Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore Arbi ke pakistani zobanoon par lisanyati asraat

Arbi ke pakistani zobanoon par lisanyati asraat

Published by maqsood5, 2017-07-24 13:36:03

Description: Arbi ke pakistani zobanoon par lisanyati asraat
Maqsood Hasni
Free abuzar Barqi Kutab’khana
July 2017

Search

Read the Text Version

1

2ARBI KAY PAKISTANI ZOBANOON PAR LISANYATI ASRAAT Maqsood HasniArboon ka bar-e-sagher se sadyoon ka nahain, hazaroonsaal ka reshta hai. Arab bar-e-sagher ki mukhtalifvalaitoon main mukhtalif hawaloon se aatay jatay rahayhain. Sowahil oon ki tovajo ka khasusi markaz rahay hainaur is kay asaraat kisi na’kisi hawala se aaj bhi mojoodhain. Aaj bhi kuch sahili alaqay hain jahaan arbi boli jatihai.Arboon ki aamad se oon kay omomi-o-khsusi rujhanaat,rovaeay, adbi-o-masharti saliqay, tajarti atwaar,tamadni-o-saqafti andaz-o-aqdaar waghera shaori aurla’shaori toor par daramad howay. In omoor kayzeer-e-asar Arbi zoban ka bar-e-sagher ki zobanoon aurraej bolioon ko matasar karma qatee hairat ki baat

3nahain. Marozaat-e-bala ki tasdeeq-o-taeed kay zimunmain Hindustani shiar-o-adab, dastanoon aur mazhabikutab i.e. Ramaen, Bhagvat Gita waghera ko malahzt kiyajana chahiay. Yah amar bhi bahar’toor malhoz-o-khatarrehna chahiay kah Arab, Iran aur Turki ko bhi matasarkartay rahay hain. Ahal-e-faras aur Turkoon ka bhibar-e-sagher main aana jana raha hai. Bilwasta alfaz kidaramad ka silsala apni jaga mojood raha.Arboon ki bar-e-sagher ki yatra doo hawaloon saykhasusan samnay aati hai:1- Islam se pehlay ba’toor tajar waghera2- a- Islam kay baad ba’toor mobalagh, fatay aur siyasi matoob bara’ay panah b- Musalman sufi bhi bar-e-sagher kay mukhtalif alaqoon main warad hotay rahayTalu-e-Islam kay baad Arab waghera ba’toor musalman(khasusan) aa’ay’ Is tara Arbi tehzeeb kay elava Islami

4tehzeeb nay bhi apna rang dikhaya. Bar-e-sagheer kizobanoonb main mukhsous Islami istalahaat dakhal hoeehein. Agar in zobanoon ka lisanyati motalia karna ho to inomoor ko nazar main rakhna paray ga. Is na’cheezthereer main kuch Pakistani zobanoon ko paish kiya giyahai.(URDU) 1- Urdu main Arbi kay hazaroon alfaz apni asal ashakal, asal mafaheem aur daisi mafaheem kay sath mostamal chalay aatay hain. Yahaan misalain paish karma mazmoon ko gher zarori tavalat dainay kay mutradaf ho ga. 2- Arbi alfaz ko asal ashkal kay sath qabool kiya giya hai laikin oon kay mafaheem yaksar tabdeel kar diay gay hain. Maslan akhbar, baqaya, hareef, khat,

5 khasam, khalifa, radeef, raqam, roza, raqeeb, sharaab, jaloos, ghareeb, aziz, salvat, fitna, rashi, qaiyamat waghera 3- Bohat se Arbi alfaz kay talafaz main tabdeli aa gaee hai laikin mafaheem kisi haad tak qaem rahay hain. Maslan iqraar se aqraar, aqsam se iqsam, ifrat se afrat, ilzam se alzam, ifada se afada, boraq se baraq, izafat se azafat, tanazur se tanazar, jizya se jazya, jima se jama, zimma se zomma wagher 4- Ain ki aawaz omoman bool chal main nahain aati. Maslan maloom malom/malom, ta’alaq se talaq, sama’at se samat, ma’asoom se masoom waghera. Yah surat ziyada’tar Punjabi alaqa main paee jati hai. 5- Ba’az daisi alfaz main Arbi aawazain dakhal ho gaee hain jis kay sabab alfaz Arbi mehsous hotay hain laikin oon kay mafaheem Arbi nahain hain. Maslan ahwaal, oqaat, asami, hoor waghera wahad

6 bolay jatay hain. 6- Bohat sari Arbi istalahaat Urdu main dakhal ho gaee hain. Maslan aayat, ahraam, ajal, iman, amam, ameer, tasbeh, jubba, janaza, jarah, jehaad, hujra, haj, hadees, jannat, hamd, deen, dafn, klafn, rabaee, joraab, sajda, shaheed, dozakh, ghusal, qaba, khumas, mukhamas, wazo waghera 7-Arbi talmihaat nay Urdu zoban ko hosn aur sarvat bakhshi hai. Chand eak masalain malahza hoon: Aatash-e-Namrood (Nar-e-Namrood), Ijaz-e-Masiha, hatam, Chah-e-Yusaf, dam-e-Esa, Shajar-e-Mamnoa, Hosan-e-Yusaf, taer-e-Sidra, Lehhan-e-Daodi, Aadam, jalwa-e-Toor, Sabar-e-Ayoob, Tofan-e-Noh, Gulistan-e-Khaleel, yad-e-baiza, Yaqoob bani esraeel waghera 9-Bohat sari zarab-ul-imsal Arbi alfaz se tarkeeb paee hain. Maslan

7*wali kay ghar shitan*Zahar ka Rehman batan ka shitan*Jal to jalal to*jis ki fikr os ka zikr*jis ki surat achi nahain os ki surat kiya daikhni*Jis ki joroo indar os ka moqadar sikandar*Jo qareeb woh zeyada raqeeb*hatam ki qabr par laat marna10- Taqya-e-kalaam main bhi Arbi alfaz mojood rehtayhain. MaslanBismilla, insha’Allah, Subhanallah, Alhamdolillah, Allahhafaz, Khair to hai, kher ho, apna khayaal rakheay (takecare), toba kar, toba karain, aafat hai, fitna hai, Allahbaili, Allah bakhshay, Bismilla karain, Allah karay, zaroor,zarori nahjain, kher se, khizar milay, jis qadar, zarasa/se, barkat hai, eman ki, tajveez bana, bismillah ka

8sawaab ponchay, hasha wa kalla waghera, 11- Baishamar Arbi alfaz ki Urdu tareqa se jamein bana li gaee hai. MaslanHoroon, faqiroon, wakiloon, naqaloon, kitaboon,taqdiroon, safoon, zarortoon, hadoon, haltoon, hojroon,fitnoon, mazhaboon maskinoon wagheraHorain, kitabain, jorabain, haltain, hadain, taqdirain,safein, salvatainHujray, hadsay, safhay, fitnay waghera 12-Un’gint Urdu mahavray aur afal majhool Arbi alfaz setarkeeb pa’ay hain. maslankhabr aana, khabr hona, khabar milna, khat aana, khatbigarna, khayaal bandhna, khayaal karna, haz othana, haqada karma, haqiqat khulna, khairbad kehna, khairmanana, hisaab banana, hisaab daina, hisaab rakhna,salvatain sonana, haram khana, haram moot marna,haram ho jana, dua daina, dua othna, dua karna, dawa

9othna, haad bandhna, haad se bharna, haad jari karna,dafan karna, damagh chatna, zikar karna, zikar hona,zikar aana, hajamat hona, hajamat banana, zaat se girna,zakhira hona, hijaab aana, hijaab othna, raqam karna,raqam katna, shak karna, shak parna, shak jana, haalaana waghersa 13-Mukhtalif tara kay un’gint marakbaat Urdu main mustamil ho ga hain:Mal pani, sulah safaee, saaf suthra, saaf baat, maal gari,mala maal, zaat Vanti, sad-e-rah, zaat paat, bandabashar, zaat raat, hasal jama, tan badan, jama kharach,maal maro, mola bakhsh, tana mehna,Allah pak, Quran pak, Hadees pakIman choor, subh dam, subh sowairay, char asbaab, charanasar, joot jama, joor jama, baad azaan wagheraJan-e-alam, azab-e-jan, aiam-e-baharaan, aab-e-hayat,aab-e-rahmat, aab-e-zamzam, aab-e-kosar,

10shab-e-zulmat, wazay-e-ehtyat, andaz-e-ataab,shoor-e-qaiyamat, sadqa-e-jariya, banda-e-khoda,jalwa-e-gul, tahaiya-e-tofan, jazba-e-dil,hangama-e-mehfilfatah-o-nusrat, fatah-o-shakast, qaza-o-qadar, iz-o-jah,hosn-o-qabehdeen aur dunyain, arbi aur ajmi, ameer aur ghareebpehlay ameer phir ghareeb, pehlay sahib pher malazam,pehlay dwa phir shifa, pehlay niat phir namaz, pehlaysalam phir parnaam, pehlay wazo phir namaz, pehlaydaam phir kaamameer ho kah ghreeb, apna ho kah gher, deen ho kahdonyan, dil ho kah damagh, angraiz ho kah arbifilfor, filasar, filwaqay, filasaldar-ul-aman, banat-ul-nash, daem-ul-habs, noor-ul-eain,qurat-ul-ein, nar-ul-hataab, rooh-ul-qodas

11jan ka sadqa, mal ka sadqa, chandi ka waraq, aafat katukra, aafat ka parkala, shah ka mosahebraqabat ki aag, shaihad ki churi, shitan ki aant, ji ki aafat,char ki marzijan se aziz, khayaal se bahar, gherat se ari, shar sebahar 14-Sabqoon Lahqoon se tarkeeb panay walay kuch alfazba’toor namona malahza hoon:ahal-e-deen, ahal-e-donyan, ahal-e-sidq, ahl-e-Islam,ahal-e-iman, ahal-e-taqwabaad’akhlaq, baad’tameez, baad’amal, baad’naiatbai’khabr, bai’hal’ bai’iman’ bai’basar, bai’ta’alq,bai’hisaab, bai’dakhal, bai’khoof,ta’haal, taba’maqdoor, taba’hayat, ta’dair, ta’qaiyamatbila’khoof, bila’tasaraf, bila’shuba, bila’hisaab, bila’jawazhum’kalam, hum’sohbat, hum’asar, hum’nafs, hum’waqt

12na’haq, na’qadar, (bai’qadar bhi mustamal hai), na’jaez,na’monasabgher’hazar, gher’zarori, gher’zaat, gher’insani,gher’sharaAllah’pak, Rasol’pak, Nabi pakPeer Sahib, DC sahib, walid sahibTajarba’gah, taleem’gah, jalsa’gah, jalwa’gah, janaz’gah,eid’gahTaseel’dar, taalqa’dar, mal’dar, hasal’dar, haq’dar,hisa’darHaram’zada, sahib’zada, ameer’zada, shareef zadaHosn’khaiz, larza’khaiz, qaiyamat’khaizZarorat’mand, raza’mand, zafar’mandKaram’nawaz, ghareeb’nawaz, hosn’nawazHaraf’aashna

13Hisaab’daanHaya’sozHairat’nak, ghazab’nak, khoof’nak, ibrat;nakTadbeer’gar, aafat’gar, jalwa’garSaf’bastaAtaat’gozar, mal’gozar, khadmat’gozar 15-Bohat se alfaz Urdu kay lisani set up kay motabaqtarqeeb pa’ay hain. MaslanMala mal, nasiba, biddati, batakh/batkha, badla, ta’at,na’raaz, hind se hinda, hind se hindu, hind se hindastan,bar-e-sagher, hindvi, ahalyan, jurmana, baili, (sahaili setarkeeb paya hai), Aagha mina, ata+pat (turki aur Urdu). 16-Issi tara masadar bhi takeeb pa’ay hain. Maslanbadalna 17-Mardana aur zanana namoon main bai’shamar Arbialfaz parnay sonnay ko mil jatay hain. Maslan

14Ahmad deen, Fazal deen, Maqsood Ali, Rasheed Ahmad,Salamat Ali,Noor Mohammad, Barkat Ali, Shahadat Ali, Umar Deen,Amjad Ali,Mahboob Hussain, Akram Khan, Karam Haidri Raiza Bano,Zikra Abbas, Nusrat Shagufta, Maqsoom Akhtar, AfzaalBaigam,Maqbool Baigam, Hamida Baigam, Jannat Bibi, Sahib Jan,Ramzana Bibi,Irha Syed, Umar Khair, Saeeda Pawaiz, Sadia Habeeb,Bushra Naheed, 18-Urdu ki eak ibarat malahza farmaein jis se Urdu parArbi kay lisanyati asraat ka ba’khobi andaza ho ja’ay ga:“Ghariboon kay sath aap ka bartao aisa hota kah oon koapni gharibi mehsous na hoti. Oon ki madad farmatay auroon ki dil’joee kartay. Aksar dua mangtay thay kahKhuda’wand mujhy maskeen zindah rakh, maskeen otha

15aur maskinoon kay sath hasher kar. Aap mazlomoon kifaryad sontay aur insaf kay sath haq dalatay.” 19- Lafzoon ki haiti tabdili: naimat Ali se niamat Ali 20- Manvi tabdili: khasam, rashi, greeb, sharaab (BARAHVI)1. Bohat se Arbi alfaz apni asal oway hain. MaslanAwal, hal, aakhar, inkar, lutaf, dashkal aur kisi haad takasli mafaheem kay sath Barahvi zoban main dakhal heen,mazhab, iqrar, khabar, donyain, hisaab, wazo, hosn, fikr,marz, ghazab, azab, khas, khalaq, gham, talab, kitab, ilm,jannat, qiyamat, taqdeer, saraf, aqal, shan, qoom, fana,nasara, kul, shiar, sadqa, kafar, insan, shariat, maloob,maqsood, rasool, maal, shukar, zakat waghera2- kuch alfaz mafaheem ki tabdeli kay sath is zoban kahisa ban gay hain. Maslan

16ghreeb, qadar, oqaat, nafa, ash, tariqat, hosla, qadr,majlas, kismet, kitab (Qran-e-Majeed) ghazi, hoor,sharaab, hisaab, qaidi, khajal, taqat, ahwal, khat, tofan,sawab, haqeer, sabaq, marz, ensan3. Tabdili-e-haiat kay sath Arbi alfaz is zoban main dakhalhoway hain. Maslanhawalak (itla milna, ahwal se), ghamak, sadkha (Sadqa),phakeer, nalat (lanat) sowab, kharobo,4. Arbi khasusan Islami istalahaat ne Barahvi main apnijagha banaee hai.Maslan deen, mazhab, tabeeb, salam alaek, azab, wazo,hasher, shareek, janaza, nafa, moman, haya, eman,qayamat, mohabat, hob, eshq, adalat, mareez, Toaam,mulk, mahboob, ashq, kafar, sherak, shiar, jannat5. Sabqay joor kar alfaz bana liay gay hain. Maslanshar’surat (hosein), la’jawab, bai’hisaab, bai’hajat,bar’waqt’ neem’mula, ba’safa

176. Daisi tariqa se jamain banaee li gaee hain. Horain,molkan (milak ki jama), shariataan, lamhaat, raqiban,raqibatan7. Mukhtalif noeat kay marakbaat parnay ko miltay hain.maslankhush’khabar, kush’halkhushhal-e-halat’ ghareeb-e-siyal’ chawah sawab,khoda-aa-Mustafa, khar-o-khrab, pak-o-sharab,bhang-o-sharab, soob-o-biga, khar-o-kharabo,khas-o-aam, alam-e-fana, rasam-e-kohan,mahboob-e-janikharan laila, Allah pak, Nabi pak, hoasan na ajeeb, donyandoulat, khabar, kitab’khaan, ghareeb khwaray, ahal ayal8. Zobanoon main aawazoon ka tabadal aam si baat hai.MaslanMalakhmoot (malkalmoot)

189. Kuch jumlay awanmi bool chal ka hisa hain jo manviaur sori hosan main la’jawab hain. Maslan Na iqrar kisahna inkar kisah Maza zindgi da bandgi aeeNa khushi tah kami nag ham tah hisab ay Ghreeb ay siyalof Char aee yar rasool10.Shadi baiah kay gitoon, nohoon, marsihoon margh kaybainoon Arbi alfaz se khali nahain hain. Issi tara majlasizindgi ki bool chal main Arbi alfaz asal, behroop yamoqami sabqoon lahqoon kay sath shamal hotay rehtayhain.12- Barahvi zarab-ul-imsal bhi Arbi se tahi nahain hain:Khali aa tofak un ara bandagh khaliraVail badshah tikan ay ghareeb aaBarwakht vail ayThikri ay sardar ay kasis shaik kunah ay oo kul na’ay kulkun ay

1913- Bohat sari Arbi talmihaat barahvi shaeri mian istamalhoti hai.Kush Arbi alfaz jama laikin Barahvi main wahad istamalhotay hain. MaslanAhwal, oqaat, hoor waghera15- Zanana-o-mardana naam bhi Arbi alfaz se khli nahainhain. MaslanMalak dad, Mohammad Fazal, Abdul Haee, Mohammadsadique,Mohammad Sadiq, Roshan deen, Faiaz Mohammad, MoradAli,Faqeer Mohammad, Basir Ahmad, Khoda-e-Rahmatwaghera16- Barahvi lata’ef aur pahailioon main ba’kasrat Arbialfaz apni asal shakal aur tabdeel’shuda ashkal kay sathmiltay hain.

20BALOCHI1- Bohat se Arbi alfaz apni asal ashkal kay sath Balochizoban kay zakhira-e-alfaz main dakhal ho gay hain.Maslan Badal, jism, kharab, khair, hal, sawal, salah, saaf,sabr, qissa, tabiat, mazaq, kitab, khatar, darja, umr,safar, meharbani, yaqeen, mobarak,wasta, salamat, khidmat, akas, hisab, tameez, saboon,samaan, faislah, khayaal, fikr, moaf, khabr, eid, gham,murgh, takleef2- Bohat se alfaz tabdeli-e-ashkal kay sath Balochi

21zoban ka hissa ban gay hain. MaslanWakht (waqat), omeet (omeed), nazoor (mazoor),maloom (malomaat, maaloom) waghera3- Boht se alfaz sabqoon aur lahqoon kay hawala seBalochi tehreer-o-taqreer main shamal ho gay hain.Maslan4- pa’yaqeen, (yaqenan), bar’wakht, chy’wakht (kab),kam’wakht, kam’umar, maloom’dar (malomaat hasalkarnay wala), pur’omeet, neem’jisma, khizmat’gar,minnat’war (shukarriya), baad’tameez, gham’geen’bai’adbi5- Tabdeli-e-mafaheem kay sath bhi bohat saray alfazbalochi zoban main dakhal ho gay hain. Maslamjaneen (orat), badal (tabadal), hal (itla), khabar (baat),khayaal (hoshyar), samaan (mal-o-asbaab), johalla(nichay), ashar (shutar), qoom (qabila)6- Bohat saray marakbaat Arbi alfaz se takeeb patay

22hain. MaslanJan salamti, gat kharaab (gala kharaab), ashar muragh(shutar muragh), zar-e-hawala (draft), kharaab gari,talaaq gaptageen, sar darad (darad-e-sar), kul hisaab,mobarak baat Eid-e-nook (eid ka chand), warg-e-khatar(rehnay kay liay), muzbaba’kar (bawarchi khanay kizarorat), wakht aa sar (waqt par), khayaal aa baray(sambhal kar), darad aa takleef (darad ki takleef), jansalamti-e-sanad (heath certificate) saman-e-karaya(saman ka karaya) waghera7- Omomi bool chal main bhi Arbi alfaz dakhal howayhain. MaslanChay wasta (kis liay), hal badaay (bura hal), taeeshukarriya, neharbani bakunb, mini samaan, safar pakhair8- Arbi aur Islami talmihaat Balochi zoban ka hissa bangaee hain maslan muragh-e-suleman

23PUSHTO-PAKHTO1- Boht se Arbi alfaz apni assal ashakaal aurasli-o-daisi mafaheem ke sath Pushto zoban kayzakhira-e-alfaz main dakhal ho gay haim. Maslanimtihan, itraz, intazar, inkaar, barkat, zaat, lazeez, haj,alim, sheikh, ghulam, qasam, qabil, faqeer,fikar, ghalt,sa’at, mal, gharoor, zikar, mal, salah, zarb, zamanat,talaaq, ghussa, adi, fata, yaqeen, illat, adat, halal,zaman, jaieb, noor, qismat, tama, harkat, sadqa, nafa,

24hukam, donya qarz, haram, kafan, oqbq, shan, ghazi,gham, sabr, azmat, zulm, lihaz, qadr, surat, isharah,ghalt, nasiat, ghanimat, haq, shar, razi, qazi, baqi, qaem,bala waghera2- Bohat se Arbi alfaz tabdili-e-ashkal kay sath Pushtozoban main shamil ho gay hain. Maslanwakht (waqt), safa (saaf), wasa (wasila), batay (baat),kalmia (kalmah), badoo (dadi), sah (sans), dalalay(madah), khabra (hal, khabr), khob, zayaat (ziyada),sahiba (sahib) (dalal), na’raza (naraz), madhay, khezmat,3- Aksar Arbi alfaz tabdili-e-mafaheem kay sath Pushtozoban ka hessa bun gay hain. Maslankhabra (baat), khali (hafta), shoro (budh), qayamat(nayaab), khair (khalqat), aakheer (aakhar), hajat(zarorat), raseed (ponchna), saba (kal sub), khairaat,bhaikh) mulk (khait), (assal), khalaq,4- Arbi lafzoon ki jama bananay kay liay bhi daisi atwar

25ikhtayar kiay jatay hain. Maslanghazi (ghaziyaan), kitabona (kitabain), kamona (qamain)5- Lafzoon ki buntar main sabqay lahqay bhi ikhtayar kiayjatay hain. Maslanbai’wakht, bai’izati, bar’wakht, maal’dar khoob’surat6- Marakbaat bhi Pashto zoban main kami nahain. Maslansahar mal (subh sowairay),sahat wakhti, khushhala (kushhal), zayaat barkat, zayaat ghareeb, Islami mamlakat,khush khabray, Allah pak, daam da jaal, zahar surat, jaiebke ghari waghera6- Bohat sari Arbi talmihaat nay Pushto shaeri ko jalabakhshi hai.7- Bohat saray zanana-o-mardana naam Arbi alfaz setarkeeb pa’ay/patay hain.8- Bohat saray Pushto mohavray Arbi alfaz se tashkeelpatay/pa’ay hain. Maslan

26Ghairat shata’kol, moqa dna’watal, pa naiat yo hidal,khabra spinol, qasam khoral (khurdan/khana), tabavistal, pa khabra rasidal, izat warko, gham ghaltol9- Pashto zarb-ul-imsal main bhi Arbi alfaz ba’kasratnazar aatay hain. Maslanqagha-e-halal dai kho rang ay da mardar daychay pa tama daso roshiChay aqal-e-kam vet al ay pah khona gham deHarkat kunbay barkat deKhapal amal dah ray malTool umar kumbay mayo salam vachovaChay sar hayat vi topaee dhairayMarag na khalasay nishtaPa khoda’ay meharban notool jahan meharbaSaqa rah bala

27Banda da banda shitan dai banda da banda Rehman dai2- Bohat saray Arbi alfaz apni asal ashkaal kay sath daisimafaheem main mustamal chalay aatay hain. Maslanamin, ghareeb, makan, waqiya, ras, sami (assami),rasam, qul, qalam, fikar (andaisha), misal (tasveer),hoor, qasoor, badal, talab, ekhtalaf, shara sunat (khatna)wagheraPUNJABI1- Arbi kay hazaroon alfaz Punjabi zoban main apni asalashkal, asal aur daisi mafaheem main warad ho gay hain.MaslanHamd, na’at, naymat (naymat se niyamat), rahmat,hukam (hukm), rab, jin, malaek, zahar, batan, aeb, qudrat,sukar (shukr), malik, khaliq, surat, qehar (qehr), qalam,kitab, hesaab, noor, arsh, ommat, rasool, makan, hakam,olaad, Aal

282-Bohat se alfaz maenoon ki tabdili kay sath waradhoway hain. MaslanAbtar, aafat, khasam, majlas, sharaab, khat, fitna, tofeeqba’maenirasaee, ghareeb, Deen’dar dar kay lahqay kay hawalah seno’muslim kay maenoon main mustamal hai, Asami,ahwal, hoor, baqaya, aafaat, akhbar, waghera Punjabimain wahad istamal hotay hain3-Bohat se alfaz Punjabi lehjay aur talafaz kay sathistamal main aatay hain.Hajar (hazar), ijat (ezzat), khizmat (khidmat), baizzat(bay’izzat), roja (Roza), niyamat (naymat), sandokh(sandooq), fasaat (fasaad) bsharma4-Aawazain kam ki gaee hain. MaslanSaee (Sahi), bsabra (baysabra), bqola (bayqola),bsharam (baysharam)Aawazoon ka tabadal aam se baat hai. Maslan

29Maseet (masjad), lajat (lazzat), qarja (qarza), quzrat(qudrat), aamirat (amirat) waghera1-Muradaf aur mutbadal alfaz bhi aam istamal main aatayhain. MaslanLakh (moqadar), nark/ narak/nakh (dozakh), hath dadita (sadqa)2- Maeni taqriban wohi rahay hain laikin ashkaal maintabdeli aee hai. MaslanAakhila (aakhri), aakhirvaan, aakhila waghera3- Alfaz gharay gay hain. MaslanQazae, qarzae, fotitgi, qismati, safan safa, mehnatanawaghera4- Masadar takhleeq howay hain. MaslanDadlana, ghusalana, qabzana, qabolan waghera5- Moanas Punjabi sabhao kay tehat takhleeq kiay gayhain. Maslan

30Sabni, ghulamni, fitni, qasaen, aaftan (kaftain bhimostamal hai), zidan, ansafan, ghaflan, ghafli (donoon,moanas aur mozakar kay liay mostamal hai),qarzan/qarjan, faraiban, zalman, qabolan, qaidan,azaban/ajaban, fasadan, qasoran waghera6-Jama bananay kay liay bhi Punjabi atwar ikhtayar kiayjatay hain. MaslanHarfaan, amaan, khasaan, amlaan, salamaan, arzaan,lafzaan, mazoraan, akhbaraan, maghroraan wagheraHakimoon, akhbaroon, quzratoon/qudratoon wagheraDuaein, arzaein, qazaein, hoorain wagheraKhatawaan, duawaan, atawaan, qararaanKhatiyaan, safaeyaan waghera7- Bai’shamar Arbi istalahaat Punjabi main raej hain.MaslanJalaab (joraab), moja (moza), haram, halal, haj, kabah,

31wajo/wazo, towaaf, sajdah, kitab (morad Quran), ghusal,qabar (qabr), ibadat, baqreed (baqra Eid), jumah, sadqah,khair khariat, masjad/maseet, fatwa, fatehah,ghons/ghos, nabi, rasool, qiblah waghera8- Bohat sari Arbi talmihaat Punjabi main raej chali aatihain. MaslanMah kanani, aadam, Hawa, koh toor, Yusaf, Mosa, Esa,Zakreya, Yahiya, Suleman, khizar, yad-e-baiza Faraon,namrood wagheraAadam kankoon mana karayaEsa bin baap jamyaismaeel noon ziba karaeyoSabar day tan kiray chalaeyoYusaf kho poaeyo9- Punjabi asloob kay hawalah se Arbi ka istamal miltahai. Maslan

32Akhbaroon (akhbar se), taqsiroon (taqseer se), gheboon(ghaeb se), azaboon (azab se), hazoroon (janab, aap,hazoor waghera se)10- Sabqoon aur lahqoon ki madad se alfaz bananay kaPunjabi zoban main aam ravaj hai. MaslanAhal walaet (Ahal-e-walaet), zoma’war, qadar’shanas,gher’shara,bay’hesaba, Bay’qadra, bay’shukra (na’shukra bhimostamal hai),bai’surta, bai’mehnat, bai’mehnata, bsurta, bai’olada,pur’taqseer, zarorat’wan, zarorat’wand, gharaz’wand,fitnadoz, ghareeb’nawaz, deen’dar,11-Khoob’surat marakbaat Punjabi main pharnay sonnayko miltay hain.MaslanPeer faqeer, abd khdae, saaf safaee, saaf suthra, ishqkamal, wehum khayaal, wehum goman, sabaq namaj, zida

33zidi, Allah bhaway, makan munawar, khoof raqeeb, zohadkitab, sawal jawab, shara shariat, oot Mohammad, hajnamaj, hosan bazaar, ajiz maskeen, khair khariat, akhbarhakaet, hal haqiqat, hal ahwal, hal chaal, fikar andaishah,hob mohabat, sadqay sajday, wah wa khaliq /khaliqa/rabba, peer moreed, naqad-o-naqdi, pakka yaqeen,sohni surat, taiz taba, saaf zoban, pak hukamkaee haji, hika surat, her surat, asal haqiqat, aakhar noondonyan da itbar, rahmat da mehn, ilm da fazal, Aadan darukh, qudrat da waali, khidmat da ant, qudrat de shirikujh khasi kujh aami, khar na kaee, sulah na munsurat tay khsiat, moqadam tay patwari, peer tay moreedmehnat vich dhehan, rahmat vich saman, haraf vichsofaidi12-Zarab-ul-imsal main Arbi alfaz ka istamal bara aamhai. MaslanTaqdeer day agay tadbeer vi naein chalde

34Moot noon dhoya zahmat qabool kitiNalay haj nalay vanjJaee rooh tahay fareshtayNani khasam kita dotray noon chatiMiaan bivi razi ki karay ga qaziTandrusti hazar niyama (niamat) haiQarz qayamat bukh niyamat13- Bai’shamar Arbi alfaz kay sath Punjabi masadar jurkar mohavray afaal majhool tarkeeb pa’ay hain. MaslanAllah bhawan/bhavna, sadqay jana/jan, razi rehna, kaamhon/hona, Ghulam hon, surat vaikhan/vaikhna, lutafkaran/karma, surat likhan/ likhna, isharat hon/karan,aakhair vakhan, qovat lavan/lavna,bismillah karna/karan, qabool karan/karma, qasidaypharan/phana,himat karan/karma, matbal niklan/nikalna (matlab

35nikalna)14-Arbi alfaz takya-e-kalam main bhi nazar aatay hain.MaslanBismillah ji, Shukar Alhamdollah, masha Allah, subhanalla,in sha Allah, Allah Karim, Allah ta’ala, Allah tobah, tiarakoee deen iman vi ay, apnay eman nal kavein, Allahrakhay, Allah bakhshay, Allah Bhanay, Bismillah da sawabbakhshan, rooh noon pandh na poway, Allah jhoot nabalay, Allah da dita sub kujh ay, Allah da mal ay,Shukranay day nafal waghera15-Is ibarat ko malahza karain Arbi alfaz kay istamal kaaz’khud andaza ho ja’ay ga:“Ustad horan di gal son kay os noon aj hadoon vad ehsashoya paee Rab day hukam ottay amal karkay ik qoomaazadi di naimat hasal kar sakdi ay tay saday ghar dayhalaat qaivain naein badal sakday. Os noon pakka yaqeensi paee Rab da paigham ghalt naein ho sakda.”

3615-Bohat saray zanana aur mardan naam Arbi alfaz semotalaq hotay hain:Ahma (Ahmad Deen), Shida (Abdul Rashid), Gaman(Ghulam Mohammad), fata (fatay Mohammad/Ali), phaja(Fazal Deen), Nora (Noor Mohammad / Deen), Dulla(Abdullah), Soda (Sa’ood/Masood/Maqsood), phira(Faqeer Mohammad/Ali/Hussain), faqiriya (FaqeerMasih/Mohammad), Kamma (Karam Ali), phama (GhulamFatima), Noraan (Noor baigam), Rajjo (Raj Fatima/Bibi),Razia baigam, Shidaan (Rasheed Baigam), Hanifaan (hanifBibi), Shajo (Shanaz Fatima), Jantay (Jannat Bibi),Karamtay (Karamat bibi), safo (Safora), Najo (Nzjiya),Shammo (Shams Bibi) waghera

37SARAKI1- Sainkaroon Arbi alfaz apni asal ashklal kay sath asalaur daisi mafaheem main Saraeki zoban main dakhal hogay hain. MaslanIslah, inkar, dua, sehat, saman, gham, azaab, sohbat,jahanam, taqdeer, zulm, haram, halal, zalim, mazloom,moot, naqsh, hal, haq, deen, eman, motmin, khabar,mosibat, sabar, talaq, mal, khair waghera2- Tabdil-e-ashkaal kay sath Arbi alfaz Saraeki zoban kahissa ho gay hain:Hawal (ahwal), khizmat (khadmat), wakht (waqt), badkh

38(bat se tarkeeb paya hai), jamat (jama’at) waghera3- Jama bananay kay liay bhi daisi atwar ikhtayar kiayjatay hain:amlaan, rasolaan, kitabaan, hisabaan, qabraan, lafzaan,ostadaan, salataan, manzalaan, naitaan, kafraan,faqiraan, safaeyaan, ostadiaan, shitaniyaan safaywaghera4-Zobanain alfaz gharnay ki bhi shoqeen hoti hain.Saraeki main bhi yah chalan mojood hai. MaslanSalama laiki, alaki (salam ka jawab),mastori, fitni, qaboolse qabola, ghula, safaya, ashitani, sharbat, kariman,rahiman, itbari, makri waghera6- Sabqoon aur lahqoon se bhi Saraki alfaz tarkeebpatay rehtay hain. MaslanFikar’wand, fikar’zan, gher’mulkh, paraya mulkh, kharablok, nakanama ghalt aadmi, had’haram, faqeer ovaswaghera

397- Mukhtalif qisam kay marakbaat bhi pharnay sonnayko miltay hain. MaslanHad’haram, moot hayati, moot bhali, sikde taseer, kavashqabilay, hal hawal, fikar faraq, Allah baili (baili sahaili kamotradaf hai/bigri hoee shakal hai), Yosaf sani, mushkalnal, faqar walaet, zulam machan, arab sharif, sahi salam,aqal day divay, eid da chan, lanat da tika, lanat de pand,gham de hasi, Allah Allah, manzar manzar, Allah baili,haiyati aala, okha marhala, Aih aadmi, aih manzar, bahoonzalam, rolis khali, sakay aadmi, her naqsh, soom salaat,aas ommeed, Essa de jowar, ghama di mari, til til dikhabar, zamanay da khaliq, rasmaan day khalaf, roh koonhijar, polaan vich ghareeb, sabar tay shukar waghera8- Ba’az misray baray khoob’saurat hain. MaslanHer surat vich toonIshq Fareed kaee ghar galayOndi surat mun vich vasdi

40Haj hai oon mukhray da vakhan9- Saraki kahavatoon main bhi Arbi alfaz mujood hain.MaslanRoti khavay shakir nal paisa bachavay maker nal10- Saraeki jumloon main Arbi alfaz mojood hotay hain.MaslanRab day khail niyaray hunIshq anokhri pirAllah taein koon vadavayKhuda kein aas mand koon khali naein toraindaAllah saein aap barkat pasiAllah tein koon tarayLafzaan ki mar daivan (mohavra bhi hai)11- Moanns Arbi alfaz se tarkeeb pa gaee hain. MaslanQabool se qabolan, maker se makran, fitna se fitni, Rahim

41se Rahiman, Karim se Kariman, ostadni, kafarni, kafranbhi boltay hain12- Kuch jamein wahad istamal hoti hain. MaslanAafat, talaqaan, sami (asami), hawal (ahwal), hoor,qasoor, oqaat waghera13- Sankroon mohavray Arbi alfaz se tarkeeb pa’ay hain.MaslanAakar pon, aakar tapawan, aameen karan, ostad pakran,Allah rasi karan, Allah Allah karan, oqaat tay aawan, salsikaran, roh kharab thiwan, shar chavan, shala ta’alakaran, shitan aawan, talaq daiwan, lanat pichoon lagan,waqt tay pakran, khair hoon waghera14- Bohat sari Arbi tamihaat Saraeki zoban kayzakhira-e-alfaz main dakhal ho gaee hain. MaslanAdam, Hawa, khizar, Mosa, Esa, Yousaf, Toor, Namrood,Hatam, Faraoon, yazeed waghera15- Ashkhas kay namoon main Arbi alfaz shamal ho gay

42hain. MaslanMashooq Ali, Mahboob Hussain, Charagh Din, Khair Deen,Ahmad Deen, Rasheed Ahmad, Amjad Ali, Saeed abid,Shakar Ali, Karamat Bibi, Shela Rasool, Bushra khanam,Nasra Parveen, Sahib Jan, Raiza Bano, Zakya, Aeshahabeeb, Shahida khatoon, fazal bibi, Umar Khair amra,Karim Fatima, Karam bibi waghera16- Baishamar Arbi/Islami istalahaat Saraeki zoban kahessa ho gaee hain. MaslanQabar, kafan, dafan, zokat, haj, kabah, towaf, qibla,rasool, nabi, masjid, wazo, Quran, iman, deen, Islam,jarab, to’am, holya, halwa, nak naqshah, naqsh, taveezwaghera17- Bohar se Islami istalahaat takya-e-qalaam ban gaeehain. MaslanBismillah karan, In sha Allah, Mashalla, Alhumdollah,Subhanllah, Allahoakbar waghera

4318- Shaed hi koee aisi ibarat ya shair ho ga jis main Arbialfaz mojood na ho. Chand Ashar ba’toor namona malahzahoon:Akh day manzar mok vainday hun chakar o rag rag naylehnday hun(Mumtaz Dar)Naizay tay teer tofanag qehri naz nazar day(Khaja Ghulam Fareed)Noor khandavaan rataan andar akhaan koon mei vat vatbalaan(Saleem Ahsan)Sat sik gher’khoda di sab shay wehum khayaal(Khaja Ghulam Fareed)

44SINDHI1- Un’gint Arbi alfaz Sindhi zoban-o-adab ke zakhira ealfaz main kisi qisam ki ashkali aur manivi tabdili kaybagher dakhal ho gay hain. Maslaniman, barkat, shukar, rooh, mal, naseeb, niat, qazi, qaem,shahid, malik, ahmaq, ashaq, doulat, zaat, salamat, ozar,milk, nishani, tama, hiras, khaab, mobarik, halal, haram,eid, ilat, adat, zaroor, mulk, bala, faeda, khalaq, tabaq,moot waghera2-Bohat se alfaz tabdili-e-ashkal kay sath sindhi adab aurawami bool chaal main dakhal ho gay hain. Maslan

45Saas (sans), khatmar (naqas), zaman (zamanat), mulo(mulaan), kasaee (sawad ki bajay seen kay sath), mamli(moamlah), faedo (faeda), kam (kaam), eidan (eid)waghera3-Aksar Arbi alfaz tabdili-e-mafaheem kay sath dakhalhoway hain. MaslanSahib (Khuda) (taqdeer- Punjabi main bhi in mafaheemkay sath mostamal hai), , karam, faqeer, qayaam(qiyamat), lanat (mosibat, dukh, parishani), ghareeb,saraf (khreed’dar) waghera4- Sabqoon lahqoon ki madad se bhi alfaz tarkeeb pa’ayhain. MaslanKamzoor5- Arbi lafzoon ki jamain daisi tariqa se bana li jati hain.MaslanHooroon, eidoon6- Arbi alfaz ki aamaizesh se khoob’surat morakabaat

46bana liay jatay hain. MaslanAqal-e-oman, ilat wahe, adat na wahe, idan mobarak, kutoba halal, zaat parkan, Ozar ghta, maza moqan,mazhar-e-sidaq-o-safa, omeed-o-yaas-o-hasrat,reshta-e-ulfat, qatra-e-shabnaum waghera7- Bohat sari Arbi tamihaat sindhi shaeri ka hissa bangaee hain.8-Bohat sari Arbi Islami istalahaat Sindhi shiar-o-adabmain bila’takalaf istamal main aati rehti hain. Maslanzanana-o-mardana namoon main Arbi alfaz warad ho gayhain

47GOJRI1- Sakroon Arbi alfaz apni asal ashkal, Arbi aur daisimafaheem kay sath Gojri zoban main dakhal ho gay hain.Maslanizzat, sehat, gham, qoom, maqsad, naimat, rahmat,naseeb, dua, dunyan, molak, inaam, qismat, aqal, amal,faiz, manzal, haq, fitrat, qudrat, mukhlooq, rooh, basarat,basirat, shak, shakir, shukar waghera2- Tabdel-e-ashkal kay sath bhi bohat saray alfaz Gojrizoban main dakhal howay hain. MaslanMisr o(misra), hulio (hulya), tarqo (tariqa), hiso (hissa),

48Qsso (qissa), nafo (nafa), Talimo (taleem), nuskho(nuskha), Janazo (janazah), qatro (qatrah), tarya (tara),naro (nara)3- Arbi istalahat Gojri zoban ka hissa bani hain. MaslanIman, deen, mazhab, qabr, halal, haram, munsaf, adil,shitan, marz, mareez, qimat, rahmat, haqooq, haya, talaq,jahil, qiyamat, zulm, zalim, mazloom, asool, miras,moaljah, ishq, ashaq, mashooq, gham, yaqeen, millat,qoom, alim wagherah4- Arbi alfaz se baray khoob’surat Gojri marakbaattarkeeb pa’ay hain. MaslanRahmat ko paikar, qudrat ko lashkaro, ishq ko darya,ashaq ko dil, izzat ko thaan, Allah ko Farman, khalqat kogham, zulm ko hath lamairo, insaf ko hami, ilm ko sikhno,haq ka rah, dunyan ka halat, Sacho Eab, alim fazil, suthrointazam, haq haqooq, maqadmo’bazi, farman opar,bachyan ki Tarbiat, Khuda ki rahmat, Khuda ki qudrat,khabaan ki taveel, izzat tay iqbal, deen tay iman, maqsad

49tay maqsood Dastoor parano, qiyamat jano, insanbanoyo, samaan banayo, mal banayo, ishq nachaway,Kitab parhno, waqat gamao, rizq kamano, mahoolbachano, zikar karno, toor tariqo, changi Tarya, sehatjawani, zulm kharabo, chango alim, teen talaq, manzalkhoto, thoro izzat, Changi halat, yo qool gher kay nal,khair kay nal, waqat kay nal5- Bohat se alfaz gher’arbi mafaheem kay sath istamalmain aatay rehtay hain. MaslanQisma (maqsad), khair (bhaik), ghareeb (muflis, bai’zar,kangal), sharab (wine), majlis, jalos, qasoor (khata),oqaat, hikmat, shareek (shareqo) waghera6- Arbi alfaz ki daisi tariqa se jamain bananay ka aamrovaj hai. MaslanKhabaan, shitanaan, haltaan, qomaan, insanaan, afataan,khamaan, amaan waghera7- Wahad ko jama aur jama ko wahad istamal ka toor

50bhi milta hai. MaslanOqaat, ahwal, asami, hoor, kasoor waghera8- Sabqoon lahqoon ki madad se bhi Gojri alfaz tarqeebpatay hain. MaslamBai’tehqeeq, bai’noor, maqadmay bazi, izzat’dar, zimi’dar,hisso’dar, la’chaar waghera9- Sifti sabqay lahqay bhi ba’kasrat istamal main aatayhain. MaslanChango alim, changi tarhya, changi halat, chango misro,suthro intazam, khoob yaqeen, yo’qool, yo’tariqo, kulmakhlooq, halal kamaee, akhila Rab, pak nabi, choto bhai,bohat nafo, farshaan opar, thori mehnat, pak rasool, jalvonairo, sacho khaliq waghera10- Arbi talmihaat bhi Gojri shaeri ka hissa ban gaeehain. MaslanAadam, Hawa, Musa, Esa, Khizar, Maraj Shareef,shabraat, Soor israfeel, jabreel, shitan, arsh, sardar


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook