เรียนรู้ความสำเร็จ สู่ความสุขที่ยั่งยืน

เรียนรู้ความสำเร็จ สคู่ วามสขุ ที่ยงั่ ยนื บ้านศาลาแดงเหนอื “ ”จงั หวดั ปทมุ ธานี



เรยี นรคู้ วามสำ� เร็จ สูค่ วามสุขทีย่ ่งั ยนื “บา้ นศาลาแดงเหนือ จงั หวดั ปทุมธานี” อาจารย์รวิธร ฐานสั สกลุ ส�ำนักสง่ เสรมิ การเรียนรู้และบรกิ ารวิชาการ มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั วไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชปู ถมั ภ์

เรียนรู้ความส�ำเรจ็ สคู่ วามสขุ ทย่ี ัง่ ยืน “บา้ นศาลาแดงเหนอื จังหวดั ปทุมธาน”ี สงวนลขิ สิทธต์ิ ามพระราชบัญญัติ หา้ มทำ� การลอกเลยี นแบบไมว่ า่ สว่ นใดสว่ นหนงึ่ ของหนงั สอื เลม่ นนี้ อกจากจะไดอ้ นญุ าต พิมพค์ ร้งั ที่ 1 กุมภาพนั ธ์ 2563 ขอ้ มูลทางบรรณานุกรมของหอสมดุ แห่งชาติ National Library of Thailand Cataloging in Publication Data เรียนรู้ความส�ำเร็จ สู่ความสุขท่ียั่งยืน “บ้านศาลาแดงเหนือ จังหวัดปทุมธานี”. --ปทมุ ธานี : สำ� นกั สง่ เสรมิ การเรยี นรแู้ ละบรกิ ารวชิ าการ มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั วไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชปู ถัมภ์, 2563. 63 หนา้ . 1. ชมุ ชน. 2. ปทมุ ธานี -- ความเปน็ อยแู่ ละประเพณ.ี I. รวธิ ร ฐานสั สกลุ . II. ชอื่ เรอ่ื ง. 307.74 ISBN 978-974-337-254-4 บรรณาธิการอำ� นวยการ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สุพจน ์ ทรายแก้ว รองศาสตราจารย์ ดร.นฤมล ธนานันต์ ผ้ชู ่วยศาสตราจารย์เศกพร ตนั ศรปี ระภาศริ ิ คณะผู้จัดท�ำ อาจารย์รวธิ ร ฐานัสสกลุ อาจารย์ภัทรเวช ธาราเวชรักษ์ อาจารย์วณิ ากร ที่รัก อาจารย์วษิ ชญะ ศลิ าน้อย อาจารยป์ รยี าภา เมืองนก ศลิ ปกรรม อาจารย์รวิธร ฐานัสสกลุ ออกแบบปก อาจารย์รวธิ ร ฐานสั สกุล พสิ จู น์อกั ษร อาจารย์ ดร.วรีรัตน ์ สมั พทั ธพ์ งศ์ นายเมธ ี ถูกแบบ ประสานงานการผลติ อาจารย์รวธิ ร ฐานสั สกลุ จัดพิมพ์โดย สำ� นักส่งเสริมการเรียนรู้และบรกิ ารวิชาการ มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถมั ภ์ เลขท่ี 1 หมทู่ ี่ 20 ถนนพหลโยธิน ตำ� บลคลองหนง่ึ อำ� เภอคลองหลวง จงั หวดั ปทมุ ธานี 13180 โทรศพั ท์ 0-2909-3026 ดำ� เนินการผลิตโดย Email : [email protected] บริษทั ซติ พ้ี ร้นิ ท์ จำ� กัด เลขที่ 1/50 หมูท่ ่ี 20 ถนนพหลโยธิน ตำ� บลคลองหน่ึง อำ� เภอคลองหลวง จงั หวดั ปทมุ ธานี 13180 โทรศพั ท์ 08-1839-2719

เรียนรคู้ วามสำ� เร็จ ส่คู วามสุขทยี่ ่งั ยนื “บ้านศาลาแดงเหนอื จงั หวัดปทมุ ธาน”ี “สขุ นี้ไมม่ เี บอ่ื หมู่บา้ นวฒั นธรรม บ้านศาลาแดงเหนอื จังหวดั ปทมุ ธานี” |1

เรียนรคู้ วามสำ� เรจ็ สู่ความสุขทย่ี ง่ั ยืน “บ้านศาลาแดงเหนือ จงั หวดั ปทุมธาน”ี จากใจผ้เู ขียน ท่ามกลางการพัฒนาส่คู วามเจริญสมัยใหม่รอบทศิ ทาง ท่โี อบล้อม หมู่บา้ นเล็กๆริมฝง่ั แม่นำ้� เจา้ พระยา “บ้านศาลาแดงเหนอื ” เรยี นรูค้ วามส�ำเรจ็ สคู่ วามสุขทย่ี งั่ ยืน ภูมิใจทีไ่ ด้มาศกึ ษา เรยี นรู้ทำ� ความรู้จกั วถิ ชี วี ติ ชาวมอญ หมบู่ า้ นวฒั นธรรมบา้ นศาลาแดงเหนอื จงั หวดั ปทมุ ธานี ทนี่ เ่ี ปน็ ชมุ ชน คนไทยเชอ้ื สายมอญ รมิ ฝง่ั แมน่ ำ�้ เจา้ พระยา ทย่ี งั คงอนรุ กั ษว์ ถิ ชี วี ติ วฒั นธรรม ประเพณี แบบชาวมอญเอาไว้ ไมว่ า่ จะเปน็ ภาษามอญ การทำ� สไบมอญ หางหงสธ์ งตะขาบ การสวดมนต์ ภาษามอญ และการแต่งกายแบบชาวมอญ นอกจากนี้ภายในวัดศาลาแดงเหนือยังมี สถานที่ส�ำคัญต่างๆ ให้เราได้ศึกษาเรียนรู้ มรดกทางวัฒนธรรมของชาติ เพราะมรดก เหลา่ นเ้ี ปน็ หลกั ฐานแสดงความเปน็ มาของบรรพบรุ ษุ ของถน่ิ ฐานชาวมอญบา้ นศาลาแดง เหนอื ของจงั หวดั ปทุมธานนี ี้ใหค้ งอยู่คบู่ า้ นค่เู มืองตลอดไป “ความสขุ เหลือลน้ บ้านศาลาแดงเหนือ” อาจารย์รวธิ ร ฐานัสสกลุ อาจารย์นักพัฒนาท้องถน่ิ มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชปู ถัมภ์ 2|

เรียนรูค้ วามสำ� เรจ็ สู่ความสขุ ท่ีย่ังยนื “บา้ นศาลาแดงเหนอื จงั หวัดปทมุ ธาน”ี ค�ำนำ� “มอญ” เป็นชนชาติที่เก่าแก่ชาติหน่ึงและเคยมีอารยธรรมรุ่งเรืองอยู่ใน ดินแดนแหลมอินโดจีนในอดีตจากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ อ�ำเภอเมืองสามโคก เป็นเมืองที่พระมหากษัตริย์ไทยพระราชทานให้แก่ชาวมอญที่อพยพเข้ามาพึ่งพระบรม โพธิสมภารจนได้ชื่อว่าเป็นถ่ินมอญ หมู่บ้านศาลาแดงเหนือ ต�ำบลเชียงรากน้อย อ�ำเภอสามโคก จังหวัดปทุมธานี เป็นหมู่บ้านหนึ่งของชาวมอญที่อพยพเข้ามาในสมัย พระพทุ ธเลิศหล้านภาลยั (รัชกาลที่ 2) จงั หวดั ปทมุ ธานมี หี ลายสง่ิ ทน่ี า่ สนใจ โดยหนงั สอื เรยี นรคู้ วามสำ� เรจ็ สคู่ วามสขุ ทยี่ งั่ ยนื “บา้ นศาลาแดงเหนอื จงั หวดั ปทมุ ธาน”ี ทอ่ี าจารยน์ กั พฒั นาทอ้ งถนิ่ มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั วไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภไ์ ด้จัดทำ� ข้ึนเพ่อื ศกึ ษาและเรยี นรู้การธ�ำรง เอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมของชาวมอญบ้านศาลาแดงเหนือ ต�ำบลเชียงรากน้อย อ�ำเภอสามโคก จังหวัดปทุมธานี ท่ียังคงอนุรักษ์วิถีชีวิตของชาวมอญไว้อย่างเข้มแข็ง และสืบเน่อื งยาวนานท่ามกลางกระแสการเปลย่ี นแปลงรอบขา้ ง อาจารย์รวธิ ร ฐานสั สกลุ อาจารย์นักพฒั นาท้องถน่ิ มหาวิทยาลยั ราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ |3

เรยี นรคู้ วามส�ำเรจ็ สูค่ วามสุขท่ยี ่ังยืน 2 “บา้ นศาลาแดงเหนือ จังหวดั ปทุมธานี” 3 4 สารบญั 6 จากใจผูเ้ ขยี น 7 คำ� น�ำ 8 สารบัญ 11 13 บ้านศาลาแดงเหนอื 14 • อารัมภบท • แผนท ่ี 15 • หมบู่ า้ นวัฒนธรรม 16 • เรียนรวู้ ิถีถนิ่ 17 • เอกลกั ษณช์ ุมชน 19 22 สถานท่สี ำ� คัญวดั ศาลาแดงเหนือ 24 • วดั ศาลาแดงเหนอื 26 • ศาลาการเปรียญ • หอพระไตรปิฎก 30 • กุฏพิ ระอาจารย์บุญนาค ปทมุ โม 31 • เจดยี ม์ อญ 32 • พิพธิ ภัณฑเ์ รือ 33 34 วถิ ีชีวติ ชาวบ้านศาลาแดงเหนือ 36 • หมบู่ า้ นต้นแบบคณุ ธรรม 37 • วิถีชวี ิตประจำ� วนั ท่สี ะอาดเป็นเลศิ • ศลิ ปะกรรมลำ�้ คา่ ในชมุ ชน • หมบู่ า้ นตัวอย่างบา้ นศาลาแดงเหนอื • บา้ นเรอื นมอญ • บา้ นลงุ แสน อายุ 150 กว่าปี 4|

เรียนรู้ความส�ำเรจ็ สคู่ วามสุขทีย่ ่งั ยืน “บา้ นศาลาแดงเหนอื จงั หวดั ปทุมธานี” สารบญั ผลิตภัณฑ์ชาวมอญ 39 • สไบมอญ 40 • หมก่ี รอบโบราณ 42 • กระยาสารทมอญ 43 วัฒนธรรมและประเพณ ี 45 • ประเพณีตักบาตรน้�ำผง้ึ 46 • ประเพณีวนั สงกรานต์ 47 • ประเพณแี หห่ างหงส์ 48 • ประเพณที ำ� บญุ วันสารท 52 • ประเพณีตกั บาตรพระรอ้ ย 53 • ภาษามอญ 54 • การสวดมนตม์ อญ 56 มหาวิทยาลยั ราชภัฏวไลยอลงกรณฯ์ : บา้ นศาลาแดงเหนอื 58 เสยี งสะทอ้ น คนรุ่นใหม่ : ชมุ ชนมอญ บ้านศาลาแดงเหนือ 59 |5

เรียนรู้ความสำ� เร็จ สคู่ วามสขุ ท่ยี ั่งยืน “บ้านศาลาแดงเหนือ จังหวัดปทุมธานี” บา้ นศาลาแดงเหนอื 6|

เรยี นรู้ความสำ� เร็จ สูค่ วามสุขทีย่ ัง่ ยนื “บ้านศาลาแดงเหนอื จังหวัดปทมุ ธานี” อารัมภบท จังหวัดปทุมธานี เป็นอีกหน่ึงจังหวัดท่ีมีสถานท่ีท่องเที่ยวมากมาย มีศักยภาพด้านการท่องเท่ียวจ�ำนวนมาก ทั้งทรัพยากรทางธรรมชาติ ดิน น�ำ้ วฒั นธรรม ประเพณี วถิ ีชีวติ ชุมชน และองค์ความรู้ภมู ปิ ัญญาตา่ งๆ โดยเฉพาะ กลมุ่ ชาตพิ นั ธช์ุ าวมอญทท่ี ำ� ใหม้ ผี คู้ นจำ� นวนมากเดนิ ทางมาทอ่ งเทยี่ วยงั จงั หวดั ปทมุ ธานี ชาวมอญเป็นกลุ่มเช้ือชาติท่ีมีวัฒนธรรมโดดเด่นและเป็นเอกลักษณ์ในด้าน พธิ กี รรมเกยี่ วกบั พระพทุ ธศาสนา และพธิ กี รรมตา่ งๆในรอบปี เชน่ ศลิ ปะพน้ื บา้ น ภาษา ขนบธรรมเนียม ประเพณี ความเชอื่ วรรณกรรม การแตง่ กาย อาหารและอาชีพ บ้านศาลาแดงเหนือ ต�ำบลเชียงรากน้อย อ�ำเภอสามโคกเป็นหมู่บ้านท่ีได้รับ การยกยอ่ งใหเ้ ปน็ หมบู่ า้ นตวั อยา่ งของจงั หวดั ปทมุ ธานี และเปน็ หมบู่ า้ นตวั อยา่ งระดบั ที่ 3 ของหมู่บา้ นท่ัวประเทศไทย นายโมรา ทหารกรมมหาดเลก็ ตลกหลวง มหี นา้ ท่ีอา่ นหนังสอื ตลก ถวาย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเวลาทรงเครื่องใหญ่ ได้ตามเสด็จประพาส พระราชวงั บางปะอนิ ทางเรอื ลอ่ งไปตามลำ� นำ�้ เจา้ พระยา ในปี พ.ศ. 2426 ผา่ นเมอื งสามโคก ไดแ้ ตง่ นิราศไว้ความว่า หนึง่ โคกเขตช่อื ตง้ั เมืองปทมุ มอญมากกว่าไทยคมุ พวกพ้อง ทำ� อฐิ โอ่งอ่างชมุ ตาลดก ดงนา ยลแตม่ อญไม่ตอ้ ง จติ เพ้อเสมอสมร |7

เรียนรู้ความสำ� เร็จ สู่ความสขุ ท่ยี ัง่ ยืน “บ้านศาลาแดงเหนอื จงั หวัดปทมุ ธาน”ี 8|

เรียนร้คู วามสำ� เรจ็ ส่คู วามสขุ ที่ยงั่ ยืน “บ้านศาลาแดงเหนือ จงั หวดั ปทมุ ธานี” |9

เรยี นรู้ความสำ� เร็จ สคู่ วามสุขที่ย่งั ยนื “บา้ นศาลาแดงเหนือ จังหวัดปทมุ ธานี” “ถนิ่ บวั หลวง เมืองรวงข้าว เชอ้ื ชาวมอญ นครธรรมะ พระต�ำหนกั รวมใจ สดใสเจา้ พระยา กา้ วหนา้ อตุ สาหกรรม” 10 |

เรียนรู้ความส�ำเร็จ สูค่ วามสุขทย่ี ่งั ยืน “บา้ นศาลาแดงเหนอื จังหวดั ปทมุ ธาน”ี หมู่บา้ นวัฒนธรรม นายอนวุ ฒั น์ ใจชอบ ผใู้ หญบ่ า้ น บา้ นศาลาแดงเหนอื ตำ� บลเชยี งรากนอ้ ย อำ� เภอสามโคก จงั หวดั ปทมุ ธานเี ลา่ ใหฟ้ งั วา่ ทนี่ เี่ ปน็ ชมุ ชนวดั ศาลาแดงเหนอื ท่ชี าวบ้านที่อพยพมาจากเมอื งเมาะตะมะ เนื่องจากในสมยั ก่อนได้มีศกึ สงครามเกดิ ขน้ึ ในพมา่ บอ่ ยครง้ั มาก ทำ� ใหช้ าวบา้ นไดร้ บั ความเดอื ดรอ้ นจงึ ตอ้ งหลบหนสี งครามมาทาง ดา่ นเจดีย์สามองค์ เพอื่ มาพ่งึ พระบรมโพธิสมภาร นายอนวุ ัฒน์ ใจชอบ ผ้ใู หญ่บ้าน บา้ นศาลาแดงเหนอื สำ� หรบั ชมุ ชนวดั ศาลาแดงเหนอื ไดช้ ว่ ยกนั สรา้ งวดั ขน้ึ มาชอ่ื วา่ “วดั ศาลาแดงเหนอื ” ใหเ้ ปน็ ศนู ยก์ ลางของชมุ ชน ซง่ึ คำ� วา่ วดั ศาลาแดงเหนอื แปลเปน็ ภาษามอญไดว้ า่ “เภยี ปราน” และชอ่ื ของชมุ ชนนไ้ี ดช้ อ่ื วา่ ชมุ ชนวดั ศาลาแดงเหนอื มาตงั้ แตก่ อ่ ตงั้ ชมุ ชน ลกั ษณะทเ่ี ดน่ ชดั ของชาวบ้านในชุมชนวัดศาลาแดงเหนือ คือ จะสร้างบ้านเป็นทรงไทยที่มีใต้ถุนเสาสูง เหมอื นกนั ทง้ั หมบู่ า้ น แมว้ า่ จะมกี ารชำ� รดุ หรอื ทรดุ โทรมลงไปบา้ งแตส่ ว่ นทไี่ ดร้ บั การซอ่ มแซม หรอื บา้ นทส่ี รา้ งขนึ้ ใหมก่ ย็ งั คงสรา้ งเปน็ ทรงเดมิ อยู่ เพราะตอ้ งการทค่ี งความเปน็ เอกลกั ษณ์ ของชาวมอญไว้เหลือให้ลูกหลานได้รู้และรักษาความเป็นเอกลักษณ์ของชาวมอญไว ้ ให้คงไว้อย่างเดิม และป้องกันภัยน�้ำท่วม เนื่องจากประสบการณ์ท่ีอยู่ริมน�้ำมานาน ดว้ ยความที่ชาวมอญยดึ เป็นหลักในการเลือกทีอ่ ยูอ่ าศัยคอื ท่อี ยอู่ าศยั ต้องตดิ กบั แม่น้�ำ เพ่ือจะไดส้ ะดวกในการใชน้ ำ�้ ในยามหนา้ แล้ง | 11

เรียนรคู้ วามสำ� เร็จ ส่คู วามสขุ ทยี่ ัง่ ยนื “บ้านศาลาแดงเหนือ จงั หวัดปทมุ ธานี” ศูนย์กลางของชุมชน คือ ศาลาวัด เพราะศาลาวัดของชุมชนสามารถรับรอง คนได้มากกว่าท่ีอ่ืน และศาลาวัดยังเป็นหอกระจายข่าวของหมู่บ้านด้วย กิจกรรม ทุกกิจกรรมที่จัดขึ้นในหมู่บ้านจะใช้ศาลาวัดเป็นสถานที่จัดงานเสมอ และยังรวมไปถึง การประชมุ ตา่ ง ๆ ในหมบู่ า้ นดว้ ย และ ณ ศาลาวดั แหง่ นท้ี กุ วนั ตอนเยน็ ผสู้ งู อายใุ นหมบู่ า้ น จะมีการสวดมนต์ภาษามอญกัน ซ่ึงได้ท�ำกันเป็นประเพณีมาเป็นเวลานานแล้วต้ังแต่ บรรพบรุ ุษจนถึงปจั จุบนั 12 |

เรียนรคู้ วามสำ� เร็จ สู่ความสขุ ที่ยั่งยนื “บ้านศาลาแดงเหนือ จงั หวดั ปทุมธานี” เรียนรู้วถิ ถี ่นิ หมบู่ า้ นวฒั นธรรมบา้ นศาลาแดงเหนอื ตำ� บลเชยี งรากนอ้ ย อำ� เภอสามโคก จงั หวดั ปทมุ ธานี เปน็ ชมุ ชนคนไทยเชอ้ื สายมอญ ทอ่ี พยพยา้ ยถน่ิ มาอยู่ ริมฝั่งแม่น้�ำเจ้าพระยา ท่ีไม่ว่ากาลเวลาจะผ่านมานานเท่าไร ก็ยังคงอนุรักษ์วิถีชีวิต วฒั นธรรม และประเพณี แบบชาวมอญเอาไว้ เชน่ พดู ภาษามอญ แตง่ กายแบบคนมอญ ท�ำอาหารมอญ ควรค่าแกก่ ารเข้าไปเรยี นเพือ่ รู้ และรจู้ ักกนั ให้มากขน้ึ | 13

เรียนรู้ความสำ� เรจ็ สูค่ วามสุขทยี่ ่งั ยืน “บ้านศาลาแดงเหนอื จงั หวัดปทมุ ธาน”ี เอกลกั ษณช์ มุ ชน ชุมชนบา้ นศาลาแดงเหนอื ถอื วา่ เปน็ ชมุ ชนทมี่ เี อกลกั ษณช์ ดั เจนถา่ ยทอดกนั จากรนุ่ สูร่ นุ่ คือ การพูดภาษามอญ การแตง่ กาย รวมไปถึงการสวดมนต์ เปน็ ภาษามอญ ซ่ึงชาวบา้ นจะมาวัดสวดมนต์กนั เป็นกิจประจำ� ส่งิ ท่ีดึงดดู นกั ทอ่ งเทย่ี ว มาเยยี่ มชมคอื การไดม้ าเรยี นรถู้ งึ ประวตั ศิ าสตรข์ องชาวไทยเชอ้ื สายมอญ“วดั ศาลาแดงเหนอื ” เปน็ วดั ทมี่ เี อกลกั ษณน์ า่ สนใจ มเี จดยี ม์ อญ ซง่ึ ขา้ งในบรรจพุ ระเกศธาตขุ องพระพทุ ธเจา้ มีหอพระไตรปิฎกอันเป็นศิลปะแบบมอญ รวมไปถึงมีข้าวของเครื่องใช้โบราณอย่าง เคร่อื งกรองน�้ำโบราณ ซึ่งทางวัดยังใชใ้ นชวี ติ ประจ�ำวนั อยู่ 14 |

เรียนรคู้ วามสำ� เร็จ สู่ความสขุ ท่ยี ัง่ ยนื “บ้านศาลาแดงเหนือ จังหวดั ปทมุ ธาน”ี สถานทสี่ ำ� คญั วัดศาลาแดงเหนอื | 15

เรียนร้คู วามส�ำเร็จ สคู่ วามสุขทยี่ งั่ ยนื “บา้ นศาลาแดงเหนือ จงั หวดั ปทมุ ธานี” วัดศาลาแดงเหนือ วัดศาลาแดงเหนือ เป็นวัดในชุมชนของคนไทยเช้ือสายมอญที่อพยพ มาจากเมืองเมาะตะมะในรัฐมอญของพม่า ตั้งอยู่ริมฝั่งเหนือของแม่น�้ำ สาละวนิ เคยเปน็ เมอื งหลวงของราชอาณาจกั รหงสาวดี ชาวบา้ นพากนั หนหี นภี ยั สงคราม เข้ามาทางดา่ นเจดีย์สามองค์ เพอ่ื มาพึ่งพระบรมโพธสิ มภารในสมัยลน้ เกล้ารัชกาลที่ 2 โดยใหช้ าวบา้ นไดเ้ ลอื กพนื้ ทจ่ี ะอาศยั เปน็ หลกั เปน็ แหลง่ ในพนื้ ที่ ชมุ ชนวดั ศาลาแดงเหนอื ปากเกรด็ และ พระประแดง ค�ำว่า วัดศาลาแดงเหนือ แปลเป็นภาษามอญได้ว่า “เภียปราน” และช่ือ ของชุมชนน้ีได้ชื่อว่า ชุมชนวัดศาลาแดงเหนือมาต้ังแต่สมัยบรรพบุรุษ โดยไม่เคย ได้เปลีย่ นชือ่ เปน็ อย่างอน่ื เลย 16 |

เรียนร้คู วามสำ� เรจ็ สูค่ วามสุขทย่ี ่ังยืน “บา้ นศาลาแดงเหนือ จังหวัดปทมุ ธานี” ศาลาการเปรียญ ศาลาการเปรียญวัดศาลาแดงเหนือเป็นสถานท่ีท่ีใช้ในงานส�ำคัญ ทางศาสนา เช่น การท�ำบุญวันพระ วันสงกรานต์ วันเข้าพรรษา วันออกพรรษา งานกฐิน และงานศพพระมอญ โดยศาลาการเปรียญน้ีห้ามเอาศพ ชาวบ้านมาต้ัง ด้วยมีความเชื่อว่าหากน�้ำเหลืองหยดลงบนศาลาจะเป็นบาปแก่คนท่ี ตายไปแลว้ ศาลาการเปรยี ญวดั ศาลาแดงเหนอื สรา้ งขน้ึ เมอ่ื พ.ศ. 2417 โดยสมงิ พระราม (ค�ำวา่ สมงิ เป็นยศขนุ นางมอญ ตอ่ มาทา่ นไดเ้ ลื่อนยศเป็นพระยาพระราม) เปน็ หัวหน้า ในการรวมชาวบ้านไปซื้อโรงโขนหลวงท่ีกรุงเทพมหานคร และบรรทุกใส่แพล่องแม่น�้ำ เจ้าพระยาจากกรุงเทพมหานครมาถึงวัดศาลาแดงเหนือ ค่าซื้อโรงโขนหลวงและ คา่ กอ่ สร้างหมด คา่ ใชจ้ า่ ย จำ� นวนเงนิ ประมาณ 4,000 บาท | 17

เรียนรู้ความสำ� เรจ็ สคู่ วามสขุ ที่ยงั่ ยนื “บา้ นศาลาแดงเหนือ จังหวัดปทมุ ธานี” การก่อสร้างศาลาการเปรียญนี้อยู่ในสมัยเจ้าอาวาส วัดศาลาแดงเหนือ องคท์ 2ี่ ของชมุ ชนศาลาการเปรยี ญมขี นาดกวา้ ง 14.25 เมตร ยาว 23.60 เมตร เสาขา้ ง ในเปน็ เสาคอนกรตี และเสาพะไลเปน็ เสาไม้ พน้ื ศาลาการปรยี ญเปน็ พน้ื ไมส้ กั ระดบั พน้ื ศาลาการเปรยี ญมี 2 ระดบั สว่ นพนื้ ทช่ี ายคาตำ�่ กวา่ พน้ื ศาลาการเปรยี ญ ประมาณ 0.05 เมตร ฝาเพดานเปน็ ไมส้ กั มอี าสนส์ งฆด์ า้ นทศิ ใตแ้ ละทศิ ตะวนั ออก และมตี พู้ ระพทุ ธรปู อาธรรมาสน์ ดัดแปลงเป็นตู้พระอยู่มุมด้านทิศใต้ แบบแปลนศาลาการเปรียญวัด ศาลาแดงเหนอื สรา้ งตดิ รมิ แม่นำ�้ เจ้าพระยา หน้าบันศาลาการเปรยี ญอยู่ทศิ ตะวันออก ด้านหนึ่ง และทิศตะวันตกด้านหนึ่ง มีบันไดก่ออิฐอยู่ 2 ที่อยู่ด้านทิศเหนือ ศาลา การเปรียญในสมยั ก่อนเปน็ ศาลาโล่ง ไมม่ ีลูกกรงกันเหมือนปจั จบุ ันนี้ 18 |

เรยี นร้คู วามสำ� เรจ็ สคู่ วามสุขทย่ี ่ังยืน “บา้ นศาลาแดงเหนือ จงั หวดั ปทุมธานี” หอพระไตรปฎิ ก | 19

เรยี นรู้ความสำ� เรจ็ สูค่ วามสุขที่ยั่งยนื “บ้านศาลาแดงเหนือ จังหวดั ปทุมธานี” หอพระไตรปฎิ ก หรอื เรยี กกนั สน้ั ๆ วา่ “หอไตร” นนั้ เปน็ อาคารทป่ี ลกู ขน้ึ เพอื่ เปน็ ทเ่ี กบ็ หนงั สอื ผกู คมั ภรี ใ์ บลานหรอื หนงั สอื พระไตรปฎิ ก หอไตร วดั ศาลาแดงเหนอื สรา้ งขน้ึ ในสมยั เจา้ อาวาสวดั ศาลาแดงเหนอื องคท์ ี่ 4 คอื พระอาจารย์ บุญนาค ปทุมโม ท่านมีความรู้ความสามารถด้านภาษามอญขั้นสูงสุดในเมืองไทย สมัยน้ัน พระอาจารย์บุนนาค ท่านศึกษาปริยัติธรรมบาลีมอญ ที่วัดท่าปลัง และเปิด โรงเรยี นสอนปรยิ ตั ธิ รรมบาลมี อญ มพี ระภกิ ษมุ อญวดั ตา่ งๆ ในเมอื งไทยเรยี นปรยิ ตั ธิ รรม บาลีมอญจ�ำนวนมาก พระครูโชติธรรมสุนทร (ช่วง โชติปาโล) วัดอาวุธวิกสิตาราม มาเรยี นในสมยั ท่านเป็นสามเณรอยู่ท่ีวัดศาลาแดงเหนอื 20 |

เรียนรู้ความสำ� เรจ็ ส่คู วามสุขที่ยัง่ ยนื “บ้านศาลาแดงเหนอื จังหวัดปทุมธาน”ี หอพระไตรปิฎกสร้างข้ึนใน รชั กาลท่ี 7 โดยการรว่ มแรงรว่ มใจกนั ของ ชาวบา้ นศาลาแดงเหนอื เปน็ สงิ่ ทช่ี าวบา้ น ภมู ใิ จเปน็ อยา่ งมาก ในอดตี สระนำ้� หอไตร ยงั เปน็ สถานทสี่ รงนำ�้ พระอกี ดว้ ย รปู แบบ เป็นอาคารคอนกรีตสถาปัตยกรรมได้รับ อทิ ธพิ ลมาจากหลายเชอื้ ชาติ อาทิ ชว่ งบน ของหอไตรจะมีเจดีย์ทรงมอญ ส่วนใน สว่ นอนื่ ๆ เชน่ ลวดลายทเี่ ปน็ รปู ปน้ั ประดบั รูปหัวปลา และรูปพญาครุฑเหนือประตู และหน้าต่างได้รับอิทธิพลมาจากจีน โครงสร้างของหอพระไตรปิฎกในการวาง บนั ไดทางข้ึน - ลง ได้รับอิทธิพลจากฝร่ัง และตรงกลางหอพระไตรปฎิ กจะเปน็ สระนำ�้ เพื่อป้องกันแมลงหรือปลวกเข้าไปทำ� ลาย คัมภีร์ในใบลานหรือหนังสือพระไตรปิฎก ถือเป็นภูมิปัญญาชาวบ้านอย่างหน่ึง ในการแกป้ ญั หาการปอ้ งกนั ความเสยี หาย ที่เกดิ ขึน้ กบั วตั ถุสำ� คญั | 21

เรยี นรูค้ วามสำ� เรจ็ สู่ความสุขท่ยี ่ังยืน “บ้านศาลาแดงเหนือ จงั หวดั ปทมุ ธานี” กุฏพิ ระอาจารย์บุญนาค ปทมุ โม 22 |

กุฏิพระอาจารย์บุญนาค เรียนรูค้ วามสำ� เรจ็ สู่ความสขุ ที่ยั่งยนื ปทุมโม เจ้าอาวาสองคท์ ี่ 4 “บา้ นศาลาแดงเหนือ จังหวัดปทุมธาน”ี ของวดั ศาลาแดงเหนอื ทา่ นเปน็ ผเู้ ครง่ ครดั ในพระธรรมวนิ ยั ทง้ั บรรพชติ และคฤหสั ถ์ เคารพและเกรงขามท่านมาก ในปี พ.ศ. 2451 ชาวบา้ นได้รับ บริจาคได้บริจาคทรัพย์สร้างกุฏิถวาย พระอาจารย์บุญนาค ปทุมโม เป็นเงิน 5,340 บาท สร้างข้ึนเมื่อสมยั รัชกาลท่ี 5 จงึ ไดร้ บั อทิ ธพิ ลรปู แบบทางสถาปตั ยกรรม แบบยโุ รป เปน็ กุฏอิ าคารคอนกรีต 2 ชัน้ ทรงปั้นหยา ปัจจุบันกุฏินี้เป็นที่เก็บ พระพุทธรูป คัมภีร์ หนังสือภาษามอญ และศิลปวัตถุที่พระอาจารย์บุญนาค ทา่ นรวบรวมไว้ | 23

เรียนรู้ความสำ� เร็จ สูค่ วามสุขทีย่ ัง่ ยืน “บ้านศาลาแดงเหนือ จังหวดั ปทมุ ธาน”ี เจดยี ์มอญ 24 |

เรียนรู้ความส�ำเรจ็ สคู่ วามสขุ ทีย่ ัง่ ยนื “บา้ นศาลาแดงเหนือ จงั หวดั ปทุมธานี” ารสร้างเจดีย์หรือสถูปนั้น ได้มีวิวัฒนาการมาจากเรื่องของผู้มีจิตอาสา กของผู้คนในชุมชน เจดีย์วัดประจ�ำวัดศาลาแดงเหนือ เดิมท่ีเป็นเจดีย์ ทรงมอญ แตด่ ว้ ยเกดิ ภัยธรรมชาติท�ำใหก้ ิ่งตน้ พิกุลหักมาถูกเจดีย์ช�ำรุดในปี พ.ศ. 2525 ทำ� ใหต้ อ้ งบรู ณะเจดยี ใ์ หมใ่ นปี พ.ศ. 2533 แตช่ าวบา้ นและชา่ งไมไ่ ดม้ คี วามรดู้ า้ นศลิ ปะ เกา่ แก่ จงึ ท�ำใหไ้ ดท้ รงเจดีย์มอญทีไ่ ม่เหมือนเดิม โดยปัจจบุ ันเจดยี ์ทว่ี ดั ศาลาแดงเหนอื เปน็ ทรงมเุ ตา | 25

เรยี นรคู้ วามสำ� เรจ็ สคู่ วามสุขทย่ี ่งั ยืน “บา้ นศาลาแดงเหนอื จงั หวดั ปทุมธานี” พพิ ธิ ภณั ฑ์เรือ 26 |

เรียนรู้ความส�ำเร็จ สคู่ วามสุขท่ียัง่ ยืน “บ้านศาลาแดงเหนอื จังหวัดปทุมธานี” พิพิธภัณฑ์เรือวัดศาลาแดงเหนือ สร้างข้ึนเมื่อปี พ.ศ. 2540 เป็นการ รวบรวมเรอื ท่ีมคี ุณคา่ ใหค้ นรนุ่ หลังศึกษา เรือมาดเก๋ง 2 แจว๋ เปน็ เรือ ของท่านสมิงสุรินทร์ศักดิ์ ท่านได้ถวายให้วัดเพื่อให้อาวาสใช้ในการรับกิจนิมนต์ ระยะทางไกลๆ เพอ่ื ความสะดวกของเจา้ อาวาสในสมยั กอ่ น ปจั จบุ นั นย้ี งั คงมกี ารวางแผน ทจ่ี ะทำ� อาคารพพิ ธิ ภณั ฑเ์ รอื และรวบรวมขา้ วของ เครอ่ื งใชข้ องชาวบา้ นเพอื่ เปน็ สถานที่ ใหค้ นรุ่นหลงั ไดศ้ ึกษา | 27

เรียนรู้ความสำ� เร็จ สู่ความสุขทย่ี ัง่ ยืน “บา้ นศาลาแดงเหนอื จงั หวัดปทุมธาน”ี ภาพเรือกระแซงล�ำใหญ่ เป็นภาพที่สะท้อนถึงวิถีชีวิตดั้งเดิมของชาวบ้าน ได้เป็นอย่างดี ซึ่งเป็นเรือท่ีบรรพบุรุษใช้หาเล้ียงชีพ เล้ียงครอบครัว ปัจจุบันชาวบ้าน ศาลาแดงเหนือไมไ่ ด้ทำ� การการค้าขายทางเรอื แลว้ 28 |

เรียนร้คู วามสำ� เร็จ สคู่ วามสขุ ที่ย่งั ยืน “บ้านศาลาแดงเหนอื จงั หวดั ปทมุ ธานี” | 29

เรยี นรคู้ วามสำ� เร็จ สูค่ วามสขุ ท่ยี งั่ ยนื “บา้ นศาลาแดงเหนอื จงั หวดั ปทมุ ธานี” วิถีชวี ติ ชาวบ้านศาลาแดงเหนอื 30 |

เรียนรคู้ วามสำ� เร็จ สคู่ วามสขุ ท่ยี งั่ ยืน “บ้านศาลาแดงเหนือ จงั หวัดปทมุ ธานี” หมูบ่ ้านตน้ แบบคณุ ธรรม ชาวบ้านในชุมชนบ้านศาลาแดงเหนือด�ำเนินวิถีชีวิตตามครรลอง ในพระพุทธศาสนาและยึดม่ันในอัตลักษณ์ของชาวไทยเชื้อสายมอญ มาตง้ั แตอ่ ดตี จนถงึ ปจั จบุ นั ทงั้ ชาวบา้ นและพระสงฆต์ า่ งรว่ มมอื ชว่ ยกนั ดแู ลชมุ ชนและ รักษาสภาพแวดล้อมของหมู่บ้านให้สะอาด เป็นระเบียบเรียบร้อย ปราศจากมลภาวะ และอบายมุข สร้างความประทับใจให้กบั ผู้ทมี่ าเยือนบา้ นศาลาแดงเหนือ ชาวบ้านด�ำรงตนอยู่ในหลักศีลธรรม ยึดมั่นในการปฏิบัติดี ปฏิบัติชอบ ให้ความร่วมมือกับหน่วยราชการทุกภาคส่วนให้การต้อนรับผู้ท่ีมีเย่ียมเยือนชุมชน ไม่ว่าจะเปน็ ผนู้ ำ� ตา่ งประเทศ นักศึกษา ตลอดจนนกั ทอ่ งเท่ียว | 31

เรยี นร้คู วามส�ำเร็จ ส่คู วามสขุ ทีย่ ง่ั ยืน “บา้ นศาลาแดงเหนอื จังหวดั ปทุมธานี” วิถชี ีวติ ประจ�ำวนั ท่สี ะอาดเปน็ เลิศ ด้วยความเชอื่ วา่ นสิ ยั รกั ความสะอาดเปน็ สริ มิ งคลตอ่ ครอบครวั ชาวบา้ น จะไม่ท้ิงส่ิงปฏิกูลลงแม่น�้ำล�ำคลอง น�้ำเน่าเสียจะผ่านการบ�ำบัดน้�ำเสีย และกรองใหส้ ะอาดกอ่ นปลอ่ ยไหลลงสแู่ มน่ ำ�้ ดงั นนั้ แทบทกุ บา้ นจะสรา้ งบอ่ บำ� บดั นำ�้ เสยี ไว้ใช้ในครัวเรือน โดยบอ่ บ�ำบัดน้ำ� เสยี น้ีเกิดจากแนวคิดภมู ิปญั ญาในชุมชน ความน่าสนใจของหมู่บ้านศาลาแดงเหนือ นอกจากวิถีชีวิตของพระสงฆ์และ ชาวบา้ นท่เี ครง่ ครัดในหลักธรรม เรยี บง่ายตามท่ีควรจะเปน็ ในแตล่ ะสถานภาพแล้วนนั้ วดั ศาลาแดงเหนอื ยงั เกบ็ รกั ษาสงิ่ ของเครอ่ื งใชข้ องพระสงฆแ์ ละชาวบา้ นอกี จำ� นวนมาก ส่วนหนง่ึ ได้นำ� ออกแสดงไว้ในวดั บางสว่ นยังไม่ได้สำ� รวจและจดั ทำ� ทะเบยี น 32 |

เรยี นรคู้ วามส�ำเรจ็ สูค่ วามสุขทย่ี ั่งยืน “บา้ นศาลาแดงเหนือ จังหวดั ปทุมธาน”ี ศลิ ปกรรมลำ้� คา่ ในชมุ ชน โบราณวัตถุท่ีพบในวัดศาลาแดงเหนือ ส่วนใหญ่เป็นคัมภีร์ทางศาสนา คัมภีร์เหล่าน้ีในอดีตมีบทบาทส�ำคัญยิ่งต่อวิถีการด�ำรงชีวิตของพระสงฆ์ และชาวบา้ นศาลาแดงเหนอื แสดงถงึ ภมู ปิ ญั ญาทสี่ ามารถประสานเชอ่ื มโยงหลกั ศาสนา เข้ากับวิถีชีวิต สังคม วัฒนธรรม นอกจากน้ียังพบหินกรองน�้ำโบราณอายุกว่าร้อยปี ธรรมาสนท์ ส่ี รา้ งขน้ึ ราว พ.ศ. 2417 เอกสาร ประเภทคมั ภรี ์ ใบลาน ภาษาบาลี ภามอญ และภาษาไทย ซ่งึ เป็นเรอื่ งราวเก่ียวกบั ศาสนา ชาดก กฎหมาย อืน่ ๆ อีกมากมาย | 33

เรยี นรูค้ วามส�ำเร็จ สคู่ วามสุขที่ยัง่ ยืน “บ้านศาลาแดงเหนือ จังหวัดปทุมธานี” หมบู่ ้านตวั อยา่ งบ้านศาลาแดงเหนอื ชาวบ้านศาลาแดงเหนือได้มีการร่วมมือกันวางแผนงานให้สัมพันธ์กับ หน่วยงานรัฐและการพัฒนาหมู่บ้านศาลาแดงเหนือของตน ดังจะเห็น ได้จากรางวัลมากมายที่หมู่บ้านได้รับล้วนมาจากความร่วมมือร่วมใจในการพัฒนา หมบู่ ้านศาลาแดงเหนอื ของตน • รางวัลหมบู่ ้านแผ่นดินธรรมแผ่นดนิ ทองและเป็นศูนยร์ วมจติ ใจชมุ ชน ในปี 2531 • ได้รับรางวลั ชนะเลิศ หมู่บา้ นเขียวขจีดีเดน่ ระดบั จงั หวดั ประจำ� ปี 2538 • ไดร้ บั รางวลั ชนะเลศิ ระดบั จงั หวดั การประกวดคณะกรรมการหมบู่ า้ นดเี ดน่ ประจ�ำปี 2540 ตามโครงการเพิ่มประสิทธิภาพคณะกรรมการหมู่บ้าน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย 34 |

เรยี นรู้ความส�ำเรจ็ ส่คู วามสุขทย่ี ัง่ ยืน “บา้ นศาลาแดงเหนือ จงั หวัดปทุมธาน”ี • พระเจ้าหลานเธอพระองค์เจ้าพัชรกิตติยาภา ทรงประทานโล่เกียรติคุณ แก่ชุมชนบ้านศาลาแดงเหนือ หมู่บ้านรักษาแม่น�้ำดีเด่น โครงการกู้สายน้�ำ ใหแ้ ผน่ ดินในปี พ.ศ. 2544 • ไดร้ บั โลป่ ระกาศเกยี รตคิ ณุ ชนะเลศิ การประกวดหมบู่ า้ นสาธารณสขุ มลู ฐาน ดเี ด่น เขตชนบท ระดบั จงั หวัดประจ�ำปี 2545 • รางวัลชนะเลิศหมู่บ้านสมาร์ทวิลเลส ระดับจังหวัด หมู่บ้านอยู่เย็นเป็นสุข พัฒนาเศรษฐกจิ พอเพียง ประจ�ำปี 2549 • รางวัลชนะเลิศระดับจังหวัดโครงการฟื้นฟูและอนุรักษ์แม่น�้ำเจ้าพระยา และป่าสัก ด้านเกษตร ประจ�ำปี 2554 | 35

เรยี นร้คู วามสำ� เร็จ สคู่ วามสขุ ท่ียัง่ ยนื “บา้ นศาลาแดงเหนือ จงั หวดั ปทุมธานี” บา้ นเรอื นมอญ ชาวมอญนิยมตั้งถ่ินฐาน อยตู่ ดิ รมิ แมน่ ำ้� เจา้ พระยา เน่ืองจากสัมพันธ์กับการประกอบอาชีพ ของตน อยา่ งนน้ั แลว้ จงึ ทำ� ใหบ้ า้ นเรอื นมอญ ถกู สรา้ งขน้ึ ใหเ้ หมาะสมกบั ทต่ี งั้ จงึ คลา้ ยกบั เรอื นไทยรมิ นำ�้ ลกั ษณะของบา้ นเรอื นมอญ จะเป็นเรือนยกใต้ถุนสูงเพื่อใช้เป็นพ้ืนท่ี เก็บเคร่ืองมือในการประกอบอาชีพ และ ปอ้ งกนั ภยั จากสตั วร์ า้ ยหรอื คนรา้ ยในตอน กลางคนื จะมชี านกวา้ งเพอื่ ทำ� กจิ กรรมตา่ งๆ และเน่ืองด้วยสภาพอากาศเมืองร้อน จะทำ� ใหร้ ะบายอากาศไดด้ ดี ว้ ย ซงึ่ หมบู่ า้ น ศาลาแดงเหนือยังคงมีบ้านเก่าแก่อายุ 150 กวา่ ปี 36 |

เรียนรคู้ วามสำ� เรจ็ สคู่ วามสขุ ทย่ี งั่ ยืน “บา้ นศาลาแดงเหนือ จงั หวัดปทุมธานี” บ้านลุงแสน อายุ 150 กว่าปี บ้านลุงแสน เทียนทอง เป็นบ้านไม้เก่าแก่ เป็นบ้านไม้หลังคามุงจาก ทม่ี อี ายเุ กา่ แกท่ สี่ ดุ ปจั จบุ นั ลงุ แสน อายุ 98 ปี ยงั คงอยอู่ าศยั บา้ นหลงั น้ี เพยี งลำ� พงั ดว้ ยเงนิ 1,800 บาทตอ่ เดอื น ลงุ แสนดำ� เนนิ ชวี ติ ดว้ ยความเรยี บงา่ ย ตามหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ลงุ แสนเรมิ่ ออมเงนิ นม้ี าตง้ั แต่ ปี พ.ศ. 2538 มเี งนิ เกบ็ ทกุ เดอื น เดอื นละ 500 บาท | 37

เรยี นรู้ความส�ำเรจ็ สู่ความสขุ ทย่ี ัง่ ยนื “บา้ นศาลาแดงเหนือ จงั หวดั ปทุมธานี” ลุงแสน เทยี นทอง 38 |

เรยี นร้คู วามสำ� เรจ็ สู่ความสุขทีย่ ัง่ ยนื “บา้ นศาลาแดงเหนอื จงั หวัดปทุมธานี” ผลติ ภณั ฑช์ าวมอญ | 39

เรียนรู้ความส�ำเร็จ สู่ความสขุ ทยี่ ง่ั ยนื “บ้านศาลาแดงเหนือ จังหวดั ปทมุ ธานี” สไบมอญ สไบมอญ หรอื หยาดฮะเหรมิ่ โตะ เปน็ เครอื่ งแตง่ กายแสดงเอกลกั ษณข์ อง ชาวมอญใช้ห่มเม่อื ตอ้ งเข้าวดั หรอื ในพิธสี ำ� คญั 40 |

เรียนรคู้ วามส�ำเร็จ สคู่ วามสุขทีย่ ่ังยืน “บ้านศาลาแดงเหนอื จงั หวดั ปทมุ ธาน”ี ชาวมอญบา้ นศาลาแดงเหนอื มกี ารปกั สไบดว้ ยรปู แบบลวดลายดอกพกิ ลุ และ ลายดอกจนั ทรล์ อ้ มรอบดอกพกิ ลุ โดยมกี ารจดั ตง้ั เปน็ กลมุ่ ปกั ผา้ สไบมอญ มสี มาชกิ กลมุ่ 30 คน เน่ืองจากคนมอญนิยมใช้ผ้าสไบมอญ จึงท�ำให้การปักผ้าสไบมอญมีการพัฒนา เปน็ สินค้าหลักที่สำ� คญั ของกลมุ่ อาชพี บา้ นศาลาแดงเหนือ ปา้ แดง ปารีณา บุตรทิม สมาชิกกล่มุ อาชีพบ้านศาลาแดงเหนอื จากการสมั ภาษณ์ ปา้ แดง ปารณี า บตุ รทมิ สมาชกิ กลมุ่ อาชพี บา้ นศาลาแดงเหนอื ได้เล่าให้ฟังว่าปัจจุบันได้มีการถ่ายทอดการปักผ้าสไบมอญให้เกิดการเรียนรู้ในเร่ือง การปักผ้าสไบมอญให้กับชุมชนต่างๆ ตลอดจนผู้ท่ีสนใจท่ัวไปสามารถเข้ามาเรียนรู้วิธี การปกั ผา้ สไบมอญได้ | 41

เรยี นรู้ความสำ� เร็จ สู่ความสุขท่ียง่ั ยนื “บา้ นศาลาแดงเหนือ จงั หวดั ปทุมธาน”ี หมีก่ รอบโบราณ หม่ีกรอบของชาวมอญ “หมี่กรอบโบราณ” ถือได้ว่าเป็นของคาวท่ีมี รสชาติหวานน�ำ มลี กั ษณะที่พเิ ศษไมเ่ หมือนใคร คอื การใส่หมสู ามชน้ั เพอ่ื เพมิ่ ความหอม นยิ มนำ� ไปท�ำบุญและในงานเทศกาลตา่ ง ๆ 42 |

เรยี นรู้ความส�ำเรจ็ สู่ความสขุ ทยี่ ง่ั ยืน “บ้านศาลาแดงเหนือ จังหวดั ปทมุ ธานี” กระยาสารทมอญ กระยาสารทมอญบา้ นศาลาแดงเหนอื ตำ� บลเชยี งรากนอ้ ย อำ� เภอสามโคก จงั หวดั ปทมุ ธานี ชาวบา้ นจะทำ� กระยาสารทเนอ่ื งในวนั ทำ� บญุ วนั สารทมอญ ในวนั ขน้ึ 15 คาํ่ เดอื น 11 วนั สารทมอญ ของชาวมอญ บา้ นศาลาแดงเหนอื ซงึ่ จะทำ� บญุ อทุ ิศสว่ นกุศลใหบ้ รรพบรุ ุษที่ล่วงลบั ไปแล้ว | 43

เรียนรคู้ วามส�ำเรจ็ สูค่ วามสุขทย่ี ่ังยนื “บา้ นศาลาแดงเหนือ จงั หวัดปทมุ ธาน”ี เคร่ืองกระยาสารท 1. นาํ้ อ้อย เค่ยี วใหส้ กุ ทโี่ รงหบี ออ้ ย ภาษามอญเรียก ตังลาย 2. ถวั่ ลสิ ง คว่ั ถว่ั ลสิ งใหส้ กุ และมาฝดั เปลอื กออกใหส้ ะอาด ภาษามอญเรยี ก หะชกึ ตอ๊ ย 3. งา น�ำมาค่วั งาใหส้ ุก ภาษามอญเรยี ก ตะเงยี ะ 4. ขา้ วตอก ใช้ขา้ วเหนียวมาคั่วให้สุก ภาษามอญเรยี ก หะกะ 5. ขา้ วเมา่ ใชข้ า้ วเหนยี วมาแชน่ าํ้ หนง่ึ คนื และควั่ ใหส้ กุ และตำ� ขา้ วเหนยี วทคี่ ว่ั ใหเ้ มลด็ แบน และมารางข้าวเม่า ภาษามอญเรียก ปะงาน เตรียมเครื่องกระยาสารทครบแล้ว มากวนในกระทะใบบัว และน�ำมาใส่ในปี๊บและบดอัดให้แน่น เวลากินใช้สิ่วตอก กระยาสารทเปน็ ชนิ้ เลก็ ๆ ปจั จบุ นั ตดั กระยาสารทเปน็ ชนิ้ เลก็ ๆ เพอื่ ใหง้ า่ ยตอ่ การกนิ 44 |

เรยี นรู้ความส�ำเร็จ สู่ความสุขที่ย่ังยนื “บา้ นศาลาแดงเหนอื จงั หวดั ปทุมธานี” วัฒนธรรมและประเพณี | 45

เรียนรคู้ วามส�ำเร็จ สู่ความสุขท่ีย่ังยืน “บ้านศาลาแดงเหนือ จงั หวัดปทมุ ธาน”ี ประเพณตี ักบาตรน้ำ� ผ้งึ ตักบาตรน�้ำผ้ึง เป็นประเพณีท่ีส�ำคัญของชาวไทยเชื้อสายมอญ มีขึ้น ในวนั พระขน้ึ 15 คำ�่ เดอื น 10 ของทกุ ปี ลกั ษณะของการตกั บาตรนำ้� ผงึ้ เหมือนกับการตักบาตรโดยการใส่ข้าวหรือว่าอาหารอื่นๆ เพียงแต่ว่าเปลี่ยนจากข้าว และอาหารชนิดอ่ืนเปน็ น�ำ้ ผง้ึ นั่นเอง ประเพณีดังกล่าวนั้นได้สืบทอดกันมาช้านานซึ่งชาวมอญศาลาแดงเหนือ ไดป้ ฏบิ ตั ติ อ่ ๆ กนั มาเปน็ ประเพณหี นง่ึ ของชาวบา้ นทแ่ี สดงความศรทั ธาในพระพทุ ธศาสนา ทางวดั จะจดั เตรยี มบาตรไวบ้ นศาลาการเปรยี ญสำ� หรบั ใหช้ าวบา้ นนำ� นำ้� ผงึ้ รนิ ลงในบาตร ทใ่ี ตบ้ าตรมผี า้ ขนาดผา้ เชด็ หนา้ วางอยดู่ ว้ ย นำ�้ ผงึ้ ทช่ี าวบา้ นตกั ใสบ่ าตรไวน้ น้ั วดั จะรวบรวม เพอ่ื ใชเ้ ปน็ สว่ นผสมของยารกั ษาโรคชาวมอญเชอ่ื วา่ การตกั บาตรดงั กลา่ วมอี านสิ งสม์ าก เพราะพระสงฆ์จะเกบ็ น�้ำผงึ้ ไวเ้ พื่อใช้เป็นยาในคราวจำ� เปน็ เมอ่ื เกดิ อาพาธ เพราะน้ำ� ผึ้ง เปน็ สว่ นผสมทส่ี ำ� คญั ของยาดงั นนั้ ชาวมอญจงึ มคี วามเชอ่ื วา่ การถวายนำ้� ผง้ึ แดพ่ ระสงฆ์ จะไดอ้ านสิ งสม์ ากและจะเปน็ ผู้ทอ่ี ุดมไปดว้ ยลาภยศท้งั ชาตนิ แ้ี ละชาติหนา้ 46 |