไ� ด้้ทำ�ำ งานร่่วมกับั ยููเนสโกและประเทศต่่าง ๆ ในภููมิภิ าคเพื่่อ� ใช้้ประโยชน์จ์ ากการใช้้ ICT ในการเสริมิ สร้้างความเข้้มแข็ง็ ของระบบการศึึกษา และยกระดับั คุุณภาพและประสิทิ ธิิภาพการเรีียนรู้้�ของเด็็กเช่่นเดียี วกัับอีกี หลายประเทศที่่�เน้้นบทบาท ICT ในการพััฒนา การศึึกษาเหมืือนประเทศไทยซึ่่�งให้้ความสำำ�คััญกัับการพััฒนาความเชี่�ยวชาญและทัักษะด้้าน ICT ของนัักเรีียนในศตวรรษที่่� 21 อย่่างเช่่น การจัดั โปรแกรมการเรียี นรู้ท�้ างไกลเพื่่อ� เข้้าถึงึ กลุ่ม่� ชายขอบและเชื่อ� มโยงช่่องว่่างระหว่่างพื้้น� ที่่ใ� นเมือื งและพื้้น� ที่่ช� นบท ประเทศไทยยังั ได้้พยายาม ริิเริ่�มการดำ�ำ เนิินงานในหลากหลายรููปแบบเพื่่อ� จััดการกัับปััญหาความท้้าทายทางการศึึกษาที่่�เกิิดจากผลกระทบการแพร่่ระบาดของโรคติิดเชื้�อ ไวรััสโคโรนา 2019 เพื่่�อลดความเหลื่�อมล้ำ��ำ และโอกาสในการเข้้าถึงึ การศึกึ ษาของเด็ก็ ที่่ม� ีคี วามเปราะบางมากที่่�สุุด โดยบููรณาการ ICT ในการจัดั การเรีียนการสอนเพื่่�อให้้ผู้�้เรีียนสามารถใช้้ประโยชน์์จากเทคโนโลยีีดิิจิิทััลผ่่านแพลตฟอร์์มการเรีียนรู้้�ดิิจิิทััลสู่่�การได้้มาซึ่�่งทัักษะและสมรรถนะ ที่่จ� ำ�ำ เป็น็ ต่่อยุุคดิจิ ิทิ ััล ทั้้�งนี้้� เพื่่�อสร้้างความมั่น� ใจว่่านัักเรียี นทุุกคนจะยัังคงเข้้าถึงึ การเรีียนรู้้�ที่่ม� ีีคุุณภาพโดยไม่่มีเี ด็็กคนใดถููกทิ้้�งไว้้เบื้้อ� งหลััง นอกจากนี้้� รััฐบาลไทยยัังได้ส้ นับั สนุุนค่่าใช้้จ่่ายในการใช้้อิินเทอร์เ์ น็็ตของนัักเรีียน และจััดการเรียี นรู้อ�้ อนไลน์์ การเรีียนรู้ท้� างไกลผ่่านดาวเทีียม หรืือ DLTV รวมทั้้�งการเรีียนรู้�้แบบผสมผสานสำำ�หรัับผู้้�ที่่�อยู่่�ห่่างไกลและยากต่่อการเข้้าถึึงอิินเทอร์์เน็็ต ซึ่�่งรวมถึึงการจััดหลัักสููตรฝึึกอบรมเพื่่�อเสริิมสร้้าง สมรรถนะครููด้้านทัักษะ ICT เพื่่�อให้้สามารถใช้้เทคโนโลยีีในการจััดการเรีียนการสอนในห้้องเรีียนได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพและตอบสนอง ต่่อการจััดการศึกึ ษาในอนาคต 8 วารสารความรว่ มมือกบั ตา่ งประเทศ

นอกจากนี้้� ประเทศไทยยัังได้้จััดตั้้�งศููนย์์ MOE SAFETY โดยใช้้ ประโยชน์จ์ ากดิจิ ิทิ ัลั ในการบริหิ ารจัดั การด้้านการศึกึ ษาเพื่่อ� ให้้นักั เรียี น ครูู บุุคลากรทางการศึึกษา และบุุคคลทั่่�วไป ได้้สามารถนำ�ำ ข้้อมููลไป ใช้้ได้้อย่่างปลอดภัยั และจัดั ทำำ�โปรแกรม “CAPER” ประกอบด้ว้ ย การ รวบรวมข้้อมููล การประเมินิ การวางแผน การวัดั ผล และการรายงาน เพื่่�อช่่วยเหลืือผู้�้พิิการที่่�ไม่่สามารถเข้้าถึึงการศึึกษาโดยสอดคล้้องกัับ นโยบายการจััดการศึกึ ษาแบบครอบคลุุม ทั้้ง� นี้้� เทคโนโลยีีถือื เป็น็ ส่่วน หนึ่่�งของการดำำ�เนิินชีีวิิตประจำ�ำ วััน จึึงจำำ�เป็็นที่่�จะต้้องปรัับเปลี่�ยน บทบาทครููและผู้้�เรีียนที่่�ต่่างออกไปจากเดิิม ซึ่�่งปััญญาประดิิษฐ์์ หรืือ AI จะเป็น็ เครื่อ� งมือื สำำ�คัญั ต่่อการจัดั การเรียี นรู้ต�้ ามความถนัดั ของแต่่ละ บุุคคล ประเทศไทยพร้้อมให้้การสนัับสนุุนอย่่างเต็็มที่่�ต่่อการจััดทำ�ำ รายงานระดับั ภููมิภิ าคว่่าด้ว้ ยการติดิ ตามประเมินิ ผลด้้านเทคโนโลยีแี ละ การศึึกษาในภููมิิภาคเอเชีียตะวันั ออกเฉียี งใต้้ พร้้อมทั้้ง� เชื่�อมั่่�นว่่า การ จัดั ทำำ�รายงานดังั กล่่าวจะมีกี ารนำำ�เสนอข้้อเสนอแนะที่่เ� ป็น็ รููปธรรมและ แนวทางการใช้้เทคโนโลยีีอย่่างเหมาะสมเพื่่อ� เพิ่่ม� ผลประโยชน์ใ์ ห้้กับั ผู้้� เรียี นในภููมิภิ าคนี้้� ตลอดจนการสนับั สนุุนครููในการใช้้เทคโนโลยีไี ด้้อย่่าง มีีประสิทิ ธิภิ าพ” รััฐมนตรีีเอเชียี -แปซิฟิ ิกิ ผนึกึ กำ�ำ ลัังขัับเคลื่่อ� นการศึึกษาเพื่่�อการพััฒนาที่่ย� ั่่ง� ยืนื 2030 ที่่�ประชุุมระดัับรััฐมนตรีีศึึกษาได้้รัับรองถ้้อยแถลงกรุุงเทพฯ 2565 สู่�การฟื้�้นฟููการเรีียนรู้�้ที่่�มีีประสิิทธิิภาพเพื่่�อปวงชนและ การเปลี่�ยนแปลงการศึึกษาในภููมิิภาคเอเชีีย-แปซิฟิ ิกิ หรืือ Bangkok Statement 2022 Towards an effective learning recovery for all and transforming education in Asia-Pacific โดยสาระสำำ�คัญั มีี 3 ส่่วน ดัังนี้้� 1) ประเด็็นสำ�ำ คัญั สำ�ำ หรัับภููมิภิ าคเอเชีียและแปซิฟิ ิกิ (Priorities for Asia and the Pacific) ซึ่่ง� กล่่าว ถึงึ การเปิดิ โรงเรีียนอย่่างปลอดภัยั การฟื้น้� ฟููการเรียี นรู้้� และความต่่อเนื่่อ� งด้้านการเรียี นรู้�้ กลยุุทธ์์ ฟื้�้นฟููการเรีียนรู้�้ การเปลี่�ยนแปลงการศึึกษาและระบบการศึึกษาเพื่่�อให้้เกิิดความเสมอภาค และ ความเท่่าเทีียมระหว่่างเพศ นอกจากนี้้� ยัังคำำ�นึึงถึึงคุุณภาพการศึึกษา การเรีียนรู้้�และทัักษะ เพื่่�อชีีวิิต การทำ�ำ งาน และการพััฒนาที่่�ยั่�งยืืน โดยให้้มีีการพััฒนาครููรุ่่�นทัักษะสููง เพื่่�อรองรัับ การเปลี่�ยนแปลงสู่�ยุุคดิิจิิทััล การวางแผน การบริิหารจััดการ การติิดตามผล รวมถึึงการลงทุุน ที่่เ� พิ่่�มขึ้น� เพื่่�อพัฒั นาการศึกึ ษา 2) ความร่่วมมือื ระดับั ภููมิิภาคเอเชีีย-แปซิฟิ ิกิ (Regional Cooperation) การสร้้างความร่่วมมืือที่่�เข้้มแข็็งมากขึ้�น และแลกเปลี่�ยนข้้อมููลร่่วมกััน เพื่่�อดำำ�เนิินการตามเจตนารมณ์์ที่่�แน่่วแน่่ในการพััฒนาศัักยภาพเด็็ก เยาวชน และผู้�้ใหญ่่ทั่่�วทั้้ง� ภููมิิภาคเอเชีีย-แปซิฟิ ิิกอย่่างเต็ม็ ที่่� 3) การดำ�ำ เนินิ การต่่อไป (Way Forward) ภููมิภิ าคเอเชียี -แปซิฟิ ิกิ จะทำำ�งานร่่วมกันั ตามเจตนารมณ์์ในถ้้อยแถลงนี้้� โดยคำ�ำ นึึงถึึงสถานการณ์์ของแต่่ละประเทศ การบรรลุุการฟื้น�้ ฟููการเรีียนรู้้� การเปลี่ย� นแปลงการศึกึ ษาและระบบการศึกึ ษา เชิงิ ลึกึ ในภููมิภิ าคเอเชียี -แปซิฟิ ิกิ และการเร่่งดำ�ำ เนินิ การตามเป้า้ หมายการพัฒั นา ที่่ย�ั่ง� ยืนื เป้้าหมายที่่� 4 (SDG4) 9 วารสารความรว่ มมอื กบั ตา่ งประเทศ

อนึ่่ง� นางสาวตรีีนุชุ เทีียนทอง ได้ก้ ล่า่ วปิดิ การประชุมุ APREMC II เมื่อ� วันั ที่่� 7 มิถิ ุุนายน 2565 โดยกล่่าวว่่า ตลอดระยะของการประชุุมที่่ไ� ด้้ร่วมรับั ฟังั และเรียี นรู้ผ้� ่่านประสบการณ์์ ในประเด็็นต่่าง ๆ ไม่่ว่่าจะเป็็นการฟื้้�นฟููการเรีียนรู้�้และการจััดการกัับวิิกฤตการเรีียนรู้�้ การผลัักดัันให้้เกิิดระบบการเปลี่�ยนแปลงในเชิิงลึึก การสร้้างความสามารถในการฟื้�้นตััว เมื่�อเผชิิญปััญหา รวมถึึงการจััดสรรการลงทุุนทางการศึึกษาและตััวแปรที่่�ทำำ�ให้้เกิิด การเปลี่ย� นแปลง ล้้วนแต่เ่ ป็น็ องค์ป์ ระกอบสำำ�คัญั ในการบรรลุุเป้า้ หมายการพัฒั นาที่่ย�ั่ง� ยืนื ในปีี พ.ศ. 2573 โดยเฉพาะเป้า้ หมายที่่� 4 กระทรวงศึกึ ษาธิกิ ารมีคี วามยินิ ดีที ี่่ไ� ด้เ้ ป็น็ ส่่วนหนึ่่ง� ในการจััดการประชุุม APREMC II โดยมีีความมุ่่�งมั่�นที่่�จะรัับมืือกัับวิิกฤตการเรีียนรู้้� ที่่�จะทำำ�ให้้ผู้้�เรีียนทุุกคนได้้รัับการศึึกษาที่่�มีีคุุณภาพ ทั้้�งนี้้� ประเทศไทยพร้้อมร่่วมมืือ กัับสำ�ำ นัักงานยููเนสโก กรุุงเทพฯ และหุ้้�นส่่วนในภาคการศึึกษา รวมถึึงประเทศสมาชิิกอื่น� ๆ ในการรัับมืือกัับความ ท้้าทายเพื่่�อทำ�ำ ให้้การศึึกษามีีคุุณภาพที่่�ดีีขึ้�นและมีีความเสมอภาค สำ�ำ หรัับประชาชนทุุกคน ด้้วยพลัังของการร่่วมมืือประกอบกัับความมุ่่�งมั่�นของรััฐมนตรีี ศึกึ ษาและหุ้้น� ส่่วนด้้านการศึึกษาทั้้�งหลายที่่�ได้้ร่วมประชุุมในครั้ง� นี้้� จะเป็น็ พลังั ขับั เคลื่�อน สำ�ำ คัญั ที่่ท� ำำ�ให้้การศึกึ ษามุ่ง่� ไปสู่ก� ารส่่งเสริมิ ผลลัพั ธ์ใ์ นเชิงิ บวกสำ�ำ หรับั ทุุกคน อันั จะเป็น็ ผลดีี ต่่อภููมิภิ าคเอเชีีย-แปซิิฟิิก การประชุมุ APREMC II ประสบความสำ�ำ เร็จ็ อย่า่ งดีียิ่่ง� ผู้น�้ ำำ�ระดับั รัฐั มนตรีดี ้้านการศึกึ ษา ผู้้�บริิหารและผู้้�แทนองค์์การระหว่่างประเทศ ผู้�้นำำ�การศึึกษา วิิทยากร ผู้�้เชี่�ยวชาญ นักั การศึกึ ษา และหุ้้น� ส่่วนความร่่วมมือื ที่่เ� กี่ย� วข้้อง ได้้อภิปิ ราย แลกเปลี่ย� นแประสบการณ์์ ข้้อคิิดเห็็น มุุมมอง และองค์์ความรู้�้อัันทรงคุุณค่่า รวมถึึงนำ�ำ เสนอวิิสััยทััศน์์เพื่่�อเป็็นแนวทางในการจััดการและการพััฒนาด้้านการศึึกษา เพื่่อ� รับั มือื กับั สถานการณ์แ์ ละบริบิ ทที่่เ� ปลี่ย� นไปของโลก รวมถึงึ การฟื้น�้ ฟููการศึกึ ษาจากโควิดิ -19 โดยแนวคิดิ และความรู้ใ�้ หม่่ ๆ จากการประชุุมฯ จะได้้นำ�ำ ไปใช้้อย่่างสรรค์์สร้้างและให้้เกิิดการพัฒั นาการศึกึ ษาที่่�มีีคุุณภาพสำ�ำ หรับั ทุุกคนสู่ก� ารบรรลุุเป้า้ หมายการพััฒนาที่่ย�ั่ง� ยืนื เป้า้ หมายที่่� 4 ภายในปีี พ.ศ. 2573 สำำ�หรับั ภููมิภิ าคเอเชีีย-แปซิฟิ ิิก 10 วารสารความรว่ มมอื กบั ตา่ งประเทศ

ประเทศไทยได้ร้ ับั ประโยชน์จ์ ากการจัดั ประชุุมครั้ง� นี้้ท� ั้้ง� ทางตรงและทางอ้้อม โดยได้แ้ สดงบทบาทนำ�ำ ในการขับั เคลื่อ� นการพัฒั นาการศึกึ ษาใน ภููมิภิ าค แลกเปลี่ย� นมุุมมองความเห็น็ และร่่วมกำำ�หนดทิศิ ทางการดำ�ำ เนินิ งานเพื่่อ� ฟื้น้� ฟููการศึกึ ษาจากการระบาดของโควิดิ -19 มีเี ครือื ข่่ายความ ร่่วมมืือเพื่่�อสานต่่อกิิจกรรมที่่�เป็็นประโยชน์์ต่่อการศึึกษาไทย นอกจากนี้้�ยัังเป็็นการสร้้างโอกาสให้้กัับผู้้�เรีียนของไทยในการนำ�ำ เสนอ/ฝึึก ประสบการณ์ท์ ี่่ไ� ด้จ้ ากการเรียี นในห้้องเรียี น โดยเฉพาะช่่วงการนำำ�เสนอผลงานของอาชีวี ศึกึ ษาในพื้้น� ที่่ข� องห้้องประชุุม และซุ้ม� จัดั แสดงอาหาร ไทยพร้้อมชุุดการแสดงวัฒั นธรรมของไทยในงานเลี้�ยงรับั รองอาหารค่ำำ�� ได้แ้ ก่่ 1) โขน 2) กลองสะบัดั ชัยั 3) มวยคาดเชือื ก 4) มโนราห์์ และ 5) กลองยาว ซึ่ง่� การแสดงทั้้ง� 5 ด้้านเป็น็ การละเล่่นและการแสดงที่่เ� ป็น็ พื้้น� เมือื งของประเทศไทยที่่ไ� ด้้รับั การขนานนามไปทั่่ว� โลก และมีกี ารแสดง จำ�ำ นวน 2 จาก 5 รายการที่่�ได้้รับั การขึ้น� ทะเบีียนเป็น็ มรดกวัฒั นธรรมที่่จ� ับั ต้้องไม่่ได้้ (Intangible Heritage) ขององค์ก์ ารยููเนสโก ได้แ้ ก่่ “โขน ไทย (Khon, masked dance drama in Thailand)” ที่่ไ� ด้้รับั การขึ้�นทะเบียี นเมื่อ� ปีี 2562 และ “โนรา (Nora, Dance Drama in Southern Thailand)” ที่่�ได้้รัับการขึ้�นทะเบียี นเมื่�อปีี 2564 สำำ�หรัับประโยชน์ท์ างอ้้อมนั้้น� นับั ว่่าเป็็นการเพิ่่�มพููนมููลค่่าให้้กัับเศรษฐกิจิ และการท่่องเที่่ย� ว ของประเทศสร้้างความตระหนักั ถึงึ ความสำ�ำ คััญของการศึึกษาให้้เกิดิ ขึ้้�นในประเทศไทย และสร้้างภาพลักั ษณ์ท์ ี่่ด� ีีและแสดงความพร้้อมในการ เปิดิ ประเทศเพื่่�อธุุรกิจิ และการค้้า การประชุุม APREMC II ครั้�งนี้้�เป็็นหนึ่่�งในการประชุุมสำำ�คััญ ๆ ด้้านการศึึกษาที่่�ยููเนสโกจััดขึ้้�น โดยจะมีีการประชุุมอื่�นที่่�จััดขึ้้�นต่่อเนื่่�องเป็็นลำ�ำ ดัับและมีีเนื้้�อหาที่่�สอดคล้้องเพื่่�อเน้้นย้ำ��ำ การฟื้�้นฟููและ การเปลี่�ยนแปลงด้้านการศึึกษา ได้แ้ ก่่ การประชุุมด้้านการศึึกษาผู้�้ใหญ่่ ครั้�งที่่� 7 (Seventh International Conference on Adult Education - CONFINTEA VII) ระหว่่างวัันที่่� 15 – 17 มิิถุุนายน 2565 ณ ราชอาณาจัักรโมร็็อกโก การประชุุมหารืือก่่อนการประชุุมสุุดยอดการเปลี่�ยนแปลงด้้านการศึึกษา (Transforming Education Summit Pre-Summit) ระหว่่างวัันที่่� 28 - 30 มิิถุุนายน 2565 ณ สาธารณรััฐฝรั่่�งเศส การประชุุมระดัับโลกว่่าด้้วยการศึึกษาและการดููแลเด็็กปฐมวััย ครั้�งที่่� 2 (2nd World Conference on Early Childhood Care and Education -WCECCE) ช่่วงเดืือนพฤศจิิกายน 2565 ณ สาธารณรัฐั อุุซเบกิสิ ถาน และการประชุุมสุดุ ยอดด้้านการเปลี่ย่� นแปลง ทางการศึึกษา (Transforming Education Summit) ช่่วงเดืือนกัันยายน 2565 ณ สหรััฐอเมริิกา โดยถ้้อยแถลงกรุุงเทพฯ 2565 หรืือ Bangkok Statement 2022 ซึ่่�งเป็็นผลลััพธ์์ของการประชุุม APREMC-II จะได้้นำ�ำ เสนอต่่อที่�่ประชุุมสุุดยอดด้้านการเปลี่�่ยนแปลงทางการศึึกษาเพื่่�อแสดง เจตนารมณ์์และความร่่วมมืือของภูมู ิภิ าคเอเชีีย-แปซิิฟิิก 11 วารสารความรว่ มมือกบั ตา่ งประเทศ

การประชุุมคณะทำ�ำ งาน โดย ภัสั ศรีี ศิิริปิ ระภา 1 ด้า้ นการพััฒนาทรััพยากรมนุุษย์์ของเอเปค ครั้้ง� ที่่� 47 กคราั้ง�รทปี่่� 4ระ7ช(ุ4ุม7คthณHะทuำmำ�งaาnนดR้้eาsนoกuาrรcพeัsัฒDนeาvทeรlัoัพpยmากenรtมWนุุษorย์k์ขinอgงGเอroเปuคp การประชุุม HRDWG ครั้�งที่่� 47 มีี Prof. Dong Sun Park ตำำ�แหน่่ง HRDWG Lead Shepherd เป็น็ ประธาน และนางสาวดุุริยิ า อมตวิวิ ัฒั น์์ (HRDWG) Meeting) จัดั ขึ้้น� ในช่่วงของการประชุุมเจ้้าหน้้าที่่อ� าวุุโสเอเปค ที่่�ปรึึกษาด้้านความร่่วมมืือกัับต่่างประเทศ สำ�ำ นัักงานปลััดกระทรวง ครั้ง� ที่่� 2 (SOM2) ระหว่่างวันั ที่่� 9 – 12 พฤษภาคม 2565 ณ โรงแรม ศึกึ ษาธิกิ าร ซึ่ง่� ได้้รับมอบหมายจากปลัดั กระทรวงศึกึ ษาธิกิ าร เป็น็ ประธานร่วม แชงกรี-ี ลา กรุุงเทพฯ โดยประเทศไทยในฐานะเจ้้าภาพจัดั การประชุุมเอเปค มีเี ขตเศรษฐกิจิ เข้้าร่่วมการประชุุมแบบพบหน้้ากันั และผ่่านระบบทางไกล ได้้กำ�ำ หนดหััวข้้อหลััก (Theme) ของการประชุุม คือื “Shaping Smart รวม 21 เขต คณะทำำ�งานด้้านการพััฒนาทรััพยากรมนุุษย์์ของเอเปค Citizens with Digitalization and Eco-friendly Awareness” มีเี ป้า้ หมายหลักั เพื่่อ� ยกระดับั คุุณภาพการศึกึ ษา การเสริมิ สร้้างสมรรถนะ หรืือ “พลเมืืองยุุคใหม่่ ใส่่ใจสิ่�งแวดล้้อม รู้�รอบดิิจิิทััล” ให้้สอดคล้้อง แรงงานและการคุ้ม� ครองทางสังั คมผ่่านการทำ�ำ งานของ 3 เครือื ข่่าย ได้แ้ ก่่ กับั หัวั ข้้อหลักั การเป็น็ เจ้้าภาพเอเปคของไทย คือื “เปิดิ กว้้าง สร้้างสัมั พันั ธ์์ เครืือข่่ายด้้านการศึึกษา (EDNET) เครืือข่่ายการสร้้างสมรรถนะ (CBN) เชื่อ� มโยงกันั สู่ส� มดุุล” โดยมีปี ระเด็น็ สำ�ำ คัญั (Priorities) ที่่จ� ะผลักั ดันั ได้แ้ ก่่ และเครืือข่่ายแรงงานและการคุ้ม� ครองทางสัังคม (LSPN) 1) การพัฒั นาพลเมือื งให้้เป็น็ คนตื่น� รู้แ้� ละมีจี ิติ สาธารณะ (Smart Citizens) 2) การส่่งเสริิมพลเมือื งดิจิ ิทิ ััล (Digital Literacy) และ 3) การสร้้างคน ให้้เกิดิ ความรัับผิดิ ชอบต่่อสังั คมและการรักั ษาสิ่่�งแวดล้้อม (Green and Eco-friendly Awareness) 1 ผู้อ�้ ำ�ำ นวยการกลุ่�ม่ ความร่่วมมืือกับั องค์ก์ ารระหว่่างประเทศ 12 วารสารความรว่ มมือกบั ตา่ งประเทศ

ในช่่วงเปิดิ การประชุุม นางสาวดุุริยิ า อมตวิวิ ัฒั น์์ ประธานร่่วมได้้นำ�ำ เสนอ ประเด็น็ สำำ�คัญั ของไทยในฐานะเจ้้าภาพการประชุุมคณะทำ�ำ งานฯ ปีี 2565 ในหัวั ข้้อ “Thailand’s 2022 Priorities” ซึ่ง่� กล่่าวถึงึ ความมุ่ง่� มั่น� ของไทย ในการผลักั ดันั เพื่่อ� ฟื้น้� ฟูู สร้้างความสมดุุลและความเจริญิ เติบิ โตอย่่างยั่ง� ยืนื ของสัังคมและเศรษฐกิิจในภููมิิภาคเอเปค โดยมีีการพััฒนาทรััพยากร มนุุษย์์เป็็นกลไกสำ�ำ คััญในการขัับเคลื่�อน รวมถึึงการส่่งเสริิมการสร้้าง พลเมืืองที่่�รอบรู้้�ดิิจิิทััล และใส่่ใจสิ่�งแวดล้้อมที่่�สอดคล้้องกัับหััวข้้อหลััก ของการเป็็นเจ้้าภาพเอเปคของไทย การประชุุม HRDWG ยัังให้้ความสำำ�คััญกัับการสร้้างความตระหนัักรู้้� ด้้านสิ่�งแวดล้้อมให้้แก่่เยาวชน โดยมีีการจััดกิิจกรรมเสีียงของเยาวชน (Voices of Youth) เพื่่�อเปิดิ โอกาสให้้เยาวชนจากสมาชิกิ เขตเศรษฐกิจิ เอเปคได้้แสดงความคิิดเห็็น แลกเปลี่�ยนเรีียนรู้�้โดยให้้ความสำำ�คััญ ต่่อการอนุุรัักษ์์สิ่�งแวดล้้อม ที่่�เชื่�อมโยงกัับนโยบายด้้านสิ่�งแวดล้้อม อีีกทั้้�งการบููรณาการแนวทางการกำ�ำ หนดนโยบายการศึึกษาให้้สอดคล้้อง กัับการจ้้างงานในโลกสมััยใหม่่ และการแลกเปลี่�ยนประสบการณ์์ ในการพััฒนาทรััพยากรมนุุษย์์เพื่่�อรองรัับอุุตสาหกรรมเป้้าหมาย ซึ่่�งกิิจกรรมต่่างๆ ที่่�เกิิดขึ้้�นในการประชุุมฯ ครั้�งนี้้�นัับเป็็นองค์์ความรู้้� ที่่เ� ป็น็ ประโยชน์ต์ ่่อหน่่วยงานทั้้ง� ภาครัฐั และเอกชนที่่เ� กี่ย� วข้้องในการบููรณาการ ประเด็็นหารืือที่่�สำำ�คััญของ 3 เครืือข่่าย ประกอบด้้วย 1) เครืือข่่าย ความร่วมมือื เพื่่อ� พัฒั นาทรัพั ยากรมนุุษย์ใ์ ห้้ก้้าวทันั กับั การเปลี่ย� นแปลงของโลก ด้้านการศึกึ ษา (EDNET) ได้้กำำ�หนดหััวข้้อหลัักการประชุุม คือื คุุณภาพ การศึึกษาเพื่่�อการเติิบโตอย่่างยั่ง� ยืนื (Quality Education for Sustain- ในการประชุุม HRDWG ครั้�งนี้้� ยัังได้้เชิิญผู้�้แทนจากองค์์การระหว่่าง able Growth) ซึ่ง�่ มีกี ารนำ�ำ เสนอทิศิ ทางการดำำ�เนินิ งานเชิงิ นโยบายว่่าด้ว้ ย ประเทศ อาทิิ องค์ก์ ารยููเนสโก องค์ก์ ารแรงงานระหว่่างประเทศ องค์ก์ าร คุุณภาพการศึึกษาเพื่่�อการเติิบโตอย่่างยั่�งยืืน โดยมีีผู้้�บริิหารระดัับสููง อุุตสาหกรรมแห่่งสหประชาชาติิ องค์ก์ ารเพื่่อ� ความร่่วมมือื และการพัฒั นา จากเขตเศรษฐกิจิ เอเปคร่่วมนำ�ำ เสนอ และมีกี ารแลกเปลี่ย� นเรียี นรู้ร�้ ะหว่่าง ทางเศรษฐกิิจ อาเซีียน องค์์การซีีมีีโอ ธนาคารพััฒนาเอเชีีย สมาคม ผู้้�บริิหารสถานศึึกษาเกี่ �ยวกัับหลัักสููตรการเรีียนการสอนเพื่่�อตอบสนอง มหาวิิทยาลััยภาคพื้้�นแปซิิฟิิก สถาบัันเพิ่่�มผลผลิิตแห่่งชาติิ รวมไปถึึง ต่่อการเปลี่�ยนแปลงในยุุคดิิจิิทััล 2) เครืือข่่ายด้้านการสร้้างสมรรถนะ ผู้�้บริิหารสถาบัันการศึึกษาชั้้�นนำ�ำ จากเขตเศรษฐกิิจสมาชิิกเอเปค (CBN) เน้้นการดำำ�เนิินงานตาม roadmap ปีี 2022 - 2025 โดยการสร้้าง มาร่่วมแลกเปลี่ย� นความคิดิ เห็น็ และมุุมมองต่่อสถานการณ์ภ์ าคการศึกึ ษา สภาพแวดล้้อมสำำ�หรับั การปลููกฝังั แนวคิดิ ใหม่่ต่่อการเพิ่่ม� ขีดี ความสามารถ การเสริิมสร้้างขีีดความสามารถเพื่่�อพััฒนาทัักษะอาชีีพ และทัักษะ ของบุุคลากร ส่่งเสริิมเขตเศรษฐกิิจเพื่่�อให้้ความสำ�ำ คััญกัับการเสริิมสร้้าง ด้้านดิจิ ิทิ ัลั รวมถึงึ การตระหนักั ถึงึ ประโยชน์ข์ อง Big Data และนวัตั กรรม ขีดี ความสามารถด้้านดิจิ ิทิ ัลั ปรับั ปรุุงและเพิ่่ม� ทักั ษะบุุคลากรเพื่่อ� ตอบสนอง ที่่�สนับั สนุุนการพััฒนาทักั ษะต่่าง ๆ ต่่อการฟื้้�นตััวของเศรษฐกิิจหลัังสถานการณ์์โควิิด-19 รวมทั้้�งปรัับระบบ การพััฒนาทรััพยากรมนุุษย์์โดยให้้ความสำำ�คััญกัับการพััฒนาทัักษะ รููปแบบ และกระบวนการในการสร้้างขีดี ความสามารถของบุุคลากร และ ด้้านดิจิ ิทิ ัลั และสิ่ง� แวดล้้อมมีคี วามสอดคล้้องต่่อเป้า้ หมายของไทยที่่ม� ุ่ง่� เร่่ง 3) เครือื ข่่ายแรงงานและการคุ้ม� ครองทางสัังคม (LSPN) มีปี ระเด็็นหารืือ กระบวนการพััฒนาอย่่างยั่�งยืืนในภููมิิภาคเอเชีีย-แปซิิฟิิก โดยการพััฒนา สำำ�คััญเกี่ �ยวกัับการเตรีียมความพร้้อมด้้านนโยบายเพื่่�อส่่งเสริิมการปรัับ ทรััพยากรมนุุษย์์อย่่างครอบคลุุมเป็็นหนึ่่�งในแนวทางการดำ�ำ เนิินการ ตัวั อย่่างยืืดหยุ่่น� ในตลาดแรงงานที่่ผ� ันั ผวน การพัฒั นาทัักษะฝีีมืือแรงงาน ในเอกสาร Bangkok Goals on BCG Economy ที่่ไ� ทยเสนอเป็น็ ผลลัพั ธ์์ การปรัับตััวให้้เข้้ากัับโลกที่่�เปลี่�ยนแปลงไปของงานและความผัันผวน ที่่เ� ป็็นรููปธรรม (Deliverables) ของการประชุุมผู้�้นำ�ำ เอเปคในปีีนี้้ด� ้ว้ ย ของตลาดแรงงานจากข้้อท้้าทายต่่าง ๆ โดยคำำ�นึึงถึึงการเปลี่�ยนแปลง ของเทคโนโลยีี สิ่�งแวดล้้อม และการบููรณาการเรื่อ� งเพศภาวะในนโยบาย ด้้านแรงงาน 13 วารสารความร่วมมอื กับตา่ งประเทศ

ศธ. ขยายความร่่วมมือื เพื่่�อการพััฒนาโรงเรียี นชายขอบ โดย กชกร คัตั ตพัันธ์์ อาสิิฬ์์เฎร์์ 1 ความเปลี่่�ยนแปลงทางสัังคมและการเติิบโตทาง พื้้น� ที่โ�่ รงเรีียนชายขอบของประเทศไทยเป็น็ หนึ่่ง� ในพื้้น� ที่่� เศรษฐกิจิ ของประเทศต่า่ ง ๆ ทั่่ว� โลกเป็็นปรากฏการณ์์ ที่�่พบว่่ามีีช่่องว่่างในการพััฒนาที่�่ค่่อนข้้างกว้้างและส่่ง ที่่�พบเห็็นได้้อย่่างชััดเจน เป็็นรููปธรรม และแพร่่หลาย ผลกระทบต่อ่ การพัฒั นาการเรีียนรู้้�ทุุกช่่วงวััย โดยจาก ในช่ว่ งสองทศวรรษที่ผ่� ่า่ นมา พัฒั นาการของการสื่อ�่ สาร การสำ�ำ รวจพื้้�นที่่�โรงเรีียนชายขอบของประเทศไทยพบ มวลชลได้้ย่่อโลกให้้เล็็กลง แต่่อย่่างไรก็็ตามในสายตา ว่่ามีีหลายประเด็็นที่่�เกิิดจากความเหลื่�่อมล้ำ��ำ ทางสัังคม ของนัักเศรษฐศาสตร์์ทั่่�วโลกกลัับมองเห็็นว่่าช่่องว่่าง และได้้สร้้างปััญหาในการเรีียนรู้้�ของผู้�เรีียนทุุกช่่วงวััย ทางการพััฒนาได้้เปิิดกว้้างขึ้้�น โดยเฉพาะอย่่างยิ่�งใน ดังั นี้้� ช่ว่ งของการระบาดของไวรัสั โคโรน่่า 2019 } ด้า้ นเศรษฐกิจิ และสัังคม (socio-economic) } ด้า้ นครููผู้้�สอนและบุุคลากร (teaching personnel) Ì แนวโน้้มโรงเรีียนขนาดเล็็กมีีเพิ่่�มมากขึ้�นเนื่่�องจาก อัตั ราการเกิิดลดลงผู้้�เข้้าเรียี นมีจี ำ�ำ นวนลดลง Ì มีีการย้้ายงานของครููที่่�อยู่่�ในอััตราสููงส่่งผลให้้ต้้องมีี การฝึกึ อบรมครููใหม่่บ่่อยครั้ง� และขาดความต่่อเนื่่อ� ง Ì ครอบครััวส่่วนใหญ่่มีีลัักษณะครอบครััวแบบที่่�ปู่่�ย่่า ตา ในการจัดั การเรีียนการสอน ยายต้้องรัับภาระเลี้�ยงดููหลาน ซึ่�่งมีีความเสี่�ยงที่่�เด็็กจะ ขาดความอบอุ่น�่ Ì ครููขาดความสุุขในการสอนเนื่่�องมาจากมีีภาระงาน มากกว่่าการสอนในห้้องเรียี นมากเกินิ ไป Ì การระบาดของโควิดิ 19 ส่่งผลต่่อการจัดั การเรียี นการ สอนและพััฒนาการของผู้้�เรีียน เนื่่�องจากความเหลื่�อม } ด้า้ นอุปุ กรณ์์การเรียี นการสอน (equipment) ล้ำ�ำ� ทางรายได้ข้ องครอบครัวั และไม่่พร้้อมของผู้ป้� กครอง ในการดููแลการเรียี นออนไลน์ส์ ่่งผลกระทบต่่อทางเลือื ก Ì สถานศึึกษาขาดสื่่�อในรููปแบบเทคโนโลยีี และสื่�อ การเข้้าถึงึ การศึกึ ษาอย่่างมีคี ุุณภาพของบุุตรหลาน ดิิจิิทััลที่่�จะช่่วยในการจััดการเรีียนการสอนได้้ อย่่างมีีประสิิทธิิภาพมากขึ้ น� 1 ผู้อ�้ ำำ�นวยการกลุ่่ม� พัฒั นาการศึกึ ษา สำำ�นักั งานศึึกษาธิกิ ารภาค 99 14 วารสารความรว่ มมือกับต่างประเทศ

ปัจั จัยั เหล่่านี้้เ� ป็น็ เพียี งเศษเสี้ย� วเดียี วของปัญั หาที่่ฝ� ังั รากลึกึ ในสังั คม รวมไปถึงึ ความเชื่อ� และระบบการบริหิ ารจัดั การด้้านการศึกึ ษา ของไทยที่่ย� ังั จำ�ำ เป็็นต้้องได้้รับั การแก้้ไขอย่่างเร่่งด่่วน อย่่างไรก็ต็ าม กระทรวงศึึกษาธิิการไทยไม่่ได้้นิ่�งนอนใจต่่อภาวะเหล่่านี้้� และได้้ร่วมมืือกัับองค์์การรััฐมนตรีีศึึกษาแห่่งเอเชีียตะวัันออกเฉีียงใต้้ (Southeast Asian Ministers of Education Organization) หรืือเรีียกโดยย่่อว่่า ซีีมีีโอ (SEAMEO) และศููนย์์ระดัับภููมิิภาคของซีีมีีโอในการพััฒนาการศึึกษาให้้เกิิด ความเสมอภาคและเท่่าเทีียมสำำ�หรัับทุุกคน ผ่่านการจััดทำ�ำ โครงการ SEAMEO Border Schools Quality Inclusive Education Project (BSQIEP) ที่่ใ� ห้้ความสำำ�คัญั กับั การขับั เคลื่อ� นกิจิ กรรมเพื่่อ� ลดช่่องว่่าการพัฒั นาดังั กล่่าวผ่่านการจัดั การศึกึ ษา โดยเน้้นย้ำำ�� ความสำำ�คััญของการดำำ�เนิินการให้้บรรลุุเป้้าหมายการพััฒนาที่่�ยั่�งยืืนของสหประชาชาติิ เป้้าหมายที่่� 4 (SDG4) ที่่�มุ่่�งเน้้นว่่าภายในปีี 2030 เด็็กทุุกคนจะสามารถเข้้าถึึงการศึึกษาระดัับประถมศึึกษาและมััธยมศึึกษาอย่่างเท่่าเทีียมกััน และมีีคุุณภาพ โดยโครงการดัังกล่่าวมุ่่ง� เน้้นการพัฒั นาการศึึกษาให้้เกิิดความเสมอภาคและเท่่าเทียี มสำำ�หรับั ทุุกคน มีจี ุุดเน้้น ที่่โ� รงเรียี นในเขตชายแดน เนื่่�องจากพบว่่าคุุณภาพทางการศึกึ ษาของโรงเรียี นใกล้้ชายแดนมีคี วามแตกต่่างจากโรงเรียี นทั่่ว� ไป อย่่างมีนี ััยสํําคัญั อัันมีีสาเหตุุมาจากช่่องว่่างทางรายได้ข้ องครััวเรืือน การย้้ายถิ่�น การขาดโอกาสในการศึกึ ษาข้้ามพรมแดน การขาดโครงสร้้างพื้้�นฐานที่่จ� ำ�ำ เป็น็ การขาดครููที่่�มีีคุุณสมบัตั ิิจํํากััด การสุุขาภิิบาลที่่ต� ้้องได้้รับั การปรับั ปรุุง ตลอดจนความเชื่อ� ชุุมชน และชาติิพัันธุ์์�ก็็เป็็นหนึ่่�งในอุุปสรรคสํําคััญในการเข้้าถึึงการศึึกษาที่่�มีีคุุณภาพ นอกจากนี้้� การจััดการศึึกษาให้้กัับ ผู้ด�้ ้้อยโอกาส และผู้้�ที่่�จำำ�เป็็นต้้องได้้รับั การดููแลเป็น็ พิิเศษยังั เป็น็ อีีกประเด็็นหนึ่่ง� ที่่�เห็็นควรให้้ความสำำ�คัญั ในโอกาสนี้้� 15 วารสารความรว่ มมอื กบั ตา่ งประเทศ

โครงการ SEAMEO Border Schools Quality Inclusive Education Project (BSQIEP) เป็น็ การดำ�ำ เนินิ การเพื่่อ� สนับั สนุุนการเข้้าถึงึ และตอบสนองด้้านการศึกึ ษา ของซีมี ีโี อในช่่วงโควิดิ 19 (SEAMEO CARES: SEAMEO COVID-19 Accessible and Responsive Education Support) ดำ�ำ เนิินงานภายใต้้ 1 ใน 7 ประเด็น็ สำำ�คัญั ซีีมีโี อด้้านการศึึกษา (ประเด็็นสำำ�คัญั ข้้อที่่� 2 – การจัดั การอุุปสรรคในการเข้้าถึงึ การศึกึ ษา) ซึ่ง�่ รัฐั มนตรีศี ึกึ ษาแห่่งเอเชียี ตะวันั ออกเฉียี งใต้้ให้้การรับั รองเมื่อ� เดือื น กันั ยายน 2557 ณ สปป.ลาว โดยจุุดประสงค์ข์ อง BSQIEP เพื่่�อสร้้างความเข้้าใจ ร่่วมกัันระหว่่างศููนย์์ฯ/เครืือข่่ายระดัับภููมิิภาคขององค์์การซีีมีีโอ หุ้้�นส่่วนเพื่่�อ การพัฒั นาต่่าง ๆ รวมถึงึ โรงเรียี น ครูู และผู้ป�้ กครอง เพื่่อ� แลกเปลี่ย� นประสบการณ์์ และแนวปฏิบิ ัตั ิทิ ี่่ด� ีี โดยจะสนับั สนุุนอุุปกรณ์ก์ ารเรียี นการสอนแก่่โรงเรียี นชายแดน จััดทำำ� e-library รวมถึึงการจััดการอบรมให้้ครููในด้้านการสอนทางไกลระหว่่าง ช่่วงวิกิ ฤตโรคระบาดโควิดิ -19 และในอนาคต ในส่่วนการดำ�ำ เนิินโครงการที่่�ประเทศไทยนั้้�น ด้้วยความร่่วมมืือระหว่่างกระทรวง ศึึกษาธิิการและสำำ�นัักงานเลขาธิิการขององค์์การซีีมีีโอ ได้้เริ่�มเปิิดตััวเมื่�อปีี 2563 ซึ่�่งเลืือกโรงเรีียนในพื้้�นที่่�จัังหวััดหนองคาย ได้้แก่่ โรงเรีียนปากสวยพิิทยาคม อํําเภอโพนพิิสััย และในปีี 2564 เป็็นโรงเรีียนที่่�จัังหวััดสระแก้้ว ได้้แก่่ โรงเรีียน บ้้านเขาตาง้้อก โรงเรียี นบ้้านคลองไก่่เถื่อ� น อำ�ำ เภอคลองหาด และโรงเรียี นบ้้านคลองหว้้า อำ�ำ เภออรััญประเทศ โดยในชั้�นต้้น ทั้้�งสองหน่่วยงานได้้ดำำ�เนิินการติิดตั้้�งห้้องเรีียน อััจฉริิยะ (SEAMEO Smart Classroom) พร้้อมทั้้�งปรัับปรุุงห้้องสมุุด และพััฒนา อุุปกรณ์์สำำ�หรัับห้้องเรีียนคอมพิิวเตอร์์แก่่สถานศึึกษาของประเทศไทยที่่�ได้้รัับเลืือก ให้้เข้้าร่่วมโครงการ ขณะนี้้�อยู่่�ระหว่่างการเตรีียมการเพื่่�อพััฒนาครูู การจััดหลัักสููตร ออนไลน์์ รวมถึงึ การจัดั ชุุดเครื่อ� งมือื การเรียี นรู้ส้� ำ�ำ หรับั การจัดั การเรียี นการสอนทางไกล โดยมุ่ง่� หวังั ให้้เกิดิ โอกาสและการเข้้าถึงึ การศึกึ ษาของทุุกคนอย่่างครอบคลุุม โดยเฉพาะ กลุ่ม�่ ที่่ด� ้้อยโอกาส อัันจะนำ�ำ ไปสู่ก� ารบรรลุุเป้้าหมายการพัฒั นาอย่่างยั่ง� ยืืนต่่อไป 16 วารสารความร่วมมือกบั ตา่ งประเทศ

การขับั เคลื่่อ� นการดำำ�เนินิ งานด้า้ นการศึึกษา สำำ�หรัับเด็ก็ และเยาวชนที่�่ตกหล่น่ โดย รุ่�งกานต์์ พัันธุ์์�ภัักดีี 1 กุสุ ุุมา นวพัันธ์พ์ ิิมล 2 การดำ�ำ เนินิ งานด้้านการศึกึ ษาสำำ�หรับั เด็ก็ และเยาวชนที่่ต� กหล่่นเป็น็ ประเด็น็ สถานศึึกษาจำำ�เป็็นต้้องปรัับเปลี่ �ยนรููปแบบการจััดการเรีียนการสอนใหม่่ ที่่�สำ�ำ คััญมาก ถืือเป็็นหนึ่่�งในนโยบายหลัักของรััฐบาลในการจััดการศึึกษา ทั้้ง� ในแบบผ่่านทีวี ีี อินิ เทอร์์เน็ต็ ผ่่านเว็็บไซด์์ บางแห่่งมีกี ารจัดั การเรีียน ให้้แก่่เด็็กให้้ครอบคลุุมและเป็็นภารกิิจหลัักของกระทรวงศึึกษาธิิการ แบบผสมผสาน คือื ทั้้ง� แบบออนไซต์์ และออนไลน์์ รวมทั้้�งการใช้้ใบงาน โดยในปีีที่่�ผ่่านมากระทรวงศึึกษาธิิการได้้มีีความพยายามเร่่งนำำ�เด็็กเข้้าสู่่� หรืือแบบฝึึกหััดสำำ�หรัับนัักเรีียนที่่�ไม่่มีีความพร้้อมด้้านอุุปกรณ์์เทคโนโลยีี ระบบการศึกึ ษาได้ร้ ะดับั หนึ่่ง� แล้้ว แต่่ยังั คงมีเี ด็ก็ ที่่ย� ังั หลุุดจากระบบการศึกึ ษา โดยทุุกพื้้�นที่่�ได้้จััดการเรีียนการสอนตามรููปแบบที่่�มีีความเหมาะสม และรอโอกาสในการกลัับเข้้าเรีียนอีีกจำำ�นวนหนึ่่�ง กับั บริบิ ทของตนเองได้เ้ ป็น็ อย่่างดีี มีกี ารวัดั และประเมินิ ผลตามสภาพจริงิ ตลอดระยะเวลา 2 ปีทีี่่ผ� ่่านมาทั่่ว� โลกได้เ้ จอกับั สถานการณ์ก์ ารแพร่่ระบาด ที่่น� ักั เรียี นยังั สามารถเรียี นรู้แ�้ ละได้้รับประสบการณ์จ์ ากการเรียี นอย่่างต่่อเนื่อ� ง ของโรคโควิดิ -19 ทำำ�ให้้ระบบการการศึกึ ษาในหลายประเทศต้้องหยุุดชะงักั อย่่างไรก็็ตาม คงหลีีกเลี่�ยงไม่่ได้้ที่�จะมีีผลกระทบทางการศึึกษาที่่�เกิิดขึ้้�น รวมถึึงประเทศไทยด้้วย มากกว่่าครึ่�งหนึ่่�งของนัักเรีียนทั่่�วโลกต้้องเผชิิญ จากการต้้องเรีียนออนไลน์์ โดยเฉพาะเด็็กกลุ่่�มเสี่�ยงทำ�ำ ให้้เกิิดปััญหาเด็็ก กับั ปัญั หาด้้านการศึกึ ษาที่่ห� ยุุดชะงักั อย่่างมีนี ัยั สำำ�คัญั เนื่่อ� งมาจากการปิดิ หลุุดออกจากระบบการศึึกษา กระทรวงศึึกษาธิิการจึึงต้้องเร่่งดำำ�เนิินการ โรงเรีียนทั้้�งการปิิดแบบทั้้�งหมดไปจนถึึงการลดเวลาการศึึกษาหรืือปิิด แก้้ไขปัญั หาเด็ก็ ตกหล่่นด้ว้ ยการสร้้างโอกาสทางการศึกึ ษาอย่่างเท่่าเทียี ม เป็็นบางส่่วน การปิิดสถาบัันการศึึกษาเป็็นเวลานานและซ้ำ�ำ� แล้้วซ้ำำ��เล่่า และลดความเหลื่อ� มล้ำำ�� ทางการศึกึ ษา ซึ่ง่� กระทรวงศึกึ ษาธิกิ ารไม่่สามารถ ทำ�ำ ให้้นัักเรีียนเกิิดปััญหาทางจิิตใจและทางสัังคมที่่�เพิ่่�มขึ้�น ทำ�ำ ให้้สููญเสีีย ที่่�จะดำ�ำ เนิินการได้้โดยลำ�ำ พััง จำำ�เป็็นต้้องอาศััยความร่่วมมืือจากทุุกภาค การเรีียนรู้้�และยัังมีีความเสี่�ยงที่่�จะออกจากโรงเรีียน โดยเฉพาะกลุ่�่ม ส่่วนที่่�เกี่�ยวข้้อง โดยกระทรวงศึึกษาธิิการ ได้้ร่วมมืือกัับ 12 พัันธมิิตร ผู้ท้� ี่่�เปราะบางที่่�สุุดในสัังคม เพื่่�อสร้้างโอกาส ความเสมอภาค และความเท่่าเทีียมทางการศึึกษา ผ่่านโครงการ “พาน้อ้ งกลับั มาเรีียน” เพราะคงปฏิิเสธไม่่ได้้ว่่าการเรียี นรู้�้ ที่่�ดีีที่่�สุุดนั้้�น เกิิดขึ้้�นที่่� “ห้้องเรีียน” ซึ่�่งเป็็นสถานที่่�ที่่�ดีีที่่�สุุดในการเอื้�อ ให้้เกิิดบรรยากาศในการเรีียนรู้�้ ดัังนั้้�นเมื่�อได้้มีีการเปิิดภาคเรีียนใหม่่ กระทรวงศึึกษาธิิการได้้มีีการเตรีียมความพร้้อมในการกำ�ำ หนดมาตรการ ป้อ้ งกันั รวมถึงึ แผนเผชิญิ เหตุุที่่ม� ีคี วามรัดั กุุมโดยการประสานงานกับั หน่่วยงาน สำ�ำ คััญที่่�เกี่�ยวข้้องเพื่่�อร่่วมกัันบููรณาการในการสร้้างความปลอดภััยไม่่ให้้ เกิิดคลัสั เตอร์์ในสถานศึึกษาอีกี 1 นักั วิิเทศสััมพันั ธ์ช์ ำำ�นาญการ 2 ผู้้�อำำ�นวยการกลุ่�่มความร่่วมมืือระดับั ภููมิภิ าค 17 วารสารความรว่ มมอื กบั ต่างประเทศ

นอกจากนี้้� เพื่่อ� สร้้างความตระหนักั รู้แ�้ ละบููรณาการความร่่วมมือื ระหว่่าง หน่่วยงานได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพมากยิ่�งขึ้�น กระทรวงศึึกษาธิิการ ได้้จััดโครงการการประชุุมเชิิงปฏิิบััติิการระดัับชาติิเพื่่�อขัับเคลื่ �อน การดำ�ำ เนิินงานด้้านการศึึกษาสำำ�หรัับเด็็กและเยาวชนที่่�ตกหล่่น ระหว่่างวันั ที่่� 21 – 22 เมษายน 2565 ณ โรงแรมมณเฑีียร ริเิ วอร์ไ์ ซต์์ กรุุงเทพฯ แบบไฮบริดิ เพื่่อ� แลกเปลี่ย� นความรู้แ�้ ละแนวปฏิิบัตั ิทิ ี่่ด� ีเี กี่ย� วกับั การจััดการเด็็กและเยาวชนที่่�ตกหล่่น โดยมีีผู้้�เข้้าร่่วมการประชุุม จากกระทรวงศึึกษาธิิการ กระทรวงการพััฒนาสัังคมและความมั่ �นคง ของมนุุษย์์ กระทรวงมหาดไทย กระทรวงการอุุดมศึึกษา วิิทยาศาสตร์์ วิิจััยและนวััตกรรม ภาคีีเครืือข่่ายด้้านการศึึกษาที่่�เกี่�ยวข้้องและเอกชน เข้้าร่่วมการประชุุมแบบไฮบริิดกว่่า 4,700 คน จากทุุกภููมิิภาค ของประเทศไทย นางสาวตรีีนุุช เทีียนทอง รััฐมนตรีีว่่าการกระทรวงศึึกษาธิิการเป็็นประธานเปิิดการประชุุม และได้้เน้้นย้ำ��ำ ให้้ผู้้�เข้้าร่่วมประชุุมทราบว่่ารััฐบาลให้้ความสำ�ำ คััญกัับการแก้้ไขปััญหาเด็็ก และเยาวชนที่่�ขาดโอกาส และตกหล่่นจากระบบการศึึกษาโดยเฉพาะในช่่วงการแพร่่ระบาด โควิิด-19 และเป็็นเรื่�องเร่่งด่่วนที่่�ต้้องดำ�ำ เนิินการเพื่่�อรองรัับการเปิิดภาคการศึึกษาใหม่่นี้้� โดยจำ�ำ เป็น็ ต้้องอาศัยั ความร่่วมมือื จากทุุกภาคส่่วน และหวังั ว่่าหน่่วยงานต่่าง ๆ และภาคีเี ครือื ข่่าย ที่่เ� กี่ย� วข้้องจะสามารถบููรณาการความร่่วมมือื กันั ระหว่่างกันั เพื่่อ� ร่่วมมือื กันั ในการแก้้ไขปัญั หา และเสริิมสร้้างโอกาสในการศึกึ ษาให้้แก่่เด็็กและเยาวชน 18 วารสารความรว่ มมือกบั ต่างประเทศ

ในโอกาสนี้้� นายสุุภััทร จำำ�ปาทอง ปลััดกระทรวง ศึกึ ษาธิกิ ารได้ก้ ล่่าวปาฐกถาพิเิ ศษในหัวั ข้้อ “การเสริมิ สร้้าง โอกาสและความเท่่าเทียี มกันั ทางการศึกึ ษาให้้แก่่เด็ก็ และเยาวชนที่่ต� กหล่่น” โดยได้ก้ ล่่าวถึงึ การดำ�ำ เนินิ การ ด้้านการศึึกษาสำำ�หรัับเด็็กและเยาวชนที่่�ตกหล่่น ซึ่�่งถืือเป็็นหนึ่่�งในนโยบายของรััฐบาลในการจััด การศึกึ ษาให้้แก่่เด็ก็ ให้้ครอบคลุุม และเป็น็ ภารกิจิ หลักั ของกระทรวงศึกึ ษาธิกิ าร นอกจากนี้้� ปลัดั กระทรวง ศึึกษาธิิการกล่่าวถึึงการเข้้าร่่วมการประชุุมระดัับ รััฐมนตรีีด้้านการศึึกษาของอาเซีียน โดยได้้นำำ�เสนอ เกี่ �ยวกัับมาตรการและแนวปฏิิบััติิที่่�ดีีในการจััดการ ความท้้าทายจากผลกระทบของการแพร่่ระบาด ของโควิดิ ที่่ส� ่่งผลต่่อการเสียี โอกาสในด้้านการเรียี นของนักั เรียี นโดยจะไม่่ทิ้้ง� ใครไว้้ข้้างหลังั และได้้มีโี อกาสเข้้าร่่วมการประชุุมคณะกรรมการ บริหิ ารของยููเนสโก ครั้ง� ที่่� 214 ณ กรุุงปารีสี สาธารณรัฐั ฝรั่่ง� เศส และได้้กล่่าวถึงึ บทบาทของเยาวชนคนรุ่�น่ ใหม่่ การปรับั กลไกใหม่่ว่่าด้ว้ ย ความร่่วมมือื ด้้านการศึกึ ษาระดับั โลกที่่เ� น้้นการสร้้างเครือื ข่่ายเยาวชนจะช่่วยส่่งเสริมิ ให้้เยาวชนได้แ้ สดงความคิดิ เห็น็ เพื่่อ� กำ�ำ หนดนโยบาย การศึกึ ษาระดับั โลกที่่ต� อบสนองต่่อความต้้องการด้้านศักั ยภาพและทักั ษะในอนาคตซึ่ง่� จะช่่วยให้้การบรรลุุเป้า้ หมาย SDG4 ที่่เ� ป็น็ การสร้้าง หลักั ประกัันว่่าทุุกคนต้้องมีีการศึึกษาที่่�มีีคุุณภาพอย่่างครอบคลุุมและเท่่าเทียี ม ประเทศสมาชิิกอาเซีียนได้้รัับรองการเป็็นภาคีีในอนุุสััญญาว่่าด้้วย สิิทธิิเด็็ก (CRC) อนุุสััญญาว่่าด้้วยการขจััดการเลืือกปฏิิบััติิต่่อสตรีี ในทุุกรููปแบบ (CEDAW) และอนุุสััญญาว่่าด้้วยสิิทธิิคนพิิการ (CRPD) ทั้้�งนี้้� ในในอนุุสััญญาได้้ระบุุคำ�ำ จำ�ำ กััดความของ “เด็็ก” ว่่าหมายถึึงบุุคคลที่่�มีีอายุุต่ำ�ำ� กว่่า 18 ปีี และให้้คำำ�นึึงถึึงหลัักการ สำำ�คัญั ต่่อการไม่่เลือื กปฏิบิ ัตั ิิ สิทิ ธิใิ นการอยู่่ร� อด การได้้รับั การพัฒั นา ตลอดจนการรักั ษาประโยชน์์สููงสุุดของเด็ก็ และการเคารพแนวคิดิ ของเด็็ก ซึ่่�งรััฐภาคีีต่่างยอมรัับในสิิทธิิของเด็็กที่่�จะได้้รัับการศึึกษา บนพื้้น� ฐานของโอกาสที่่เ� ท่่าเทียี มกันั ซึ่ง�่ ตามปฏิญิ ญาอาเซียี นว่่าด้ว้ ย การเสริิมสร้้างความเข้้มแข็็งด้้านการศึึกษาให้้แก่่เด็็กและเยาวชน ที่่ต� กหล่่น ได้ใ้ ห้้ความหมายสำ�ำ หรับั เด็็กกลุ่�่มนี้้ว� ่่า “เด็ก็ และเยาวชน ที่่� อยู่่� ภา ย ใ ต้้ ส ถา น ก า ร ณ์์ ซึ่�่ ง ค ร อ บ ค ลุุ ม ห นึ่่� ง ห รืื อ ม า ก ก ว่่า หนึ่่�งใน 4 ประเภท ต่่อไปนี้้ค� ือื ก) เด็็กและเยาวชนที่่�ไม่่มีีโอกาสเข้้าถึงึ โรงเรียี นในชุุมชนของตน ข) เด็็กและเยาวชนที่่�ยัังไม่่ได้้ลงทะเบีียนเข้้าเรีียน แม้้โรงเรีียน จะมีคี วามพร้้อมในการรัับศึกึ ษา ค) เด็ก็ และเยาวชนที่่�ลงทะเบียี นแล้้ว แต่่ไม่่เข้้าเรียี น หรืือเสี่ย� ง ต่่อการออกจากโรงเรียี นกลางคันั ง) เด็ก็ และเยาวชนที่่�ออกจากโรงเรีียนกลางคััน 19 วารสารความรว่ มมือกบั ตา่ งประเทศ

จากการประชุุมเชิิงปฏิิบััติิการร่่วมกัับภาคีีเครืือข่่ายด้้านการจััดการศึึกษาได้้พบว่่าปััญหาของเด็็กและเยาวชนที่่�ตกหล่่น เกิิดจากประเด็็นด้้านสัังคม สภาพแวดล้้อม ครอบครััว เศรษฐกิิจ โรงเรีียน โดยเฉพาะตััวเด็็กนัักเรียี น การจััดการศึกึ ษา ในปัจั จุุบันั ไม่่ตอบโจทย์ค์ วามต้้องการของเด็ก็ เนื่่อ� งจากวิธิ ีกี ารจัดั การเรียี นการสอนไม่่มีคี วามหลากหลาย รวมทั้้ง� แนวทาง การวัดั และประเมินิ ผล สิ่�งสำ�ำ คัญั คือื ปัจั จัยั พื้้น� ฐาน ทางครอบครััว ฐานะผู้ป�้ กครองยากจน นักั เรีียนอยู่่�ในพื้้�นที่่�ห่่างไกล การย้้ายที่่อ� ยู่่� ซึ่ง่� รวมถึงึ ช่่องว่่างระหว่่างครูู กับั นักั เรียี น ตลอดจนความท้้าทายที่่เ� กิดิ ขึ้้น� จากการแพร่่ระบาดของโรคโควิดิ -19 ซึ่ง�่ หลายหน่่วยงานได้้นำ�ำ เสนอแนวปฏิบิ ัตั ิทิ ี่่ด� ีแี ละแนวทางการแก้้ไขปัญั หาในภาพรวมที่่ต� ้้องมีกี ารบููรณาการและเชื่อ� มโยง การจััดเก็็บข้้อมููลระหว่่างหน่่วยงานที่่�เกี่�ยวข้้อง ซึ่�่งรวมถึึงการจััดทำำ�ฐานข้้อมููลให้้เป็็นปััจจุุบัันเพื่่�อไม่่ให้้ข้้อมููล มีกี ารกระจัดั กระจาย สิ่ง� สำ�ำ คัญั คือื ต้้องมีกี ารบริหิ ารจัดั การภาครัฐั ที่่ด� ีี การจัดั ระบบสารสนเทศเพื่่อ� การจัดั ทำำ�ฐานข้้อมููล พื้้น� ฐาน และให้้การเก็บ็ ข้้อมููลมีคี วามต่่อเนื่่อ� งและเป็น็ ระบบ สำำ�หรับั แนวทางการแก้้ไขปัญั หาสำำ�หรับั เด็ก็ ในแต่่ละกลุ่ม่� ได้แ้ ก่่ กลุ่�่มเด็็กตกหล่่น/เด็็กนอกระบบการศึึกษา ส่่วนใหญ่่หน่่วยงานจะนำ�ำ ข้้อมููล เด็ก็ ตกหล่่นไปแก้้ปัญั หาตามบทบาทภารกิจิ ของหน่่วยงาน มีคี วามพยายามที่่จ� ะจัดั ระบบฐานข้้อมููลให้้เป็็นข้้อมููลเดีียวกััน รวมทั้้�งการส่่งต่่อเด็็กนอกระบบที่่�อยู่่� ในวัยั เรียี นให้้กลับั เข้้าสู่่ก� ารศึกึ ษาในระบบ และส่่งต่่อกลุ่ม่� เป้า้ หมายที่่ต� ้้องการมีอี าชีพี และมีรี ายได้เ้ ลี้ย� งดููครอบครัวั สู่ก� ารศึกึ ษานอกระบบหรือื การอาชีวี ศึกึ ษา ซึ่ง�่ หน่่วยงาน ต้้องมีีการจััดระบบสารสนเทศเพื่่�อให้้มีีความชััดเจนไม่่ซ้ำ�ำ� ซ้้อนและเป็็นเอกภาพ ทำ�ำ ให้้สามารถนำำ�ข้้อมููลที่่�ได้้มาวิเิ คราะห์์ สัังเคราะห์์และใช้้ประโยชน์์ได้จ้ ริงิ กลุ่�่มเด็็กเสี่�ยงออกกลางคััน มีีการจััดระบบการดููแลเด็็กช่่วยเหลืือนัักเรีียน เพื่่�อติิดตามเด็็กกลุ่�่มเสี่�ยง โดยจััดส่่งนัักจิิตวิิทยาลงพื้้�นที่่�เพื่่�อสืืบหาข้้อเท็็จจริิง จากโรงเรีียน และประชุุมหารืือร่่วมกัับทุุกภาคส่่วนเพื่่�อช่่วยกัันแก้้ไขปััญหา รวมทั้้ง� การปรับั หลักั สููตรเพื่่อ� ให้้เหมาะสมและสอดคล้้องกับั ความต้้องการของเด็ก็ และเยาวชนกลุ่ม่� เสี่ย� ง และการจัดั การเรียี นการสอนวิชิ าชีพี ให้้กับั เด็ก็ เพื่่อ� การมีอี าชีพี ทำำ�ให้้สามารถเลี้ �ยงดููตนเองและครอบครััวได้้ กลุ่ม่� เด็ก็ ออกกลางคันั มีรี ะบบดููแลและติดิ ตามนักั เรียี น หากเป็น็ เด็ก็ ที่่ม� ีคี วามต้้องการ พิิเศษจะมีีหน่่วยงานดููแล ได้้แก่่ สำำ�นัักบริิหารงานการศึึกษาพิิเศษ สพฐ. และ กระทรวงการพััฒนาสัังคมและความมั่�นคงของมนุุษย์์ รวมทั้้�งสถานพิินิิจ และคุ้ม� ครองเด็ก็ และเยาวชน ในกรณีเี ด็ก็ ที่่อ� ยู่่ใ� นสถานพินิ ิจิ เนื่่อ� งจากคดียี าเสพติดิ หลัังจากได้้รัับการเรีียนต่่อจนจบระดัับมััธยมศึึกษาตอนปลาย เด็็กได้้ศึึกษา ที่่�มหาวิิทยาลััยสุุโขทััยธรรมาธิิราช ทำ�ำ ให้้สามารถต่่อยอดการศึึกษาและเพิ่่�มขีีด ความสามารถให้้กับั เด็็กและเยาวชนเหล่่านั้้�นให้้กัับไปดำ�ำ รงชีีวิิตในสังั คมปกติิได้้ การขับั เคลื่อ� นการดำ�ำ เนินิ งานด้้านการศึกึ ษาสำ�ำ หรับั เด็ก็ และเยาวชนที่่ต� กหล่่นจำ�ำ เป็น็ ต้้องบููรณาการความร่่วมมือื ระหว่่าง หน่่วยงานที่่เ� กี่ย� วข้้องทุุกภาคส่่วนไม่่ว่่าจะเป็น็ ภาครัฐั ภาคเอกชน ประชาสังั คมเพื่่�อให้้เกิดิ การดำำ�เนินิ งานที่่เ� ป็น็ เอกภาพ และไม่่ทับั ซ้้อนกันั เพื่่อ� นำ�ำ เด็ก็ และเยาวชนที่่ต� กหล่่นให้้เข้้าสู่่ร� ะบบการศึกึ ษาไม่่ว่่าจะเป็น็ ในระบบ นอกระบบ หรือื ตามอัธั ยาศัยั เพื่่อ� ให้้เด็ก็ และเยาวชนเหล่่านั้้น� รับั รู้ไ้� ด้้ว่่าทุุกภาคส่่วนให้้ความสำำ�คัญั และต้้องการช่่วยเหลือื เพื่่อ� ให้้เด็ก็ และเยาวชนสามารถ ที่่�จะเข้้าถึึงการศึึกษา ได้้พััฒนาทัักษะ สร้้างอนาคต และสามารถดำำ�รงชีีวิิตอยู่่�ได้้ในสัังคมได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ และพร้้อมที่่�จะร่่วมกัันพัฒั นาชาติแิ ละประเทศของเราให้้มีีความเจริญิ และน่่าอยู่่ม� ากยิ่ง� ขึ้น� 20 วารสารความร่วมมอื กับต่างประเทศ

เป้ าหมายของวาระการศึกษา 2030 : การน�ำ ข้อคน้ พบด้านประสาทวิทยาศาสตร์ไปสู่การปฏบิ ตั ิ โดย ชฎารััตน์์ สิงิ หเดชากุุล 1 ตั้ง้� แต่่ปีี พ.ศ. 2543 การดำำ�เนินิ การเพื่�่อประกัันสิิทธิิในการเข้า้ ถึึงการศึึกษาขั้้น� พื้้�นฐานภายใต้้กรอบ การศึึกษาเพื่�่อปวงชน (Education for All - EFA) และกรอบเป้า้ หมายการพััฒนาแห่ง่ สหััสวรรษ (Millennium Development Goals - MDG) ได้ม้ ีีความก้า้ วหน้้าที่่ส� ำำ�คััญ อย่่างไรก็ต็ าม เป้า้ หมาย ทั้้ง� สองยัังคงเป็็นการดำ�ำ เนิินงานที่่�ยัังไม่่แล้้วเสร็็จ ด้้วยเหตุุผลดัังกล่่าวจึึงมีีการประกาศวาระการ ศึึกษาใหม่จ่ นถึงึ ปีี พ.ศ. 2573 ด้ว้ ยเป้า้ หมายใหม่แ่ ละความมุ่่�งมาดปรารถนาที่่จ� ะจััดการกัับความท้า้ ทาย ด้้านการศึึกษาระดัับโลกและระดัับชาติิในปัจั จุุบัันและอนาคตอย่่างสััมฤทธิ์์�ผล ต่่อมา ในการประชุุมสุุดยอดว่่าด้้วยการพััฒนาที่่�ยั่�งยืืนขององค์์การ อย่่างไรก็็ตาม ได้้มีีคำ�ำ ถามเกี่�่ยวกัับความยั่�งยืืนของเป้้าหมายการพััฒนา สหประชาชาติิ รััฐสมาชิิกได้ใ้ ห้ก้ ารรัับรองวาระการพัฒั นาที่่�ยั่ง� ยืืน 2030 ที่�่ยั่�งยืืน เป้้าหมายที่�่ 4 เนื่่�องจากมีีความท้้าทายและความตึึงเครีียด อย่่างเป็็นทางการ วาระดัังกล่่าวรัับทราบบทบาทสำ�ำ คััญของการศึึกษา เกี่ย่� วข้อ้ งกับั โลกที่ส่� ำ�ำ คัญั ซึ่ง�่ ทำำ�ให้ว้ าระการศึกึ ษา 2030 เผชิญิ กับั ความเสี่ย�่ ง และเป้า้ หมายการพัฒั นาที่ย่�ั่�งยืืน เป้า้ หมายที่�่ 4 (SDG 4) ซึ่�ง่ กำำ�หนดว่่า ถึงึ กระนั้น� ก็ต็ าม “ขอบเขตความรู้�ใหม่”่ กำ�ำ ลังั ได้ร้ ับั การพิจิ ารณา เพื่่อ� ที่จ�่ ะช่ว่ ย “ประกันั การศึกึ ษาคุณุ ภาพที่ค่� รอบคลุมุ และเสมอภาค และส่ง่ เสริมิ โอกาส จัดั การกับั สถานการณ์ท์ ี่ย่� ากลำ�ำ บากและไม่พ่ ึงึ ประสงค์เ์ หล่า่ นี้� และไม่น่ ่า่ แปลกใจ ในการเรีียนตลอดชีีวิติ สำ�ำ หรับั ทุกุ คน” กรอบการปฏิบิ ัตั ิงิ านของการศึกึ ษา ที่�่ความก้้าวหน้้าด้้านประสาทวิิทยาศาสตร์์รวมอยู่�่ในขอบเขตความรู้�ใหม่่ 2030 ได้ก้ ำำ�หนดเป้า้ หมายไว้้ 10 ประการ และเสนอแนวทางในการดำ�ำ เนินิ การ นี้ด� ้ว้ ย อันั ที่จ่� ริงิ แล้ว้ ได้ม้ ีีการเห็น็ พ้อ้ งกันั ว่า่ พัฒั นาการด้า้ นประสาทวิทิ ยาศาสตร์์ ตามเป้า้ หมายดังั กล่า่ วเพื่่อ� เป็น็ เครื่่อ� งนำ�ำ ทางไปสู่ก�่ ารบรรลุวุ าระการศึกึ ษา 2030 กำ�ำ ลังั ดึงึ ดููดความสนใจที่เ่� พิ่่ม� ขึ้น� ของชุมุ ชนการศึกึ ษา เพราะพัฒั นาการดังั กล่า่ ว มุ่ � ง ที่�่ จ ะ สร้้ า ง คว า ม เข้้ า ใจ ที่�่ ม า ก ขึ้ � น เ กี่�่ ย วกัั บ คว า ม สัั ม พัั น ธ์์ ร ะ ห ว่่ า ง กระบวนการทางชีีววิทิ ยากับั การเรีียนรู้�ของมนุษุ ย์์ ในขณะที่ม�่ ีีการยอมรับั โดยทั่่ว� ไปถึงึ บทบาทที่เ่� ป็น็ ไปได้ข้ องประสาทวิทิ ยาศาสตร์ใ์ นการปรับั ปรุงุ แนวปฏิิบััติิด้้านการเรีียนการสอน ก็็ยัังมีีความเคลืือบแคลงในเรื่�องโอกาส ที่พ�่ ัฒั นาการดังั กล่า่ วจะให้ข้ ้อ้ มููลประกอบการกำ�ำ หนดนโยบายการศึกึ ษาเช่น่ กันั 1 อดีีตผู้้�ตรวจราชการ กระทรวงศึึกษาธิิการ 21 วารสารความรว่ มมือกบั ต่างประเทศ ภาพจาก www.unicef.org

เชื่�อ่ มโยงวาระการศึึกษา 2030 และประสาทวิทิ ยาศาสตร์ส์ ู่�่การปฏิิบัตั ิิ ครููอยู่�่ในกลุ่�มผู้�ยกระดัับการพััฒนากระบวนการเรีียนรู้�ที่�่ดีีที่�่สุุดในโลก โดยปรัับสมองของนัักเรีียนให้้ได้้รัับทัักษะ ในการอ่่านออกเขีียนได้้ การคำ�ำ นวณ และการใช้้เหตุุผล ในแต่ล่ ะวััน ด้้วยเหตุุผลหลัักดัังกล่่าวห้้องเรีียนจึึงเป็็น สภาพแวดล้้อมที่่�เหมาะสมสำำ�หรัับการให้้ความช่่วยเหลืือเพื่่�อเพิ่่�มพููนศัักยภาพในการเรีียนรู้ �ของผู้ �เรีียนปกติิและ ผู้�เรีียนที่�ไ่ ม่่ปกติทิ ี่ก�่ ำำ�ลัังพัฒั นาโดยอาศััยข้อ้ ค้น้ พบด้้านประสาทวิทิ ยาศาสตร์์ เพราะเหตุุใดจึึงมีีการจััดการเรีียนการสอนในโรงเรียี นโดยใช้แ้ นวทางนี้้?� เหตุผุ ลที่�่ 1 หลัักฐานจากงานวิิจััย เหตุผุ ลที่�่ 2 ผลกระทบด้้านเศรษฐกิจิ ด้า้ นประสาทวิิทยาศาสตร์์ จำำ�นวนเฉลี่่�ยของปีีที่่�เข้้ารัับการศึึกษาเป็็นมาตรการเฉพาะ ด้้านการศึึกษาที่่�ไม่่สมบููรณ์์ในการเปรีียบเทีียบผลกระทบ ทุกุ วันั นี้้ม� ีีหลักั ฐานที่ช�่ ัดั เจนเกี่ย�่ วกับั การดำ�ำ รงอยู่ข�่ องเครือื ข่า่ ยสมอง ของทุนุ มนุษุ ย์ต์ ่อ่ เศรษฐกิจิ ของประเทศต่า่ ง ๆ ที่ม่� ีีความแตกต่า่ งกันั แบบเจาะจงที่�่ดููแลรัับผิิดชอบความสามารถพื้้�นฐานที่�่เกี่�่ยวข้้อง การใช้้จำำ�นวนเฉลี่�่ยของปีีที่�่เข้้ารัับการศึึกษาในการเปรีียบเทีียบ อย่่างใกล้้ชิิดกัับคณิิตศาสตร์์และการเรีียนอ่่าน ความสามารถ ผลกระทบดัังกล่่าวเป็็นการสัันนิิษฐานโดยนััย ว่่าการเข้้าเรีียน ด้้านการพััฒนาสมองในการพััฒนากระบวนการเรีียนรู้�เหล่่านี้้� เป็็นเวลา 1 ปีีได้้ส่่งมอบความรู้�และทัักษะที่่�เพิ่่�มขึ้�นเช่่นเดีียวกััน อาจทำำ�หน้้าที่่�เป็็นส่่วนหนึ่่�งของ “ชุุดเครื่่�องมืือสำำ�หรัับผู้�เริ่�มต้้น” ไม่่ว่่าจะเป็็นระบบการศึึกษาใด แทนที่�่จะใช้้จำำ�นวนเฉลี่่�ยของปีีที่�่ เพื่่�อสร้้างความเข้้าใจเกี่�่ยวกัับตััวเลขหรืือคำ�ำ ต่่าง ๆ อิิทธิิพลของ เข้้ารัับการศึึกษา การวิิเคราะห์์จะต้้องพิิจารณาจากทัักษะ ความสามารถดัังกล่่าวต่่อความสำ�ำ เร็็จในการอ่่านและการคำ�ำ นวณ ในการพััฒนากระบวนการเรีียนรู้�ที่่�มีีการวััดในระหว่่างช่่วงเวลา ดำำ�เนิินต่่อไปเกิินกว่่าการเรีียนเกรด 1 ในระดัับประถมศึึกษา การเข้า้ เรีียน หากการพัฒั นาทักั ษะในรููปแบบปกติเิ หล่า่ นี้้ล� ้ม้ เหลว ก็อ็ าจส่ง่ ผลร้า้ ย การวิิเคราะห์์เชิิงประจัักษ์์ที่่�ดำ�ำ เนิินการต่่อยอดจากนี้้�เกี่่�ยวข้้อง ต่อ่ การพัฒั นาความสามารถในการอ่า่ นและการคำำ�นวณในระดับั สููงขึ้น� ไป กัับการเติิบโตระยะยาวไปสู่่�การมีีทัักษะในการพััฒนากระบวน ข้อ้ ค้น้ พบเหล่า่ นี้้ท� ำำ�ให้เ้ กิดิ “ความรู้�ที่น่� ำำ�ไปใช้ง้ านได้”้ อย่า่ งแท้จ้ ริงิ การเรีียนรู้�และมุุมมองต่่าง ๆ ของเศรษฐกิิจระดัับประเทศ โดยใช้้ ซึ่่�งได้้มาจากงานวิิจััยด้้านประสาทวิิทยาศาสตร์์และมีีความหมาย ชุุดข้้อมููลระหว่่างประเทศของ 50 ประเทศ รายงานฉบัับนี้้�ได้้มีี โดยนัยั ที่เ่� กี่ย�่ วข้อ้ งกับั การศึกึ ษา ด้ว้ ยความเข้า้ ใจกระบวนการเรีียน การวิเิ คราะห์ค์ วามเจริญิ เติบิ โตระดับั ภููมิภิ าค โดยวัดั จากผลิติ ภัณั ฑ์์ รู้�ที่�่ซ่่อนอยู่�่ นัักการศึึกษาและนัักประสาทวิิทยาศาสตร์์สามารถ มวลรวมภายในประเทศ (GDP) ต่อ่ หัวั ที่แ่� ท้จ้ ริงิ ระหว่า่ งปีี พ.ศ. 2503 พััฒนาการให้้ความช่่วยเหลืือด้้านการพััฒนาสมองในการพััฒนา และปีี พ.ศ. 2543 เปรีียบเทีียบกับั คะแนนสอบ โดยเฉลี่ย่� หลังั จาก กระบวนการเรีียนรู้้�สำ�ำ หรัับผู้�เรีียนปกติิและผู้�เรีียนที่่�ไม่่ปกติิ ปล่อ่ ยให้ม้ ีีความแตกต่า่ งของผลิติ ภัณั ฑ์ม์ วลรวมภายในประเทศต่อ่ หัวั เพื่่�อปรัับปรุุงการอ่่านออกเขีียนได้้ การคำำ�นวณ การใช้้เหตุุผล ครั้้ง� แรกในปีี พ.ศ. 2503 ผลการวิเิ คราะห์เ์ สนอแนะว่า่ ความเจริญิ และทักั ษะอื่�น ๆ อีีกมากมายในรููปแบบของความร่ว่ มมืือ เติิบโตระดัับภููมิิภาคในช่่วง 4 ทศวรรษที่�่ผ่่านมาอธิิบายได้้ โดยสมบููรณ์์ด้้วยความแตกต่่างด้้านทัักษะในการพััฒนา กระบวนการเรีียนรู้�ซึ่ง่� ขึ้�นอยู่�่ กัับระดับั รายได้เ้ ริ่�มต้้น 22 วารสารความร่วมมือกบั ต่างประเทศ

เหตุผุ ลที่�่ 3 ผลกระทบต่่อผลลััพธ์์ของชีีวิติ เป็็นที่่�ยอมรัับอย่่างกว้้างขวางว่่าความยากลำ�ำ บากในการสำ�ำ เร็็จการศึึกษาสามารถส่่งผลกระทบที่�่เป็็นผลร้้ายต่่อผลลััพธ์์ของชีีวิิตของเด็็ก ๆ ปัญั หาในการเรีียนเป็็นผลมาจากปััจจััยหลากหลาย รวมถึงึ ปััจจััยด้า้ นวิธิ ีีการสอน สิ่ง� แวดล้อ้ ม สังั คมวััฒนธรรม สุขุ ภาพ และอื่น� ๆ เพื่่อ� ทดสอบสมมุตุ ิฐิ านดังั กล่า่ ว เมื่อ� เร็ว็ ๆ นี้้ไ� ด้ม้ ีีการศึกึ ษาที่ใ�่ ช้เ้ วลา 10 ปีี เพื่่อ� ติดิ ตามผลเด็ก็ ๆ ที่ม�่ ีีปัญั หาด้า้ นการเรีียนซึ่ง่� เกี่ย่� วข้อ้ งกับั การพัฒั นา สมองในการพัฒั นากระบวนการเรีียนรู้�แบบไม่่ปกติิ (LD/AND) และเด็็กอื่�น ๆ ที่่�มีีปััญหาด้า้ นการเรีียนแต่่มีีการพัฒั นาสมองในการพััฒนา กระบวนการเรีียนรู้�แบบปกติิ (LD/TND) การศึกึ ษานี้้�ค้้นพบว่า่ กลุ่�ม LD/AND มีีความเสี่่�ยงเชิิงสัมั พัันธ์ท์ ี่่�จะออกกลางคันั มีีพฤติกิ รรมติดิ ยา เสพติิด มีีบุุตรก่อ่ นวััยอัันสมควร ทำำ�แท้ง้ รวมถึงึ ว่่างงาน เมื่ �อเปรีียบเทีียบกัับผู้�เรีียนปกติิมากกว่า่ กลุ่�ม LD/TND (ดููแผนภาพที่่� 1) ดัังนั้้�น ผลการศึึกษาจึึงสนัับสนุุนสมมุุติิฐานเริ่�มต้้น และแสดงคำำ�เตืือนเกี่�่ยวกัับความเร่่งด่่วนในการบ่่งบอกความเบี่่�ยงเบนของการพััฒนาสมอง ในการพัฒั นากระบวนการเรีียนรู้�แต่่เนิ่่น� ๆ และการให้้ความช่ว่ ยเหลือื ในเรื่�องดัังกล่า่ ว แผนภาพที่่� 1: การศึกึ ษาระยะเวลา 10 ปีีเพื่่�อติิดตามเด็็ก ๆ กลุ่�ม LD/AND และ LD/TND เหตุุผลที่�่ 4 เป้้าหมายของวาระการศึึกษา 2030 เป้้าหมายของวาระการศึึกษา 2030 มุ่�งเน้้น 10 ประเด็็นสำ�ำ คััญซึ่�่งเกี่�่ยวข้้องกัับการศึึกษาระดัับประถมศึึกษาและมััธยมศึึกษา การศึึกษาปฐมวััย การศึึกษาด้้านเทคนิิค อาชีีวศึึกษา อุุดมศึึกษา และการศึึกษาผู้�ใหญ่่ ทัักษะในการทำ�ำ งาน ความเสมอภาค การอ่่านออกเขีียนได้้และการคำ�ำ นวณ การพััฒนาที่�่ยั่�งยืืนและการเป็็นพลเมืืองของโลก สิ่�งอำำ�นวยความสะดวกด้้านการศึึกษา รวมถึึงสภาพแวดล้้อมในการเรีียน ความเป็็นนัักวิิชาการ และครูู โอกาสที่�่จะจััดการเรีียนการสอนในโรงเรีียนซึ่่�งมุ่ �งเน้้นการพััฒนาสมองในการพััฒนากระบวนการเรีียนรู้ �อาจส่่งผลกระทบ ต่อ่ เป้า้ หมายด้า้ นการศึกึ ษาเหล่่านี้้� ไม่่ว่่าทางตรงหรืือทางอ้้อม ข้้อเสนอ การจััดการเรีียนการสอนในโรงเรีียนที่่�มุ่�งเน้้นการพััฒนาสมองในการพััฒนากระบวนการเรีียนรู้� (ต่่อนี้้�ไปจะเรีียกว่่าโครงงาน SBND) ต้้องการเครื่่�องมืือและการออกแบบที่�่ยั่�งยืืน ซึ่่�งเหมาะสมกัับบริิบทโลกและบริิบทท้้องถิ่�นเป็็นอย่่างยิ่�ง นัักวิิจััยของห้้องปฏิิบััติิการ ประสาทวิทิ ยาศาสตร์ท์ างการศึกึ ษา (EN-lab) ที่ศ่� ููนย์ป์ ระสาทวิทิ ยาศาสตร์ค์ ิวิ บา ได้จ้ ัดั ทำำ�เครื่่อ� งมือื ที่เ�่ หมาะสมสำ�ำ หรับั โครงงาน SBND 23 วารสารความรว่ มมอื กับต่างประเทศ

โครงงาน SBND ซึ่่�งใช้เ้ ครื่่อ� งมือื ของ EN-lab มีีลักั ษณะดัังนี้้� y ใช้แ้ นวทาง “วงรอบที่ส�่ มบููรณ์์” : สัญั ญาณอันั ตราย - ประวััติิเกี่�่ยวกับั การพัฒั นาสมองในการพัฒั นา กระบวนการเรีียนรู้� - การให้้ความช่่วยเหลืือ - การติิดตาม แนวทาง “วงรอบที่ส�่ มบููรณ์”์ หมายความว่า่ โครงงาน SBND เกี่ย�่ วข้อ้ งกับั (1) การบ่ง่ บอกสัญั ญาณการพัฒั นาสมอง ในการพััฒนากระบวนการเรีียนรู้�แบบไม่่ปกติิในผู้�เรีียนแต่่เนิ่่�น ๆ (2) การรวบรวมข้้อมููลเกี่่�ยวกัับความแตกต่่าง ของแต่ล่ ะบุคุ คลที่ส�่ ัมั พันั ธ์ก์ ับั จุดุ แข็ง็ และจุดุ อ่อ่ นของความสามารถด้า้ นการพัฒั นาสมองในการพัฒั นากระบวนการเรีียนรู้� (3) การให้ค้ วามช่่วยเหลือื ในห้อ้ งเรียนเป็น็ รายบุคุ คล โดยใช้้ข้อ้ มููลประวัตั ิิการพััฒนาสมองในการพััฒนากระบวนการเรียนรู้� และ (4) การติดิ ตามความก้้าวหน้้าของนักั เรีียนโดยใช้เ้ ครื่่อ� งมืือซ้ำำ�� เพื่่�อสืืบค้้นและจัดั ทำำ�ข้อ้ มููลประวัตั ิิ y ใช้้แนวทาง “สภาพแวดล้อ้ ม” : โรงเรีียนเป็็นพื้้น� ที่่ท� ี่่ด� ีีที่่�สุดุ โครงงาน SBND เกิิดขึ้�นเพื่่�อดำำ�เนิินการในโรงเรีียน โดยหลีีกเลี่่�ยงการปฏิิบััติิเพื่่�อการรัักษา มุ่�งเน้้นการวิินิิจฉััยและ การบำ�ำ บัดั ความผิดิ ปกติเิ ป็น็ หลักั ในโครงงาน SBND ครููที่ไ�่ ด้ร้ ับั การฝึกึ อบรมด้า้ นประสาทวิทิ ยาศาสตร์แ์ ละเทคโนโลยีี สารสนเทศและการสื่อ� สารสามารถใช้เ้ ครื่่อ� งมือื คัดั กรองในอุปุ กรณ์เ์ คลื่่อ� นที่อ่� ย่า่ งสมาร์ต์ โฟนหรือื แท็บ็ เล็ต็ ในการบ่ง่ บอก “สัญั ญาณอันั ตราย” ของการพัฒั นาสมองในการพัฒั นากระบวนการเรีียนรู้�ในนักั เรีียนของพวกเขา จากสัญั ญาณที่พ�่ บ แต่่เนิ่่�น ๆ เหล่่านี้้�และข้้อมููลที่�่ได้้จากประวััติิการพััฒนาสมองในการพััฒนากระบวนการเรีียนรู้�ของเด็็กแต่่ละคน ครููสามารถพััฒนากลยุุทธ์์มากมายเพื่่�อดููแลความแตกต่่างของเด็็กแต่่ละคนในห้้องเรีียน แนวทางนี้้�สนัับสนุุนมุุมมอง “สภาพแวดล้้อม” เพราะโครงงาน SBND ได้ร้ ับั ประโยชน์์จากเงื่อ� นไขธรรมชาติิของสภาพแวดล้้อมในโรงเรีียนและ การมีีปฏิสิ ััมพัันธ์์ในระหว่า่ งการเรีียนการสอน แผนภาพที่�่ 2: เครื่�่องมืือสำำ�หรัับการจััดการเรีียนการสอนในโรงเรีียนเพื่�่อปรัับปรุุงการพััฒนาสมองในการพััฒนา กระบวนการเรียี นรู้�ไ้ ด้้มาจากสิ่ง� อำ�ำ นวยความสะดวกด้า้ นเทคโนโลยีีสารสนเทศและการสื่�อ่ สาร 24 วารสารความร่วมมอื กับตา่ งประเทศ

y ใช้ข้ ้อ้ ได้้เปรีียบจากสิ่ง� อำ�ำ นวยความสะดวกด้า้ นเทคโนโลยีีสารสนเทศและการสื่่อ� สาร อย่า่ งที่ท�่ ราบกันั ยููเนสโกและไอบีีอีีแถลงว่า่ การบููรณาการเทคโนโลยีีสารสนเทศและการสื่อ� สารเข้า้ กับั หลักั สููตร การสอน การเรีียน และการประเมิิน เป็็นเป้้าหมายหลักั ของการศึึกษาจนถึงึ ปีี พ.ศ. 2573 เพื่่�อให้้สอดคล้้อง กับั ความพยายามนี้้� โครงงาน SBND ได้้ใช้ข้ ้อ้ ได้เ้ ปรีียบจากเทคโนโลยีีสารสนเทศและการสื่อ� สารปััจจุบุ ันั ที่�ม่ ีีอยู่่� เครื่่อ� งมือื ในการสืบื ค้น้ “สัญั ญาณอันั ตราย”ได้ม้ าจากโปรแกรมวิธิ ีีแก้ป้ ัญั หาในอุปุ กรณ์อ์ ิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ ที่ซ่� ึ่ง่� เครื่่อ� ง มืือในการรวบรวมข้้อมููลเกี่�่ยวกัับการพััฒนาสมองในการพััฒนากระบวนการเรีียนรู้้�คืือการทดสอบผ่่านระบบ คอมพิิวเตอร์์ ซึ่่ง� ช่ว่ ยให้้มีีความแม่น่ ยำ�ำ และความเที่่�ยงตรงในการประเมิิน y สอนครูู โครงงาน SBND อาจเป็็นแรงขัับให้้เกิิดการฝึึกอบรมครููได้้ 2 แนวทาง แนวทางหนึ่่�งครููได้้รัับความรู้�เกี่�่ยวกัับ ประสาทชีีววิทิ ยาของการเรีียนรู้� การพัฒั นาสมองในการพัฒั นากระบวนการเรีียนรู้�ของผู้�เรีียน และความสัมั พันั ธ์์ ของการพัฒั นาสมองดัังกล่่าวกัับการอ่่านออกเขีียนได้้และการคำำ�นวณ รวมถึึงวิธิ ีีที่�ท่ ำ�ำ ให้ค้ วามรู้�นี้ส� ามารถส่่งผล ต่่อแนวปฏิิบััติิด้้านการศึึกษา อีีกแนวทางหนึ่่�งครููได้้รัับทัักษะในการใช้้เทคโนโลยีีสารสนเทศและการสื่�อสาร ในฐานะที่่เ� ป็น็ ส่ว่ นหนึ่่ง� ของกระบวนการทางการศึึกษา y การศึกึ ษาที่่ค� รอบคลุมุ ตามมาด้้วยการให้ค้ วามช่ว่ ยเหลืือที่ค่� รอบคลุุม การบ่ง่ บอก “สัญั ญาณอันั ตราย” ของการพัฒั นาสมองในการพัฒั นากระบวนการเรีียนรู้�อาจเป็น็ วิธิ ีีที่ม�่ ีีประสิทิ ธิผิ ล ในการจััดให้้มีีความช่่วยเหลืือด้้านการพััฒนาสมองในการพััฒนากระบวนการเรีียนรู้้�สำ�หรัับเด็็กก่่อนวััยเรีียนและ เด็็กที่่�เข้้าเรีียนในโรงเรีียน อย่า่ งไรก็ด็ ีี นัักการศึึกษาต้อ้ งเข้้าใจความสัมั พัันธ์ร์ ะหว่่างสมอง การพัฒั นากระบวนการ เรีียนรู้� และการเรีียนรู้� เพื่่อ� จัดั การกับั ความแตกต่า่ งด้า้ นการพัฒั นาสมองในการพัฒั นากระบวนการเรีียนรู้�ของเด็ก็ แต่่ละคนในสภาพแวดล้อ้ มทางการศึึกษา กลยุุทธ์ท์ ี่�่มีีประสิทิ ธิผิ ลสููงสุดุ อาจเป็น็ กลยุุทธ์ท์ ี่ค่� วามแตกต่า่ งของแต่ล่ ะ บุุคคลถููกมองว่่าเป็็นโอกาสมากกว่่าเป็็นปััญหาที่ต�่ ้้องได้้รัับการแก้้ไข ในกรณีีนี้้ค� วามแตกต่่างสามารถสร้้างโอกาส ที่�่จะทำ�ำ การทดลองโดยใช้้กลยุุทธ์์ที่�่เกี่�่ยวข้้องกัับผู้�เรีียนทุุกคนในกิิจกรรมที่่�สำำ�คััญ ยกตััวอย่่างเช่่น การเรีียนแบบ ความร่่วมมืือเป็็นหนึ่่�งในกิิจกรรมเหล่า่ นั้้�น 25 วารสารความรว่ มมือกับต่างประเทศ

ข้้อความสำำ�คััญ • พััฒนาการในการเรีียนรู้้�ด้้านประสาทวิิทยาศาสตร์์จำ�ำ นวนมากทำ�ำ ให้้เกิิด “ความรู้�ที่�่นำำ�ไปใช้้งานได้้” สำ�ำ หรัับ การศึกึ ษา นักั การศึกึ ษาและนักั วิทิ ยาศาสตร์ส์ ามารถพัฒั นาการให้ค้ วามช่ว่ ยเหลือื ด้า้ นการพัฒั นาสมองในการพัฒั นา กระบวนการเรีียนรู้�สำ�หรับั ผู้�เรีียนปกติแิ ละไม่ป่ กติิ เพื่่อ� ปรับั ปรุงุ การอ่า่ นออกเขีียนได้้ การคำำ�นวณ การใช้เ้ หตุผุ ล และทัักษะอื่น� ๆ อีีกมาก • การจััดการเรีียนการสอนในโรงเรีียนเพื่่�อเพิ่่�มพููนการพััฒนาสมองในการพััฒนากระบวนการเรีียนรู้�อาจสร้้าง โอกาสที่จ่� ะปิดิ ช่อ่ งว่า่ งระหว่า่ งข้อ้ ค้น้ พบด้า้ นประสาทวิทิ ยาศาสตร์ก์ ับั นโยบายและแนวปฏิิบัตั ิดิ ้า้ นการศึกึ ษา การยืนื ยันั นี้้ไ� ด้ร้ ับั การสนับั สนุนุ โดยลักั ษณะสำ�ำ คัญั ของแนวทางดังั กล่า่ ว : ห้อ้ งเรีียนเป็น็ สถานที่ท�่ ี่ด�่ ีีที่ส�่ ุดุ สำ�ำ หรับั การพัฒั นาการให้ค้ วามช่ว่ ยเหลือื ด้า้ นการพัฒั นาสมองในการพัฒั นากระบวนการเรีียนรู้� การใช้ส้ิ่ง� อำ�ำ นวยความสะดวก ด้้านเทคโนโลยีีสารสนเทศและการสื่ �อสารอย่่างเข้้มข้้น การฝึึกอบรมครููด้้านประสาทวิิทยาศาสตร์์และ เทคโนโลยีีสารสนเทศและการสื่อ� สาร และการส่ง่ เสริมิ การให้ค้ วามช่ว่ ยเหลือื อย่า่ งครอบคลุมุ ซึ่ง�่ ในเชิงิ หลักั การ มีีหลัักฐานเป็น็ เครื่่อ� งนำ�ำ ทางและเครื่่อ� งเสริิมแรง • การจััดการเรีียนการสอนในโรงเรีียนเพื่่�อเพิ่่�มพููนการพััฒนาสมองในการพััฒนากระบวนการเรีียนรู้�ในผู้�เรีียน วััยหนุ่ �มสาวและผู้ �เรีียนสููงวััยอาจเป็็นกลยุุทธ์์ที่�่เป็็นประโยชน์์ในเส้้นทางที่�่ยาวไกลเพื่่�อเดิินทางไปสู่�่การบรรลุุ เป้้าหมายของวาระการศึกึ ษา 2030 แปลและเรีียบเรีียงจาก “Education 2030 Agenda targets: Implementing neuroscience findings” - Reigosa Crespo, Vivian. “Education 2030 Agenda targets: Implementing neuroscience findings.” 2020, UNESCO-IBE. 26 วารสารความรว่ มมือกบั ตา่ งประเทศ

Open Science: เปิ ดกวา้ ง โปร่งใส ไรค้ า่ ใชจ้ ่าย โดย พัทั ธดนย์์ หลงปาน 1 ในปีี พ.ศ. 2560 องค์ก์ ารยููเนสโกได้้ให้้กล่่าวถึงึ คำำ�ว่่า “วิิทยาศาสตร์”์ ว่า่ เป็น็ กิจิ กรรมที่่ป� ัจั เจกบุุคคล หรืือกลุ่่�มองค์์กรขนาดเล็็กหรืือใหญ่่ร่่วมมืือกัันหรืือแข่่งขัันกัันอย่่างเป็็นระบบเพื่�่อหาคำ�ำ ตอบ ให้้กัับปรากฏการณ์์ต่่าง ๆ ที่่�เกิิดขึ้้�นในธรรมชาติิและในสัังคม โดยมีีการยืืนยัันการค้้นพบคำำ�ตอบ ผ่่านการแบ่่งปัันข้้อมููลและการตรวจสอบระหว่่างกัันเพื่�่ อสร้้างระบบหรืือทฤษฎีีจากองค์์ความรู้้� อย่า่ งเป็น็ ระบบระเบียี บ ด้้วยความสำ�ำ คััญของวิิทยาการแบบเปิิดนี้้� ที่่�ประชุุมสมััยสามััญ อีีกทั้้�งเป็็นการเปิิดโอกาสให้้กัับคนทั่่�วไปและนัักวิิจััยที่�่เข้้าไม่่ถึึงโอกาส ขององค์์การยููเนสโก ครั้้�งที่�่ 41 เมื่�อวัันที่่� 9 – 24 พฤศจิิกายน พ.ศ. 2564 หรืือข้้อมููลบางอย่่างสามารถนำ�ำ ข้้อมููลไปใช้้งานได้้ และการเข้้าถึึงข้้อมููล จึงึ ได้ม้ ีีมติริ ับั รองข้อ้ เสนอแนะว่า่ ด้ว้ ยวิทิ ยาการแบบเปิดิ (Recommendation เพื่่�อตรวจสอบและรายงานได้้อย่่างโปร่่งใส โดยข้้อเสนอแนะดัังกล่่าว on Open Science) เพื่่�อเป็็นกรอบการดำ�ำ เนิินงานสากลเกี่�่ยวกัับ มีีพื้้น� ฐานอยู่บ่� นหลักั ของเสรีีภาพทางวิชิ าการ ความโปร่ง่ ใสในการดำ�ำ เนินิ การวิจิ ัยั วิิทยาการแบบเปิิดในเชิิงนโยบายและเชิิงปฏิิบััติิ โดยคำ�ำ นึึงถึึงเสรีีภาพ และความเป็็นเลิิศทางวิิทยาศาสตร์์ และเชิิญชวนให้้ประเทศสมาชิิก ทางวิิชาการ และการลดช่อ่ งว่า่ งด้้านดิจิ ิทิ ััล เทคโนโลยีี และองค์ค์ วามรู้� ของยููเนสโกพััฒนานโยบายให้้เอื้�ออำ�ำ นวยต่่อวิิทยาการแบบเปิิด ลงทุุน ระหว่า่ งแต่ล่ ะประเทศ โดยเฉพาะในประเทศที่�่กำำ�ลังั พัฒั นา เพื่่อ� ให้ท้ ุกุ คน ในโครงสร้้างพื้้�นฐานทางวิิทยาศาสตร์์ ทรัพั ยากรบุุคคล การศึึกษา และ และทุุกภาคส่่วนจากทุุกชนชาติิสามารถเข้้าถึึงงานวิิชาการ งานวิิจััย การฝึกึ อบบรมเพื่่อ� รองรับั วิทิ ยาการแบบเปิดิ รวมถึงึ ส่ง่ เสริมิ ความร่ว่ มมือื ฐานข้้อมููล สื่�อสิ่�งพิิมพ์์ ซอฟท์์แวร์์ ทรััพยากรการเรีียนรู้�ต่่าง ๆ และ ระหว่า่ งผู้้�มีีส่ว่ นได้ส้ ่ว่ นเสีียที่เ�่ กี่ย�่ วข้อ้ งกับั ส่ว่ นต่า่ ง ๆ ของวิทิ ยาการแบบเปิดิ การแลกเปลี่ย�่ นประสบการณ์แ์ ละองค์ค์ วามรู้้�กับนักั วิชิ าการได้อ้ ย่า่ งทั่่ว� ถึงึ ในระดับั นานาชาติิ 1 นักั วิิเทศสััมพันั ธ์์ปฏิิบััติกิ าร 27 วารสารความร่วมมือกับต่างประเทศ

หลักั การที่ส�่ ำำ�คัญั ของวิทิ ยาการแบบเปิดิ ได้แ้ ก่่ 1. ความโปร่่งใส ตรวจสอบข้้อเท็็จจริิงได้้ วิิพากษ์์วิิจารณ์์ได้้ และ ผลิิตซ้ำ�ำ�ได้้ โดยเป็็นการนำำ�ไปสู่�่การสร้้างความเชื่�อมั่�นให้้กัับ สารสนเทศด้้านวิิทยาศาสตร์์และการเป็็นพื้้�นฐานที่่�สำำ�คััญในฐานะ องค์์ความรู้ �ที่่�สรรค์์สร้้างขึ้ �นมาจากหลัักฐานเชิิงประประจัักษ์์และ ความเป็็นจริงิ 2. โอกาสที่่�เท่่าเทีียมสำ�ำ หรัับนัักวิิทยาศาสตร์์และผู้้�มีีส่่วนได้้ส่่วนเสีีย ในภาคส่่วนด้้านวิิทยาศาสตร์์ในการเข้้าถึึง มีีส่่วนร่่วมในผลงาน และใช้้ประโยชน์์จากวิิทยาการแบบเปิิดได้้โดยปราศจากข้้อจำ�ำ กััด ด้้านสถานที่�่ สััญชาติิ เพศ ชาติิพันั ธุ์� อายุุ รายได้้ สถานะทางสังั คม และเศรษฐกิจิ อาชีีพ ภาษา ศาสนา ความสมบููรณ์ข์ องร่า่ งกาย หรือื ความเป็น็ ผู้�ลี้ภ� ััย 3. ความรับั ผิิดชอบ ความเคารพ และความน่่าเชื่�อ่ ถือื โดยคำ�ำ นึงึ ถึึง ประโยชน์ต์ ่อ่ สาธารณะ ประเด็น็ อ่อ่ นไหวเกี่ย�่ วกับั ผลประโยชน์ท์ ับั ซ้อ้ น และผลกระทบต่อ่ เนื่่อ� งในเชิงิ สังั คมและระบบนิเิ วศของกิจิ กรรมการ วิิจัยั 4. ความร่่วมมืือ การมีีส่่วนร่่วม และความทั่่�วถึึงในทุุกระดัับของ กระบวนการทางวิิทยาศาสตร์์ 5. ความยืืดหยุ่่�นในการนำ�ำ หลักั การ แนวคิดิ และวิธิ ีีปฏิบิ ัตั ิขิ องวิทิ ยาการแบบเปิดิ ไปใช้จ้ ริงิ อันั เนื่่อ� งมาจากความหลากหลายของระบบวิทิ ยาศาสตร์์ บุคุ ลากรวิทิ ยาศาสตร์์ ขีีดความสามารถทางวิิทยาศาสตร์ใ์ นแต่่ละประเทศบนโลก และอื่�น ๆ 6. ความยั่่�งยืืนของวิิทยาการแบบเปิิดที่ค่� วรคำำ�นึงึ ถึงึ แนวปฏิบิ ัตั ิใิ นระยะยาว การให้้บริิการ โครงสร้้างพื้้�นฐาน และระบบการจัดั สรรเงินิ ทุนุ ต่่าง ๆ ที่่ค� รอบคลุุมการมีีส่ว่ นร่ว่ มของบุคุ ลากรทางวิิทยาศาสตร์ท์ ุุกรายจากทุุกสถาบันั และทุุกประเทศ และ วิทิ ยาการแบบเปิดิ จะยึึดถือื คุุณค่่าที่ม่� ีีรากฐานมาจากการตีีความด้้านสิทิ ธิิ จริยิ ธรรม ญาณวิทิ ยา เศรษฐกิิจ กฎหมาย การเมืือง สัังคม ผู้้�มีีส่่วนได้้ ส่ว่ นเสีีย และเทคโนโลยีีที่เ่� กี่ย�่ วข้อ้ งกับั วิทิ ยาการแบบเปิดิ ที่ส่� ่ง่ ผลต่อ่ สังั คมและขยายแนวคิดิ ด้า้ นความเปิดิ กว้า้ งในกระบวนการวิจิ ัยั ทางวิทิ ยาศาสตร์์ ในภาพรวม ได้้แก่่ 1. คุุณภาพและบูรู ณภาพ 2. ประโยชน์์ส่่วนรวม 3. ความเท่่าเทียี มและความยุุติธิ รรม 4. ความหลากหลายและความทั่่ว� ถึึง 28 วารสารความร่วมมอื กบั ตา่ งประเทศ

สมเด็็จพระกนิิษฐาธิิราชเจ้้า กรมสมเด็็จพระเทพรััตนราชสุุดาฯ สยามบรมราชกุุมารีี เสด็็จพระราชดำำ�เนิินเป็็นองค์์ประธานเปิิดการประชุุมนานาชาติิว่่าด้้วยจริิยธรรม ด้้านวิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีี และการพััฒนาที่�่ยั่�งยืืน (The Conference on the Ethics of Science & Technology and Sustainable Development) เมื่อ� วันั ที่่� 5กรกฎาคม 2562 ที่�่กรุุงเทพฯ ประเทศไทยกับั ความก้้าวหน้า้ ด้้านการพัั ฒนาและการประยุุกต์์ใช้้ จริยิ ธรรมปัญั ญาประดิษิ ฐ์์ในบริบิ ทโลก โดย สุุนทรีี นามลิวิ ััลย์์ 1 ปััญญาประดิิษฐ์์ หรืือเอไอ (Artificial Intelligence – AI) เป็็นหนึ่่�งในเทคโนโลยีีที่่�มีีบทบาทสำำ�คััญอย่่างมาก ต่อ่ การพััฒนาประเทศในปัจั จุบุ ััน และมีศี ัักยภาพที่่จ� ะก่อ่ ให้เ้ กิดิ ทั้ง้� คุณุ ประโยชน์แ์ ละความท้า้ ทายที่่ม� ีพี ลวััตสููงต่อ่ ทั้ง้� ภาครััฐและภาคเอกชน รััฐบาลไทยให้้ความสำำ�คััญและส่่งเสริิมการใช้้เทคโนโลยีีปััญญาประดิิษฐ์์เพื่่�อการยกระดัับความสามารถในการแข่่งขัันของประเทศ กระทรวงการอุดุ มศึึกษา วิทิ ยาศาสตร์์ วิิจััยและนวััตกรรม และกระทรวงดิจิ ิทิ ััลเพื่่�อเศรษฐกิจิ และสัังคม ได้ร้ ่่วมกัันจััดทำำ�ร่่างแผนแม่่บท ปััญญาประดิษิ ฐ์แ์ ห่่งชาติเิ พื่�่อการพััฒนาประเทศไทย พ.ศ. 2564 – 2570 โดยกำ�ำ หนดวิิสััยทััศน์ไ์ ว้ว้ ่า่ “ประเทศไทยจะเป็น็ ประเทศชั้น้� นำำ� ในการพััฒนาและประยุุกต์์ใช้้เทคโนโลยีีปััญญาประดิิษฐ์์เพื่�่อยกระดัับคุุณภาพชีีวิิตของประชาชน ภายในปีี พ.ศ. 2570” อีีกทั้้�ง กระทรวงดิจิ ิทิ ััลเพื่�่อเศรษฐกิจิ และสัังคมได้เ้ สนอแนวปฏิบิ ัตั ิจิ ริยิ ธรรมปััญญาประดิษิ ฐ์ข์ องประเทศไทย ซึ่ง่� ในคราวการประชุมุ เมื่อ่� วัันที่่� 2 กุุมภาพัันธ์์ 2564 คณะรััฐมนตรีีได้้มีีมติิรัับทราบและเห็็นชอบให้้หน่่วยงานราชการใช้้เป็็นแนวทางปฏิิบััติิในการพััฒนา ส่่งเสริิมและ นำ�ำ ไปใช้้ในทางที่่ถ� ููกต้อ้ งและมีีจริยิ ธรรมเพื่�่อให้เ้ กิิดประโยชน์ต์ ่อ่ สัังคม 1 ผู้�เชี่่�ยวชาญนโยบาย สำ�ำ นักั งานสภานโยบายการอุุดมศึกึ ษา วิทิ ยาศาสตร์์ วิิจัยั และนวัตั กรรมแห่่งชาติิ (สอวช.) 29 วารสารความร่วมมือกบั ตา่ งประเทศ

ในบริิบทโลก ประเทศไทยได้้ริิเริ่�มดำำ�เนิินงานร่่วมกัับองค์์การการศึึกษา จากนั้้น� ในเดือื นพฤศจิกิ ายน 2562 ที่ป�่ ระชุมุ สมัยั สามัญั ของยููเนสโก ครั้้ง� วิทิ ยาศาสตร์แ์ ละวัฒั นธรรมแห่ง่ สหประชาชาติิ หรือื ยููเนสโก ในการจัดั ทำ�ำ ที่่� 40 มีีมติิให้้มีีการจััดทำ�ำ ข้้อเสนอแนะว่่าด้้วยจริิยธรรมปััญญาประดิิษฐ์์ ข้อ้ เสนอแนะว่า่ ด้ว้ ยจริยิ ธรรมด้า้ นปัญั ญาประดิษิ ฐ์์ (Recommendation เพื่่�อเป็็นมาตรฐานทางจริิยธรรมโดยคำำ�นึึงถึึงผลกระทบทั้้�งในเชิิงสัังคม on the Ethics of Artificial Intelligence) ในช่่วงที่�่ประเทศไทย วัฒั นธรรม กฎหมาย และจริยิ ธรรมในการใช้ป้ ระโยชน์จ์ ากความก้า้ วหน้า้ โดยกระทรวงศึึกษาธิิการ กระทรวงการอุุดมศึึกษา วิิทยาศาสตร์์ วิิจััย ด้้านวิทิ ยาศาสตร์แ์ ละเทคโนโลยีี รวมทั้้ง� คำำ�นึึงถึงึ ศัักดิ์ศ� รีีความเป็น็ มนุษุ ย์์ และนวัตั กรรม และสำำ�นักั งานสภานโยบายการอุุดมศึึกษา วิิทยาศาสตร์์ และมนุษุ ยธรรมสากล ยููเนสโกจึึงได้้จัดั ตั้ง� คณะผู้�เชี่่ย� วชาญเพื่่อ� ยกร่่างข้้อ วิิจััยและนวััตกรรมแห่่งชาติิ ร่่วมกัันเป็็นเจ้้าภาพจััดการประชุุม เสนอแนะว่่าด้้วยจริิยธรรมด้้านปััญญาประดิิษฐ์์ฉบัับแรกและเผยแพร่่ไป คณะกรรมการระหว่า่ งประเทศว่า่ ด้ว้ ยชีีวจริยิ ธรรม ครั้้ง� ที่่� 26 การประชุมุ ยังั ประเทศสมาชิกิ เพื่่อ� ขอรับั ข้อ้ คิดิ เห็น็ รวมถึงึ มีีการจัดั ประชุมุ ในรููปแบบ คณะกรรมาธิิการโลกว่่าด้้วยจริิยธรรมในความรู้้�ด้้านวิิทยาศาสตร์์ การประชุุมทางไกลในช่่วงระหว่่างปีี 2562 – 2564 ประเทศไทยโดย และเทคโนโลยีี ครั้้�งที่่� 11 และการประชุุมนานาชาติิว่่าด้้วยจริิยธรรม กระทรวงศึึกษาธิิการ กระทรวงการอุุดมศึึกษา วิิทยาศาสตร์์ วิิจััยและ ด้้านวิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีีและการพััฒนาที่่�ยั่�งยืืน ระหว่่างวัันที่�่ นวัตั กรรม และสำ�ำ นักั งานสภานโยบายการอุุดมศึกึ ษา วิทิ ยาศาสตร์์ วิจิ ััย 2 – 7 กรกฎาคม 2562 ที่่ก� รุุงเทพฯ โดยได้้ขอพระราชทานกราบบัังคมทููล และนวััตกรรมแห่่งชาติิ มีีบทบาทที่�่สร้้างสรรค์์ตั้ง� แต่่แรกเริ่�มจนถึึงการให้้ เชิิญสมเด็็จพระกนิิษฐาธิิราชเจ้้า กรมสมเด็็จพระเทพรััตนราชสุุดาฯ ความเห็็นชอบและการรัับรองข้้อเสนอแนะว่่าด้้วยจริิยธรรมด้้านปััญญา สยามบรมราชกุมุ ารีี เสด็จ็ พระราชดำ�ำ เนินิ เป็น็ องค์ป์ ระธานเปิดิ การประชุมุ ประดิิษฐ์์ในการประชุุมสมััยสามััญของยููเนสโก ครั้้�งที่�่ 41 เมื่�อเดืือน ในโอกาสดัังกล่่าว ประเทศไทยได้้นำ�ำ เสนองานวิิจััยซึ่�่งได้้ดำ�ำ เนิินงาน พฤศจิกิ ายน 2564 ร่่วมกัับคณะทำำ�งานวิิชาการ 5 คณะภายใต้้คณะกรรมการส่่งเสริิม จริยิ ธรรมด้า้ นวิทิ ยาศาสตร์แ์ ละเทคโนโลยีีในการศึกึ ษาประเด็น็ จริยิ ธรรม ข้อ้ เสนอแนะว่า่ ด้ว้ ยจริยิ ธรรมด้า้ นปัญั ญาประดิษิ ฐ์ข์ องยููเนสโก มุ่�งหวังั ให้้ ด้้านวิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีีและจััดทำ�ำ รายงานข้้อเสนอเชิิงนโยบาย เกิิดการตระหนัักรู้้�ถึงประโยชน์์ของเทคโนโลยีีปััญญาประดิิษฐ์์และความ เรื่�องจริิยธรรมด้้านวิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีีใน 5 เรื่�อง ได้้แก่่ ท้้าทายที่่�เกี่�่ยวข้้อง โดยมีีข้้อเสนอแนะเชิิงนโยบาย จำ�ำ นวน 11 หมวด 1. เทคโนโลยีียีีนส์์ เซลล์์และการปรัับแต่่งชีีวิิต 2. เทคโนโลยีีปััญญา ประกอบด้ว้ ย ประดิิษฐ์์ หุ่�นยนต์์และข้้อมููลขนาดใหญ่่ 3. เทคโนโลยีีการเปลี่�่ยนแปลง สภาพภููมิอิ ากาศและสิ่ง� แวดล้อ้ ม 4. จริยิ ธรรมการวิจิ ัยั และ 5. การสื่อ� สาร 1. การประเมินิ ผลกระทบทางจริยิ ธรรม นโยบายและการมีีส่่วนร่่วมของเยาวชนในการกำ�ำ หนดนโยบาย 2. การบริหิ ารจััดการที่ด่� ีี ด้า้ นวิทิ ยาศาสตร์์ เทคโนโลยีีและนวัตั กรรม และได้้มีีการออกถ้้อยแถลง 3. การกำ�ำ กับั ดููแลข้อ้ มููล กรุงุ เทพฯ (Bangkok Statement) ที่บ�่ รรจุขุ ้อ้ เสนอแนะเกี่ย�่ วกับั จริยิ ธรรม 4. ความร่ว่ มมือื ด้า้ นการพัฒั นาระหว่่างประเทศ ด้า้ นวิทิ ยาศาสตร์แ์ ละเทคโนโลยีีใน 5 เรื่�องข้้างต้้น 5. สิ่�งแวดล้้อมและระบบนิิเวศ 6. เพศสภาพ 7. วัฒั นธรรม 8. การศึึกษาและวิิจััย 9. การสื่�อสารและสารสนเทศ 10. เศรษฐกิิจและกำ�ำ ลังั คน (แรงงาน) 11. สุขุ ภาพและสุุขภาวะที่ด่� ีีทางสัังคม ยููเนสโกเสนอให้้ประเทศสมาชิกิ ดำำ�เนิินการปรัับใช้้ตามข้้อกำ�ำ หนดของข้้อ เสนอแนะฯ ตามขั้�นตอนและกฎหมายของแต่่ละประเทศอย่่างเหมาะสม และตามความสมัคั รใจ รวมถึึงส่่งเสริมิ ให้ท้ ุุกภาคส่่วนให้ค้ วามสำำ�คัญั และ มีีส่ว่ นร่่วมในการดำำ�เนิินการที่เ�่ กี่่�ยวข้อ้ ง ทั้้ง� นี้้� กำ�ำ หนดให้ม้ ีีการรายงานผล การดำำ�เนิินงานทุุก 4 ปีีโดยให้้นำ�ำ เสนอสรุุปรายงานผลฉบัับแรกต่่อที่�่ ประชุุมสามัญั ของยููเนสโก ครั้้�งที่่� 43 30 วารสารความรว่ มมือกับตา่ งประเทศ

เมื่�อพิิจารณาเนื้้อ� หาและข้อ้ กำำ�หนดตามข้้อเสนอแนะว่า่ ด้้วยจริิยธรรมด้้านปััญญาประดิิษฐ์์ของยููเนสโกแล้ว้ จะเห็็นได้้ว่่าประโยชน์์และความท้้าทายที่่� เกิดิ จากการพัฒั นาและใช้ป้ ัญั ญาประดิษิ ฐ์ม์ ิไิ ด้จ้ ำำ�กัดั อยู่แ่� ค่ว่ งการการศึกึ ษา วิทิ ยาศาสตร์แ์ ละเทคโนโลยีี แต่ก่ ระทบต่อ่ ทุกุ ภาคส่ว่ นของประเทศหนึ่่ง� ๆ รวมถึงึ องค์ก์ ารระหว่า่ งประเทศ ด้ว้ ยเหตุนุ ี้้� การดำำ�เนินิ งานสำำ�คัญั ตามข้อ้ กำ�ำ หนดของข้อ้ เสนอแนะฯ ในฐานะที่ป�่ ระเทศไทยเป็น็ หนึ่่ง� ในประเทศสมาชิกิ ยููเนสโกนั้้�น จะมีีความเกี่�่ยวข้้องกัับทุุกภาคส่่วน ซึ่�่งในเบื้้�องต้้นสามารถดำ�ำ เนิินการเผยแพร่่ข้้อเสนอแนะฯ เพื่่�อสร้้างความรู้้�ความเข้้าใจ รวมถึึงการ สนับั สนุนุ การสร้า้ งองค์ค์ วามรู้�ที่เ่� กี่ย�่ วกับั จริยิ ธรรมด้า้ นปัญั ญาประดิษิ ฐ์์ โดยใช้ก้ ลไกระดับั ชาติทิ ี่เ�่ กี่ย�่ วข้อ้ งกับั พันั ธกรณีีระหว่า่ งประเทศไทยกับั ยููเนสโก ได้้แก่่ คณะกรรมการแห่่งชาติิว่่าด้้วยการศึกึ ษา วิิทยาศาสตร์์ และวัฒั นธรรมแห่่งสหประชาชาติิ (ยููเนสโก) และคณะกรรมการชุุดต่า่ ง ๆ ซึ่่�งปฏิิบััติงิ าน ที่�่เกี่่�ยวข้อ้ ง เป็็นต้้น และที่ส่� ำ�ำ คััญอย่า่ งยิ่ง� กระทรวงศึกึ ษาธิิการซึ่ง�่ ภารกิจิ สำำ�คััญที่่�เกี่�่ยวข้อ้ งกัับพันั ธกรณีีระหว่่างประเทศไทยกับั ยููเนสโก อาจพิิจารณา มีีความร่ว่ มมือื และดำำ�เนินิ งานในระดับั กระทรวงซึ่ง่� มีีภารกิจิ ที่เ�่ กี่ย�่ วข้อ้ งกับั ยุทุ ธศาสตร์ป์ ัญั ญาประดิษิ ฐ์ข์ องประเทศ ได้แ้ ก่่ กระทรวงดิจิ ิทิ ัลั เพื่่อ� เศรษฐกิจิ และสัังคม และกระทรวงการอุุดมศึกึ ษา วิทิ ยาศาสตร์์ วิจิ ััยและนวัตั กรรม เป็น็ ต้้น เพื่่อ� การดำำ�เนินิ งานที่่�ครอบคลุุม การเสริมิ สร้้างความรู้้�ความเข้า้ ใจ ในวงกว้า้ ง และการส่ง่ เสริมิ ความร่ว่ มมือื และการมีีส่ว่ นร่ว่ มจากทุกุ ภาคส่ว่ น อันั จะทำำ�ให้เ้ กิดิ การพัฒั นาและใช้ป้ ัญั ญาประดิษิ ฐ์เ์ พื่่อ� ประโยชน์ส์ ููงสุดุ อย่า่ ง ทั่่ว� ถึึง ครอบคลุมุ และยั่ง� ยืืน ซึ่่�งสอดคล้้องกัับข้อ้ เสนอแนะว่่าด้ว้ ยจริิยธรรมด้้านปััญญาประดิิษฐ์์ของยููเนสโก คณะผู้�แทนยููเนสโกและคณะผู้�แทนไทยเข้า้ ร่ว่ ม พิิธีีเปิิดการประชุุมนานาชาติิว่่าด้้วยจริิยธรรม ด้า้ นวิทิ ยาศาสตร์แ์ ละเทคโนโลยีี และการพัฒั นา ที่่ย�ั่ง� ยืืน (The Conference on the Ethics of Science & Technology and Sustainable Development) เมื่�อวันั ที่�่ 5 กรกฎาคม 2562 ที่่�กรุงุ เทพฯ นาย Xu Qing รองผู้้�อำำ�นวยการใหญ่ย่ ููเนสโก (Deputy Director-General of UNESCO) กล่่าวปาฐกถาพิิเศษในหััวข้้อ “ยููเนสโกและ เป้้าหมายการพััฒนาที่ย�่ั่ง� ยืนื (UNESCO and the Sustainable Development Goals (SDGs))” ในพิิธีีเปิิดการประชุุมนานาชาติิว่่า ด้้ ว ย จ ริิ ย ธ ร ร ม ด้้ า น วิิ ท ย า ศ า สตร์์ แ ล ะ เทคโนโลยีี และการพัฒั นาที่ย่�ั่ง� ยืนื เมื่อ� วันั ที่�่ 5 กรกฎาคม 2562 ที่่�กรุุงเทพฯ 31 วารสารความร่วมมอื กับต่างประเทศ

ศาสตราจารย์์ ดร.ยงยุทุ ธ ยุทุ ธวงศ์์ กรรมการ ระหว่า่ งประเทศว่า่ ด้ว้ ยชีีวจริยิ ธรรม และอดีีต ประธานคณะกรรมการระหว่า่ งรัฐั บาลว่า่ ด้ว้ ย ชีีวจริยิ ธรรม ของยููเนสโก กล่า่ วปาฐกถาพิเิ ศษ ในหััวข้้อ “จริิยธรรมด้้านวิิทยาศาสตร์์และ เทคโนโลยีีในบริบิ ทการพัฒั นาที่ย่�ั่ง� ยืนื (Ethics of Science and Technology in the Context of Sustainable Development)” ในพิิธีีเปิิดการประชุุมนานาชาติิว่่าด้้วย จริิยธรรมด้้านวิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีี และการพัฒั นาที่�่ยั่ง� ยืนื เมื่อ� วันั ที่่� 5 กรกฎาคม 2562 ที่่�กรุุงเทพฯ ภาพประกอบที่่� 5 - 9 : บางส่่วนของภาพวาด (Infographics) บัันทึึกการประชุุมนานาชาติิว่่าด้้วยจริิยธรรมด้้านวิิทยาศาสตร์์ และเทคโนโลยีี และการพััฒนาที่�่ยั่�งยืืน (The Conference on the Ethics of Science & Technology and Sustainable Development) ซึ่่�งจััดขึ้�นเมื่�อวันั ที่่� 5 กรกฎาคม 2562 ที่ก�่ รุุงเทพฯ 32 วารสารความรว่ มมอื กบั ตา่ งประเทศ

บทบรรณาธิกิ าร แปลโดย พิศิ วาส ปทุมุ ุตุ ์ต์ รัังษีี ในสาขาประสาทวิิทยาศาสตร์์ ความเป็น็ จริิงได้้ก้้าวล้ำำ��ไปไกลกว่า่ นวนิิยายแล้ว้ ใครเล่่าจะสามารถจิินตนาการในอดีีตได้้ว่่า สัักวัันหนึ่�่งการผ่่าตััดใส่่ความจำ�ำ เทีียมลงไปในสมองสััตว์์ หรืือการส่่งผ่่าน ข้อ้ ความไปยังั คอมพิวิ เตอร์์โดยใช้ค้ วามนึึกคิดิ ล้ว้ น ๆ จะเป็น็ จริงิ ขึ้น้� มาได้?้ นี่่ค� ือื เรื่อ� งที่่เ� กิดิ ขึ้น้� จริงิ ในปัจั จุบุ ันั และนี่่ก� ็เ็ ป็น็ เพียี ง จุุดเริ่่ม� ต้น้ ของวิวิ ัฒั นาการทางเทคโนโลยีเี ท่า่ นั้้น� ความก้า้ วหน้า้ ในด้า้ นนี้้ด� ูมู ีอี นาคตที่่ส� ดใสหากเราสามารถค้น้ พบแนวทางการบำ�ำ บัดั รักั ษาพยาธิวิ ิทิ ยาทางจิติ หรือื ประสาท หรืือการทำ�ำ ให้ค้ นไข้้ที่่�เป็น็ อััมพาตทั้้�งตัวั สามารถสื่่อ� สาร หรืือกลับั มาเคลื่่�อนไหวอวััยวะบางส่่วนได้อ้ ีีกครั้้ง� หนึ่่ง� ทว่า่ คำำ�ถามด้า้ นจริิยธรรมซึ่�ง่ เกี่่�ยวโยงกัับประสาทวิทิ ยาศาสตร์์ที่่�ตามมา ดููเหมืือนจะมีสี ัดั ส่่วนพอ ๆ กัับความคาดหวััง ของเราในเรื่่�องนี้้� นี่่�คืือความเป็็นจริิงที่่�เห็็นได้้ชััด เพราะการนำ�ำ ผลไปประยุุกต์์ใช้้มิิได้้จำ�ำ กััดขอบเขตอยู่�แค่่เพีียงการแพทย์์ หากแต่ย่ ัังครอบคลุุมไปถึึงด้้านการตลาด การศึึกษา หรือื แม้แ้ ต่่วิดิ ีโี อเกมส์์ ส่่งผลให้ม้ ีีความเป็น็ ไปได้้ที่่จ� ะอ่า่ นและส่่งผ่่าน ข้้อมููลเกี่่�ยวกัับสมองของเรา จนเกิิดเป็็นประเด็็นการแสวงผลประโยชน์์จากข้้อมููลดัังกล่่าว เพื่่�อการค้้าหรืือมีีเจตนา มุ่�งร้้ายอย่า่ งชััดเจน ดัังนั้้�นความเสี่่ย� งคืือ เทคโนโลยีเี หล่่านี้้�อาจจะถููกนำำ�ไปใช้้เพื่่�อเฝ้า้ ติดิ ตาม ตรวจสอบ ควบคุุม หรืือ แม้้กระทั่่ง� ปรัับแปลงความคิดิ ซึ่�่งมีีความเป็น็ ส่ว่ นตััวมากที่่ส� ุดุ ของมนุุษย์เ์ รา ที่่�เป็็นเช่่นนี้้�ก็็เพราะประสาทวิิทยาศาสตร์์มีีความพิิเศษตรงที่่�สามารถเข้้าไปมีีปฏิิสััมพัันธ์์โดยตรงกัับสมอง ซึ่่�งเป็็นส่่วนที่่� เป็็นตััวตนของปััจเจกบุุคคล อัันเป็็นรากฐานของอััตลัักษณ์์มนุุษยชน เสรีีภาพทางความคิิด อิิสรภาพในการแสดง เจตจำ�ำ นง ตลอดจนความเป็็นส่่วนตัวั ในขณะที่่เ� รามีกี ฎหมายคุ้�มครองความเป็น็ ส่ว่ นตัวั และสิทิ ธิขิ องผู้้�บริโิ ภคแล้ว้ แต่ก่ ฎหมายเพื่่อ� ปกป้อ้ งภัยั คุกุ คามโดยเฉพาะ เจาะจงที่่�เกี่่�ยวเนื่่�องกัับประสาทวิิทยาศาสตร์์นั้้�น เรายัังไม่่เคยมีีมาก่่อน บรรดาสนธิิสััญญาและอนุุสััญญาที่่�คุ้�มครอง สิิทธิิมนุุษยชนก็็มิิได้้ครอบคลุุมด้้านที่่�เฉพาะเจาะจง อาทิิ การคุ้�มครองการแสดงเจตจำำ�นงโดยอิิสระ หรืือความเป็็น ส่่วนตััวของสมองและความคิิด มีีประเทศเพีียงหยิิบมืือเดีียวเท่่านั้้�น คืือ ชิิลีี และอีีก 3-4 ประเทศที่่�ได้้เริ่่�มจััดสร้้าง คลังั สรรพาวุธุ ทางกฎหมายเพื่่�อคุ้�มครอง “สิทิ ธิปิ ระสาท” ให้แ้ ก่่พลเมือื งของตนแล้้ว ฉะนั้้�นจึึงมีีความจำ�ำ เป็็นเร่่งด่่วนที่่�จะต้้องกำำ�หนดมาตรการป้้องกัันเพื่่�อเติิมเต็็มช่่องว่่างดัังกล่่าว โดยสร้้างหลัักประกััน ที่่�มีีประสิิทธิิผลในการพิิทัักษ์์พลเมืืองมิิให้้ข้้อมููลสมองของปััจเจกชนถููกนำ�ำ ไปใช้้แสวงผลประโยชน์์ นี่่�คืือสาร ที่่�คณะกรรมการระหว่่างประเทศว่่าด้้วยชีีวจริิยธรรมของยููเนสโกเสนอแนะในรายงานฉบัับล่่าสุุด และนี่่�ก็็คืือเป้้าหมาย อัันชััดเจนในการอภิิปรายภายในองค์์การสหประชาชาติิ ภายใต้้การนำำ�ของยููเนสโก เพื่่�อมุ่�งพััฒนากรอบแผนงาน ระดับั โลกให้้มีีธรรมาภิิบาลด้้านประสาทเทคโนโลยีีในทุกุ แขนง 33 วารสารความรว่ มมือกบั ตา่ งประเทศ

ปกป้้องพลัังสมอง ไม่่ให้้ถููกฉกฉวยประโยชน์์ แปลโดย นุุชนาฏ เนตรประเสริฐิ ศรีี แอร์เ์ ว ชแนแวส ผู้�้อำำ�นวยการฝ่า่ ยวิิจัยั ประจำ�ำ ศูนู ย์ว์ ิิจััยวิทิ ยาศาสตร์แ์ ห่่งชาติิ (CNRS) ของฝรั่่�งเศส และเป็็นประธานคณะกรรมการระหว่า่ งประเทศว่า่ ด้้วยชีีวจริยิ ธรรมของยููเนสโก นวััตกรรมประเภทเพีียงแค่่คิิดก็็พิิมพ์์เป็็นข้้อความได้้เลย เพิ่่�มพููนความจำำ�โดยฝัังชิิพใส่่สมอง สร้้างความจำำ�ในสมองหนููแม้้ยัังอยู่�ในขั้้�นทดลองก็็ไม่่ได้้จำ�ำ กััดขอบเขตว่่าเป็็นแค่่นิิยายวิิทยาศาสตร์์ อีีกต่่อไป ปััจจุุบัันนี้้�ความก้้าวหน้้าในการทำำ�ความเข้้าใจกัับกลไกของสมองทำ�ำ ให้้สิ่่�งซึ่�่งดููเหมืือน เกิินจิินตนาการเมื่่�อไม่่นานมานี้้�กลัับเป็็นไปได้้ขึ้�้นมาแม้้ว่่าความก้้าวหน้้าเช่่นนี้้�เป็็นนิิมิิตหมายดีียิ่่�ง ต่่อการบำ�ำ บััดรัักษาโรคบางชนิิด แต่่ก็็สร้้างปััญหาสำำ�คััญในด้้านจริิยธรรมขึ้�้นด้้วย คณะกรรมการ ระหว่า่ งประเทศว่า่ ด้ว้ ยชีวี จริยิ ธรรมของยูเู นสโกจึึงเตือื นไว้้ในรายงานฉบับั ล่า่ สุดุ ว่า่ ให้ร้ ะวังั ความเป็น็ ไปได้้ ว่่าการใช้้สิ่่�งที่่เ� กิดิ จากเทคโนโลยีีใหม่่ ๆ เหล่่านี้้�อาจละเมิดิ สิิทธิิมนุุษยชน ร่อ่ งรอยแผลที่่ห� ายดีแี ล้้วจากการเจาะกะโหลกเพื่อ�่ เยียี วยาโรค (วิธิ ีเี จาะรููตรงกะโหลกศรีษี ะ ถอดรหัสั สมอง คนในสมััยโบราณ) บอกให้้รู้�้ว่่า แม้้แต่่บรรพบุุรุุษยุุคก่่อนประวััติิศาสตร์์ของเรายัังรู้้�ดีี ว่่าสมองคืือส่่วนที่่�สำ�ำ คััญต่่อความอยู่่�รอดของคนเรา ปััจจุุบัันหลายประเทศตััดสิินว่่า ประสาทเทคโนโลยีีสามารถใช้้ระบุุลัักษณะการทำ�ำ งานของระบบประสาท บุุคคลเสีียชีีวิิตเมื่�่อสมองหยุุดทำ�ำ งานแล้้ว แม้้ว่่าการทำำ�งานของสมองจะเป็็นพื้้�นฐาน ทำ�ำ ความเข้้าใจวิิธีีการทำำ�งานของสมองวิินิิจฉััยความเจ็็บป่่วย ซ่่อมสร้้างฟื้�้นฟูู ของภาวการณ์ร์ ับั รู้อ้� ันั พิเิ ศษจำำ�เพาะของแต่ล่ ะบุคุ คล แต่โ่ ดยทั่่ว� ไปก็ม็ ีีหลักั การทำ�ำ งาน วงจรประสาทที่่�ผิิดปกติิ ตลอดจนควบคุุมกิิจกรรมสมอง ทุุกวัันนี้้�เป็็นไปได้้แล้้ว เช่น่ เดียี วกันั อยู่่� การวิเิ คราะห์ก์ ารทำำ�งานของสมองจะช่ว่ ยให้้เราสามารถรวบรวมข้้อมููล ที่่�จะสร้้างปฏิิสััมพัันธ์์กัับระบบประสาทโดยการผ่่าตััดฝัังชิิพเพื่่�อปรัับแก้้การทำ�ำ งาน ซึ่�ง่ เป็น็ ปกติิวิิสััยของมนุษุ ย์์ทั้้�งหลายที่่ป� ราศจากความแตกต่า่ งทางเพศสภาพ สัญั ชาติิ ของระบบ เช่น่ เพื่อ่� ฟื้น้� ฟููการได้้ยินิ ความก้้าวหน้้าอีกี ประการ ได้แ้ ก่่ การผ่า่ ตัดั กระตุ้น� ภาษา หรืือศาสนา สมองส่่วนลึึกเพื่่�อรัักษาบางอาการของโรคพาร์์กิินสััน แต่่พััฒนาการโดดเด่่นที่่�สุุดคืือ กิจิ กรรมในสมองสำ�ำ คัญั ต่อ่ มโนคติขิ องคนเราในเรื่อ�่ งอัตั ลักั ษณ์บ์ ุคุ คล เสรีภี าพทางความคิดิ ระบบเชื่่�อมประสานสมองกัับคอมพิิวเตอร์์ (BCI) ซึ่�่งถููกออกแบบให้้บัันทึึกสััญญาณ อิิสรภาพ ความเป็็นส่่วนตััวและความสมปรารถนาในฐานะมนุุษย์์ เป็็นผลให้้การใช้้ สมองแล้้ว “แปล” เป็็นคำ�ำ สั่�งงานเทคโนโลยีีที่่ใ� ช้้ควบคุุม ตัวั อย่่าง เช่่น ผู้ป้� ่ว่ ยซึ่�่งพููดไม่่ได้้ ประสาทเทคโนโลยีีบัันทึึก (“อ่า่ น”) และ/หรืือปรัับแก้้ (“เขียี น”) กิจิ กรรมดังั กล่า่ วนี้้� หลัังเส้้นเลืือดแตกในสมองเมื่่�อ 10 ปีีก่่อนจะสามารถบอกกล่่าวเป็็นประโยคได้้ มีีนััยทางสัังคม กฎหมาย และจริิยธรรม โดยใช้้ระบบที่่�อ่่านสััญญาณไฟฟ้้าจากสมองส่่วนที่่�สร้้างคำำ�พููด อุุปกรณ์์ประเภทนี้้� กำ�ำ เนิดิ ของเทคโนโลยีที ี่่ใ� ช้้บันั ทึึกกิจิ กรรมในสมองย้้อนไปถึึงปีี 1929 เมื่อ�่ ฮันั ส์์ แบร์เ์ กอร์์ ประสานการทำำ�งานระหว่่างส่่วนประกอบกายภาพ (ขั้�วไฟฟ้้า) กัับอััลกอริิธึึม (1873-1941) ประสาทแพทย์์ชาวเยอรมัันแสดงให้้เห็็นว่่าสามารถใช้้เครื่�่องอ่่าน ของปััญญาประดิิษฐ์์ (AI) คลื่�่นไฟฟ้้าสมอง (EEG) บัันทึึกความเปลี่�ยนแปลงของศัักย์์ไฟฟ้้าในสมองคน ทั้้�งนี้้� นำ�ำ ไปสู่�ความก้้าวหน้้าสำำ�คััญ เช่่น ใช้้วิินิิจฉััยและรัักษาโรคลมชัักหลายรููปแบบได้้ผล ชะงัดั นับั แต่ท่ ศวรรษ 1950 มีกี ารพัฒั นาเทคนิคิ เหล่า่ นี้้จ� นทำ�ำ ให้้สามารถเจาะจงเลืือก เก็บ็ ข้้อมููลการทำำ�งานของคลื่่น� ไฟฟ้า้ และกระตุ้น� เฉพาะสมองบางส่ว่ นได้้ 34 วารสารความร่วมมอื กบั ต่างประเทศ

ในระยะหลังั มานี้้� การลงทุนุ ศึึกษาวิิจััยสมองเร่่งรุุดเร็็วขึ้�นมาก ปีี 2013 สหรัฐั อเมริิกา © Alfred Anwander & Robin Heidemann/Max Planck Institute, Leipzig,Germany รเปิดิ ตัวั โครงการ BRAIN ขณะที่่�สหภาพยุุโรปพััฒนาโครงการ Human Brain อีกี ทั้้ง� ออสเตรเลียี แคนาดา จีีน ญี่่�ปุ่�น และสาธารณรัฐั เกาหลีกี ็็พัฒั นาโครงการที่่�ครอบคลุุม กว้้างขวางเพื่�่อ “ถอดรหััสสมอง” จุุดมุ่่�งหมายคืือเพื่่�อพยายามทำ�ำ ความเข้้าใจ ต่อ่ โครงสร้้างและกระบวนการทำำ�งานของสมองให้้ดีขีึ้น� พร้้อมทั้ง� มุ่�งพัฒั นาเทคโนโลยีใี หม่่ ๆ เพื่�่อเยียี วยาโรคบางชนิดิ รวมถึึงฟื้�้นฟููชดเชยความพิิการบางรููปแบบ ตลาดมีแี ววรุ่�ง ประโยชน์ท์ ี่่ไ� ด้้รับั นับั ว่า่ สููงทีเี ดียี ว โรคเกี่ย� วกับั ระบบประสาททั้้ง� ทางจิติ ใจและตัวั ระบบ ประสาทนั้้�น ถืือเป็็นรายจ่่ายด้้านสุุขภาพส่่วนสำ�ำ คััญ ในปีี 2014 สหภาพยุุโรป เสียี ค่า่ ใช้้จ่า่ ยในส่ว่ นนี้้ไ� ปมากมายประมาณกว่า่ 800 พันั ล้้านยููโร คาดว่า่ เมื่อ่� ถึึงปีี 2030 เฉพาะค่่ารักั ษาโรคอััลไซเมอร์ท์ ั่่�วโลกจะสููงถึึงปีีละ 2 ล้้านล้้านยููโร โรคปลอกประสาท อัักเสบเป็็นสาเหตุุหลัักที่่�ทำ�ำ ให้้คนวััยหนุ่่�มสาวพิิการ ประชากร 13% ป่่วยเป็็น โรคไมเกรน และอาการเส้้นโลหิิตในสมองแตกก็็เริ่�มกลายเป็็นสาเหตุุอัันดัับต้้น ๆ ของการเสีียชีีวิิต ประสาทเทคโนโลยีีเสนอทางแก้้ปััญหาซึ่่�งพอช่่วยเยีียวยาอาการ โรคเหล่า่ นี้้ไ� ด้้บ้้าง ^ ภาพตััดแนวระนาบของสมองคนวััยหนุ่่�มสาวที่่�สุุขภาพดีี เครื่�่องสร้้างภาพ ด้้วยแม่่เหล็็กไฟฟ้า้ (MRI) ใช้้ตรวจวัดั ผลสมองได้้แม่่นยำำ�สูงู โดยไม่่รบกวนร่่างกาย คณะกรรมการระหว่่างประเทศว่า่ ด้้วยชีวี จริยิ ธรรมของยููเนสโก: ข้อ้ เสนอแนะ ประสาทเทคโนโลยีเี ริ่่ม� มีบี ทบาทสำ�ำ คััญในชีีวิติ คนเรามากขึ้้�นเรื่อ�่ ย ๆ ด้้านดีีคืือ นอกจากนี้้�ทางคณะกรรมการยัังเรีียกร้้องให้้บรรดาบริิษััทเทคโนโลยีียึึดถืือ นำำ�มาใช้้เยีียวยาอาการเจ็็บป่่วยทางสมองหรืือจิิตประสาทบางอย่่างได้้ จรรยาบรรณ เพื่�่อศึึกษาวิิจััยและคิิดค้้นนวััตกรรมอย่่างรัับผิิดชอบ พร้้อมทั้้�ง ส่่วนด้้านร้้ายก็็คืืออาจเปิิดช่่องให้้ผู้�้ อื่�่นแสวงประโยชน์์จากข้้อมููลสมอง เรียี กร้อ้ งให้น้ ักั วิิจัยั เคารพหลักั การรักั ษาความลับั ความปลอดภัยั และไม่เ่ ลืือก ของบุคุ คลโดยไม่ไ่ ด้้รัับความยิินยอม ปฏิิบััติิ ประเด็็นปััญหาทางกฎหมายและจริิยธรรมอัันเกิิดจากความก้้าวหน้้า คณะผู้เ�้ ขียี นรายงานฉบับั นี้้ร� ะบุวุ ่า่ สื่อ�่ ก็ม็ ีบี ทบาทเฉพาะเช่น่ กันั ในด้า้ นการชี้้แ� จง ของประสาทเทคโนโลยีีดัังกล่่าวนี้้�เองที่่�ระบุุไว้้ในรายงานฉบัับล่่าสุุดจาก ประเด็็นปัญั หาที่่แ� วดล้้อมประสาทเทคโนโลยีใี ห้ถ้ ููกต้้องไร้อ้ คติิ เพื่อ่� เป็็นข้้อมููล คณะกรรมการระหว่า่ งประเทศว่า่ ด้ว้ ยชีวี จริิยธรรม (IBC) ของยููเนสโก รายงาน ให้ค้ นทั่่ว� ไปตัดั สิินใจว่า่ สิ่่�งใดยอมรัับได้้หรืือไม่่ได้้ ฉบัับนี้้�ให้้ข้้อเสนอแนะหลายประการพร้้อมสนัับสนุุนให้้ตราสิิทธิิมนุุษยชน ประการสุุดท้้ายรายงานฉบัับนี้้�เสนอแนะให้้ยููเนสโกเป็็นผู้้�นำำ�ในการสร้้าง ชุุดใหม่่ซึ่�่งเรีียกว่่า “สิิทธิิประสาท (neurorights) ทั้้�งนี้้�เพราะประสาท ความมั่่�นใจว่่า มนุุษย์์ทุุกคนมีีสิิทธิ์�ได้้รัับการคุ้�มครองกิิจกรรมในสมองของตน เทคโนโลยีีซึ่่�งทำำ�การบัันทึึกและถ่่ายทอดข้้อมููลด้้านจิิตประสาทเป็็นไปได้้นั้้�น เพื่อ�่ ให้ข้ ้อ้ มููลที่่เ� ก็บ็ ไปถููกนำำ�ไปใช้ง้ าน ตีพี ิิมพ์์ หรืือทำ�ำ การค้า้ ได้ต้ ่อ่ เมื่อ่� บุคุ คลนั้้น� ๆ มีีศัักยภาพในการเปิิดทางให้้เข้้าถึึงข้้อมููลซึ่�่งเก็็บอยู่ �ในสมองปััญหาประเด็็นนี้้� รับั ทราบและให้ค้ วามยิินยอมอย่่างชััดเจนแล้ว้ เท่า่ นั้้�น ยิ่�่งละเอีียดอ่่อนขึ้�้นมากเพราะนอกจากข้้อมููลที่่�ว่่านี้้�จะถููกใช้้ในทางการแพทย์์ ขณะนี้้�ทางยููเนสโกได้้เริ่่�มนำ�ำ นานาชาติิมาร่่วมปรึึกษาหารืือเพื่่�อพััฒนา มากขึ้น้� ทุกุ ทีแี ล้ว้ ยังั มีกี ารนำ�ำ ไปใช้ใ้ นแวดวงธุรุ กิิจ การตลาด และอุตุ สาหกรรม แผนกลยุุทธ์์ซึ่�่งจะใช้้เป็็นพื้้�นฐานรองรัับกรอบการปฏิิบััติิทั่่�วโลกเพื่่�อบริิหารดูู เกมด้ว้ ย และประสาทเทคโนโลยีแี ล้้ว ถึึงแม้้ว่่าจะมีีกรอบทางกฎหมายที่่�คุ้ �มครองผู้้�บริิโภคและความเป็็นส่่วนตััว อยู่�แล้้ว แต่่ปััจจุุบัันก็็ยัังมีีสุุญญากาศทางกฎหมายว่่าด้้วยโลกเสมืือน เมื่่�อพิิจารณาแง่่ความเสี่ �ยงทางจริิยธรรมอัันเกี่ �ยวเนื่�่องสััมพัันธ์์กัับประสาท เทคโนโลยีี ตัวั ระบบคุ้�มครองสิิทธิิมนุษุ ยชนไม่ไ่ ด้ค้ รอบคลุมุ ทุกุ ด้า้ นของประสาท วิทิ ยาศาสตร์์ อาทิิ ความเป็น็ ส่ว่ นตัวั ทางจิิตใจ หรืือเจตจำ�ำ นงเสรีี ดังั นั้้น� รายงาน ฉบับั นี้้จ� ึึงเรียี กร้อ้ งให้แ้ ต่ล่ ะประเทศสร้า้ งหลักั ประกันั สิิทธิิประสาทของพลเมืือง โดยรัับรองกฏหมายที่่�ปกป้้องคุ้ �มครองสิิทธิิความเป็็นส่่วนตััวทางจิิตใจและ เสรีภี าพในการนึึกคิิด IBC เน้น้ ย้ำ��ำ ว่า่ จำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งให้ค้ วามใส่ใ่ จต่อ่ เด็ก็ และวัยั รุ่่�น เป็็นพิิเศษเพราะสมองวััยนั้้�นยัังพััฒนาเปลี่�ยนแปลงได้ง้ ่า่ ย 35 วารสารความรว่ มมอื กบั ตา่ งประเทศ

ตลาดทำ�ำ นองนี้้�กระตุ้�นความต้้องการซึ่่�งไม่่จำ�ำ กััดเฉพาะวงการแพทย์์ © Inria - BUNRAKU/ Photo Kaksonen ระยะหลัังมีีการลงทุุนไปกว่่า 1,000 ล้้านดอลลาร์์ใน Neuralink บริษิ ััทสร้้างระบบเชื่�่อมโยงสมองกับั จัักรกลของอีีลอน มัสั ก์์ นัักธุรุ กิิจ ชื่อ�่ ดังั ซึ่ง�่ พัฒั นาวิธิ ีกี ารฝังั ชิพิ ในสมองเพื่อ่� ปรับั ปรุงุ ความจำำ� ถึึงที่่ส� ุดุ แล้้ว โครงการนี้้�มุ่�งหมายจะให้้สมองกัับ AI ทำ�ำ งานผสมผสานกััน ส่่วนทางเฟซบุ๊๊�กก็็จ่่ายเงิินประมาณ 1,000 ล้้านดอลลาร์์ซื้�อกิิจการ CTRL-lads บริิษััทสตาร์์ตอััพด้้านเทคโนโลยีีเชื่�่อมโยงสมอง กับั คอมพิวิ เตอร์ซ์ ึ่ง่� จะสามารถผลิติ คิดิ ค้้นแว่น่ ตาสร้้างความจริงิ เสมืือน (augmented-reality) ที่่�ถ่่ายทอดความคิิดในหััวขึ้�นบนจอ คอมพิวิ เตอร์ไ์ ด้โ้ ดยไม่่ต้้องใช้้แป้น้ พิมิ พ์์ “ การนำำ�ข้อ้ มููลสมองไปใช้ใ้ น ด้้านอื่่น� ๆ ที่่ไ� ม่ใ่ ช่่การแพทย์์ มากขึ้น้� เรื่่อ� ย ๆ สร้้างปัญั หา ด้้านสิิทธิิมนุษุ ยชน ความเป็็นจริิงก็็คืือ ข้้อมููลสมองอัันประกอบด้้วยข้้อมููลจำำ�เพาะ ด้้านสรีรี วิทิ ยา สุขุ ภาพ และสภาพทางจิติ เฉพาะตัวั บุคุ คล เริ่ม� กลายเป็น็ สิินค้้าที่่�มีีความต้้องการกว้้างไกลเกิินจากด้้านการแพทย์์ไปแล้้ว ตลาดด้้านประสาทเทคโนโลยีกี ำ�ำ ลังั มองหาลู่่�ทางขยับั ขยายไปสู่�ด้้านอื่น�่ ๆ เช่่น การคำำ�นวณเชิิงอารมณ์์ ซึ่่�งมุ่�งตีีความ ประมวลผล และ กระตุ้�นสภาวะอารมณ์์ต่่าง ๆ ของมนุุษย์์ และการใช้้สมองสั่�งเกม (neurogaming) คืือรููปแบบการเล่่นเกมซึ่�่งใช้้ระบบเชื่่�อมประสาน สมองกัับคอมพิิวเตอร์์ให้้เล่่นได้้โดยไม่่ต้้องใช้้อุุปกรณ์์บัังคัับแบบเดิิม อีีกด้้านหนึ่�่งคืือการตลาดด้้านจิิตประสาท ซึ่�่งศึึกษากลไกสมอง ที่่อ� าจเกี่ย� วข้้องกับั พฤติกิ รรมผู้บ้� ริโิ ภค ส่ว่ นการศึึกษาก็เ็ ป็น็ อีกี ด้้านหนึ่ง่� ที่่�อาจนำ�ำ ประสาทเทคโนโลยีไี ปใช้้ได้้ ปัญั หาท้้าทายด้้านจริยิ ธรรม ^ The OpenVIBE ซอฟต์์แวร์์ระบบเชื่่�อมประสานสมองกัับคอมพิิวเตอร์์ซึ่่�งใช้้ความคิิดสั่�งงาน คอมพิิวเตอร์์ได้้ เป็็นผลงานที่�่เกิิดจากความร่่วมมืือกัันระหว่่างสถาบัันวิิจััยวิิทยากรและเทคโนโลยีี การนำำ�ข้้อมููลสมองไปใช้้ประโยชน์์ในด้้านอื่�่นที่่�ไม่่ใช่่การแพทย์์มากขึ้ �น ดิิจิทิ ัลั แห่่งชาติิ (INRIA) กับั สถาบัันวิจิ ัยั การแพทย์แ์ ละสุุขภาพแห่่งชาติิ (INSERM) ของฝรั่�งเศส เรื่่�อย ๆ สร้้างปััญหาท้้าทายต่่อจริิยธรรมและสิิทธิิมนุุษยชน จึึงต้้องอาศััยระบบบริิหารปกครองกำำ�กัับดููแลขอบข่่ายซึ่่�งอาจทำำ�ให้้ ปััจเจกบุุคคลเสี่ �ยงต่่อการถููกรุุกล้ำำ��ความเป็็นส่่วนตััวที่่�แสนลึึกซึ้ �ง เสี่�ยงต่่อการถููกเจาะล้้วงข้้อมููลส่่วนตััว เสี่�ยงจะถููกละเมิิดการรัักษา ความลับั และถููกใช้้ระบบดิิจิทิ ัลั สอดแนม ในรายงานฉบับั ล่า่ สุดุ คณะกรรมการระหว่า่ งประเทศว่า่ ด้ว้ ยชีวี จริยิ ธรรมของยููเนสโก IBC เล็ง็ เห็น็ ปัญั หาท้้าทายเหล่า่ นี้้� จึึงพิจิ ารณาว่า่ “สิทิ ธิปิ ระสาท” ซึ่ง�่ มุ่�งคุ้ม� ครองสมอง (IBC) เน้้นถึึงประโยชน์์ที่่�อาจได้้รัับจากการพััฒนาประสาทเทคโนโลยีี รวมทั้้�งเตืือน คนเรา จากความเสี่�ยงอัันเกิิดจากการพััฒนาประสาทเทคโนโลยีีนั้้�น ครอบคลุุม ให้้ระวัังด้้วยว่่าความก้้าวหน้้าเหล่่านี้้�อาจก่่อให้้เกิิดการละเมิิดสิิทธิิมนุุษยชนพื้้�นฐาน สิทิ ธิมิ นุษุ ยชนบางประการซึ่�่งกฎหมายระหว่า่ งประเทศได้้รับั รองไว้้แล้้ว แต่เ่ มื่�่อคำ�ำ นึึง อาทิิ ต้้องปกป้้องศัักดิ์�ศรีีความเป็็นมนุุษย์์ โดยเคารพในความสมบููรณ์์ของสมอง ถึึงความเสี่ย� งที่่ต� ้้องเดิมิ พันั สิทิ ธิดิ ังั กล่า่ วนี้้ก� ็ม็ ีคี วามละเอียี ดอ่อ่ น จึึงจำำ�เป้น้ ต้้องเน้้นย้ำ��ำ แต่่ละบุุคคล และถ้้าหากใช้้เครื่�่องมืือแทรกแซงสมรรถนะในการนึึกคิิดและตััดสิินใจ ให้้นับั เป็น็ สิทิ ธิอิ ันั ตั้ง� อยู่่�บนพื้้น� ฐานของการยอมรับั ในสิทิ ธิขิั้น� พื้้น� ฐานของปัจั เจกบุคุ คล บุุคคลย่่อมสููญเสีียเสรีีภาพทางความคิิดบุุคคลก็็จะสููญเสีียความเป็็นส่่วนตััว ทั้้�งมวล ซึ่่�งหมายรวมความสมบููรณ์์ทางกายและจิิตใจ ความเป็็นส่่วนตััวทางจิิตใจ ในกรณีีที่่�ใช้้อััลกอริิธึึมสร้้างอคติิ นอกจากนี้้� ยัังมีีความเสี่�ยงที่่�จะใช้้ข้้อมููลจากสมอง เสรีีภาพในการนึึกคิิด และเจตจำำ�นงเสรีี รวมทั้้�งสิิทธิิที่่�จะได้้รัับประโยชน์์ ในลัักษณะล่่วงละเมิิด ลัักลอบ หรืือบีีบบัังคัับด้้วยจุุดประสงค์์อัันมิิชอบ ตลอดจน จากความก้้าวหน้้าทางวิิทยาศาสตร์์ รายงานฉบัับนี้้�ยัังย้ำ�ำ�ด้้วยว่่าต้้องให้้สิิทธิิผู้้�คน ความเสี่ย� งเรื่อ่� งการรับั ทราบและยินิ ยอม อีกี ทั้้ง� รายงานฉบับั นี้้ย� ังั เจาะจงหยิบิ ยกปัญั หา ได้้ตััดสิินใจอย่่างอิิสระและรัับผิิดชอบต่่อประเด็็นที่่�เกี่ �ยวเนื่�่องกัับการใช้้ประสาท เรื่�่องผลประโยชน์์ของเด็็กด้้วย เนื่�่องจากในชีีวิิตของบุุคคล วััยเด็็กเป็็นช่่วงสำำ�คััญ เทคโนโลยีโี ดยปราศจากการเลืือกปฏิบิ ัตั ิิ บีบี บังั คับั หรืือการใช้้ความรุนุ แรงในทุกุ รููปแบบ ที่่ส� มองจะพัฒั นา 36 วารสารความร่วมมอื กบั ต่างประเทศ

แฮ็็คสมอง: อาร์์. ดักั ลาส ฟิิลด์์ส เ รื่�่ อ ง เ พ้้ อ ฝัั น มากกว่่าความจริิง สมาคมส่่งเสริิมความก้้าวหน้้าทางวิิทยาการ แห่่งอเมริิกา (American Association แม้้ในช่ว่ งทศวรรษหลังั ๆ วงการประสาทวิทิ ยาศาสตร์จ์ ะมีคี วามก้า้ วหน้า้ ชวนตื่่น� เต้น้ for the Advancement of Science) และ แต่โ่ อกาสที่่จ� ะพัฒั นาระบบเชื่อ� มประสานสมองกับั คอมพิวิ เตอร์ย์ ังั อยู่�ในแวดวงจำำ�กัดั เป็็นศาสตราจารย์์วุุฒิิคุุณของมหาวิิทยาลััย สมองซึ่ง่� เป็น็ กลไกสุดุ แสนซับั ซ้อ้ นก็แ็ ทบไม่ไ่ ด้เ้ ผยความลับั ทั้้ง� หลายของมันั ออกมาเลย แมรีีแลนด์์ สหรััฐอเมริิกา งานวิิชาการ ชิ้�นล่่าสุุดที่่�พิิมพ์์เผยแพร่่เมื่่�อปีี 2020 คืือ Electric Brain: How the New Science of Brainwaves Reads Minds, Tell us How We Learn, and Helps Us Change for the Better แปลโดย นุชุ นาฏ เนตรประเสริฐิ ศรีี เมื่�อ่ ปีี 2016 กระทรวงต่่างประเทศสหรัฐั ฯ รายงานว่า่ มุมุ มองสัังคมเผด็็จอำำ�นาจ โฮเซ่่ เอ็็ม. อาร์์. เดลกาโด (1915-2011) นักั ประสาท บุุคลากรในสถานทููตสหรััฐฯ ที่่�กรุุงฮาวานาของคิิวบา วิทิ ยาชาวสเปน สรุปุ ไว้้ในหนังั สืือ Physical Control of ถููกโจมตีีด้้วยอาวุุธทางจิิตประสาทซึ่�่งทำำ�ลายสมอง ทุกุ วันั นี้้ค� วามก้้าวหน้้าชวนตะลึึงในวิทิ ยาการด้้านสมอง the Mind: Toward a Psychocivilized Society ให้้บาดเจ็็บ ทว่่าหลัังจากมีีการสอบสวนอย่่างเข้้มข้้น และเทคโนโลยีีซัับซ้้อนใหม่่ ๆ ที่่�ใช้้ตรวจสอบปรับั แปลง ซึ่่�งเขีียนเมื่่�อปีี 1969 ว่่า “เผด็็จการจอมโหดจะยืืนอยู่่� ก็ไ็ ม่พ่ บหลักั ฐานแบบใดที่่ถ� ืือเป็น็ อาวุธุ ทำ�ำ ลายพลังั สมอง ก า ร ทำำ� ง า น ข อ ง ส ม อ ง กำำ� ลัั ง ก ร ะ ตุ้ � น ใ ห้้ ค น ตื่่� น ก ลัั ว ที่่เ� ครื่อ�่ งส่ง่ วิทิ ยุแุ ม่ข่ ่า่ ยแล้้วใส่ข่ ้้อมููลกระตุ้น� สมองส่ว่ นลึึก โดยตรง ปัจั จุบุ ันั เรียี กอาการสมองบาดเจ็บ็ ซึ่ง่� ตามรายงาน เรื่�่องอาวุุธทางจิิตประสาทและการควบคุุมความนึึกคิิด ของมวลชนซึ่ง่� ถููกกดขี่่อ� ย่า่ งสิ้น� หวังั ได้้หรืือ? ความเป็น็ ไปได้้ ดัังกล่่าวมีีหลายรููปแบบว่่า “โรคฮอวานา” (Havana ขึ้�นมาอีีกครั้�งหนึ่�่ง การตรวจคลื่�่นไฟฟ้้าสมอง (EEG) ว่่าจะเกิิดสัังคมเผด็็จการอย่่างสุุดโต่่งเช่่นนี้้�อาจเป็็น Syndrome) การใช้้คลื่�่นแม่่เหล็็กไฟฟ้้าสแกนภาพสมอง (MRI) เค้้าโครงเรื่�่องชั้�นดีีสำ�ำ หรัับเขีียนนิิยาย แต่่เคราะห์์ดีี ช่่องทางที่่�จะควบคุุมความคิิดจิิตใจผู้�้อื่�่นโดยใช้้ขั้้�วไฟฟ้้า ขณะสมองทำำ�งาน และวิธิ ีกี ารอื่่น� ๆ สามารถใช้้เปิิดเผย ที่่�มัันเกิินเลยจากขีีดจำ�ำ กััดของการกระตุ้ �นสมอง ซึ่่�งฝัังใส่่สมอง หรืือยิิงลำ�ำ แสงแม่่เหล็็กไฟฟ้้าที่่�เรีียกว่่า ความคิดิ ความรู้ส้� ึึก และความตั้ง� ใจของปัจั เจกบุคุ คลได้้ ด้ว้ ยไฟฟ้้าทั้้�งในทางทฤษฎีีและทางปฏิบิ ัตั ิิ” โซนิคิ หรืือยิงิ เลเซอร์ผ์ ่า่ นกะโหลกศรีษี ะนั้้น� มีคี วามเป็น็ มา ระบบเชื่�อ่ มประสานสมองกัับคอมพิิวเตอร์์ (BCI) ทำำ�ให้้ กึ่�่งศตวรรษนัับตั้ �งแต่่เดลกาโดตั้้�งข้้อสัังเกตดัังกล่่าว ยาวนาน ที่่�เห็็นได้้ชััดในทศวรรษ 1950 และ 1960 คอมพิิวเตอร์์สามารถอ่่านข้้อมููลในสมองเพื่�่อบัังคัับแขน นัักวิิทยาศาสตร์์ก็็ได้้เรีียนรู้้�เพิ่่�มขึ้ �นอีีกมากมายว่่าสมอง คืือการที่่�ความก้้าวหน้้าด้้านอิิเล็็กทรอนิิกส์์ทำำ�ให้้ ขาเทีียม และป้้อนข้้อมููลผ่่านขั้�วไฟฟ้้าเข้้าสู่่�สมอง คนเราสลัับซัับซ้้อนเพีียงใดซึ่�่งยิ่ �งทำำ�ให้้เห็็นความจริิง นักั ประสาทวิทิ ยาสามารถติดิ ขั้้ว� ไฟฟ้า้ ที่่ใ� ช้้กระตุ้น� เอาไว้้ เพื่่�อสร้้างประสาทสััมผััส อารมณ์์ความรู้้�สึึก หรืือ ข้้อนี้้�เด่่นชััดขึ้้�น นัักประสาทวิิทยายัังไม่่อาจเข้้าใจว่่า ในสมองสััตว์์ทดลองและมนุุษย์์เพื่่�อสำำ�รวจการทำำ�งาน ช่่วยฟื้้น� ฟููให้้คนตาบอดเห็น็ ภาพแบบพื้้�นฐานได้้ วงจรประสาทเข้้ารหััสและประมวลผลข้้อมููลอย่่างไร ของสมองและควบคุุมพฤติิกรรมทั้้�งที่่�ปกติิและผิิดปกติิ เมื่่�อไม่่นานนี้้�ยัังถึึงขั้�นเป็็นไปได้้ที่�จะทำ�ำ ให้้ผู้้�เล่่น 2 ราย ดังั นั้้�นการที่่จ� ะ “ล้้วง” หรืือ “ใส่”่ ข้้อมููลเข้้าออกจาก ความตระหนกในหมู่่�คนทั่่ว� ไปเพิ่่ม� พููนขึ้น� เมื่อ่� นักั ประสาท เล่่นวิิดีีโอเกมกััน “ทางโทรจิิต” ระบบจะดึึงข้้อมููล สมองจึึงทำ�ำ ไม่ไ่ ด้้จริงิ ตามที่่ค� นทั่่�วไปมักั จะทึึกทัักกันั วิิทยาชั้้�นนำ�ำ สนัับสนุุนให้้ใช้้วิิธีีกระตุ้�นสมองโดยควบคุุม จากสมองของฝ่่ายหนึ่�่งส่่งผ่่านอิินเทอร์์เน็็ตไปกระตุ้ �น ผ่า่ นคลื่น่� วิทิ ยุเุ พื่อ�่ จะแก้้ไขพฤติกิ รรมที่่ผ� ิดิ เพี้้ย� นจากปกติิ สมองของอีีกฝ่่ายเพื่่�อช่่วยให้้ทั้้�ง 2 คน เล่่นเกมร่่วมกััน วงจรประสาทอัันซับั ซ้้อน ระหว่่างช่่วงสงครามเย็็น เทคนิิคการล้้างสมองเพื่่�อ ทางไกลได้้ โดนใช้้คอมพิิวเตอร์์ตรวจจัับความคิิดและ ใส่่โปรแกรมใหม่่ให้้สมองและครอบงำ��เจตจำำ�นงเสรีี ควบคุุมการตอบสนองที่่�ไม่่ได้้ตั้ �งใจแล้้วถ่่ายทอดส่่งไป ระบบเชื่�่อมประสานสมองกัับคอมพิิวเตอร์์ทำ�ำ งาน ของเหยื่่�อผู้้�เคราะห์์ร้้ายเกิิดขึ้้�นจากงานศึึกษาวิิจััยใหม่่ สร้้างปฏิิกิริ ิิยาไฟฟ้้าในสมอง โดยจดจำ�ำ รููปแบบการส่่งสััญญาณของเซลล์์ประสาท ในวงการจิิตวิิทยาและจิิตเภสััชวิิทยา ไม่่ช้้าความกลััว การทดลองเหล่่านี้้�เป็็นเรื่�่องจริิง หากถึึงอย่่างไรก็็เป็็น ที่่�ควบคู่�ไปกัับการทำำ�งานเฉพาะอย่่าง คล้้ายอย่่างยิ่�ง เรื่่�องการล้้างสมองก็็หายไปเมื่่�อเป็็นที่่�ทราบแน่่ชััดว่่า ที่่� ต ร ะ หนัั ก ไ ด้้ว่่ า เรื่่� อ ง ทำำ� น อ ง ที่่� จ ะ ใช้้ ไ ฟ ฟ้้ า ก ร ะ ตุ้ � น กัับอััลกอริิธึึมของบริิษััท Amazon ที่่�ประมวลข้้อมููล แนวคิิดเรื่่�องการแอบควบคุุมความนึึกคิิดของผู้�้คน เพื่่�อควบคุุมความนึึกคิิดนั้้�นเกิินขีีดความสามารถ จำำ�นวนมหาศาลเพื่�่อเดาใจคุุณว่่าต่่อไปน่่าจะอยากซื้ �อ เป็น็ เรื่อ�่ งเพ้้อฝััน ทางเทคนิิคและความเป็็นไปได้ท้ างชีีววิิทยาไปมากโข หนัังเรื่�่องไหนหรืือหนัังสืือเล่่มใด การจะอ่่านและ วิิเคราะห์์ข้้อมููลในสมองเช่่นนี้้�ผ่่านขั้ �วไฟฟ้้าที่่�ติิดไว้้ตาม ระบบ EEG หรืือใช้้ระบบ MRI ได้้นั้�น ผู้�้เข้้าร่่วมต้้องใช้้ เวลาฝึึกและให้้ความร่่วมมืือจริิงจัังต่่อเนื่�่องยาวนาน โปรแกรมคอมพิวิ เตอร์จ์ ึึงจะสามารถรับั รู้จ้� ดจำำ�ไว้้ได้้ เช่น่ จดจำำ�ว่่าการส่่งสััญญาณประสาทบางแบบหมายถึึง เจ้้าตััวตั้�งใจจะขยัับนิ้้ว� มืือ 37 วารสารความรว่ มมอื กับตา่ งประเทศ

“ ความก้า้ วหน้า้ ด้า้ นประสาท วิิทยาศาสตร์์ ไม่่ใช่่สาเหตุุ ที่น่� ่่ากัังวลใจ การนำ�ำ ไปใช้้ ต่า่ งหากที่่เ� ป็น็ ปัญั หา ในแง่น่ี้� BCI จึึงทำ�ำ งานคล้้ายกันั มากกับั วิธิ ีทีี่เ� ราหัดั เปลี่ย� นเกียี ร์์ หวาดกับั สิ่่�งที่่�ยังั ไม่่รู้� © Illustration: Nadia Diz Grana forThe UNESCO Courier รถยนต์โ์ ดยสังั เกตจากเสียี งเครื่อ่� งยนต์์ ยิ่ง� กว่า่ นั้้น� การเชื่อ�่ ม ประสานเหล่่านี้้�ยัังต้้องปล่่อยให้้สมองลองผิิดลองถููก ไม่่มีีใครล่่วงรู้้�อนาคต อััลกอริิธึึมและปััญญาประดิิษฐ์์ ปัจั จุบุ ันั นี้้ย� ังั ไม่ม่ ีหี ลักั ฐานการควบคุมุ สมองหรืือหลักั ฐาน เพื่�่อเรีียนรู้�้วิิธีีสร้้างรููปแบบเฉพาะในการส่่งสััญญาณ (artificial intelligence - AI) ที่่ใ� ช้้ขุดุ ค้้นหาข้้อมููลทำ�ำ งาน การโจมตีีด้้วยอาวุุธทางจิิตประสาทชนิิดใดเพื่่�อใช้้ ประสาทซึ่ง่� คอมพิวิ เตอร์จ์ ะใช้้สั่่ง� การทำำ�งานได้ต้ ามตั้ง� ใจ เก่่งขึ้�นมาก ความเข้้าใจด้้านเทคโนโลยีีและชีีววิิทยา อธิิบายภาวะ “สมองล้้า” และอาการผิิดปกติิอื่�่น ๆ ในทำ�ำ นองเดีียวกััน ก็็เป็็นไปไม่่ได้้ที่�ใครจะแอบยััดเยีียด ยัังคงชัักนำ�ำ ให้้เราเข้้าใจชััดขึ้้�นว่่าสมองมนุุษย์์ทำำ�งาน ของ “โรคฮาวานา” ข้้อมููลใส่ส่ มองคนอื่น่� ด้ว้ ยวิธิ ีบี างอย่า่ งดังั ที่่ค� นทั่่ว� ไปชอบ อย่่างไร พร้้อมช่่วยพััฒนาวิิธีีการปรัับแปลงการทำำ�งาน ถึึงแม้้ว่่าจะมีีความกริ่ �งเกรงและมีีข่่าวน่่าหวั่่�นใจต่่อสิ่่�ง ทึึกทัักด้้วยความหวาดหวั่่�น ซึ่่�งเป็็นเพราะว่่าเราไม่่รู้้�วิิธีี ของสมองเพื่อ�่ สนองจุดุ ประสงค์์ทางการแพทย์์ ซึ่ง่� ทึึกทักั กันั ว่า่ เป็น็ อาวุธุ ทางจิติ ประสาท ทว่า่ เรื่อ�่ งสำ�ำ คัญั การทำ�ำ อย่่างนั้้�นนั่่�งเอง ไม่่รู้�้รหััสทางประสาทหรืือต่่อให้้ ความก้้าวหน้้าดังั กล่า่ วนี้้ไ� ม่ใ่ ช่ส่ าเหตุนุ ่า่ กังั วลใจในตัวั เอง ก็ค็ ืือเราต้้องชั่ง� น้ำ�ำ� หนักั ระหว่า่ งภัยั คุกุ คามซึ่ง�่ อาจเป็น็ ไปได้้ รู้ร้� หัสั ข้้อมููลนั้้น� ก็ย็ ังั ไม่ร่ ู้อ้� ยู่่�ดีวี ่า่ จะกระตุ้น� เซลล์ป์ ระสาท การนำ�ำ ไปใช้้ต่่างหากที่่�เป็็นปััญหาความเป็็นจริิงคืือ แ ต่่ ปัั จจุุ บัั นยัั งพิิ สููจน์์ ไม่่ ได้้นี้ � กัั บภัั ย อัั นตรา ย แท้้จริิ ง ตััวใดในบรรดาเซลล์์สมองหลายพัันล้้านเซลล์์เพื่่�อให้้ ถึึ ง ที่่� สุุ ด แ ล้้ ว แ ท บ ทุุ ก อย่่ า ง ซึ่�่ ง ค น เ ร าค้้ น พ บ หรืือ ที่่�เรากำำ�ลัังเผชิญิ อยู่่�ตรงหน้้าในขณะนี้้� ความกลััวจะโดน ทำำ�งานตามต้้องการ นัักวิิทยาศาสตร์์พอคาดเดาได้้ว่่า คิิดประดิิษฐ์์ขึ้�น ตั้�งแต่่อะตอมไปจนถึึงเชื้�อไวรััส ควบคุมุ สมองต้้องนับั ว่า่ เบาไปเลยเมื่อ่� เทียี บกับั อาวุธุ ที่่ใ� ช้้ ต้้องกระตุ้น� สมองส่ว่ นใดแต่เ่ ดาไม่ไ่ ด้้ว่า่ เป็น็ เซลล์ป์ ระสาท มัักถููกมนุุษย์์นั่่�นเองแปรเปลี่ �ยนให้้กลายเป็็นอาวุุธ สู้ร�้ บกันั ในสงคราม การสอบสวน ทรมาน และความโหด ตััวไหนแน่่ มิิหนำ�ำ ซ้ำำ��เซลล์์ประสาทตััวหนึ่่�งในจุุดหนึ่�่ง ดููเหมืือนว่า่ ประวัตั ิศิ าสตร์เ์ ผ่า่ พันั ธุ์�โฮโมเซเปียี นส์จ์ ะคอย ร้้าย อัันเป็็นภััยอัันตรายแท้้จริิงที่่�ปรากฏอยู่่�ในขณะนี้้� ของสมองบุุคคลหนึ่่�งซึ่่�งควบคุุมการทำำ�งานอย่่างหนึ่�่ง รัักษาสมดุุลบนคมขอบระหว่่างความรุุนแรงกัับ เผ่่าพัันธุ์�มนุุษย์์เราอ้้าแขนรัับว่่าโอกาสที่่�จะใช้้อาวุุธ อย่่างใด โดยเฉพาะก็็ไม่่ใช่่เซลล์์ประสาทตััวเดีียวกััน ความร่่วมมืือในหมู่่�เพื่่�อนร่่วมเผ่่าพัันธุ์� เช่่นเดีียวกัับ ปรมาณูู “ห้ำ��ำ หั่่�นทำ�ำ ลายล้้างกัันและกััน” นั้้�นมีีเหตุุผล ในสมองของอีกี คนด้ว้ ย ประการสุุดท้้ายคืือ การกระตุ้น� อิินเทอร์์เน็็ตนำ�ำ ความเปลี่�ยนแปลงและประโยชน์์ ชอบธรรมยอมรับั ได้เ้ ต็ม็ ที่่� นี่่ค� ืือความจริงิ อันั แสนเลวร้้าย เซลล์์ประสาทตััวเดีียวย่่อมไม่่เพีียงพอต่่อการควบคุุม มหาศาลมาให้้สังั คม แต่ก่ ็ก็ ลับั ถููกใช้้ในทางที่่ผ� ิดิ เพื่อ�่ ยั่่ว� ยุุ ซึ่ง่� กดปุ่่�มเพียี งครั้ง� เดียี วก็บ็ ังั เกิดิ ผล...หาใช่ค่ วามหวั่่น� กลัวั พฤติิกรรมของปััจเจกบุุคคล เพราะสมองต้้องทำำ�งาน ให้้เกิิดความรุุนแรง ดัังนั้้�นย่่อมมีีเหตุุผลที่่�น่่าเชื่่�อ ที่่�คิดิ ฝัันไปเองแต่อ่ ย่า่ งใดไม่่ โดยอาศัยั การเชื่อ่� มประสานของวงจรประสาทอันั ประกอบด้ว้ ย ทุุกประการว่่าสัักวัันหากเป็็นไปได้้ ประโยชน์์มหาศาล เซลล์ส์ มองนับั ร้้อยนับั พันั จึึงเป็น็ ไปไม่ไ่ ด้เ้ ลยที่่จ� ะกระตุ้น� จากความก้้าวหน้้าด้้านประสาทวิทิ ยาศาสตร์ก์ ็จ็ ะถููกนำำ�ไปใช้้ เซลล์ส์ มองจำำ�นวนมากมายที่่ท� ำำ�งานร่ว่ มกันั เป็น็ เครืือข่า่ ย ในทางที่่ไ� ม่เ่ หมาะสมเพื่่�อจุุดมุ่่�งหมายอัันไร้้จริยิ ธรรม เพื่�่อเจาะจงควบคุุมพฤติกิ รรมบัังคับั ความนึึกคิดิ ตัวั บุคุ คลที่จ� ะรับั การกระตุ้น� สมองด้ว้ ยวิธิ ีี BCI ดังั กล่า่ วต้้องฝึกึ เรีียนรู้�้ให้้ความร่่วมมืือต่่อเนื่่�องจริิงจัังนัักวิิทยาศาสตร์์ สัันนิิษฐานว่่าวิิธีีการกระตุ้ �นเช่่นนี้้�จะช่่วยปลุุกประสาท สััมผััสเทีียมในสมองขึ้�นมาได้้บ้้าง จากนั้้�นสมรรถนะ ในการเรียี นรู้ป�้ รับั ตัวั อันั น่า่ ทึ่ง่� ของสมองนั่่น� เองจะเริ่ม� รับั รู้�้ จดจำ�ำ ประสาทสััมผััสเทีียมนั้้�นแล้้วนำ�ำ ไปใช้้ให้้เกิิดผล ทางปฏิิบััติิ เช่่น ขยัับแขนกลหรืือตีีความแสงวููบวาบ ซึ่่�งเกิิดจากการกระตุ้ �นสมองส่่วนที่่�ควบคุุมการเห็็นภาพ ของคนตาบอดที่่�กล่่าวมานี้้�แตกต่่างอย่่างยิ่ �งจากภาพ นึึกฝัันเรื่�่องการแอบควบคุุมสมองผู้้อ� ื่�น่ 38 วารสารความรว่ มมอื กบั ต่างประเทศ

ราฟาเอล ยุุสเต: \"เราจงมาช่่วยกัันเถิิด ก่่อนที่�่จะสายจนเกิินแก้้\" แปลโดย พิิศวาส ปทุุมุุต์ต์ รัังษีี สัมั ภาษณ์์โดย เจนนีี แดร์์ ยููเนสโก ณ ปััจจุุบััน เรารู้�วิิธีีควบคุุมเนื้้�อสมองส่่วนนอกของหนูู เพื่่�อกระตุ้�นเร้้าให้้เกิิดภาพหลอน สิ่่�งที่่�เรา สามารถกระทำำ�กัับหนููในวัันนี้้�ได้้ ก็็ย่่อมเป็็นไปได้้ที่่�จะกระทำ�ำ ต่่อมนุุษย์์ในวัันพรุ่่�ง นัักประสาทชีีววิิทยา ราฟาเอล ยุุสเต เตืือนว่่ามีีความจำำ�เป็็นเร่่งด่่วนที่่�จะต้้องจััดสร้้างกรอบกฎเกณฑ์์เพื่่�อกำำ�กัับดููแล และคุ้�มครองมิิให้เ้ กิดิ การแสวงประโยชน์์จากกิิจกรรมทางสมองของมนุษุ ย์์เรา ยุุสเต ซึ่ง�่ เป็็นประธานมูลู นิธิ ิิสิิทธิปิ ระสาท (Neuro Rights Foundation) และเป็็นอาจารย์์สอนศาสตร์์ ทางชีีววิิทยาและประสาทวิิทยาศาสตร์์ ที่่�มหาวิิทยาลััยโคลััมเบีียในกรุุงนิิวยอร์์กของสหรััฐอเมริิกา กำ�ำ ลังั รณรงค์์เพื่่อ� ให้ม้ ีกี ารคุ้�มครอง “สิิทธิิประสาท” ของมนุษุ ย์์ 39 © Boris Séméniako วารสารความร่วมมือกับตา่ งประเทศ

• งานเกี่ย่� วกับั สมองของคุณุ เริ่ม�่ ขึ้น้� ที่ก�่ รุงุ มาดริิด • งานวิิจััยสมองหนููที่่�คุุณทำ�ำ อยู่�่ในปััจจุุบััน • มููลนิิธิิสิิทธิิประสาท ซึ่่�งมีีคุุณเป็็นประธานได้้ ในสเปน ตอนที่่�คุุณรัับหน้้าที่�่บำำ�บััดรัักษาคนไข้้ ที่่�มหาวิิทยาลััยโคลััมเบีีย ช่่วยสร้้างความเข้้าใจ เข้า้ ไปผลักั ดันั ให้อ้ งค์ก์ ารสหประชาชาติิ กลุ่่�มบริิษัทั ที่่�สมองมีีอาการผิิดปกติิ ซึ่่�งรวมคนไข้้โรคจิิตเภท เรื่อ่� งการทำ�ำ งานของสมองคนได้อ้ ย่่างไร? เทคโนโลยีี และสาธารณชน มีีส่ว่ นร่่วมในเรื่่�องนััย หวาดระแวง งานช่่วงนั้้�นนำ�ำ พาให้้คุุณก้้าวเข้้าสู่�่ ทางจริิยธรรมของประสาทเทคโนโลยีี และปัญั ญา อาชีีพด้้านประสาทวิิทยาศาสตร์ไ์ ด้้อย่่างไร? ผมคิิดว่่าหนทางสั้ �นที่่�สุุดที่่�จะก้้าวไปให้้ถึึงความฝััน ประดิิษฐ์์ (AI) ทำ�ำ ไมเราจึึงควรวิิตกกังั วลเกี่่�ยวกัับ ในการทำ�ำ ความเข้้าใจในเรื่อ�่ งจิติ ใจ อยู่่�ที่่ก� ารทำ�ำ ความเข้้าใจ ประเด็น็ เหล่า่ นี้้�? ผมถููกส่่งตััวไปยัังโรงพยาบาลที่่�กำำ�ลัังรัักษากลุ่ �มคนไข้้ การทำำ�งานของเนื้้อ� สมองส่่วนนอก (cerebral cortex) ที่่�มีีอาการหนัักอย่่างที่่�สุุด หลายคนเป็็นโรคจิิตเภท ของหนูู คอร์เ์ ท็ก็ ซ์ท์ ี่่อ� ยู่่�ติดิ กับั กะโหลกศีรี ษะเราและสัตั ว์์ ในปีี 2017 พวกเรา 25 คนไปพบกัันที่่�มหาวิิทยาลััย หวาดระแวง และเราก็ต็ ้้องสัมั ภาษณ์พ์ วกเขาขณะที่่ม� ีผี ู้ค้� ุมุ เลี้�ยงลููกด้้วยนมทุุกชนิิดก็็มีีเหมืือนกัันหมด ดููคล้้ายคลึึง โคลััมเบีียเพื่�่อร่่วมพิิจารณานััยทางด้้านจริิยธรรมและ คอยยืืนคุ้ม� กันั อยู่่�ด้ว้ ย คนไข้้กลุ่�มนี้้ไ� ม่ใ่ ช่ค่ นที่่ส� มองสั่ง� การ กัันมาก แตกต่่างกัันที่่�ขนาด คอร์์เท็็กซ์์ในภาษาละติิน สัังคมของประสาทเทคโนโลยีี พวกเราเป็็นตััวแทน เชื่อ�่ งช้้า พวกเขากลัับเหมืือนตัวั ละครเชอร์ล์ ็็อค โฮล์ม์ ส์์ แปลว่า่ “เปลืือกไม้้” และมันั ก็ห็ ่อ่ หุ้้ม� สมองคล้้ายเปลืือกไม้้ ของกลุ่�ม The BRAIN (Brain Research Through (นักั สืืบสมองปราดเปรื่อ�่ งในนิยิ ายของอังั กฤษ) อันั ที่่จ� ริงิ เช่่นกััน เนื้้�อเยื่�่อบาง ๆ แผ่่นนี้้�สามารถก่่อกำ�ำ เนิิดทุุกสิ่�ง Advancing Innovative Neurotechnologies) Initiative เชอร์์ล็็อค โฮล์์มส์์ อาจจะเป็็นโรคจิิตเภทหวาดระแวง ทุุกอย่่างในแบบที่่�เราเป็็นขึ้ �นมาได้้อย่่างน่่าอััศจรรย์์ใจ จากสหรััฐอเมริิกา และตััวแทนจากอีีกหลายประเทศ ก็เ็ ป็น็ ได้้ ผมจำ�ำ ได้้ว่า่ หนึ่ง�่ ในคนไข้้ที่่ผ� มสัมั ภาษณ์ต์ อนนั้้น� ไม่่ว่่าจะเป็็นการรัับรู้�้ ความนึึกคิิด ความทรงจำำ� หรืือ ที่่�มีีกลุ่�มทำำ�งานด้้านนวััตกรรมสมอง โดยเป็็นส่่วนหนึ่�่ง น่า่ กลัวั จริิง ๆ เขาเป็็นคนฉลาดสุดุ ๆ แถมยัังพููดจาข่่มขู่� อารมณ์ค์ วามรู้ส้� ึึกของเรา ทั้้ง� หมดทั้้ง� มวลล้้วนเป็น็ ผลพวง ของกลุ่�ม International Brain Initiative (IBI) ผมกับั ครอบครัวั ด้ว้ ย เขาเดาถููกว่า่ ผมอยู่่�ที่่ไ� หนโดยสังั เกต จากการส่ง่ ผ่า่ นประจุไุ ฟฟ้า้ ระหว่า่ งเซลล์ป์ ระสาทเหล่า่ นี้้� ซึ่่�งประกอบด้้วยจีีน ญี่่�ปุ่�น เกาหลีีใต้้ ออสเตรเลีีย สำ�ำ เนียี งคำ�ำ พููดของผม จากนั้้น� ก็บ็ อกว่า่ “ฉันั จะไปบ้้านคุณุ เราได้้ทำำ�การศึึกษาวิิจััยหนููจวบจนปััจจุุบัันยาวนานถึึง อิิสราเอล และสหภาพยุุโรป บุุคลากรครอบคลุุม เพื่่�อไปฆ่า่ พ่่อของคุุณ!” 30 ปีี เพื่�่อทำำ�ความเข้้าใจวงจรต่่าง ๆ ในสมองของหนูู ผู้�้เชี่�ยวชาญด้้านการสร้้างประสาทเทคโนโลยีี ประสาท ผมตระหนัักได้้ว่่าคนไข้้เหล่่านี้้�มีีมัันสมองอัันน่่าทึ่�่ง ที่่�ปกติิ และของหนููที่่�มีีโรคทางสมองอัันหลากหลาย ศัลั ยแพทย์์ และแพทย์์ฝ่า่ ยรัักษา ประสาทแพทย์์ ผู้�้คน แต่่สวิิตช์์ในสมองเหมืือนจะถููกปิิดอยู่่� พวกเขา เราจึึงมีีโมเดลสมองหนููที่่�เป็็นโรคจิิตเภท โรคออทิิสติิก จากแวดวงเอไอ จากอุุตสาหกรรมด้้านเทคโนโลยีี เลยใช้้ปััญญาในทางที่่�ส่่งผลเสีียต่่อตนเองและสัังคม โรคสมองเสื่อ่� ม โรคอัลั ไซเมอร์์ โรคพาร์ค์ ินิ สันั โรคลมชักั ฯลฯ ผู้้�เชี่�ยวชาญการสร้้างอััลกอริิธึ่�่ม ตลอดจนผู้้�เชี่�ยวชาญ แทนการพััฒนาชีีวิิตความเป็็นอยู่่�ของตนเองและ ในงานวิิจััยเรื่�่องหนููของเรา เราสามารถถอดรหััสและ ด้้านชีวี จริิยธรรมและกฎหมาย สภาพแวดล้้อม ถ้้าหากเราเข้้าใจสาเหตุุของอาการ ควบคุุมกิิจกรรมของสมองส่่วนนอกจนถึึงจุุดที่่�ฝััง นอกจากนี้้� ผู้เ้� ชี่ย� วชาญข้้างต้้นยังั ได้้ก่อ่ ตั้้ง� กลุ่�มที่่เ� ราเรียี ก ผิดิ ปกติิของพวกเขา เราก็็อาจจะเข้้าไปเปิิดสวิิตช์์สมอง ภาพหลอนเข้้าไปในหนููได้้ ส่่งผลให้้หนููแสดงพฤติิกรรม กันั ว่า่ The Morningside Group เพื่�่อนำำ�เสนอแนวทาง แล้้วส่่งคนไข้้กลุ่�มนี้้�กลัับคืืนสู่่�สัังคมโลกได้้ ทว่่าเรา ราวกับั ว่า่ พวกมันั กำำ�ลังั เห็น็ สิ่ง� ที่่ใ� นความเป็น็ จริงิ พวกมันั ปฏิิบััติิด้้านจริิยธรรมแก่่ภาคส่่วนประสาทเทคโนโลยีี ยังั ไม่ส่ ามารถทำ�ำ เช่น่ นั้้น� ได้้ เพราะเรายังั ไม่เ่ ข้้าใจโรคจิติ เภท มองไม่่เห็น็ เลย ส่่วนกลุ่�มนัักวิทิ ยาศาสตร์์ที่่ส� ถาบััน MIT และเอไอ ข้้อเสนอแนะแรกคืือ การพััฒนาสิิทธิิสมอง เรายัังไม่่เข้้าใจโรคจิิตเภทเพราะเรายัังไม่่เข้้าใจสมอง ของสหรัฐั อเมริกิ าก็ไ็ ด้้ทำ�ำ การฝังั ความทรงจำำ�เทียี มเข้้าไป (cerebral rights) ซึ่่�งพวกเราเรีียกว่่าสิิทธิิประสาท จุุดนี้้�ทำ�ำ ให้้ความทะเยอทะยานในอาชีีพของผมดิ่�งวููบลง ในสมองหนูู นี่่�จึึงนำำ�เราไปสู่�ประเด็็นความเป็็นส่่วนตััว (neurorights) เหตุุผลที่่�นำำ�เสนอก็็เพราะเราคิิดว่่า ผมจึึงบอกกัับตััวเองว่่า “ผมปรารถนาจะช่่วยคนไข้้ ในทุุกมิิติิของการเข้้าไปอ่่าน ไม่่เฉพาะแค่่ความนึึกคิิด นี่่�คืือประเด็็นของสิิทธิิมนุุษยชน เนื่�่องเพราะสมอง ที่่�ต้้องทนทุุกข์์ทรมานจากโรคทางจิิตจริิง ๆ ดัังนั้้�น ซึ่่�งเป็็นสิ่�งที่่�เรารู้�้สึึกได้้เท่่านั้้�น ที่่�แย่่ยิ่�งไปกว่่านั้้�นคืือ ให้้กำ�ำ เนิดิ ความนึึกคิดิ และความนึึกคิดิ ก็ท็ ำ�ำ ให้้คนเป็น็ คน ผมจะต้้องทำ�ำ ความเข้้าใจกัับกลไกพื้้�นฐานในการทำำ�งาน การเข้้าไปถอดรหััสกิิจกรรมสมองซึ่่�งอยู่่�ในจิิตใต้้สำำ�นึึก ดัังนั้้�นแก่่นแท้้ของมนุุษยชาติิก็็คืือ สมรรถนะทางสมอง ของสมองให้้ได้เ้ สียี ก่อ่ น” และนี่่ค� ืือสิ่่ง� ที่่ผ� มได้้ทำ�ำ ในเส้้นทาง ของคุณุ ด้้วย หรืือทางจิติ ใจของเรา ด้ว้ ยเหตุนุี้้� เทคโนโลยีใี ด ๆ ที่่เ� ข้้ามา อาชีีพของผมครับั ปะติิดปะต่่อเนื้้�อเยื่่�อซึ่่�งก่่อกำำ�เนิิดสมรรถนะของสมอง “ และสติปิ ัญั ญาย่อ่ มจะส่ง่ ผลกระทบต่อ่ แก่น่ แท้้ที่่เ� ป็น็ ตัวั ตน • ทำ�ำ ไมการทำำ�ความเข้า้ ใจวิิธีีการทำ�ำ งานของสมอง ของเรา ของมนุุษยชาติิอย่่างหลีกี เลี่�ยงไม่่ได้้ จึึงเป็็นเรื่�อ่ งที่่�ยากเย็น็ เหลือื เกิิน? ความก้า้ วหน้า้ ด้า้ นประสาท วิทิ ยาศาสตร์์ ไม่ใ่ ช่่สาเหตุุ • คุณุ คิิดว่า่ สิิทธิิประสาทด้า้ นใดที่จ่� ำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งได้ร้ ับั เหตุผุ ลที่เ� รายังั ไม่ส่ ามารถเข้้าใจในเรื่อ� งของสมอง เนื่อ่� งเพราะ ที่น่� ่า่ กัังวลใจ การนำ�ำ ไปใช้้ การคุ้้�มครองอย่่างเร่่งด่ว่ นที่่�สุุด? ปริิมาณอัันมากมายมหาศาลและความสลัับซัับซ้้อน ต่า่ งหากที่เ่� ป็น็ ปัญั หา ของเซลล์์ประสาทที่่อ� ยู่่�ภายในสมอง รวมทั้้ง� วงจรต่า่ ง ๆ สิิทธิิในความเป็็นส่่วนตััวของสมองเราครัับ เพื่�่อที่่�ว่่า ที่่�เชื่่�อมต่่อโยงใยกัันของเซลล์์ประสาท นี่่�คืือเหตุุผลว่่า การทดลองประเภทนี้้�ทำ�ำ ให้้ผมรู้้�สึึกอย่่างแรงกล้้า เนื้้�อหาของกิิจกรรมทางสมองจะได้้ไม่่ถููกถอดรหััส ทำำ�ไม ซันั ติอิ าโก ราโมน ยีี กาฮัลั (ผู้ร�้ ่ว่ มรับั รางวัลั โนเบล มากขึ้�นเรื่�่อย ๆ เกี่�ยวกัับการผลัักดัันเรื่่�องสิิทธิิประสาท โดยปราศจากการยิินยอมของเรา นี่่�เป็็นภารกิิจที่่�ต้้อง สาขาการแพทย์์ หรืือสรีีรวิทิ ยา ปีี 1906) หนึ่ง�่ ในกลุ่�ม เพื่อ�่ คุ้้�มครองสมองมนุุษย์์ เพราะวิิธีีการข้้างต้้นสามารถ กระทำ�ำ เดี๋ย� วนี้้เ� ลย เพราะเหตุวุ ่า่ ประสาทเทคโนโลยีกี ำำ�ลังั ผู้�ก้ ่่อตั้้ง� สาขาประสาทวิทิ ยาศาสตร์์ จึึงได้เ้ ปรียี บเปรยว่า่ เข้้าไปเปลี่�ยนพฤติิกรรมได้้ ในที่่�สุุดเราก็็สามารถกำ�ำ กัับ อยู่่�ในกระบวนการพััฒนาอย่่างขมีีขมัันทั่่�วทุุกมุุมโลก สมองมีีสภาพเหมืือนผืืนป่่ารกชััฏที่่�ทำำ�ให้้ผู้้�เข้้าไปสำ�ำ รวจ ควบคุมุ หนููได้้สำ�ำ เร็จ็ ราวกัับว่า่ มัันเป็็นหุ่�นกระบอกให้้เรา ด้ว้ ยความภาคภููมิใิ จว่า่ เป็น็ การกระทำ�ำ เพื่อ�่ ประโยชน์ส์ ุขุ ตรวจสอบต้้องสููญหายไปเป็น็ จำำ�นวนมาก เชิิด สิ่�งที่่เ� ราทำ�ำ กับั หนููได้้ในปัจั จุุบันั เราก็็สามารถทำำ�กัับ ของคนไข้้ ทว่่าก็็ยัังมีีบริิษััทเทคโนโลยีีและบริิษััท มนุษุ ย์ไ์ ด้้เช่น่ กัันในวัันพรุ่่�ง ประสาทเทคโนโลยีีมากมายหลายแห่่งที่่�ถููกตั้ �งขึ้ �นมา เพื่อ่� แสวงหาผลประโยชน์จ์ ากวิธิ ีดี ังั กล่า่ ว โดยการบันั ทึึก กิิจกรรมของสมองแล้้วเชื่�่อมโยงเข้้ากัับคอมพิิวเตอร์์ โดยตรง เหมืือนกัับการอิินเทอร์์เฟสสมองกัับ คอมพิิวเตอร์์ (BCI) แนวคิดิ ก็็คืือ ไอโฟนในอนาคตจะใช้้ สวมใส่บ่ นศีรี ษะ แทนการใส่ไ่ ว้้ในกระเป๋า๋ หรืืออาจจะฝังั ชิิพไว้้ในสมองเลย เมื่�่อสิ่่�งเหล่่านี้้�เกิิดขึ้้�นจริิง ข้้อมููล ที่่เ� ทคโนโลยีี BCI เก็บ็ บัันทึึกไว้้ก็็จะกลายเป็็นทรััพย์์สินิ ของบริษิ ัทั ไปโดยปริยิ าย เพราะว่า่ ไม่ม่ ีกี ฎข้้อบังั คับั ใด ๆ เกี่�ยวกัับเรื่อ�่ งนี้้� à 40 วารสารความรว่ มมอื กบั ต่างประเทศ

• เราจะสร้้างหลัักประกัันได้้อย่่างไรให้้องค์์การ นอกจากนี้้� เราก็็กำ�ำ ลังั ทำำ�งานร่่วมกับั นานาประเทศ ชิิลีี • คุุณคิิดว่่าขอบเขตของงานประสาทเทคโนโลยีี สหประชาชาติิและรััฐทั้้�งหลายทั่่�วโลกจััดสร้้าง อาจจะเป็็นตััวอย่่างที่่�ดีีที่่�สุุดในเรื่�่องนี้้� วุุฒิิสภาของชิิลีี และเอไอจะสามารถปรับั เปลี่ย�่ นให้ส้ ังั คมมนุษุ ย์เ์ รา กรอบข้้อบัังคัับทางกฎหมาย ที่่�เหมาะสม ได้้ผ่่านร่่างแก้้ไขปรัับปรุุงรััฐธรรมนููญเพื่่�อประกาศ ดีีขึ้�น้ ได้้หรืือไม่่? เพื่่�อคุ้ �มครองสิิทธิิประสาทและความเป็็นส่่วนตััว ให้้ศัักดิ์ �ศรีีของสมองเป็็นสิิทธิิพื้้�นฐานของมนุุษยชน ของสมองในแบบเดีียวกัันกัับข้้อกฎหมายที่่� เป็็นที่่�เรีียบร้้อยแล้้ว ทัันทีีที่่�ประธานาธิิบดีีลงนาม ทำำ�ได้แ้ น่น่ อนครับั ผมมองโลกในแง่ด่ ีแี บบสุดุ ตัวั ผมคิดิ ว่า่ คุ้ �มครองสิิทธิิมนุุษยชน? ในข้้อกฎหมายที่่�ได้้รัับการแก้้ไขนี้้� รััฐธรรมนููญก็็จะ ประสาทเทคโนโลยีีจะนำ�ำ พาเราไปสู่่�ยุุคฟื้�้นฟููศิิลปวิิทยา คุ้�มครองสมองของพลเมืือง เพราะกฎหมายห้้ามมิิให้้ การครั้ง� ใหม่ใ่ นหน้้าประวัตั ิศิ าสตร์ข์ องมนุษุ ย์์ เราจึึงต้้อง เป้้าหมายของมููลนิิธิิสิิทธิิประสาทคืือ การส่่งเสริิมให้้มีี มีีการรุุกล้ำ�ำ�สมอง เราอาจใช้้กรณีีนี้้�เป็็นแบบอย่่าง เดิินหน้้าให้้เต็็มกำ�ำ ลััง ทั้้�งนี้้�เพราะพวกคนไข้้มองสบตา การจัดั ทำำ�เรื่อ่� งสิทิ ธิปิ ระสาท และเราก็ก็ ำำ�ลังั ทำำ�งานร่ว่ มกับั ให้้ประเทศอื่่�น ๆ ปฏิิบัตั ิติ ามขณะที่่�กำ�ำ ลัังทำำ�การยกร่่าง กัับเราทุุกวัันแล้้วถามว่่า “คุุณจะช่่วยผม/ฉัันได้้ไหม?” ประเทศต่่าง ๆ และสหประชาชาติิเพื่่�อพิิจารณาปััญหา ข้้อเสนอแนะทางจริิยธรรมด้้านประสาทเทคโนโลยีีก็็ได้้ และพวกเราก็ต็ ้้องใช้้สติปิ ัญั ญาทำ�ำ งานนี้้อ� ย่า่ งระมัดั ระวังั เกี่ย� วกับั ประสาทเทคโนโลยีี ในรายงานของสหประชาชาติิ รอบคอบ ตััวเทคโนโลยีีทั้้�งมวลมีีความเป็็นกลางเสมอ เรื่่�อง Our Common Agenda ซึ่�่งตีีพิิมพ์์เมื่�่อเดืือน แต่อ่ าจถููกนำ�ำ ไปใช้้ในทางที่่ด� ีี หรืือทางร้้ายก็ไ็ ด้้ ภาระหน้้าที่่� กัันยายน 2021 และได้้พููดถึึงปััญหาท้้าทายที่่�โยงใย ของเราคืือ สร้้างหลักั ประกันั ให้้มีกี ารนำำ�เทคโนโลยีไี ปใช้้ กับั ปฏิญิ ญาสากลว่า่ ด้ว้ ยสิทิ ธิมิ นุษุ ยชนนั้้น� นายอันั โตนิโิ ย เพื่่�อประโยชน์์สุุขของมนุุษยชาติิ โดยไม่่ส่่งผลเสีีย กููแตร์เ์ รส เลขาธิกิ ารสหประชาชาติไิ ด้เ้ น้้นย้ำ��ำ เป็น็ พิเิ ศษว่า่ ต่่อความก้้าวหน้้าของมวลมนุุษย์์ ประสาทเทคโนโลยีีเป็็นหนึ่�่งในประเด็็นร้้อนแนวหน้้า ที่่จ� ำำ�เป็น็ ต้้องได้้รับั การดููแลจัดั การภายใน 6 ปีีข้้างหน้้า • สารสำ�ำ คััญที่�่คุณุ อยากจะบอกทุกุ คนคืืออะไร? นี่่ไ� ม่ใ่ ช่น่ วนิยิ ายวิทิ ยาศาสตร์น์ ะครับั เราจงมาช่ว่ ยกันั เถิดิ ก่อ่ นที่่�จะสายจนเกินิ แก้้ ซัันติอิ าโก ราโมน ยีี กาฮััล : บุคุ คลแรกที่่ว� าดแผนภาพสมองของมนุษุ ย์์ ซัันติิอาโก ราโมน ยีี กาฮััล (1852-1934) เป็็นนัักประสาทวิิทยาศาสตร์์ ราโมนเริ่�่มต้้นด้้วยการตั้้�งสมมติิฐานว่่าเซลล์์ประสาททั้้�งหลายในสมอง นัักพยาธิิวิทิ ยา และศิิลปิินชาวสเปนที่่ห� ลงใหลในสมอง มีกี ารสื่อ�่ สารกันั แต่ไ่ ม่ส่ ัมั ผัสั ซึ่ง่� กันั และกันั ซึ่ง่� ได้ร้ ับั การพิิสููจน์ท์ างวิทิ ยาศาสตร์์ ภาพวาดประกอบแสดงการทำ�ำ งานภายในสมองซึ่ง�่ ประณีตี สวยงามและถููกต้อ้ ง ว่่าถููกต้้องในทศวรรษ 1950 โดยเรีียกกัันว่่าหลัักการของเซลล์์ประสาท แม่่นยำ�ำ ของเขายัังคงถููกนำำ�มาใช้้ในสาขาประสาทวิิทยาศาสตร์์ เพื่่�อสาธิิต ซึ่�่งระบุุว่่าเซลล์์ประสาททุุกเซลล์์ในสมองล้้วนแยกจากกััน แต่่เซลล์์ประสาท สถาปัตั ยกรรมของเซลล์์ประสาทที่่�เป็็นรากฐานของความจำ�ำ และความนึึกคิิด ทั้้�งหมดสามารถสื่�่อสารข้้ามจุุดประสานประสาทได้้ ในปีี 1906 ราโมนและ ของมนุุษย์์ คามิิลโลได้้รัับรางวััลโนเบลร่่วมกัันในสาขาสรีีรวิิทยา หรืือการแพทย์์ ราโมน ในปีี 1877 ราโมนเก็็บหอมรอมริิบเงิินที่่�ได้้มาตอนทำำ�งานเป็็นเจ้้าหน้้าที่่� เป็็นนักั วิิทยาศาสตร์์ชาวสเปนคนแรกที่่ไ� ด้ร้ ับั รางวััลโนเบล การแพทย์์ในกองทัพั สเปนเพื่อ�่ ซื้้อ� กล้อ้ งจุุลทรรศน์์ให้้ตนเอง ในปีี 2017 คลัังเก็็บเอกสารสำ�ำ คััญของราโมน ได้้แก่่ เอกสารต้้นฉบัับ เขาศึึกษาวิิเคราะห์์ผ่่านเลนส์์ จากนั้้�นจึึงวาดภาพโครงสร้้างที่่�เล็็กจิ๋�วภายใน ทางวิิทยาศาสตร์์ ภาพวาดลายเส้้น ภาพวาดระบายสีี ภาพถ่่าย หนัังสืือ และ สมอง รวมทั้้�งเซลล์ป์ ระสาทด้ว้ ยมืืออย่า่ งละเอียี ดเที่่�ยงตรง จดหมายโต้้ตอบ ได้้รัับการขึ้้�นทะเบีียนมรดกความทรงจำำ�แห่ง่ โลกของยููเนสโก งานของราโมนใช้้เทคนิิคที่่�บุุกเบิิกในปีี 1903 โดยแพทย์์ชาวอิิตาลีี คามิิลโล ในเวลาต่่อมา ก็็มีีเสีียงเรีียกร้้องให้้จััดสร้้างหอจดหมายเหตุุเพื่�่อเก็็บรัักษา โกลจีี (1843-1926) คามิิลโลใช้้ซิิลเวอร์์ไนเตรทย้้อมเนื้้�อเยื่่�อเซลล์์ประสาท คลังั สารสนเทศทางวััฒนธรรมของราโมนอย่่างถาวร ภายในพิิพิิธภัณั ฑ์์ที่่อ� ุทุ ิิศ เขาเป็็นคนแรกที่่�ย้้อมเซลล์์ประสาทให้้เป็็นสีีดำ�ำ เพื่่�อให้้มองเห็็นได้้ชััดเจน เพื่�่อการนี้้� โดยจััดแสดงการค้้นพบต่่าง ๆ ของราโมน ตลอดจนคุุณููปการ แตกต่่างจากเซลล์์โดยรอบซึ่่ง� โปร่่งใส ของสิ่�ง่ ที่่�ค้น้ พบต่่อสาขาประสาทวิิทยาศาสตร์ใ์ นปััจจุุบันั ราโมนใช้้เทคนิิคนี้้�จนสมบููรณ์์แบบ ในปีี 1913 เขาใช้้สีีทองย้้อมเพื่�่อ ในเวลาเดีียวกััน ผลงานของราโมน กาฮััล ก็็ยัังคงเป็็นสะพานเชื่่�อมโยง วาดแผนภาพระบบประสาทส่่วนกลาง ราโมนสร้้างสรรค์์แคตตาล็็อก วิทิ ยาศาสตร์ก์ ับั ศิิลปะเข้า้ ด้ว้ ยกันั อย่า่ งต่อ่ เนื่อ่� ง ในปีี 2020 บรรดาอาสาสมัคั ร อัันน่่ามหััศจรรย์์เล่่มหนึ่่�ง ซึ่�่งเต็็มไปด้้วยภาพวาดที่่�พิิถีีพิิถัันกัับรายละเอีียด จาก 6 ประเทศได้้ร่่วมมืือกัันสรรค์์สร้้างโครงการเย็็บปัักถัักร้้อยกาฮััล ครอบคลุุมองค์์ประกอบในส่่วนต่่าง ๆ ของสมองมนุุษย์์ รวมทั้้�งไขสัันหลััง ณ ชุุมชนประสาทวิิทยาศาสตร์์เอดิินบะระของมหาวิิทยาลััยเอดิินบะระ ของสััตว์ท์ ี่่ย� ัังเล็ก็ อยู่� ในสหราชอาณาจักั ร ชิ้้น� งานปักั ผ้า้ ด้ว้ ยมืือที่่ว� ิิจิตรบรรจงตามลายเส้น้ ภาพวาด ของกาฮััลจำ�ำ นวน 81 ชิ้้น� ได้้รัับการจััดแสดงที่่�ฟอรั่�มเสมืือนจริิงของสมาพัันธ์์ ชมรมประสาทวิิทยาศาสตร์ใ์ นยุุโรป (FENS) เมื่่อ� ปีี 2020 และได้้กลายมาเป็น็ ภาพหน้้าปกของวารสารการแพทย์์ที่่�มีีชื่�่อเสีียงมากที่่�สุุด ฉบัับประสาทวิิทยา (The Lancet Neurology) เดืือนกันั ยายน 2021 41 วารสารความรว่ มมือกบั ตา่ งประเทศ

ชิิลีี: บุุกเบิิก ลอเรนา กัซั แมน เส้้ นทางคุ้ �มครอง สิิทธิิประสาท นักั ข่่าวสายวิิทยาศาสตร์์ ประจำ�ำ อยู่่�ที่่�กรุุงซานติอิ าโก ประเทศชิลิ ีี ชิิลีีเป็็นประเทศแรกในโลกที่่�เริ่ �มผลัักดัันกฎหมายควบคุุมเทคโนโลยีีทั้้�งหมด ที่่�เกี่่�ยวกับั ระบบ “สิิทธิิสมอง” เอาไว้้ในรัฐั ธรรมนููญด้ว้ ย แปลโดย นุุชนาฏ เนตรประเสริฐิ ศรีี ปีี 2021 วุุฒิิสภาของชิิลีีลงมติิเป็็นเอกฉัันท์์รัับรอง © Illustration: S.R. Garcia for The UNESCO Courier ร่่างกฎหมายซึ่่�งแก้้ ไขให้้รััฐธรรมนูู ญคุ้ �มครองสิิทธิ์ � เหนืือข้้อมููลของสมอง หรืือที่่�เรีียกว่่า “สิิทธิิประสาท” แรงเหวี่่ย� งอันั ตราย แม้้ว่่าการพััฒนาประสาทเทคโนโลยีีจะสร้้างความหวััง (neurorights) จากนั้้น� สภาผู้แ้� ทนก็ท็ บทวนและรับั รอง ให้้แก่่ผู้�้ป่่วยจำำ�นวนมาก รวมทั้้�งผู้�้ป่่วยอััมพาตหรืือ การแก้้ไขดัังกล่่าวในเดืือนกัันยายนปีีเดีียวกััน คาดว่่า ความก้้าวหน้้าทางเทคโนโลยีดี ังั กล่า่ วที่่เ� พิ่่ม� พููนขึ้น� เรื่อ�่ ย ๆ โรคอวัยั วะเสื่อ่� มสภาพ เช่น่ โรคพาร์ก์ ินิ สันั หรืืออัลั ไซเมอร์์ ขณะนี้้�ประธานาธิิบดีีชิิลีีจะลงนามประกาศใช้้เป็็น เช่่นนี้้�เป็็นตััวกระตุ้ �นให้้คณะกรรมาธิิการดููแลป้้องกััน แต่เ่ ทคโนโลยีดี ้้านนี้้ก� ็อ็ าจนำ�ำ ไปสู่�การชักั เชิดิ บงการสมอง กฎหมายต่่อไป ปัญั หาในอนาคต (Future Challenges Commission) มนุษุ ย์์ได้้เช่่นกันั เมื่่�อกระบวนการนี้้�เสร็็จสิ้้�นสมบููรณ์์ ชิิลีีก็็จะกลายเป็็น ของวุฒุ ิสิ ภาชิลิ ีสี นใจเรื่อ�่ งประสาทเทคโนโลยีเี มื่อ่� 3 ปีทีี่่แ� ล้้ว ประเทศแรกในโลกที่่ม� ีกี ฎหมายปกป้อ้ งความเป็น็ ส่ว่ นตัวั หลังั การเยืือนของราฟาเอล ยุุสเต นักั ประสาทชีีววิทิ ยา ของจิติ ประสาท เจตจำ�ำ นงเสรีี และคุ้ม� ครองให้้พลเมืือง ประจำ�ำ มหาวิทิ ยาลัยั โคลััมเบียี รัฐั นิวิ ยอร์ก์ ซึ่ง�่ เป็น็ หนึ่่�ง เข้้าถึึงประสาทเทคโนโลยีโี ดยไม่เ่ ลืือกปฏิบิ ัตั ิิ จุดุ มุ่่�งหมาย ในผู้้�ริิเริ่�มโครงการ BRAIN ของสหรััฐฯ ที่่�มุ่�งจััดทำำ� คืือทำ�ำ ให้้ข้้อมููลในสมองของปััจเจกบุุคคลมีีสถานภาพ แผนภาพสมองมนุุษย์์ กรรมาธิิการชุุดนี้้�ก็็เริ่�มวิิตก เช่่นเดีียวกัับอวััยวะในร่่างกายจึึงห้้ามซื้ �อห้้ามขาย ว่่ า ค ว า ม ก้้า ว หน้้า เ หล่่ านี้้� เ สี่ � ย ง ที่่� จ ะ เ ป็็ น ภัั ย คุุ ก ค า ม ห้้ามลัักลอบค้้าหรืือนำำ�ไปแสวงหาผลประโยชน์์ ความมั่�นคงและเจตจำ�ำ นงอิสิ ระของมนุษุ ย์์ ขณะเดียี วกันั การปฏิริููปเพื่อ่� แก้้ไขมาตรา 19 ของกฎบัตั ร แม็็คนาคาร์์ตาอัันเป็็นรััฐธรรมนููญของประเทศนี้้�ก็็กำำ�ลััง ได้้รัับการพิิจารณาให้้เป็็นไปเพื่�่อ “คุ้�มครองบููรณภาพ และป้้องกัันความเสีียหายทางจิิตประสาทของสมอง จากความก้้าวหน้้าและการพัฒั นาสมรรถนะของประสาท เทคโนโลยีีทั้้ง� มวล หากมองในแง่่การพััฒนาประสาทเทคโนโลยีีซึ่�่งยัังคง ใช้้การกัับสมองมนุุษย์์ได้้จำ�ำ กััด มติิเห็็นชอบต่่ออาวุุธ ด้้านกฏหมายดัังกล่่าวนี้้�อาจดููคล้้ายตีีตนไปก่่อนไข้้ แต่่บรรดาผู้�้เชี่ �ยวชาญเริ่ �มพากัันส่่งสััญญาณเตืือนภััย กันั แล้้วและยืืนกรานว่า่ จำำ�เป็น็ ต้้องออกกฎหมายดักั หน้้า ไว้้ก่อ่ นที่่จ� ะมีกี ารประยุกุ ต์ใ์ ช้้จนแพร่ห่ ลายไปทั่่ว� ในทางที่่� ล่ว่ งละเมิดิ โดยเฉพาะเมื่อ่� ความก้้าวหน้้าในด้้านประสาท เทคโนโลยีียัังรุุดหน้้ารวดเร็ว็ อย่่างต่อ่ เนื่อ่� ง เมื่อ�่ เดืือนเมษายน 2021 Neuralink บริษิ ัทั ของนักั ธุรุ กิจิ ชื่่�อดัังอย่่างอีีลอน มััสก์์ ซึ่่�งพััฒนาระบบเชื่่�อมโยงสมอง กัับคอมพิิวเตอร์์ หรืือ BMI ได้้เผยแพร่่วิิดีีทััศน์์เจ้้าลิิง ที่่�เล่่นวิิดีีโอเกมหลัังได้้รัับการผ่่าตััดฝัังชิิพไว้้ในสมอง แม้้ว่า่ เทคโนโลยีทีี่่ใ� ช้้นี้้ย� ังั เพิ่่ง� อยู่่�ในระดับั เริ่ม� ต้้นแต่ก่ ็เ็ ปิดิ ทาง ไปสู่�การประยุกุ ต์ใ์ ช้้งานได้ไ้ ม่่จบสิ้�น 42 วารสารความรว่ มมือกับตา่ งประเทศ

“เราต้้องเร่่งพััฒนากฎระเบีียบขึ้�นมา” กุุยโด จิิราร์์ดีี สุญุ ญากาศทางกฎหมาย ปััญหานี้้�อาจดููเหมืือนเป็็นแง่่มุุมทางทฤษฎีี แต่่ก็็สำำ�คััญ วุฒุ ิสิ มาชิกิ ผู้เ้� ป็น็ ประธานกรรมาธิกิ ารชุดุ นี้้แ� ละเป็น็ คนหนึ่ง่� มากถึึงขนาดที่่�ว่่าประสาทวิิทยาศาสตร์์นั้้�นอยู่่�ตรงรอย ที่่ร� ิเิ ริ่ม� ร่า่ งกฏหมายดังั กล่า่ วชี้แ� จง “ทุกุ วันั นี้้ม� ีเี ทคโนโลยีี ชิิ ลีี ไ ม่่ ใช่่ ป ร ะ เ ท ศ เ ดีี ย ว ที่่� วิิ ต ก กัั ง ว ล เ กี่ � ย ว กัั บ ภ า ว ะ ต่อ่ ระหว่า่ งกิจิ กรรมของสมองกับั สิ่ง� ที่่ก� ่อ่ ให้้เกิดิ อัตั ลักั ษณ์์ ซึ่่�งอ่่านสมองคนโดยตรงได้้แล้้ว ถอดรหััสความคิิด สุุญญากาศทางกฎหมายที่่�แวดล้้อมประสาทเทคโนโลยีี ของตัวั บุคุ คลเอง โลเปซ-ซิลิ วาระบุวุ ่า่ “คนเราไม่ไ่ ด้เ้ ป็น็ ความรู้้�สึึกของคนก็็ได้้ รวมทั้้�งสอดใส่่ความรู้้�สึึกที่่�ไม่่ใช่่ ประเทศสเปน สหรัฐั ฯ ฝรั่่ง� เศส และช่ว่ งหลังั มานี้้ย� ังั รวม ผลพวงของกิจิ กรรมทางจิติ ประสาทเท่า่ นั้้น� ถึึงแม้้จะเห็น็ ของเจ้้าตััวเข้้าไปด้ว้ ย” อาร์์เจนติินาด้้วย ต่่างเริ่�มศึึกษาปััญหานี้้�กัันแล้้ว ได้้ชัดั ว่า่ กิจิ กรรมอันั นี้จ� ำำ�เป็น็ ต่อ่ การทำ�ำ ให้้เราเป็น็ คนในแบบ ประเด็็นที่่�น่่ากัังวลมากยิ่ �งกว่่าตััวเทคโนโลยีีเองคืือ องค์ก์ ารสหประชาชาติแิ ละองค์ก์ ารรัฐั ต่า่ ง ๆ ในอเมริกิ า ที่่เ� ราเป็็นอยู่่�” ศัักยภาพการประยุุกต์์ใช้้งาน คาร์์ลอส อามููนาเตกุุย (Organization of American States) ก็ก็ ระตืือรืือร้้น นอกจากนี้้� การออกกฎหมายกำำ�กับั ควบคุมุ ด้้านประสาท อาจารย์ค์ ณะนิติ ิศิ าสตร์ม์ หาวิทิ ยาลัยั คาธอลิกิ ปอนติฟิ ิคิ ัลั สนใจเรื่่�องนี้้�เช่่นกันั วิิทยาศาสตร์์ก็็ยัังชููปััญหาเรื่�่องความยิินยอมพร้้อมใจ ในชิิลีี ซึ่�่งเป็็นผู้้�เชี่�ยวชาญรายหนึ่่�งที่่�คณะกรรมาธิิการ แต่ภ่ ารกิจิ นี้้ส� ลับั ซับั ซ้้อน กฎหมายต้้องเขียี นไว้้กว้้างพอ กล่่าวคืือ ก่่อนจะยอมอนุุญาตให้้แอพพลิิเคชัันใด ดัั ง ก ล่่ า ว แ ต่่ ง ตั้ � ง ใ ห้้ ร ว ม ร่่ า ง ก ฏห ม า ย ฉบัั บ นี้้� เ ห็็ น ว่่ า จะปรัับให้้เข้้ากัับการพััฒนาปรัับปรุุงเทคโนโลยีีใหม่่ ๆ ใช้้ข้้อมูู ล เ กี่ � ย ว กัั บ นิิ สัั ย ข อ ง ค น พ ล เ มืือ ง / ผู้้� บ ริิ โ ภ ค “ถ้้าหากมััวแต่่รอจนเทคโนโลยีีสมบููรณ์์แล้้ว เราก็็อาจ ขณะเดียี วกันั ก็ต็ ้้องสร้้างความมั่น� ใจว่า่ คุ้้ม� ครองพลเมืือง ต้้องสามารถตัดั สินิ ใจโดยมีขี ้้อมููลเพียี บพร้้อม คืือรู้ช�้ ัดั ว่า่ ไม่ม่ ีีทางควบคุุมมันั ได้้เลย” ได้้จริิง เปโดร มัลั โดนาโด ผู้�้อำ�ำ นวยการแผนกประสาท ข้้อมููลนั้้�น ๆ จะถููกนำ�ำ ไปใช้้อย่่างไร โลเปซ-ซิิลวาย้ำำ��ว่่า “การคิิดว่่าความก้้าวหน้้าเหล่่านี้้�จะไม่่ถููกปรัับแปลงไป วิิทยาศาสตร์์และนัักวิิจััยร่่วมที่่�สถาบัันสหััสวรรษ การต้้องทำำ�ให้้ทุกุ คนเข้้าถึึงข้้อมููลได้้จริงิ ๆ จึึงเป็น็ เรื่อ�่ งสำำ�คัญั ใช้้เชิิงธุุรกิิจก็็คงใสซื่่�อเกิินไป” ปาโบล โลเปซ-ซิิลวา แห่่งชีีวการแพทย์์ประสาทวิิทยาศาสตร์์ (Biomedical ประเด็็นหลัักอีีกอย่่างหนึ่่�งคืือเรื่�่องของการเข้้าถึึง นักั จิติ วิทิ ยาซึ่ง�่ เป็น็ อาจารย์ป์ ระจำำ�มหาวิทิ ยาลัยั วัลั ปาไรโซ Neuroscience - BNI) ในคณะแพทย์์ศาสตร์์ ข้้อสำำ� คัั ญ ก็็ คืือทุุ ก ค น ต้้อ ง ไ ด้้รัั บ ป ร ะ โ ย ช น์์ จา ก ให้้ความเห็็น “ถึึงแม้้การพััฒนาเทคโนโลยีีพวกนี้้�ไม่่ใช่่ มหาวิทิ ยาลัยั ชิลิ ีเี ห็น็ ว่า่ “ร่า่ งกฏหมายที่่พ� ิจิ ารณากันั ไม่ไ่ ด้้ ค ว า ม ก้้า ว หน้้าอัั น เ กิิ ดจา ก ป ร ะ ส า ท เ ท ค โ น โ ล ยีี ปัญั หาในตัวั เอง มันั ก็อ็ าจจะข้้ามเส้้นแบ่ง่ เขตอันั ตรายได้้ ระบุุให้้ชััดเจนว่่าอะไรคืือกิิจกรรมทางสมอง หรืือ โดยปราศจากการเลืือกปฏิบิ ัตั ิิ และสุดุ ท้้ายจะต้้องไม่ส่ งวน ถ้้าหากว่า่ ไร้้กฏเกณฑ์์” การโยงใยทางประสาท” ประโยชน์์ดัังกล่่าวเอาไว้้สำ�ำ หรัับคนส่่วนน้้อยเท่่านั้้�น เขาขยายความว่า่ การนำำ�ไปใช้้แสวงหาผลประโยชน์เ์ ช่น่ นั้้น� ทว่่าประเด็็นนี้้�ก็็ยังั ไม่่ค่อ่ ยมีีความชััดเจน อาจเป็็นการถููกลัักลอบเจาะข้้อมููลหรืือบรรจุุ “ข้้อมููล “ “ทำ�ำ อย่า่ งไรเราจึึงจะสามารถสร้้างความมั่น� ใจได้้ว่า่ ผู้ค�้ น ทางประสาทที่่�ระบุตุ ััวตน” (neuro cookies) ซึ่่�งทำ�ำ ให้้ เข้้าถึึงเทคโนโลยีนีี้้ไ� ด้้ถ้วนหน้้าอย่า่ งเท่า่ เทียี ม” มัลั โดนาโด ล่ว่ งรู้ค� วามนิยิ มชมชอบของผู้บ้� ริโิ ภคและสุดุ ท้้ายก็แ็ อบแทรก กฎหมายต้้องเขีียนไว้้ ตั้ง� คำำ�ถาม “เนื้้อ� หาทางกฏหมายในจุดุ นี้้ย� ังั ไม่ช่ ัดั เจนพอ” ใส่ค่ วามชื่�น่ ชอบใหม่่ ๆ เข้้าไปได้้ กว้า้ งพอจะปรับั ให้้เข้า้ กัับ การพััฒนาปรัับปรุงุ เทคโนโลยีีใหม่่ ๆ ขณะเดีียวกันั ก็็ต้้องสร้้าง ความมั่่น� ใจว่า่ คุ้้�มครอง พลเมืืองได้้จริิง © Illustration: S.R. Garcia for The UNESCO Courier 43 วารสารความรว่ มมอื กับต่างประเทศ

อาชญากรรม: ใช้้หลัักฐาน อััลลา แคตส์เ์ นลสันั จากการอ่่านข้้อมููลสมอง ได้้ไหม? นัักเขีียนและบรรณาธิิการอิสิ ระสายวิทิ ยาศาสตร์์ ประจำำ�อยู่่�ที่่�เมืืองนอร์ท์ แธมป์ต์ ันั รััฐแมสซาชููเซ็็ตส์์ สหรัฐั ฯ แปลโดย นุชุ นาฏ เนตรประเสริฐิ ศรีี ประสาทเทคโนโลยีี ใช้้ปรัับปรุงุ เทคนิิคการจับั เท็็จให้้ดีขี ึ้น้� ได้้มาก แม้้ว่า่ อุปุ กรณ์์ เหล่่านี้้�จะแม่่นยำำ�ขึ้้�นเรื่�อย ๆ แต่่ก็็ก่่อให้้เกิิดคำ�ำ ถามทางกฎหมายและจริิยธรรม ขึ้น้� มานานัปั การ ศาลส่ว่ นใหญ่ท่ั่่ว� โลกยังั ไม่ย่ อมรับั หลักั ฐานซึ่ง�่ ได้จ้ ากการสังั เกต การทำำ�งานของสมอง ช่่วงต้้นทศวรรษ 1990 บรรดาแพทย์์ที่่�โรงพยาบาล ส่ว่ นอะมิกิ ดาลาซึ่ง่� ควบคุมุ อารมณ์ต์ ่า่ ง ๆ เช่น่ ความกลัวั “ มหาวิทิ ยาลัยั สตราสบููร์ก์ ในฝรั่่ง� เศสพบคนไข้้อาการแปลก ๆ รีีเบกกา วิิลค็อ็ กสันั นักั นิติ ิิจิิตวิทิ ยาที่่�มหาวิิทยาลัยั เซ็็น ชายวััย 51 ปีีรายนี้้�เป็็นลมชัักอย่่างผิิดธรรมดา คืือ ทรัลั ควีนี ส์แ์ ลนด์ใ์ นออสเตรเลียี ชี้แ� จงว่า่ นักั วิจิ ัยั คิดิ ว่า่ ตัวั งานวิจิ ัยั ที่ส่� ำำ�รวจ ดููเหมืือนว่า่ อาการเกินิ 1 ใน 3 เกิดิ ขึ้้น� เมื่อ�่ เจ้้าตัวั กล่า่ วเท็จ็ กระตุ้ �นให้้เกิิดอาการลมชัักคืือความรู้�้สึึกหวั่่�นกลััวเวลา ตรวจสอบเทคนิิค เนื่�่องด้ว้ ยเหตุผุ ลทางธุรุ กิจิ พููดโกหก ไม่ใ่ ช่เ่ พราะการโกหกเอง ดัังนั้้น� อารมณ์ท์ ำำ�นอง จับั เท็็จเหล่า่ นี้้ม� ีีน้้อย ไม่ช่ ้้าแพทย์ก์ ็ว็ ินิ ิจิ ฉัยั สาเหตุอุ าการลมชักั ของคนไข้้รายนี้้� เดียี วกันั ซึ่ง�่ รู้ส้� ึึกขึ้น� มาด้ว้ ยเหตุผุ ลอย่า่ งอื่น่� จึึงอาจไปกระตุ้น� ว่า่ เกิิดจากเนื้้�องอกกดทัับสมอง กระแสสื่อ�่ ประสาทอย่่างเดียี วกันั ในสมองของคนไข้้ © Illustration :François le Loup for TheUNESCOCourier 44 วารสารความรว่ มมือกบั ต่างประเทศ

วิิลค็็อกสัันอธิิบายว่่าไม่่ได้้มีีลัักษณะอาการเฉพาะแบบ เทคโนโลยีีแบบที่่� 2 คืือการตรวจคลื่น�่ ไฟฟ้า้ สมอง (elec- ทุกุ วันั นี้้ป� ระเทศส่ว่ นใหญ่ท่ั่่ว� โลกยังั ไม่ย่ อมรับั เทคนิคิ เหล่า่ เดี่�ยว ๆ ปรากฏให้้พบในร่่างกายหรืือสมองขณะที่่�คน tro-encephalograpy: EEG) โดยการตรวจวัดั สัญั ญาณ นี้้� เจมส์์ จิอิ อร์ด์ าโน นัักประสาทวิทิ ยาและนัักจริยิ ธรรม กำ�ำ ลังั พููดปด แต่ช่ ่ว่ ง 2 ทศวรรษที่่�ผ่่านมา นักั ประสาท ไฟฟ้้าจากสมองที่่�เรีียกว่่า P300 ซึ่�่งสมองส่่งออกมาหลััง ประจำ�ำ ศููนย์์การแพทย์์มหาวิิทยาลััยจอร์์จทาวน์์ในกรุุง วิิทยาได้้พากัันสำ�ำ รวจตรวจสอบว่่าการตามแกะรอยรููป ได้้รับั สิ่ง� เร้้า เช่น่ รููปหรืือคำ�ำ บนจอภาพและประมาณ 300 วอชิิงตััน ดีี.ซีี. ให้้ข้้อมููลว่่าเดิิมทีีหน่่วยงานด้้านกฏหมาย แบบการทำ�ำ งานของสมองจะช่่วยชี้�นำ�ำ ทางให้้แก่่หน่่วย มิลิ ลิวิ ินิ าทีี โรบินิ ปาล์ม์ เมอร์์ ผู้เ�้ ชี่ย� วชาญด้้านกฏหมายนิติ ิิ ในอิินเดีียและญี่่�ปุ่�นเคยใช้้เทคโนโลยีจี ับั เท็็จด้ว้ ย EEG แต่่ งานที่่บ� ังั คัับใช้้กฎหมายได้้หรืือไม่่ เวชที่่�มหาวิิทยาลััยแคนเทอเพอรีีในนิิวซีีแลนด์์อธิิบายว่่า ก็ไ็ ม่่ได้ใ้ ช้้อีีกแล้้ว ตัวั สััญญาณ P300 เองไม่่ได้้ใช้้จับั เท็็จโดยตรง แต่่สัมั พันั ธ์์ เทคนิิคท้้าทาย กัับความคุ้�นเคยต่่อสิ่่�งเร้้าอย่่างใดอย่่างหนึ่่�ง เช่่น ผู้�้ สอบสวนอาจซักั ไซ้้ว่า่ บุคุ คลนั้้น� คุ้น� กับั สถานที่่เ� กิดิ เหตุหุ รืือ นักั ประสาทวิทิ ยาเน้้นกว้้าง ๆ ที่่เ� ทคโนโลยีี 2 แบบ แบบ กับั อาวุุธซึ่่�งใช้้สังั หารหรืือไม่่ แรกคืือการสแกนสมอง อย่่างละเอีียดซึ่่�งเรีียกว่่า func- งานศึึกษาวิจิ ัยั บางชิ้น� บ่ง่ ชี้ว� ่า่ เมื่อ่� ใช้้อย่า่ งถููกต้้อง เทคนิคิ tional magnetic resonance imaging (fMRI) โดย เหล่่านี้้�จะแม่่นยำำ�สููงกว่่าใช้้เครื่่�องจัับเท็็จมากแต่่การนำำ� ติิดตามการไหลเวียี นของโลหิติ ในสมองเพื่อ�่ ตรวจจับั ภาพ ไปใช้้ก็็ก่่อให้้เกิิดประเด็็นถกเถีียงหลายประการ เมื่�่อ การทำำ�งานของสมอง สมมุุติิฐานก็็คืือการกล่่าวเท็็จเป็็น ประมาณ 10 ปีกี ่่อน ที่่ส� หรััฐฯ เคยมีีการใช้้เทคนิิคจัับ ภาระทางปััญญามากกว่่าการพููดความจริิง และใช้้ภาพ เท็จ็ โดยดููข้้อมููลการทำำ�งานของสมองในคดีอี าชญากรรม สแกนสมองแบบนี้้ต� รวจจับั ความแตกต่า่ งดังั กล่า่ วได้้ นักั 2 คดีี ทว่่าการใช้้เทคโนโลยีีดัังกล่่าวก็็ถููกคััดค้้านในชั้�น วิจิ ัยั บอกว่า่ สามารถระบุไุ ด้เ้ ลยว่า่ ใครพููดจริงิ พููดเท็จ็ โดยใช้้ อุุทธรณ์์และพบว่่าไม่่ได้้มาตรฐานดอเบิิร์์ต (Daubert เครื่�่อง fMRI สแกนภาพสมองบุุคคลนั้้�นขณะป้้อนชุุด Standard) ซึ่�่งศาลใช้้ในการพิิจารณายอมรัับหลัักฐาน คำ�ำ ถามแล้้วประมวลผลจากภาพที่่ไ� ด้้ ทางวิิทยาศาสตร์์ © Illustration :François le Loup for TheUNESCOCourier 45 วารสารความร่วมมือกบั ต่างประเทศ

ตัดั สินิ ความผิิด การทดสอบโดยตรวจคลื่น�่ ไฟฟ้า้ สมองใช้้งานง่า่ ยกว่า่ และ ผู้เ้� ชี่ย� วชาญกล่า่ วว่่าการประเมินิ ขอบเขตที่่�หน่ว่ ยงานรัฐั ถููกกว่า่ ใช้้เพียี งชุุดขั้้�วติดิ ศรีีษะซึ่่ง� น้ำ�ำ� หนักั เบาเคลื่อ่� นย้้าย ใช้้เทคโนโลยีีดัังกล่่าวกระทำ�ำ ได้้ยาก กระทรวงกลาโหม ในปีี 2008 อิินเดีียเป็็นประเทศแรกซึ่่�งตััดสิินความผิิด ง่่ายเท่่านั้้�น แต่่การใช้้วิิธีีการนี้้�ตรวจสอบก็็เป็็นประเด็็น สหรััฐฯ ซึ่�่งตั้�งอยู่่� ณ อาคารเพนตากอนสนัับสนุุน ของจำำ�เลยโดยอาศััยหลัักฐานประกอบจากการสแกน ถกเถีียงโต้้แย้้ง ปาล์์มเมอร์์ลงความเห็็นว่่า “เนื่่�องจาก ใ ห้้วิิ จัั ย ค้้ น ค ว้้า ก า ร จัั บ เ ท็็ จ โ ด ย ใช้้ เ ท ค โ น โ ล ยีี ชั้ � น สูู ง สมองด้ว้ ยเทคนิคิ EEG อทิติ ิิ ชาร์ม์ า นักั ศึึกษาด้้านธุรุ กิจิ ไม่ไ่ ด้้มีกี ารยืืนยันั อย่า่ งเป็น็ กลางมากพอถึึงความแม่น่ ยำำ� รวมถึึงการใช้้ fMRI แต่่เทคโนโลยีีเหล่่านนั้้�นก็็มีีให้้ใช้้ วัยั 24 ปีีจากเมืืองปููเนถููกตัดั สินิ ว่่าวางยาพิษิ ฆาตกรรม น่า่ เชื่อ�่ ถืือ จึึงไม่ช่ วนให้้คนยอมรับั วิธิ ีนีี้้ม� ากนักั ” เมื่อ�่ ไม่น่ าน ในเชิิงพาณิิชย์์แล้้ว เช่่น บริิษััท Brainwave Science คู่่�หมั้้น� คนเก่า่ ของเธอ คดีนี ี้้ไ� ด้้รับั ความสนใจจากทั่่�วโลก มานี้้� เขาเริ่ม� ตรวจสอบความถููกต้้องของสัญั ญาณ P300 ซึ่ง�่ ตั้ง� อยู่่�ที่่ร� ัฐั แมสซาชููเซ็ต็ ส์ข์ องสหรัฐั ฯ แจ้้งไว้้ในเว็บ็ ไซต์์ แต่่หลังั จากนั้้�นหนึ่�ง่ ปีคี ำ�ำ ตัดั สิินกลับั พลิกิ เปลี่ย� น ในที่่�สุุด โ ด ย ท ด ส อ บ ทั้้� ง ใ น ก ลุ่ � ม นัั ก ศึึ ก ษ า ม หาวิิ ท ย าลัั ย แ ล ะ ของตนว่่าทางบริิษััทได้้พััฒนาระบบตรวจจัับสััญญาณ เมื่อ่� เดืือนมิถิ ุนุ ายน 2021 ศาลอินิ เดียี ตัดั สินิ ให้้ชาร์ม์ ากับั กลุ่�มนักั โทษคดีอี าชญากรรมร้้ายแรง แล้้วจึึงรายงานว่่า P300 ที่่ว� ัดั คลื่น่� สมองได้้ เพื่อ่� ช่ว่ ยเหลืือหน่ว่ ยงานควบคุมุ คู่�ครองคนใหม่่มีีความผิิดตามคำ�ำ ฟ้้อง โดยไม่่เคยเรีียก วิธิ ีนี ี้้ใ� ช้้การได้เ้ กืือบสมบููรณ์ใ์ นกลุ่�มนักั ศึึกษาและด้้อยลง กฎหมายในด้้านต่่าง ๆ รวมถึึงความมั่�นคงของชาติิ ถามถึึงความถููกต้้องของผลสแกนสมองดัังกล่า่ วเลย บ้้า ง ใ น ก ลุ่ � ม นัั ก โ ท ษ ซึ่�่ ง ไ ม่่ ค่่ อ ย ใ ห้้ ค ว า ม ร่่ ว ม มืือ แ ล ะ ต่่อต้้านการก่่อการร้้ายพิิจารณาคดีีอาชญากรรม งานวิิจััยที่่�สำำ�รวจตรวจสอบเทคนิิคจัับเท็็จเหล่่านี้้�มีีน้้อย ไม่่ค่่อยยัับยั้�งชั่�งใจมากเท่่ากลุ่�มแรก “โดยรวม ๆ แล้้ว และควบคุุมผู้อ้� พยพ และโดยมากก็็ทำ�ำ ในกลุ่�มอาสาสมััครซึ่่�งเป็็นนัักศึึกษา วิิธีีใช้้ P300 ตรวจสอบข้้อมููลที่่�สมองรัับรู้้�ได้้ผลแม่่นยำ�ำ เจน โมเรีียร์์ตีี อาจารย์์สอนกฎหมายผู้�้เชี่�ยวชาญ น่่าเชื่�อ่ ถืืออย่า่ งน่า่ พอใจ” “ ด้้านประสาทวิทิ ยาศาสตร์แ์ ละหลักั ฐานทางวิทิ ยาศาสตร์์ แห่ง่ มหาวิทิ ยาลัยั ดููเกสน์ใ์ นเมืืองพิติ ต์ส์ เบิริ ์ก์ ของสหรัฐั ฯ หมายค้้นสมอง โดยลำ�ำ พัังตัวั เองแล้้ว กล่่าวว่่า “เราต้้องแสดงให้้เห็็นว่่ามัันใช้้ได้้ในชีีวิิตจริิง ไม่่มีีเทคโนโลยีีด้า้ นสมอง ข้้อนั้้น� เรายัังไม่ไ่ ด้้แสดงให้้ประจัักษ์์” ปาล์์มเมอร์์เตืือนว่่า แต่่ถึึงอย่่างไรการใช้้วิิธีีนี้้�ก็็มีีปััญหา แบบใดใช้้เป็น็ ข้อ้ สรุุป ด้้านจริยิ ธรรมและกฎหมายแวดล้้อมอยู่่�มาก เช่น่ ถ้้าหาก ในแง่ก่ ฏหมายได้ด้ ีีพอ เชื่�่อว่่าใครสัักคนรู้้�ข้้อมููลวงในเกี่ �ยวกัับอาชญากรรม คดีีหนึ่่�ง ตำำ�รวจจะบัังคัับให้้บุุคคลนั้้�นเข้้ารัับการตรวจ จิอิ อร์ด์ าโนระบุวุ ่า่ ความซับั ซ้้อนซ่อ่ นเงื่อ� นของเทคโนโลยีี ดังั กล่า่ วได้ไ้ หม? เขาตั้้ง� คำ�ำ ถามว่า่ “เป็น็ ไปได้้หรืือไม่ท่ี่่จ� ะขอ ดึึงข้้อมููลจากสมองกำำ�ลัังพััฒนาขึ้้�นเรื่�่อย ๆ เขาเสริิมว่่า หมายศาลค้้นสมองใคร?” ปาล์ม์ เมอร์ว์ างแผนจะทำำ�งาน ทุกุ วันั นี้้โ� ดยลำ�ำ พังั ตัวั เองแล้้วยังั ไม่ม่ ีเี ทคโนโลยีอี ่า่ นสมอง ร่่วมกัับตำำ�รวจในนิิวซีีแลนด์์เพื่่�อทดลองเทคโนโลยีีนี้้�กัับ อย่่างใด” ไปถึึงจุดุ ซึ่ง�่ ใช้้เป็็นตัวั ชี้�วััดโดด ๆ ได้้ดีพี อที่่จ� ะ กลุ่�มอาสาให้้ข้้อมููลเข้้ารับั การตรวจโดยได้้รับั ค่า่ ตอบแทน ให้้ข้้อสรุุปในแง่ก่ ารกระทำ�ำ ผิิดกฏหมาย” มอเรียี ร์ต์ ีชีี้แ� จงว่า่ ปัญั หาอีกี ประการก็ค็ ืือวิธิ ีกี ารที่่เ� ครื่อ�่ งมืือ แต่เ่ วลานั้้น� ก็จ็ ะมาถึึงอีกี ไม่น่ าน นักั วิทิ ยาศาสตร์ก์ ำ�ำ ลังั ใช้้ เหล่่านี้้�ทำำ�งานกัับความจำำ� สมมุุติิว่่าคุุณได้้ดููรููปถ่่าย ปััญญาประดิิษฐ์์และคอมพิิวเตอร์์ที่่�สอนให้้เรีียนรู้้�เอง ผู้ต�้ ้้องสงสัยั รายหนึ่ง่� แต่ใ่ ครคนนั้้น� หน้้าตาคล้้ายเพื่อ่� นสนิทิ เพื่อ่� ดึึงเอาสัญั ญาณข้้อมููลบริสิ ุทุ ธิ์จ� ากสมอง “ปัญั หาใหม่่ คนหนึ่ง่� มาก สมองคุณุ จะส่ง่ สัญั ญาณ P300 ออกมาไหม? มากที่่ม� องเห็น็ ได้้ชัดั แต่ไ่ ม่ม่ ีใี ครพููดถึึงก็ค็ ืือ เราไม่ร่ ู้เ�้ ลยว่า่ ในทำำ�นองเดีียวกัันวััตถุุพยานสำำ�คััญต่่อคดีีอาชญากรรม แท้้จริิงแล้้ว ‘จิติ ใจ’ ปรากฏอยู่่�ใน ‘สมอง’ ได้้อย่่างไร? อาจบังั เอิญิ ดููคล้้ายคลึึงกับั ของบางอย่า่ งที่่ผ� ู้ร้� ับั การทดสอบ จิิออร์์ดาโนสรุุปว่่า “สิ่�งที่่�เทคโนโลยีีอำำ�นวยให้้เราทำำ�ได้้ คุ้น� เคยในบริบิ ทอื่น�่ เธอสรุปุ ว่า่ “นั่่น� เป็น็ บางข้้อที่่ฉ� ันั กังั วล คืือทำำ�ความเข้้าใจให้้ลึึกซึ้ �งขึ้ �น” ประการแรกคืือการบังั เอิญิ จดจำ�ำ ได้้จะดููเหมืือนกับั การจดจำำ� ได้้จริิงหรืือไม่่? และประการที่่� 2 ก็็คืือ จะรู้�้ได้้อย่่างไร ว่่าบางสิ่ �งบางอย่่างที่่�บุุคคลนั้้�นจดจำำ�ได้้หรืือไม่่ได้้เป็็นไป โดยปราศจากอคติิ” เธอเสริิมด้้วยว่่ายิ่่�งกว่่านั้้�น “คนที่่� เข้้ารับั การตรวจอาจตั้้ง� ใจทำ�ำ ให้้ผลการตรวจดููสับั สนก็ไ็ ด้”้ ปาล์ม์ เมอร์ต์ั้ง� ข้้อสังั เกตว่า่ นอกจากนี้้ย� ังั มีคี วามสี่ย� งด้ว้ ยว่า่ ทางการอาจนำ�ำ ไปใช้้ผิิด ๆ สมมุตุ ิิว่า่ ตำ�ำ รวจจับั กุุมบุุคคล ที่่ต� นสงสัยั ว่า่ ขโมยของ ถ้้าหากตำำ�รวจเป็น็ ผู้เ้� อาของสิ่ง� นั้้น� ให้้ดููขณะตรวจสอบ ผู้ต�้ ้้องสงสัยั ก็จ็ ะดููเหมืือนผู้ก้� ระทำ�ำ ผิดิ ในสายตาตำ�ำ รวจ เขาสรุุปว่่า “เพราะฉะนั้้�นจึึงห้้าม มอบหมายให้้หน่่วยงานตำำ�รวจทำ�ำ หน้้าที่่�นี้้�เด็็ดขาด ต้้องให้้หน่ว่ ยงานอิสิ ระเป็น็ ผู้ต�้ รวจทดสอบ” 46 วารสารความรว่ มมอื กบั ต่างประเทศ